Sebastiaan Roes ARFGOOD VERZAMELDE GEDICHTEN
Sebastiaan Roes ARFGOOD
VERZAMELDE GEDICHTEN
met ’n Veurwoord van Herman Finkers en darteg ni-je gedichten
© 2009, Sebastiaan Roes, Nimwaegen/Grolle. Alle rechten veurbeholdene. Niks oet dizze oetgave mag aover-enommene worden zonder schriftelek goodvinden veuraf van ’n oetgever en ’n dichter.
Umslag: Dirk van der Maat, Den olden Grolsen Es (schilderi-je, Zutfent 2008). IV
Ginne sprรถk en nemes zeg wat e der feitelek van dech. I-j heurt alleneg wat gesmoezel.
V
Veurwoord De achterkaant van de oagen (Twents) Iej hebt keunstenmakers en keunstmakers. Leu dee heel oarig gedichkes in mekaar knooien könt en leu dee deur de poëzie oawervallen wordt. En dan zölf hoast schrikt van wat der noar boawen is kömmen. Sebastiaan Roes heurt dudelijk biej dat leste slag an. En dan doo’k ’m dreks a oonwies te kort. Ik doo dan ja net of Roes biej ne koppel anheurt en dat döt he noe juust nich. Nemp noe es dreks ’t eerste gedich. Met één korten zin en met ’n gloepens mooi beeld löt he zeen dat de gedichen úm zoch hebt en nich aansum. Hee is zonnen schriever, zonnen scheper van gedichen, woar as in dizzen ‘stik verloaten’ tied zon slim verlet um is. Nen schriever den himmoal ziene eagen naamtekening deur de regels hen löt gloepen. Nich umdat ’m dat interessant lik, mer umdat he nich aans können zol. En ik zee ’m der veur an dat he biej dit zeggen van miej dech: ‘Ik wil míene naamtekening nich zeen loaten, mer dee van de Natuur en van God en van de Leefde en ’n Dood.’ Hee is deur dizze veer raakt. En at VII
dat eenmoal voonkt hef dan blik ’t kleanste veunske a völs te völ te wean. Te völ um liggen te loaten. Iej zollen ja doodgoan a’j dat doot. In ziene gedichen veul iej in alns dat nich-aanskönnen-as-schrieven-wat-of-der-steet. En wa onmeunig percies en op ’n droad deurwearkt. ’n Stiel van Roes is kort en indikt en secuur biejsleppen töt op de millimeter. Mer meer as dat: Roes schrif met de achterkaant van de oagen. Hee vertealt met de kleuren van ’n tweedoonkern, de tied woarin de speuk net zovöl te vertellen hebt as Oons Leewn Heer. In ’t tweede gedich löp he met oons deur ‘’t Akelege bos’. Niks meer as ’n armeudig buske woa’j lastig liek hoalt oet halen könt, a’j ’t met de veurkant van de oagen bekiekt. Biej Sebastiaan is ’m zonnen bos in ne rappigheid deur de hoed kröppen en in de but goan zitten. Hee hef zölfs zien eagen hecheln mer oawer loaten an ’n bos. Zo vergreuid as alns is met alns. Iej veult hoo ’t zwarte van de Schepping oe koald oawer de rug gliert. Um zo prachtig te goan liggen in ’t zwiegen van de leste twee regels. Saksischer kö’j ’t nich kriegen: ’t Te Grote en ’t Te Benauwde kö’j mer ’t beste bescheed doon met ’n zwiegen. De beste maneer van bidden. En dan ’t dearde gedich…, nee. Zo zol ik ’n helen beundel wa deur können goan. Nemp VIII
Arfgood zölf in de haand en goat der met zitten at’ tweedoonkert. At de kat-oel goelt en ’t lösse veur oenen kammeroad is, noe alns oe dwers deur de dunne hoed henvlög. En least dan nich alns achter mekaar, mer doo ieder gedich zo heanig as ’t kan indreenken. Nich te völ inenen, da’s geveurlijk! De gedichen van Roes kroept oe deep oonder de kleer, mu’j begriepen. En iej könt ze mer better de tied gevven. Dat wil Het Allerdeepste en Het Völs-te-Grote. Least mer. Herman Finkers, Böaning (Oaweriessel) 27 januari 2009
IX
Auf dem Heimweg fiel ihm ein Lied ein, ein einfaches Lied, das ihm gefiel. Ein junger Mann liebt ein junges Mädchen. So muß es sein, dachte er, in der ersten Strophe sind sie glücklich, in der letzten tot. Wolf Wondratschek, Frühling in Saturnia (fragment)
X
Inhold Héúrt ’t grote zwiegen, dén akeleg-stillen storm.
XI
vii Veurwoord
De achterkaant van de oagen, deur Herman Finkers
Gedichten 3 ’t Akelege bos 4 Alibanteri-je 5 Alles paletti 6 Ander weer 7 Angstdreum 8 Anoniem 1910 10 Arfgood 11 As kind op pad, op zeuke 12 Barakkenplas 13 Bernlef 14 Boetn de päöle 15 Bonjour tristesse 16 Brökke in de kaele 17 Butte (ne nachmere) 19 De bujje 20 De leefde (As ’n vleus) 21 De poeterege weide 22 De roete 23 De schöppe 25 Den nied 26 Den olden Grolsen Es 27 Den older 28 Den skeper XIII
29 Den smiesteregen graven 31 Den veuroetgank 33 Den waanzin 34 Den zwarver 36 Der Prozeß 37 Der Untergang des Abendlandes 38 Dingseldag (15 IX 1835) 39 Doe Dood, mien kammeraod (’n gebed) 40 Donderbarg 42 Draguignan 43 Dreestramp 44 Engels grös 45 Etgrös 46 Fatum viri inopis ætatis suæ LXXXIX 48 Gait-eume 49 ’t Gedicht veur alleman 50 Gengelderi-je 51 Gladdegheid 52 Godslampe 54 ’n Good gemood I 55 ’n Good gemood II 56 Gravin van Tripoli 57 Grolle 1627 58 Grolle 1692 59 Grolle 1945 60 Grolsen Galgenbulten 62 Grootgrondbezit 63 ’t Grote verlus 64 Harfst XIV
65 Harmelinks-Jan 66 Helm en Zelm 67 ’t Hof van Betaansie 68 Hohe Messe 70 Hoppe 71 In de schöppe des doods 72 In ’t Achtergoor 73 Jan 74 Jannao 76 Katharsis 77 Kattekwaod 79 Kloppendiek 81 KZ 82 Maria 83 ’s Nachens, helemaole klone, met ’t peerd naor ’n Drieks 85 Oetweg 86 ’t Olde Grolle 87 Olden glotserd 88 Op ’n doer 89 Paerels 90 Paosken in Twente 91 Pathétique 92 Pelgrimage 94 Requiem 95 Riepe veur de slacht 96 Rowgiezel 97 ’t Smaer 98 ’t Sonnet van Kasmissen XV
99 Stadscommandant 100 Steerne 101 Stoepn ener cultuur 102 Storm 103 Taofelemaonengeliek anno 1943 105 Tirol 107 Träöne 109 Tweestried 110 Van ’n tied dén nooit meer terugge kump 111 ’t Verdreet (Onmacht) 113 Verschrikking 114 Verwondering 115 Veurbi-j 117 Veurkeure 118 Vrogger 119 Watergat 120 Wichman van Vreene 121 Winteraovend 123 Wörme 124 ’t Zin der of 125 Zoor leer 126 Zundag, veer uur 127 Zunne 129 Zwolsen naozommer of: Γνωϑι σεαυτον 130 Veer cycli
XVI
131 Oorlog 132 Naor ’t front 133 An ’t front 134 In ’t zekenhoes 135 In ’t graf 136 ’t Monument
137 Laeven 139 Geboorte 140 Jonge jaorn 142 Broedlachte 143 Kinder 145 Oldern 147 Doodgaon (’n slaopleedjen)
149 Kötterfrans 151 Nen Psalm veur Kötterfrans 152 Kötterfrans 153 Zwarte kraejen, witte blomen 154 Peppelholt
155 [Zonder titel] 157 I 159 II 161 III XVII
163 Verdichting 165 Den ni-jen moord van Räörle 166 Psalm 130
167 Koeterwaalse wartaal 169 Bevroren tennisbanen 170 Dagsluiting 171 Dagsluiting (De profundis aº 2006) 173 De tuin 174 De wijngaardslak 175 Demonen 177 Gevallen of: Remarque (1929) 178 Godservaring I 179 Godservaring II 180 Grolle 181 Heen 182 Hersenschimmen 183 Hybris 184 ‘I Don’t Like Mondays’ 185 Jonkvrouw 186 La Peinture (La Passion du Christ présentée comme une expression de l’art sacré) 187 Levenslang 188 Ontbinding 189 Recalcitrant 190 Roeping 191 Schipbreuk XVIII
193 Inhold op beginraegels 201 Naowoord 211 Dankwoord 214 Colofon
XIX
Gedichten Ik bun nen skeper van gedichten, wee-t as stik verlaotn skäÜpe eurn skeper zeukt.
1
’t Akelege bos De beume bunt slech, staot krange, neet rech näöst mekare, zee aosemt ne sloerege loch. De beume hiemt en zee hiegt in ’t akelege bos en ik laot’ – smuttereg en zeke – ’t eigen hechtn maor los. Meer tekke op ’n grond as der greujt an de beume, de töppe bunt spraddereg en stik ongezond. Den Dood is de baas hier, gin twiefel nog meugelek: hier hol ik maor lever nen tiedlank ’n mond.
3
Alibanteri-je (Splendid isolation) Alibanteri-je wordt houweri-je: lieke an de bek. Grof taalgebroek op de karmse löt speurs nao in gedichten. En op ziene kinne: ne grote, blonde plek. Nooit meer naor de karmse: dan blif de spraoke good. Vregge leu en skreeuwerds wee-t brekt en reert en doot, hebt de halve waald – zekt ze: ’t zal zo waenn. Maor de andere helfte, nae: dee könt zee nooit betraenn!
4
Alles paletti Doo de loch opklaorn en de zunne weer sken, heb ik lopen denken, want ik denke aajt verdan. En ik dach: waorumme, vrömd, blablabla, gin geld, straote, ratata en daor weer nen zönne van. Ja leu: vandage drink ik niks meer en monn zö’w wah zeen.
5
Ander weer In november jökt ow ’t lief, ’t weer dat slöt umme, de butte staot stief. Ne liekstae jökt stäöreg onder ’t knee, i-j krabt en i-j wrieft ow, ’t is ow bekend dat éns in ’t jaor, op ’t zelde moment, de groezels weerumkomt, – ’n hötjen mangs maor.
6
Angstdreum (Oldjaorsdag 2003) Verschollene, depe in de buske. Ravenzwarte stilte van ruzelende blaa. Vale maone, zwarte eerde. Verschrikt gloept de ogene van gÜlnden angst. ’s Nachs skreeuwt de doden zonder geloed oet alle macht. Oet alle heuke kriesket demonen, dee ieselek lacht.
7
Anoniem 1910 Bi-j nen olden, broenen foto oet Hoksebargen Beugewark, warkeldag. Äozeri-je, taegenslag. Rugge krom, knene slok. Hande zwart, veute ok. Törf stekn in ’t heed. In ’t vaene, zo ’t geet. Törf stekn, butte stief. Viefteg jaor, zonder wief.
8
Kats vergettene, deur iederene, nao zovöl jaor, nao zovöl tied. Zelfs God de Vader, in ’n Hemel, is zienen name noo wah kwiet.
9
Arfgood Arfgood, blauw blood en meer as darteg eken, wee-t in ne lange riege daor bis an de deure reken, a’j daor zo te kiekn stonnen, op ’n diek, veur ’t grote hoes. Ne olde braoke rechtevoort – nao Mevrouw-zien-tied was ’t: sloes.
10
As kind op pad, op zeuke Nao ’t Marveld kwamp de brugge en dan maor lange tuurn waor Marhulzen ooit maol ston. Maor hilndals níks te zene! Gin muurtjen of ne grafte, gin vruchte of nen toen: niks wat i-j vindn konn! Wee wet of dat de boern, at zee ploogt, mangs nog olde stene vindt of keugels of piepnköppe? – ’s Nachs wa’j nen stoern ridder; aoverdag ’n dreumend kind.
11
Barakkenplas Wee wus wat de waorheid was en wee wus van ’t liedn dat, op-eheupt met klere, schone, heure op enen, groten barg, méér zeg as alle doezend weurde van welkn dichter ók? (Héúrt ’t grote zwiegen, dén akeleg-stillen storm.)
12
Bernlef Hoovake, Liudger, mo’k ’t ow nog zeggen: Ec gelobo in Got, end in Christ, Godes Suno, end in Halogan Gast? Houw de rest dan desnoods de köppe van de rumpe, want ’t kump zoas ’t kump – doo ’t snel, hol ’t kort. Maor mi-j, blinden dichter van verloorne geschichten, da’k ’t heufd neet verleze: maak mí-j nog neet vot!
13
Boetn de päöle Ik jaag as nen gek aover de straote – honnerdviefteg op zien minst. Hee kan nog harder – wisse jao! –, maor dat mag neet, he’k eheurd. Dan rem ik noks en völs te hard; de bende piept, de vunke stoeft. ’n Spektakel!, zeg ik ow, zó fijn he’k nog nooit eveurd. Boetn de päöle, op ’t land bun ik de baas: de waald van mi-j. In de kaore woon ik noo: gin genäöl en altied vri-j.
14
Bonjour tristesse Met teurslaegers slaot ze rasterpäöle in mien’n kop: herinnerings. Boetn waejt ’n wind, hee boest. Vandage, den dartegsten december, geet alles vanzelf. Behalven laeven.
15
Brökke in de kaele Schoers an de loch, brökke in de kaele, zegt mi-j asterbleef wat dit toch beduudt. Sloekn, dat geet neet, noo ik aover de daele naor boetn hen kieke en de karkklokke luudt. ’t Raengt, ’t dondert, maor gunds skient de zunne, sträölt zwakjes, vertwiefeld, sträölt nóg zonder krach. De karkklokke luudt, de schoers, zee verdwient noo, met brökke in de kaele, maor op ’t gezichte nen lach.
16
Butte (ne nachmere) Kromverwrongen pantserplaten Gloeien in het duister, rood. En daartusschen houdt, gelaten, Hondewacht de harde Dood. J.F. Kunst (alias Geerten Gossaert), pseud. van F.C. Gerretson (18841958), De slag in de Javazee (r. 11-14; Melati en rotan, 1948)
Butte met hoed en skoet der nog an en skin en rottend vleis ligt verstreujd aover ’t olde karkhof, deur-ene en deur mekare. Hunde vret zik te bastn, rekkels, halve wulve – ’t groezelt mi-j van dizze Grausamkeit, dizze höll’ op eerde.
17
De butte vertelt ’t verhaal dat gin mense heurn wil: Dat wi-j doodgaot. Morsdood. Allemaole. De butte vertelt ’t en zee vertelt ’t en zee holdt der neet met op.
18
De bujje De bujje höldt neet op, al hef ’t mooi ewest. ’t Raengt egaals wieter, i-j denkt jao op ’t lest’: Kaerl, wat ’n miegen! (Sorry, da’k ’t zeg.) Ik zal ’M wah kriegen, Dén zuk plaogen bedech!
19
De leefde (As ’n vleus) De leefde as ’n vleus zó dunne, da’k der haoste bange veur bunne, was met mi-j wils, was met mi-j deus. En ik zegge niks, laot maor niks marken van alle smodde, dat slat in mien heufd. Dus ’t vleus steet op knapn, de leefde vervlög. Veur altied ’t zelde: boetn de kelde, gin warmte binn. De leefde – vergreujd, gladdals verwossene: kats oet-ebleujd. De blomen, de planten nooverdan reujt zonder ne raeden, zonder nen zin. 20