et cetera 01/2012 NL

1 I 12 The customer magazine of the ABB Group Benelux

Andasol Solarpark

Op bezoek bij Europa’s grootste thermische centrale Schone stroom in de haven ABB zorgt voor veilige stroomvoorziening tussen wal en schip De puurwaterfabriek van NieuWater Het schoonste water ter wereld

De opener

04

Polsslag De nieuwe successtrategie van ABB: Service business is people business

et cetera

Alfons Goos, CEO ABB Benelux

14

Aan de slag De puurwaterfabriek van NieuWater is uitgerust met ABB-besturings- en monitoringssystemen.

1|12 Kwestie van tijd en van en-en-en Er voltrekt zich een boeiende evolutie om ons heen. Deze editie van et cetera weerspiegelt dat feilloos. We hebben het over zonne-energie, smart grid en e-mobility.

De afgelopen 250 jaar zijn we onzorgvuldig omgesprongen met de grondstoffen en natuurlijke energiebronnen van onze planeet en nu moeten we vaststellen dat ze niet onuitputbaar zijn. Zo kunnen wij niet lang meer doorgaan. De hele wereld bereidt zich daarom voor op een grondige omschakeling.

De grote vraag is natuurlijk of Europa de nodige middelen kan vrijmaken om te investeren in nieuwe duurzame technologieën. De aanslepende financieeleconomische crisis werkt duidelijk vertragend. Daarom denk ik dat de komst van zonne-energie, smart grid en e-mobility meer een evolutie zal zijn dan een revolutie. Vergelijk het met het internet in de jaren negentig. Toen moesten ook

nog tal van technische obstakels worden opgeruimd, wat tijd kostte. En toen de dot-combubble barstte, ging ook veel waarde verloren.

Toch ben ik ervan overtuigd dat wij tegen 2020 over een smart grid zullen beschikken. Ook de elektrische voertuigen zullen het halen, zij het dat wij daarnaast nog een hele tijd fossiele brandstoffen zullen blijven gebruiken. Het is een kwestie van tijd en van en-en-en.

In de komende jaren zullen overheidssubsidies nodig blijven om de omschakeling tot stand te brengen, maar op termijn moet de industrie overschakelen op hernieuwbare en duurzame technologie.

Daarom neemt ABB wereldwijd deel aan proefprojecten waarin intelligente huizen, e-mobility en energie-opslag centraal staan. De wereldbevolking rekent erop dat de bedrijfswereld zich verantwoor­ delijk opstelt.

et cetera 1/12 - Een uitgave van ABB Benelux - Verantwoordelijke uitgever Katrina Wright - Concept MediaPartners België - Coördinatie Sarah Vangheluwe, Jan Dhondt en Marco Moerland - Redactiecommissie Sabbah Doudou, Sarah Vangheluwe, Katrina Wright, Jos Bernaards, Paul Hendrickx, Brian Jagmohan, Jan van der Maarel, Marco Moerland - Werkten mee aan dit magazine Philip van Ootegem, John Edwards, Peter van der Horst, Filip van Loock, Thierry Lambinet, Ivan Roda - Copyright 2012 et cetera abonnement aanvragen, wijzigen of opzeggen? Surf naar onze website: www.abb.com/benelux. Op dit adres kunt u zich abonneren op ons blad, uw gegevens wijzigen of uit onze database laten verwijderen.

2

ABB et cetera 1|12

Inhoud

24

De wondere wereld De Zuid-Spaanse Andasol-elektriciteitscentrale zet zonne-energie via spiegels om in elektriciteit.

30

Over & weer E-mobility belooft een grote impact te hebben op de manier waarop wij omspringen met energie. Een gesprek met drie ABBspecialisten.

Polsslag

De wondere wereld

4

24

Service business is people business!

Focus op de nieuwe servicestrategie van ABB.

Perspectief 5

Stena Line Unieke, veilige stroomvoorziening tussen wal en schip.

Een zonnige toekomst voor Andasol In Zuid-Spanje staat één van de grootste zonnekrachtcentrales ter wereld.

Over & weer 30 E-mobility Elektrische auto’s zetten een omwenteling in gang.

Aan de slag

Hotspots

11 Solarpower Een blik op ABB-solartoepassingen voor de residentiële markt en een bezoek aan Photovoltech, producent van zonnecellen.

14 De puurwaterfabriek van NieuWater De imposante installatie in Emmen verwerkt gezuiverd rioolwater tot pure H2O. 18 Bockor: lokale bierbrouwers met internationale faam Sinds 1892 brouwt de West-Vlaamse familie Vander Ghinste bier van de hoogste kwaliteit.

35

Korte berichten over events Beurs Construction & Shipping Industry in Gorinchem.

Product

For a better world

De driehoekige transformator De nieuwe droge transformator heeft tal van voordelen.

38 Busch-Welcome Een innovatief deurcommunicatiesysteem van superieure kwaliteit.

38 Tmax XT tot 250A Ontdek de nieuwe serie van gesloten laagspanning vermogensautomaten.

22

Het jaar...

Hernieuwde steun voor het ICRC ABB verlengt zijn steun aan het Internationale Rode Kruis met zes jaar.

36

39

Dit keer: het jaar 1954 De kranen in de naoorlogse haven van Amsterdam draaien op een speciale aandrijving van Brown Boveri.

ABB et cetera 1|12

3

Polsslag

4

ABB et cetera 1|12

Polsslag

Service business is people business!

De nieuwe servicestrategie van ABB

W

ijzigende marktomstandigheden, vergrijzing van technici, nieuwe technologische ontwikkelingen en een langere levensduur van bestaande productie-installaties maken dat asset management en service nog belangrijker worden. Daarbij is het uiteraard essentieel om zichtbaar en bereikbaar te zijn, en precies te weten wat er bij klanten leeft.

Om klanten te ‘ontzorgen’, én waarde toe te voegen door professionele en innovatieve dienstverlening, heeft ABB de ‘Service Full Potential Strategy’ geïnitieerd, een wereldwijd initiatief dat over de business units en divisies heen gaat.

Staf Seurinck (Country Service Manager Benelux) geeft et cetera een kijkje achter de schermen…

“ABB CEO Joe Hogan heeft de ambitie uitgesproken om de service business binnen ABB tegen 2015 bijna te verdrievoudigen”, zegt Staf Seurinck. “Daarmee zal service zo’n 20 tot 25% van de omzet bedragen.” ABB heeft bovendien ook de Net Promotor Score als group KPI ingevoerd. Met NPS kunnen klanten door een

score aangeven in welke mate ze ABB zouden aanbevelen aan anderen. Tevens kunnen ze aangeven wat ze graag verbeterd zien. “Behoeften en oplossingen worden in kaart gebracht door bijvoorbeeld interviews en brainstorming-workshops met zowel klanten als ABBmedewerkers en -partners. Om klanten ook echt te kunnen ‘ontzorgen’ moeten we vlot bereikbaar zijn en meteen reageren. Mensen moeten op eenvoudige wijze snel en doeltreffend worden geholpen. Nieuwe diensten dienen bovendien afgestemd te worden op de behoeftes en de waardeketen van de klant. Doel hiervan is het creëren van toegevoegde waarde voor de klant, waar het gaat om zowel (productie-)processen als de financiële aspecten.”

“Aanvankelijk zullen we nieuwe service initiatieven gaan introduceren, die specifiek zijn gebaseerd op sector en locatie. In de Benelux zijn we volop bezig met het uitwerken van de strategische initiatieven en gaan we weldra van start met een gefaseerde implementatie.” De servicevisie voor de Benelux is als volgt

gedefinieerd: ‘To be the preferred partner caring for our customers with sustain­ able and innovative services’. Logistiek voor service en werkplaatsen worden voor Nederland gecentraliseerd op één locatie in Rotterdam-Waalhaven en voor België in Zaventem-Brussel. “We gaan tevens dit jaar een nieuwe service hub openen in Groningen om onze klanten in Noord-Nederland sneller te kunnen bedienen. Ook willen we samen met klanten strategische service partnerships en performance based service-contracten gaan ontwikkelen.”

“Geen service zonder competente medewerkers: onze werknemers dienen een veilige en professionele dienstverlening te leveren”, meent Staf Seurinck.

“Daarvoor zullen we ABB University, als gezamenlijk trainings- en competentiecenter van Safety, HR en Service, verder uitbouwen van de opleiding en ontwikkeling van onze huidige en ook nieuwe medewerkers, en tevens voor klanten en partners. Want service business is people business!”

ABB et cetera 1|12

5

Perspectief

Schone stroom in de haven Unieke, veilige energievoorziening tussen wal en schip

6

ABB et cetera 1|12

Perspectief

ABB et cetera 1|12

7

Perspectief

Een aangemeerd schip bij Stena Line in Hoek van Holland blijft doorgaans zo’n zes uur in de haven liggen. Tijdens dit verblijf dienen alle elektrische systemen van het vaartuig gewoon door te blijven draaien. En dat betekent weer dat de dieselmotoren die de generatoren aandrijven niet kunnen worden uitgezet. Voor omwonenden levert dat niet alleen geluid op, maar ook stank, trillingen en een dosis CO2.

Een nieuwe oplossing die ABB ontwikkelde voor Stena Line zorgt echter voor een effectieve, schone en veilige stroomvoorziening tussen wal en schip.

S

tena Line B.V., een dochter van een van de grootste rederijen ter wereld Stena AB, gaf na een uitvoerig voortraject ABB opdracht voor een systeem dat twee schepen die afgemeerd zijn in Hoek van Holland, tegelijkertijd van stroom kan voorzien. “Ook een afgemeerd schip heeft elektriciteit nodig voor essentiële voorzieningen zoals verwarming, ventilatie, koeling, verlichting en kombuisapparatuur”, vertelt Frans Baartmans, projectmanager bij ABB Marine. “Door een elektrische voorziening tussen wal en schip kunnen de dieselmotoren worden uitgezet. Dat levert niet alleen voordelen op voor het milieu en de omwonenden.

Op het schip wordt het hierdoor ineens flink wat rustiger. Technici kunnen nu on-

8

ABB et cetera 1|12

derhoud of reparaties uitvoeren aan de stilstaande motoren, wat weer tijdwinst en kwaliteitsverbetering kan opleveren.”

“De gemeente en het Havenbedrijf Rotterdam zochten naar mogelijkheden om afgemeerde schepen minder luchtvervuiling te laten produceren. Ze wilden zo bijdragen aan een schoner milieu”, zegt Bob Brouwer, General Manager Ship Operations & Port Services van Stena Line B.V. “Een van de mogelijkheden is om de schepen aan te sluiten op een energievoorziening van het land.

Deze ‘walstroom’ is bij ferryterminals het meest eenvoudig te realiseren, omdat hier veelal dezelfde schepen afmeren.”

Groene stroom Ferry-operators in het Rotterdamse havengebied, waaronder Stena Line, deden een haalbaarheidsstudie en het ministerie van Infrastructuur en Milieu en de Port of Rotterdam bleken bereid de landzijde mee te financieren. Stena Line besloot haar schepen die afmeren in Hoek van Holland, aan te sluiten op walstroom. “Voor Stena Line betekent dat een vermindering van vervuiling, zowel uitstoot als geluid, en een opsteker voor ons ‘groene’ imago”, voegt Bob Brouwer toe. “We kopen alleen ‘groene’ stroom, zodat we het probleem niet alleen maar verplaatsen! We zijn ervan uitgegaan dat de walstroomvoorziening kostenneutraal moet zijn. Fluctuaties in de brandstofen elektriciteitsprijzen kunnen dus in het

Perspectief

voordeel of nadeel van Stena Line uitvallen. De tijd zal dit leren. En hoewel er op dit moment nog geen concrete plannen zijn om zelf stroom op te wekken, is er in de aansluitkasten toch ruimte gelaten om een windmolen aan te sluiten.”

ABB verzorgt de modificatie van de elektrische systemen aan boord van vier Stena Line-schepen, waardoor ze gebruik kunnen maken van de stroomvoorziening. Het gaat om de RoPax-schepen ‘Stena Hollandica’ en ‘Stena Britannica’ en de RoRo-schepen ‘Stena Transporter’ en ‘Stena Transit’. Een vergelijkbare oplossing realiseerde ABB enkele jaren geleden in de haven van Göteborg, maar dit is de eerste installatie in zijn soort waar meerdere schepen tegelijk gebruik van kunnen maken.

Eerste dergelijk project ter wereld “Dit ‘Turnkey’-project is de eerste van zijn soort ter wereld”, aldus Ton Haasdijk, global manager van ABB. “Er waren naar mijn weten geen andere partijen die zowel het deel aan land als dat op het schip konden realiseren. Gelukkig hebben we veel kennis in huis en vullen de verschillende onderdelen van ABB elkaar bijzonder goed aan. Dit is het eerste ‘cross divisional’ project, en de samenwerking tussen Marine en Power Systems liep bijzonder goed. We zijn nu dan ook samen bezig met een aanbieding voor DFDS. Die hebben terminals in Vlaardingen, Esjberg, Immingham, Göteborg en Gent.”

“Tot dusver loopt het project erg goed”, laat Bob Brouwer weten. “De

samenwerking met ABB is uitstekend.

Binnen Stena Line is het project binnen één afdeling gehouden maar verdeeld over twee personen. De walzijde wordt uitgevoerd door Hans Schmitt, Port Services manager, en de scheepszijde door mijzelf. In de aanloopfase waren we erop bedacht dat we eventueel met twee bedrijven zouden moeten werken.

Goede communicatie waarborgen – zowel tussen mensen als apparatuur – was in dat geval een extra uitdaging geweest.

Gelukkig heeft ABB de opdracht voor beide delen van het project gekregen, wat voor ons een zorg minder was.”

Geen verstoring ABB is verantwoordelijk voor alle onderdelen: ontwerp, constructie en

ABB et cetera 1|12

9

Perspectief

projectmanagement, tot installatie en ingebruikname. Alle apparatuur, zoals transformatoren, kabels, koelers en bedieningsapparatuur, worden meegeleverd, net als de frequentie-omvormers die zeer essentieel zijn voor dit project.

frequentie probleemloos en veilig converteert”, voegt Frans Baartmans toe.

“Ook moesten we een heel nieuw stuk automatisering ontwikkelen en implementeren. Dat moest feilloos samenwerken met de bestaande automatisering

Haasdijk toe. “We hebben al het werk kunnen uitvoeren zonder dat er ook maar iets aan het vaarschema hoefde te worden gewijzigd. De schepen hebben dus geen moment hoeven stilliggen omdat ze op ons moesten wachten.”

Ton Haasdijk, global manager van ABB: “Er waren naar mijn weten geen andere partijen die zowel het deel aan land als dat op het schip konden realiseren.”

Die zetten de Europese standaardfrequentie van 50 Hz om naar 60 Hz, de systeemfrequentie die door de meeste zeeschepen wordt gebruikt. “Gelukkig hebben we daarmee ruime ervaring en konden we een omvormer leveren die de

10

ABB et cetera 1|12

aan boord en de techniek aan wal. Dat was wel een uitdaging, maar het is ons gelukt.”

“Daarnaast zijn we best trots op het feit dat het volledige project in redelijk beperkte tijd is gerealiseerd”, voegt Ton

Aan de slag

Voor nieuwe technologieĂŤn gaat de zon op ABB et cetera 1|12

11

Aan de slag

De Europese energie-efficiëntierichtlijn 20 20 20 plaatst de groene energie meteen hoog op de agenda van alle EU-lidstaten. Het doel is duidelijk: tegen 2020 moet het aandeel hernieuwbare energie met 20% toenemen, terwijl het energieverbruik en de uitstoot van broeikasgasemissies elk met 20% moeten dalen. Dat opent perspectieven. ABB levert immers al langer vermogensomzetters en generatoren voor de productie van windenergie. En nu zijn er ook tal van nieuwe kansen voor de drive-technologie van ABB in de solartoepassingen voor de residentiële markt.

A

BB begon pas in 2010 componenten te ontwikkelen voor fotovoltaïsche installaties in de particuliere markt. “Dat was behoorlijk laat”, geeft Dirk Torfs toe. Hij is General Manager Drives, MV Drives, Motors & Machines. “Maar ABB heeft echt iets unieks te bieden. Voor de meeste omvormers waar nu zonnepanelen op worden aangesloten, is 2 tot 3% uitval geen uitzondering. Voor onze producten ligt de uitval op 0,5%. Dankzij onze industriële kennis en ervaring bieden wij de residentiële markt uiterst bedrijfszekere omvormers voor vermogens in de range 3,3 tot 8 kilowatt, eenfasig en zonder transformator.”

Business Development Manager Marc Laenen vult aan: “Bovendien behoren onze producten tot de veiligste op de markt. Aan de gelijkstroomkant bouwen wij steeds een overspanningsof bliksembeveiliging in. En een gelijkstroomschakelaar om de zonnepanelen

12

ABB et cetera 1|12

af te koppelen van de omvormer is ook een standaardonderdeel. Bij 80% van de omvormers op de markt is dat niet het geval. Zo onderscheiden wij ons duidelijk van de concurrentie.”

Een omvormer moet niet alleen veilig zijn, hij moet ook de zonne-energie op de meest efficiënte manier omzetten naar netspanning. “Onze omvormers werken zonder capaciteitsverlies bij temperaturen van -25 °C tot +60 °C”, verzekert Dirk Torfs. “Elk exemplaar is ook uitgerust met een MPPT-tracker die automatisch het optimale bereik vindt voor de omzetting van gelijkstroom naar wisselstroom. De omvormer treedt dus pas in werking als er een surplus aan groene energie opgewekt kan worden. Ten slotte hebben wij ook onze uitgebreide industriële ervaring met frequentieregelaars aangewend om te voorkomen dat bij de omvorming van gelijkstroom naar wisselstroom storende frequenties in het net zouden worden gebracht.”

Nederland is België niet In tegenstelling tot Nederland, dat meer koos voor windenergie, zette België vanaf 2007 zwaar in op fotovoltaïsche energie. “In Vlaanderen waren in 2011 zo’n 68.000 residentiële installaties actief”, bevestigt Marc Laenen. “Samen waren ze goed voor 1,4 gigawatt geïnstalleerd vermogen. Dat vertegenwoordigt slechts 6 tot 8% van het landelijke energieverbruik, maar het is belangrijk in de mix van groene, traditionele en nucleaire energie.”

Door de verwachte prijsstijging van elektriciteit en toenemende druk om de CO2-uitstoot te reduceren, groeit ook in Nederland de interesse voor fotovoltaïsche systemen. “Wij zijn er klaar voor”, zegt Dirk Torfs. “In Nederland gaan meer doe-het-zelvers aan de slag met zonnepanelen dan in België. Voor hen zijn complete pakketten inclusief omvormer en de nodige bekabeling heel aantrekkelijk. De installatie is immers vrij eenvoudig en je

Aan de slag

Photovoltech kiest voor FlexPickers Photovoltech in het Belgische Tienen begon als een spin-off van het Vlaamse onderzoekscentrum Imec. Het bedrijf koopt wereldwijd zogeheten wafers in voor de productie van zonnecellen waarmee andere bedrijven fotovoltaïsche panelen vervaardigen.

Onlangs installeerde Photovoltech acht FlexPicker delta kinematics robots van ABB in een van zijn productielijnen. “Producenten van zonnecellen staan voor de keuze”, legt Engineering & Maintenance Manager Hans Vanelderen uit.

“Wafers zijn 180 micrometer dik. De vraag is dus: hoe moeten robots die flinterdunne ‘siliciumplaatjes’ transporteren? Verplaatsen ze traag vele wafers tegelijk? Of verplaatsen ze snel één wafer per beweging? Onze Duitse leverancier koos voor de tweede optie en stelde ons de combinatie voor van ABB FlexPickers met bernouillie-vacuum grippers. Wij waren sceptisch, maar het bleek de perfecte oplossing. De wafer mag tijdens de beweging niet van de gripper loskomen, anders slingert de robot hem weg en breekt hij, waardoor de hele productie moet worden stilgelegd. Wij lieten remote service units inbouwen om ABB op afstand te laten ingrijpen in geval van nood. De robots staan hier sinds september 2010. Echte problemen hebben wij nooit gehad.”

hoeft enkel nog de juiste mensen aan te spreken voor de aansluiting op het net.”

Producten voor de toekomst ABB ontwikkelt voortdurend nieuwe, veilige en duurzame producten met hoog rendement voor solar-toepassingen. Zo wordt aan het assortiment kleine omvormers met een vermogen van 3,3 tot 8 kW een reeks toegevoegd met een vermogen van 8 tot 100 kW. En naast de eenfasige toestellen zullen ook driefasige toestellen worden aangeboden.

“Bovendien willen wij centrale omvormers op de markt brengen met vermogens van 100, 250, 500, 630 en zelfs 1000 kW’, vertelt Marc Laenen. ‘Die toestellen zijn geschikt voor installaties van 400 tot 600 zonnepanelen op daken van 500 m2 oppervlakte. Net als onze industriële producten staan ze op wieltjes en zijn ze gemakkelijk verplaatsbaar en zeer onderhoudsvriendelijk. Via een handig plug-in systeem zijn ze ook snel aan te

sluiten op een centrale omvormer.”

‘Dan is er nog een turnkey product,” vervolgt Marc Laenen, “een megawattstation in de vorm van een container met alles erop en eraan, van omvormer tot schakelkast en trafo. Het station wordt gebruiksklaar en volledig getest en gecertificeerd afgeleverd. De klant hoeft er enkel zijn panelen op aan te sluiten en alles in te pluggen op het net. De productie begint meteen. Ideaal dus voor greenfieldsituaties.”

Omdat ABB ook alle randcomponenten voor fotovoltaïsche installaties ontwikkelt en produceert, werkt alles feilloos samen. “En wij leggen uiteraard de connectie met het internet”, gaat Dirk Torfs verder. “Groene-stroomproductie kunnen wij dus koppelen aan IT-toepassingen, wat extra mogelijkheden schept qua monitoring. Maar het belangrijkste voordeel van onze producten blijft ongetwijfeld het onderliggende industriële design.

Wanneer ons logo op een component

verschijnt, mag zowel de installateur als zijn klant ervan uitgaan dat zij een duurzaam, bedrijfszeker onderdeel aan de installatie toevoegen. En in de nabije toekomst zal ABB zijn solarassortiment alleen maar uitbreiden. Laat de zon maar opgaan… en schijnen.”

ABB et cetera 1|12

13

Aan de slag

14

ABB et cetera 1|12

Aan de slag

Op bezoek bij de puurwaterfabriek van NieuWater NieuWater opende in juli 2010 haar puurwaterfabriek in Emmen. Deze imposante installatie verwerkt gezuiverd rioolwater tot ultrapuur water, ofwel vrijwel zuivere H20. Dit bevat, in tegenstelling tot drinkwater, geen mineralen of andere stoffen.

D

e fabriek heeft één grote afnemer: de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Zij gebruikt het ultraschone water om olie uit het Drentse Schoonebeekerveld te winnen. Eind vorige eeuw leek de winning van deze dikke, stroperige olie niet rendabel. Maar met nieuwe technieken kan die toch nog efficiënt worden bovengehaald. Ultrapuur water wordt als stoom geïnjecteerd in het olieveld en verhit de taaie, stroperige olie totdat die zo vloeibaar is dat ze naar boven vervoerd kan worden. Omdat het water zo schoon is, ontstaat er geen schade aan turbines en pompen.

Drinkbaar zeewater NieuWater BV is een samenwerking tussen Waterschap Velt en Vecht en de Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD). De WMD produceert 32 miljoen m³ drinkwater per jaar en heeft al een aantal innovatieve projecten uitge-

voerd, zoals een installatie die het afvalwater van dierenpark Emmen zuivert voor hergebruik.

“Onze puurwaterfabriek kan maximaal 8.200 m³ ultrapuur water per dag leveren, met de mogelijkheid op termijn uit te breiden naar 10.000 m³”, vertelt Simon Dost, Hoofd Technologie en Ontwerp van Waterleidingmaatschappij Drenthe.

“In de komende 25 jaar zullen naar verwachting 125 miljoen vaten olie gewonnen worden in Drenthe, dankzij ultrapuur water. Maar in de toekomst kunnen dit soort fabrieken ook een rol spelen bij het oplossen van allerlei andere problemen.

Bijvoorbeeld door industriewater te hergebruiken of door zeewater drinkbaar te maken.”

Unieke fabriek “De grote productiecapaciteit en de toepassing van uiteenlopende zuiveringstechnieken maken de puurwaterfabriek uniek in de wereld. Vooral de

combinatie van technieken is bijzonder.

Het water wordt niet gezuiverd door een volledig chemisch proces, wat uiteraard milieuvriendelijker is... Bovendien wordt gebruikgemaakt van afvalwater, niet van grondwater. Ook dat is goed voor het milieu omdat het verdroging tegengaat.”

“We hebben zeer uitgebreid voorwerk gedaan, maar toen we eenmaal het akkoord kregen om de installatie te bouwen, werd ik toch even zenuwachtig. In 2008 zijn we begonnen met de bouw en anderhalf jaar later konden we al produceren. Gelukkig loopt alles gesmeerd. De puurwaterfabriek kan door slechts één man worden beheerd, mede dankzij de besturings- en monitoringsystemen van ABB, sinds 1983 al ‘hofleverancier’ van WMD. De aansturing en monitoring van alle WMD-installaties, waaronder dus ook de fabriek, wordt verzorgd door een ABB 800xA-configuratie met Multisystem Integratie.”

ABB et cetera 1|12

15

Aan de slag

Smartphone “In 2003 begon WMD aan hun concept te werken, vanaf 2005 raakte ABB bij dit project betrokken”, aldus Cuno van den Hondel, Account Manager bij ABB. “Er is veel tijd gestoken in het vooronderzoek en het ontwerp, we hebben geregeld de impact van allerlei wijzigingen moeten doorrekenen en uitgebreid

zonder problemen de deadline halen, ondanks de complexiteit van het project.”

Simon Dost besluit: “Het is bij zo’n project belangrijk dat je elkaar goed begrijpt. We hoeven ABB niet voor elk vraagje op te trommelen, maar we hebben altijd een prima back-up. De meerwaarde zit in het feit dat ABB ook echt mee kan denken en niet alleen een sys-

“De grote productiecapaciteit en de toepassing van uiteenlopende zuiveringstechnieken maken de puurwaterfabriek uniek in de wereld.”

onderzocht waar we bijvoorbeeld redundantie in het systeem moesten inbouwen. De samenwerking verliep zeer nauw. Omdat we het traject, ook met het betrokken ingenieursbureau, heel compact wisten te houden, konden we 16

ABB et cetera 1|12

teem levert. We weten precies wat we aan elkaar hebben. Voor ons was 800xA een heel nieuw concept, waarvoor we bestaande processen en standaarden moesten loslaten en nieuwe ontwikkelen, maar ABB heeft ons daarbij prima onder-

steund. En nu kunnen we vanaf elke plek alle processen in onze fabriek in de gaten houden, zelfs via de smartphone.”

Aan de slag

1

2 3 7

4

5

6

Vervuild water wordt in zeven stappen verwerkt tot ultrapuur water

1. Aanvoer De puurwaterfabriek gebruikt gezuiverd rioolwater van de rioolwaterzuiveringsinstallatie – ‘effluent’ – als grondstof. Voor 3.000.000 m 3 ultrapuur water is elk jaar 5.000.000 m 3 effluent nodig. Dit bevat zo’n 100.000 kg zwevende stof.

2. Zeven In grote trommels worden grove verontreinigingen, zoals bladeren, uit het water gezeefd. De trommels worden automatisch schoongeborsteld.

3. Ultrafiltratie Cassettes met zeer sterke membraan­ rietjes, aangesloten op een vacuümpomp, staan ondergedompeld in het vuile water. Het vuil blijft op de buitenwand van de membraanrietjes achter.

De rietjes bewegen, waardoor het vuil niet aankoekt.

4. Biologische actiefkoolfilter Door de dosering van (vloeibare) zuurstof ontstaan in de actiefkoolfilter gunstige omstandigheden voor bacteriën die voedingsstoffen (nutriënten) omzetten in water en koolzuurgas. Een zeef verwijdert kleine actiefkooldeeltjes voor het water naar de buffer gaat. Het water heeft nu bijna de kwaliteit van drinkwater.

7. Bufferen Een polypropyleenleiding van 7 kilometer transporteert het water naar de locatie van de NAM. Daar staan voorraadtanks die 10.000 m³ ultrapuurwater kunnen bevatten – een dagvoorraad.

5. Omgekeerde osmose Membraaninstallaties verwijderen de mineralen in drukhuizen van 6 meter lang. Het totale zuiveringsoppervlak is 40.000 m² (ongeveer acht voetbalvelden).

6. Elektro-deïonisatie Hier worden de laatste mineralen (ionen) verwijderd. Dit is een nieuwe ontwikkeling op het gebied van waterzuivering: een combinatie van membraanfiltratie en ionenwisseling.

ABB et cetera 1|12

17

Aan de slag

18

ABB et cetera 1|12

Aan de slag

Bockor: lokale brouwers met internationale faam ABB et cetera 1|12

19

Aan de slag

Sinds de oprichting in 1892 is de West-Vlaamse brouwerij Bockor in handen van de familie Vander Ghinste. De brouwerij is perfect geïntegreerd in Bellegem, een landelijk dorp op een steenworp van Kortrijk en op zo’n 10 km van de Franse grens. Sinds 1989 is ABB hier de vaste partner voor de automatisering van alle brouwprocessen.

B

rouwerij Bockor scoort internationaal hoog met haar bieren.

OMER, een traditioneel blond bier van hoge gisting, veroverde goud in de gerenommeerde European Beer Star-wedstrijd. En ook in de belangrijkste biercompetitie ter wereld, de World Beer Cup, eindigde OMER op één.

Amerikanen verkozen Bockors Kriek Max bovendien tot ‘World’s best Kriek’ en vorig jaar kwam de Bockor-pils als beste uit een vergelijkende test van Test-Aankoop.

CEO Omer-Jean Vander Ghinste is daar natuurlijk trots op.

“Maar dat zijn uiteraard maar momentopnamen”, relativeert hij. “Achter die successen gaan vooral veel vakmanschap en zorgvuldig werk schuil.”

20

ABB et cetera 1|12

Automatisering als kwaliteitsgarantie Met een jaarcapaciteit van 85.000 hectoliter is Bockor niet bepaald een grote brouwerij, maar juist omdat er verschillende brouwprocessen worden gebruikt, is automatisering er zo belangrijk. “Vandaag brouwen wij met dezelfde installaties acht verschillende bieren van hoge, lage of spontane gisting”, zegt Omer-Jean Vander Ghinste. “Een optimale beheersing van de zeer uiteenlopende brouw-, filter- en rijpingsprocessen is dus cruciaal.

Dat is de reden voor onze samenwerking met ABB.” “Het begon in 1989 met de installatie van de eerste debietmeter op het vatenafvulsysteem”, vertelt hoofdbrouwer Carl Alsberghe. “Intussen hebben wij hier 25

debietmeters in gebruik en niet één van deze toestellen gaf ooit problemen.” In 1995 stond de automatisering van de brouwzaal op het programma. Na een grondige evaluatie van verschillende leveranciers koos Bockor voor het Freelance Systeem. ABB ondersteunt het ook nu nog integraal. Carl Alsberghe: “De samenwerking verliep prima. Na amper twee jaar kon het systeem al worden uitgebreid en sinds 2009 voeren wij een upgrade uit van het systeem. Momenteel automatiseren wij ook de reinigingsprocessen van de helderbier- en lagertanks.”

“Automatisering biedt de beste garantie voor constante kwaliteit en dat is de eerste zorg van Bockor, al vijf generaties lang”, besluit Omer-Jean Vander Ghinste.

Aan de slag

Gert van Bergen, Carl Alsberghe en Omer-Jean Vander Ghinste

Betrokkenheid Een geslaagde automatisering staat of valt met een goede voorbereiding. “Wij doen 90% van het werk”, knipoogt Carl Alsberghe. “Op basis van onze kennis van de processen schrijven wij een gedetailleerd bestek waarin alle parameters, variabelen, componenten en sequenties worden vastgelegd. Dat neemt al gauw zes maanden tot een jaar in beslag. Die tijd hebben wij nodig om alle input van onze productiemedewerkers te checken en te dubbelchecken en om alle beschikbare kennis van de processen te bundelen en te systematiseren.”

“Op basis van zo’n gedetailleerd bestek formuleren wij ons voorstel”, vult Gert van Bergen, ABB Business

Development Manager, aan. “En als dat wordt geaccepteerd, automatiseren wij via opeenvolgende simulaties het betreffende proces. Daarna volgt de implementatiefase waarin wij alles aansluiten en controleren of alle kleppen correct werken en alle temperaturen en debieten kloppen. Daarna volgen nog de test run en de parametrering van de data en de software. Zo neemt de implementatiefase vanaf de start zes weken tot drie maanden in beslag.”

“De kwaliteit van ons werk heeft niet alleen te maken met de duurzaamheid van de componenten die wij gebruiken en de toepasbaarheid van onze concepten”, zegt Gert van Bergen. “Even belangrijk is onze betrokkenheid bij de

klant. Een brouwerij heeft andere behoeften dan een chemisch concern en dat respecteren wij. Wij bieden oplossingen die naadloos aansluiten bij wie zij zijn en wat zij doen. En als zij internationale erkenning oogsten met hun producten, delen wij in hun trots.”

ABB et cetera 1|12

21

For a better world

Opnieuw zes jaar steun voor het Internationale Rode Kruis ABB was een van de tien bedrijven die in 2005 de Corporate Support Group van het Internationale Rode Kruis (ICRC) oprichtten. Die bedrijven zegden toe de humanitaire missies van het ICRC zes jaar financieel te ondersteunen. Ze wisselden ook kennis uit met het ICRC over risicomanagement, HR, logistiek, IT en communicatie. Eind vorig jaar verlengde ABB zijn sponsoringcontract met nog eens zes jaar.

22

ABB et cetera 1|12

For a better world

A

BB zal de volgende jaren het water- en habitatprogramma van het ICRC financieel steunen”, zegt Joe Hogan, de CEO van ABB. “Op die manier bieden wij hulp aan mensen in streken met een tekort of teveel aan water en verbeteren wij de leefomstandigheden van mensen in oorlogsgebied. Wij zijn ervan overtuigd dat onze steun aan het Internationale Rode Kruis een verschil kan maken in het leven van velen.”

Via de overeenkomst met ABB verzekert het ICRC zich van een extra financieringsbron en creëert het voor zichzelf meer mogelijkheden om kennis en ervaring uit te wisselen met een privébedrijf.

“Hierdoor kunnen wij meer effectieve hulp gaan bieden aan oorlogsslachtoffers”, bevestigt Jakob Kellenberger, voorzitter van het ICRC. Een nieuwe koers In de eerste zes jaar van de samenwerking focuste ABB hoofdzakelijk op de training van medewerkers van de ICRC Stichting. Twee ingenieurs, de Braziliaan Jeff Joeicemir en de Fin Jukka Tolvanen, gaven bijvoorbeeld een opleiding over de werking van elektrische motoren en pompen. “De contacten met het ICRCteam bewezen nog maar eens hoe belangrijk technologie wel is om de levenskwaliteit te verhogen”, getuigt Jukka

Tolvanen. “De mensen aan wie wij opleiding gaven, doen hun werk in uiterst moeilijke omstandigheden, in de gevaarlijkste conflictgebieden van de wereld. Zij verdienen alle respect en hulp.”

De projecten die ABB in de volgende zes jaar zal gaan sponsoren, worden momenteel nog geëvalueerd. Maar het is duidelijk dat de ondersteuning van ABB nu meer op de operationele activiteiten van het Internationale Rode Kruis gericht zal zijn.

ABB et cetera 1|12

23

De wondere wereld

Een zonnige toekomst voor Andasol

24

ABB et cetera 1|12

De wondere wereld

ABB et cetera 1|12

25

De wondere wereld

Op bezoek bij Europa’s grootste thermische centrale in de Spaanse Sierra Nevada In de zoektocht naar alternatieve energiebronnen wordt in zonnige streken veelal van de zon gebruik gemaakt om energie op te wekken. In Zuid-Spanje staat er zo ÊÊn van de grootste zonnekrachtcentrales ter wereld. Andasol zet de warmte van de zon via spiegels en stoom om in elektriciteit.

26

ABB et cetera 1|12

De wondere wereld

A

l het leven op aarde wordt mogelijk gemaakt door de zon.

Deze ster, zo’n 150 miljoen kilometer van ons verwijderd, is meer dan een bron van licht en warmte.

Ze is ook een kolossale kernreactor die doorlopend een onvoorstelbare hoeveelheid energie uitstoot.

Met de relatief kleine hoeveelheid zonne-energie die onze planeet bereikt – toch nog zo’n 30 miljoen megawatt per seconde – zouden we bijna 10.000 keer aan de energiebehoefte van alle aardbewoners samen kunnen voldoen. In amper 20 minuten tijd straalt de zon genoeg energie uit om de wereldbevolking een jaar lang te voorzien van energie. Maar dan dienen we wel de kracht van de zon zo efficiënt mogelijk op te vangen, te bewaren en op een praktische manier in te zetten.

In de provincie Granada, in het zonnige zuiden van Spanje, werd in 2008 zonnekrachtcentrale Andasol 1 in gebruik genomen. Een jaar later werd Andasol 2 opgeleverd en onlangs kwam daar Andasol 3 bij. Elk van de drie Andasolcentrales heeft een brutovermogen van 50 megawatt, wat gelijk staat aan 180 gigawatt-uur. Samen leveren deze drie centrales dus zo’n 150 megawatt.

Hiermee is Andasol niet alleen de grootse thermische centrale van Europa, maar ook een van allergrootste zonnekracht-

centrales ter wereld. Andasol die volgens het Duitse persbureau DPA meer dan 350 miljoen euro kostte, levert voldoende stroom op om 250.000 huishoudens van elektriciteit te voorzien. Mooi detail: precies op het moment dat de zon op haar hoogste punt staat en de lokale bevolking en masse de airconditioning inschakelt, draait de centrale op volle toeren. Andasol bevindt zich meer dan een kilometer boven zeeniveau en staat ieder jaar zo’n 2.000 uur vol in het zonnetje.

210 voetbalvelden vol spiegels De centrales zijn gebaseerd op thermische zonne-energie of Concentrated Solar Power (CSP). Dat is een bewezen technologie om energie te oogsten in gebieden waar de zon vaak schijnt. Het principe doet denken aan de ouderwetse stoommachine, maar dan met turbines die worden aangedreven door schone zonnestralen in plaats van gestookte kolen. Het zonlicht wordt opgevangen door lange rijen parabolische spiegels, in het geval van Andasol meer dan een half miljoen, met een totaaloppervlak van meer dan 510.000 m2 – ongeveer 210 voetbalvelden. De parallelle rijen zonnecollectoren staan opgesteld langs de noord-zuidas. Dankzij zonnesensoren en hydraulische aandrijving kunnen de spiegels het pad van de zon van oost naar west nauwgezet volgen.

ABB et cetera 1|12

27

De wondere wereld

Zonne-energie uit licht Het is ook mogelijk om zonne-energie in elektriciteit om te zetten met zogenaamde fotovoltaïsche technologie, zoals we die kennen van zonnepanelen. Hierbij wordt geen gebruik gemaakt van warmte om turbines aan te drijven, maar wordt zonlicht door fotocellen omgezet in energie.

Een dergelijke oplossing is bijvoorbeeld ideaal om energie op te wekken voor een woonhuis. Maar zonnecentrales met rijen parabolen – zoals Andasol – zijn in warme gebieden aanmerkelijk goedkoper te realiseren dan centrales op basis van fotocellen.

ABB is volop bezig de fotovoltaïsche technologie verder te ontwikkelen en geschikt te maken voor een breder scala

28

ABB et cetera 1|12

aan toepassingen. Een interessante ontwikkeling op dit gebied is ‘Concentrated Photo-Voltaics’, of CPV, waarbij spiegels of lenzen zonnestralen concentreren op zonnecellen met een hoog rendement. “ABB zoekt voortdurend naar mogelijkheden om de productiviteit van fotovoltaïsche systemen en installaties te verhogen, de ‘return on investment’ te maximaliseren en zo fotovoltaïsche projecten minder afhankelijk te maken van subsidies”, aldus Sergio Asenjo, manager van het ABB Solar Center of Competence.

De wondere wereld

ABB en Andasol Het Andasol-project werd gebouwd door Flagsol, een dochtermaatschappij van het Duitse Solar Millenium. De elektriciteit die wordt opgewekt in de centrales van Andasol wordt naar het plaatselijke net getransporteerd door middel van transformatoren en substation-oplossingen van ABB. De thermische centrales worden aangestuurd met het bekroonde Extended Automation System 800xA en ABB Power Generation Portal™ software van ABB. Het Power Generation Portal is met meer dan 1.000 geïnstalleerde systemen een van de meest gebruikte informatieplatforms ter wereld.

System 800xA is het enige Distributed Control System (DCS) dat probleemloos samenwerkt met alle gangbare communicatieprotocollen. ABB heeft jarenlange ervaring in Distributed Control Systems voor energieopwekking. Niet alleen voor traditionele energiewinning zoals uit kolen en gas, ABB vervult ook een marktleidersrol bij generatoren voor opwekking van windenergie. Daarnaast ontwikkelde ABB al in de jaren negentig een besturingssysteem voor de CSP-

De opgevangen stralen komen samen in een lange trog. Dit smalle oppervlak bereikt een extreem hoge temperatuur en met de hitte wordt water aan de kook gebracht. Hierdoor ontstaat stoom die turbines aandrijft waarmee uiteindelijk elektriciteit wordt opgewekt.

Zout en water Door een warmteaccumulator kan de centrale ook energie leveren bij bewolkt weer of na zonsondergang. Warmte wordt opgeslagen in enorme tanks gevuld met vloeibaar kalium- en natriumnitraat. Op momenten dat de zon niet schijnt, geven deze zouten warmte af waardoor de met stoomturbines aangedreven generatoren toch kunnen blijven draaien. Overigens zijn de gebruikte zoutoplossingen niet schadelijk voor het milieu, mocht een van de reservoirs onverhoopt lekken.

Solar Inverter Services

testfaciliteit van de Spaanse Plataforma Solar de Almería (PSA), in opdracht van de International Energy Agency.

Het productprogramma is gericht op optimale inzetbaarheid van zonne-energiesystemen, hogere productie en beter rendement. ABB levert alle componenten

Zonnespiegelcentrales zoals Andasol zijn perfect op hun plaats op plekken die verder ongeschikt zijn voor landbouw, bewoning of recreatie. Hoewel de aanvoer van water in woestijnachtige omgevingen problematisch kan zijn, bleek dat voor het Andasol-project geen probleem, dankzij de relatieve nabijheid van het deels besneeuwde Sierra Nevadagebergte. Andasol verbruikt elk jaar meer dan 2,5 miljoen m³ water, volgens de bouwers.

die nodig zijn om opgewekte stroom met het net te koppelen en te beveiligen, voor zowel kleine particuliere toepassingen als grote centrales.

hier uitkomst biedt. ABB is er dan ook trots op een bijdrage te kunnen leveren aan een van de grootste zonne-energieprojecten ter wereld.

“De ontwikkeling van deze sector in het algemeen en de ontwikkeling van duurzame energie en de reductie van milieubelasting vinden wij van het grootste belang”, aldus Carlos Marcos, Manager ABB in Spanje en Manager ABB Power Systems voor het mediterrane gebied.

“Het is één van de kerndoelstellingen van de ABB-groep.”

Kerndoelstelling Wereldwijd blijft de vraag naar energie toenemen, mede door de stijgende welvaart in opkomende economieën.

Maar we hebben ook te maken met opwarming van de aarde, slinkende voorraden van fossiele brandstof, CO2-uitstoot en stijgende olie- en gasprijzen. Zonneenergie is een van de alternatieven die

ABB et cetera 1|12

29

Over en weer

30

ABB et cetera 1|12

Over en weer

E-mobility in hogere versnelling Tot een paar jaar geleden sloegen wij nauwelijks acht op onze brandstofrekening. Nu breekt de benzineprijs record na record en heeft elke tankbeurt steeds meer weg van een financiële aderlating. Gelukkig gloort er licht aan de horizon: alle grote automerken werken aan een elektrische auto. Straks rijden wij met een Nissan Leaf, een Peugeot iOn, een Citroën C-Zero of een Opel Ampera. Een elektrische tankbeurt kost dan 2 tot 5 euro. En dat is zeker niet het enige aan e-mobility dat tot de verbeelding spreekt.

I

n 2013 zal elk automerk wel een of twee elektrische auto’s in het assortiment hebben. Dat is het begin van een omwenteling. De elektrische auto zal een grote impact hebben op de manier waarop wij omspringen met energie.

“In de eerste plaats zal de accutechnologie er sterk op vooruitgaan”, meent Dirk Torfs, General Manager Drives, MV Drives, Motors & Machines van ABB. “De capaciteit van de huidige lithiumionaccu’s zal in de komende drie tot vier jaar verdubbelen of zelfs verdrievoudigen, wat betekent dat de actieradius van de auto’s aanzienlijk zal toenemen.

Met de nieuwe metaal-luchtaccu’s die nu worden ontwikkeld, zal de capaciteit zelfs vertienvoudigen. En er zijn nog meer technologieën op komst die ons in staat zullen stellen grotere afstanden af te leggen tussen twee elektrische tankbeurten in.”

Maar voorlopig blijft de geringe actieradius een van de lastigste beperkingen van de elektrische auto. Om de doorbraak van de milieuvriendelijke elektrische voertuigen te bevorderen, investeren steeds meer overheden in in-

frastructuur. Wie door Estland rijdt, zal binnenkort om de vijftig km een laadpaal aantreffen langs de weg. In Nederland zijn de netbeheerders gestart met de installatie van laadpalen in alle gemeenten.

Wie zo’n paal voor zijn deur wil, wordt gratis op zijn wenken bediend, want eind 2013 moeten er 10.000 oplaadpunten beschikbaar zijn. In België zijn ze iets terughoudender en wordt momenteel nog onderzocht waar de palen het best kunnen worden neergezet.

“Het worden belangrijke jaren voor de hele e-mobility-industrie en dus zeker ook voor ABB”, oordeelt Peter Van Den Heede, General Manager Low Voltage Products Belux. “Want ABB focust op de infrastructuur. Wij ontwikkelen oplossingen voor het trage én snelle opladen van accu’s.”

ABB gaat voor snel Een trage laadbeurt met eenfase zestien ampère duurt zo’n acht uur en is een prima oplossing als de auto langere tijd ongebruikt blijft. Trage laadpalen zijn dus geschikt voor gebruik ’s nachts of tijdens de kantooruren. Bij gebruik van driefasen ABB et cetera 1|12

31

Over en weer

32 ampère duurt een volledige laadbeurt ruim een uur. Snelle laadsystemen gebruiken gelijkspanning (500 VDC) en genereren een bijbehorende stroom (max.

125A) om de auto op te laden en complexe communicatieprotocols om de toestand van de accu te monitoren. Alleen door een slimme communicatie met de batterij van de wagen kan er in vijftien à dertig minuten opgeladen worden.

Gemiddeld is dit slechts twaalf minuten aangezien de batterij nooit volledig leeg is. “De meeste verplaatsingen blijven beperkt tot minder dan dertig km per dag”,

zegt Marcel Wennekes, Project Manager Installation Material. “Voor 90% van de automobilisten is een trage oplaadbeurt dus ruim voldoende. De overige 10% is veel vaker onderweg en heeft wel behoefte aan snelle laadbeurten. Een bedrijf doet er dan ook goed aan om een combinatie van traag- en snellaadsystemen te voorzien. Bij ABB zetten wij in op de ontwikkeling van snelle laadsystemen, met name in het publieke domein.

Bij woningen, bedrijven en kantoren zal een mix van snel en langzaam laden de beste oplossing zijn.”

Dynamische tariefstructuren Zal de elektrische auto een grote impact hebben op het energieverbruik? “Hij zal het elektriciteitsverbruik maar met enkele procenten doen stijgen”, antwoordt Peter Van Den Heede. “Extra centrales hoeven dus niet. Maar er is wel een intelligent net nodig om het verbruik te monitoren. Wij zullen immers gedwongen worden om bewuster en proactiever met energie om te springen. Als gebruikers zullen wij vooraf kunnen aangeven hoeveel energie wij wanneer willen verbruiken. Verbruik op piekmomenten zal

“Er zijn technologieën op komst die ons in staat zullen stellen grotere afstanden af te leggen tussen twee elektrische tankbeurten in”, zegt Dirk Torfs.

32

ABB et cetera 1|12

Over en weer

“Wij zullen gedwongen worden om bewuster en proactiever met energie om te springen”, weet Peter Van Den Heede.

fors duurder zijn dan in de daluren. Wie elektriciteit verbruikt in de piekuren zal worden beboet en wie voor de daluren kiest, kan rekenen op een beloning. Op bepaalde momenten zal elektriciteit zelfs gratis zijn.”

“Dit is niet eens meer zo ver weg”, bevestigt Dirk Torfs. “In Duitsland loopt een test met een dynamische tariefstructuur.

Samen met de vraag en aanbod van het verbruik veranderen ook de tarieven. De proefpersonen kunnen zelf bepalen bij welk elektriciteitstarief hun wasmachine automatisch gaat draaien of de accu van hun auto wordt geladen. Zulke systemen zullen de vraag naar domotica sterk doen toenemen. Daarom heeft ABB samenwerkingsakkoorden gesloten met Miele en B&O. Op de Batibouw woonbeurs in Brussel hebben wij onlangs een geïntegreerd systeem voorgesteld aan het publiek.”

Roaming en privacy Auto’s stoppen niet bij de landsgren-

zen. Er is dus behoefte aan standaardisering om elektrisch tanken in verschillende landen mogelijk te maken. “Uiteraard”, reageert Peter Van Den Heede. “Voor het elektriciteitsverbruik zal een soort roaming worden ontwikkeld, vergelijkbaar met wat wij kennen van de mobiele telefonie. Automobilisten zullen klant worden bij een elektriciteitsprovider. De verschillende providers zullen onderling afspreken tegen welke prijzen ze hun elektriciteit zullen verkopen aan de klanten van hun concullega’s.”

“Er zijn zowel technische als commerciële voordelen aan dat providermodel”, vult Dirk Torfs aan. “Als vaste provider zal de elektriciteitsleverancier het verbruik van zijn klanten gaan monitoren.

Die informatie heeft hij nodig om aan load balancing te doen en om het smart grid verder te ontwikkelen. Van het aantal klanten in een buurt of straat hangt het immers af hoeveel laadpalen er geïnstalleerd moeten worden en in welke mate de netcapaciteit vergroot moet worden.

Elke elektriciteitsprovider zal zich vanzelfsprekend willen onderscheiden van zijn concurrenten door extra services.

Via verbruiksmonitoring kan hij bijvoorbeeld informatie inzamelen voor werkgevers over het aantal kilometers dat werknemers buiten de kantooruren met een bedrijfsauto rijden. Hij kan automobilisten ook via een sms-bericht laten aangeven wanneer en waar zij hun accu’s willen opladen. En ’s avonds kan hij klanten van huis uit laten melden op welk tijdstip zij de volgende dag met een volle accu willen vertrekken. Hoe meer diensten de elektriciteitsprovider kan bieden, hoe moeilijker het voor zijn klanten wordt om naar een andere provider over te stappen, omdat zij dan alle afspraken over diverse diensten opnieuw zullen moeten maken.”

Marcel Wennekes onderbreekt: “Technisch is heel veel mogelijk, maar niet iedereen is bereid zijn privacy op te geven in ruil voor die diensten. Sommige mensen zijn als de dood dat anderen te

ABB et cetera 1|12

33

Over en weer

weten zouden komen wanneer zij hun wasmachine in gang zetten of onder de douche gaan. In Nederland slaagde de Consumentenbond erin het gebruik van slimme meters streng te reglementeren.”

Smart city Betekent dat nu dat e-mobility nog op weerstand stuit? “Iedereen wil terug naar de natuur, maar niemand wil lopen”, reageert Marcel Wennekes. “Investeren in milieu en gezondheid is belangrijk, maar hoeveel geld kunnen en willen wij eraan uitgeven? Het fijnstof dat het huidige verkeer in de steden uitstoot, verkort onze levensduur met gemiddeld vijf jaar. Wij moeten het e-mobility-verhaal gaan zien als een onderdeel van het Smart Cityconcept dat werd ontwikkeld om de levenskwaliteit in de steden te verhogen.

Woon-werkverkeer, leefomstandigheden, urbanisatie, mobiliteit… het hangt

allemaal samen. Als wij op al deze fronten beter scoren, ontstaan er terugverdieneffecten. Meer leefbare steden leiden tot minder uitgaven voor gezondheidszorg.

Wanneer over investeringen wordt nagedacht, moet dat in de financiële afweging worden opgenomen. Voorlopig gebeurt dat onvoldoende omdat de voordelen verspreid zijn over te veel verschillende groepen en instanties.”

ABB wil hier verandering in brengen en sloot zich daarom aan bij het Smart Energy Collective, een gezamenlijk initiatief van ruim twintig bedrijven in Nederland die via grootschalige praktijkexperimenten ervaring opdoen met smart energy en smart grids.

“ABB kiest ondernemingsbreed voor e-mobility”, besluit Marcel Wennekes.

“Alle vestigingen krijgen laadinfrastructuur. Zaventem is nu uitgerust met snelladers. Etten-Leur, Ede en Rotterdam vol-

“Technisch is heel veel mogelijk, maar niet iedereen is bereid zijn privacy op te geven in ruil voor die diensten van de elektriciteitsprovider”, meent Marcel Wennekes.

34

ABB et cetera 1|12

gen spoedig. Onze vloot zal bijvoorbeeld voor 20% zijn samengesteld uit elektrische voertuigen, voor 40% uit hybrids en plugin-hybrids en voor nog eens 40% uit conventionele voertuigen. Weerstand tegen e-mobility gaat in tegen het gezond verstand.”

Hotspots

ABB op beurs Construction & Shipping Industry Van 8 tot en met 10 mei vindt in de evenementenhal in Gorinchem de vakbeurs Construction & Shipping Industry plaats.

ABB is een van de ruim vijfhonderd exposanten op dit evenement dat op de binnen- en zeevaart, de visserij en de baggerindustrie is gericht. ABB legt het zwaartepunt tijdens deze editie op de beveiligingstechniek. Er zal een representatief overzicht uit het uitgebreide assortiment schakel- en beveiligingsapparatuur van ABB getoond worden.

Bent u werkzaam in de scheepsbouw, -reparatie en -onderhoud of heeft u aansluiting met de binnenvaart, visserij, baggerbedrijven of zeevaart? Dan is een bezoek aan de beurs Construction & Shipping Industry zeker de moeite waard. U kunt de beurs bezoeken tussen 13 en 21 uur. Wij verheugen ons op uw komst!

ABB et cetera 1|12

35

Product

Hoogspanning

De driehoekige transformator Een topconcept Sinds jaar en dag worden er driefasetransformatoren gebouwd waarvan de spoelen naast elkaar geplaatst zijn. Zo’n asymmetrische manier van bouwen kost meer ruimte en leidt tot onnodige verliezen. ABB heeft nu een droge transformator in de vorm van een driehoek ontwikkeld. Door deze nieuwe technologie kan er bespaard worden op ruimte en gewicht.

Andere voordelen zijn de lagere geluidsbelasting, lagere inschakelstromen, geringere magnetische strooivelden en een reductie van hogere harmonischen.

Natuurlijke vorm Motoren en generatoren zijn met hun ronde bouwvorm symmetrische componenten. Voor roterende machines is die ronde vorm ook logisch. Bij driefasetransformatoren is het gebruikelijk om de spoelen naast elkaar te plaatsen. De

36

ABB et cetera 1|12

spoelen zijn op een gezamenlijke kern aangebracht. Bij een traditionele transformator verschilt de vorm van de kern voor de middelste fase van die voor de twee buitenste fasen, wat tot overeenkomstige verschillen in het magnetische veld van de kern leidt.

Het ligt voor de hand om net zoals bij motoren en generatoren te kiezen voor een cirkelvormige opstelling waarbij de fasen 120 graden ten opzichte van elkaar verschoven zijn. Alle fasen hebben daardoor een identieke opbouw. Door de driehoekige opbouw van de kern is iedere fase magnetisch met de beide andere verbonden. ABB maakt dit nu mogelijk!

Product

Direct op de kern gewikkeld Het idee voor een driehoekige transformator is weliswaar niet nieuw maar is nog nooit op grote schaal in de praktijk gebracht. Door de modernste productiemethoden te gebruiken is ABB nu in staat om op deze basis een technisch en commercieel aantrekkelijke transformator te maken. In plaats van kernblikplaten waarbij op de aansluitvlakken kleine luchtspleten aanwezig zijn, worden de kerndelen van een driehoekige transformator van doorlopend kernblik (band) gemaakt. Door het doorlopende kernblik kan het juk niet geopend worden

1.

2.

3.

4.

Productie van een TriDry transformator 1. Productie van een kern 2. Samenbouw van de drie kerndelen 3. Aanbrengen van de wikkelingen 4. Onder vacuüm ingieten van de spoelen

om de spoelen te plaatsen. De spoelen moeten dus direct op de kern gewikkeld worden. De kernverliezen en de magnetiseringsstroom voor zo’n driehoekige transformator zijn aanzienlijk lager dan bij een traditionele transformator.

Dit product van ABB omvat drie gewikkelde kernspoelen die samen de driefasenkern vormen. De individuele kernwindingen hebben een nagenoeg rechthoekige vorm, maar met afgeronde hoeken. De breedte van het kernblik wordt continu gevarieerd om zo een ​​bijna D-vormige dwarsdoorsnede te produceren. De benen van de driefasenkern bestaan elk uit twee D-vormige kernwikkelingen welke samengebracht een rond kernbeen vormen. Dit geeft een hoge vulfactor van kernmateriaal voor de cilindrische spoelen, wat belangrijk is voor een compacte en kostenefficiënte opbouw. ABB noemt zijn driehoekige droge-type transformator “TriDry”, een combinatie van de vorm (“Triangular”) en de technologie (“Dry Type”).

De symmetrische opbouw en het ontbreken van luchtspleten op de overgangsvlakken van het transformatorblik bieden grote voordelen: − − Compacte constructie met een 20% lager gewicht en geringere afmetingen. − − Kleiner vloeroppervlak nodig. − − Minder ruimtebeslag in de lengterichting. Door de driehoekige vorm is er geen langwerpige ruimte nodig voor opstelling. Dit kan in bepaalde gevallen grote voordelen bieden. − − Hoger rendement door lagere nullastverliezen.

Door het lagere gewicht van de transformatorkern en door het ontbreken van luchtspleten op de overgangsvlakken worden de nullastverliezen beperkt. − − ABB TriDry-transformatoren behoren automatisch tot de klasse Bo. Voor distributietransformatoren is dit van groot belang omdat deze transformatoren vaak voor langere periodes onder geringe belasting in bedrijf zijn. De nullastverliezen zijn in zo’n geval in relatie tot de bedrijfskosten doorslaggevend. − − Door een gereduceerde kernmassa en het ontbreken van luchtspleten wordt het geluidsniveau met 5-10 dB verminderd. − − Magnetische strooivelden zijn gereduceerd.

In kritische gevallen zoals in ziekenhuizen en laboratoria kan dit van doorslaggevend belang zijn. − − Door de symmetrische opbouw is de inschakelstroom geringer en zijn de harmonischen in de magnetiseringsstroom teruggebracht.

Beveiligingen kunnen hierdoor gevoeliger worden ingesteld. Componenten in de installatie kunnen hierdoor mogelijk voordeliger worden gedimensioneerd.

Een kleine revolutie Een al langer bestaand idee is nu door ABB gerealiseerd.

Kleine elektrotechnische revoluties blijken dus nog altijd mogelijk te zijn! De TriDry-transformator van ABB ontleent een groot aantal gunstige eigenschappen aan de symmetrische driehoekige opbouw. Als de technische eisen hoog zijn terwijl de ruimte beperkt is, dan biedt de TriDry-transformator een goede oplossing. Voor milieubelasting, ruimtebeslag, netstabiliteit en veiligheid is er geen betere oplossing denkbaar!

ABB et cetera 1|12

37

Product

Laagspanning

Busch-Welcome Welkom in het leven, welkom thuis Met Busch-Welcome introduceert ABB Busch-Jaeger een innovatief en robuust deurcommunicatiesysteem van superieure kwaliteit. Het kan intuïtief worden bediend en is snel en eenvoudig geïnstalleerd. De buitenposten zijn verkrijgbaar in stijlvol edelstaal of studiowit mat gecoat metaal. Passend voor iedere gevel en voor iedere toepassing. Bovendien is Busch-Welcome makkelijk te integreren in het schakelmateriaal van ABB Busch-Jaeger en kan het bijvoorbeeld in combinatie met de Busch-ComfortTouch probleemloos samenwerken met KNX-systemen.

Voordelen: −− Zeer geschikt voor woningen en bedrijfspanden −− Hoogwaardig design in diverse uitvoeringen −− Eenvoudige installatie dankzij het tweedraadse bussysteem −− Superieure kwaliteit dankzij actieve echo- en ruisonderdrukking

Laagspanning

Tmax XT tot 250A De nieuwe gesloten vermogensautomaat van ABB SACE Na een intensieve research- en ontwikkelingsfase presenteert ABB SACE vol trots de nieuwe Tmax XT tot 250A, een nieuwe serie van gesloten laagspanning vermogensautomaten.

ABB SACE biedt vandaag de dag een zeer geavanceerde serie vermogensautomaten met een ongekende veelzijdigheid die voor elke installatie het perfecte antwoord heeft. De nieuwe Tmax XT automaten zijn zowel drie- als vierpolig leverbaar, zowel vast, plug-in en uittrekbaar. Ze zijn uitgevoerd met de laatste generatie thermomagnetische en elektronische beveiligingsunits die ook nog onderling uitwisselbaar zijn. De nieuwe Tmax XT automaten bepalen de nieuwe technologische standaard en bieden de ruimte voor installaties met buitengewone prestaties. Opnieuw een bewijs van ABB’s buitengewone innovatievermogen: extra prestaties met compacte afmetingen, extra eenvoudige montage en ingebruikname, gecomplementeerd met een extra grote serie accessoires.

38

ABB et cetera 1|12

Het jaar...

Het jaar 1954 D

e Nederlandse en Belgische havens waren in 1954 nog maar net hersteld van de schade die gedurende de Tweede Wereldoorlog opgelopen was. Aan de nieuwe havenkranen werden hoge eisen gesteld voor wat betreft de nauwkeurige regelbaarheid. Moderne halfgeleider geregelde drives en frequentieregelaars bestonden nog niet. In de havens lagen uitgebreide gelijkstroomnetten voor de energievoorziening van de hijswerktuigen. Gelijkstroommotoren waren in tegenstelling tot de toenmalige wissel-

spanningsmachines wel goed in toerental regelbaar. Brown Boveri en ASEA, de voorlopers van ABB, hadden beide zulke nauwkeurige aandrijvingen in het leveringspakket.

De afgebeelde kranen met een hefvermogen van 4 ton zijn door Brown Boveri geleverd aan de Albatros Superfosfaatfabrieken in Amsterdam. De portaal-top-draaikranen zijn uitgevoerd met twee trommel-hijslierwerken en een speciale Brown Boveri aandrijving.

De stoomboten liggen zachtjes rokend voor de kade. Voor de energie-

voorziening aan boord werd er door de hoofd- of hulpketel op het schip stoom geleverd voor de aandrijving van de hoofdgenerator. Van milieuvriendelijke walstroomaansluitingen was er in die jaren nog geen sprake.

ABB et cetera 1|12

39

JSB

Natuurlijk.

Et Cetera 01-2012.indd

ABB bouwt mee aan een van ’s werelds grootste offshore windmolenparken.

Met behulp van onze milieuvriendelijke transmissietechnologie zal deze 400-megawatt installatie naar verwachting 1,5 miljoen ton CO2-uitstoot per jaar vermijden en de betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet verbeteren.

Het is slechts een van de manieren waarop wij, als de grootste leverancier van elektrische producten en diensten voor de windenergie-industrie, gebruik kunnen maken van hernieuwbare energiebronnen om de strijd tegen de klimaatverandering aan te gaan. www.abb.com/betterworld

26-03-2012

Emissie-vrije stroom aansluiten op het net?