005-PR004-11:Opmaak 1
31-10-2011
16:30
Pagina 2
INTERVIEW ‘Ik schrijf altijd een orkeststuk voordat ik aan een opera begin’, vertelt componist Detlev Glanert. Insomnium, voorstudie van zijn opera Solaris , beleeft zijn Nederlandse première bij het Koninklijk Concertgebouworkest.
de temperatuur van een opera door martijn voorvelt > fotografie ronald knapp
Insomnium is een grotendeels dromerig en mysterieus klinkend orkestwerk. Als ik componist Detlev Glanert vraag waar de lawaaiige clusters vandaan komen die op ongeveer tweederde van het werk onverwacht losbarsten, verwacht ik een muzikale verklaring. In plaats daarvan zegt hij: ‘Oh, dat is de zelfmoord van Khari. Ze ademt zuurstof in, maar omdat ze geen echt mens is blaast ze daarmee haar longen op.’ Het is het antwoord van een operacomponist. Voor Glanert is het onmogelijk om over Insomnium te praten zonder het ook over Solaris te hebben, de op het moment van schrijven nog onvoltooide opera waar het orkestwerk een voorstudie van is. ‘Ik heb één specialiteit: ik schrijf altijd een orkeststuk voordat ik aan een opera begin. Ik doe dat om uit te vinden wat de kleur is, de temperatuur van de opera. Het heeft te maken met de mood. Maar het is ook om dingen uit te proberen. In dit geval ging het vooral om illusies. Insomnium is een voorbereiding op Solaris, over een intelligente planeet die illusies produceert. De wetenschappers die de planeet moeten
‘Bij ons overheersen contrapunt en harmonie. Dat kunnen Italianen niet goed aan. Zelfs de muziek van Mozart ervaren ze als zwaar en complex’
30
onderzoeken komen er mensen tegen die ze kennen en die daar niet zouden moeten zijn. Het zijn levensechte visioenen. Ze zijn echt, maar ook weer niet.’ Glanert geeft zulke illusies muzikaal vorm, bijvoorbeeld door middel van canontechnieken. ‘Halverwege Insomnium is een passage waar de muziek heel bekend klinkt, en heel tonaal, maar ze is het niet. Dat komt doordat ik akkoorden door middel van canontechnieken onscherp heb gemaakt. Het klinkt dan alsof er iets niet helemaal in de haak is. Alsof je naar iemand kijkt, maar je ziet hem toch niet echt. Dat is de eerste verschijning van Khari [de vrouw van de hoofdpersoon, die zeven jaar eerder door zelfmoord om het leven kwam, MV].’
consistent Het is duidelijk dat Glanert componeert als een dramaturg. Hij denkt in beelden en dramatische ontwikkelingen. Zijn muziek heeft daardoor iets heel directs, alsof je haar kunt zien of aanraken. Toch wil ik het ook nog even over muzieknoten hebben, en vraag of melodie belangrijk voor hem is. ‘Ja, zeker! Maar eigenlijk zijn het meer motieven die ik gebruik, melodische cellen. Dat verschil is wel belangrijk. Een melodie is een complete Gestalt, een motief is meer een melodische bouwsteen. Het is trouwens wel interessant: ik heb in Italië gewoond, en daar denken ze in melodieën, heel horizontaal. Duitse muziek is veel verticaler gedacht. Bij ons overheersen contra-