Financial Focus 02 2016 by ABN AMRO

INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN

UIT DE HAND GELOPEN HOBBY VAN HOBBY TOT BEROEP

DOSSIER: VAN HOBBY TOT BEROEP + LIEFHEBBERS + TOP 5 PORTRETTEN

02 / 2016

XXX COLOFON

‘Hoe serieus uw hobby ook dreigt te worden, geniet er vooral van!’ Pieter Broekaart Directeur kantoren Nederland ABN AMRO MeesPierson

FINANCIAL FOCUS

‘Mijn Sleutelmoment? Mijn scheiding. Ik was dertig. Tijdens mijn huwelijk was mijn gevoel voor eigenwaarde stapje voor stapje vernietigd. Tot het laatst toe bleef ik hopen dat het goed zou komen, maar dat kwam het niet. Toen we uit elkaar gingen, was dat een keiharde dreun.’

‘Achteraf kan ik zeggen: de scheiding was mijn tweede geboorte. De donkere emoties waar ik tijdens het huwelijk doorheen was gegaan, zijn de inspiratiebron geworden voor mijn ontwikkeling als kunstschilder. Maar op het moment dat je uit elkaar gaat, is er alleen maar pijn. Ik gun niemand zo’n klap.’

‘Ik ben autodidact en teken al vanaf mijn elfde. In mijn huwelijksjaren heb ik anatomielessen gevolgd. Die lessen gaven me kracht. Als ik ze niet had gevolgd, was mijn huwelijk misschien eerder kapot gegaan. Het geeft alleen maar aan hoe rijk ik me nu

Foto: Erik van der Horst

als kunstschilder voel. Kunst is mijn wereld.’

FINANCIAL FOCUS

SLEUTELMOMENTEN

Dubbelexpositie De Fundatie & Het Nijenhuis Tot en met 17 april 2016 is in Museum de Fundatie (Zwolle) en Kasteel het Nijenhuis (Heino/Wijhe) de dubbelexpositie Ans Markus - Als ik jou was... te zien.

Ans Markus Kunstschilder

SLEUTEL

MOMENTEN

gehele

INTERVIEW LEZEN?

www.ďŹ nancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Portretten

Han de Jong

Van hobby tot beroep

Reden voor alertheid, niet voor paniek

Column Woning, dokter of school? Pas de problème …

16 DOSSIER De uit de hand gelopen hobby

FINANCIAL FOCUS

Facebook In acht jaar tijd van slaapkamer naar Nasdaq

INHOUD

FINANCIAL FOCUS // 02 // 2016

IN FOCUS: MARKTEN EN BELEGGEN

EXPERTISE

SERVICE EN COLOFON

Top 5 Bijzondere portretten

Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u op pagina 52.

40 Infographic Circulaire economie

34 Licht reizen Nieuwe materialen = beter voor het milieu

FINANCIAL FOCUS ONLINE Veel artikelen uit deze uitgave kunt u ook online terugvinden en makkelijk delen. Op de website van Financial Focus vindt u veel meer videoâ&#x20AC;&#x2122;s, artikelen en verhalen uit de wereld van vermogenden, blogs en nieuwsberichten van de specialisten van ABN AMRO MeesPierson. WWW.FINANCIALFOCUS.NL CONTACT MET ONS? Hebt u vragen naar aanleiding van artikelen in deze uitgave? Bij veel artikelen staan contactgevens van de betrokken specialisten. Op pagina 53 vindt u algemene contactgegevens. En uiteraard ontvangt uw private banker graag uw vragen of verzoeken om meer informatie.

FINANCIAL FOCUS

FINANCIAL FOCUS Illustratie: Hanneke van der Meer

VOORWOORD

Het is heerlijk om tijd te kunnen besteden aan iets waar u plezier in hebt. Voor de één is dat een actieve hobby, zoals zeilen of koken, voor de ander misschien een bijzondere collectie. Zo spaarde mijn vader vroeger eerstedagenveloppen. Niet voor zichzelf, maar voor mij. Hij had een mooie collectie opgebouwd tegen de tijd dat ik ging studeren. Tijdens mijn studie bleek ik echter zo nu en dan een extra zakcentje te kunnen gebruiken. Daardoor was er van de mooie collectie van mijn vader aan het einde van mijn studie weinig meer over. Achteraf kon mijn vader daar wel om lachen, maar hij vond het toch ook wel jammer dat ik zo met zijn verzameling was omgesprongen. Als een verzameling of een andere hobby serieuzer wordt, leidt dat tot nieuwe vragen. Hoe kijkt de fiscus bijvoorbeeld aan tegen uw verzamelwoede? Heeft u goed nagedacht over de verzekering van uw hobby? En hoe moet het later wanneer u er niet meer bent? Zo had ik ooit een klant die precies wist wat er met zijn verzameling moest gebeuren na zijn overlijden. Hij verzamelde zeer kleurige schilderijen en had honderden stukken in zijn collectie. Na zijn dood moesten die terecht komen bij een museum, zo was zijn stellige overtuiging. Na een verkennend gesprek met het museum dat hij daarvoor op het oog had, bleek er alleen geen interesse te zijn in de collectie. Verdrietig, maar dat kan gebeuren. Daarom is het slim om al bij leven het gesprek aan te gaan met zo’n museum. Zo weet u zeker dat uw collectie in de juiste handen terecht komt als u er niet meer bent.

PERSOONLIJK PIETER BROEKAART Directeur kantoren Nederland PIETER.BROEKAART@NL.ABNAMRO.COM

ONLINE FINANCIALFOCUS.NL > SPECIALISTEN > PIETER BROEKAART

Gelukkig had deze klant zelf erg veel plezier gehad van zijn hobby. En dat is natuurlijk iets dat u niet uit het oog moet verliezen. Zo verzamelde een andere klant oude boeken. Hij genoot er van om met zijn hobby bezig te zijn. Daarna werd het professioneler en liet hij zich adviseren hoe hij zijn collectie het beste in stand kon houden. Ook die serieuzere kant van zijn hobby schonk hem veel voldoening. Ten slotte heeft hij delen van zijn verzameling geschonken aan musea en andere delen verkocht. En dat vond hij tevens een leuke fase. Zo heeft hij op verschillende momenten van zijn hobby genoten. Dat wens ik ú ook toe. Hoe serieus uw hobby ook dreigt te worden, geniet er vooral van!

FINANCIAL FOCUS

In focus DE BESTE EN SLECHTSTE JONGETJES VAN DE KLAS De Verenigde Naties hebben een Human Development Index ontwikkeld. Hiermee wordt onder meer gekeken naar de inkomensontwikkeling, levensverwachting en onderwijs in een land. Alle data wordt teruggebracht tot één score. De Verenigde Naties begonnen in 1990 met deze index. Inmiddels is er dus voor 25 jaar aan data beschikbaar. Overigens staan niet alle landen op de lijst en is er van een aantal landen geen volledige reeks aan data beschikbaar.

+0,239

Rwanda boekt grootste vooruitgang

GROOTSTE VOORUITGANG IN 25 JAAR RWANDA CHINA IRAN (ISLAMIC REPUBLIC OF)

Wie de scores van alle landen in de wereld op deze manier over de afgelopen 25 jaar bekijkt, ziet dat er in zijn totaliteit progressie wordt geboekt. Tussen de landen zitten echter nog wel grote verschillen. Zo is Swaziland bijvoorbeeld in de afgelopen 25 jaar iets achteruit gegaan vanwege de AIDS-epidemie die het land al decennia teistert. Een land als Rwanda heeft echter grote stappen weten te maken, ondanks de genocide van 1994.

MOZAMBIQUE 1990 2014

SINGAPORE 0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

MINSTE VOORUITGANG IN 25 JAAR SWAZILAND LESOTHO

Nederland staat in de laatste scores (2014) op de vijfde plek en moet Noorwegen, Australië, Zwitserland en Denemarken voor zich houden. Bron: Human Development Index, Verenigde Naties

FINANCIAL FOCUS

TAJIKISTAN ZIMBABWE CENTRAL AFRICAN REPUBLIC

1990 2014

INFOCUS

MARKTEN EN BELEGGEN

MODERNE KUNST EN ONDERHOUD: EEN HELE KUNST Prachtig zo’n groot werk van Dan Colen aan de wand met kleurige stukken kauwgom. Het kostte natuurlijk een paar centen, maar nu heeft u een echte blikvanger in huis. Maar heeft u eigenlijk wel goed nagedacht over wat u de komende jaren nog kwijt zult zijn aan het conserveren van dit eigentijdse werk?

worden, breken en afbrokkelen, zo voorspelt MacDonald-Korth. Vanwege mogelijke problemen met bijzondere materialen in kunstwerken laten sommige galerieën kopers al direct bij de koop een vrijwaring tekenen zodat zij bij eventuele problemen niet aansprakelijk gesteld kunnen worden.

Emily MacDonald-Korth, oprichter van de Art Preservation Index vermoedt van niet en luidt de noodklok in The Art Newspaper.

Overigens zijn het niet alleen materialen met bijzondere eigenschappen die problemen kunnen opleveren. Ook techniek kan een uitdaging vormen. Denk bijvoorbeeld aan videokunst uit de jaren tachtig. De beelden werden toen op videobanden gezet, maar inmiddels wordt het steeds lastiger om een apparaat te vinden die deze videobanden af kan spelen. MacDonald-Korth hoopt dat de scores van haar index uiteindelijk ook op veilingen zullen worden gebruikt, al verwacht ze in eerste instantie terughoudendheid van de veilinghuizen. Die zouden bang kunnen zijn dat bepaalde stukken in waarde dalen vanwege de hoge kosten van het noodzakelijke onderhoud. Van de andere kant zou een hoge score door lage onderhoudskosten bepaalde werken ook weer aantrekkelijker kunnen maken.

Volgens MacDonald-Korth denken veel kunstverzamelaars nauwelijks na over het effect van de bijzondere materialen die in moderne kunst verwerkt zitten. Zij wil kopers meer informatie gaan bieden over de materialen die in hun kunstwerken gebruikt zijn en de eigenschappen ervan. Ook wil ze een index opzetten die kunstwerken een score kan geven op basis van de levensduur van de materialen die erin verwerkt zitten. Want het is toch jammer als zich na verloop van tijd schimmel op uw kunstwerk vormt of er gaten in vallen omdat de bouwstenen van uw kunstwerk minder goed de tand des tijds blijken te doorstaan. De kauwgom in het werk van Dan Colen zal namelijk ooit hard gaan

Bron: The Art Newspaper

Valt er dadelijk nog wel wat te showen in de showroom? Een occasion? Daarvoor ga je toch al lang niet meer bij de dealer of de garage langs? Marktplaats.nl is een van de grotere spelers geworden op de markt voor tweedehands auto’s. En ook bij koop van een nieuwe wagen liggen er disruptieve ontwikkelingen op de loer. Volgens de specialisten van het Economisch Bureau van ABN AMRO zal de showroom echter nog wel een tijd lang een grote rol blijven spelen. Tweederde van de kopers maakt namelijk pas een keuze nadat hij een showroom is binnen gestapt. Maar dat betekent niet dat dealers rustig achterover leunen. Veel automerken proberen een nieuwe generatie kopers, die vooral gewend is om zich online te oriënteren, ter wille te zijn. Zo kunnen afspraken online ingepland worden, zijn brochures te downloaden en is het soms mogelijk om met een medewerker te chatten. Tegelijkertijd groeit het aantal 75+’ers met een auto en die groep koopt een nieuwe auto op een andere manier dan de jongere generatie. De dealer moet echter uitkijken dat hij niet door de importeur buiten spel zal worden gezet en slechts een proefritleverancier en uitlevercentrum wordt. Zo biedt Peugeot bijvoorbeeld al de mogelijkheid om een complete private lease van een auto via de importeur te laten lopen in plaats van via de dealer. Bron: ABN AMRO Insights

FINANCIAL FOCUS

In focus

MARKTEN EN BELEGGEN

Invloed bedrijfsleven onmisbaar voor bescherming mensenrechten ABN AMRO organiseerde op 9 december 2015 een Internationale Mensenrechten Conferentie. Tijdens de International Conference on Business and Human Rights 2015 was Kailash Satyarthi als spreker aanwezig. Satyarthi was de initiator van de Global March against Child Labour. Dit initiatief is een wereldwijde coalitie van NGO’s en vakbonden om kinderarbeid een halt toe te roepen. Zijn inspanningen om mensenrechten te beschermen, zijn in 2014 bekroond met de Nobelprijs voor de Vrede. Satyarthi gaf in zijn toespraak aan dat banken en hun klanten een hele belangrijke rol spelen bij de bescherming van kinderen en mensenrechten in het algemeen. ‘We moeten werken aan een maatschappij waarin we niet alleen met intelligentie zaken doen, maar ook met mededogen.’ Volgens Satyarthi is lef nodig om het initiatief te nemen om ervoor te zorgen dat je als bedrijf niet alleen maar werkt aan meer winstgevendheid. Ondernemingen zouden ernaar moeten streven om actief te werken aan een betere wereld en zich inzetten om zowel de aarde als de maatschappij te beschermen. Kailash Satyarthi

Ook andere sprekers benadrukten de belangrijke rol die het bedrijfsleven kan spelen bij de bescherming van mensenrechten. De rol van de overheid is maar

FINANCIAL FOCUS

beperkt. Willen we écht dat de situatie wereldwijd verbetert, dan moet de gehele samenleving – inclusief het bedrijfsleven – zich inzetten voor dat doel.

RICHTLIJNEN VERENIGDE NATIES ABN AMRO wil ook bijdragen aan een betere wereld. Een aantal maanden geleden maakte de bank daarom bekend dat het als eerste financiële instelling ter wereld het UN Guiding Principles Reporting Framework zal toepassen op haar duurzaamheidsverslag. Hiermee zal de bank verslag doen van haar inspanningen om maatschappelijk verantwoord beleid op het gebied van mensenrechten door te voeren. Het Guiding Principles Reporting Framework van de Verenigde Naties bevat de eerste algemene richtlijnen ter wereld die bedrijven kunnen hanteren om verslag te doen van hoe zij mensenrechten naleven. Het gaat uit van de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights. De bank gaat actief het gesprek aan met klanten over mensenrechten. Niet alleen over de directe invloed die een bedrijf heeft in het kader van zijn eigen activiteiten, maar ook over de indirecte invloed op toeleveranciers én de toeleveranciers van die bedrijven. Bron: ABN AMRO

COLUMN: HAN DE JONG

Financiële markten zijn bevangen door onzekerheid en vrees. Nu kan een mens zich over veel dingen zorgen maken en het blijft altijd een beetje gissen waardoor de vrees momenteel wordt gedreven. Maar ik denk dat China, de min of meer ingestorte olieprijs en de gevolgen van dit alles voor westerse economieën de rode draad vormen.

Aandelenbeurzen in de min

Reden voor alertheid, niet voor paniek Van rente en aandelenkoers tot opkomende markten. Chief Economist van ABN AMRO Han de Jong geeft

Als aandelenbeurzen een forse daling doormaken, krijgen de meest pessimistische beschouwingen de meeste aandacht. Meestal, maar helaas niet altijd, blijkt de economie uiteindelijk toch voldoende veerkracht te hebben of worden voldoende maatregelen genomen waardoor de economie (en aandelenmarkt) op de been blijft.

enthousiast commentaar op de ontwikkelingen op de De Chinese economie vertraagt al enkele jaren. Die vertraging heeft te maken met het hogere welvaartsniveau en de omschakeling van het economisch groeimodel die de leiders momenteel doorvoeren: van een industriële economie naar een die meer steunt op binnenlandse consumptieve bestedingen en de dienstensector. Daarnaast zijn er uitdagingen: milieuproblematiek, corruptie, schuldenlast bij veel bedrijven en veranderingen bij het wisselkoersbeleid. In onze optiek zullen de beleidsmakers uiteindelijk daaraan het hoofd weten te bieden. Ze hebben er alle belang bij, ze hebben de middelen en hebben in het verleden dit soort problemen al succesvol bevochten.

ﬁnanciële markten. Door zijn verrassende inzichten leert u de ﬁnanciële wereld te doorgronden.

De sterk gedaalde olieprijs zou eigenlijk positief moeten zijn voor de economie. De mate en het tempo van daling zet echter grote druk op producerende landen, op de kredietwaardigheid van bedrijven in de sector en leidt tot deflatieangst. Wij denken dat de prijs zich wat zal herstellen in de loop van het jaar, waardoor juist de voordelen zichtbaar zullen worden. PERSOONLIJK HAN DE JONG Chief Economist bij ABN AMRO HAN.DE.JONG@NL.ABNAMRO.COM ONLINE FINANCIALFOCUS.NL > CONTACT > HAN DE JONG TWITTER > @HANDEJONG14

De invloed van deze zaken op de rijkere landen is zeker voelbaar en negatief. Toch denken we dat de economische groei door zal gaan in de VS en Europa. Het herstel wordt behoorlijk breed gedragen en de binnenlandse sectoren worden niet zo snel geraakt door opkomende landen. Bovendien zijn de fundamenten van zowel de Europese als de Amerikaanse economie voldoende verbeterd om tegen een stootje te kunnen, als die maar niet te krachtig is. Per saldo zijn er zeker onzekerheden en risico’s, maar toch lijkt het pessimisme te ver te zijn doorgeschoten.

FINANCIAL FOCUS

facebook IN 8 JAAR TIJD VAN SLAAPKAMER NAAR NASDAQ

Mark Zuckerberg hield lange tijd zijn poot stijf. De oprichter van Facebook zag verkoop of een beursgang niet zo zitten en wilde zelf het bedrijf uitbouwen. Dat is gelukt. En na de beursgang proﬁteren aandeelhouders ook mee.

16 miljard dollar DAT WIST FACEBOOK OP TE HALEN MET ZIJN BEURSGANG OP 18 MEI 2012. BEGIN NOVEMBER 2015 HAD FACEBOOK EVEN EEN BEURSWAARDE VAN MEER DAN 300 MILJARD DOLLAR.

WIE BEDACHT FACEBOOK? De rechtszaak tussen Facebook / Zuckerberg en Tyler en Cameron Winklevoss heeft veel aandacht gekregen, onder meer door de ﬁlm The Social Network. De broers Winklevoss benaderden Zuckerberg in 2003 met hun plan om een sociale netwerksite te bouwen voor studenten aan de Amerikaanse universiteit Harvard. Zuckerberg beloofde de broers te helpen met de site. Tegelijkertijd was Zuckerberg echter zelf ook bezig met het bouwen van een vergelijkbare website, genaamd TheFacebook.com. Nadat deze website in februari 2004 gelanceerd werd, ontving Zuckerberg van de broers een aanmaning om te stoppen met de site. Daar had Zuckerberg maling aan en dat leverde uiteindelijk een aantal rechtszaken op. In februari 2008 werd de zaak geschikt.

FINANCIAL FOCUS

MEMORABELE AANDELEN

Facebook, toen nog TheFacebook, maakte een vliegende start op de Amerikaanse universiteit Harvard na de lancering van de site begin 2004. Een maand later werd de site open gesteld voor andere universiteiten en begon Facebook met zijn fabelachtige groei.

Koers Facebook in USD 120

Peter Thiel, één van de oprichters van betaalsite PayPal, was de eerste investeerder in het bedrijf. Hij stapte halverwege 2004 al in met een investering van 500.000 dollar. Andere investeerders volgden snel.

100 80

Facebook werd vanaf 2006 ook een aantal keer benaderd voor een overname. Zo wilde internetbedrijf Yahoo! in 2006 bijvoorbeeld 1 miljard dollar bieden voor het bedrijf. Dit bod werd echter afgeslagen. Ook andere techbedrijven toonden interesse. Microsoft en Google wilden een deel van het succesvolle bedrijf in handen krijgen en boden aan als investeerder aan boord te komen. Microsoft kocht eind 2007 1,6% van de aandelen voor 240 miljoen dollar. Facebook was daarmee 15 miljard dollar waard. Facebook besloot in 2012 naar de beurs te gaan. De dag voor de beursgang werden er meer aandelen in de markt gezet dan eerder gepland, vanwege de grote vraag. Op 18 mei 2012 werd het aandeel voor het eerst verhandeld aan de Amerikaanse techbeurs Nasdaq. Dat verliep niet zonder problemen, want de beurs had juist die dag te kampen met technische problemen. Uiteindelijk eindigde de koers nipt boven de uitgiftekoers van het aandeel. Het was één van de grootste beursgangen allertijden.

60 40 20 0 12-07-12

12-07-13

12-07-14

12-07-15

De waarde van het aandeel is de jaren na de beursgang gegroeid en brak eind 2015 even door de 100 dollar. Het bedrijf is nu bijna 300 miljard dollar waard.

2004 TheFacebook.com gaat van start op de universiteit van Harvard in de VS.

2008

18 mei 2012

Facebook heeft meer dan 100 miljoen gebruikers.

Facebook naar de beurs.

2007 Microsoft neemt een belang van 1,6% in Facebook voor 240 miljoen dollar. Facebook wordt daarmee gewaardeerd op zo’n 15 miljard dollar.

2011 Facebook boekt een winst van 1 miljard dollar.

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.ﬁnancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

DOSSIER VAN UW HOBBY UW BEROEP MAKEN .

De uit de hand gelopen

hobby WAT KOMT ER ALLEMAAL BIJ KIJKEN WANNEER UW HOBBY SERIEUZE VORMEN BEGINT AAN TE NEMEN?

FINANCIAL FOCUS

VAN HOBBY TOT WERK

Eenmanszaak of BV?

Niet één maar twee (of nog meer)

22 Collectie compleet!

24 Het bezit van de zaak is het eind van het vermaak?

Wat ooit begon als een leuke liefhebberij kan op een gegeven moment serieuze proporties aannemen. Zo wordt bijvoorbeeld uw verzameling een belegging of gaat u als ondernemer verder met wat ooit slechts een hobby was. In dit dossier leggen we uit wat daarbij komt kijken.

Het begon als een hobby. U verzamelde als kind autootjes, postzegels of items van de Beatles. Of u vond het leuk om te tekenen, koken of klimmen. En ook toen u ouder werd en meer te besteden had, bleef u veel tijd steken in uw hobby. U kocht een bijzondere Dinky Toy op een veiling, een exclusieve zegel van een andere verzamelaar of een deel van een Beatles-collectie uit een faillissement. Of u ging deelnemen aan een kunstroute voor amateurkunstenaars, koken voor grote groepen vrienden of de buurt en steeds vaker op vakantie in de Alpen of de Himalaya om te klimmen. Voor de spullen die ooit in een kamertje pasten, ruimde u later een zolder in. En nog wat later moest u de garage verbouwen om de collectie te huisvesten. En naast uw werk en uw hobby had u eigenlijk geen tijd meer voor andere bezigheden. Het was heerlijk om u zo te kunnen verliezen in uw hobby, maar met de groei ervan groeien ook de zorgen. Want hoe vindt u de tijd om deze verzameling te onderhouden? Of uw keuken zo in te delen dat u ook voor groepen van meer dan 50 man kunt blijven koken? En bovendien rijzen de kosten voor uw hobby de pan uit en datzelfde

geldt voor de verzekeringen. Dus valt opeens de beslissing: u gáát er voor. U zegt uw baan op en stort u professioneel op uw hobby. In dit dossier bespreken we enkele aspecten waarmee u te maken kunt krijgen.

UW UIT DE HAND GELOPEN HOBBY EN DE FISCUS Nog voordat u zélf heeft bedacht of u echt als ondernemer aan de slag gaat met uw hobby, kan het zijn dat u belasting hierover moet gaan betalen omdat het al geen hobby meer is. Want u begrijpt waarschijnlijk wel dat er een verschil zit tussen dat ene schilderij dat bij u aan de muur hangt of een depot met honderden werken waarmee u actief handelt. Het zal u dan ook niet verbazen dat de fiscus uw ‘hobby’ in beide gevallen anders behandelt.

inkomstenbelasting af te dragen. Op een gegeven moment wordt uw hobby echter serieuzer. U koopt meer schilderijen dan u kunt ophangen aan de wand en huurt een depot of laat er eentje bouwen. Of uw wijnen worden niet zo regelmatig meer gedronken, maar vooral onder ideale omstandigheden bewaard. ‘Ook dat hoeft geen problemen op te leveren zolang het om de kunst of de wijn gaat en niet hoofdzakelijk om het beleggingsrendement’, legt Pleijsant uit. ‘U mag dan gerust eens een schilderij of een paar flessen verkopen. En daar mag u meestal ook best winst op maken als dat zo uitkomt. Maar het gaat om de feiten en omstandigheden die gevolgen hebben voor

In privé Een paar stukken aan de wand, een mooie collectie goede flessen wijn in de kelder, voor eigen gebruik. Daar mag u van de fiscus zonder problemen van genieten. Dergelijke privézaken zijn niet belast in box 3, legt Peter Pleijsant, fiscaal specialist van ABN AMRO MeesPierson uit. Hierover hoeft u dus geen

DIT ARTIKEL

DELEN?

www.ﬁnancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

de uitkomst. Een schilderij bijvoorbeeld mag u ook uitlenen aan een museum mits voor culturele doeleinden. Dan kan nog steeds sprake zijn van een vrijgestelde bezitting in box 3. Wanneer wordt dan wel een grens bereikt waarbij de fiscus anders naar uw hobby gaat kijken? Dat is nog niet zo eenvoudig te zeggen. ‘Als uw schilderij een onderdeel van een verzameling wordt, hoeft dat nog geen probleem te zijn. Maar het ligt anders als u uw schilderijen gaat zien als appeltje voor de dorst. Als het u met name gaat om het rendement. Bij verhuur bijvoorbeeld, is vaak sprake van beleggen. Of wanneer u op veilingen grote partijen exclusieve wijnen koopt die u vervolgens zelf ook niet meer opentrekt omdat de waarde belangrijker is. Dan bestaat het risico dat de fiscus zal stellen dat u uw collectie voornamelijk houdt als belegging en dan komt u terecht in box 3.’

FINANCIAL FOCUS

Als belegging Box 3 is gereserveerd voor ‘sparen en beleggen’. Daar hoort uw collectie thuis als u die hoofdzakelijk (ten minste 70%) als belegging houdt. Daarvan zal sprake kunnen zijn als uit uw doen en laten blijkt dat de hobby niet meer bedoeld is als prettig tijdverdrijf maar gericht is op het behalen van rendement. Ook uw intentie is daarbij van belang. Het is echter lastig om precíes aan te geven waar het omslagpunt ligt, legt Pleijsant uit. ‘Er is sprake van een grijs gebied. Een schilderij in een kluis komt eerder in box 3 terecht dan een schilderij in de woonkamer. Omdat in het laatste geval eerder sprake is van eigen gebruik.’ Die stap van leuke hobby naar belegging heeft wel consequenties. U mag belasting gaan betalen over het fictieve rendement van (nu nog) 4% van de waarde van uw collectie. Dat kan al snel behoorlijk oplopen als u als belegging een aantal aardige sportwagens in

de garage heeft staan of een paar Hollandse meesters in het depot.

Als handelaar of ondernemer Loopt uw hobby zo uit de hand dat u er een dagtaak aan heeft? Dan bent u mogelijk eerder handelaar of zelfs ondernemer geworden dan hobbyist of belegger. En wordt u als handelaar of als ondernemer belast. Uw activiteiten komen dan voor de fiscus terecht in box 1 die is gereserveerd voor ‘belastbaar inkomen uit werk en woning’. ‘Dat zal bijvoorbeeld het geval kunnen zijn als u zeer actief aan de slag gaat met uw schilderijen of wijncollectie. In ieder geval actiever dan wat een belegger ‘normaal’ doet. Zo nu en dan eens een doosje verkopen aan vrienden is wat anders dan wanneer u inmiddels naar buiten toe, in grotere kring te boek staat als iemand die te benaderen is voor een paar exclusieve flessen. Of wanneer u gaat adverteren’, legt Pleijsant uit.

Foto: Alex Jones

VAN HOBBY TOT WERK

Dat die grens best lastig is om te trekken, blijkt ook wel uit wat de Belastingdienst zelf op de website hierover meldt. Daar staat het volgende te lezen: ‘Als uw activiteiten zich afspelen in het economisch verkeer en als u winst kunt verwachten, is er sprake van een bron van inkomen en bent u mogelijk ondernemer voor de inkomstenbelasting.’ Vervolgens schetst de Belastingdienst waar dan zoal naar wordt gekeken. Wordt er bijvoorbeeld winst gemaakt? Als er sprake is van een kleine winst of zelfs een structureel verlies, dan zal er mogelijk geen sprake zijn van een onderneming. Datzelfde geldt als u weliswaar veel tijd steekt in de activiteit zonder dat het rendement oplevert. Ook de manier waarop u naar buiten treedt, kan van belang zijn. ‘Om ondernemer te zijn, moet u zich voldoende kenbaar maken, bijvoorbeeld door reclame, een internetsite, een uithangbord of eigen briefpapier’, aldus de Belastingdienst.

EENMANSZAAK OF BV? U heeft besloten van uw hobby uw beroep te maken. Veel starters maken bij het starten van hun onderneming de keuze tussen een eenmanszaak of een BV. De verschillen in beknopte vorm op een rijtje: BV EENMANSZAAK ◆ Voor het oprichten van een BV moet u langs de ◆ U kunt een eenmanszaak starten door notaris. u in te schrijven bij de Kamer van Koopxxx handel. ◆ Een BV heeft een directie en tenminste één aan◆ De eenmanszaak heeft één eigenaar: u. deelhouder. U kunt als directeur-grootaandeel◆ U bent (ook met uw privévermogen) houder overigens beide functies bekleden. volledig aansprakelijk voor het bedrijf. ◆ Als er iets mis gaat, is in beginsel alleen de BV ◆ Vanwege diverse ﬁscale voordelen is aansprakelijk. Alleen wanneer er sprake is geweest de eenmanszaak vooral aantrekkelijk van wanbeleid kan de rechter bepalen dat u als als er sprake is van een beperkte winst directie ook met uw privévermogen aansprakelijk (gemiddeld genomen minder dan bent. ◆ Verwacht u een behoorlijke omzet te behalen? 150.000 euro). De inkomsten worden Dan heeft u waarschijnlijk baat bij het lagere belast onder de inkomstenbelasting. belastingtarief van de vennootschapsbelasting. Uw salaris en dividend worden wel belast via de inkomstenbelasting. ◆ U dient jaarlijks een jaarrekening te overleggen aan de Kamer van Koophandel.

FINANCIAL FOCUS

NIET ÉÉN MAAR TWEE (OF NOG MEER) Wordt die hobby van u serieuzer? Gefeliciteerd! Maar misschien was u al ondernemer. Als die hobby ook een onderneming is, dan is het de vraag hoe u die ondernemingen naast elkaar laat bestaan. We zetten kort op een rijtje welke veelvoorkomende situaties er kunnen ontstaan en waar u op moet letten. Laat u goed informeren over alle aspecten en voorwaarden.

EENMANSZAAK + EENMANSZAAK Dit gaat niet. U kunt maar voor één eenmanszaak privé aansprakelijk zijn. Een alternatief is om uw uit de hand gelopen hobby binnen uw al bestaande eenmanszaak te brengen. Dit kunt u doen bij de Kamer van Koophandel.

EENMANSZAAK + VOF Een VOF kan wel naast een eenmanszaak bestaan omdat in een VOF er nog iemand anders ook aansprakelijk gesteld kan worden. Let er wel op dat er een aparte administratie moet worden bijgehouden. Dat geldt ook voor onderstaande situaties; bijvoorbeeld voor een BV moet ook een aparte aangifte volgen.

VOF + VOF Deze kunnen naast elkaar bestaan. Zorg er wel voor dat duidelijk is welke activiteiten bij welke VOF horen.

EENMANSZAAK/VOF + BV Een handige structuur omdat beide ondernemingen bijvoorbeeld speciﬁeke ﬁscale voordelen hebben. Let wel op de volgende zaken: ◆

◆

Onder andere voor een eenmanszaak/VOF geldt voor bepaalde aftrekposten een urencriterium. Wilt u hiervan gebruik blijven maken, dan moet u hieraan kunnen blijven voldoen. Heeft u minimaal 5% van de aandelen in de BV in handen? Dan moet u uzelf ook een bepaald salaris geven.

BV + BV Bij meerdere BV’s is het opzetten van een holdingstructuur wellicht zinvol. Laat u hierover informeren. Bron: Sprout.nl

FINANCIAL FOCUS

Wijnboer Ilja Gort in de wijnkelder van zijn chateau. Gort was eerder reclamecomponist, verkocht zijn studio en begon zijn wijnproductie in Frankrijk. Lees ook zijn portret op pagina 28.

Foto: Bram Belloni/Hollandse Hoogte

VAN HOBBY TOT WERK

Zo’n hobby kan op hele verschillende manieren opeens tot een onderneming leiden. Zo kan een collectie schilderijen uitmonden in het starten van een galerie of een loods met exclusieve oldtimers leiden tot een autohandel. Maar diezelfde auto’s kunnen ook de basis vormen voor een verhuurbedrijf voor trouwauto’s. En wanneer de hobby niet een verzameling betreft, zijn er nog meer creatieve mogelijkheden denkbaar. Zo kan een passie voor koken en de ruimte voor het bouwen van een grote keuken leiden tot een cateringbedrijfje. Of enkele paarden in de wei tot het runnen van een complete manege. Om zeker te weten of u nu wel of niet een onderneming voert voor de Belastingdienst is het verstandig met uw belastingadviseur te overleggen over uw persoonlijke situatie. En als u dan tóch door de fiscus als ondernemer gezien wordt, dan moet u zichzelf ook als ondernemer inschrijven bij de Kamer van Koophandel. Bijvoorbeeld als eenmanszaak of BV. Zie het kader op pagina 19 voor de verschillende opties.

VOORDELEN VAN DE UIT DE HAND GELOPEN HOBBY Wellicht staat u het idee niet aan dat de fiscus iets terug wil zien van het rendement dat u maakt op uw ‘hobby’. Terwijl u het idee heeft dat het vooral voor uw plezier is, is het mogelijk dat de Belastingdienst dat toch anders ziet, en dat u mag ‘aftikken’. Dat hoeft niet altijd vervelend te zijn, als u de verliezen wilt gaan verrekenen. Maar tegenover de plicht die u plotseling heeft om als ondernemer belasting af te gaan dragen, staan ook een enkele interessante aftrekposten voor ondernemers. Zo kunt u bijvoorbeeld opeens uw zakelijke kosten, voor uw onderneming gemaakt, in mindering brengen op uw winst. En op de winst die u het eerste jaar maakt, mag u zelfs onder bepaalde voorwaarden de aanloopkosten in mindering brengen die u de vijf jaar ervoor hebt gemaakt en die verband houden met het starten van de onderneming. Dat kan uiteraard heel interessant zijn als u die loods

heeft laten bouwen voor uw onderneming van exclusieve Italiaanse sportwagens. Gaat er echt veel tijd in die ‘hobby’ van u zitten en wordt u als ondernemer aangemerkt? Dan kan het op een gegeven moment ook zo zijn dat u gebruik kunt maken van de zelfstandigenaftrek en de startersaftrek voor ondernemers. In beide gevallen betaalt u minder belasting.

UW HOBBY VERZEKEREN Of er nu sprake is van een hobby waar u uren mee zoet bent, een belegging of onderneming, het zou jammer zijn als uw collectie verloren gaat. Bij die eerste doos mooie wijn of uw eerste Ming-vaas denkt u waarschijnlijk nog niet zo na over de juiste verzekering voor uw hobby. Maar als zo’n verzameling grotere vormen aan gaat nemen, is het wel verstandig om bij de juiste verzekering stil te staan. Datzelfde geldt wanneer u als ondernemer verder gaat en andere risico’s gaat lopen.

Verzameling: welke verzekering? ‘Veel zaken in huis kunnen onder een inboedelverzekering vallen, maar een kostbare verzameling is daarvoor niet bedoeld’, legt Geert Offergelt uit. Hij is hoofd Private Insurance bij ABN AMRO MeesPierson. ‘Een inboedelverzekering is bedoeld voor zaken waarvan je probleemloos een nieuw exemplaar kunt kopen. De dertienin-een-dozijn spullen, bijvoorbeeld de meeste huishoudelijke apparaten. Maar de onderdelen van uw collectie zijn vermoedelijk uniek in zijn soort. Een schilderij van Picasso laat zich niet vervangen. De nieuwwaarde die aan de basis staat van zo’n inboedelverzekering is van weinig nut bij een dergelijk schilderij. Dat moet verzekerd worden tegen vervangingswaarde.’ Voor dit soort zaken bestaan er speciale kunstpolissen die bedoeld zijn om onvervangbare spullen te verzekeren. Mocht er iets misgaan, dan krijgt u in ieder geval de marktwaarde terug of wordt er alles aan gedaan om de schade te herstellen. Zolang de maker van het kunstwerk bijvoorbeeld nog leeft, kan ervoor gekozen worden om de

FINANCIAL FOCUS

Foto: Mercedes image bank

Mercedes-Benz 300 SLR Coupé, 1955

COLLECTIE COMPLEET! Nog op zoek naar die ene Dinky Toy, postzegel of exclusieve ﬂes wijn? Op internet zijn verschillende veilingsites te vinden die u wellicht verder kunnen helpen.

CATAWIKI De bekendste veilingsite voor verzamelaars is Catawiki.nl. Op deze website vinden dagelijks meerdere veilingen plaats van onder meer kunst, antiek, modelauto’s en - treinen, speldjes en munten. Inschrijven en bieden is eenvoudig. Bent u de winnaar geworden van een veiling? Dan betaalt u aan Catawiki en kunt u met de aanbieder afspreken hoe u het object in handen krijgt. Let er wel op dat u ook nog commissie betaalt aan Catawiki.

QOOP Ook op Qoop.nl worden verschillende items geveild. In tegenstelling tot Catawiki vraagt deze site hiervoor geen commissie. Is het bod geslaagd? Dan moet u zelf met de aanbieder regelen hoe er betaald wordt en hoe het object naar u toe komt.

FINANCIAL FOCUS

reparatie door hem of haar te laten verrichten. Of de kunstenaar kan gevraagd worden om een nieuw exemplaar voor u te vervaardigen. ‘Let er bij een kunstverzekering wel op dat het risicoprofiel weer verandert als u gaat handelen. Laat u wel eens een schilderij op zicht komen? Of neemt u schilderijen mee naar het veilinghuis? Beweging betekent voor dat soort objecten per definitie een uitbreiding van het risico’, aldus Offergelt.

Taxeren U heeft de smaak te pakken gekregen en bent inmiddels lekker aan het handelen met uw flessen wijn, exclusieve oldtimers of Hollandse meesters. De ene keer verkoopt u wat met een mooie winst, de andere keer ziet u een buitenkansje en groeit uw collectie weer met een aantal exemplaren. De verzameling is constant in beweging. En dan slaat het noodlot toe. De waterleiding springt en de

doeken van Pollock en Appel lopen ernstige schade op. Of de dakdekker let even niet op en legt de garage met uw Bentley’s volledig in de as. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Gelukkig bent u goed verzekerd en klopt u aan bij de verzekeraar omdat u uw hobby zo snel mogelijk weer wilt voortzetten. Maar hoe lang was het ook al weer geleden dat de verzekeraar naar uw collectie had gekeken? Toen pasten die schilderijen gewoon nog in uw huis aan de wand … ‘Laat uw collectie daarom regelmatig taxeren’, zegt Offergelt. ‘U bent er zelf verantwoordelijk voor dat de verzekerde waarde op de polis nog klopt.’ Let erop dat een taxatierapport een beperkte geldigheid heeft (vaak niet langer dan 3 jaar). Niet alleen door uw handelen kan de waarde van uw collectie stijgen of dalen. Ook de smaak in de markt speelt een grote

UW ONDERNEMENDE KIND

Mercedes-Benz 300 SL Coupé, 1957

rol hierbij. ‘Kijk bijvoorbeeld eens naar die grote eikenhouten kasten van twee generaties geleden. Die waren ooit duizenden guldens waard’, memoreert Offergelt. ‘Maar nu raak je ze bijna aan de straatstenen niet meer kwijt.’ Daarnaast speelt de opkomst van China een grote rol. ‘Steeds meer Chinezen zien kunst als een interessante belegging. Dat drijft de prijs op. Vooral van de echte topstukken.’

Voor uw startende onderneming Als u van uw hobby daadwerkelijk uw beroep besluit te maken, is het verstandig om goed na te denken over de extra risico’s die u daarmee gaat lopen. U wilt natuurlijk vooral zaken gaan doen en het zou zonde zijn als een bedrijfsongeval het einde betekent van uw ondernemersdroom. Met een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering verzekert u de schade die u veroorzaakt bij anderen tijdens het werk. Uw keukengerei

of wijnvoorraad kunt u verzekeren met een goederen- en inventarisverzekering. Heeft u uw onderneming gevestigd in een pand? Of ligt de voorraad in een loods? Dan is een opstalverzekering aan te bevelen zodat schade aan het gebouw ook verzekerd is. Denk daarnaast ook aan een rechtsbijstandverzekering voor wanneer u bijvoorbeeld een conflict krijgt over onbetaalde rekeningen of een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Laat u goed adviseren over nut en noodzaak van deze verzekeringen.

laten wat hen goeddunkt. Wilt u dat uw collectie bijeen blijft? Of heeft u andere specifieke wensen ten aanzien van uw verzameling? Dan is het verstandig om die al tijdens uw leven met uw erfgenamen door te spreken en vast te leggen. We bekijken eerst de situatie waarin u uw collectie wilt nalaten aan een museum. Vervolgens gaan we nader in op een nalatenschap van uw collectie aan uw wettelijke erfgenamen. Waar moet u rekening mee houden als u wilt dat (een deel van) de collectie bijeen blijft?

Uw collectie nalaten aan een museum WAT GEBEURT ER ALS U ER NIET MEER BENT? Wanneer uw hobby een collectie omvat, vertegenwoordigt deze in veel gevallen een behoorlijke waarde. Na uw overlijden gaat uw collectie over op uw erfgenamen. In principe zijn zij vrij om ermee te doen en

Na al die jaren dat u bezig bent geweest om uw verzameling compleet te krijgen, kunnen we wel stellen dat uw ziel en zaligheid in deze collectie is gaan zitten. U bent er misschien zo trots op dat u van mening bent dat de verzameling na uw overlijden het beste in handen kan komen van een museum. Op die

FINANCIAL FOCUS

HET BEZIT VAN DE ZAAK IS HET EIND VAN HET VERMAAK? Het is heerlijk om uw vrije tijd te kunnen besteden aan uw hobby. Als u een drukke baan heeft, biedt het u een geweldige manier om te ontspannen. Tegelijkertijd levert de zoektocht naar het compleet maken van de verzameling of uw kook- of klimtechniek nóg meer verﬁjnen in zekere zin ook een gezonde spanning. Als u zoveel lol beleeft aan uw hobby is het natuurlijk verleidelijk om op een gegeven moment de stap te wagen en van uw hobby uw beroep te maken. En dat kán natuurlijk ook heel goed uitpakken. Maar bedenk wel van te voren goed wat er allemaal komt kijken bij het runnen van een galerie of cateringservice. Want u bent dan niet alléén meer bezig met uw hobby, maar ook met ondernemen. En dat moet u wel liggen. Een deel van uw tijd zult u ook moeten besteden aan het op orde houden van de administratie, acquisitie en bijvoorbeeld de belastingaangifte. Daarnaast spelen ook nog andere aspecten een rol. Zo is een hobby goed voor het zelfvertrouwen. Dat straalt dus ook weer positief af op uw professionele werkzaamheden. Als u uw zelfbeeld alleen moet baseren op hoe u in uw werk presteert, kan dit sneller leiden tot psychische klachten of een burn-out. Ook blijkt uit onderzoek dat iemand met een hobby sneller met creatieve oplossingen zal komen in zijn ‘normale’ baan. Maar dat voordeel vervalt natuurlijk wanneer de hobby het werk is geworden. Kortom, wel nog even goed over nadenken of die stap van hobby naar werk wel de juiste keuze is.

manier kunnen nog veel mensen na u nét zo genieten van uw collectie als u dat heeft gedaan. U kunt de nalatenschap aan een museum regelen in uw testament. Daar kunt u ook extra voorwaarden in opnemen ten aanzien van uw collectie. Moet de verzameling permanent tentoongesteld worden? Of moet er in ieder geval toegang tot de stukken worden gegarandeerd voor iedereen die er onderzoek naar wil doen? Is er misschien een minimaal aantal dagen per jaar dat een deel van de collectie getoond moet worden? En wie draait er op voor het onderhouden van de collectie? U bent niet verplicht het museum in kwestie al tijdens uw leven op de hoogte te stellen van het feit dat uw collectie eraan zit te komen. Maar er zijn wel goede redenen te geven waarom een gesprek vóór uw overlijden slim is. De door u opgenomen voorwaarden zouden een acceptatie van de nalatenschap door het museum namelijk wel eens in de weg kunnen zitten. Zo kan een museum dat werkt met wisselende tentoonstellingen namelijk niet voldoen aan uw wens om de collectie permanent tentoon te stellen. Op basis van die voorwaarde zou zo’n museum uw collectie dan dus moeten weigeren. Een minder leuk vooruitzicht kan ook zijn dat een museum geen plek heeft voor uw collectie. Omdat er bijvoorbeeld al een heleboel werken van deze kunstenaar in het depot staan. Weet u dat al vóór dat u het aardse voor het hemelse verwisselt, dan kunt u nog op zoek gaan naar een ander thuis voor uw verzameling.

FINANCIAL FOCUS

De verzameling naar uw kinderen Gaat de verzameling naar uw wettelijke erfgenamen en regelt u verder niets? Dan mogen zij zelf beslissen wat zij ermee gaan doen. Heeft u één kind? Dan zou het goed kunnen zijn dat de collectie met veel liefde wordt overgenomen en voortgezet door uw zoon of dochter. Zijn er meerdere kinderen in het spel? Dan kán dat leiden tot een verdeling van uw stukken – en daarmee het opbreken van uw zorgvuldig samengestelde collectie – óf de verzilvering van uw verzameling. In principe hebben uw wettelijke erfgenamen na uw dood recht op een gelijk deel van de nalatenschap. Heeft u naast uw verzameling nog veel andere (on)roerende goederen van waarde? Dan kan er besloten worden om de collectie als geheel aan één van de kinderen toe te bedelen. De andere kinderen krijgen dan delen uit de nalatenschap van een gelijke waarde. Maar als uw collectie letterlijk uw meest waardevolle bezit is, gaat die vlieger in ieder geval niet op. Dan wordt de collectie óf verkocht en delen de erfgenamen in de opbrengsten, óf ieder van de erfgenamen ontvangt een deel van de stukken uit de collectie. Daarop is overigens wel nog een uitzondering mogelijk. Heeft één van uw kinderen zelf een aardig vermogen? Dan zou uw collectie ook in zijn geheel door hem of haar kunnen worden overgenomen mits hij of zij zijn (of haar) broers of zussen vervolgens compenseert voor de ‘overwaarde’ ten opzichte van zijn of haar deel in de nalatenschap.

Vermoedt u dat uw dochter de collectie graag overneemt en uw zoon uw Delftsblauwe vazen het liefste direct via Marktplaats zou willen verkopen? Dan kunt u uw wensen ook nog meegeven in een ‘legaat’. Daarin vermeldt u zo concreet mogelijk wat u aan wie wilt nalaten. Zo weet u zeker dat de stukken bij iemand terechtkomen die uw bloed, zweet en tranen voldoende weet te waarderen.

BLIJF ERVAN GENIETEN! Uw hobby als hobby of juist als serieuze belegging of onderneming? Aan alle opties zitten voor- en nadelen. Lees daarvoor ook het kader op deze pagina: Het bezit van de zaak is het eind van het vermaak? Waar u ook voor kiest, het is van belang dat u de zaken rondom uw hobby goed regelt. Voor nu én voor later. Het is vervelend als de fiscus opeens van mening is dat u een ondernemer bent geworden en met een belastingaanslag komt of blijkt dat uw kostbare collectie onvoldoende verzekerd is. En het geeft ook een goed gevoel als u weet dat uw collectie bijeen blijft na uw overlijden. Een ding staat echter buiten kijf: blijf er vooral van genieten. Of het nu een mooie collectie behelst of een activiteit als koken waar u uw ziel en zaligheid in legt. Dat genieten was namelijk ook de allereerste drijfveer toen u begon met die hobby …

PORTRET: LIEFHEBBERS

3X liefhebbers VAN HOBBY TOT BEROEP

‘Ik ben gaan ondernemen, maar het voelt nog steeds als een hobby’ HET WAS EEN LEUKE HOBBY EN HET WERD EEN BEROEP. DAT OVERKWAM DEZE DRIE PERSONEN.

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Wijnboer

Van reclamecomponist tot wijnboer ‘Na zes jaar werd het me duidelijk dat je het niet allebei goed kunt doen’ ‘De eerste wijn die ik dronk was een Lambrusco. Het waren de jaren 70 en ik zat in een rockband. We dronken en rookten van alles. Ik wilde wel eens wat anders dan bier, jenever of whisky en kwam zo uit bij wijn. Van die Lambrusco – waar ze in Fiat-garages vastzittende moeren mee losmaken – ben ik naar de Beaujolais overgestapt. Dat was ook niet best. Maar daarna ben ik meer gaan lezen over wijn en heb ik steeds betere wijnen leren waarderen. Zo werd het een belangrijke hobby.’ ‘In 1994 kreeg ik de mogelijkheid in Frankrijk een chateau te kopen. Ik was toen aardig succesvol als componist van reclamemuziek en werd meteen verliefd op de plek. Er was ook een wijngaard bij en ik ben daarom direct begonnen met het produceren van wijn. Zes jaar later werd me duidelijk dat je het niet allebei goed kunt doen. Zowel de muziek als de wijn kregen niet de volle aandacht en dat zorgde ervoor dat ze beide minder werden. Toen heb ik besloten de studio te verkopen en me volledig op de wijn te storten.’ ‘Ik zeg vaak: onderschatting is de basis van succes. Als ik van te voren had geweten wat er allemaal voor nodig zou zijn om een mooie wijn te produceren, dan was ik er waarschijnlijk nooit aan begonnen. Maar inmiddels loopt de productie heel goed. Sinds 2014 heeft mijn zoon Klaas, samen met mijn Franse bedrijfsleider, de dagelijkse leiding van het chateau overgenomen. Daardoor ben ik me zelf meer gaan bezighouden met de kwaliteit van de wijn en de marketing ervan. Voor de opnames van mijn televisieprogramma Gort à la Carte (eind april eerste aflevering van een nieuwe serie bij Omroep Max) reizen we met de cameracrew heel Frankrijk door. Iets waar ik enorm veel plezier in heb en waar ik ook nog veel van leer, want dankzij de camera gaan alle deuren voor me open. Zelfs de potdichte poorten van de Grand cru Chateaus, zodat ik ook nog kan profiteren van een bescheiden mate van bedrijfsspionage.’ ‘Het schrijven van boeken (inmiddels tien stuks) heeft eigenlijk de functie van FEITEN het componeren van muziek overgenomen. De studio werd op een gegeven NAAM / moment ook veel te groot – ik was alleen nog maar aan het managen – ILJA GORT en dat voelde ook niet goed meer.’ LEEFTIJD / ‘Over mijn pensioen denk ik nog lang niet na. We zijn bezig om 65 de productie op het chateau volledig biologisch te krijgen, WAS / we ontwikkelen met de universiteit van Bordeaux nieuwe RECLAMECOMPONIST druivenrassen, ik ben een nieuwe roman aan het IS / schrijven en ik neem weer nieuwe televisieseries WIJNBOER & SCHRIJVER op. Dat is zo leuk om te doen allemaal, zeker op het niveau dat we inmiddels hebben weten te behalen. Ik hoop dat ik hier nog jaren mee door kan gaan.’

FINANCIAL FOCUS

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: LIEFHEBBERS

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Thuisbakker

Van ict’er tot thuisbakker 'Toen stond er opeens een grote steenoven midden in de woonkamer'

‘Tot eind december was ik nog in loondienst als ict’er bij een financiële instelling. Ik at altijd supermarktbrood, maar daar kreeg ik buikklachten van. Ik vermeed daarom brood voor de lunch en ben daarop mijn eigen brood gaan bakken. Ook omdat ik dat leuk vond.’ ‘Anderhalf jaar geleden ben ik een Facebook-groep begonnen. Ik bakte af en toe een brood thuis en het leek mij leuk om het meer te doen. Na twee weken hadden we 250 volgers en bakte ik 24 broden in het weekend. Dat is in vier maanden doorgegroeid naar 50 broden in het weekend. Daarop moesten we een grotere steenoven kopen, die toen midden in de woonkamer stond.’ ‘Er ging op een gegeven moment 100 kilo meel in de maand doorheen. Dat begon de postbode van PostNL niet meer zo leuk te vinden. Het liep uit de hand. We zijn gaan kijken naar een opbergruimte met stroom, water en elektriciteit. Maar de woningcorporatie had binnen ons budget ook een winkelpand. Toen hadden we ineens een bakkerij.’ ‘Vorig jaar juni zijn we open gegaan voor vrijdag en zaterdag. Nu zijn we vier dagen per week open. Het is geen hobby meer, nee. Een los brood bakken is anders dan 150 stuks. Maar het blijft leuk. Vooral de positieve reacties van mensen. De broden zijn niet goedkoop, dat komt uiteraard door de kleine schaal. Een groot brood kost rond de vier euro. Een kleine kost drie euro. Maar het loopt goed, veel klanten komen uit de buurt.’

FEITEN NAAM /

‘Mijn vriendin werkt nu nog 32 uur in loondienst en in het weekend in de bakkerij. De bedoeling is dat zij nog een dag minder gaat werken. Ik werk fulltime voor de bakkerij en ik geef workshops. Ik heb de zekerheid van een baan moeten opgeven, maar mocht de bakkerij niet lopen, dan is de ict een branche waar werkgelegenheid genoeg is. Daarbij ben ik nu zeven maanden open en zit ik op 80 procent van mijn oude inkomen. We zijn dus aardig op weg.’

FINANCIAL FOCUS

JEROEN VAN WISSE LEEFTIJD / 31 WAS / ICT'ER BIJ TMF GROUP IS / OPRICHTER VAN JEROEN BAKT BROOD

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: LIEFHEBBERS

FINANCIAL FOCUS

PORTRET Museumdirecteur

Van verzamelaar tot museumdirecteur ‘Als je een museum begint, moet je heel veel van je hobby houden’

‘Mijn hobby is altijd verzamelen geweest. Vroeger nam ik al schelpen en stenen mee naar huis. Als mijn moeder mijn slaapkamer had opgeruimd, kon ik helaas weer opnieuw beginnen. Ik ben in de Tweede Wereldoorlog vanuit Den Haag uitgezonden naar Erica in Drenthe. Van daaruit ben ik écht begonnen met het verzamelen van oorlogsattributen. Inmiddels heb ik ruim 120.000 objecten.’ ‘Ik heb dertig jaar een parfumerie- en drogisterijketen gehad. Ik heb het bedrijf uitgebouwd van vier filialen tot een bedrijf met 58 vestigingen. Ik ben tijdens het runnen van het bedrijf in 1975 gestart met mijn Streekmuseum Jan Anderson. Na de verkoop van mijn bedrijf in 1995 aan Trekpleister, ik was toen 60 jaar, heb ik mijn collectie verder uitgebouwd en is het runnen van het museum mijn dagtaak geworden. Ik run het vrijwel in mijn eentje, maar ik heb wel twintig vrijwilligers die mij helpen. Ik vermoed dat mijn museum het enige museum is dat geen subsidie ontvangt en geen entreegelden vraagt, ook niet voor evenementen. Ik betaal alles zelf. Dat is niet erg. Ik heb in het leven geluk gehad door zakelijk goede beslissingen te nemen.’ ‘Mijn drijfveer? Ik ben een enorme geschiedenisfanaat. Die kennis wil ik uitdragen. Dat vind ik het allerbelangrijkst. Wat heeft het anders voor zin dat je een verzameling hebt? Ik ben oprichter van de historische vereniging in Vlaardingen, ik ben erelid van de vereniging De Verzamelaar, ik vertel over de Tweede Wereldoorlog op scholen in de buurt en ik schrijf geschiedenisboeken. Ik maak nu een boek over Bernard IJzerdraat, één van de eerste verzetsstrijders van Nederland. Het moet eind februari op de markt zijn. Dat zorgt wel weer voor wat stress. Is het historisch verantwoord? Ziet het er netjes uit? Maar het is een gezonde spanning. Ik vind het leuk om te doen. Als je een museum begint, moet je heel veel van je hobby houden.’

FINANCIAL FOCUS

FEITEN NAAM / JAN ANDERSON LEEFTIJD / 79 WAS / EIGENAAR PARFUMERIE- EN DROGISTERIJBEDRIJF CENCY IS / DIRECTEUR STREEKMUSEUM JAN ANDERSON

Foto: Maurice Heesen

PORTRET: LIEFHEBBERS

FINANCIAL FOCUS

Stel: u heeft een prachtige baan gelopen in Spanje. Lekker balletje geslagen, daarna heerlijk gedineerd en vervolgens weer terug naar uw tweede huis om verder te genieten van uw vakantie. Pas terug in Nederland bemerkt u dat u een club mist.

Woning, dokter of school? Pas de problème … In het buitenland zijn veel zaken nét even anders geregeld. Lastig als u naar Spanje of Frankrijk bent gekomen om juist van uw vrije tijd te genieten. Daarom helpen we u in deze landen graag om het leven wat aangenamer te maken.

Even schrikken natuurlijk. Vast vergeten op die golfclub. Wat doet u dan … ? Misschien denkt u hierbij niet direct aan de bank. Dat is begrijpelijk. Toch hebben wij afgelopen december nog een klant geholpen met dit probleem. En hij was erg blij dat wij hem zijn club weer terug konden bezorgen. Een kleine moeite. Dit voorbeeld is natuurlijk uitzonderlijk, maar met de World Citizen Services proberen we onze klanten in Spanje en Frankrijk zo goed mogelijk van dienst te zijn. Veelal op het gebied van vastgoed en estate planning, maar ook met praktische zaken zoals het zoeken van een school voor de kinderen of een arts die uw taal spreekt. In het buitenland geldt vaak dat je met de juiste contacten een stuk sneller vooruit komt. Ons kent ons speelt hier nu eenmaal een grotere rol dan in Nederland. Als u op zoek bent naar een tweede huis of met andere vraagstukken zit, is het fijn dat u iemand kunt inschakelen die u vertrouwt. Zeker het vinden van een huis in het buitenland is vaak niet gemakkelijk. Dat heb ik zelf ook ervaren toen ik in Spanje kwam wonen. Hier in Marbella bijvoorbeeld zijn al honderden makelaars actief. Want om je in Spanje makelaar te mogen noemen, heb je geen licentie of opleiding nodig. Een kantoor is ook geen vereiste. In zo’n situatie is het wel fijn om te weten met wie u zaken doet. Wij kunnen u helpen aan een makelaar waar we goede ervaringen mee hebben. Daarnaast helpen we met vragen over belastingen, uw nalatenschap en andere vermogensvraagstukken of brengen we u in contact met de juiste expert hiervoor. Ook organiseren we events en netwerkbijeenkomsten. En de kosten voor deze diensten? Free of charge. Gewoon, omdat we u als klant waarderen.

PERSOONLIJK

KURT LOOYENS Head of World Citizen Services KURT.LOOYENS@ES.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

Het zijn de kleine dingen in het leven die er toe doen. En wat voor ons een kleine moeite kan zijn, kan u een heleboel rompslomp besparen. Of het nu gaat om uw tweede huis of uw vergeten club …

COLUMN

MEER

INFO?

Ga naar abnamro.nl/nl/ privatebanking/internationaal/ world-citizen-services

FINANCIAL FOCUS

Is licht reizen de toekomst? NIEUWE MATERIALEN = LICHTERE VOERTUIGEN = BETER VOOR HET MILIEU

Auto’s en vliegtuigen zijn slecht voor het milieu, maar de moderne mens kan niet meer zonder. Vrij reizen was nog nooit zo gemakkelijk. Toch zijn wij zowel gehecht aan deze luxe als aan een schoon milieu. Is dat verenigbaar? Ja, bijvoorbeeld door er in te slagen auto’s en vliegtuigen lichter te maken. Maar hoe gaan we dat doen?

FINANCIAL FOCUS

FEATURE

LICHTER DAN LUCHT FACTS EERSTE VLUCHT / 4 JUNI 1783 BEDENKERS / JOSEPH EN ETIENNE MONTGOLFIER EERSTE PASSAGIERS/ EEN SCHAAP, EEN HAAN EN EEN EEND DOORBRAAK / OP 21 NOVEMBER 1783 MAAKTEN VOOR HET EERST IN DE GESCHIEDENIS TWEE MENSEN EEN LUCHTREIS. DE REIS DUURDE 25 MINUTEN. ER WERD 8 KILOMETER AFGELEGD.

ARTIKEL

ONLINE LEZEN? www.financialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

Foto: Splitshire

WAAROM ZIJN NIET ALLE AUTO’S EN VLIEGTUIGEN VAN CARBONFIBER GEMAAKT? Als carbonfiber zo licht is, waarom bouwen we dan niet alle auto’s en vliegtuigen daarvan? Het probleem is niet alleen dat het meer dan vier keer duurder is dan bijvoorbeeld staal. Het proces om een body of romp van carbonfiber te maken is ook veel ingewikkelder. Het is niet gemakkelijk te gieten, maar moet vaak in lagen geweven worden. De productie van bruikbare carbonfiber-componenten is dus zeer arbeidsintensief. Dat maakt het zo duur.

Zelfs ver in de twintigste eeuw, voor de Tweede Wereldoorlog, was gepersonaliseerd vervoer grotendeels voorbehouden aan de rijken. Dat veranderde in zeventig jaar radicaal. Een auto is nog altijd een luxegoed, maar wel een luxe die veel mensen zich kunnen permitteren. En een westerse burger die nog nooit heeft gevlogen, is de uitzondering, niet de regel. Juist omdat deze machines ons in staat stellen om snel van A naar B te gaan, zijn ze zo belangrijk voor ons.

NIET ALLEEN MAAR PETROLHEADS Dat is echter niet het hele verhaal. We houden niet alleen van auto’s, vliegtuigen en reizen. We houden ook (steeds meer) van het milieu. We maken ons zorgen over schadelijke uitlaatgassen en de impact op mens en milieu. Want we weten: auto’s en vliegtuigen zijn

FINANCIAL FOCUS

BMW Hommage

niet goed voor onze leefomgeving. Als we onze auto’s willen blijven rijden en met het vliegtuig willen blijven gaan, en tegelijkertijd zorg willen dragen voor een betere wereld, moet er een manier worden gevonden om die twee doelen te verenigen. De oplossing lijkt vooral gelegen in lichtheid. Lichtere auto’s en vliegtuigen hebben minder brandstof nodig en belasten het milieu dus minder.

HET SCHIET NIET OP De afname van brandstofverbruik in auto’s is niet echt om over naar huis te schrijven. In meer dan tachtig jaar is het gemiddelde verbruik van een Amerikaanse auto slechts miniem verbeterd ten opzichte van de auto die ooit de helft van alle auto’s op de planeet vertegenwoordigde, de T-Ford. Sinds de dagen van de T-Ford in de jaren twintig, ging het gemiddelde Amerikaanse

voertuig er maar een kleine vijf kilometer per gallon (3,8 liter) op vooruit. Dus met bijna vier liter brandstof kwam een modern voertuig drie mijl verder dan het ‘Blikken Liesje’. Dat is onder geen enkele zinnige definitie geweldig, zeker niet als we de mond zo vol hebben van het milieu.

HOE MAAK JE EEN AUTO LICHTER? Maar gelukkig is er hoop, want auto’s kunnen wel degelijk lichter. De eerste stap om een auto lichter te maken, is zijn body (carrosserie en chassis) te verlichten. De body (nu nog hoofdzakelijk van staal) maakt gemiddeld ongeveer een derde van het gewicht van een moderne auto uit. Motorblokken zijn ook zwaar, maar substantieel gewicht van een motor afschaven, leidt dikwijls tot verminderde kracht en vermogen. Dat vinden consumenten

Foto: BMW image bank

XXX

Carbonfiber vaak onacceptabel. Hetzelfde geldt voor luxe. Airco en elektrische bedienbare stoelen zijn loodzwaar, maar de consument wil niet meer zonder. De consequentie van die hoge eisen is dat een gemiddelde auto in de jaren tachtig zoâ&#x20AC;&#x2122;n vijfhonderd kilo minder woog dan nu het geval is. Gewichtsreductie zal dus via de body moeten gaan. Een extra voordeel daarbij is een soort multiplier-effect. Als de koets lichter is, kunnen onderdelen als vering, remmen en motor ook allemaal een onsje lichter. Voor elke kilo waarmee de body wordt verlicht, kan een kilo aan andere componenten worden afgeschaafd.

Licht en kostbaar Het materiaal is vier keer duurder dan staal

Aluminium Lichter dan staal Een stuk goedkoper dan carbonfiber

ZO LICHT ALS EEN VEERTJE Hoe ziet de auto van de toekomst er dan uit? Die zal vast en zeker een body hebben van het lichtste materiaal, toch? De toekomst

FINANCIAL FOCUS

Consument wil slechts de laagste ticketprijs

FACTS KLM DREAMLINER MATERIAAL / 60% COMPOSIETEN BRANDSTOF / 20% ZUINIGER GELUID / 40% STILLER

FINANCIAL FOCUS

van automaterialen kent vooralsnog twee realistische opties. De eerste is die van composieten. Een composiet is een materiaal opgebouwd uit meerdere elementen, vaak vezelversterkte kunstoffen. In veel gevallen is carbonfiber die vezelversterking. Een voorbeeld daarvan is het zeer nieuwe ‘carbotanium’, een materiaal dat bestaat uit carbonfiber en titanium. Dit is echter een vrij kostbare weg. De tweede optie zal daarom in ieder geval de komende jaren bepalend zijn: aluminium en meer kunststoffen. Hierbij wordt de body van een auto van aluminium gemaakt (dat veel lichter is dan staal) en worden niet structurele of dragende onderdelen, zoals koetsplaten, van lichte kunststoffen gemaakt. Wat materialen betreft zal de volgende stap in gewichtsbesparing, na aluminium en onversterkte kunststoffen, vermoedelijk richting composieten gaan. Voordat ook alledaagse auto’s minder dan duizend kilo wegen omdat ze grotendeels van carbonfiber zijn gemaakt, hebben we nog een lange en kostbare weg te gaan. Bovendien ligt er een pittig wensenlijstje van de consument. De auto mag niet te duur zijn, moet enige luxe aan

boord hebben en mag niet te klein zijn. Dan blijft het ouderwetse staal een stuk goedkoper dan aluminium. Duurdere merken als Audi, Jaguar en Range Rover gebruiken al wel aluminium. Zo werd de Range Rover Sport bij zijn laatste facelift ruim 400 kilogram lichter dankzij aluminium. De vraag is echter of gewichtsreductie door andere materiaalkeuze wel hoog op de agenda staat bij autofabrikanten. Tesla, Google en wellicht zelfs Apple zien de auto van de toekomst vooral elektrisch en zelfrijdend. Zij zijn niet bezig met een andere materiaalkeuze. En de traditionele autofabrikanten willen natuurlijk niet achter blijven.

COME FLY WITH ME In de luchtvaart is dat anders. Als luchtvaartmaatschappijen de concurrentie aan willen kunnen, moeten ze goedkoop zijn. Consumenten zoeken niet naar de beste luchtvaartmaatschappij of die met de meeste beenruimte, maar naar de allerlaagste ticketprijzen. Verreweg de grootste kostenpost voor een vliegtuigmaatschappij is brandstof; die kosten nemen een derde van de ticketprijs voor hun rekening. Dus ligt het voor de hand om daarin te snijden. De beste manier om dat te doen, is door gewichtsbesparingen. Tegen elke procent gewichtsvermindering staat gemiddeld 0,75

FEATURE

HOEVEEL BESPAART EEN KILO? Volgens luchtvaartingenieurs levert iedere kilo gewichtsbesparing aan een verkeersvliegtuig een miljoen aan besparingen in kosten op gedurende het leven van het toestel. Dit zijn vooral besparingen in brandstof. Composieten kunnen het gewicht van hedendaagse vliegtuigen met maar liefst twintig procent reduceren. Tel uit je winst.

KLEINERE AUTO’S De auto draait om gepersonaliseerd vervoer. Als we dat nu eens wat letterlijker zouden nemen. Veel mensen rijden in hun eentje rond in een auto die soms wel aan zes anderen plaats biedt. Auto’s zijn een groot deel van de tijd eigenlijk dus te groot. Een mogelijke oplossing is gepersonaliseerder vervoer aan te bieden, bijvoorbeeld door één- of tweezitters. Het nadeel is alleen dat dit onpraktisch is voor een gezin. Ook als vader of moeder buiten de weekenden alleen in de auto zit.

procent afname in brandstofverbruik. In tegenstelling tot auto’s zijn straalvliegtuigen dan ook substantieel minder brandstof gaan verbruiken. Tussen de jaren vijftig en nu halveerde het gemiddelde verbruik. Gekeken naar het brandstofverbruik per kilometer per passagier is een vliegtuig sowieso zuiniger dan bijna alle auto’s. Airbus claimt dat zijn A380 slechts 3 liter kerosine per honderd kilometer per persoon verbruikt. Dat is zeer indrukwekkend, zeker omdat een vliegtuig veel sneller is dan een auto en de passagier dus eerder op zijn bestemming is.

DRIE VOORDELEN VAN COMPOSIETEN Maar het kan nog zuiniger en dus milieuvriendelijker. Vliegtuigen werden traditiegetrouw van aluminium gemaakt, maar dat is steeds meer verleden tijd. De nieuwste verkeersvliegtuigen bestaan voor een groot deel uit composieten, vaak met carbonfiber. Zoals de nieuwe KLM Dreamliner, dat voor 60 procent uit composieten bestaat. Composieten hebben in vliegtuigbouw ten minste drie voordelen. In de eerste plaats wordt het vliegtuig natuurlijk lichter. In de tweede plaats zijn de composieten veel sterker dan aluminium, wat betekent dat nieuwe vormen gebruikt kunnen worden die

eerst niet gerealiseerd konden worden. De vleugelpunten (die vaak gekromd naar boven staan) kunnen door carbon composieten bijvoorbeeld steiler worden gemaakt, wat de aerodynamische eigenschappen van het vliegtuig verbetert – en daarmee het brandstofverbruik vermindert. In de derde plaats is het aantal onderdelen in vliegtuigen vanwege carbon composieten gemakkelijker terug te dringen. Dat bespaart niet zozeer gewicht, maar verkort wel de productietijd aanzienlijk, wat een evidente kostenbesparing met zich meebrengt. Hoewel er zeker voor de auto nog een lange weg te gaan is om het brandstofverbruik terug te dringen, is zowel voor auto’s als vliegtuigen duidelijk dat de technische mogelijkheden er zijn om dat te realiseren. En dan hebben we het niet alleen maar over peperdure en daardoor weinig realistische materialen als carbonfiber en titanium. Voorlopig zorgen met name composieten ervoor dat we kunnen blijven reizen zonder daarbij het milieu uit het oog te verliezen.

FINANCIAL FOCUS

Circulaire economie Een stijgende wereldbevolking en welvaart zorgen ervoor dat de beschikbare grondstoﬀen op steeds snellere wijze verbruikt worden. Dat leidt tot schaarste. We zoeken naar oplossingen waarbij producten niet weggegooid maar hergebruikt worden. Van een lineaire naar een circulaire economie.

Wat gooien we weg? Per jaar produceren we in Nederland per persoon gemiddeld 512 kg afval. De helft (51%) wordt daarvan gescheiden ingeleverd om te recyclen. De andere helft

… terwijl 60% nog te scheiden en te recyclen zou zijn geweest.

Hoe kan het beter? In een circulaire economie hoeven producten niet meer weggegooid te worden. Door slimmer te produceren, kunnen ze worden hergebruikt, gaan ze langer mee, of worden ze aangeboden als dienst.

4 BUSINESSMODELLEN McKinsey & Partners berekende wat de circulaire economie op kan leveren voor de Europese Unie: tegen 2030 komt dit neer op 1.800 miljard euro. Naar verwachting levert het ook banen op. Wanneer Nederland de kansen van de circulaire economie in elke sector benut, betekent dit volgens TNO een impuls voor de economie van 7,3 miljard euro per jaar en 54.000 extra banen. Binnen een circulair systeem zijn er een aantal businessmodellen te benoemen.

(bron: ABN AMRO Circular Economy Guide)

FINANCIAL FOCUS

(Accenture, 2014)

(49%) verdwijnt als restafval …

CIRCULAIRE ECONOMIE

50%

obiele van m n e en r e fnem epar 0% a het r 5 r t eo e g o t ze en v en m Kost en da kunn p s r de n o u o w o o en ont telef rden n zijn o le en. a w h m o z nt ko aar te e als ze c lk u e 3) d it pro , 201 elijk u bij de ation d g makk n u r u te Fo rthur oons telef Mac A (Ellen

n o t d r a j l i m

siele a, fos mass ijn io b 050 z oals g in 2 en (z in t ﬀ opga h o e t c s gelijk erwa rond v o g . r r m n a a n a e a ver en o ) zal n aag n kan le ton. E e talen De vr d e d r r a m ja mil de a ie en t 130 el als energ en to zove l m a o a n e ierm toeg at is v ant d w , 4) e 1 v , 20 nture (Acce ccep an 16 n gea a e e e p d lan het Euro riaal eder elde roeit mate is in N midd . Zo g e s e t n op d g k e , n n n e d d eda wor te d deha bran uliere et afg en ge d ver rbruik artic Twee h r e e p e v n t r m a w n o o 2 1 of vo wa %v fen . In 20 kans nties atsen al. 60 r jaar teerd rtpla en verte % pe miste ateria o d 0 t e la 1 s m a g l il t a n ia n to ter p vu l me aant t. Ee e ma ats.n en. dde o bruik van d ktpla duct erge r belan o h a % r ) 5 p d M 4 r 9 we 15) opa , 201 an de 40% n, 20 r Eur sters rde v u io o a t a lo a (C r d w e gie oun oor v ener thur F hierd ac Ar M n e (Ell ZAMELING: 111,2 M

130

n o t 6 1

10% IN

ILJO

83% MATERIAAL HE

CIRCULAIR

TRADITIONEEL

EN KI LO RG EB AF RU VA IK L

JA AR

GRONDSTOFFEN RECYCLEN GRONDSTOFFEN

PRODUCTIE

AFVAL INZAMELEN

DUURZAME PRODUCTIE

CONSUMPTIE

AFVAL

BIOBASED/ RECYCLED

Kiezen voor biobased of volledig recyclebare materialen.

Cees-n-Co verkoopt witte overhemden met statiegeld. Oude overhemden worden hergebruikt.

LANGERE LEVENSDUUR

Helemaal geen nieuwe grondstoﬀen gebruiken door producten langer mee te laten gaan.

Google ontwikkelt een modulaire telefoon. Upgraden doe je door een onderdeel te vervangen.

AANBIEDEN DIENST

RESTMATERIALEN EIGEN PRODUCT

Producten niet meer verkopen, maar aanbieden als dienst.

Terugwinnen van waardevolle grondstoﬀen uit eigen producten of het gebruik van andere restmaterialen.

Philips verkoopt licht aan Schiphol in plaats van lampen.

Tapijtenfabrikant Interface gebruikt visnetten voor tapijten.

FINANCIAL FOCUS

portretten

Eeuwenoude gezichten van canvas, olie en pigment VIJF GEZICHTEN DIE WE VANWEGE HUN PORTRET ALLEMAAL KENNEN

De makers van deze schilderijen zijn wereldberoemd, vandaar dat de hele wereld deze gezichten ook kent. De ene persoon is bekend, terwijl we van de ander geen naam hebben. Wat zijn de verhalen achter deze portretten?

FINANCIAL FOCUS

TOP 5

WHISTLER’S MOTHER

JAMES MCNEILL WHISTLER, 1871

Er zijn vele artikelen geschreven waarin de vraag wordt gesteld: ‘Wat maakt Whistler’s mother nu zo iconisch?’. Het is een raadselachtig schilderij. Volgens sommigen is het de evidente betekenis die iedereen kan zien. Vaak wordt dan verwezen naar het mysterie van de moederﬁguur. Whistler maakte tientallen portretten, waarvan dit de bekendste is. Het is één van de belangrijkste werken van een Amerikaanse kunstenaar buiten de Verenigde Staten. Het hangt in het Musée d’Orsay in Parijs en is naar schatting 45 miljoen euro waard.

MEER

TOP 5?

www.ﬁnancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

MEISJE MET DE PAREL

JOHANNES VERMEER, 1665

EDOUARD MANET

HENRI FANTIN-LATOUR, 1867

Edouard Manet behoorde tot de impressionisten en die werden in zijn tijd door de invloedrijke leden van de Académie des Beaux-Arts weggezet als ‘revolutionairen’ en ‘schorriemorrie’. Daarom is dit portret uit 1867 zo interessant. Het is namelijk geschilderd door Henri Fantin-Latour die zelf werkte in de stijl van de Beaux-Arts, maar goed bevriend was met impressionisten als Manet en Whistler. En het verbeeldt Manet als een welopgevoed lid van de bourgeoise. Vlekkeloos gekleed en ietwat gereserveerd, volledig tegenovergesteld aan het beeld dat zijn artistieke vijanden graag schilderden. Het portret hangt in het Art Institute of Chicago.

FINANCIAL FOCUS

Het portret uit 1665-1667 is Vermeers bekendste werk. Het hangt in het Mauritshuis in Den Haag, waar het tot 1995 Meisje met de tulband heette. Daarna veranderde het museum de naam omdat het in de volksmond altijd al het Meisje met de parel werd genoemd. In 2014 beweerde de Leidse astronoom en kunstenaar Vincent Icke echter dat het sieraad geen parel kon zijn, mede vanwege de reﬂectie. Het museum veranderde de naam echter niet. Het is een raadsel wie het model is. Er bestaan een aantal theorieën – zo zou het een dienstmeid of de dochter van Vermeer kunnen zijn – maar de identiteit van het model is niet meer met zekerheid vast te stellen. Het schilderij heeft door de glanzende lippen een sensuele uitstraling. Het doek werd in 2006 verkozen tot het mooiste schilderij van Nederland. In het buitenland kreeg het schilderij extra bekendheid door het boek (en de verﬁlming ervan) Girl with a Pearl Earring van de Amerikaanse schrijfster Tracy Chevalier.

TOP 5

ZELFPORTRET VAN GOGH, 1887

Vincent van Gogh is vooral bekend als landschapsschilder, maar hij leek portretschilderkunst als zijn hoogste ambitie te beschouwen. Hij schilderde talloze portretten, waaronder vele van zichzelf. Met de zelfportretten startte hij echter pas laat in zijn carrière. Een van de eerste portretten is het hier afgebeelde. Het is één van Van Goghs meest schematische en grof geschilderde zelfportretten. Nadat hij in 1889 zijn oor afsneed, schilderde Van Gogh geen portretten meer van de rechterkant van zijn gezicht. Dit zelfportret hangt in het KröllerMüller Museum.

ZELFPORTRET

REMBRANDT VAN RIJN, 1628 Rembrandt maakte in zijn leven bijna honderd zelfportretten, waarvan ongeveer vijftig schilderijen. Het zelfportret uit 1628 is zijn vroegst bekende zelfportret. Hier zien we een jonge Rembrandt én de aanwijzing van de grote schilder die hij zal worden. Het werk speelt namelijk, zoals zo vaak bij Rembrandt, met lichteﬀecten. Eigenlijk verbergt Rembrandt zijn gezicht in de schaduw, terwijl hij in zijn gelaat alleen de rechterwang belicht. Het werk werd in 1960 door het Rijksmuseum aangekocht.

MEER

TOP 5?

www.ﬁnancialfocus.nl

FINANCIAL FOCUS

RT EXPERT S NIEUWS

MARKT EN ECONOMIE Op deze pagina’s belichten we enkele interessante fondsen en sectoren voor beleggers. Ook informeren we u op deze pagina’s over diensten en producten die wellicht voor u interessant zijn. Wilt u meer lezen over onze expertise en adviezen? Op de website van Financial Focus publiceren we regelmatig blogs en artikelen met tips, aandachtspunten en onze visie op ontwikkelingen die relevant kunnen zijn voor uw vermogen.

WWW.FINANCIALFOCUS.NL

NEEM DE REGIE OVER UW WOONTOEKOMST De meeste Nederlanders willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Ook als de behoefte aan zorg toeneemt. Wie slim is, bekijkt nu al wat daar voor nodig is. Honkvast, is de term die telkens weer terugkomt als het gaat om de woonwensen van senioren. Slechts 5 procent van de 65-plussers wil verhuizen, zo laat overheidsonderzoek* zien. Men verkast alleen als het alternatief heel aantrekkelijk is of de gezondheid een verhuizing noodzakelijk maakt. De meeste Nederlanders wonen echter het liefst zo lang mogelijk in hun eigen huis. Ook als de behoefte aan zorg toeneemt. Of het mogelijk is in de eigen woning te blijven wonen, hangt niet alleen af van de vitaliteit van de bewoner. Ook de mogelijkheden van de woning

en de beschikbare financiële middelen spelen een rol.

SCENARIO’S Het is goed om tijdig na te denken over de woonwensen voor later. Bijvoorbeeld door de verschillende scenario’s te bekijken. Is de woning voldoende levensloopbestendig? Zodat u er kunt blijven wonen, ook als u straks misschien minder mobiel bent. Vaak kan een woning worden aangepast. Door een verbouwing, bijvoorbeeld om een ruimere badkamer te maken of een drempelloze entree. Ook kunt u nadenken over de toepassing van domotica (woonzorgtechnologie). Denk aan een slim alarmeringssysteem dat ook de thuiszorg en hulpdiensten toegang geeft tot de woning. Ook is het belangrijk de financiële consequenties van de

* Onderzoek Vergrijzing en Woningmarkt, Planbureau voor de woonomgeving.

FINANCIAL FOCUS

zorgwensen tijdig in te schatten. Door bezuinigingen komen meer zorgkosten voor eigen rekening.

REGIE Vervolgens is het zaak de eigen financiële mogelijkheden in kaart te brengen. Die zijn gebaseerd op de geschatte kosten van woningaanpassing en zorg en houden rekening met het vermogen en de verwachte pensioeninkomsten. Op basis daarvan kan een budget worden vastgesteld voor woningaanpassing en de zorgkosten. Houd daarbij rekening met het feit dat inkomen uit pensioen kan dalen in de toekomst en de zorgkosten waarschijnlijk toenemen. Stem hier de financiële beslissingen op af. Zo is het mogelijk de regie over de woonsituatie en levensstijl te behouden.

JACQUES HOGERWERF Specialist Vermogensstructurering JACQUES.HOGERWERF @NL.ABNAMRO.COM

EXPERTISE

Broeikasgassen

WAT GAAT Ú VAN HET KLIMAATVERDRAG VAN PARIJS MERKEN? Halverwege december 2015 werd het klimaatverdrag in Parijs gesloten. Bijna 200 landen spraken af om zo snel mogelijk een einde te maken aan de stijging van de uitstoot van broeikasgassen. Het doel: de opwarming van de aarde beperken. Maar wat gaat ú als belegger nu concreet van dit klimaatverdrag merken? Op de zeer korte termijn nog niets. De afspraken die gemaakt zijn, moeten eerst worden omgezet in nationaal beleid en dat zal even tijd kosten. Pas daarna wordt duidelijk welke maatregelen er concreet zullen worden genomen. Het is waarschijnlijk dat er regels zullen volgen over maximale hoeveelheden uitstoot. En er zal met behulp van beleidsmaatregelen als subsidies of boetes geprobeerd worden meer investeerders aan boord te krijgen. Zo hoopt de overheid dat investeerders geïnteresseerd raken in hernieuwbare energieprojecten of initiatieven gericht op efficiënter energieverbruik. Die stappen kunnen leiden tot minder investeringen in

vervuilende industrie. En dat kan vervolgens weer leiden tot afwaarderingen van bepaalde sectoren. Daarnaast kan een overheid bepaalde investeringen of portfolio’s (fiscaal) gaan ontmoedigen. Voorlopig is het echter nog te vroeg om in te schatten in hoeverre beleggers hier geconfronteerd mee zullen worden.

INZET VAN HET KLIMAATVERDRAG Dat het klimaatverdrag van Parijs hard nodig was, werd eigenlijk nauwelijks betwist. Door menselijk handelen stijgt de temperatuur op aarde en uiteindelijk kan dat het leven op bepaalde plekken onmogelijk maken. Daarom is het doel van het verdrag om de wereldwijde stijging van de temperatuur te beperken tot 2 graden Celsius in vergelijking met het niveau van vóór de opkomst van de industrie. En er wordt naar gestreefd die 2 graden Celsius te verlagen naar 1,5 graden Celsius. Het klimaatbeleid van alle landen zal iedere 5 jaar worden geëvalueerd. Ook is afgesproken dat de rijke landen ontwikkelingslanden helpen om

hun uitstoot te verminderen. Ieder jaar stellen zij daarvoor 100 miljoen dollar beschikbaar. Of de afspraken succesvol zullen zijn, moet de toekomst uitwijzen. In het verleden is gebleken dat niet ieder land zich aan eerder gemaakte afspraken houdt. Sommige experts zijn van mening dat er nog te weinig concrete afspraken en deadlines zijn gesteld. Wel lijken landen zich bewust van de ernst van het probleem en de noodzaak om er iets aan te doen. Bron: ABN AMRO Investment Services & Sustainability

FINANCIAL FOCUS

EXPERT RT NIEUWS S

SNELLE OPKOMST VAN DE ROBOT Nieuw is het gebruik van robots niet. Maar de mogelijkheden deze hulpkrachten in te zetten, zijn door de koppeling met internet groter dan ooit. In de industrie en het huishouden. Een interessante ontwikkeling, ook voor beleggers.

Analyse

Technische instrumenten

DNA onderzoek

Zorgtaken

Ook in 2016 zullen technologische ontwikkelingen zoals robotisering een belangrijke aanjager zijn van de bedrijfswinsten. Voor velen zijn robots nog vooral bekend als personages uit sciencefictionfilms. De robot neemt in de economie echter een steeds belangrijkere positie in. Relatief ongemerkt, want de meeste robots lijken niet - zoals in de film - op mensen. Robots worden vooral verwerkt in machines en computers. Ook de zelfrijdende auto is in feite een robot, die zijn weg vindt met behulp van geavanceerde sensoren en route-informatie.

KWALITEITSVERBETERING Het gebruik van robots is sinds het eind van de crisis snel toegenomen. Een van de aanjagers is de globalisering, die bedrijven uitdaagt producten zo efficiënt en goedkoop mogelijk te produceren. Dat geldt niet alleen voor bijvoorbeeld kleding, maar ook voor complexe technologische producten. Van oudsher zijn opkomende markten door de lage lonen aantrekkelijke productielanden. Door de stijgende welvaart van de middenklasse is de loongroei

Zwaar werk: distributiecentra

Robots Kennis

in bijvoorbeeld China en India echter snel toegenomen. Om concurrerend te blijven is in deze landen dan ook fors geïnvesteerd in robottechnologie. Dat draagt ook bij aan de gewenste kwaliteitsverbetering van de productie in deze landen. Zo steeg het aantal orders dat de Duitse robot-fabrikant Kuka kreeg van Chinese bedrijven in het tweede kwartaal van 2015 met 80 procent.

PRODUCTIVITEITSGROEI Ook in de westerse wereld wordt flink geïnvesteerd in robottechnologie. Zo kan worden voorzien in verdere productiviteitsgroei bij bedrijven. Waar robots in het verleden vooral werden ingezet voor zwaar en onprettig werk in bijvoorbeeld distributiecentra,

neemt de robot steeds vaker kennis- en zorgtaken over. Denk aan de analyse van grote databestanden, het maken van ingewikkelde technische instrumenten of het uitvoeren van onderzoek naar het menselijk DNA.

BELEGGINGSKANSEN De toenemende investeringen in robots bieden ook aantrekkelijke beleggingskansen. Voor robotproducenten én hun (data) toeleveranciers. Eén van de toonaangevende producenten van robots en geautomatiseerde productie-installaties is het eerdergenoemde Kuka, dat onder andere aan de autoindustrie levert. Denk ook aan ASML, dat machines voor de productie van halfgeleiders maakt. Halfgeleiders vormen

de basis van de robotsturing en -technologie. Ook bedrijven die zich bezighouden met internet cloud-diensten profiteren van de robotisering. Cruciaal voor de effectiviteit van robots is de draadloze aansturing door middel van data via het (internet) netwerk; de cloud. Interessant hier zijn onder andere de aandelen van zoekmachine en data-verzamelaar Google en Amazon, de online-winkel en tevens grootste aanbieder van clouddiensten ter wereld.

EDITH THOUIN Hoofd thematische research ABN AMRO MeesPierson EDITH.THOUIN@NL.ABNAMRO.COM

[Tabel Economische groei in geselecteerde landen]

[bijschrift] De verwachte economische groei in de VS, eurozone, Japan en China FINANCIAL FOCUS

EXPERTISE

Beleggingsvisie

TURBULENTIE UIT DIVERSE RICHTINGEN De onzekerheden over de vooruitzichten voor de wereldeconomie zijn toegenomen. Onder andere de ontwikkelingen in China leidden begin dit jaar tot grote onrust op de wereldwijde aandelenmarkten. De afgelopen tijd is de turbulentie op de wereldwijde financiële markten opnieuw toegenomen. Vrees voor een scherpe terugval van de economische groei in China – terecht of onterecht – is de belangrijkste reden. Daarnaast is er twijfel over de kracht van de Amerikaanse industriële sector, over de veerkracht van opkomende economieën en vooral ook over de achtergronden van de voortgaande daling van de olieprijs. In deze marktomgeving mag het geen verbazing wekken dat beleggers weer de veiligere havens opzochten. Aandelen werden op betrekkelijk grote schaal verkocht en beleggers weken uit naar spaarrekeningen en obligaties van instellingen met een hoge kredietwaardigheid.

ACCENT OP EUROPA De onzekerheden ten aanzien van een ongestoord verloop van de wereldeconomie zijn duidelijk groter geworden. Mede daarom hebben we in november vorig jaar het belang in aandelen al wat teruggebracht. Hoewel we een wat minder sterke groei

van het rendement verwachten, handhaven we de bestaande overweging van aandelen. Dit is gebaseerd op het ruim blijvende beleid van centrale banken, geleidelijk afnemende risico’s met betrekking tot China en de eurozone en relatief aantrekkelijke waarderingen. Regionaal handhaven we een neutrale positie voor de meer ontwikkelde landen, met daarbinnen een overwogen belang voor Europese en een onderwogen belang voor Amerikaanse aandelen. Veel zal afhangen van de resultaten die bedrijven over het laatste kwartaal van 2015 zullen rapporteren. In Europa kunnen ze wat profiteren van de zwakke euro. In de Verenigde Staten hebben de bedrijven juist last van de sterke dollar. Relatief aantrekkelijke waarderingen in Europa kunnen voor enig herstelpotentieel zorgen. Binnen de neutrale weging voor opkomende markten leggen we een zwaar accent op opkomend Azië ten koste van Oost-Europa en LatijnsAmerika. Onze sectorvoorkeuren blijven eveneens ongewijzigd met een overwogen belang in de sectoren Informatietechnologie en Gezondheidszorg. In de sectoren Nutsbedrijven en Telecom blijven we onderwogen.

VOORKEUR EUROPESE BEDRIJFSOBLIGATIES We verwachten dat het rendement

op 10-jaars staatsobligaties in Duitsland het komende jaar verdubbelt tot circa 1 procent en in de Verenigde Staten stijgt tot circa 3 procent. Reden om fors onderwogen te blijven in staatsobligaties van landen uit de Europese kern. We trachten extra rendement te behalen op staatsobligaties in de Europese periferie; vooral in Spanje en Italië. Het sentiment op de markt voor bedrijfsschuld is niet heel gunstig. Dat wordt veroorzaakt door schandalen (dieselgate), problemen bij oliebedrijven als gevolg van de lage olieprijs, de risico-aversie die sinds kort weer optreedt op de markten en de sterke emissieactiviteit. Op de markt voor bedrijfsobligaties stonden de koersen de afgelopen tijd wat onder druk, vooral als gevolg van grote emissieactiviteit. Een voorbeeld is de emissie van bierbrouwer AB ImBev voor de overname van SAB Miller, die in een halve dag maar liefst 46 miljard dollar opbracht en daarmee de op een na grootste emissie ooit was. In de loop van dit jaar verwachten we verbeteringen, vooral in de eurozone. Aflossingen zullen de liquiditeit vergroten en het beleid van de ECB zal beleggers meer uit staatsobligaties en naar bedrijfsobligaties duwen. Binnen het onderwogen belang in totaal, blijven we daarom overwogen in bedrijfsobligaties. Het accent blijft daarbij op Europese obligaties

omdat de emissieactiviteit in de Verenigde Staten hoger zal blijven. Daarnaast handhaven we de overweging in high yield obligaties.

HEDGE FUNDS, VASTGOED EN GRONDSTOFFEN We handhaven een overwogen belang in hedge funds, waarbij we strategieën kiezen die gevoelig zijn voor de bewegingen op de aandelenmarkten: zoals long-short equity, event driven en Macro/ CTA. Op deze wijze proberen we het portefeuillerisico te spreiden met het oog op de onzekerheden en risico’s die zich dit jaar kunnen voordoen. Voor de meeste risicoprofielen handhaven we de bestaande onderweging in vastgoed. Omdat de verwachte rentestijging achter blijft bij eerdere verwachtingen, zien we alleen voor het meest offensieve risicoprofiel enige ruimte om vastgoed op te nemen. We handhaven onze overwogen positie in grondstoffen. De prijzen zijn naar beneden doorgeschoten en we verwachten in 2016 enige stijging, wanneer de economische groei in de Verenigde Staten en Europa op peil blijft en in de opkomende landen herstelt.

BEN STEINEBACH Hoofd Beleggingsstrategie BEN.STEINEBACH@NL.ABNAMRO.COM

Actuele koersen en fondsnieuws

Wilt u op de hoogte blijven van actuele koersontwikkelingen en van ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkten? Als u inlogt

Ga naar Private Banking > Beleggen

via internetbankieren vindt u actuele koersinformatie over aandelen, obligaties en beleggingsfondsen en nog veel meer informatie.

> Mijn dealingroom

FINANCIAL FOCUS

EXPERT RT NIEUWS S

Aandeel Carnival

HANDEL IN DROOMVAKANTIES $

ISIN-code:

VS: PA1436583006

GB: GB0031215220

Koers Carnival

70 60 50 40 30 20 10

FOCUS OP KOSTEN UITBREIDING CAPACITEIT Het kapitaalkrachtige Carnival kan mede door de opgebouwde

FINANCIAL FOCUS

Niet alleen de groei van het aantal reizigers draagt bij aan het opwaarts potentieel van Carnival.

Bovendien is de omzet niet alleen gebaseerd op het cruisevervoer zelf. Carnival ontvangt ook een groeiende stroom aan commissie uit hotelovernachtingen en excursies die de maatschappij aanbiedt aan reizigers, aansluitend op het verblijf op het cruiseschip zelf.

l-1 ju

l-0

Dat geldt ook voor de focus op kosten. Voedsel, personeel en brandstof zijn belangrijke kostenposten voor cruiseaanbieders. De aandacht bij Carnival voor het optimaliseren van de inkoop en de efficiënte inzet van mankracht werpen hun vruchten af. De huidige lage olieprijs draagt momenteel ook bij aan een substantiële verlaging van de kosten. Daarnaast worden de komende jaren besparingen op stookolie verwacht, door het gebruik van duurzame technologie in schepen en betere vaarmethodes.

l-0 ju

l-9 ju

l-9

infrastructuur van vaarroutes en boekingssystemen goed inspelen op de stijgende populariteit van cruisevakanties. De afgelopen jaren is gestaag geïnvesteerd in het uitbreiden van de capaciteit. In de komende maanden worden vier nieuwe schepen in de vaart genomen. Prijs: circa 500 miljoen euro per stuk. De maatschappij heeft daarmee 100 boten met een totale capaciteit van 200.000 passagiers. Die worden ingezet voor tien verschillende merken, elk gericht op een specifieke doelgroep. Zo varen de schepen van Carnival Cruise voornamelijk langs het Caraïbisch gebied, en richt Holland America Princess zich op vaartochten voor natuurliefhebbers rond Alaska.

l-9 ju

l-8 ju

l-8

Steeds meer mensen boeken een cruise. Bijvoorbeeld rond de Middellandse Zee of naar het Caraïbisch gebied. De aantrekkingskracht van deze comfortabele en veilige manier van reizen - elke ochtend op een andere bestemming aankomen, zonder zelf te hoeven reizen neemt snel toe. Groeiende klantengroepen zijn senioren en de groeiende middenklasse uit opkomende markten. Vooral de Chinese consument boekt steeds vaker een cruisevakantie. Bovendien laten onderzoeken zien dat een groot aantal consumenten wereldwijd van plan is in de toekomst een cruise te boeken. De vraag naar deze vakanties stijgt daarmee sneller dan de capaciteit van de cruisemarkt. Marktleider Carnival Cruise Lines profiteert hier optimaal van. De Amerikaanse cruisemaatschappij heeft een marktaandeel van circa 40 procent. Jaarlijks vervoert Carnival circa 10 miljoen passagiers. Concurrenten Royal Caribbean International en Norwegian Cruise Line hebben respectievelijk 25 en 10 procent van de markt.

Carnival Cruise Lines CCL

Het is de droom van steeds meer mensen: een cruisevakantie. Marktleider Carnival profiteert door de focus op kosten optimaal van het groeiende aantal passagiers.

ECONOMISCHE OMSTANDIGHEDEN Cruisemaatschappijen zijn net als alle leisure-beleggingen gevoelig voor economische omstandigheden. Zodra de economie in een land stagneert, bezuinigen consumenten immers ook op de uitgaven aan vrijetijdsbesteding. Het aandeel Carnival is in dit opzicht een relatief defensieve belegging binnen de sector. Door de diversiteit aan doelgroepen en bestemmingen is de maatschappij niet afhankelijk van één locatie of één klantengroep. Dat maakt de onderneming iets minder cyclisch dan de concurrentie.

MAURITS HELDRING Aandelen Analist MAURITS.HELDRING@NL.ABNAMRO.COM

EXPERTISE

Schroder ISF Euro High Yield Fonds

DE KANSEN VAN RISICO Fonds:

ISIN-code:

Fondsmanager:

Benchmark:

Schroder ISF Euro High Yield Fonds

Uitkerend: LU0936577567 en 54561 Accumulerend LU0346390270 en 711166

Konstantin Leidman

Bank of America Merrill Lynch Euro High Yield Constrained Index

Een belegging in high yieldobligaties kan extra rendement toevoegen aan een gespreide portefeuille. Het fondsteam van het Schroder Euro High Yield Fonds heeft zijn expertise op dit gebied in de afgelopen drie jaar bewezen.

Schroder ISF Euro High Yield Fonds

€

BofAML Euro HY Constrained TR EUR

300

Schroder ISF Euro High Yield A Acc

250 200 150

AANTREKKELIJKE COUPON Wat de leningen risicovoller maakt, zijn meestal de kenmerken van de lening of de positie van de leningen in de kapitaalstructuur van de onderneming. Zo belegt het fonds bijvoorbeeld ook in diverse eeuwigdurende leningen, perpetuals. Achtergestelde leningen met vaak een aantrekkelijke hoge coupon.

High yield kan extra rendement toevoegen aan een gespreide portefeuille, zeker ten opzichte van staatsobligaties. Belangrijk voordeel van een fondsbelegging

in deze obligatiecategorie is de genoemde spreiding. Het Schroder fonds bevat gemiddeld circa 170 verschillende obligatieleningen. Leidman zoekt naar leningen die een aantrekkelijke vergoeding (en waardering) combineren met een relatief laag faillissementsrisico. Daar slaagt hij sinds de start van het fonds in 2012 goed in. Het fonds behaalde over de afgelopen drie jaar een gemiddeld jaarrendement van 5,9 procent. Het fonds deed het daarmee beter dan de benchmark. Belangrijk kenmerk van het fonds is bovendien de relatief beperkte omvang van 200 miljoen euro. De ervaring bij vergelijkbare fondsen is dat een snelle instroom van nieuw beleggingsgeld de fondsbeheerder soms dwingt te beleggen in minder aantrekkelijke leningen. Vaak zijn deze

1-1

-0

-0 01

-0

14 8-

-1

-0

-0 01

-0

13 1-

Deze leningen hebben een groter risico, omdat de houders van deze achtergestelde leningen bij een eventueel faillissement van de uitgevende onderneming pas ná de gewone obligatiehouders krijgen uitbetaald. Mits er dan nog middelen resteren natuurlijk. Door gedegen analyse van de ondernemingen, het onderscheiden van beleggingsthema’s en een goede spreiding binnen de portefeuille probeert fondsbeheerder Leidman het risico te beperken en tracht zo toch te profiteren van de hoge rentevergoeding van deze en andere high yield obligaties.

MINDER KREDIETWAARDIG

-1

-0

-0 01

-1

100

Bij een belegging in high yield leningen denken veel beleggers aan zeer risicovolle leningen van exotische onbekende crediteuren. Ten onrechte. Want een groot deel van het high yield spectrum bestaat uit leningen van bekende beursgenoteerde multinationals. Illustratief is de portefeuille van het Schroder Euro High Yield fonds. Het fonds is recent aan de aanbevolen lijst van ABN AMRO MeesPierson toegevoegd. Zo belegt beheerder Konstantin Leidman binnen het Schroder fonds in leningen van de Duitse kabelexploitant Unitymedia Hessen, bank Royal Bank of Scotland Group en de Britse supermarktketen Sainsbury.

leningen bovendien minder goed verhandelbaar. Dit kan een negatief effect hebben op het fondsrendement. Mede door de omvang van het Schroder fonds is de beheerder wel in staat de bewezen fondsstrategie goed uit te voeren. Maar ook hier geldt: de in het verleden behaalde resultaten geven geen garantie voor de toekomst.

MANUEL HERNANDEZ FERNANDEZ AA Advisors MANUEL.HERNANDEZ@NL.ABNAMRO.COM

FINANCIAL FOCUS

SERVICE

Wilt u ons helpen? We zijn erg benieuwd naar uw mening over Financial Focus. We nodigen u daarom uit om mee te doen aan ons lezersonderzoek. Het onderzoek is te vinden op financialfocus.nl/onderzoek. De vragenlijst neemt ongeveer 5 minuten in beslag. Wij stellen het zeer op prijs als u meedoet aan het onderzoek. Onder de deelnemers verloten wij 25 vrijkaarten voor de Hermitage. U kunt samen met een introducé de nieuwste tentoonstelling van de Spaanse Meesters bezoeken.

Doe mee aan ons onderzoek en maak kans op kaarten voor de Hermitage.

financialfocus.nl/onderzoek

OVER ABN AMRO MEESPIERSON ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: ◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; ◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; ◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro. nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. ALGEMENE DISCLAIMER De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd

FINANCIAL FOCUS

worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.

tre

) 28 11 18 0– 6– 81 74 a. 1 (1 c tes ate, rg r bu ien uc ers Zá ia t Pet yL S ton ya An um, Go ce e de tri Mus sé ac Jo ge co de cis ita an tv erm eH at St

an Fr r Po

2) 68 -1 17 16 o( g ill ur 0 sb ur 8 M 6 ter 1 n Pe a. ba t. c ste ,S is, m éE en eu ng om us tol ntva e M ar g O :B ita te eld vlek erm Be e eH nb O Stat ©

Meedoen?

US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

COLOFON

02 // 2016 FINANCIAL FOCUS

is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52. AFMELDEN

U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.

In de volgende editie Dossier over wonen DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS

Uitgever

ABN AMRO MeesPierson

Concept & Realisatie LVB Networks

VERSCHIJNT IN MEI.

Drukwerkcoördinatie

Sumis Printmanagement

Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag! U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de private banking assistenten van ons Private Banking Advies & Service Team. Bereikbaar op maandag t/m vrijdag van 7.00 – 23.00 uur en zaterdag van 8.00 – 20.00 uur

0800 024 07 34 (Vanuit het buitenland: 0031 20 5176356)

Redactieadres ABN AMRO

Redactie Financial Focus Postbus 283 (AA1040) 1000 EZ Amsterdam

Een vraag voor de redactie?

financial.focus@nl.abnamro.com PIETER BROEKAART Directeur kantoren Nederland

Omslagillustratie

pieter.broekaart@nl.abnamro.com

Ella Nitters

HAN DE JONG

Met nieuws na 29 januari 2016

Chief Economist

kon in deze uitgave geen rekening

han.de.jong@nl.abnamro.com

meer worden gehouden.

PETER PLEIJSANT

Financial Focus online

Fiscaal specialist peter.pleijsant@nl.abnamro.com

Op www.financialfocus.nl leest u meer artikelen over en uit de wereld van vermogenden.

GEERT OFFERGELT Hoofd Private Insurance geert.oﬀergelt@nl.abnamro.com

ABN AMRO MeesPierson online Informatie over producten

en diensten van ABN AMRO KURT LOOYENS

MeesPierson vindt u op

Head of World Citizen Services

www.abnamromeespierson.nl.

kurt.looyens@es.abnamro.com

FINANCIAL FOCUS

COLOFON

FINANCIAL FOCUS

COLOFON

CHRIS SLAPPENDEL BESCHERMER VAN DE TIJGER

ELKE WEEK OP FINANCIALFOCUS.NL BLOGGEN VERMOGENDEN, ONDERNEMERS EN BESTUURDERS OVER HUN ERVARINGEN EN DILEMMA’S. CHRIS SLAPPENDEL ZET ZICH IN VOOR HET BEHOUD VAN DE TIJGER. HIJ BLOGT ONDER MEER OVER CORPORATE FILANTROPIE EN MORALISME.

‘Het steunen van een doel dat écht bij je past, zorgt voor een verdieping van je klantrelatie’

MEER

BLOGS