11
Visie op w wereldecono omie – 25 november 20 015
VS – Afschei d van op p de nul gericht rrentebele eid Marittza Cabezas Senior Econoom Tel: 020 0 343 5618 marittza.cabezas@nl.a abnamro.com
BBP P groeit mett circa 2,5% in 2016 en 2,3% in 201 7 Infla atie bereikt eind 2016 doel d van 2% Fed d begint periiode van ren nteverhogin ngen in deceember 2015 Ren nte gaat in 2 2016 en 2017 7 langzaam verder omh hoog
Amerika aanse econom mie is klaar vo oor renteverho oging De econ nomische groei in de VS is in 2015 redelijk goed g geweest. Het was wellic cht niet zo sterkk als bij he et begin van vo orige periodes van renteverho ogingen. De ovvercapaciteit is echter afgenom men en waarsch hijnlijk is dit een van de reden nen waarom dee Fed volgens ons de rente in n decembe er verhoogt. De e particuliere consumptie c is dit d jaar de aanjaager van de grroei. De robuusste arbeidsm markt en lagere e benzineprijze en geven de co onsument meerr bestedingsruiimte. De bedrijfsin nvesteringen sstijgen in een ge ematigd tempo o, ook al zijn dee investeringen n in de energies sector door de lage olieprijzen n gedaald. De groei van de nnetto export (uittvoer minus invoer) is s dit jaar in hett beste geval nihil. Dat komt door d de groeiveertraging bij de e opkomende economieën (met nam e China) en de e sterke dollar. Voor de komeende jaren verw wachten we datt het BBP dankzij stijgen nde consumptie eve bestedinge en iets boven hhet trendmatige e niveau groeitt.
Consu umptieve gro oei is kurk wa aarop econom mie drijft Bijdrage e aan BBP-groei inn %
6 4 2 0 -2 -4 K3 K4 K1 K2 K K K2 K3 K4 K1 K2 K3 20 013 2013 2013 2014 2014 20 014 2014 2015 2015 2015 Consumptie
Investering gen
Overheid d
Voorraden
Uitvoer-invvoer
BBP-gro oei
Bron: Thomson Reuters Daatastream
ment blijft geld d uitgeven, oo ok na de rentev verhoging Consum Door de lage olieprijze en is het bestee edbaar inkomen gestegen; ditt is gunstig voo or de ptieve bestedin ngen. De sterke e arbeidsmarktt en de stijgendde huizenprijze en zijn twee consump andere positieve p factorren voor de consumptie. De particuliere p spaaarquote liep aanvankelijk op van 4,6% % in augustus 2 2014 naar 5,4% % in het eerste e kwartaal van ddit jaar maar is s sindsdien langzaam m gedaald tot 4 4,8% in septem mber. We verwachten dan oook dat de consu umptieve bestedin ngen robuust b lijven. Verder denken d we dat de loongroei ieets toeneemt in n lijn met de verkrapp pende arbeidsm markt. Dit zal volgens v ons hett negatieve verrmogenseffect van de renteverrhoging compe enseren. Meer ve ertrouwen nod dig voor meer investeringen n De woningmarkt zit de laatste maand den weer wat in n de lift. De stijgging van de inv vesteringen in de bouw duidt hierrop. Vooruitblik kkende cijfers zoals z in aanbouuw genomen woningen w en woningb afgegeven bouwvergun nningen schets sen echter een wisselend beeeld. De bedrijfs sinvesteringen zijn ngen. Als het ve erwachte hersttel van de oliep prijzen uitblijft, ligt iets achttergebleven bij de verwachtin hier een risico. De lage ere olieprijzen hebben al gele eid tot een dalinng van aan ene ergie gerelatee erde investeriingen. In de afg gelopen maand den zijn de infrrastructurele innvesteringen inderdaad scherrp
12
Visie op wereldecono omie – 25 november 20 015
gedaald. Hier staat teg genover dat de investeringen in apparatuur een installaties zijn toegenome en, zij het minder m sterk dan n verwacht. Er is dus ruimte voor v een hogerre groei van de e investeringen n. Een rentteverhoging za al overigens he et ondernemers svertrouwen m meer goed dan kwaad doen: het h vormt na amelijk een bevvestiging dat de economie ste erk genoeg is een zal het senttiment van uls geven. Wij verwachten da investee erders een impu at de investerinngen in zowel de d bouw als machine es en dergelijke e de komende jaren langzaam m zullen toenem men. Dat komtt door betere economische vooruitzicchten terwijl de e rente na de eerste e stap slecchts langzaam verder wordt verhoogd. groei is zwak m maar het ergste is voorbij Exportg De netto o export (uitvoe er minus invoerr) remt sinds eind 2014 de ecconomische gro oei. Dit kan dee els worden verklaard v doorr de tragere gro oei van de were eldhandel en dde sterkere dolllar. Op basis va an de naar handelsstrome en gewogen wiisselkoers, een n maatstaf van de wisselkoers s van een land d tegenover die van zijn belangrijkste handelspartner h s, is de Amerikkaanse dollar het h afgelopen ja aar w gestege en. Dit implicee ert dat Amerika aanse exporterrende bedrijven n aan 13% in waarde concurre entiekracht heb bben ingeboet. Volgens de S& &P Dow Joness halen Amerika aanse bedrijve en hun omz zet voor circa 4 40% uit het buittenland. In de verwerkende v inndustrie, goed voor een substanttieel deel van d de Amerikaans se export, is dit duidelijk merkkbaar. Hier speelt bovendien ook o de krimp p van aan enerrgie gerelateerd de investeringe en. Wij schattenn in dat de verwachte lichte versnelling van de werreldeconomie in n 2016 en 2017 7 het negatievee effect van ee en sterkere dolllar op de ha andel voor een deel ongedaa an zal maken. Kortom, K de nettto export zal de e komende kwartale en minder een rremmende factor zijn. d om verder te e kijken dan de e lagere olieprrijzen … Inflatie: het wordt tijd nt van zorg is d it jaar geweestt of de daling van de olieprijzeen en de sterke ere dollar Een pun verhinde eren dat de infla atie oploopt ric chting 2%, het beleidsdoel va n de Fed. De inflatie ligt al langere tijd ver onder 2 2%. Sinds de val v van de oliep prijzen is de tottale inflatie 2 procentpunt dige omstandig gheden biedt de d kerninflatie nnaar onze men ning meer houvvast gedaald. Onder de huid eoordeling van het risico of de e inflatie te ver onder het doeel van 2% blijft. De kerninflatie e in bij de be de VS (totale inflatie exxclusief voedse el- en energiep prijzen) loopt si nds kort weer op. Dit komt do oor de geste egen prijzen vo oor diensten (o.a. gezondheid dszorg en recreeatie). Door het hogere besteedbaar inkomen is de vraag naa ar diensten toe egenomen. Dit bood tegenwic cht aan de ng van goedere en als gevolg van v de sterke dollar d en lageree transportkosten. Volgens on ns prijsdalin is het efffect van de ged daalde olieprijz zen op de inflattie tijdelijk, mitss de prijzen op een bepaald moment stabiliseren. ercapaciteit te kijken … en meer naar de affnemende ove Het temp po waarin de in nflatie stijgt, za al afhangen van n de vraag hoee snel de overc capaciteit in de economie afneemt. Op p de arbeidsma arkt is dit proce es snel gegaan . Dit jaar zijn er gemiddeld elke o 200.0 000 banen (exc clusief landbou uw) bijgekomenn. De werkloos sheid bedraagt nu maand ongeveer 5% en nadert het nivea au van 4,9% da at geacht wordt overeen te koomen met een inflatie van 2% %. gende loongroe ei zou een sign naal kunnen zijn dat de verweezenlijking van het Een stijg werkgele egenheidsman ndaat van de Fe ederal Reserve e voor de arbeiidsmarkt in zicht komt. Volgens ons is he et inderdaad he eel goed moge elijk dat de lone en sneller gaann stijgen. In bep paalde sectore en hebben bedrijven steed ds meer moeite e om nieuwe medewerkers m aaan te trekken en e het aanzienlijke derstreept de groeiende dynamiek van de arrbeidsmarkt. Als A de loongroei personeelsverloop ond ad aantrekt, za l de verwachte e inflatie stijgen n. Wij denken ddat de kerninfla atie in de tweed de inderdaa helft van n volgend jaar g geleidelijk oplo oopt naar het do oel van de Fedd van 2%.
13
Visie op w wereldecono omie – 25 november 20 015
Afnemende overcapacite eit op de arbe eidsmarkt…
…drijft … loongrroei op
X1.000
%
600 400 200 0 -200 -400 -600 -800 -1000
12
5
10
4
8
3
6
2
4
1
2
0
0 06
7 07
09
10
Werkgelegenheid (l.a.)
12
1 13
% j-o-j
Index Arbeid dskosten per werkgelegenheiidskosten eenheid product (p.e.p.)
Gemiddeld uurloo on
15
Werklosheid dspercentage (r.a.))
Bron: B Thomson Re euters Datastream m
Gemiddeld de lange termijn
Gemiddelde vorig v kwartaal
Bron n: Thomson Reute ers Datastream
Fed bijt rentespits af … nomie lijkt klaarr voor de eerste e renteverhoging na zeven jaaar met een ren nte van vrijwel nul. De econ De Fed start s het norma alisatieproces terwijl t andere centrale c banke n (o.a. ECB, BoJ B en PBoC) nog n bezig zijn met verruime en. De beleidsd divergentie hee eft de vrees aaangewakkerd dat verkrapping in de VS ne egatief uitstraa alt op de wereld deconomie. Wij denken daaroom dat de Fed voorzichtig te werk gaa at zal gaan. … maarr schetst een llangzaam verv volgtraject om m risico’s te veerminderen Aan het begin van eerd dere periodes van v renteverho ogingen was dee Amerikaanse e economie ertoonde de infflatie een stijge ende trend. Dez eze keer is de fu undamentele doorgaans solide en ve situatie solide s maar de e nu nog zwakk ke inflatie en de e recente finannciële spanning gen vereisen ee en langzaam m rentetraject. Er zijn nog andere redenen die d pleiten vooor een geleidelijjke verhoging. Sinds de e bijeenkomst vvan het FOMC in oktober verrwachten meerr marktpartijen een eerste rentestap in decemberr. Ongeveer een kwart van de e beleggers gaaat echter nog steeds s uit van een e art. Het zou da aarom zinvol zijjn als de Fed in n december eeen geleidelijk re entetraject latere sta commun niceert. Zo word den verrassing gen en spannin ngen op de finaanciële markten n voorkomen. Binnen het h FOMC lope en de meningen over het tijds stip van de eersste verhoging nog n uiteen maa ar dat het vervolgtraject v la angzaam en ge eleidelijk moet zijn, daarover zijn de leden het h wel eens. Onze vis sie op het norrmalisatiebele eid van de Fed d Wij denk ken dat de Fed d na de eerste stap s in decemb ber de rente heeel langzaam verder v verhoogt. De beleidsdivergentie ttussen centrale e banken en de e verkrapping oop de financiële markten in de VS vereist een voorzicchtige aanpak om o onnodige spanningen te vvermijden. Wij schatten s dat in n er 2015 het be eleidstarief van de Fed (de ren nte op overtolliige reserves, IO OER) 0,5% zall decembe zijn (nu 0,25). 0 De volge ende stap verw wachten we in juni (dit geeft dde Fed meer tijd d om het effectt op de Amerrikaanse econo omie te beoord delen), waarna de rente om dee vergadering omhooggaat to ot 1,25% eind 2016.
14
Visie op wereldecono omie – 25 november 20 015
eer van het Eco onomisch Bure eau op: https:///insights.abnaamro.nl/category/economie e/ Lees me Dit document is samengesteld ddoor ABN AMRO. Het H heeft uitsluitend als a doel om financiële le en algemene inforrmatie te verstrekken n over de economie. ABN AMRO behhoudt zich alle rechten voor met betrek kking tot de informaatie in het document en het document wordt uitsluitend aan a u verstrekt voorr uw informatie. Hett is niet toegestaan dit document (geheeel of deels) te kopië ëren, distribueren, do oor te geven aan een derde of om hett voor enig ander do oel te gebruiken dan hier boven bedoeld. Dit document is info ormatief bedoeld en vormt geen aanbie eding van effecten aaan het publiek, of een uitnodiging om een n aanbod te doen. U mag niet om welke reden daan ook vertrouwen op o de informatie, meningen, beramingenn, en aannames in dit d document noch da at het compleet, accuraat a of juist is. Er wordt geen gara antie gegeven, uitdru ukkelijk of stilzwijgennd, door of uit naam m van ABN AMRO, haar directeuren,, functionarissen, verrtegenwoordigers, ge elieerde partijen, groepsmaatschappijen of werknemers met betrekking tot de juisstheid of volledigh heid van de informattie in dit document, en geen enkele aan nsprakelijkheid wordt dt geaccepteerd voorr enig verlies als dirrect of indirect gev volg van het gebruik ik van deze informa atie. De opvattingen en meningen opgeenomen hierin kunn nen op enig momen nt aan verandering g onderhevig zijn enn ABN AMRO heeft geen enkele verplic chting om de informa matie in dit document na de datum hiervvan te herzien. Voordat u in i enig product van ABN AMRO investteert, dient u zich te e informeren over de de verschillende financiële en andere rissico’s, alsmede mo ogelijke beperkingenn voor u en uw inves steringen als gevolg van toepasselijke weetgeving en regels. Indien I u, na lezing van v dit document, overweegt o een invesstering te doen in een n product, raadt ABN N AMRO aan om eenn dergelijke investerin ng met uw relatiemanager of persoonlijijke adviseur te besppreken om nader te bezien b of het relevante product – met inacchtneming van alle mogelijke m risico’s – pa ast bij uw investerringen. De waarde van beleggingen ka an fluctueren. In he et verleden behaalde de resultaten bieden geen garanties voor de toekomst. ABN A AMRO behoudt zich het recht voor wijzigingen w in dit mate eriaal aan te brengenn. Alle rechten n voorbehouden