ABSOLUUT A RCH I T ECT U U R — DESIGN — K U NST — L I F EST Y L E
N°21
H E R F S T— W I N T E R 2 0 — € 9
“De kracht van een gebouw zit in de detaillering. Het is niet altijd zichtbaar voor iedereen, maar onbewust heeft het wel een impact op hoe je de ruimte beleeft.”
Pieter-Jan Leenknecht & Jovanca De Bruycker
Voor gezellige warmte in koude winterdagen!
...als duurzame partner in warmtepompen & klimatisatie Met meer dan 10 jaar ervaring in de installatie van warmtepompen, zonneboilers, airco, klimatisatie en sanitaire installaties, bieden wij een duurzame oplossing voor al wie op zoek is naar een gezonde leefomgeving, binnen een goed geïsoleerde woning. We helpen u graag op weg met het juiste advies op maat van uw eigen woonproject.
Meersbloem-Leupegem 50 Oudenaarde t 055 61 62 63 - www.hecotec.be
ABSOLUUT VOORAF
HE T CULT URELE MISV ERSTA ND De uitdaging om een monografie uit te geven over het dertigjarige engagement van mijn bedrijf voor architectuur en de intrinsieke waarden die daarin vervat kunnen zijn, heeft mij deze nazomer aan het schrijven gezet. Naast de evidente participatie in de creatie van Belgische bouwkunst is mij een tiental jaar geleden, bij de oprichting van dit magazine, ook de bewustwording van een brede maatschappelijke verantwoordelijkheid eigen geworden. De drammerigheid waarmee ik daarover mijn gedacht wens te zeggen, is ondertussen vermaard, zij het niet altijd door iedereen op dezelfde manier gesmaakt. Desondanks zag ik mijn kans schoon om in dit prachtige boek – Absoluut Architectuur, a monograph by ABS Bouwteam –, doorspekt met adembenemende beeldenpoëzie, opnieuw enkele gevorderde inzichten neer te pennen. Het belangrijkste inzicht daarvan is het aankaarten van wat ik liefdevol het Culturele Misverstand noem, waarbij bouwend Vlaanderen hardnekkig blijft geloven in een architect als een one-stop-shop. De tekst gaat over de immoraliteit van een werkman schroefjes te laten maken zonder het moertje. Ik betoog dat er een soort kruisbestuiving moet zijn tussen de architect en de makers. Architectuur is als het ware een proces van bevruchting door de ideeën van de architect om die creatie dan te laten groeien, te visualiseren, vorm te doen krijgen door de makers, de bouwers, de uitvoerders. Zonder samenwerking tussen die twee loopt het, zoals op veel werven, grondig fout. Eigenlijk is dit magazine al een decennium lang het relevante platform geweest om tot die beschouwing te komen. Het spanningsveld dat ontstaat wanneer schoonheid, duurzaamheid, bruikbaarheid en meerwaarde elkaar aanraken, is het voorwerp van bijna de gehele inhoud van elke uitgave van dit magazine, in de hoop dat de boodschap aanslaat en het inzicht besmettelijk blijkt. Het is daarom dat ik u met ingehouden adem deelgenoot maak van mijn column op pagina 76: een bespiegeling over het nut van een bouwteam.
Anton Sr Gonnissen ABSOLUUT architect en uitgever Sint-Martens-Latem, 20 november 2020
N°21 08
68
ABSOLUUT ARCHITECTUUR
ABSOLUUT GAMECHANGING
CAS architecten / 02 De kracht van een gebouw zit in de detaillering
Still Room / 38 Luisteren naar de stenen op het Antwerpse Eilandje
Woord vooraf / 05 Het Culturele Misverstand
Sep Verboom / 46 Interview met Designer of the Year 2020
De Boekentoren / 08 Gentse reus met neus voor detail
Gamechangers / 54 Om in de gaten te houden: designers met een nobele missie
Zwart hout, het nieuwe goud / 20 Must-have in een minimalistisch, tactiel interieur
Radar / 62 Het ecolijstje
Openheid en connectie tussen bos en cocon / 30
Metamorfose van een modernist / 68 Van oud tankstation tot Baskisch grillrestaurant
Coverbeeld: uit de reportage ‘De Boekentoren’, vanaf pagina 08
ABSOLUUT INHOUD
herfst - winter 2020
80
110
ABSOLUUT HOME OFFICE
ABSOLUUT HOT
Column Anton / 76 Het Culturele Misverstand
Radar / 100 Het eindejaarslijstje
Binnenkijken bij Marc Merckx / 80 Thuiswerker avant la lettre
Takeaway / 108 Gentse afhaalgerechten voor nu
Radar / 90 Het kantoorlijstje
Take me away / 109 De schoonste plekjes voor later
Hier bloeit een tuinpaviljoen / 93 De mooiste thuiskantoren van architecten
Boeken / 110
CAS architecten De Boekentoren
8
ABSOLUUT ARCHITECTUUR
Elke editie gaan twee partijen in gesprek over Belgische architectuur. Deze keer trekt Anton Gonnissen, zaakvoerder van ABS Bouwteam en uitgever van dit magazine, met CAS architecten naar het centrum van Gent. Pieter-Jan Leenknecht en Jovanca De Bruycker kozen er voor de Boekentoren uit 1942, een modernistisch totaalkunstwerk van Henry van de Velde. Daarmee keert het architectenduo niet alleen terug naar hun studententijd en Jovanca’s voormalige werkervaring als architect in het restauratieteam van de Boekentoren, ze tonen ook hun diepe appreciatie voor de legendarische Belgische kunstenaar, designer en architect en zijn onnavolgbare zucht naar eenvoud en detaillering.
9
D E T O B R O E E N K E N
GENTSE REUS MET EEN NEUS VOOR DETAIL
10
Het is dit jaar tien jaar dat CAS architecten en ABS Bouwteam samen woonprojecten realiseren. Het Gentse architectenbureau heeft zich het voorbije decennium ontpopt tot leverancier van totaalconcepten die zich laten opmerken door de hoge graad van afwerking in architectuur en interieur. Terwijl het trio hun rondgang door de Boekentoren aanvat, blijkt al snel dat het oog voor detail in perfectionistische mate bij Jovanca te vinden is. “De kracht van dit gebouw zit in de doorgedreven detaillering, zoals de afgeronde hoeken van deze pilaren. Het is niet altijd zichtbaar voor iedereen, maar onbewust heeft dit een impact op hoe je de ruimte beleeft”, mijmert ze terwijl ze met haar hand over het beton strijkt. Voordien werkte de CAS-architecte voor Baro Consulting, dat sinds 2012 als architectenbureau deel uitmaakt van het restauratieteam van ‘de vierde toren van Gent’.
11
EEN TOREN BOEKEN Zeventig jaar is Henry van de Velde wanneer hij in 1933 de opdracht krijgt om een nieuwe universiteitsbibliotheek te ontwerpen. In die periode doceert hij Bouwkunst en Toegepaste Kunsten aan de Gentse universiteit en zijn idee gaat meteen uit naar een toren als boekenmagazijn. Hij moet er koppig voor knokken, maar uiteindelijk krijgt hij goedkeuring voor zijn eigenzinnige ontwerp. Van de Velde past zijn formule van licht, juiste verhoudingen en uitgelezen materialen toe en kiest resoluut voor een ongewone gevel van naakt beton op een sokkel bekleed met arduin, grote stalen ramen en de juiste inval van licht. Hij voorziet de grote leeszaal en de tijdschriftenleeszaal van veel zenitaal licht en hij richt de ruimtes op het zuiden, zodat hinderlijk licht wordt geweerd. Pieter-Jan: “Véél daglicht, mooie welgekozen materialen en correcte verhoudingen: zijn tools zijn ook onze tools. En door de juiste puzzel te leggen, creëer je aangename ruimtes waarin rust regeert.” Van de Velde gaf de Boekentoren de vorm van een Grieks kruis. De vijver in de binnentuin reflecteert dat grondpatroon.
12
13
In de kelderverdiepingen van de Boekentoren wandel je langs veertig kilometer kostbare boeken, tijdschriften en manuscripten.
TOTAALKUNSTENAAR Noem het beroepsmisvorming, maar eenmaal afgedaald in de kelderverdiepingen — te midden van veertig kilometer kostbare boeken, tijdschriften en manuscripten — zijn het vooral de bouwtechnische afwerkingen die Antons aandacht trekken. “Dit is een inrichting van technieken met spektakelwaarde. Nog nooit zag ik zorgvuldiger gemonteerde elektriciteitsleidingen dan hier.” Dat het restauratieteam met evenveel zin voor afwerking in de geest van de meester werkt, beaamt ook Jovanca: “Alles ziet er puur en heel eenvoudig uit, maar om dit bouwwerk te kunnen neerzetten of te restaureren, kan je niets aan het toeval overlaten. Elke schakel van ontwerp tot uitvoering moet evenveel aandacht krijgen. Niets is onbenullig of onbelangrijk, zelfs het bakje van de wifi niet. (lacht)” Als totaalkunstenaar tekent Van de Velde alle details: van meubilair over zwarte ijzeren raamprofielen en vloerpatronen tot de deurkrukken en de bekleding van de radiatoren. Helaas staan
14
de moeilijke economische situatie in de jaren van uitvoering en het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog de realisatie in de weg: Van de Velde moet de keuze van het materiaal bijstellen en slechts een deel wordt gerealiseerd. Hier en daar zijn vandaag nog originele meubelstukken, lichtarmaturen en handvaten terug te vinden. Op andere plekken werden de originelen door het restauratieteam van het leidende architectenbureau Robbrecht en Daem nieuw gemaakt. “Het is voor ons een droom om als architect het hele project tot in het kleinste detail te kunnen ontwerpen en te sturen, tot aan het ontwerp van pakweg de raamkrukken. Maar net zoals in het verhaal van Van de Velde speelt budget ook vandaag een contraproductieve rol”, aldus Jovanca.
“Elke schakel van ontwerp tot uitvoering moet evenveel aandacht krijgen. Niets is onbenullig of onbelangrijk, zelfs het bakje van de wifi niet.” – JOVANCA DE BRUYCKER
15
“Véél daglicht, mooie welgekozen materialen en correcte verhoudingen: de tools van Van de Velde zijn ook onze tools. En door de juiste puzzel te leggen, creëer je aangename ruimtes waarin rust regeert.” – PIETER-JAN LEENKNECHT
KRACHT VAN DE LIJN Van architectuur tot interieur en design: uit alles wat de Boekentoren typeert, spreekt de kracht van de lijn. Met Van de Veldes signatuur — afrondingen en intense eenvoud — loopt de soepelheid van de belijningen als een rode draad door het bouwwerk. En die lijnen slingeren zich een weg door het volledige gebouw. Van de ondergrondse trappenbalustrades in ruwe cementering en uitgeholde schachten waarlangs licht de kelders wordt binnengetrokken, door de gangen met afgeronde hoeken die voor een vloeiende overgang tussen muren en plafond zorgen, langs de veel te smalle maar robuuste trappenhal en op elke torenverdieping de eindeloze herhaling van betonnen pilaren in de oude bibliotheek, tot aan het hoogste punt van de toren. “Hier vind ik de kracht van het gebouw”, verwoordt Anton zijn plotse ahaerlebnis op de zevende verdieping van
16
de Boekentoren. “In de soldateske ordening van de betonnen kolommen op elke verdieping van de oude bibliotheek, ontdaan van hun boeken, naakt in hun essentie.” De Boekentoren is een constructie van 64 meter hoog met vier kelderverdiepingen, twintig verdiepingen en een imponerende belvedère bovenop dat alles. In tegenstelling tot de andere aanpassingen van materialen, bleven voor dit pronkstuk de topmaterialen tijdens de uitvoering behouden omdat ze toch al waren besteld of aangekocht. Allemaal zijn ze afkomstig uit België of Kongo. Zo zijn de zuilen gedecoreerd met koloniaal hout, is de trap van de lift naar de zaal opgetrokken in zwart Doorniks marmer en zijn de vier terrassen met platen van arduinsteen afgewerkt.
De belvedère wordt nu gerestaureerd. Alle topmaterialen bleven behouden. Zo zijn de zuilen gedecoreerd met koloniaal hout uit Kongo.
17
“In de soldateske ordening van de betonnen kolommen op elke verdieping van de oude bibliotheek vind ik de essentie van dit gebouw.” - ANTON SR GONNISSEN
GRIEKS KRUIS Samen met Victor Horta lag Van de Velde in het laatste decennium van de negentiende eeuw aan de basis van de art nouveau in België en in Duitsland stichtte hij in het begin van de twintigste eeuw de voorloper van Bauhaus. In 1926 keerde Van de Velde terug naar België en zocht hij aansluiting bij de nieuwe, naoorlogse generaties van jonge, modernistische architecten. “Van de Velde leerde voortdurend bij”, lezen we in een tekst van Werner Adriaenssens, curator van de tentoonstelling die in 2013 ter ere van honderdvijftig jaar Van de Velde werd georganiseerd. “En de vormfouten die hij in het begin maakte, werden overwonnen.” Anton: “Als Van de Velde op het einde van zijn carrière en met zo veel tegenstand nog een architecturaal kunstwerk van dit kaliber uit de pols kan schudden, is er nog hoop voor mij.
18
Ik geef mezelf nog tien jaar.” Pieter-Jan knikt: “Zijn blijvende interesse om zich bij te scholen, is om een voorbeeld aan te nemen. En dat je op zeventigjarige leeftijd nog een toonaangevend gebouw als dit neerzet is ronduit wonderbaarlijk.” Weetje: Van de Velde gaf de Boekentoren de vorm van een Grieks kruis. Dat was niet religieus ingegeven, maar diende als symbolische knipoog naar de verbinding tussen hemel en aarde, naar de vermenging van tijd en ruimte. De vijver in de binnentuin reflecteert dat grondpatroon. Het resultaat is een sober, evenwichtig en krachtig bouwwerk dat in synergie met de tuin doorheen de jaren is uitgegroeid tot een Gentse landmark. In 1992 werd het iconische gebouw op de lijst van beschermde monumenten geplaatst.
SPECIAALZAAK IN EXCLUSIEF DESIGNMEUBILAIR EN MAATWERK
GROOTSTE WALTER KNOLL COLLECTIE
GRAND SUITE. DESIGN: EOOS
CASSINA - KNOLL INT - B&B ITALIA - WALTER KNOLL - DE SEDE - ARTISAN - MDF ITALIA - PASTOE - CARL HANSEN - ARCO EDRA - CLASSICON - MOOOI - INDERA - ARPER - FRITZ HANSEN - FLOS - JOV - LA PALMA - VAN ROSSUM - VITRA - OCCHIO - ...
HOME ART interior design
ZWART HOUT
— het nieuwe goud
20
©Damon De Backer
KATRIEN DOMS - UKIYO BLUE 002 (2750 EURO) www.weareatelierecru.com
SAMEN MET DE WABI-SABIINVLOED IN BELGISCHE INTERIEURS, KWAM OOK DE LIEFDE VOOR ZWARTGEBRAND DESIGN. MET ZIJN KRACHTIGE, VERWEERDE UITSTRALING ZORGT GEBRAND HOUT VOOR WAT TEGENGEWICHT ÉN EVENWICHT IN DE MIX VAN NATUURLIJKE KLEUREN EN MATERIALEN. ONDERTUSSEN IS ZWARTGEBRAND DESIGN UITGEGROEID TOT EEN MUSTHAVE VOOR AL WIE HOUDT VAN EEN MINIMALISTISCH EN TACTIEL INTERIEUR.
22
KASPAR HAMACHER - BURNT STOOL #1 (2900 EURO) www.spazionobile.com 23
THOMAS SERRUYS - DATA TABLE (4400 EURO) EN DATA STOOL (990 EURO) www.thomasseruys.com
24
KASPAR HAMACHER - STOOL (3200 EURO) www.spazionobile.com
THOMAS SERRUYS - DATA STOOL (990 EURO) www.thomasseruys.com
25
TIM VRANKEN - NORMA SCULPTURE (2700 EURO) www.weareatelierecru.com
KASPAR HAMACHER - BURNT STOOL #1 (2900 EURO) www.spazionobile.com
KATRIEN DOMS - UKIYO 001 (3800 EURO) www.weareatelierecru.com
26
GERALDINE VAN HEUVERSWYN - LAMP (1165 EURO) www.geraldinevanheuverswyn.be
Met dank aan www.weareatelierecru.com
27
Natiënlaan 123 – Knokke
+32 50 622 633
closed wed. & sun.
R R I N T E R I E U R . B E
OPENHEID &CONNECTIE tussen bos en cocon
30
In een wijk wonen is handig en plezant als je jonge kinderen hebt. Tot je plots merkt dat je kroost een goed eind in zijn tienerjaren zit, en dat je als gezin je woonplek bent ontgroeid. Dat de ideale locatie voor die volgende levensfase dan ergens in het midden tussen rust en verbinding ligt, weet ook ABS Bouwteam. Samen met architect Mathieu Verhoeven realiseerde het bouwteam een nieuwbouwwoning op de heide van Waasmunster, volledig in het teken van openheid, natuur en connectie.
31
Knipoog naar boomstammen
Wie op de autosnelweg de afrit Waasmunster neemt en even binnendoor rijdt, komt in een heerlijke bosomgeving terecht. Op het einde van een doodlopende weg manifesteert deze donkere nieuwbouwwoning zich als een cocon van rust die perfect versmelt met de omringende natuur.
32
De langgerekte, strakke gevel aan de straatzijde houdt de snelweg ver weg en met hun subtiele roodbruine kleur zijn de Linea-gevelstenen een knipoog naar de kleur van de stammen van de naaldbomen rond het huis. Via de tuin en de bomen strekt het groen zich verder uit naar het bos en de heide verderop. Het is in die richting dat het huis zich openplooit, want een intense link met de natuur stond bovenaan het droomlijstje van de bouwheer. Zonder de vlotte verbinding tussen Gent en Antwerpen te verliezen: een noodzaak in het leven van een actief gezin met een tiener en een twintiger.
In samenwerking met architect Mathieu Verhoeven realiseerde ABS Bouwteam een woning met gesloten architectuur aan de voor- en linkerzijgevel. Het bouwteam deelde de woning in met een mooi evenwicht tussen functionele en open ruimtes en positioneerde de leefruimtes in een L-vorm langs een doorlopende, glazen achtergevel in de richting van de tuin. Ook het witte interieur straalt ruimtelijkheid uit. Een mooie feature die dat bevestigt, zijn de luifels in witte crepi die het plafond optisch verlengen naar buiten. Vanuit de leefruimtes ademt het uitzicht een en al natuur, want de tuin met zwembad wordt geflankeerd door een intiem, maar karaktervol bos.
De langgerekte gevel aan de straatzijde houdt de autosnelweg ver weg. Het is in de richting van het bos en de heide verderop dat de woning zicht openplooit.
“
M E T H U N S U B T I E L E ROO D B R U I N E K L E U R Z I J N D E L I N E A- G E V E L S T E N E N E E N K N I P OOG N A A R D E K L E U R VA N D E S TA M M E N VA N D E N A A L D B O M E N R O N D H E T H U I S.
33
Kleurrijke kunst in huis Het resultaat is een strakke, maar warme woning. Daar zit ook de kleurrijke kunst in het huis voor iets tussen. De bouwheer geeft ze even nauwgezet een plaatsje als hij ze verzamelt. Elke hint naar steriliteit wordt daarmee in de kiem gesmoord en zo wordt ook het bewijs geleverd dat een woning tegelijk harmonieus en pittig kan zijn. “Dat hij bij het hele traject perfect begeleid werd”, wil de bouwheer nog even kwijt. En dat dit wel nodig was, aangezien hij zonder kennis van zaken wél de nieuwste normen op het vlak van hedendaags design en technieken verwachtte. De werfleider groeide in zijn rol van adviseur uit tot een vertrouwenspersoon en leidde het gezin bovendien naar leveranciers die met hun aanbod perfect aansloten bij de stijl en aanpak van het gezin. “Alleen zo kan je een droomwoning realiseren”, klinkt het.
Het bouwteam deelde de woning in met een mooi evenwicht tussen functionele en open ruimtes.
“
O OK HE T WIT TE INTERIEUR STR A A LT RUIMTELIJK HEID UIT. EEN MOOIE FEATU RE DIE DAT BE VESTIGT, ZIJN DE LUIFELS IN WIT TE CREPI DIE HE T PL A FOND OPTISCH VERLENGEN N A A R BUITEN.
34
“
DE K LEURRIJK E KUNST IN HUIS SMOORT ELK E HINT N A A R STERILITEIT IN DE K IEM EN LE VERT HE T BE WIJS DAT EEN WONING TEGELIJK H A RMONIEUS EN PIT TIG K A N ZIJN.
35
uinarch s t rtu ee ff ik na r c hititec ect vi taenuit “ tAstree ls ina rik c hva cnuit t s teenvoud r eeeef ni kv ov ud a nui t eenv oud de natu ke hdaermonie aa r ha n aot unie u r l tussen i jtu kesse h a rnm oni e tus sen e nat u uurlr liinjjke rm ng, tuin e n wl an onds in gcha , t u ip. n e” n l a n d s c h ap. ”
g, t uin en l a nd sc h a p. ”
riek Snaet
iek Snaet
- Frederiek Snaet
tuinarchitect Frederiek Snaet
tuinarchitect Frederiek Snaet Molenstraat 52 c
M ol en st r9860 aat 52Ba c l egem (Oo sterzele) tuinarchitect Frederiek Snaet 98 60 B al egem ( O ost er z e l e ) M o l e n s t ra a09 t 5 2362 c 80 62 0e62 90896 03 62 Bal8 eg m (Oosterzele) info@tuinensnaet.be
i n f o@ t u i n en sn aet .be 09 36 8 0 6uinens 2 w2ww.t naet.be www.t ui ni fnoe@ntsuni naeents. nbe aet.be w w w.t u i n e n s n a e t . b e
ARCHITECTUUR S T I L E E R T S T I LT E
©Frederik Vercruysse
38
Het zoeken naar stilte is een modern verschijnsel. In onze fastlane world is verstilling een luxe. Hoe drukker onze levens en leefomgeving, hoe meer we ernaar snakken. We zoeken stilte voornamelijk in de natuur, maar ook in de stad groeit innerlijke verstilling. Vormgever Cédric Etienne verdiepte zich in de architectuur van de stilte en ontwierp in het Noorderpershuis in Antwerpen een ‘Still Room’. “Omdat ze het geluid van buiten weren, echoën gebouwen als het ware stilte”, steekt de stichter van Studio Corkinho van wal. Wij gingen zitten en luisterden naar de stenen in zijn stille ruimte.
K U N ST VA N D E ST I LT E In tegenstelling tot wat velen denken, is stilte weinig natuurlijk. In de natuur bestaat ze amper. Daarom deze kleine nuance: wat we eigenlijk zoeken, is verstilling. Zo is het precies het alomtegenwoordige geruis van de golven dat de zee zo aantrekkelijk maakt. De niet-aflatende ademhaling van het water biedt ons net die verstilling. Stilte is niet de afwezigheid van geluid, wel van afleiding. Verwonderlijk is het niet dat architectuur hierbij vaak een cruciale rol speelt. Architectuur schept een universum waarin ruimte en beleving elkaar aanvullen, waar de juiste combinatie van steen, staal, beton, hout en glas ons ontroert omdat onze zintuigen simultaan worden aangesproken. De herinterpretatie van een monastieke cel die Cédric Etienne met zijn multidisciplinaire designstudio Studio Corkinho vormgaf in het Antwerpse Noorderpershuis, is dan ook een pleidooi voor de bouwkunst van de stilte. “Stilte gedijt niet in expressieve architectuur. Wel in uitgepuurde ruimtes vol eenvoud”, weet Cédric. “Noem het een bouwvorm die zijn kracht en zinnelijkheid puurt uit correcte materialisering. Ervaringen hangen samen met de tactiliteit, textuur en detail. Als het geluid van buiten wordt geweerd, blijft de naakte essentie over. Zo is het ook bij Peter Zumthor.” De Antwerpenaar vond inspiratie bij
de befaamde Zwitserse architect. En daarnaast ook bij Le Corbusier, Carlo Scarpa en Japanse vormgevers die authentieke theehuizen en ryokans gestalte gaven. Zeker in Japan, waar innovatie en traditie elkaar aanvullen en omarmen, toont de architectuur van de stilte zich als een noodzakelijk tegengewicht in onze flitsende wereld. Cédric: “Verstilling vraagt om introverte architectuur: je schrapt om de essentie over te houden. Dat ervaar je ook in de bijzondere bouwwerken van Zumthor, zoals het Kolumba museum in Keulen en de veldkapel aan de noordrand van de Eifel. Het is architectuur die connectie biedt, als meerlagig medium om een boodschap mee te geven. Ook Tadao Ando en andere iconen slagen erin om mensen letterlijk en figuurlijk stil te laten worden. Ze creëren hedendaagse kerken en tempels.”
39
INDUSTRIEEL KLOOSTER Als voormalig setdesigner heeft Cédric oog voor de materialiteit der dingen. Maar wie veel energie in expressie steekt, richt de blik ook vaker naar binnen, als contemplatie en een terugkeer naar de basis: “Allereerst wou ik de voorwaarden voor stilte begrijpen. Wanneer en hoe inspireert een ruimte tot stilte? Het was een soort pelgrimstocht die me onder meer naar kloosters en theehuizen in Japan bracht. Ik dompelde me er onder bij de meesters van de stilte: niet esoterisch, wel meditatief en niet als detox, maar wel als purificatie. Wat ik er vond, was een interieur dat alle zintuigen aanspreekt: zien, luisteren, ruiken, proeven en voelen.” De ontwerper reisde in het spoor van de stilte. De indrukken die hij verzamelde, vertalen zich in zijn stille ruimte in het gebruik van geraffineerde materialen, klaarheid van expressie en vederlichte poëzie.
40
In de Still Room presenteert Cédric Etienne zijn kurkobjecten uit gerecupereerd kurkafval.
“ ST I LT E G E D IJ T N I E T I N EXPRESSIEVE ARCHITECTUUR. WEL IN UITGEPUURDE RUIMTES VO L E E N VO U D.”
Cédric leidt ons rond: “Dit is de accumulatietoren van de oude waterkrachtcentrale. Het gebouw stond twintig jaar leeg en is eigendom van de stad.” De ramen gooien licht binnen. Het patina en het spel van licht en schaduw voelen onmiddellijk erg Japans aan. Ook het meubilair werd tot een minimum beperkt om de kracht van de leegte te laten spreken. We zien een stoel van Ico Parisi en een eeuwenoude monnikstoel. Eigen stukken zijn onder meer een monolithische lage tafel van samengeperste verbrande kurk, een bijzettafel gemaakt van een kurkcompositie en een sculpturaal kurken paneel. De Still Room vormt een unieke context voor de presentatie van de nobele collecties van Studio Corkinho. De creatieve designer ontwerpt en produceert er zijn kurkobjecten uit gerecupereerd kurkafval. Zowel de ruwe kurk als de afgewerkte producten lijken er te rijpen als in een precieuze wijnkelder. Maar de ruimte is echter veel meer dan een soort portfolio voor de studio. Je kan er ook terecht voor een yoga- of meditatieles en studenten zoeken er de stilte op. Cédric: “Ik wil inspireren om stilte niet als stijl of trend te zien, maar om ze als een deel van het leven te omarmen.”
41
De stille ruimte is de uitgelezen plek om een yoga- of meditatieles te volgen.
KLASSIEKE VERHOUDINGEN De Still Room is voor Cédric een signatuurproject op ware grootte: “Ik voel me meer belevingsfilosoof dan ontwerper. Hier wordt de pauzeknop ingeduwd, een moment waarop je geen slaaf meer bent van je gedachten. Je ervaart dat stilte niet leegte, maar net het volle bewustzijn betekent. Probeer het moment tussen twee noten te vatten en het vervolgens uit te rekken. Ik ervaar stilte als een bron van energie. Alles laden we op vandaag, maar onszelf vergeten we. Daarom is een shotje rust en luisteren naar de adem zo verrijkend”, besluit Cédric.
42
“A L L ES L A D E N W E O P VANDA AG, MA AR ONSZELF VERGETEN WE. DAAROM G E E F T E E N S H OTJ E R U S T EN LUISTEREN NAAR DE A D E M ZO V E E L E N E R G I E.”
De Nachtwacht, experts in slaapgenot BOXSPRINGS I LATTENBODEMS I MATRASSEN I BEDDEN DONSDEKENS I BEDTEXTIEL I HOOFDKUSSENS
Een gœde nachtrust ligt aan de basis van jouw гluk en гzondheid. Daarom gaan wij tot het uiterste om samen met jou het perfecte bed te vinden. openingsuren: ma: 13.30-18u / di. t.e.m. zat.: 10-12u en 13.30-18u. Ook op afspraak! gesloten op zondag
De Nachtwacht Meensesteenweg 121 - Kortrijk / T 056 26 11 63 www.denachtwacht.be
VAN GILS ADVISEERT EN PLAATST, MET PASSIE, TOTAALOPLOSSINGEN DIE TE MAKEN HEBBEN MET BEELD, KLANK, AUTOMATISATIE EN NETWERK, DIT VOOR DE PARTICULIERE EN B2B MARKT.
RESIDENTIEEL I PROFESSIONEEL
WWW.VANGILS.PRO
SEP VERBOOM Designer of the Year
46
Vorige maand riep Biënnale Interieur Sep Verboom digitaal uit tot ‘Designer of the Year’. De Gentse designer gooide de voorbije jaren hoge ogen met de rol die hij opnam als ontwerper, connector én wereldverbeteraar. Een onconventionele keuze voor deze vijftiende keer dat de designtitel wordt uitgereikt, of toch niet? “Ik heb het momentum mee.”
Duurzaam design is tegenwoordig een trending topic. Samen met sociaal design is dat jouw stokpaardje. Maakt dat jou uniek en vandaag relevant als designer? Sep Verboom: “Samen ontwerpen, mensen samenbrengen rond duurzaam design en tegelijk kleine gemeenschappen betrekken in het proces: dat is inderdaad mijn ding. Meer dan een ontwerper ben ik vooral een connector. Voor mij primeert dat collectieve. En da’s inderdaad een beweging die globaal aan de gang is.” Je bent opgeleid tot industrieel productontwerper én volgde de opleiding Duurzame ontwikkeling. Je werkt voor ngo’s én voor de industrie. Heb jij dankzij die kennis en ervaring de juiste bagage om in de toekomst het verschil te maken? “Dat hoop ik met de titel ‘Designer of the Year’ te bereiken. De tijdsgeest zit in elk geval juist. Mensen zijn op zoek naar een alternatief en willen bedachtzame keuzes maken. Waarom zou je als ontwerper een object louter om het object maken, als er zoveel meer potentieel en noodzaak is? Enkel rekening houden met de esthetiek of de verkoopbaarheid van een ontwerp is niet meer van deze tijd.”
Ben je na acht jaar nog dezelfde idealist als in het begin? “Ik ben nu toch meer een realist. Niet alleen in de zin dat ik een duidelijk zicht heb op hoe ik projecten kan aanpakken en met design over mijn ideeën en aanpak kan communiceren, maar ook in die zin dat ik nu besef dat verandering ook écht mogelijk is. Ik stel dan misschien geen zo’n hoge doelen meer, maar ondertussen heb ik wel begrepen dat je er stap voor stap ook geraakt.” Waar vinden we jouw werk in het spectrum van duurzaam tot sociaal design? “Ik denk ergens middenin. Dat economische aspect is sowieso belangrijk, maar daarnaast is er ook de maatschappij en de mens én de impact op onze omgeving. Deze drie zaken zouden in het ontwerpproces altijd centraal moeten staan en in evenwicht moeten zijn. In het verleden kreeg het economische te veel gewicht. De shift is nu aan de gang.”
47
“Ik ben realist in die zin dat ik nu besef dat verandering ook écht mogelijk is. Ik stel dan misschien geen zo’n hoge doelen meer, maar heb ondertussen wel begrepen dat je er stap voor stap ook geraakt.”
Denk je dat deze verandering na dit jaar in een stroomversnelling zal geraken? “Ik denk dat iedereen sterk voelt dat de thematiek leeft. Studenten zijn ermee bezig, bedrijven voelen de nood aan innovatie en de gebeurtenissen van dit jaar hebben het soort van flexibiliteit losgemaakt dat nodig is om tot een heroriëntering te komen. De vraag is nu of Belgische bedrijven genoeg ondersteund zullen worden door de overheid, maar ik durf te denken van wel.” In tegenstelling tot het cliché van de ‘social designer’, ga jij het economische aspect van productdesign nochtans niet uit de weg, klopt? “Ik denk niet dat het de bedoeling is van ‘social design’ om winst volledig uit te schakelen. Bovendien leven we nog altijd in een kapitalistische samenleving. Hoe je het ook draait of keert: winst is een van de drijfveren voor alles. In een ideale wereld primeert dat niet meer. Maar nu loop ik misschien op de zaken vooruit. (lacht)” Welke zaken zie jij het liefst snel veranderen? “Het begint bij de scholen. Zij moeten de thematiek aan bod laten komen en het bewustzijn hierrond verder voeden. Als tweede komt de overheid, die ondersteuning moet bieden aan het onderwijs en de bedrijven. De rest volgt, want de consument is al vragende partij. Iedereen is momenteel zoekende en omdat alles met elkaar verbonden is, is het een proces dat wel even duurt vooraleer het tot een doorbraak komt.” Je bent jouw carrière gestart met ‘Livable’, een designlabel dat design, industrie en kleine gemeenschappen verbindt en dat streeft naar evenwicht tussen mens en milieu. Meestal vind je die gemeenschappen ver weg. Is dat een aspect dat je na dit jaar anders bekijkt?
48
“Door de huidige coronamalaise word je minder gestimuleerd om te reizen, dat klopt. Toch blijf ik ervan overtuigd dat we niet lokaal kunnen werken zonder globaal te denken en actie te ondernemen. Alles is namelijk met elkaar verbonden. We moeten overal ter wereld een andere mindset kunnen planten.” Je werkt vaak met rotan, een duurzaam materiaal waar je eerder toevallig bent op gebotst. Toch laat het je niet meer los. Vanwaar de interesse voor dit materiaal? “Ik geloof in rotan omdat het een duurzaam materiaal is en omdat alles samenkomt als je het wil cultiveren: je hebt bossen nodig, multicultuur en mensen. Rotan staat dus op veel vlakken symbool voor mijn toekomstvisie.” Wat zijn je plannen en ambities voor de komende jaren? “Met het Livable-platform gaat de focus naar het overdragen van kennis. Ik geef les aan het KASK in Gent en organiseer workshops, lezingen en coachingtrajecten. En sowieso blijf ik graag lokale organisaties en globale ondernemingen met elkaar linken om onderzoek te doen rond bepaalde vraagstukken. Zo werk ik voor mijn nieuwe project ONTketen samen met Circular Matters en Pro Natura, de dienst die instaat voor groenonderhoud. In zo’n samenwerking wordt de traditionele ontwerphiërarchie waarbij de ontwerper alles te zeggen heeft, uitgeschakeld en gaan we samen door alle stappen van het proces: van samen snoeien tot labowerk. We onderzoeken nu hoe we van groenafval design kunnen maken dat meteen ook een biobased oplossing aanreikt.”
Well Distance Being Ludieke interventie in rotanpak
Met zijn Livable-platform deed Sep Verboom in april van dit jaar op een ludieke manier aan bewustwording door deel te nemen aan de oproep van de Verenigde Naties. Hij ontwierp een rotanpak dat op een speelse manier social distancing afdwingt, creëerde zo een creatief antwoord op de pandemie en haalde daarmee de wereldpers..
49
DE VIER WERKEN VAN VERBOOM De objecten die de designer hebben gevormd
FAN Fan is de lamp waarmee het allemaal is begonnen: gegroeid vanuit een ecologisch studieproject op de Filipijnen en gemaakt uit een weggegooide ventilatorkap uit rotan. De lampen hebben ondertussen een vast plekje op de designmarkt veroverd.
ROPE Voor Rope worden oude scheepstouwen hergebruikt. Het maken van de tapijten vormt een continue bron van inkomsten voor de plaatselijke weefgemeenschappen op Lapu Lapu Island op de Filipijnen. Met Rope komt ook Livable van de grond: een platform voor ontwerpers die willen ontwerpen met gerecycleerde materialen.
©Aaron Lapeirre
Met de Peruviaanse collectie Jiwi trekt Sep Verboom naar Milaan. De productie en verkoop van deze serie objecten versterkt de lokale gemeenschappen, maar in Europa zijn ze niet verkrijgbaar. Het transport ervan is vanuit ecologisch oogpunt immers geen goede zaak. Qua statement kan dat tellen. Het verhaal is wél wereldwijd te koop, in boekvorm.
AYA
©Piet Albert Goethals
JIWI
Met Aya maakt Verboom de link met de industrie. Livable en Vincent Sheppard slaan de handen in elkaar en ontwikkelen een innovatieve rotancollectie. Deze bestaat uit een loungestoel en een serie legplankjes en heeft als belangrijkste scopes jobcreatie en de stimulatie en verrijking van het rotanvakwerk in het Indonesische Cirebon. 50
WIE IS SEP VERBOOM? Millennial met een missie
/ Geboren in 1990 in Gent. / Studeert Industrieel productontwerp en Duurzame ontwikkeling aan VIVES in Kortrijk. / Wijdt zijn afstudeerproject aan zijn stage in de Filipijnen, waar hij de Fan-lampen ontwerpt uit kappen van ventilatoren. Hij wint er in 2012 een OVAM Eco Award mee. In de Filipijnen leert hij ook rotan kennen. / Tijdens zijn stage in Berlijn leert hij de kneepjes van het vak: pitchen, onderhandelen, fabrieken bezoeken én werken op het ritme van de designbeurzen. / Oprichting Livable, als link tussen gemeenschappen en de industrie. / Later volgen mooie projecten rond sociaal design. Zo groeit uit de samenwerking met meubelproducent Vincent Sheppard de AYA-collectie. / Wint in 2018 de Henry van de Velde Award voor jong talent.
“Waarom zou je als ontwerper een object louter om het object maken, als er zoveel meer potentieel en noodzaak is?”
51
Plane - Anohid by Erpicum
Innovatieve designdeuren op maat gemaakt in eigen atelier.
Bissegemsestraat 86 8501 Kortrijk T +32 56 44 00 60 info@anohid.be
Gamechangers, dat zijn the ones to watch – zeker dit jaar. Ze verdienen aandacht omwille van hun radicale aanpak en hun grote wendbaarheid om vernieuwing écht mogelijk te maken: tegen de stroom in en over de traditionele grenzen heen. Het zijn pioniers die vragen durven stellen, anders naar de wereld kijken en oplossingen aanreiken voor de kleine vraagstukken van elke dag of de grote dilemma’s die onze planeet aangaan. In dit artikel vieren we wie verder gaat. Hou ze in het hoog, want ze maken golven in het water. Eentje zelfs letterlijk.
GAME—
CHANGERS 54
ONAK KANO STERK PLOOIWERK
Origami voor gevorderden, zo kan je de kano van Onak het best omschrijven. Opgevouwen past de kano vlot in je wagen en het idee om er overal vrijwel onmiddellijk mee op het water te kunnen, maakt hem tot een hebbeding. Het grote vel vouwbaar composietmateriaal rijg je zelf aan elkaar met spanriemen en stoeltjes. Geen gedoe meer met bagagerekken en transport. “De opvouwbare kano is een origamiconstructie van composietmateriaal”, vertelt Frederik van Heereveld. “De basis is een polypropyleenvariant met een rigide boven- en onderlaag. Het is een sandwichpaneel met tussen de twee lagen een honingraatvorm van ‘luchtcellen’ die de drijfkracht bevordert. De buitenzijde is afgewerkt met een PET-coating om het geheel voldoende waterdicht te maken.” Het oog wil en krijgt ook wat. Samen met Tim De Rydt vormt Frederik het duo achter Onak. Ze delen hun ervaring met ontwerpinnovatie in kunststoffen. “De boot zelf is bijna architecturaal vormgegeven. Dat visuele karakter vloeit uiteraard voort uit de vouwstructuur, die niet verborgen wordt. De mogelijkheden van het gebruikte materiaal zijn onuitputtelijk. We zien het breder dan boten en zullen ook andere buitensportartikelen toevoegen aan ons gamma, misschien zelfs meubels.” www.onakcanoes.com
55
GUILLAUME VAN DURME RADICAAL ANDERS LEVEN
Guillaume Van Durme strijdt tegen leegstand door radicaal anders te leven. De vormgever inspireert tot minimalistischer wonen via activatie van leegstaande panden. “Ik pak ruimtes aan door het overbodige te elimineren en het essentiële te behouden.”, vertelt hij. “En zo leef ik ook. Van vandaag op morgen kan ik vertrekken uit het pand dat ik tijdelijk betrek.” Omdat zijn vrijheid meer waard is dan het materiële, koppelde Guillaume zich los van de maatschappelijke plicht om vijf op zeven te werken voor een huis of flat waarin je zelf amper bent. Vandaag woont hij elke zes of twaalf maanden in een andere ruimte die hij vormgeeft in ruil voor huisvesting. Dat kan gaan van een pop-up tot een showroom of een B&B. “Al mijn essentials steken letterlijk in één tas. Maar intussen creëer ik wel waarde, want de panden raken in een mum van tijd verkocht. Deze manier van leven is niet voor iedereen weggelegd, maar voor mij is dit nomadische bestaan the best of both worlds.” guillaumevandurme.be
56
BC MATERIALS INNOVEREN MET BOUWAF VAL
BC materials is een spin-off van architectuurbureau BC architects. De start-up maakt bouwmaterialen van uitgegraven grond die normaal als afval bestempeld wordt. “We vermalen, mengen en persen het ‘afval’ van bouwwerven tot kwalitatief bouwmateriaal”, legt Anton Maertens uit. “Alleen al in België wordt er jaarlijks 37 miljoen ton aarde uitgegraven. Ondanks de bouwkwaliteit eindigt deze grond vaak in groeven of als artificiële heuvel. Wij tonen dat aardematerialen toekomst hebben. Bouwen met leem is geen nostalgie, maar een toekomstverhaal.” “Wij gaan met lokaal uitgegraven grond volledig CO2-neutraal aan de slag en tonen wat er kan. Wij inspireren, adviseren en fabriceren. Denk aan pleistermateriaal van aarde en stampleem waarmee je vloeren kan leggen die eruitzien als beton met een uniek reliëf. Het proces van urban mining is bovendien volledig circulair. Na gebruik kunnen de materialen weer terug in de bodem of zijn ze om te vormen tot nieuwe bouwmaterialen. Zo wordt de stad als het ware een mijn waaruit je kan putten.” bcmaterials.org
57
TOPP AND LEGG KIEZ E N E N A ANPAS SE N
Het jonge Belgische meubelmerk Topp and Legg verlaat het klassieke circuit van kopen, gebruiken en wegwerpen en kiest een modulair en circulair concept met grenzeloos potentieel. Leasen en ruilen we weldra ons designmeubilair? Topp and Legg geeft alvast de aftrap met een verrassende en inspirerende eettafelcollectie, ontworpen door Cas Moor. Via een onlineconfigurator kies je zelf je tafelblad en onderstel. “Door in te zetten op modulariteit en de levenscyclus, kunnen wij een duurzaam meubelconcept op de markt brengen dat meegroeit met een gezinssituatie”, vertelt Henri Decruy. “Vraagt jouw leven om een andere tafel? Dat kan. Tegelijk behoudt je interieur dezelfde hoogwaardige uitstraling. Wil je een ronde of vierkante tafel, in massief eik of liever in multiplex met een kleurrijke fenix toplaag? In een muisklik kies je zelf voor een klassieke of hippe uitstraling. Het is personaliseren zonder in te boeten op kwaliteit of esthetiek. Onze filosofie luidt: eenvoud in ontwerp en productie. Maar ook in verkoop, waarin we ook het variabele element willen introduceren. Zo denken we luidop aan subscription as a service. Met zowel aankoop- als huurmogelijkheid. De mogelijkheid om meubels in te wisselen, aan te passen en up te graden zien wij als een duurzame oplossing.” www.toppandlegg.com
58
Installatiezicht KETELEER GALLERY | Platform 6a by Deweer, I. naar r. Guillaume Bijl, Nasan Tur, Leo Copers
KETELEER GALLERY Pourbusstraat 3-5 2000 Antwerpen
KETELEER | Bremdonck Bredabaan 93 2930 Brasschaat
KETELEER | Platform 6a Tiegemstraat 6a 8553 Otegem
www.keteleer.com info@keteleer.com 03 283 04 20
UNITOP DECO BVBA Olmsebaan 57, B- 2450 Meerhout www.aspectoconcreto.com +32 475 60 48 34
NAADLOOS AFWERKEN Het product Aspecto Concreto is ontwikkeld door het bedrijf Unitop Deco. De vakmensen van Unitop Deco hebben jarenlange ervaring met vloer- en wandafwerking en ontwikkelen innovatieve afwerkingen voor uw nieuwbouwprojecten en renovaties.
+ + + +
Onderhoudsvriendelijk Sterk Waterafstotend Diverse kleuren
RADAR Het ecolijstje Duurzaam design is de toekomst. Dat blijkt ook uit de steeds langere lijst van designers en merken die met een groot ecologisch bewustzijn nobele collecties maken.
01 / DAAN DE WIT ‘Stratum Basim’ is een kruk of een bijzettafeltje, zoals je wil. Het maakt deel uit van de ‘Stratum Series’ van Daan De Wit, een reeks die gemaakt wordt uit zo weinig mogelijk materiaal. De Belgische designer snijdt in de serie immers met een lasercut of waterjet door plaatmateriaal, zoals bamboe, acrylaat, marmer of travertijn en creëert zo volumineuze, holle objecten met een laag afvalpercentage.
02 / EETTAFEL UIT HOUTSNIPPERS Studio HENK introduceert ‘Amoeba’, een duurzame collectie die vervaardigd is uit restmateriaal. De nieuwe eettafel en salontafel van het Nederlandse designlabel zijn gemaakt uit Living Board. Dat is plaatmateriaal dat bestaat uit houtsnippers en houtvezels van FSCgecertificeerde bomen. En waar die normaal worden verstopt, koos Studio HENK om de verschillende texturen zichtbaar te maken. Het geeft de collectie een diep en natuurlijk karakter.
03 / TAFELS VAN OUDE BOMEN Onder de naam ‘Treeline’ lanceren de drie Gentse broers Sam, Ben en Toto Vansteenkiste een collectie lokale en duurzame boomstamtafels. Als boomsnoeiers komen de broers dagelijks in contact met bomen die te oud of te ziek zijn en die moeten worden geveld. De mooiste en meest bijzondere boomstammen werden door
62
het trio bewaard en verzaagd tot dikke planken die ze in het atelier verwerken tot unieke tafels. De onvolmaaktheden, zoals barsten en holtes, worden extra in de verf gezet door ze op te vullen met epoxy. Zo krijg je tafels met een verhaal.
04 / GERECYCLEERDE STOEL Het getal in ‘Sen 93,7’ staat voor het percentage van recyclage. De collectie van het Franse designlabel is er immers volledig op gebaseerd. Deze stapelbare stoel bestaat uit gerecycleerd plastic en staal en werd vervaardigd in Frankrijk en België. A+A Cooren zorgde voor het ontwerp.
05 / DUURZAME ZOUTLAMPEN Met haar serie ‘Marbled Salts’ herinterpreteert Roxane Lahidji zout als duurzaam designmateriaal. Zout an sich heeft immers een unieke zelfbindende kwaliteit. Door het te mengen met boomhars krijgt zout voldoende ‘body’ om gevormd te worden tot een object of meubel. Lahidji ontwierp eerder al lage bijzettafels en stoelen, maar de nieuwste aanwinst in de collectie is een reeks lichtobjecten. Hun productie is natuurvriendelijk en levert vrijwel geen restafval op. Daarnaast is het zoutdesign herbruikbaar of, als je erop uitgekeken bent, op een natuurlijke manier wegwerpbaar. Met ‘Marbled Salts’ speelt Lahidji dus niet alleen met ons idee van waarde, maar toont ze ook de mogelijkheden van een te weinig gebruikte grondstof die volledig future proof is. www.weareatelierecru.com
06 / MILIEUVRIENDELIJK OP KANTOOR &Tradition stelde dit jaar ‘Rely’ voor, een hedendaagse designstoel met een ultraslank zitvlak uit 100% gerecycleerd plastic. Designer Hee Welling deed een jaar onderzoek om de juiste materialen en techniek te vinden. De zitschelp kan makkelijk gedemonteerd worden en indien nodig hersteld, voor een nog langere levensduur. De stoel is beschikbaar in een mooie selectie kleuren, en daarnaast ook in een ergonomische kantooruitvoering met verrijdbaar onderstel.
07 / SCHALEN UIT PLANTAARDIG AFVAL Na het lichtobject ‘Lunair’ dat Filip Janssens maakte van gerecycleerd materiaal uit reststromen van hout, natuursteen en marmer pakt de Belgische designer nu uit met ‘Booowls’. De collectie schalen werd in samenwerking met Circular Matters gemaakt uit 100% bioplantaardig afval. Met steenfabrikant Van Den Weghe maakt Janssens dezelfde schalen ook uit afvalmarmer.
©Studio Swissmiss
©StudioHENK
02
01
03
06
05 04
07
63
HOUT is onze passie, duurzaamheid onze belofte! PARKET LEFEVERE ‘t Lindeke 31 - Zone C1 8880 Sint-Eloois-Winkel www.parket-lefevere.be T. 0475 91 77 59
Een droom van een keuken, mooi geïntegreerd in de architectuur van de woning met zorgvuldig op elkaar afgestemde materialen.
Hogeheerweg 3 9051 Sint-Denijs-Westrem 09 222 23 40 Martelaarslaan 200 9000 Gent 09 248 05 55
foto cafeine.be - vorm ingedingen.be
info@bulthaupgent.be www.gent.bulthaup.be
bulthaup van damme team
RAILINGCOMPANY is een Belgisch bedrijf ontstaan uit een passie voor aluminium profielen, glas & esthetiek. www.railingcompany.eu
DIAMOND LINE
METAMORFOSE VAN EEN MODERNIST Van oud tankstation tot Baskisch grillrestaurant
Het oude tankstation op de hoek van de Brusselsesteenweg en de Edward Pynaertkaai in Ledeberg is een Gentse landmark. Na jaren van leegstand en halve renovaties, was de toekomst van het markante jarenvijftiggebouw nochtans onzeker. Tot horecaondernemer Sam D’Huyvetter er zijn oog liet op vallen. ABS Bouwteam en architecte Charlotte Willaert gaven het bouwwerk zijn vroegere glorie terug en deden enkele doordachte, hedendaagse aanvullingen. D’Huyvetter nam er ondertussen zelf zijn intrek. Op de benedenverdieping start hij binnenkort een Baskisch grillrestaurant en in het toegevoegde penthouse woont hij: mét panoramisch zicht over ‘zijn’ Gent.
68
69
De grijzige gevel in cimonépleister werd volgens traditionele technieken hersteld.
70
Binnenkort start horecaondernemer Sam D’Huyvetter op de benedenverdieping een Baskisch grillrestaurant. Voor de inrichting staat hij zelf in. Dat is momenteel nog volop work in progress.
Tweede leven voor bijzondere panden “Het bouwwerk werd in 1955 door de Brusselse architect Emile Goddin ontworpen. Het is niet beschermd”, vertelt Charlotte Willaert van Ai&M architecten. “Maar we waren het er met zijn allen over eens dat we niet aan het DNA van het gebouw zouden raken. Elke Gentenaar kent het oude tankstation met zijn karakteristieke luifel. Ook de grijzige gevel in cimornépleister werd volgens traditionele technieken hersteld, want het gebouw heeft er zijn monolithische, modernistische uitstraling aan te danken. Andere bijzondere features zijn de vlaggenmasten en de langgerekte, verticale vensters die met wisselende hoogte de cadans bepalen: rechtlijnig en eigenzinnig tegelijk. Gelijk nen echten Genteneire. (lacht)”
Toen horecaondernemer Sam D’Huyvetter op het pand botste, waren de renovaties al halfweg. Samen met zakenpartner en horecacoach Dimitri De Cuyper haakte D’Huyvetter met groot enthousiasme in op een project dat hem op het lijf geschreven was: “Tussen Ledeberg, snelweg en het Gentse stadscentrum is de ligging voor een nieuw horecaconcept ideaal. Bovendien hebben we rondom voldoende parkeergelegenheid en passeert de Schelde als onmiskenbare sfeermaker langs ons buitenterras. De Cuyper had ook oog voor het aparte karakter van het gebouw: “In mijn job ga ik altijd op zoek naar bijzondere panden. Zo ging dat bijvoorbeeld ook met het Gentse Pakhuis. Daarnaast is het altijd onze betrachting om de gebouwen in ere te herstellen en om zonder bruuske ingrepen op een hedendaagse manier meerwaarde te scheppen. Kortom: we zaten op dezelfde golflengte met de mensen van ABS Bouwteam en dat maakte het instappen in een project dat al aan de gang was, makkelijker.”
D’Huyvetter kreeg de casco benedenverdieping aangereikt en ging meteen aan de slag met ideeën rond een nieuw horecaconcept. “Binnenkort openen we hier een Baskisch grillrestaurant. Gezien de huidige coronamalaise voor de horeca zal dat wellicht in het voorjaar van 2021 zijn. ’s Middags zullen we klassieke tapas met aperitief serveren. Denk aan gamba’s, tarbot op de grill, oesters, enzovoort. En ik zou graag ook de dynamiek van het Baskenland kunnen overbrengen. Daar eten ze vaak rechtstaand, recht van het vuur en aangewakkerd door het enthousiasme om samen te genieten van pure producten en smaken.” Voor de inrichting stond D’Huyvetter zelf in. “Naast het eten dat ik op de kaart van een nieuwe zaak wil zetten, denk ik ook graag na over de inrichting ervan. Voor deze plek werken we aan een ruw, industrieel interieur. We hebben ook een paar objecten uit het oude tankstation gerecycleerd, zoals een dieselpomp waar mensen spuitwater uit zullen kunnen tanken. Dat zorgt voor wat ambiance en dat vind ik belangrijk.”
71
De penthouse heeft glaspartijen aan drie zijden, goed voor een fenomenaal 180 gradenzicht op Gent.
Dak van Gent De unieke troeven van het modernistische gebouw werden behouden, maar daarnaast breidde het bouwteam onder leiding van architecte Charlotte het ook uit met twee nieuwe volumes. “Onder de luifel hebben we een eerste ruimte toegevoegd. Het glazen volume werd afgewerkt met afrormosia lattenwerk, dat in het verlengde van de raampartijen het verticale lijnenspel van het bouwwerk versterkt. En op het dak werd een penthouse gebouwd: samen met de bovenverdieping en dankzij de glaspartijen aan drie zijden goed voor een duplex
72
met een fenomenaal 180 gradenzicht op Gent. Het is voortaan de uitvalsbasis en nieuwe thuis van D’Huyvetter en zijn vriendin. “Ik kon deze plek niet laten schieten. In het nieuwe, glazen dakvolume brachten we ons keukeneiland onder. We kozen voor warme kleuren en natuurlijke, zachte texturen die in combinatie met het betonnen fundament en zwarte details voor een huiselijke maar ruwe uitstraling zorgen. Het is de ideale plek om me te omringen met de dingen waar ik van hou: vrienden, good food en Gent.”
“DE LANGGEREKTE, VERTICALE VENSTERS BEPALEN MET WISSELENDE HOOGTE DE CADANS: RECHTLIJNIG EN EIGENZINNIG TEGELIJK. GELIJK NEN ECHTEN GENTENEIRE.”
Dankzij ons brede aanbod aan merken en vakkennis, kunnen we multifunctionele oplossingen aanbieden op het gebied van ramen en deuren.
raemen.eu
76
MISVERSTAND
HET CULTURELE
Dom Hans van der Laan was een benedictijnarchitect die leefde tussen 1901 en 1994. Deze monnik wijdde zijn hele leven aan de zoektocht naar de essentie van architectuur. Hij ontwikkelde een allesomvattende theorie over ruimte, vorm en grootte waarin het Plastische Getal – een driedimensionale verdere uitwerking en uitbreiding van de gulden snede – een centrale rol speelde. In ABSoluut Magazine editie lente/zomer 2020 gingen we dieper in op de waarden van deze meesterarchitect na een bezoek aan een van zijn chefsd’oeuvre, op verzoek van Belgiës toparchitect Vincent Van Duysen: Abdij Roosenberg in Waasmunster. Het totaalkunstwerk inspireerde tot verder onderzoek en dankzij Lieve De Neve, een van de bewonderaars van Van der Laan, kwamen we uit bij iets dat cruciaal is om het culturele misverstand in onze Lage Landen aangaande architectuur en de uitvoering ervan een nieuw gezicht te geven, en dat potentieel conflictrijke gebeuren naar oplossingen te brengen. Hans van der Laan schreef dat de groei van zijn leven gemarkeerd werd door drie perioden, drie eenzame verkenningstochten: eerst een
later een maatschappelijke samenwerking met een uitgelezen groep van vaklieden die voor dit kader nodig waren”. Van der Laan had prima vaklieden die precies begrepen waar hij als architect naartoe wilde en waarmee hij heel nauw samenwerkte. Hij begreep heel vroeg dat er een soort kruisbestuiving moest zijn tussen de architect en de makers. Architectuur is als het ware een proces van bevruchting door de ideeën van de architect om die creatie dan te laten groeien, te visualiseren, vorm te doen krijgen door de makers, de bouwers, de uitvoerders. Zonder samenwerking tussen die twee loopt het, zoals op veel werven, grondig fout. De jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw, toen architecten als ikzelf in opleiding waren, werden niet bijzonder gekenmerkt door een florissante marktsituatie voor het beroep en zijn uitvoerders, met enkele minder flatterende financiële gewoontes tot gevolg. Hoewel deels begrijpelijk, is hierdoor echter een ongezonde argwaan ontstaan over elke vorm van samenwerking tussen deze partijen, waardoor naar mijn inzicht het kind met het badwater werd weggegooid.
budgettaire orthodoxie van de regisseur te borgen, al was het maar voor zijn eigen werkzekerheid. Bovendien leidt het ertoe dat de minder deugdzame makers de lastenboeken stelselmatig naar hun hand gaan zetten om goedkoper te kunnen aanbieden, met opnieuw als direct gevolg dat de deugdzame makers worden uitgesloten, de werfcontrole alsmaar moeilijker wordt, en de kwaliteit van de bouwwerken drastisch daalt. De enige echte winnaars van dit systeem zijn de advocatenkantoren die zich specialiseren in bouwconflicten. Voeg daarbij de veelzijdige en omstandige veranderingen die de industrie in de laatste twintig jaar mocht genieten en het doek valt voor de architect als een one-stop-shop. Het is gewoon niet meer van deze tijd om een complex, geïndividualiseerd (lees: niet standaard) en financieel hoogst gevoelig ontwerp-en-maakproces aan één partij over te laten. In comes the builder… de regisseur, de spelleider. Vanuit het eenvoudige ECI-concept (Early Contractor Involvement) wordt het hele proces vanaf het eerste ontwerp kundig geregisseerd op de voor de opdrachtgever drie
DOM HANS VAN DER LAAN BEGREEP HEEL VROEG
DAT ER EEN SOORT KRUISBESTUIVING MOEST ZIJN TUSSEN DE ARCHITECT EN DE MAKERS kennismaking met de natuur, daarna met de samenleving en ten slotte met de liturgie. ‘De natuur’ leerde hij kennen op zijn lange wandeltochten als kind en als jongeman. Hij ging over naar ‘het maken’ toen hij een jaar werkte in het architectenbureau van zijn vader en er zijn eigen meubeltjes vervaardigde. In diezelfde periode leerde hij het Taylor-systeem kennen waarop een vriend van hem promoveerde, maar waar hij een afkeer van kreeg omdat dit productieproces het ‘maken’ volgens hem vermoordde. (Het Taylorsysteem luidde rond 1900 de rationalisering van het productieproces in, met als bekend voorbeeld het bandwerk in de Ford-fabrieken dat Van der Laan verafschuwde.) Diezelfde hekel deed hem ook zijn architectuurstudies in Delft stopzetten. Een van zijn eerste werkstukjes ging over de immoraliteit van een werkman schroefjes te laten maken zonder het moertje. Verder schreef hij in zijn biografie over zijn kennismaking met de samenleving: “aan mijn eerste kennismaking met de maatschappij in mijn studententijd beantwoordde
Zo heeft de Orde van Architecten, door overmatig en systematisch giftig in te gaan tegen dit broodnodige partnership, decennialang de potentieel gezonde en productieve verwevenheid van de architect met de maker onmogelijk gemaakt, en oogst ze een perfide culturele hummus waarbij de bouwheer/opdrachtgever zijn argwaan en daaruit voortvloeiende onrust maar gestild krijgt door uitputtende prijsvergelijkingen waarbij nagenoeg onvermijdelijk de goedkoopste de gunst van de uitvoering toebedeeld moet en zal krijgen. Het hoeft geen betoog dat dit talloze en fundamentele nadelen heeft. Ten eerste staat tegenover het zogenaamde voordeel – dat de bouwheer in de door hem gekozen architect een kundige budgetbewaker heeft aangesteld – het veel grotere nadeel dat de architect de autoriteit verliest in te mogen/kunnen staan voor een preferentiële maker. De architect moet dus in een gedwongen huwelijk met de goedkoopste regisseur. En dat terwijl die architect er ook zonder daar een dwingende opdracht toe te krijgen baat bij heeft de
belangrijkste thema’s: programma, budget en planning. Met een krachtige locomotief van vaklui zit deze principaal vooraan in de eerste wagon met vanaf dag één een transparant zicht op deze drie uitgangspunten. Geen onbetaalbare en dus onuitvoerbare vergunningen meer, geen half ingevulde budgetten met onredelijke spaardrift bij afwerking tot gevolg, geen verrassingen meer. Wat voorheen een conflictrijk avontuur was, zou vandaag altijd een controleerbaar en stuurbaar leerproces kunnen en dus moeten zijn, waarbij de opdrachtgever, de enige leek in het gebeuren, snel en correct tot zijn of haar gewenste en juiste keuzes wordt gebracht. Keuzes die de vingerafdruk van het gebouw zullen uitmaken.
Anton Sr Gonnissen B Arch HAISLG Belgium M Arch Witwatersrand South Africa 77
M A R C 80
M E R C K X
THUISWERKER AVANT LA LETTRE
Lang voor iedereen noodgedwongen aan het telewerken sloeg, kon je Belgisch designer en architect Marc Merckx al in zijn thuiskantoor vinden: een compacte, ingetogen cocon die flexibel en de klok rond als creatieve plek, vergaderruimte of bureel wordt ingezet. “9 to 5 en een clean desk zijn niet aan mij besteed. Van vrijheid en solitude geniet ik des te meer.”
81
“Veel meer dan ergonomie, werk ik op akoestiek. Voor kantoorprojecten is dat voor mij zelfs het vertrekpunt, want weergalmen zijn een grote stressfactor en vermoeien bovendien enorm.”
M
A
R
C
82
M E R “Ik heb geen band met Stekene. Ik kan morgen perfect ergens anders gaan wonen”, begint Marc Merckx het gesprek. “We wonen hier omdat de verbinding tussen Antwerpen en Gent goed is. We hadden aanvankelijk onze zinnen gezet op een huis verderop in de straat, maar door omstandigheden zijn we hier beland.” In het smalle, langgerekte thuiswerkkantoor van de Belgische designer en architect vleit het groen zich tot tegen de ramen en wordt de drukke weg zo op afstand gehouden. Ook het privégedeelte van de woning voelt verrassend ver weg. “Het woongedeelte heeft ongebreideld zicht op de tuin. Ik zit met mijn bureauruimte aan de zuidkant. Dat is de voorkant van de woning. Ik heb groen aangeplant om het kantoor te bufferen van de straat en dat heeft een invloed op de beleving hier binnen. Ik word hier van heel dichtbij omringd door de vier seizoenen.”
C K X
“Het klopt dat werk en privé hier perfect gescheiden zijn. Daar hebben we bij de indeling van de woning bewust naartoe gewerkt.” De pupil van Vincent Van Duysen ging na vijftien jaar zijn eigen weg, kon internationaal zijn stempel drukken op een heel divers portfolio van privé-, retail-, kantoor- en hospitalityprojecten, werd benoemd tot creatief directeur bij het Belgische outdoormerk Tribù en werkt ondertussen met een vierkoppig team. “Een paar dagen per week zitten we samen en de rest van onze tijd werkt iedereen voor zich. Ik verwacht dus veel zelfstandigheid van mijn medewerkers, en toch wordt het hier tegenwoordig soms te druk. Ik heb al nagedacht om het kantoor naar onze zolder te verhuizen: die is gigantisch. Maar als je team groeit en in een thuissituatie werkt, dan wordt het steeds moeilijker om de scheiding te bewaken. Dus maken wij binnenkort wellicht de omgekeerde beweging en verhuizen we naar een kantoor in de stad.” 83
Keurslijfje van 9 tot 5
M
Van thuis uit werken, zelfdiscipline, videocalls: terwijl het gros van de Belgische bedrijven zich de nieuwe werkgewoontes moeizaam eigen maakt, zijn ze voor Merckx altijd al een evidentie geweest. “Als ik alleen ben, kan ik me ten volle concentreren. Als de inspiratie na het avondeten komt, dan trek in me nog een paar uur terug in mijn kantoor. Ik pas niet in dat keurslijfje van 9 tot 5. Als mijn medewerkers er zijn, is er dan weer een heel andere dynamiek. De combinatie maakt het extra interessant. ’s Ochtens ga ik lopen in het achterliggende natuurgebied of trek ik naar de gym. Als ik nood heb aan wat ruimte in mijn hoofd, dan ga ik naar een museum of werk ik in de tuin. Als er deadlines zijn, werken we gewoon door in het weekend. Wellicht heeft het ook met passie te maken. (lacht) Dat maakt een uurwerk overbodig.”
A Akoestiek boven ergonomie R
C
84
Het thuiswerkkantoor van Marc Merckx is er één in vijftig tinten grijs. En met een veelheid aan tactiele texturen, een schat aan stalen en materialen en gedempte verlichting is het vooral een stiltebastion waar creativiteit alle vrijheid krijgt. “Veel meer dan ergonomie, werk ik op akoestiek. Voor kantoorprojecten is dat voor mij zelfs het vertrekpunt, want weergalmen zijn een grote stressfactor en vermoeien bovendien enorm. En hoewel iedereen het ideale kantoor anders beleeft, kan je met de juiste basis de ultieme werkplek voor iedereen creëren. Wij laten ons hier graag omringen door bepaalde voorwerpen, maar anderen verkiezen misschien een clean desk. Hoe het ook zij, een gevoel van welbehagen en optimale productiviteit bereik je in een ruimte met een harmonieuze flow. Daar gaan wij naar op zoek door op een intuïtieve manier de ruimte te strippen tot haar puurste staat van eenvoud. Daarna kleden we ze aan met eerlijke, warme materialen. Zelf werk ik daarvoor bijna nooit met bestaande of commerciële merken, maar liever met vintagestukken. En uiteraard zit het unieke karakter van elke ruimte nog altijd in de details.”
M E R C K X
www.willton.be
WWW.VERTIGOMENSWEAR.COM
“
ENJOY BATHING, COOKING & ENERGY
Alsan Valcke
|
Industrielaan 1, 9900 Eeklo
Alsan Blanco
|
Kwatrechsteenweg 113, 9230 Wetteren
Alsan Smeuldens |
Brasschaatsteenweg 268, 2920 Kalmthout
valcke.be
cristinarubinetterie.com
|
De Nachtwacht, experts in slaapgenot BOXSPRINGS I LATTENBODEMS I MATRASSEN I BEDDEN DONSDEKENS I BEDTEXTIEL I HOOFDKUSSENS
Een gœde nachtrust ligt aan de basis van jouw гluk en гzondheid. Daarom gaan wij tot het uiterste om samen met jou het perfecte bed te vinden. openingsuren: ma: 13.30-18u / di. t.e.m. zat.: 10-12u en 13.30-18u. Ook op afspraak! gesloten op zondag
De Nachtwacht Meensesteenweg 121 - Kortrijk / T 056 26 11 63 www.denachtwacht.be
RADAR Het kantoorlijstje 02
De grens tussen je privé- en zakelijke leven wordt voorgoed uitgewist met design dat het midden houdt tussen wonen en werken.
©David Cleveland
01
90
03
01 / EEN BUREAU IN JE KEUKENTAFEL Het blitse ‘Candy Cubicle’ van de Nederlandse designer Sabine Marcelis ontstond als antwoord op de oproep van de American Hardwood Export Council, die negen toonaangevende designers uitdaagde om na te denken over hoe onze manier van wonen en werken de voorbije tijd is veranderd. Het thuiswerkstation van Marcelis transformeert van woon- naar werkmodus met vakken voor boeken, een plek voor de computer en een kruk op zwenkwielen. In oktober werden alle ontwerpen onder de noemer ‘Connected’ als gezamenlijke installatie tentoongesteld in het Design Museum in Londen.
02 / OPGERUIMD KANTOOR/KEUKEN
04
Alain Gilles ontwierp voor het Belgische designlabel XLBoom een handig accessoire voor in de keuken of je kantoor. De ‘Carry Away Basket’ houdt met verschillende compartimenten alle spullen netjes bij elkaar: van rondslingerend bureaumateriaal tot bestek of keukengerei. Verkrijgbaar in verschillende kleuren.
03 / OERHUISELIJK Het voorbije jaar werd het huis massaal tot kantoor omgeturnd. Voor wie de huiselijkheid niet meer kan missen, raden we de omgekeerde beweging aan. Met ‘Schouw’ van het jonge Belgische designlabel Vormen haal je het geborgen gevoel van een namiddag bij je grootouders naar je office. Het eerste stuk in de reeks van ‘verloren ornamenten’ is een hommage aan de oerhuiselijkheid van weleer.
@studioblanco
04 / RUIMTE VERDELEN Een kamerscherm inzetten om afstand en privacy op kantoor te vrijwaren? Dat kan perfect met ‘Venier’, een paravent van geweven leer en metaal van de Duitse designer Sebastian Herkner voor La Manufacture.
91
windhoek
2 waregem
|
0474 529 511
|
w w w . pa r y d e l . b e
Hier bloeit een tuinpaviljoen Sinds enkele jaren rijzen ze als paddenstoelen uit de grond: de gepimpte containers, hippiehappy tiny houses en strakke tuinpaviljoenen. Na een periode van experimenteren, lijkt het nu menens. De tuinstudio’s zijn hier om te blijven en nemen veel gedaantes aan: als relaxplek, zorgunit of … als thuiskantoor. Wij gingen op zoek naar de mooiste werkplekken in de tuin en vonden niet alleen knappe miniatuurarchitectuur, maar ook nobele concepten met een heldere blik op het wonen en werken van morgen.
93
Levenslang werken en wonen in de tuin Atelier Janda Vanderghote In het nieuwe tuinkantoor van atelier Janda Vanderghote in Gent is de grens tussen wonen en werken dun, want de lichte, zwarthouten constructie werd afgelopen zomer in de tuin van de privéwoning van architecte Indra afgewerkt. Voor de architecte en haar vennoot Menno is het niet alleen een inspirerende plek waar kan worden gebrainstormd en gecreëerd, het is ook een ruimte waar je kan leven en werken op het ritme van de vier seizoenen. Een sterk architecturaal element die dat bevestigt, is de luifel van het tuinkantoor. Die staat haaks op de luifel van de privéwoning, werpt op elk uur van de dag een andere schaduwtekening op de tuinmuur en trekt via de grote ramen de natuur volop naar binnen. De werkplek van Indra herbergt bovendien een wens voor de toekomst en een duidelijke visie op compact wonen, want deze tiny house is meteen ook de plek waar de architecte met haar man op latere leeftijd hoopt te kunnen leven terwijl een van de kinderen in het ouderlijke huis woont.
Afmetingen: 40 m2 + 12 m2 luifel Budget: 60.000 euro (incl. btw en veel zelf gedaan)
94
Aan het werk in een tuintangram Serge Schoemaker Architects (NL) Voor een gezin uit Hoofddorp ontwierp Serge Schoemaker Architects in de herfst van 2018 een tuinstudio om in alle rust te kunnen werken. De robuuste, monolithische constructie kreeg een plek op een smal stukje grond naast het vrijstaande huis en werd bekleed met cortenstaalplaten die als een tangram in elkaar werden gezet. De tuinstudio, die zich met zijn roestbruine, sculpturale vorm radicaal van de traditionele bebouwing in de wijk onderscheidt, werd bovendien op een minimalistische manier ingericht in berkenmultiplex. Een groot, kozijnloos venster biedt dan weer een ongebreideld uitzicht op de groene en waterrijke omgeving. De toegangsdeur en het kleinere raam in de tuinstudio werden voorzien van glas en geperforeerde gevelplaten in cortenstaal zodat licht en lucht op een heel sfeervolle manier de werkplek bereiken, en van zodra kunstlicht door de gevel van de tuinstudio naar buiten valt, krijgt het robuuste object plots een heel poëtische uitstraling. Interessant: door de beperkte ruimte koos het architectenteam om het huisje in de werkplaats te prefabriceren en daarna met een kraan naar zijn bestemming te brengen.
Afmetingen: 15 m2 in totaal, 11 m2 leefoppervlakte Budget: 59.500 euro (incl. btw)
95
Van container tot eyecatcher Cotoop Toop architectuur van Jens Theuwen en Laurent Temmerman startte het concept ‘Cotoop’ op vanuit de wens om een mobiele en flexibele unit te creëren die zowel als bureau, atelier of bijvoorbeeld als zorgwoonst dienst kan doen. Bovendien wilden ze afgeschreven zeecontainers zo een nieuw leven geven. In 2019 plaatste Theuwen zijn container in de tuin van zijn privéwoning in Westouter: voor de architect de uitgelezen manier om wonen en werken te scheiden zonder de voordelen van het thuiswerken te verliezen. Dankzij de spiegelende afwerking werd de tuinstudio op een budgetvriendelijke manier getransformeerd tot een eyecatcher in het landschap die de groene en weidse omgeving capteert en weerspiegelt. Voor het interieur werd – zonder afbreuk te doen op het vlak van stijl of huiselijkheid – gewerkt naar een indeling die slechts met een minimum aan ingrepen een andere functie kan krijgen. Tussen de stalen buitenkant en de multiplex binnenkant werd isolatie aangebracht en de verwarming van de unit gebeurt energiezuinig met een warmtepomp. Interessant: de buitenoppervlakte is kleiner dan 40 m2, waardoor de mobiele unit onder de meldingsplicht valt en geen omgevingsvergunning nodig is. En je kan je kantoor natuurlijk ook gewoon weer op een vrachtwagen plaatsen en elders installeren.
Afmetingen: 31 m2 in totaal / 28 m2 bewoonbare opppervlakte Budget: 70.000 euro (incl. btw) (volledig afgewerkt)
96
Een meubelstuk als tuinpaviljoen Ae-Architecten Voor illustrator Stijn Felix ontwierp Ae-Architecten een tuinkantoor waar volop gewerkt kan worden. Voordien tekende de Gentenaar in de leefruimte van het rijhuis waar hij met zijn gezin leeft, maar met een werkplek in de tuin geniet hij van de voordelen van thuiswerk en creëert hij toch de nodige afstand met de woning. Om de vergunningsvoorwaarden te respecteren en in de zoektocht naar een maximale omhelzing met de tuin werd de studio op één meter van de achterste tuinmuur gebouwd. En om het kleine, gerieflijke volume in de tuin te krijgen, werd de voordeur als een belangrijke maatbepaler uitgeroepen. Er konden geen grote stukken geprefabriceerd worden, maar alle onderdelen werden wel op voorhand gemaakt. Dat maakt dat de voorstudie en de ontwikkeling van het concept veel tijd in beslag namen, maar dat de uiteindelijke bouw slechts enkele weken duurde. Het atelier werd als een meubelstuk op maat ontworpen en stap per stap uitgepuurd en gepreciseerd. Bovendien werden voor de Gentse tekenaar de lichtinval en de relatie met de tuin grondig onderzocht en uitgediept. Een warme, huiselijke sfeer werd gecreëerd met hout: padoek schrijnwerk, beplating in multiplex Poolse grenen en het interieur in zeer lichte multiplex met een duidelijke houttekening. Tot slot werd het tuinobject afgewerkt met zwarte verf. “Nu ga ik elke dag door mijn tuintje naar mijn werk”, aldus Stijn.
Afmetingen: 9m² Budget: 28.000 euro, incl. btw
97
SD CONCEPTS Signature Design concepts staat voor een geweldige obsessie voor kwaliteit, detaillering en gebruik van karaktervolle, natuurlijke materialen en texturen voor uw interieurproject. Didier François en zijn team van gepassioneerde medewerkers nemen u mee in een creatieve wereld die aansluit bij uw visie, met steeds uw vooropgestelde budget in ons achterhoofd. Met vernieuwende, elegante en tijdloze ontwerpen maakt SD concepts van uw huis een warme thuis. Het uitmuntende vakmanschap en de traditionele knowhow van onze plaatsers in combinatie met onze ongebreidelde creativiteit, uitgebreide materiaalkennis en hun toepassingsmogelijkheden zijn onze fundamenten. Niet alleen uw thuis, maar ook uw zaak kan volledig door ons ontworpen worden. Wij begeleiden u van A tot Z om er ook op professioneel vlak een succesverhaal van te maken. Signature Design concepts staat garant voor topkwaliteit en een hoge afwerkingsgraad. We zorgen ervoor dat u als klant een zorgeloos bouwproces tegemoet gaat. Wij verwelkomen u graag dit najaar in onze gloednieuwe showroom gelegen in Loods 22, Voorhavenlaan 31/009 Gent.
buitenland.
L I V I NG
|
CO OKING
|
DINING
|
BATHIN G
|
DRES S IN G
Signature Design Concepts I Loods 22 I Voorhavenlaan 31/009 I 9000 Gent I info@s-d-concepts.be I 09 336 84 19 I www.s-d-concepts.be
RADAR het eindejaarslijstje Tijd om jouw kerstlijstje aan te vullen of jouw interieur een update te geven? Dit zijn de deco- en designitems van het moment.
02
100
01
MOETEN ER NOG VAZEN ZIJN? HET ANTWOORD VIND JE IN HUN ONEINDIGE DIVERSITEIT. BLOEMEN ZIJN AL LANG GEEN MUST MEER, WANT EEN VAAS STAAT TEGENWOORDIG EVEN STERK SOLO.
1 / SPHERE VASE
03
De ‘Sphere Vase’ collectie van 101 Copenhagen bestaat uit een reeks vazen in verschillende silhouetten en texturen, allemaal in rustige natuurtinten en met de hand geglazuurd.
2 / YOU VASE Valeria Vasi brengt collecties met decoratieve objecten waarin de cirkel de hoofdrol speelt. Of de halve cirkel, zoals in ‘You Vase’. De vazen worden handgemaakt in Barcelona.
3 / A WOMAN ‘A woman’ is een roze, sculpturale vaas gemaakt door ABS Objects in Tel Aviv.
101
01
02
1 / COMMON BODY
KAARSEN ZIJN NIET MEER WAT ZE WAREN: NIET KEURIG LOODRECHT, MAAR KLEURRIJK, AMORF EN HEEL DECORATIEF.
102
Common Body maakt bijenwaskaarsen. Met natuurlijke bijenwas, afkomstig uit familieboerderijen uit het westen van de VS, vertalen ze hun tomeloze nieuwsgierigheid naar bijzondere out of the box minisculpturen.
2 / PIERA BOCHNER De New Yorkse kunstenaar en ontwerper Piera Bochner viert met zijn kaarsenproject zijn liefde voor was. Van bijzondere vormen, zoals romanesco broccoli, maakt hij mallen die hij daarna tot gelaagde kleurbommetjes vormt.
DE KRUK IS OVERAL. EN VAAK KRIJG JE DE KEUZE: ALS ZITJE OF ALS BIJZETTAFEL. 1 / BOLD STOOL Tien jaar nadat de Zwitserse studio Big Game de ‘Bold Chair’ ontwierp voor Moustache, lanceerde het Franse designlabel ook de ‘Bold Stool’ met dezelfde combinatie van metalen tubes, een laagje polyurethaanschuim en een stoffen hoes.
2 / RECYCLING REJECT De Nederlandse designer Tim Teven toont met ‘Recycling Reject’ de mogelijkheid om niet-recycleerbare vezels als bouwmateriaal te gebruiken door ze tot een harde, vaste stof te persen. Het eindresultaat is een sterk, steenachtig materiaal waar hij een cilindervormige kruk mee ontwierp.
01 3 / MONOLOG ‘Monolog’ van Ligne Roset werd ontworpen door de Belgische ontwerper Pieter Maes. Met de elegante kruk werpt hij een knipoog naar artefacten uit het neolithicum.
02
03
103
HET TOPPUNT VAN BUBBELEN? JE ONGESTOORD LATEN WEGZAKKEN IN JE ZALIG ZACHTE ONESEATER. 1 / LE CLUB Voor Poliform ontwierp Jean-Marie Massaud ‘Le Club’, een uitgepuurde herinterpretatie van de typische clubzetel uit de vorige eeuw.
2 / RICO Voor wie houdt van volumineuze rondingen: de Rico fauteuil van Ferm Living in lusvormige boucléstof.
3 / DS-707 DS-707 van de Sede kan je solo gebruiken of in een modulaire opstelling als sofa. Philippe Malouin liet zich inspireren door Habitat 67, het brutalistische blokkenbouwwerk dat om de hoek van zijn ouderlijke huis in Montréal ligt.
01
02 03
104
02
01
DE MASKERS MAKEN DE SAMENLEVING. EN OOK HET INTERIEUR, NU ZE OPDUIKEN IN DE COLLECTIES OF EXPERIMENTEN VAN DESIGNERS.
01 / RAZZLE MASKS ‘Razzle Masks’ is het persoonlijke project van de Belgische designer Sylvain Willenz. De maskers zijn handgemaakte, stenen objecten in verschillende kleuren en dragen zijn typische, grafische ‘razzle dazzle’ print.
02 / DEKMANTEL Met ‘Dekmantel’ gaat creatieve duizendpoot Pieter Bostoen op zoek naar de persoon achter het masker. De maskers zijn decoratieve keramieken wandobjecten die de designer met de hand maakt.
105
©Tim Van de Velde Photography
BECAUS TUINEN & ZWEMBADEN VANTEGEMSTRAAT 33 – 9230 WETTEREN T 09 363 09 63 | INFO@BECAUS.BE | WWW.BECAUS.BE
Carpentier levert aan de high-end klant duurzaam en sterk massief hout voor design en architecturale toepassingen en constructies, zowel binnen als buiten.De opbouw met intelligente systemen resulteert in een unieke beleving voor de eindklant en een grote tijdswinst voor de plaatser.
Carpentier Hardwood Solutions Abeeldreef 15, 8760 Meulebeke +32 (0)51 62 24 90 www.carpentier.be
TA K E AWAY
Gentse afhaalgerechten voor -----
nu
Madame Bakster, het populaire adresje voor zoetebekken, wordt even Madame Boxter, want momenteel kan je er bak-hetzelfkits en brunch- en verwenboxen afhalen. www.madambakster.be
T Je m’en fish is sinds juni de nieuwe seafoodbar op het Koophandelsplein in Gent. Via Deliveroo kan je takeaway bestellen, zowel in foodsharing- als soloformule. www.jemenfish.gent
A K E A W
Casper is een nieuw concept van de bezielers van Bavet. De naam geeft al een hint, want Casper is een ghost kitchen waar je gerechten kan ophalen of laten leveren. Je vindt deze virtuele keuken in de Lange Violettestraat. www.eatcasper.com
A Ook Steamy Windows biedt takeaway aan. In hun dumpling- en sakeshop kan je dumplings ophalen om thuis zelf te stomen. Je kan ook sausjes, bijgerechtjes, kruiden, ijsjes en drankjes bestellen. www.steamywindows.be
Y
108
Voor takeawaypizza moet je bij Otomat zijn. Op de website heb je keuze te over. Je kan zelfs DIY-pakketten bestellen om thuis aan de slag te gaan. Of bestel pizza bij De Superette en pik en passant ook een lekker desembroodje mee. www.otomat.be www.de-superette.be
Ook toprestaurants zoals Vrijmoed en Publiek maken tijdelijk de switch. Je kan er in het weekend culinaire takeaway bestellen. De één doet dat op gekende gastronomische wijze, de ander mikt voor de gelegenheid wat meer op verfijnde comfortfood. www.vrijmoed.be www.publiekgent.be
Zin in Thais? Bestel dan een weekendmenu van Aroy Aroy vanuit je luie zetel. Twee broers brengen de Thaise keuken op hun eigen manier en doen dat nu ook in de vorm van takeaway. www.aroyaroy.be
Via The Wan & Only, het kleine broertje van restaurant Bodo, kan je takeaway bestellen uit grootmoe’s keuken: bouillabaisse, stoverij van varkenswangetjes en andere deugddoende gerechten. Check de socials.
In Sint-Amandsberg leveren Ma & Ik voor elk wat wils: van boterhammen en quiches tot een kinderspaghetti. Of bestel een aperobox. www.ma-en-ik.be
Bij Alberte kan je een vlees- of groentemenu afhalen, maar ook hapjes, dessert en een mooie selectie wijnen. www.alberte-gent.be
TA K E M E AWAY
1 / Design shoppen in Knokke
In september opende Vonk de deuren. De nieuwe gastrobar brengt een hedendaagse vuurkeuken in een bijzondere, oxiderode serre op het dorpsplein van Kachtem, vlak bij Roeselare. Achter het fornuis staat chef Bart Hoornaert, die al zijn strepen verdiende als souschef in tweesterrenrestaurant La Durée in Izegem. Van de bijzondere architectuur over het interieur tot in de keuken: Vonk zet een eigenzinnige, culinaire beleving neer. www.vonk-gastrobar.be
Genesteld in het hart van de citadelwijk van Namen, ligt MurmuresNamur midden in de natuur en toch vlak bij de stad. De hotelsuite voor twee personen gaat met zijn spiegelgevel op in de omgeving. Ontwaken doe je met zicht op de boomtoppen van de Maasvallei. Wie de omgeving wil verkennen, tippen we het Belgische paviljoen dat in 2015 aanwezig was op de Wereldtentoonstelling in Milaan. www.murmuresnamur.be
T A K E
M
3 / Flagshipstore Studio HENK
5 / Cruisen in de Camargue
Het Nederlandse meubelmerk Studio HENK opende eind oktober zijn flagshipstore in Antwerpen. Naast 450 m² mooie collecties is de winkel op zich ook een bezoekje waard: een aaneenschakeling van verschillende panden die hedendaagse grandeur uitstralen en waarin je in alle sereniteit kan ronddwalen en inspiratie opdoen. www.studio-henk.nl
Durf je al te dromen van een reis naar ZuidFrankrijk? Stippel dan een route uit langs modernistische meesterwerken zoals Villa E-1027, la Cité Radieuse en Palais Bulles en ga logeren in hotel Les Cabanettes in Arles. Dat wordt vandaag samen met zijn architect Armand Pellier herontdekt. Het hotel werd recent door een Frans-Amerikaans koppel gekocht, opgefrist en opnieuw gelanceerd met een vintagelook dankzij de bewaring van veel originele meubels. Les Cabanettes opent de poort naar de Camargue en ontvangt je graag internetfree. www.lescabanettes.com
E
A W A Y
©cafeïne
In Knokke opende interieurontwerpster Geraldine Van Heuverswyn haar nieuwe shop met exclusief Belgisch design, van onder meer Benoit Viaene, Thomas Serruys, Delphine Cobbaert, Studio Loho, Atelier Fontein, enzovoort. Daarnaast showt ze er voor het eerst haar eigen designcollectie en artistiek werk. De gemene deler van al dat moois is de unieke vormentaal. Het interieuruniversum van Geraldine is minimalistisch, tactiel en hyperelegant. Voor wie liever online shopt: www.geraldinevanheuverswyn.be
4 / Tête-à-tête met de natuur
©studioHENK
-----
later
2 / Dineren in een serre
©Damon De Backer
De schoonste plekjes voor
109
Uitgeverij BETA-PLUS EAN 9782875500748 256 pagina’s 89 euro
KERSTGESCHENK? TE KOOP OP DE WEBSITE WWW.ABSBOUWTEAM.BE
MARKANTE MONOGRAFIE
©cafeïne
ABS Bouwteam bestaat dertig jaar en viert die bijzondere mijlpaal met de uitgave van zijn allereerste monografie. Het boek brengt de meest markante projecten in beeld, waaronder ABSoluut Plaza in Sint-Denijs-Westrem en het appartement- en retailproject Domus Aurea in Gent, beide in samenwerking met Govaert & Vanhoutte architecten. Met Domus Aurea, de vervanging van het oude Belfius-gebouw in de Vlaanderenstraat, sleepte het bouw- en architectenteam in 2016 zelfs de Architizer A+ Award in New York in de wacht.
110
ABS Bouwteam liet zich de voorbije jaren opmerken door zijn samenwerkingen met jong en gevestigd talent uit de Belgische architectenwereld en drukte de voorbije drie decennia zijn stijlen kwaliteitsstempel op de Belgische residentiële villabouw. Dat leverde al heel wat pareltjes van woningen op. In de monografie worden ze in beeld gebracht met vaak grafische en abstracte topfotografie en detailshots van de architectuurfotograaf Thomas De Bruyne: ideaal voor wie op zoek is naar bouwinspiratie of een stijlvol cadeau voor onder de kerstboom.
ABSOLUUT BOOKS
1/ Afval als uitgangspunt
3/ De Gentse Boekentoren
5/ Sculpturale architectuur
Nu natuurlijke middelen schaarser worden, ontdekken designers het potentieel van onze groeiende afvalberg. In ‘Wasted. When trash becomes treasure’ behandelt Katie Treggiden dertig verrassende projecten met afval als uitgangspunt. In vijf boeiende essays gaat ze bovendien dieper in op verschillende afvalstromen, van mode, voeding en plastic tot industrie en huishoudafval. Treggiden legt glashelder uit wat hun impact is op het milieu en op sociocultureel vlak. Een leerzaam en verrassend boek voor al wie begaan is met design en duurzaamheid. (Ludion, 34,90 euro)
Sinds 1942 huisvest de Boekentoren van Henry van de Velde de Gentse universiteitsbibliotheek. Maar deze bijzondere bibliotheek is veel meer dan het iconische gebouw. In ‘Torens van Boeken’ vertelt historicus Ruben Mantels haar bijzondere geschiedenis, van de Franse Revolutie tot de digitale omwenteling en Google Books. Portretten van bibliothecarissen, het leespubliek en de collecties passeren de revue. Talloze foto’s en illustraties brengen het verhaal van de Boekentoren tot leven. (Hannibal Books, 39,95 euro)
De heruitgave van het gelijknamige boek, oorspronkelijk samengesteld voor de retrospectieve tentoonstelling van Juliaan Lampens in deSingel in 1991. Zijn architectuur bezit unieke sculpturale kwaliteiten die van Lampens een van de grootste Belgische architecten van de twintigste eeuw maken. Het referentiewerk is uniek omdat de hand van de meester empathisch aanwezig is in elk facet van de publicatie. Tekst, plannen, foto’s en schetsen werden verweven met persoonlijke notities en nodigen de lezer uit in het buitengewone universum van de architect. (Vlaams Architectuurinstituut, 49,50 euro)
2/ Schilderkunst in situ
4/ Parels in kleurpotlood
6/ Hedendaagse elegantie
Een tankstation in Oudenaarde, de villa van een verzamelaar, een cateringbedrijf, wachttoren of zijn eigen huis en ‘nomadisch atelier’: ‘A Procession of Lobsters’ geeft een overzicht van het werk dat Matthieu Ronsse in situ maakte. Zijn schilderijen lijken vaak onafgewerkt en bevatten referenties naar oude meesters, fragmenten uit zijn privéleven of knipsels uit fotografie- en architectuurboeken. Ronsse gaat de confrontatie aan met de schilderkunst en stelt al haar kwaliteiten in vraag. (Ludion, 39,90 euro)
De eerste publicatie waarin de nieuwe kleurtekeningen van Rinus Van de Velde worden verzameld. Van de Velde is vooral bekend om zijn monumentale werken in houtskool. Aan het begin van zijn carrière maakte hij echter ook kleine tekeningen in kleurpotlood, een techniek die hij in 2018 opnieuw introduceerde in zijn werk. Met deze tekeningen keert Van de Velde terug naar een heel klassieke en directe manier van tekenen, waarbij zijn technische kwaliteiten optimaal tot uiting komen. (Hannibal Books, 55,00 euro)
Het werk van Glenn Sestig staat synoniem voor hedendaagse elegantie. Het is monolithisch en intuïtief, maar steeds met een sterk verfijnde architectonische identiteit. Die identiteit wordt verder versterkt door de cohesie of zelfs clash tussen verschillende unieke en exclusieve materialen. Elk voltooid werk wordt beschouwd als een klein kunstwerk waarin kunst, mode en muziek essentiële inspiratiebronnen zijn. Met interviews met onder andere Raf Simons, Olivier Theyskens en Luc Tuymans. (ORO Editions, 65,00 euro)
111
ABS projecten
W E CA N GE T Y OU W H ER E Y OU WA NT T O B E .
HOME - ABS Bouwteam
Voor informatie over deze projecten: 09 242 85 65 | interesse@absbouwteam.be
ABS projecten
Nieuwbouwproject ST.AM W O N I N G E N E N A P PA R T E M E N T E N // Sint-Amandsberg, Gent
TE KOOP // LAATSTE SCHAKELWONING
ABS projecten
THE KING’S WORDT LE ROI
TE KOOP
laatste 2 appartementen
ABS projecten
F E LIX CENTRUMWONEN IN DENDERBELLE I N S TA P K L A A R 2021
TE KOOP PRACHTIGE APPARTEMENTEN MET COLLECTIEVE TUINEN EN GROTE TERRASSEN
ABS projecten
Luxueus wonen
in een oase van groen
3 open bebouwingen 1 triplet villa in Meilegem
In Meilegem (Zwalm), vlak bij Dikkelvenne, verrijst binnenkort Villa’s Jolie, bestaande uit 3 open bebouwingen en 1 triplet villa. Er is gekozen voor een moderne, hedendaagse architectuur waarbij wordt gestreefd naar een maximaal wooncomfort en een hoge afwerkingsgraad.
Nog slechts 2 vrijstaande woningen te koop
ABS Bouwteam verzorgt een ontwerp op maat van uw programma, wensen & budget.
ABS projecten
Villa’s Stien & Lies 2 nieuwbouwwoningen in Laarne tweede woning nog te koop
ABS projecten
VILLA’S VESTA S C H E L D E W I N D E K E
LAATSTE LOT TE KOOP
Moderne nieuwbouwvilla in Oosterzele, in de verkaveling Vesta, in een groene omgeving op fietsafstand van het dorpscentrum van Scheldewindeke en op 10 minuten rijden van de E40 (oprit Wetteren).
ABS projecten
EUREKA! TOPARCHITECTUUR IN NAZARETH
I N S TA P K L A A R 2021
TE KOOP Reeds 75% verkocht
// 4 patiowoningen // 18 schakelwoningen // 8 appartementen // 1 handelsgelijkvloers
ABS projecten
entropic 13 appartementen
|
KNOKKE-HEIST L A AT S T E 2 A P PA R T E M E N T E N
ABS projecten
BEKIJK ONZE WOONBUNDEL Er zijn weinig grote beslissingen in het leven die bewuster, met meer overleg en eigenzinniger genomen worden dan waar en hoe men wil wonen. Het is niets minder dan een levensgebeurtenis die u richting geeft met het hoofd en met het hart. Uw ambitie zal daarom dan ook inzetten op vastgoedwaarde, woonkwaliteit en duurzaamheid. Kijk daarom zeker onze WOONBUNDEL in, analoog of digitaal. Geniet!
Downloaden kan onderaan de website www.absbouwteam.be
COLOFON
ABSOLUUT ONLINE
Uitgever Anton Gonnissen ABS Bouwteam, Schoonzichtstraat 33, 9051 Sint-Denijs-Westrem, T 09 242 85 65 info@absbouwteam.be www.absbouwteam.be Hoofdredactie Leslie Vanhecke – Savvy PR & Communicatie www.savvy.be Lay-out Emilie Favril, ABS Bouwteam David Kino, www.newdays.be
YOUR DAILY SHOT OF PURE ARCHITECTURE & GREAT LIFESTYLE
Redactie Leslie Vanhecke Stijn Vanbiervliet (eindredactie) Koen Van der Schaeghe (p. 38 - 42 en p. 54 - 58) Anton Gonnissen (p. 5 en p. 76 - 77) Zwart hout, het nieuwe goud (p. 20 - 27) Styling: Dimitra Apostolidis Fotografie: Damon De Backer Beeld Jeroen Verrecht (cover, p. 2, p. 5, p. 8 - 18) Thomas De Bruyne - cafeine.be (p. 30 - 35 en p. 68 - 73) Jesse Willems (p. 46, 51) Alexander Popelier (p. 54 - 58) Tim Van de Velde (p. 80 - 85 en p. 93, 94, 96, 97) Illustratie Leonard Cools (p. 76) Redactie bereiken? redactie@absoluutmagazine.be Adverteren? contacteer Choisi – info@choisi.be of 0477 67 11 08 ABSoluut verschijnt tweemaal per jaar. Het volgende nummer komt uit in mei 2021. U kunt alle edities integraal online raadplegen op onze website www.absoluutmagazine.be
follow read the blog www.absoluutmagazine.be
Uitgever en auteurs betrachten grote zorgvuldigheid bij de samenstelling van dit magazine. Zij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van onjuiste vermelding en/of zetfouten. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Ten aanzien van hetgeen in deze uitgave is opgenomen, is getracht voor zover deze niet bekend waren de auteursrechthebbenden te achterhalen. Voor zover er sprake is van onjuiste vermelding van auteursrechthebbende is dit gebaseerd op te goeder trouw verkregen gegevens. Uitgever aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventueel ontbreken van toestemming van auteursrechthebbenden.
Steenovenstraat 12 Tielt - tegels@cortvriendt.com - t +32 51 40 28 24
FOTO: CAFEINE.BE
CONTACT BOSMANSHAARDEN EEGENE 91-93, 9200 DENDERMONDE
W BOSMANSHAARDEN.BE BOSMANSHAARDEN