voltreffers 01/2019 NL

voltreffers Het magazine van Electrification business

— ABB bouwt mee aan het grootste stopcontact op zee — 04 Hoe veilig is domotica eigenlijk 08 Terugblik ABB Update Event 2019 14 Slim managen van noodverlichting met DALI 22 Hét kennis- en innovatiecentrum van de internationale glastuinbouwsector 28 Zet een veilige en energie-efficiënte solarinstallatie neer in zeven stappen

01|2019

2

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

08 04 —

VOO RWOO R D

Voltreffers

14

Beste lezer, We hebben het er maar druk mee met z’n allen. Het werk neemt toe, het tekort aan goede vakmensen groeit en in de bouw en industrie zijn overuren inmiddels eerder regel dan uitzondering. Daarnaast zijn er tal van ontwikkelingen waar we dringend mee aan de slag moeten, zowel in de gebouwde omgeving als de industriële. Dat alles brengt echter niet alleen uitdagingen met zich mee, maar ook kansen.

— Jaap van den Bent Local Sales & Marketing Manager Electrification business

Digitalisering en domotica De wereld maakt een digitaliseringsslag.

Fabrieken, zorginstellingen, hotels en kantoren worden met de dag slimmer.

En ook in steeds meer woningen zijn slimme apparaten en domotica te vinden; 1,7 miljard producten om precies te zijn. Dat brengt voordelen met zich mee, maar hoe zit het met de veiligheid van dergelijke systemen?

We leggen het u haarfijn uit in het artikel op pagina 4 en 5 van deze Voltreffers.

Kennis delen Met alle nieuwe ontwikkelingen is kennis belangrijker dan ooit. Kennis die we voor een groot deel in huis hebben en die we graag

met u delen. Zo vindt u in deze editie maar liefst vier artikelen die verwijzen naar handige en gratis te downloaden whitepapers en kennisdocumenten over uiteenlopende onderwerpen: energiemanagement in gebouwen, efficiënter NOM-woningen bouwen, een veilige solarinstallatie neerzetten en het aansluiten van pv-panelen.

Inspiratie Tot slot in deze Voltreffers een aantal bijzondere praktijkvoorbeelden uitgelicht.

De bouw van Kriegersflak bijvoorbeeld, een van de grootste offshore windparken wereldwijd (pag. 12-13). Maar ook de flink gemoderniseerde, state-of-the-art datacenters van Serverius, de nieuwe meterkastaansluitdoos PMK80 in de praktijk getest en Terra-DC-laders op de Jaguar Land Rover Ice Academy op respectievelijk pagina 11, 18 en 30.

Doe er uw voordeel mee en veel leesplezier gewenst!

Jaap van den Bent

—

3

01| 2 01 9

22

Inhoud 04 Domotica maakt het leven makkelijker.

Maar hoe veilig is het eigenlijk?

EXPERT AAN HET WOORD

06

De kracht van Digital Twin

ZONDER GEDOE

07 Hoe zet u een NOM-woning neer zonder gedoe?

08 Terugblik ABB Update Event 2019 KLANT AAN HET WOORD 10 Hoe maak je engineering smart & fast?

24

11 Maximale beschikbaarheid voor datacenters van Serverius

12 ABB bouwt samen met Hollandia en Croonwolter&dros mee aan het grootste stopcontact op zee 14 Slim managen van noodverlichting met DALI

PRODUCTEN EN INNOVATIES

16

Nieuwe producten en oplossingen

18 Stekerbare meterkastaansluitdoos draagt bij aan hoog bouwtempo

EXPERT AAN HET WOORD

19 Stapsgewijs op weg naar een digitale fabriek 20 Het hoe en wat van het aansluiten van PV-systemen

VOOR U GELEZEN

21 Stap binnen in het kantoor van de toekomst 22 Hét kennis- en innovatiecentrum van de internationale glastuinbouwsector

24 De circulaire bouweconomie in de dagelijkse beroepspraktijk

25 Sneller en goedkoper een NOM-woning neerzetten in vijf stappen 26 Van salderingsregeling naar terugleversubsidie: kans of bedreiging?

ABB Voltreffers 01| 2019 • Het magazine van Electrification business • Correspondentieadres: ABB b.v., Postbus 104, 6710 BC Ede • Tel. +31 (0)800 2600 900 • nl-marketing-ep@abb.com • Redactie: Sander Beunk, Karin Bot, Margreet Bouwman, Bauke Dekker, Harro de Langen, Michael Lutje Wooldrik, Philip Nijland, Daphne Walk • DTP: ECHT marketingcommunicatie • Met dank aan: diverse ABB-collega's • Voor het gebruik van foto's of tekst is toestemming nodig van de redactie. © Copyright 2019 ABB. Alle rechten voorbehouden Hoewel aan de samenstelling van deze uitgave de grootste zorg werd besteed, is het niet uitgesloten dat toch foutieve gegevens zijn opgenomen. Voor de eventueel hieruit voortvloeiende gevolgen wijst ABB b.v. elke aansprakelijkheid van de hand. Ook aan de op de afbeeldingen en foto's afgebeelde kleuren, afmetingen en uitvoeringen van de producten kunnen geen rechten ontleend worden.

27 Van energielabel C in 2023 naar energieneutrale gebouwen in 2050 28 Zet een veilige en energie-efficiënte solarinstallatie neer in zeven stappen OPMERKELIJK

30 Terra 53 DC-snelladers bewijzen zichzelf bij temperaturen ver onder het nulpunt

TIPS & TOOLS

31 Apps, trainingen, events, contactinformatie en meer

4

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

— Domotica maakt het leven makkelijker.

Maar hoe veilig is het eigenlijk? En welke rol is daarin weggelegd voor de installateur?

De markt voor domotica groeit explosief en het Internet of Things (IoT) is al lang niet meer weg te denken uit onze moderne samenleving. Van slimme thermostaten, rookmelders en camera’s tot complete huisbesturings- en beveiligingssystemen.

Handig natuurlijk, maar is het ook veilig?

IoT speelt een cruciale rol in ons leven. Zo hebben Nederlandse consumenten inmiddels al voor 1,7 miljard euro aan smart home-apparaten in huis, wat neerkomt op een groei van maar liefst 70%.

Dit blijkt uit de derde editie van de Smart Home Monitor, een grootschalig onderzoek* van Multiscope onder 4.700 respondenten naar het bezit en gebruik van smart home-consumentenproducten in Nederland.

Forse groei slimme apparaten Op dit moment zijn 2,8 miljoen huishoudens (36%) in het bezit van één of meerdere smart homeproducten, zo blijkt uit datzelfde onderzoek; een stijging van 7% ten opzichte van 2017.

Dat percentage zal de komende jaren alleen nog maar toenemen, evenals het aantal apparaten dat met elkaar verbonden is en met elkaar communiceert. Zo hebben tegenwoordig zelfs koffiezetapparaten uitleesbare software in zich. Deze ontwikkelingen verhogen natuurlijk het wooncomfort en bieden daarnaast belangrijke kansen voor de installatiemarkt. Echter liggen er naast de vele voordelen van IoT, ook gevaren op de loer. Want wat gebeurt er als mensen met minder goede bedoelingen toegang krijgen tot deze apparaten en de cloud? En hoe groot is dat risico eigenlijk?

Medio 2018 deed een opmerkelijk verhaal de ronde. Een klant consument zou door het hacken van de omvormer van zijn zonnepanelen een torenhoge telefoonrekening hebben van maar liefst 7.000 euro. Een broodje-aapverhaal?

Waarschijnlijk niet. Het sterke vermoeden bestaat dat cybercriminelen via de onvoldoende beveiligde omvormer toegang hebben gekregen tot de vaste telefoonlijn van de gedupeerde. Een systeem is immers zo sterk als de zwakste schakel.

En doordat steeds meer devices met elkaar verbonden zijn, kunnen hackers juist via die zwak beveiligde ‘achterdeur’ eenvoudig in het systeem binnenkomen.

Goedkoop is duurkoop Ieder apparaat dat onderling verbonden is, heeft dus beveiliging nodig. Dat begint bij het product of systeem zelf. De oplossingen van ABB zijn hierin een veilige keuze. Bij de ontwikkeling ervan voeren we namelijk uitgebreide seriële en cybersecuritytesten uit, evenals doorlopende productonderzoeken en innovatie. We optimaliseren continu onze beveiliging en bescherming en bedenken nieuwe producten als antwoord op toekomstscenario’s waar nu misschien nog niemand aan denkt. Daarmee garanderen we optimale betrouwbaarheid van systemen als Busch-free@home®-huisbesturing, Smart Energy Management en het portfolio omvormers, om maar enkele voorbeelden te noemen.

5

Een tweede stap is het toepassen van virus- en malware en het regelmatig uitvoeren van software-updates. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar wordt toch nog maar al te vaak vergeten. Juist daar zit vaak ook het probleem bij de veelal goedkope producten uit bijvoorbeeld het Verre Oosten.

Die kunnen op zich van prima kwaliteit zijn, maar hebben in tegenstelling tot de duurdere varianten, geen software-updates waarmee lekken kunnen worden gerepareerd. Zo kan de goedkope IP-camera uit een low-budgetwinkel, uiteindelijk het hele domoticasysteem platleggen, ongeacht hoe duur het was.

Rol voor de installateur In de beveiliging van het systeem is een belangrijke rol voor de installateur weggelegd. Enerzijds als het gaat om de keuze voor kwalitatief goede, slimme apparaten en domotica, en het professioneel aanleggen van de installatie. Maar ook op het gebied van advies en onderhoud. Laat consumenten bijvoorbeeld weten welke veiligheidsrisico’s er zijn en welke oplossingen voorhanden. Geef inzicht in het belang van advies bij uitbreiding van het systeem met bijvoorbeeld zonnepanelen, energiemodules of andere slimme apparaten.

En biedt onderhoudscontracten aan en voer de benodigde firmware-updates uit. Zo verzekeren gebruikers zich ervan dat hun systeem nu en in de toekomst optimaal beveiligd is. En daarmee blijven de ‘achterdeuren’ voor cybercriminelen gesloten.

* Bron: Smart Home Monitor 2018

— 6 EXPERT AAN HET WOORD

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

DE TECHNOLOGIEMARKT ZIT BOORDEVOL KENNIS EN INNOVEERT CONTINU. INNOVATIES DIE HET WONEN, LEVEN EN WERKEN VAN MORGEN MAKKELIJKER, VEILIGER, EFFICIËNTER EN DUURZAMER MAKEN. MAAR DIE ANDEREN OOK TOT NIEUWE INZICHTEN BRENGEN EN INSPIREREN. IN DE RUBRIEK ‘EXPERT AAN HET WOORD’ LATEN WE PROFESSIONALS VERTELLEN OVER EEN VAN DIE INNOVATIES OF KANSEN IN DE MARKT. THEO OCKHUIJSEN BIJT HET SPITS AF.

“Binnen vijf jaar is de commerciële waarde van de installatiedata belangrijker dan die van de fysieke waarde” — Theo Ockhuijsen, Branche Expert van de Technische Installatiesector

—

De kracht van Digital Twin Van BIM naar PIM voor een optimaal bouwproces ABB gelooft in de kracht van BIM. Om gebouwen duurzaam, comfortabel, flexibel en toekomstbestendig te maken, zullen de verschillende bouwdisciplines integraal moeten samenwerken. Het werken met BIM is dan ook onvermijdelijk en bij aanbestedingen van de Rijksoverheid zelfs verplicht.

Innovatie-expert Theo Ockhuijsen gaat echter nog een stap verder. Als het aan hem ligt gaan we niet alleen werken met BIM, maar heeft binnen afzienbare tijd ieder gebouw ook een ‘Digital Twin’.

Volgens hem is het dé manier om de bouw en installatie te digitaliseren en projecten in één keer goed uit te voeren en te onderhouden. “Een Digital Twin is niets anders dan een exacte digitale kopie van een gebouw of object”, legt Ockhuijsen uit. “Op termijn kun je aan zo’n model allerlei informatie koppelen. Dit is ideaal voor de ontwerp- en ontwikkelingsfase, maar ook voor de uitvoering, het beheer en onderhoud.” Met name voor die laatste twee worden digitale modellen nog veel te weinig ingezet, vindt hij. “Terwijl het zich daar juist geweldig voor leent.

Grote veranderingen De digitalisering van de bouw gaat zorgen voor grote veranderingen, betoogt Ockhuijsen.

“We gaan straks direct vanuit het digitale model produceren en niet meer op de bouw zelf.

De bouwplaatsen komen er heel anders uit te zien.” Dat betekent dat ook businessmodellen zullen veranderen. “Ik leg bouwers en installateurs weleens de volgende stelling voor: ‘Over vijf jaar is de commerciële waarde van digitale installatiedata hoger dan de commerciële waarde van de daadwerkelijke installatie.’ Een prikkelend standpunt, waar men zich nog niets bij kan voorstellen, maar dat echt werkelijkheid wordt.”

Lees het hele interview over de kracht van Digital Twin op https://new.abb.com/low-voltage/nl/ nieuws/interview-theo-ockhuijsen of bekijk de video waarin Ockhuijsen antwoord geeft op de vraag hoe de bouwplaats van de toekomst eruitziet.

— ZONDER GEDOE

7

NATUURLIJK HOEVEN WE U NIET TE VERTELLEN HOE U MOET INSTALLEREN EN AAN WERK IS TEGEN­WOORDIG OOK GEEN GEBREK. MAAR SOMS ZIJN ER VAN DIE DINGEN WAARBIJ U BEST WEL WAT HULP KUNT GEBRUIKEN. DAAROM INTRODUCEREN WE IN DEZE VOLTREFFERS DE RUBRIEK ‘ZONDER GEDOE’, MET TAL VAN SLIMME TIPS EN MET DEZE KEER DE NOM-WONING IN DE HOOFDROL.

— Hoe zet u een NOM-woning neer zonder gedoe?

Kent u dat? Bent u net lekker bezig. Druk, druk, druk met lopende projecten en veel nieuwe aanvragen, maar ai, wat is dat! Een aanvraag om tien NOM-woningen te installeren en realiseren, inclusief monitoring en EPV-rapportage. Daar staat u dan; nog nooit eerder hebt u een dergelijke aanvraag ontvangen, maar tegelijkertijd wilt u uw klant ook niet teleurstellen. Hoe pakt u dat aan? En hoe weet u zeker dat de woningen voldoen aan alle NOM-monitoringseisen?

Gratis advies Heel simpel eigenlijk. Neem gewoon contact op met een van onze energiemodulespecialisten bij u in de buurt. In een gratis 15 minuten-durend telefonisch gesprek, lopen zij samen met u de case door en bekijken ze of een plug-and-playenergiemodule past binnen uw project. Om u daarna snel in contact te brengen met de meest geschikte energiemoduleleverancier voor uw specifieke aanvraag. Zo bouwt u sneller en goedkoper een NOM-woning. En dat zonder gedoe.

— Voorbeeld geïnstalleerde energiemodules; elke woning zijn eigen module

Download het vijf-stappenplan Wilt u meer weten over het bouwen of renoveren van een NOM-woning met energiemodules?

Kijk dan ook eens op pagina 25 van deze Voltreffers. Hier vindt u naast meer informatie, ook een link voor het gratis downloaden van het bewezen vijf-stappenplan over dit onderwerp. solutions.abb/nl-aardgaslozewoning

Bel met een van onze energiemodulespecialisten: Regio Noord-West

Regio West

Regio Zuid-West

Regio Noord-Oost

Regio Oost

Regio Zuid-Oost

— Jack Olivier +31 6 22 91 73 13 jack.olivier@nl.abb.com Postcode 1000 t/m 2199 + 3600 t/m 3750

— Evert Thomas +31 6 51 29 71 63 evert.thomas@nl.abb.com Postcode 2200 t/m 3199 + 3400 t/m 3599

— Jacco Brasser +31 6 22 95 75 97 jacco.brasser@nl.abb.com Postcode 3200 t/m 3399 + 4200 t/m 5199

— Tim Buijvoets +31 6 22 41 02 33 tim.buijvoets@nl.abb.com Postcode 7700 t/m 7999 + 8300 t/m 9999

— Barry Burgers +31 6 53 78 54 39 barry.burgers@nl.abb.com Postcode 3750 t/m 3999 + 6700 t/m 7699 + 8000 t/m 8299

— Tjeu van Rooy +31 6 51 29 71 66 matthieu.rooy@nl.abb.com Postcode 4000 t/m 4199 + 5200 t/m 6699

8

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

— Terugblik ABB Update Event 2019 Op 13 en 14 maart opende de ABB Experience haar deuren voor het ABB Update Event 2019. Hét kennis- en netwerkevent voor professionals in de woningbouw, utiliteit en industrie en dit jaar innovatiever dan ooit.

Veel bezoekers wisten de weg naar Nieuwegein te vinden en werden verrast met een inspirerend dag- en/of avondvullend programma. Dit met als motto: ‘Let’s connect to the future’ en met samen­werken als speerpunt. Door onze krachten te bundelen, kunnen we immers elke uitdaging aan. En dat is hard nodig, want er speelt veel.

Het Klimaatakkoord en energieneutraal wonen en werken bijvoorbeeld. Maar ook predictive maintenance, digitalisering en slimmer en veiliger werken in de branche.

Stof tot nadenken Keynote spreker Diederik Samsom opende het event met zijn visie op wat men

‘De grote verbouwing’ noemt, op weg naar het realiseren van de duurzaamheidsdoelstellingen.

Na zijn bevlogen verhaal over hoe dat verder vorm zou moeten krijgen. En belangrijker nog: wie dat gaat betalen, was het tijd voor de kennissessies en tal van netwerkmomenten, activiteiten en belevenissen. Het event werd op donderdag 14 maart afgesloten met een netwerkavond met onvergetelijke optredens.

Het waren kortom twee enerverende dagen, waarin alle ontwikkelingen in de verschillende branches voorbijkwamen. En waarbij bezoekers leerden waar kansen liggen en hoe die te grijpen.

9

— 10

KLANT AAN HET WOORD

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

— Hoe maak je engineering smart & fast?

Zet de klant aan de knoppen Efficiënter engineeren is een voorwaarde om in een sterk concurrerende markt overeind te blijven. Maar hoe maak je engineering smart & fast? Werner de Deckere van Nunu BV vroeg het zich af en maakte er werk van. En met succes.

— Werner de Deckere

Werner de Deckere is mede-eigenaar van Nunu, een bedrijf onder meer gespecialiseerd in het produceren van besturingskasten en ontwikkelaar van het innovatieve inCAD-expertsysteem, waarmee klanten zelf hun producten kunnen definiëren.

Hij signaleerde al geruime tijd dat het ontwerpen van technische systemen een ontzettend arbeidsintensief proces is en vroeg zich af of dat niet sneller zou kunnen: “Maar ja, ik had nu eenmaal een business te runnen en zelf weinig tijd”.

Expertsysteem Zo’n zeven jaar geleden, stond de ‘oplossing’ ineens voor de deur. De Deckere: “De toen 16-jarige student Informatica Tobias van den Berg kwam bij ons bedrijf stagelopen. En met mijn ideeën als basis, en zijn inzicht en kennis, ontwikkelden we samen een volledig automatisch inCAD-expert­ systeem waarin al het handwerk in de ontwerpfase wordt geëlimineerd. Bovendien kunnen klanten er alle informatie in kwijt die de paneelbouwer nodig heeft en kunnen zij zo zelf hun eindproduct definiëren. De klant draait daarmee als het ware vanachter zijn pc aan de knoppen.”

“Je wilt de aanwezige kennis bij je bedrijf houden en daarin niet afhankelijk zijn van mensen” — Werner de Deckere, Directeur Nunu BV

Tijdwinst Groot voordeel is dat het systeem modulair werkt en dat je die modules kunt hergebruiken in andere systemen. Bovendien leg je alle data vast in één model en toetst het systeem meteen of het model voldoet aan alle elektrotechnische normen. Ook het productieproces verloopt een stuk efficiënter en kennis gaat niet verloren als medewerkers elders aan de slag gaan of met pensioen. Het expertsysteem is kortom een innovatie die ertoe doet en die tijd, kosten en capaciteit bespaart.

Maar bovenal is het een prachtig voorbeeld van hoe de nieuwe generatie én de gevestigde, samen iets hebben weten neer te zetten, dat in een hectische tijd als deze echt een verschil maakt.

Lees het hele interview met Werner de Deckere op https://new.abb.com/lowvoltage/nl/nieuws/interview-wernerde-deckere of bekijk het filmpje.

11

— Maximale beschikbaarheid voor datacenters van Serverius Minimale downtime en een zo hoog mogelijk kwaliteitsniveau – dat is van doorslaggevend belang bij de keuze voor een datacenter. De flink gemoderniseerde datacenters van Serverius in Meppel en Dronten bieden die zekerheid.

In 2009 begonnen in een schuur, is datacenteren infrastructuuraanbieder Serverius inmiddels uitgegroeid tot een speler van wereldformaat.

Met zijn eigen IP-netwerk en een internationale klantenbase, exploiteert Serverius twee stateof-the-art datacenters in Meppel en Dronten.

Dat met een focus op de hoogste mate van efficiëntie, betrouwbaarheid en kwaliteit.

Groei vergt vernieuwing De afgelopen jaren is Serverius hard gegroeid en is de klantenkring enorm toegenomen. Om deze groei te kunnen waarborgen en om aan de alsmaar toenemende eisen te kunnen voldoen, heeft Serverius de stap gezet drastisch te moderniseren. Het bedrijf heeft hiertoe zijn datacenters vanaf de inkomende voeding van de netbeheerder tot de uiteindelijke racks op de datavloer volledig redundant uitgevoerd. Serverius koos ABB als strategische partner voor de vernieuwing en uitbreiding van de elektrische infrastructuur.

Oplossingen die ingezet werden, zijn onder andere het TriLine-schakelsysteem, DPA 500 UPS-systemen, het aanrakingsveilige SMISSLINE TP en het Circuit Monitoring Systeem.

“Als we een nieuwe klant hebben, kunnen we met echt maar een paar klikken de benodigde racks bijplaatsen en capaciteit toevoegen” — Gijs van Gemert, Managing Director Serverius

Internationale knowhow “De uitgebreide kennis en ervaring op het gebied van datacenters speelden een belangrijke rol in de keuze voor ABB”, aldus Gijs van Gemert, Managing Director Serverius. “Naast hoogwaardige producten kunnen we zo ook gebruikmaken van de internationale knowhow. De uitvoering van het volledige project – van projectmanagement tot uiteindelijke oplevering – werd dan ook toevertrouwd aan het ABB Benelux Data Center team.”

— Gijs van Gemert

12

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

— ABB bouwt samen met Hollandia en Croonwolter&dros mee aan het grootste stopcontact op zee Er komen in Europa jaarlijks honderden windturbines op zee bij.

Zo ook Kriegers Flak, dat met een productiecapaciteit van ruim 600 MW een van de grootste offshore windparken wereldwijd wordt.

En dat vanaf 2022 meer dan een half miljoen huishoudens van groene stroom zal gaan voorzien.

13

“Voor een onbemand platform is het cruciaal dat alle componenten betrouwbaar zijn en zo minder onderhoud vergen” — Edwin van der Laars, Projectleider techniek Croonwolter&dros

De windenergiemarkt is volwassen aan het worden, booming en volop in beweging.

Overheden, het bedrijfsleven en maatschappelijke partijen maken hiermee echt werk van de energietransitie. En doen er alles aan om de uitdagende klimaatdoelstellingen van Parijs werkelijkheid te laten worden. Het Deense Kriegers Flak is daar een schoolvoorbeeld van.

Unieke interconnectie Het offshore windpark in de Baltische Zee, maakt deel uit van het milieuprogramma van de Deense overheid, waarbij in 2020 de helft en in 2050 alle Deense stroom hernieuwbaar moet zijn. Het park bestaat uit twee delen: het westelijke Kriegers Flak A (KFA) met een totale capaciteit van 200 MW, en het oostelijke Kriegers Flak B (KFB) met een totale capaciteit van 400 MW. Elke site is voorzien van een eigen hoogspanningsstation.

Deze substations doen dienst voor het windpark zelf alsook als interconnector (KFE-module) tussen het Deense en het Duitse elektriciteitsnetwerk, en in de toekomst ook het Zweedse.

Daarmee gaat Kriegers Flak niet alleen duurzame energie leveren, maar vergroot het ook de mogelijkheid van elektriciteitstransport tussen de verschillende landen. Een ‘Combined Gridproject’, dat wordt gefinancierd met subsidie van de Europese Unie.

Nederland windmolenland Als windmolenland bij uitstek, mag het omvangrijke project natuurlijk ook op Nederlandse inbreng rekenen. Zo bouwde Hollandia samen met onderaannemer Croonwolter&dros de drie volledig operationele substations KFA, KFB en KFE, die

afgelopen zomer geïnstalleerd zijn. Laatstgenoemde was daarbij verantwoordelijk voor de totale E&I, piping & tanks, en de inkoop en installatie van utiliteitssystemen zoals de laagspanningssystemen, brandbestrijdingssystemen en HVAC. Als technisch specialist in Marine & Offshore, schakelde het bedrijf ABB in voor het ontwerp van het converterstation, het engineeren, leveren en installeren, inclusief hoogspanningsapparatuur zoals transformatoren, omvormerkleppen, koelsystemen en een geavanceerd MACH-besturings- en beveiligingssysteem.

Internationale samenwerking voor totaaloplossingen Voor een onbemand platform als Kriegers Flak, is het cruciaal dat alle componenten betrouwbaar zijn, maximale continuïteit bieden en minder onderhoud vergen dan gewoonlijk. Om dat ook in een uitdagend project als dit te bewerkstelligen, combineerde ABB zijn specialismen. Zo leverde ABB Finland de MV-installatie, werd de MNS-hoofdverdeler met Arc Guard System (TVOC) gebouwd in Tsjechië en droeg Nederland zorg voor de levering van 24 onderverdelers met glazen deuren – om een en ander op afstand met camera’s te monitoren –, vermogensschakelaars, panelen met het SMISSLINE TP-railsysteem, klemmen, magneetschakelaars, energy efficiencycomponenten, control units, draad- en kabelmanagement (Ty-Rap®) en bliksemafleiders (Thomas & Betts). Een compleet pakket dus; van hoogspanning tot stopcontact. En met als doel de integratie van duurzame energie te vereenvoudigen en zo onze footprint op de wereld te verkleinen.

14

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

— Slim managen van noodverlichting met DALI Maximale veiligheid, met een minimale investering van tijd Noodverlichting moet elk moment van de dag berekend zijn op zijn zware taak. Regelmatige systeemcontroles zijn dan ook cruciaal, maar kosten vaak veel tijd en komen meestal ongelegen. Geen probleem voor noodverlichting met DALI.

15

Digital Addressable Lighting Interface, kortweg ‘DALI’ genoemd, is al lang geen onbekende meer.

Deze open en internationale communicatiestandaard voor het aansturen van verlichting, heeft zich inmiddels een weg weten te banen naar menig professioneel gebouw. Eerst vooral als platform voor de integratie van verlichting, maar tegenwoordig ook steeds vaker voor noodverlichting. Dat is niet voor niets. Belangrijke pres zijn dat het makkelijk te installeren en configureren is, dat er geen extra busleiding aangelegd hoeft te worden en dat het systeem energie bespaart.

Maar noodverlichting met DALI blinkt vooral uit in de eenvoud van het testen van de armaturen en de automatische notificaties bij problemen.

Dit met alle voordelen voor de veiligheid van dien.

“Slechts 30% van de decentrale noodverlichting wordt goed onderhouden. En daarmee voldoet het grootste gedeelte niet aan de veiligheidseisen” — Jaap de Bué, Technisch verkoopadviseur bij lichtmanagementspecialist Helvar

Testen noodverlichting Het handmatig testen van noodverlichting is een tijdrovende klus waardoor het vaak vergeten wordt en dus niet aan de wet- en regelgeving vanuit de overheid en verzekering voldaan wordt.

Bovendien worden de resultaten nog maar al te vaak op papier bijgehouden in plaats van digitaal.

Dat is met DALI verleden tijd. DALI volgt het systeem namelijk constant op, genereert automatisch actuele logboeken en geeft notificaties en storingen direct weer op één centrale plek, evenals de status van de armaturen en de capaciteit van de noodaccu’s. Zo kan aanzienlijk bespaard worden op onderhoudstijd en -kosten, terwijl de veiligheid te allen tijde gegarandeerd wordt.

Eén communicatieprotocol, twee concepten DALI kan op een tweetal manieren ingezet worden.

Enerzijds als onderdeel van een bestaand gebouwbeheersysteem, waarbij de compatibele noodverlichtingsarmaturen los geleverd worden.

De ABB KNX DALI-gateway maakt vervolgens interconnectie van lichtgroepen op de DALI- en KNX-platformen mogelijk.

Daarnaast kan de verlichting ook als separaat en gesloten systeem gemonitord worden. ABB en VanLien leveren hiertoe een compleet systeem, inclusief armaturen en een DALI Control Unit.

Juist ook uit kostenoogpunt is dit standalone-­ systeem een aantrekkelijke oplossing. In beide gevallen kunnen gebruikers automatische functieen duurtesten programmeren, controleren, bewaken en zelf het testschema bepalen. Zo vinden tests niet langer meer op ongewenste momenten plaats, maar op een moment dat het wel uitkomt. Op kantoor wordt er bijvoorbeeld op een zaterdag getest, maar in een theater juist doordeweeks overdag.

Voldoet aan de hoogste eisen De ABB DALI-oplossing is gebaseerd op systemen zonder eigendomsrecht. Dat wil zeggen dat zolang alle componenten van een systeem DALI-conform zijn, ze met elkaar kunnen communiceren. Zo kunnen ook andere fabrikanten op het systeem inhaken en zijn ook de armaturen op hun beurt op elk systeem toepasbaar. Alle producten zijn bovendien geregistreerd bij de DiiA (Digital Illumination Interface Alliance), een industriegroep die de certificering van de belangrijke spelers die het DALI-protocol gebruiken, standaardiseert en controleert.

— 16

PRODUCTEN EN INNOVATIES

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

ABB ONTWIKKELT CONTINU NIEUWE PRODUCTEN EN OPLOSSINGEN DIE HET WERK MAKKELIJKER, VEILIGER EN EFFICIËNTER MAKEN. EN DIE GEBOUWEN EN INDUSTRIE KLAARSTOMEN VOOR EEN ENERGIENEUTRALE TOEKOMST. WE HEBBEN DE MEEST OPZIENBARENDE INNOVATIES VAN DIT MOMENT VOOR U VERZAMELD.

— Stekerbaar installeren in de gietbouw Maak stekerbaar installeren in de tunnel- en gietbouw mogelijk met de PMK80.

De eerste stekerbare meterkastaansluitdoos die perfect te combineren is met de centraaldoos C60. Zo kan men al voor de stort van het beton de elektrische verbindingen maken, en zelfs het nieuwe vlakke centraaldoosdeksel aansluiten. Het afmonteren van de installatiekast en de voorgemonteerde hollewanddozen kan daarna vele malen sneller gedaan worden dan bij een traditionele installatie het geval is. Dat alles is een welkome verbetering in de markt van nu.

— Lutia-noodverlichting voor buiten

— Nieuw uiterlijk voor Hafonorm-kasten

— Push-in-kabelwartel NPG Quick-Connect™

Veiligheid houdt niet op bij de nooduitgang, maar gaat verder dan dat. Het is immers van levensbelang dat evacués bij brand of andere calamiteiten ook buiten het pand een veilige uitweg vinden. ABB beseft dat en introduceert VanLien’s Lutia-vluchtrouteverlichting speciaal ontwikkeld voor buitentoepassingen (IP65). Hij is met slechts één armatuur geschikt voor zowel wandals plafondmontage, bestand tegen extreme omgevingstemperaturen en met een slagvastheid en beschermingsklasse van IK10 ook tegen vandalisme. Veiligheid in alle opzichten dus.

De welbekende dubbele Hafonorm-­ kasten ondergaan het komende jaar een transformatie. Zo starten we binnen­kort met een nieuwe typecodering en is inmiddels de lay-out van het Hafonorm-­deksel gewijzigd. De kasten zijn namelijk niet meer voorzien van een sticker, maar de labels worden direct op het deksel geprint. Dit naast andere relevante informatie zoals een link naar de handleiding en naar ‘MijnGroepenkast’. Dit geeft niet alleen een mooier, strakker uiterlijk, maar zorgt er ook voor dat de informatie meer overzichtelijk gepresenteerd wordt.

Installeer wartels in recordtijd en versnel installaties met de NPG QuickConnect™. Met deze innovatieve push-in-kabelwartel sluit u kabels razendsnel op een kast of paneel aan, zonder de behuizing te hoeven openen.

Zo bent u in een mum van tijd klaar.

Een kwestie van de wartel in de ingang van een kast steken, de kabel erin doen en hem goed vastdraaien, en dat zonder extra gereedschap of materialen.

Daarnaast bieden de kabelwartels hoge bescherming tegen binnen­ dringend stof en vocht, en extreme temperaturen.

17

— Tmax XT-vermogensschakelaars Break new ground Vermogensschakelaars zijn onmisbare beveiligingen in een (kritische) werkomgeving. De nieuwe Tmax XT-serie onderscheidt zich op vele vlakken, waaronder connectiviteit, installatiesnelheid en gebruiksgemak. De logica, functies en intuïtieve interface komen overeen met die van de Emax2-vermogensautomaten. Met (zeer) hoge kortsluitwaarden voor zware toepassingen van 160 A tot max. 1600 A – staat de Tmax XT garant voor maximale beveiliging.

En met de ingebouwde intelligente Ekip Power Controller kan het energieverbruik tot wel 20 procent worden verminderd.

— Motorcontroller UMC100.3 nog eenvoudiger in te zetten Met de nieuwe FIM UMC Edition-software gaat het configureren van de UMC100.3 universele motorcontroller sneller en eenvoudiger. Het scannen, identificeren en toegankelijk maken van de controller is nu nog slechts een kwestie van minuten.

Dat maakt de UMC100.3 interessant als intelligente datahub voor diagnostische functies, onderhoud en assetmanagement in kritische procesindustrieën.

Juist in deze industriële procesomgevingen vormen data dé sleutel naar continue verbetering van de betrouwbaarheid. Met meer data kunnen fouten sneller worden herkend en zo mogelijk worden voorkomen.

— De ideale omvormer van nu: de PVS-175-TL Bespaar tijd en kosten met de prijswinnende 3-fasen-omvormer PVS175-TL, geschikt voor grondgebonden solarsystemen en grote commerciële toepassingen. Dankzij het vernieuwende, modulaire ontwerp zijn er maar liefst 65% minder omvormers nodig om het optimale vermogensblok te complementeren. Bovendien biedt hij de grootste capaciteit op de markt voor een stringomvormer van 1.500 VDC, is hij voorzien van ultramoderne cybersecurity en zijn configuratie, installatie en onderhoud eenvoudig uit te voeren. Meer zekerheid dus, en dat tegen lagere kosten.

— REACT 2: omvormer en energieopslag ineen Zelf maar liefst 90% van de energiebehoefte invullen? Dat kan met omvormer en energieopslagsysteem REACT 2. Deze eenfasige omvormer van 3,6 kW of 5 kW met hoogwaardige 4kWh-Lithium-ionbatterij, slaat het teveel aan ongebruikte zonne-energie gedurende de dag op, om deze vervolgens te gebruiken tijdens perioden met hogere energiebehoeften. Dankzij het modulaire ontwerp kan hij eenvoudig meegroeien met veranderende behoeften (tot 12 kWh) en het externe energieverbruik van huishoudens beduidend verminderen. Zo kunnen woningen in toenemende mate zelfvoorzienend worden.

18

VOLTREFFERS 01 | 201 9

— Stekerbare meterkastaansluitdoos draagt bij aan hoog bouwtempo Bij de bouw van een groot studentencomplex in Amsterdam-Zuidoost worden wekelijks 40 woonunits gestort. Een flink bouwtempo dus. Een dat vraagt om slimme oplossingen van alle deelnemende partijen.

Ook de stekerbare PMK80 werd succesvol ingezet.

Wie op metrostation Holendrecht staat, ziet voor zich de eerste van drie studentenwooncomplexen verrijzen. Het eerste gebouw omvat straks 955 woonunits, gerealiseerd met tunnelbouw. Ook Van den Pol Elektrotechniek is vanaf het begin af aan nauw betrokken bij het project.

Kortere doorlooptijd “We prefabben veel op onze projecten”, licht werkvoorbereider Timo Jooren toe. “Dat vraagt meer tijd in de voorbereiding, maar die winnen we tijdens de uitvoering weer terug. Op dit project is er veel repeterend werk. Daarom hebben we ook hier gekeken naar een prefab-oplossing.

Die hebben we gevonden in de stekerbare meterkastaansluitdoos PMK80 en de centraaldoos C60 van ABB. Hiermee verkorten we de doorlooptijd op de bouw aanzienlijk.”

Beide onderdelen worden ter plekke prefab gemaakt en vervolgens op de tunnelbekisting geplaatst. Daarna worden voorbedrade flexbuizen aangesloten en gaan de deksels erop.

Een Ty-Rap® zorgt ervoor dat de deksels ook

tijdens het beton storten op hun plek blijven.

Bijkomend voordeel van deze snelle methode is dat de monteurs niet meer terug hoeven te komen voor het bedraden en aflassen in de studentenkamers. “Tijdens de afbouwfase staan deze vaak erg vol met spullen en is het lastig werken. Bovendien scheelt het ons gesjouw met ladders.”

De installateur beslist “Voordat het project startte, hebben we uitgebreid met zowel ABB als met onze eigen mensen overlegd”, vertelt Jooren. “De doorlooptijd op de bouw is natuurlijk belangrijk, maar de mening van onze monteurs minstens net zo.

Zij moeten immers met de aansluitdoos werken en kunnen het beste vertellen of iets werkt of niet.” Om daarnaast ook echt te weten hoeveel er daadwerkelijk bespaard is, monitort Van den Pol de tijd die nodig is voor het installatiewerk.

Het ziet er positief uit. Jooren: “De eerste reacties op de gekozen oplossingen zijn enthousiast.

En de te verwachte tijdsbesparing lijkt ook echt te kloppen met de voorcalculatie.”

— EXPERT AAN HET WOORD

19

— Stapsgewijs op weg naar een digitale fabriek Voldoe aan de nieuwe norm en ga inefficiëntie en overhead te lijf

— Marcel Laes

Slimme, verbonden fabrieken hebben de toekomst. En voor organisaties is het dan ook een must om de fabrieksvloer te digitaliseren en zo blijvend te voldoen aan de nieuwe marktbehoeften. Maar waar begin je en welke valkuilen zijn er?

“Het digitaliseren van de fabrieksvloer doe je niet in één week, het moet in stappen” — Marcel Laes, CEO CimPro

Dat er door het digitaliseren van productieprocessen veel winst te behalen valt, mag duidelijk zijn. Zo kun je immers sneller, kwalitatief beter, flexibeler, energie- en kostenefficiënter produceren. Maar ook voorspellend onderhoud uitvoeren, uitval voorkomen en continuïteit verzekeren.

Focus op quick wins Heel veel bedrijven willen hun productielijnen dan ook beter monitoren, maar om ook echt de stap te zetten, valt niet mee. Als CEO van CimPro, een bedrijf dat organisaties stap voor stap helpt bij het digitaliseren van hun productieprocessen, onderstreept Marcel Laes dat: “Heel veel bedrijven denken er wel over na, maar weten niet hoe ze moeten beginnen. Ze willen naar die digitale fabriek, maar dat doe je niet in één week, het moet in stappen.”

‘Focus’ is hierbij volgens Laes het sleutelwoord: “Doe niet alles tegelijkertijd, maar bedenk wat je grootste problemen zijn en pak deze als eerste aan.

Pas daarna kun je verder met het inventariseren van processen, het opzetten van de architectuur, visueel management en natuurlijk de uitrol zelf.

Close the loop ten slotte door middel van integratie met andere systemen en het Internet of Things.

Big Brother is watching you Het digitaliseren van productielijnen heeft veel impact op de hele organisatie en Laes adviseert dan ook om vooraf goed na te denken over het meenemen van het bedrijf. “Je moet medewerkers goed uitleggen wat de voordelen zijn en dat het geen ‘Big Brother is watching you’ wordt. De vijand is immers niet de werkgever zelf, maar de concurrent in China.”

Meer weten over het digitaliseren van de fabrieksvloer? Ga naar https://new.abb.com/low-voltage/ nl/nieuws/interview-marcel-laes. Of kijk op pagina 17 van deze Voltreffers voor meer informatie over de UMC-oplossing die ABB hiertoe biedt.

20

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

— Het hoe en wat van het aansluiten van PV-systemen En de gevolgen voor de verdeelinrichting Het in 2015 verschenen blad 65 van de NPR 5310 en recente publicaties over de gevolgen van het aansluiten van PV-systemen voor de verdeelinrichting, roepen nogal wat vragen op. ABB laat zien hoe het werkt en wat mogelijke oplossingen zijn.

De belangrijkste vraag is of er bij de toepassing van PV-systemen voorkomen kan worden dat de toegepaste aardlekschakelaars hogere stroomwaarden te verwerken krijgen dan de gebruikelijke 40 A. Logisch, want door een 40 A-aardlekschakelaar kan in een dergelijke situatie theoretisch de stroom van 40 A naar de afgaande groepen lopen, plus bijvoorbeeld 16 A van de PV-panelen.

Dat samen is te veel.

Maximale stroom De stroom die een verdeelinrichting mag voeren, wordt bepaald door de fabrikant. Bij ABB-producten vindt u deze waarde terug op het capaci­ teitsmerk dat zich op of in de kast bevindt. In de meeste gevallen is dit: 1 x 40 A of 3 x 25 A, en de totale stroom die door de verdeler loopt, mag dan ook niet hoger dan die betreffende waarde liggen.

Daarnaast is het zo dat de optelsom van alle stroomwaardes van de afgaande groepen veel hoger ligt dan de maximale stroom van de

voorliggende hoofd- of aardlekschakelaar.

Het plaatsen van vier 16 A-automaten achter een 40 A-aardlek­schakelaar is toegestaan. Dat geldt ook voor 8 groepen verdeeld over 2 aarlekschakelaars achter een hoofdschakelaar van 40 A. Hier zou theoretisch dan ook 128 A doorheen kunnen lopen.

Gelijktijdigheid In de praktijk volstaat het dat de gezamenlijke stroom vanuit het net en die van parallelle invoedingen zoals zonnepanelen en HRe-ketels, de maximale stroom van de verdeler niet overschrijdt. Dat gebeurt natuurlijk wel als de installatie te maken krijgt met belastingen met een hogere gelijktijdigheid dan in de norm NEN-EN-IEC 61439 wordt aangegeven. Het is bij installaties die meerdere energiebronnen hebben dan ook belangrijk om de componenten en bedrading op de interne stromen in de verdeler aan te passen.

Bewoners zijn zich namelijk niet bewust van hogere gelijktijdigheid dan in de norm is aangegeven en dienen hiertegen beschermd te worden.

Gunstige stroomverdeling Bij toepassing van een 3-fasen-netaansluiting in combinatie met een 3-fasen-PV-omvormer, gaan de nominaalstromen in de keten naar beneden.

Hierdoor wordt ook de stroomverdeling in de kast gunstiger. Omdat een PV-installatie op 3 fasen voor woningen vaak 3 x 10 A is, zou de aardlekschakelaar dan theoretisch 40 A kunnen blijven. Let wel dat je groepen met modulerende apparaten zoals ovens, wasmachines en Quookers, mixt met groepen die wel langdurig de volle belasting kunnen voeren, zoals warmtepompen en EV-aansluitingen.

Meer weten?

Download het gratis kennisdocument ‘Voorkom grote problemen bij het aansluiten van PV-panelen’ www.abb.nl/lowvoltage

— VOOR U GELEZEN

21

ALS GEVOLG VAN DE ENERGIETRANSITIE EN DE TOENEMENDE DIGITALISERING IS DE MARKT VOLOP IN BEWEGING. DAT IS LASTIG BIJ TE BENEN WAARSCHIJNLIJK; U HEEFT HET IMMERS AL DRUK GENOEG. DAAROM ATTENDEREN WE U IN DIT MAGAZINE OP BIJZONDERE ONDERZOEKEN, KENNISDOCUMENTEN, WHITEPAPERS EN NOG VEEL MEER.

— Stap binnen in het kantoor van de toekomst Energie-efficiëntie, gezondheid, comfort en productiviteit staan centraal De kantorenmarkt is volop in beweging. Nieuwe panden verrijzen en bestaande worden flink gerenoveerd. De energieprestaties zijn daarbij natuurlijk belangrijk, maar hoe zit het eigenlijk met aspecten als gezondheid, comfort en productiviteit?

Een vraag die het Platform Gezond Binnenklimaat zich ook stelde. Met input van diverse markt­ partijen en (branche)organisaties en conform de bestaande wet- en regelgeving, stelden zij daarom het ‘Programma van Eisen Gezonde Kantoren 2018’ op. Hiermee wordt een handreiking gegeven aan partijen die kantoren willen (her)ontwikkelen die niet alleen energiezuinig zijn, maar vooral ook gezond, comfortabel en productiviteits­ bevorderend.

Nieuwbouw en renovatie In de publicatie staan vier aspecten van het binnen­ milieu centraal, namelijk binnenluchtkwaliteit, thermisch binnenklimaat, licht & uitzicht en geluid. Voor ieder thema zijn er daarnaast drie ambitieniveaus uitgewerkt: klasse C (voldoende), klasse B (goed) en klasse A (zeer goed). De eisen kunnen zowel bij nieuwbouw als renovatie toegepast worden en bieden ontwerpers, installateurs en aannemers een handreiking om hun plannen op te baseren.

Met het rapport kunnen gebruikers: •u itgangspunten vastleggen die bepalend zijn bij het (her)ontwerpen van gebouwinstallaties, gevels en andere aspecten; •e isen op maat formuleren die als outputparameters opgenomen kunnen worden in bijvoorbeeld contracten, ontwerpdocumenten en bestek­ stukken; • referenties formuleren voor binnenmilieu­pres­taties die gehanteerd kunnen worden bij de uitvoering van controles en oplevermetingen; • concrete prestatiedoelen stellen daar waar het gaat om monitoringstools en beheer- en onderhoudsprotocollen.

Meer weten?

Download het Programma van Eisen Gezonde Kantoren.

22

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

— Hét kennis- en innovatiecentrum van de internationale glastuinbouwsector Onderwijs, onderzoek en ondernemers onder één dak De uitdagingen voor de land- en tuinbouw zijn groot.

Verschillende delen van de wereld kampen met aanzienlijke voedseltekorten en met de groei van de bevolking zal dat alleen maar toenemen. Technologie speelt een belangrijke rol om deze ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden.

Het verduurzamen van zowel de voedselproductie alsook de voedselketen zijn essentieel. Evenals een betere verdeling van het geproduceerde voedsel. Thema’s die zeker ook de aandacht hebben van het World Horti Center in Naaldwijk, een belangrijke speler op het gebied van tuintechnologie.

Van student tot internationale topambtenaar Op 7 maart 2018 opende het World Horti Center (WHC) in Naaldwijk zijn deuren. Dit als gezamenlijk

initiatief van het onderwijs, het bedrijfsleven en de overheid en met als doel zich op de kaart te zetten als hét kennis- en innovatiecentrum van de internationale glastuinbouwsector. Dat lukt aardig. In een jaar tijd bezochten meer dan 43.000 bezoekers uit 57 landen het centrum. Van kwekers en kasconstructeurs tot onderzoeksjournalisten, investeerders en studenten uit alle hoeken van de wereld.

Zelfs de minister van landbouw uit Oezbekistan kwam langs met een delegatie, evenals de Chinese viceminister van hetzelfde ministerie.

23

Koppositie voor Nederland De wereld van de glastuinbouw is internationaler dan ooit en Nederland heeft hierin een leidende positie. Om deze koppositie te behouden, is continue en versnelde innovatie van groot belang.

Het WHC maakt dat mogelijk. Omdat onderwijs, onderzoeksinstellingen en ondernemers er onder één dak werken, vinden ze elkaar makkelijker en ontstaat er kruisbestuiving. Partijen delen kennis, werken nauw samen en zetten gezamenlijk projecten op. Openheid en transparantie staan daarbij centraal en innovaties worden zo in een stroomversnelling gebracht. Daarnaast biedt het platform kennis en inspiratie aan vakbezoekers wereldwijd.

Samen met het World Horti Center creëren we een duurzame toekomst waarin we meer kunnen doen met minder Welzijn en welbevinden Het WHC heeft echter nog een ander belangrijk punt op de agenda staan. De internationale glastuinbouwsector kan namelijk een cruciale bijdrage leveren aan het welzijn en welbevinden van mensen wereldwijd. Door technologische

oplossingen te bieden voor belangrijke maatschappelijke vraagstukken, wil het centrum hier een voortrekkersrol in vervullen. Energie, klimaatverandering, urbanisatie en duurzaamheid bijvoorbeeld. Maar ook gezond voedsel, waterschaarste, voedselzekerheid en -veiligheid.

Door kennis en technologie te delen, kan Nederland een groot deel van de wereld voeden. Om zich daarna te focussen op het verhogen van de productie met minder energie.

Rol van ABB binnen het WHC ABB heeft een permanente informatiestand in het World Horti Center. Dat is niet voor niets, want beide spelers hebben veel gemeen. Thema’s als innoveren, duurzaamheid, kennis delen en samenwerken raken elkaar. En de glastuinbouw in het Westland is voor ABB de ideale proeftuin om nieuwe, innovatieve oplossingen uit te testen en verder te ontwikkelen. Oplossingen die de elektrificatie, digitalisering en mechanisatie in de land- en tuinbouw faciliteren en zo hun bijdrage leveren aan een betere wereld. Door samen te werken, bereik je immers meer dan alleen.

En zo creëren we samen een duurzame toekomst waarin we meer kunnen doen met minder.

24

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

—

INTERVIEW MET BEN POL

De circulaire bouweconomie in de dagelijkse beroepspraktijk Terwijl ze in Den Haag nog steeds druk aan het discussiëren zijn over het Klimaatakkoord, worstelt de gemiddelde ondernemer met de vraag wat hij ermee moet en óf het sowieso wel zin heeft.

Een vraag die volmondig met ‘ja’ beantwoord kan worden.

— Ben Pol

“Samenwerking is cruciaal en kan zowel regionaal als branchebreed” — Ben Pol, Business Development Manager ABB Benelux

maken met gunstig gezinde weergoden, maar met de opwarming van de aarde. Als dan ook bewaarheid wordt wat er in de doemscenario’s staat, is de aarde over tientallen jaren een weinig aantrekkelijke planeet om op te leven.

Circulair bouwen betekent dat we onze gebouwen en infrastructuur zo gaan ontwikkelen dat alle materialen en grondstoffen herbruikbaar of biobased zijn en dat we geen fossiele energiebronnen meer gebruiken. Leuk allemaal, horen we u denken, maar ik heb het nu al veel te druk.

Dat begrijpen we, maar aan de andere kant is het Klimaatakkoord er niet voor niets.

Dichterbij dan je denkt We zijn immers druk bezig om de aarde en de hoeveelheid grondstoffen uit te putten. En dichter bij huis: dat de afgelopen tijd het ene na het andere warmterecord sneuvelde, heeft niets te

Anders denken “Als je circulair wilt gaan, zul je eerst op een andere manier moeten kijken naar productontwikkeling”, zegt Ben Pol, Business Development Manager bij ABB. “Niet meer insteken op alleen maakbaarheid, maar ook op slim hergebruik en recycling. Zo zijn we bij ABB druk bezig met de toepassing van biobased materialen en regenerated plastic, maar ook met het verlengen van de levensduur en goede afspraken over retouren.

Daarnaast nemen we deel aan diverse initiatieven om CO2 terug te dringen, afvalstromen te reduceren en kijken we naar manieren om sneller, slimmer en beter te bouwen.” Tot slot is samenwerking de sleutel, aldus Pol: “Dat kan zowel regionaal als branchebreed. Het is een kwestie van je verantwoordelijkheid nemen en even vergeten dat je concurrenten van elkaar bent; we zitten immers allemaal op dezelfde aarde.”

25

— Sneller en goedkoper een NOM-woning neerzetten in vijf stappen De kosten om een NOM-woning neer te zetten, zijn de afgelopen tijd gestegen*. Alle reden dus om een efficiëntieslag te maken. ABB helpt u op weg met een bewezen vijf-stappenplan. Zo bouwt u sneller en goedkoper een NOM-woning die aan alle eisen voldoet.

Het energielandschap verandert drastisch en de ambities zijn groot. Zo moet in 2050 de volledige voorraad van circa 7,5 miljoen woningen energieneutraal zijn. Een flinke opgave dus. De overheid stimuleert daarom het verduurzamen van woningen en ook in de sociale woningbouw neemt het realiseren van NOM-woningen snel toe.

Onze ervaring in het realiseren van inmiddels honderden NOM-woningen, hebben we dan ook verzameld in een stappenplan. Hiermee zet u efficiënt een energieneutrale woning neer, die optimaal voldoet aan alle geldende eisen.

Geleerde lessen in de praktijk Daarmee stijgt de vraag naar bouwpartners die toegevoegde waarde bieden op het gebied van verduurzaming. Dat gaat verder dan hoogwaardige isolatie, toepassing van duurzame energiebronnen en efficiënt gebruik van fossiele energiebronnen.

Bovendien is efficiëntie geen nice to have meer, maar een must. Door de toegenomen vraag naar dergelijke woningen en het gebrek aan personeel, is de productiecapaciteit beperkt en dreigt een stijging van de bouwkosten. Een nieuwe manier van bouwen is dus noodzakelijk.

1. Beperk de energievraag 2. Gebruik energie uit hernieuwbare bronnen 3. B epaal de gebouwgebonden installatie 4. Monitor de NOM-woning 5. Optimaliseer de NOM-woning

* Bron: Evaluatie wet EPV door CE Delft, maart 2019

De vijf bewezen stappen zijn:

Per stap precies weten waar u op moet letten en wat nodig is?

Download dan nu het gratis whitepaper ‘Sneller en goedkoper een NOM-woning neerzetten’ via solutions.abb/nl-aardgaslozewoning.

26

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

— Van salderingsregeling naar terugleversubsidie: kans of bedreiging?

De huidige salderingsregeling gold in principe tot en met 2021, maar inmiddels is bekend dat de regeling verlengd wordt tot en met 2023.

Daarna wordt de regeling geleidelijk afgebouwd. Dat wil zeggen dat het voordeel dat men ontvangt op de energiebelastingen elk jaar iets minder gaat worden. van een heel jaar tegen elkaar weg te strepen.

Wanneer u bijvoorbeeld in de winter elektriciteit van het net afneemt, betaalt u het volledige bedrag. Dat terwijl de vergoeding die u krijgt voor de energie die u aan het net teruglevert (bijvoorbeeld in de zomer), in de nieuwe regeling een stuk lager uitvalt.

Met de salderingsregeling mag men aan het eind van het jaar de energie die de zonnepanelen hebben opgewekt, op de energierekening tegen hetzelfde tarief wegstrepen tegen de energie die is verbruikt. Daarbij maakt het niet uit dat het moment van opwekking (en dus teruglevering aan het net) anders is dan het moment van afname en dat is gunstig.

Het wordt belangrijker dan ooit om zelf in de eigen energiebehoefte te voorzien Minder gunstige regeling Per 1 januari 2023 wordt de salderingsregeling geleidelijk afgebouwd. Dat wil zeggen dat het voordeel dat huishoudens ontvangen op hun energiebelastingen – in ruil voor het terugleveren aan het net – elk jaar iets minder wordt. In 2031 wordt dat voordeel 0 en ontvangt men alleen een terugleververgoeding. Het grootste verschil is dat het dan niet meer is toegestaan om de totalen

Energie direct verbruiken Hoewel de terugleververgoeding financieel minder gunstig is, is het nog altijd wel goedkoper dan wanneer u geen zonnepanelen zou hebben.

Bovendien is de zonnestroom die u zelf opwekt en direct ook weer verbruikt ‘gratis’. En dus daarmee meer waard dan de stroom die u aan het net teruglevert. Het advies is dan ook om overdag zoveel mogelijk te wassen, strijken, drogen et cetera. Helaas is dat in de praktijk niet altijd mogelijk. Gelukkig is er nog een ander interessant alternatief, namelijk om met een omvormer inclusief batterijopslag, zelfopgewekte energie op te slaan voor gebruik op een later moment.

ABB’s eenfasige REACT2-omvormer is daar ideaal voor (zie pagina 17).

27

— Van energielabel C in 2023 naar energieneutrale gebouwen in 2050 De noodzaak van verduurzaming is groot Het Klimaatakkoord stelt ambitieuze doelstellingen. In 2030 moet de CO2-uitstoot bijna gehalveerd zijn ten opzichte van 1990 en in 2050 moeten circa één miljoen gebouwen omgevormd zijn naar een duurzame omgeving. Het is dus tijd om in actie te komen.

Volgens de wet mag vanaf 1 januari 2023 een gebouw dat groter is dan 100 m2 en geen C-label heeft, niet meer als kantoor worden gebruikt. Dat betekent dat naar schatting ruim de helft van de kantoren in Nederland hiermee nog aan de slag moet. Bovendien is de kans zeer reëel dat alle gebouwen in 2030 moeten voldoen aan energie­ label A. Voor gebouweigenaren, -beheerders, facility managers en consultants is het daarom de hoogste tijd om maatregelen te nemen.

Verantwoord energiebeheer Hernieuwbare energiebronnen als wind, zon en elektrische mobiliteit zorgen voor complexere elektrische infrastructuren en veranderen de energiedistributie. Daarnaast werkt Nederland toe naar een CO2-vrij elektriciteitssysteem en met behulp van slimme apparaten, sensoren en software kunnen we dit monitoren, controleren en optimaliseren, om zodoende de energiedoelstellingen vorm te geven. Tot slot kunnen we door vanuit verschillende expertises processen te optimaliseren, meerwaarde genereren. En daarmee niet alleen voldoen aan de nieuwe eisen, maar ook samen te werken aan een duurzamere toekomst.

Digitale oplossingen geven waarde aan het gebouw en de gebouweigenaar, zodat hogere energie-efficiëntiedoelstellingen gehaald kunnen worden Praktisch whitepaper Weten hoe u verantwoord energiebeheer in kunt zetten om aan de aangescherpte normen te voldoen? En zo een nieuwe dimensie te geven aan zowel uw gebouw als aan een energieneutrale wereld? Download dan het gratis whitepaper ‘Energiemanagement in het gebouw’. Hierin staan praktische tips en bieden we inzichten om de energiebesparingsopdracht op slimme wijze tegemoet te treden.

28

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

— Zet een veilige en energie-efficiënte solarinstallatie neer in zeven stappen De vraag naar zonnepanelen neemt een enorme vlucht. Maar daarin schuilt tevens het gevaar. Want door het vele werk en het tekort aan vakmensen, kiest men vaak voor de snelste en goedkoopste oplossing en wordt veiligheid vergeten, met alle gevolgen van dien.

— 01

In 2017 werden dagelijks 500.000 zonnepanelen gemonteerd en dat aantal groeide in 2018 fors.

Een stijging die zich naar alle verwachting de komende jaren blijft voortzetten. Werk genoeg dus. Maar juist vanwege de toenemende tijdsdruk, wordt vaak gekozen voor de goedkoopste oplossing en blijft het aspect veiligheid onderbelicht. Daardoor neemt de kans op brand in de

meterkast of op het dak toe. In het gratis whitepaper ‘De zeven essentiële stappen voor een veilige en energie-efficiënte solarinstallatie’ laten we u graag zien dat maximaal rendement, veiligheid en efficiëntie heel goed samengaan.

En ontdekt u hoe u een pv-installatie neerzet die optimaal presteert en toch aan alle eisen voldoet.

29

— 02

— 03

Onderstaand alvast een voorproefje: STAP 1 Focus op veiligheid Een PV-installatie is geen verzameling losse componenten, maar één geheel. Zowel op het dak en in de meterkast als overal daartussen.

Om brand te voorkomen, is zorgvuldige montage en het gebruik van de juiste verbindingsmiddelen dan ook van groot belang.

STAP 2 Verzamel informatie voordat u begint Om een veilige en efficiënte PV-installatie te realiseren, is een goede voorbereiding cruciaal.

Zo dient u niet alleen de benodigde capaciteit te berekenen, maar ook de locatie, de gewenste ligging, hellingshoek en het vermogen dat aan­ gesloten dient te worden.

STAP 3 Besteed extra aandacht aan brandveiligheid Brand op het dak of in de meterkast is vrijwel altijd het gevolg van verkeerde montage of onvoldoende beveiliging tegen overspanning.

Dat levert niet alleen gevaarlijke situaties op voor bewoners, maar ook voor de brandweer.

STAP 4 Bepaal de juiste configuratie Pas als u aan bovenstaande stappen voldaan hebt, kunt u de configuratie bepalen. De keuze voor de juiste stringboxen en omvormers is daarbij essentieel, net als de nodige aandacht voor de aansluiting van het AC-deel.

STAP 5 Voorstel uitwerken en veiligheidsvoorschriften toepassen Nadat de componenten bepaald zijn, moet dit verder worden uitgewerkt in soort en aantal panelen, stringverdeling, wijze van montage en nog veel meer. Ga daarnaast bij elke stap na of aan alle NEN-, NTA- en NPR-veiligheidsvoorschriften voldaan wordt.

STAP 6 Montage en inbedrijfstellen Zodra de panelen goed zijn gemonteerd, de DC-bekabeling juist is geïnstalleerd, de connectoren correct zijn gebruikt en de bekabeling stevig is vastgezet, kan de PV-installatie getest worden. Is de test in orde, dan kan de installatie aangesloten worden op het AC-deel.

STAP 7 Inspectie en onderhoud Voor optimale efficiency, veiligheid en een langere levensduur, moet de installatie regelmatig gecontroleerd worden en de panelen gereinigd. Via vrij beschikbare software of online via de app, is de opbrengst goed te volgen en zijn vuil of beschadigingen snel te traceren.

Het hele whitepaper lezen?

Download het gratis via solutions.abb/nlsolar-installatie. Naast praktische handvatten, leest u ook meer over terugverdientijd en subsidies en het complete PV-systemenpakket dat ABB biedt.

— 01 Montage en inbedrijfstellen — 02 Besteed extra aandacht aan brandveiligheid — 03 Inspectie en onderhoud

— 30 OPMERKELIJK

V O LT R E F F E R S 0 1 | 2 0 1 9

SOMS ZIJN ER VAN DIE ONDERWERPEN WAAR U IN DE DAGELIJKSE BEROEPSPRAKTIJK WAARSCHIJNLIJK NIETS MEE VAN DOEN HEEFT, MAAR DIE GEWOON LEUK OF INTERESSANT ZIJN OM TE WETEN. BINNEN ABB BENELUX OF CONCERNBREED. IN NEDERLAND, MAAR OOK BUITEN DE LANDSGRENZEN. WE PIKKEN ZE ER IN ELKE EDITIE VAN DE VOLTREFFERS UIT IN DEZE NIEUWE, OPMERKELIJKE RUBRIEK.

— Terra 53 DC-snelladers bewijzen zichzelf bij temperaturen ver onder het nulpunt Op de rand van de Zweedse poolcirkel ligt Arjeplog. Een bevroren wildernis, waar Jaguar Land Rover zijn I-PACE eTROPHY-raceauto’s onder de meest extreme omstandigheden test. Als officieel laadpartner mengt ook ABB zich in de strijd.

In 2016 was Jaguar de eerste fabrikant van premium auto's die deelnam aan de Formule E. En het merk schrijft opnieuw geschiedenis met 's werelds eerste raceklasse voor volledig elektrische productiemodellen: de Jaguar I‑PACE eTROPHY. Als voorprogramma van het ABB FIA Formule E‑kampioenschap, omvat de klasse in totaal 10 tien races in de mooiste steden wereldwijd en dat onder de meest extreme omstandigheden. Geen enkel probleem voor de Terra 53 DC-laders, die als taak hebben de elektrische auto’s in recordtijd te laden.

Presteren onder extreme omstandigheden De Terra DC-laders zijn speciaal ontwikkeld voor de I‑PACE eTROPHY-serie en hebben tijdens tests op de Jaguar Land Rover Ice Academy hun absolute betrouwbaarheid bewezen. Op een testbaan op een van de meest afgelegen en Noordelijke plekken ter wereld, moesten de niet-gemodificeerde snelladers presteren bij temperaturen ver onder nul en daarmee buiten hun normale bereik.

ABB’s Terra DC-laders presteren in het heetst van de strijd en bij temperaturen onder het nulpunt tijdens de I-PACE eTROPHY Poleposition in e-mobiliteit Met de I-PACE eTROPHY brengt Jaguar de emissieloze motosport naar een hogere versnelling.

En als titelsponsor van het ABB FIA formule E-kampioenschap en officieel laadpartner voor de eTROPHY zet ABB daar nog een tandje bij.

Onlangs kreeg het bedrijf daar wereldwijde erkenning voor door Fortune Magazine, dat ABB als 8e plaatste op de lijst van bedrijven die de wereld veranderen op het gebied van e-mobiliteit.

— TIPS & TOOLS

31

— Apps, trainingen, events, contactinformatie en meer — ABB Experience

— Trainingen Uw kennis bijspijkeren? Meld u aan voor een van onze trainingen. U vindt ze op www.abb. nl/lowvoltage onder ‘Tools en support’, ‘Support’, ‘Cursus- en trainingsoverzicht’.

— Beurzen en events ABB is door het jaar heen te vinden op verschillende (inter)nationale beurzen en events. Kijk op new.abb.com/events/calendar voor data, locaties, tijden en meer info.

Gun uzelf een dag ABB Experience en ontdek de meest inspirerende noviteiten van ABB, Busch-Jaeger en VanLien voor de bouw, utiliteit en industrie op één plek. https://new.abb.com/ low-voltage/nl/support/abb-experience

— Geüpdatete installatiedozen in de Revit-app ABB biedt een breed assortiment hoogwaardige installatie­ dozen. Betrouwbaar, duurzaam, flexibel in gebruik en eenvoudig uitbreidbaar. Beschikbaar bovendien als BIM-files via MEPcontent en altijd actueel. Zo hebben de centraal-, kabel- en lasdozen onlangs een update ondergaan: https://store.mepcontent.com/nl/ product/details/5

— Nieuwsbrief Elke maand de nieuwste producten, ontwikkelingen, projecten, beurzen en events in uw inbox? Schrijf u dan in voor onze digitale nieuwsbrief en mis niets! https://new.abb.com/low-voltage/nl/nieuwsbrief

— Documentatie Zoekt u informatie over onze nieuwe producten en oplossingen? Ga dan www.abb.nl/lowvoltage, scroll naar ‘Tools en support’ en klik op ‘Documentatie’.

— Contactinformatie Bent u op zoek naar productinformatie, prijzen of levertijden? Of wilt u technische ondersteuning?

Bel ons op: 088 2600 900 of stuur een mail naar: nl-tech-ep@abb.com.

Volledig ontspannen de jaloezieën dichtdoen en het licht dimmen …

… en automatisch je favoriete muziek af laten spelen.

Smarter Home – Perfect geluid met de Smarter Homeoplossing van Busch-Jaeger

Creëer een eigen sfeer dankzij de intelligente verbinding tussen de Smart Home-systemen van Busch-Jaeger en het multi-room geluidssysteem voor muziek, film en televisie van Sonos. yoursmarterhome.nl