Economisch Bureau Nederland Madeline Buijs | +31 20 383 82 01
Bouw - sector prognose 17 augustus 2015
De bouw bloeit op
Mutaties productie en omzet naar branche 2013
2014
2015
2016
De bouw is goed aan 2015 begonnen. In de periode januari-mei steeg de bouwproductie met 7,2% j-o-j.
Bouw (productie):
-4,8
3,2
4,5
3,5
We verwachten dat de bouwproductie in 2015 en 2016 verder zal groeien, maar het groeitempo van de
Woningbouw
-7,0
2,6
7,0
6,5
eerste maanden van 2015 kan waarschijnlijk niet volgehouden worden. De bouwproductie zal naar
Utiliteitsbouw
-3,5
3,7
2,5
1,5
Gww
-4,5
2,4
2,5
1,0
-3,2
1,4
2,5
3,25
-6,3
2,1
2,5
3,5
verwachting in 2015 met 4,5% groeien en in 2016 met 3,5%. Het is de woningbouw die de kar trekt in zowel 2015 als 2016. De nieuwbouw van woningen maakt een groeispurt, terwijl de renovatie van woningen gestaag groeit. De utiliteitsbouw profiteert in 2015 van de aantrekkende economie, maar onderliggend kent de utiliteitsbouw nog flinke problemen. De gww zal in 2016 minder hard groeien dan in 2015. Dit als gevolg van het teruglopende budget van de overheid voor infrastructurele projecten.
Aanverwante sectoren bouw: Installatiebedrijven (omzet) Hout- en bouwmaterialenindustrie (productie) Groothandel hout- en Bouwmaterialen (omzet) Architecten (omzet)
Bouw koploper in 2015 en 2016 We hebben onze prognoses voor de bouwsector voor 2015 naar boven bijgesteld. We verwachten dat de bouwproductie in 2015 met 4,5% zal groeien. Voor 2016 verwachten we nog steeds een groei van 3,5%. Daarmee is de bouw een van de snelst groeiende sectoren van de Nederlandse economie en moet alleen de zakelijke dienstverlenging voor zich laten. Dit is tijdens de crisis wel anders geweest en geeft aan hoe conjunctuurgevoelig de bouwsector is.
Woningbouw groeit sterk De woningbouw groeit harder dan verwacht. Dit komt omdat de woningmarkt sterker aantrekt dan we begin dit jaar verwachtten. Dit is de
belangrijkste reden dat we positiever over de bouwsector in 2015 zijn. Zowel de nieuwbouw van woningen als de renovatie van woningen groeit naar verwachting harder. Het aantrekken van de nieuwbouw van woningen uit zich onder andere in de verkopen van nieuwbouwwoningen. Die worden steeds meer verkocht, zoals uit de grafiek op de volgende pagina blijkt. In de eerste vijf maanden van 2015 zijn er 12.249 nieuwbouwwoningen verkocht. In dezelfde periode vorig jaar waren dit er 8.399, een stijging van 45,8%.
Ingenieurs (omzet)
-7,1
2,9
3,0
2,5
-13,0
3,1
4,0
3,0
2,3
4,1
5,0
4,0
Bron: CBS, ramingen en prognoses ABN AMRO Economisch Bureau
Kerncijfers Nederlandse economie 2013
2014
2015
2016
Bbp
-0,4
1,0
2,3
2,2
Particuliere consumptie
-1,4
0,0
1,8
1,5
Overheidsconsumptie
0,2
0,3
-0,3
0,5
-4,5
3,5
5,0
4,1
Uitvoer
2,4
4,0
4,4
5,4
Invoer
1,1
4,0
4,2
5,9
Inflatie
2,5
1,0
0,6
1,8
Werkloosheid (% beroepsbev.)
7,3
7,4
7,0
6,6
Investeringen
Bron: CBS, ramingen en prognoses ABN AMRO Economisch Bureau
Nieuwbouwwoningen weer in trek
Dat het goed gaat met de woningbouw blijkt ook uit de investeringen in woningen, zoals in de grafiek links te zien is. De woninginvesteringen stijgen zeer hard. In het eerste kwartaal van 2014 stegen de investeringen al met 21,2% j-o-j en in het tweede kwartaal van 2015 kwam hier nog een groei van 30,3% j-o-j bij.
Woningbouw komt uit diep dal De woningbouw laat op dit moment sterk herstel zien, maar komt wel uit een diep dal. In de periode 2008-2014 is de woningbouw met 39% gekrompen. Ook als we naar de investeringen in woningen kijken, is duidelijk de afname te zien. Uit onderstaande grafiek blijkt dat 51% van de investeringen in 2008 gedaan werden in woningen. In 2014
Bron: NVB
De renovatie van woningen kan ook profiteren van de aantrekkende woningmarkt. Bij een verhuizing wordt vaak de nieuwe (en soms ook de oude) woning gerenoveerd. Hierdoor zal het negatieve effect van de btw-verhoging per 1 juli gedempt worden. Investeringen woningen stijgen hard
We verwachten dat de groei in 2016 wat zal afnemen. Dit komt omdat de groei van de woningmarkt in 2016 minder is. De orderportefeuille van woningbouwers geeft dit ook aan. Die stabiliseert in 2015, terwijl die in 2014 nog sterk steeg. De orderportefeuille van woningbouwers is wel steeds beter gevuld. In mei 2015 bedroeg de orderportefeuille 7,7 maanden, vergelijkbaar met het niveau eind 2008. De orderportefeuille is nog wel ver verwijderd van het niveau van begin 2008, toen de orderportefeuille 9,9 maanden bedroeg.
was dit nog maar 41,3%. De investeringen in grond-, wateren wegen (gww) zijn in deze periode gestegen, de Crisis- en Herstelwet zal hier een grote bijdrage aan hebben geleverd. In 2008 werden bijna 18,8% van de investeringen gedaan in de gww, in 2014 was dit 26,3%. De investeringen in gebouwen zijn in de periode 2008-2014 gestegen van 30,2% naar 32,4%.
Investeringen woningen flink gedaald
Orderportefeuille woningbouw stabiel
Bron: CBS
Utiliteitsbouw kwakkelt De vooruitlopende indicatoren voor de utiliteitsbouw geven aan dat het herstel van de
Bron: CBS Bron: EIB
utiliteitsbouw in 2016 zal vertragen. Daarom zijn onze verwachtingen voor de utiliteitsbouw in 2016 ook minder positief dan voor 2015. Ten eerste stabiliseert de orderportefeuille in 2015, nadat deze in 2014 sterk is gestegen. In januari 2015 bedroeg de orderportefeuille 7,2 maanden en in mei 7,1 maanden. Dit is in onderstaande grafiek te zien.
ontvangen orders sterk kan fluctueren. Vooral de ontvangen orders voor winkels, schuren en stallen en kantoren dalen flink, zoals in onderstaande grafiek te zien is. In 2014 was er nog een stijging te zien in de ontvangen orders voor hallen en loodsen, combinatie bedrijfshal/kantoor en winkels.
Totale vloeroppervlak kantoren daalt
Daling ontvangen orders, behalve voor kassen
Orderportefeuille utiliteitsbouw stabiliseert
Bron: Compendium voor de Leefomgeving
Natte waterbouw positieve uitzondering binnen gww
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Bron: EIB
Ten tweede laten de ontvangen orders voor utiliteitsgebouwen een omslag zien. Zowel de orders voor nieuwbouw als renovatie. Alleen de ontvangen orders voor de bouw van kassen stegen in de eerste vijf maanden van 2015 in vergelijking met een jaar eerder. Er worden echter maar weinig kassen in Nederland gebouwd, waardoor de waarde van de
Voor bouwers is dit geen goede ontwikkeling, maar voor de ontwikkeling van de gebouwenvoorraad is het een goed teken dat de orders voor kantoren en winkels dalen. De reden hiervoor is de nog steeds stijgende leegstand. Bij de kantoren is inmiddels wel een omslag te zien, daar daalt het totale oppervlak aan kantoren al drie jaar op rij. Het totale oppervlak aan winkels stijgt nog steeds, zoals in de grafiek rechts te zien is. Ook daar is een daling van het totale oppervlak noodzakelijk.
Dat er op dit moment groei te zien is in de grond-, water- en wegenbouw (gww) komt door de natte waterbouw. De omzet van bouwers actief in deze branche laat op dit moment een sterke groeispurt zien. De andere branches binnen de bouw, de kabel- en buizenleggers en bouwers van wegen, tunnels en spoorwegen, hebben het veel moeilijker. Dit maakt de grafiek op de volgende pagina inzichtelijk. Hierin is de omzetontwikkeling van de verschillende branches binnen de gww te zien. Door de enorme omzetstijging van de natte waterbouw van 40,8% j-o-j in het eerste kwartaal van 2015, is de daling van de omzetten van de andere branches bijna niet meer in de grafiek te zien. Terwijl de omzet van de kabel- en buizenleggers de eerste vijf maanden van 2015 met 15,6% j-o-j daalde en de omzet van de bouwers actief in de
aanleg van wegen, spoorwegen en tunnels met 5,4% j-o-j.
Vooral minder investeringen infrastructuur
Omzetsprong natte waterbouw
Bron: MIRT, EIB
Aanverwante sectoren groeien mee met bouw Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
De gww zal het in 2016 moeilijker krijgen dan 2015. Dit komt doordat de Rijksoverheid naar verwachting in 2016 minder uit gaat geven aan infrastructurele werken. Het grote verschil met afgelopen jaren is dat in 2016 de investeringen 1 in het Deltafonds voor het eerst sinds 2012 dalen. De investeringen in het Infrastructuurfonds dalen al langer, zoals in de grafiek hieronder te zien is.
1
Het Deltafonds is ingevoerd om zeker te stellen dat er op de lange
termijn voldoende middelen beschikbaar zijn voor noodzakelijke maatregelen voor de waterveiligheid en zoetwatervoorziening. Een belangrijk doel is het bekostigen van maatregelen ter bescherming van Nederland tegen overstromingen en waterschaarste.
De aanverwante sectoren profiteren van de groei van de bouwsector en laten allemaal groei zien in 2015 en 2016. Positieve uitschieters zijn de architecten en ingenieurs. De architecten laten flinke groeicijfers zien omdat hun omzetten sterk zijn weggezakt in de crisis en zij nu profiteren van het herstel van de woningbouw. Ingenieurs profiteren van het feit dat zij vaak wereldwijd actief zijn.
Conclusie Al met al staat de bouwsector er goed voor. We verwachten dat de bouwsector zowel in 2015 als 2016 mooie groeicijfers zal laten zien, met dank aan de woningbouw. De utiliteitsbouw en gww blijven hierbij achter, maar we verwachten wel
lichte groei voor deze sectoren. De aanverwante sectoren profiteren van dit herstel.
Economisch Bureau | Nederland
Contactgegevens ABN AMRO | Economisch Bureau Nederland: Aandachtsgebied
Telefoonnummer:
E-mailadres:
Jacques van de Wal (hoofd)
Algemeen
020 628 0499
jacques.van.de.wal@nl.abnamro.com
Eric Huliselan
Zakelijke Dienstverlening
020 628 2138
eric.huliselan@nl.abnamro.com
Casper Burgering
Industrie (w.o. industriﾃｫle materialen)
020 383 2693
casper.burgering@nl.abnamro.com
Nadia Menkveld
Transport & Logistiek
020 628 6441
nadia.menkveld@nl.abnamro.com
Frank Rijkers
Agrarisch, Food
020 628 6437
frank.rijkers@nl.abnamro.com
Vacant
Retail, Leisure
Hans van Cleef
Olie & Gas
020 343 4679
hans.van.cleef@nl.abnamro.com
Madeline Buijs
Bouw, Real Estate
020-383 8201
madeline.buijs@nl.abnamro.com
Nico Klene
Macro-economie
020-625 4204
nico.klene@nl.abnamro.com
Philip Bokeloh
Woningmarkt, Macro-economie
020-383 2657
philip.bokeloh@nl.abnamro.com
Theo de Kort
Informatieanalist, Autohandel
020 628 0489
theo.de.kort@nl.abnamro.com
Ingrid Kroeze
Research ondersteuning
020 383 5161
ingrid.kroeze@nl.abnamro.com
Vacant
Vacant
Volg ons ook op Twitter: @ABNAMROeconomen Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on economics. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product 窶田onsidering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material.
ﾂｩ ABN AMRO, 2015