Adoptiemagazine#1 maart 2018 - Gehechtheid

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

APRIL 2018

JAARGANG 3 • NUMMER 01 • MAART 2018

magazine online

V O O R W I E B E T R O K K E N I S B I J A F S TA N D E N A D O P T I E

THEM

Gehec

A

ht h e i d

IN DIT NUMMER

ONZE BAND is echt goed hoor…

Paulien Kuipers: ‘TAAL IS DE OPLOSSING’ Terug van ROOTSREIS, en dan?

1

THEMA GEHECHTHEID REDACTIONEEL

REDACTIONEEL

Nieuw! Nieuw!

Waarschijnlijk is het u al opgevallen, het Adoptie­magazine online is vernieuwd. De vormgeving is flink onder handen genomen zodat de titel weer helemaal up-to-date is en vooral, aantrekkelijker om te lezen.

GEZOCHT:

Bloggers!

Dit nieuwe nummer staat grotendeels in het teken van het thema: Gehechtheid. Een adoptiemoeder vertelt in dat kader openhartig over de problemen waar zij en haar twee zoons, die met een dik medisch dossier uit Hongarije kwamen, mee worstelen.

Orthopedagoog Corinne Verheule gaat in op de mogelijkheden die er zijn om gezinnen waarin gehechtheidsproblematiek speelt, te helpen.

Verheule werkt bij Stichting Adoptievoorzieningen en heeft een eigen praktijk waarin ze veel adoptiegezinnen ziet. Ze zegt: ‘Bijna alle geadopteerden hebben een trauma. Daarvan herstellen is in de meeste gevallen mogelijk, maar het kost tijd. En het vraagt iets van het kind. Maar ook van de ouders.’

Een geadopteerde, Frederique Voermans-Vroome legt uit waarom zij het jammer vindt dat adoptie vaak negatief in het nieuws is: ‘Natuurlijk, het was niet altijd gemakkelijk om als Braziliaanse op te groeien in het Zeeuwse Hulst, maar ik ben heel blij met mijn adoptie, het voelt als een verrijking.’

Verder in dit nummer onder meer een artikel over ‘Thuis in twee landen’, het nieuwste boek van Maureen Welscher en de vaste rubrieken zoals Wetten en Regels van advocaat Vera Kidjan.

Veel leesplezier!

Angela Jans Hoofdredacteur a.jans@adoptie.nl

2

Ben je adoptieouder van een of meer kinderen in de leeftijd tot 12 jaar?

En vind je het leuk om regelmatig over opvoeding, adoptie en gezin te schrijven? Dan is het misschien iets voor jou om blogger te worden bij Adoptieoudersonline.nl.

We zoeken mensen met: • een vlotte schrijfstijl in (bijna) foutloos Nederlands • kennis, ervaring en affiniteit met de onderwerpen adoptie, gezin en opvoeding • inschattingsvermogen van wat voor de doelgroep interessant is om te lezen • een positieve en eerlijke instelling en je staat open voor feedback • er plezier in om je ervaringen te delen op een online platform voor adoptieouders Als blogger sluit je een vrijwilligers­ overeenkomst met Stichting ­Adoptievoorzieningen en je ontvangt een kleine vergoeding per blog.

Ben je geïnteresseerd of heb je vragen?

Stuur dan een e-mail naar nazorg@adoptie.nl.

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

APRIL 2018

INHOUD

THEM

Gehec

A

ht h e i d

10 15 Thema 2

Redactioneel

Vaste Rubrieken

9

4

KORT Ruimte voor ­aan­kondigingen, nieuws, ­gadgets en een column van adoptiemoeder ­ Sandra Benschop

10

ACHTER DE FEITEN ‘Adoptie voelt voor mij als een verrijking’ – Angela Jans

12

WETTEN EN REGELS Niet meer geadopteerd – Vera Kidjan

GEBOORTEMOEDER Geen geld voor de benodigde operaties – Wang Ying

2

Gezocht: bloggers!

6

‘Laat je niet gek maken, blijf bij jezelf’ – Angela Jans

15

16

Paulien Kuipers: Taal is de oplossing – Angela Jans

24

‘Onze band is echt goed hoor…’ – Chris Thie

30

Het Drieluik

23

DE GEADOPTEERDE China is levenslang – Harm-Yun Zoet DE ADOPTIEMOEDER Hij had al zijn energie nodig om te overleven – Mirjam Zoet

Hechten doe je met al je zintuigen – Machteld Stilting

16 24

19

ONDERZOEK BELICHT Hoe hebben onze buurlanden afstand ter adoptie geregeld?

20

BEGELEIDING BESPROKEN Terug van rootsreis, en dan?

– Maureen Welscher

27

GELEZEN/GEZIEN

28

VRAGENDERWIJS – Ria Heek, Chris Thie, Annemarie Vernooij

3

THEMA GEHECHTHEID KORT

Geadopteerden aan het woord In de rubriek Kort is ruimte voor aankondigingen, nieuws en discussie. Heeft u een tip voor een bijeenkomst, een film of een lezing?

Laat het ons weten: redactie@adoptie.nl.

EurAdopt in Milaan ‘How can we provide the highest level of protection to abandoned children?’ Die vraag staat centraal tijdens de tweejaarlijkse internationale conferentie EurAdopt, die dit keer in Milaan wordt gehouden. Op 24 en 25 mei komen wetenschappers, (ervarings)deskundigen en andere bij adoptie betrokkenen daar bijeen om elkaar te ontmoeten en te luisteren naar diverse sprekers. > MEER WETEN? Zie www.euradopt2018.org.

Wie kunnen nu het beste vertellen hoe het is om geadopteerd te zijn? Geadopteerden!

Enkele geadopteerden gaven zelf bij Stich­ ting Adoptievoorzieningen aan dat ze graag hun stem wilden laten horen. En aspirantadoptieouders lieten weten benieuwd te zijn naar de ervaringen van geadopteerden.

Vandaar dat op 8 juni de themabijeenkomst ‘Geadopteerden vertellen’ wordt gehouden.

De bijeenkomst is in zalencentrum HF Witte in De Bilt, van 13.30 tot 16.30 uur. Prijs: 15 euro. > AANMELDEN www.adoptie.nl/agenda/­ themabijeenkomst-geadopteerden-vertellen/

Themamiddag over roots ten bate van school in Haïti Een lezing over rootsreizen bijwonen en tegelijk het goede doel steunen? Dat kan op zondag 8 april in het Verenigingsgebouw in Overasselt (bij Nijmegen). Als sprekers zullen Chris Thie van Stichting Adoptie­ voorzieningen en schrijfster/adoptie­ moeder Maureen Welscher optreden.

Ôtez-moi d'un doute De speelfilm ‘Ôtez-moi d'un doute (Just to be sure)’ stelt op een luchtige manier de vraag of je je eigen ouders kunt kiezen. Aanleiding is de ontdekking van de 45-jarige weduwnaar Erwan dat de man die hem heeft opgevoed niet zijn biologische vader is. Hij begint een zoektocht en vindt Joseph, een excentrie­ ke oude man met wie hij al snel een band vormt.

De Franse drama-komedie was afgelopen september de grote publieksfavoriet op filmfestival Film by the Sea. Met Cécile de France (Django, Le belle saison) en François Damiens (La danseuse, La famille Bélier).

Vanaf januari te zien in Nederland.

Aan bod komen vragen als: Hoe organiseer je een ontmoeting met biologische ouders?

Wat is de impact van zo’n ontmoeting op de geadopteerde? En hoe gaan adoptieouders daarmee om? Tevens is er een mini-markt met diverse landensouvenirs.

Het initiatief voor de themamiddag over rootsreizen is afkomstig van stichting Steun Cité Soleil Haïti (SCSH). Deze stichting orga­ niseert regelmatig allerlei acties waarvan de opbrengst bestemd is voor een onderwijs­ project in Haïti.

Adoptieouders en geadopteerden (vanaf 12 jaar) uit alle landen zijn welkom. Aanvang 14.00 uur, toegangsprijs 12,50 euro per per­ soon. Aanmelden? Stuur een e-mail onder vermelding van naam en aantal personen naar info@steuncitesoleilhaiti.nl.

> Zie voor vertoningen: www.bioscoopagenda. > MEER INFORMATIE www.steuncitesoleilhaiti.nl.

2

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

WK AdoptieKids

APRIL 2018

TEKST

Sandra Benschop

Grens Ik loop de klas binnen en zie mijn zoon van bijna 11 op de grond liggen. Een klasgenoot van al 12 en een ruime kop groter staat met zijn linkervoet op zijn borst in een duidelijke overwinningspose. Voordat ik die bekende rode lap (of zwarte waas) voor mijn ogen krijg en ze met stemverheffing zeg ‘normaal’ te doen, zie ik ze nog net lachen allebei.

Het aantal liefhebbers gaat het maximale aantal deelnemers al weer ver te boven. De inschrijving is gesloten. Wie nog mee wil doen komt op de wachtlijst. Maar al lukt het niet meer om deel te nemen, supporters zijn ook van harte welkom op zaterdag 23 juni op sportpark Blankenstein in Vianen. Daar wordt dan al weer voor de negende keer het wereldkampioenschap voetbal voor adoptiekids gehouden.

Dit gedrag gaat over mijn grens heen. Ik vind het niet ‘normaal’ en kom nog na-stomend thuis. In het be­ spreken van het voorval met mijn man krijg ik zijn perspectief te horen, dat in het kort neerkomt op: ‘Dit is wat jongens doen.’ En hoewel ik me daar ook wel iets bij kan voorstellen – ik ben immers deel van een gezin waar er drie van Mars komen en ik Venus verte­ genwoordig – raakt het me en pluis ik het uit.

Is het omdat ik vroeger gepest ben en het vervelende herinneringen naar boven brengt? Is het omdat ik de wereld om me heen met regelmaat als agressief beoordeel en daar wel klaar mee ben? Is het mijn angstige moederhart dat het liefst alle pijn bij mijn kind weghoudt? Of is het nog wat anders? Is het het beeld van een wereld waarin wit zwart overheerst?

> MEER INFORMATIE www.adoptiekids.com.

Cursus ‘Goede start’ Op 8 mei begint er weer een nieuwe reeks van de cursus ‘Goede start’, dit keer in de avonduren. Deze cursus is bedoeld voor adoptieouders van wie de kinderen korter dan drie jaar in het gezin zijn. ‘Goede start’ besteedt gedurende drie bijeenkomsten aandacht aan het proces van wennen en hechten.

Wanneer? Dinsdag 8 mei, 22 mei en 5 juni, telkens van 19.30 tot 22.00 uur in het kantoor van Stichting Adoptievoorzieningen in ­Houten. Deelname kost € 60,- per gezin. > AANMELDEN? Stuur een e-mail naar nazorg@adoptie.nl, o.v.v. van naam en adres.

Het uitpluizen levert niet veel op, behalve de belang­ rijke gedachte dat ik er vanmiddag met mijn mars­ mannetje maar eens een gesprek aan moet wijden en mijn eigen emoties daarbuiten laat. Over hoe het voor hem was en over wanneer iets spel is en wanneer niet meer. Over hoe je je grenzen aangeeft, over gelijk­ waardigheid en overheersing. Over vriendschap. Kopje thee erbij. Ik zal sorry zeggen voor mijn pittige reactie.

Over de grote boze wereld hebben we het dan wel een andere keer. En voor iedereen die eens een ander wereld­ beeld wil ervaren, raad ik van harte de film Black Panther aan. Gaat dat zien met jullie zonen en zeker ook met jullie dochters! Niemand meer van Mars en Venus, iedereen van Wakanda!

ZIE: SANDRABENSCHOPCOACHT.NL

> VRAGEN? Bel 030-2330340, keuze 3, (ma t/m do 9.30-12.30 uur).

5 3

THEMA GEHECHTHEID

TEKST ANGELA JANS

Ali, moeder van twee zoons met een dik medisch dossier:

‘ Laat je niet gek maken door school of je omgeving, blijf bij jezelf’

Op de foto die in de woonkamer van de familie aan de muur hangt, vormen Frans en Ali samen met Mark (13) en Rikardo (7) een mooi gezin. Aan een andere wand, boven de piano, prijkt een grotere afbeelding waarop alleen de twee jongens te zien zijn. Prachtige kinderen, dat wil moeder Ali graag benadrukken. Maar, vooral om anderen mogelijk te helpen met haar ervaringen, ze wil niet verhullen dat het gezinsleven niet altijd eenvoudig is.

6

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

D

e twee jongens zijn geboren in Hongarije en hebben allebei een dik medisch dossier. Mark kwam in 2010 bij Frans en Ali. Hij was toen 5,5 jaar oud en had in zijn jonge leven al veel meegemaakt.

Na zijn geboorte, met 24 weken, lag hij vijf maanden in het ziekenhuis. Vervolgens werd hij een jaar lang onder­ gebracht in een tehuis. Daarna woonde hij 3,5 jaar in een pleeggezin. Van daaruit werd hij geadopteerd. “Na een half jaar zoeken naar een geschikt adoptiegezin voor hem, was dat nog niet gevonden”, vertelt Ali. “Zo’n zwaar dossier had hij. Toch konden wij gematcht worden. Mede omdat ik beroepsmatig ervaring heb als begeleidster van kinderen met een stoornis of verstandelijke beperking.”

De eerste jaren dat Mark in het gezin woonde, ging het aardig goed. Mark ging naar school, het speciaal onderwijs, en maakte flinke sprongen voorwaarts in zijn ontwikkeling. “In die jaren heb ik echt intens genoten”, zegt Ali.

Vergelijkingsmateriaal Het ging zo goed dat zij en haar man besloten om een tweede kind te adopteren: Rikardo, 3 jaar oud en even­ als Mark geboren in Hongarije. “Mark wilde heel graag een broertje en kon bijna niet wachten om hem te zien.

De eerste tien dagen – we verbleven vanwege de

APRIL 2018

adoptieprocedure van Rikardo zeven weken in Honga­ rije – ging het nog wel. Daarna werd het al snel heel moeilijk.” Mark vond het ingewikkeld om zijn plekje bij mama met zijn broertje te delen. “En ik zag eigenlijk nu pas hoe groot de impact van zijn bagage op Mark in werkelijkheid was. Tot dan toe had ik eigenlijk geen vergelijkingsmateriaal gehad.”

Rikardo verbleef vanaf zijn geboorte tot aan zijn adop­ tie drie jaar lang afwisselend in het ziekenhuis en in een kindertehuis. Hij had onder meer ademhalingsproble­ men, een nieraandoening en een gaatje tussen zijn hartboezems. Inmiddels woont hij ruim vier jaar in Nederland en heeft hij ook hier al menig medisch traject doorlopen. Ali: “We weten soms niet goed wat we eerst moeten aanpakken. Het kan niet allemaal tegelijk. Binnenkort willen we hem EMDR (een therapie waarbij de herinnering aan een trauma wordt opge­ wekt om dit vervolgens te kunnen verwerken, AJ) laten ondergaan in de hoop een blokkade op te heffen die hem in de weg zit. We moeten echt keuzes maken in wat we met hem doen. Hij praat onduidelijk door ‘openmondgedrag’ en heeft daarvoor logopedie nodig, onlangs bleek bij toeval dat zijn gehoor niet goed is, en aan zijn motoriek schort ook nog wel wat, daarvoor is fysiotherapie nodig. Dat kan niet allemaal tegelijk.” >> 7

APRIL 2018

THEMA GEHECHTHEID

Ook Mark heeft therapie ondergaan, en zelf hebben Frans en Ali video-interactiebegeleiding gehad en een consult op school. Verder hebben ze de traumacursus gevolgd bij Stichting Adoptievoorzieningen. Ali: “Tij­ dens die cursus merkte ik hoe fijn het is om van ande­ ren te horen hoe het daar gaat, dat zij ook problemen hebben en hoe ze die in de praktijk aanpakken. Maar ik besefte daar bovendien dat onze kinderen wel boven­ gemiddeld pittig zijn. Veel kinderen uit Hongarije blij­ ken te kampen met heftige achtergronden.”

De weekenden – waar menigeen toch naar uitkijkt – zijn voor het gezin het zwaarst. “Door de week hebben we allemaal ons vaste ritme: werk, school, zwemles, scouting, et cetera, dan draaien we het beste. In het weekend zitten we meer op elkaars lip en is het vaak lastiger om de sfeer goed te houden. Wij zijn gelovig en we gaan op zondag naar de kerk en de kinderen gaan naar zondagschool. Daarna moet je thuis eigenlijk niet meer met zijn vieren aan tafel gaan zitten… Dat wordt gewoon te veel. Mark is daarbij heel bepalend. Als het met hem goed gaat, is het heel gezellig maar hij krijgt vaak heftige woede-uitbarstingen, en als je daar dan tegenin gaat, wordt het nog moeilijker.”

Schommelen Rikardo is milder, minder agressief. Hij verwerkt zijn gevoelens, volgens zijn moeder, door na schooltijd bijvoorbeeld een half uur lang te schommelen of dwangmatig rondjes te draaien op de grond in de woonkamer. “Mark zoekt meer de confrontatie, maakt dingen kapot en doet Rikardo pijn. Dat vind ik het ergst, dan heb ik liever dat hij mij raakt”, zegt Ali. 8

Het is, mede door het leeftijdsverschil van de twee jongens, soms lastig om dingen te doen die ze allebei leuk vinden. “Voorlezen heb ik veel gedaan, dat werkt voor beiden goed. Dat vinden ze prettig en ze worden er rustig van. Ik zoek vaak naar een balans, dat het voor hun en voor mij haalbaar is. Wat ik andere adoptie­ ouders mee wil geven is: laat je niet gek maken door school of de omgeving. Blijf dicht bij jezelf, kies je eigen tempo, dat weet je zelf het beste en dat is uiteindelijk ook het beste voor alle partijen. Deze kinderen hebben een flinke bagage, dat moet je niet onderschatten.

Buitenstaanders hebben vaak geen idee.”

Genieten, ondanks alles “Ondanks alles geniet ik echt van ze. Ik heb geen mo­ ment spijt gehad van de adoptie. Je weet van tevoren niet waar je aan begint, hoe het in de praktijk is. Als het heftiger is dan verwacht, moet je er gewoon mee dealen. Het is niet zomaar iets. Het zijn twee prachtige jongens waar ik alles voor over heb. Ik denk dat er voor beide kinderen met de juiste hulp nog heel wat winst te behalen valt. Het zijn twee heel verschillende jongens.

Mark duwt je van zich af als er iets is, Rikardo wil juist graag geknuffeld worden. Wanneer zijn ze goed ge­ hecht? Ik vind het lastig dat te bepalen. Ik denk dat het bij Rikardo wel goed zit, bij Mark denk ik dat we nog niet klaar zijn.”

“Uiteindelijk hoop ik echt dat Mark leert om dingen zelf beter te handelen. Dat ze allebei goed terechtkomen, dat ze hun weg vinden en ergens in deze maatschappij een plekje vinden waar ze gelukkig kunnen zijn.”

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

RUBRIEK DRIELUIK

> GEBOORTEMOEDER

Wang Ying

drieluik

Geen geld voor de benodigde operaties Zonder het met mij te overleggen heeft mijn dochter het eerste contact gelegd met haar oudste broer, met Harm-Yun. Zij had ergens gehoord of gezien, dat weet ik niet precies, dat hij op zoek was naar zijn biologische ouders. Ze dacht meteen dat het om haar broer zou kunnen gaan en ze besloot zelf te proberen contact met hem te leggen. Pas toen dat was gelukt heeft ze het aan mij verteld. Dat vond ze lastig, ze was bang voor mijn reactie.

De vader van Harm-Yun en ik wisten destijds niet hoe we onze zoon moesten helpen. We zagen meteen na de ge­ boorte dat hij heel veel medische hulp nodig had. De eerste drie weken hebben we zelf geprobeerd om hem te laten drinken. Door de schisis lukte dat niet. Wij hadden geen geld voor de benodigde operaties. Toen hebben we, voor zijn bestwil, besloten om afstand van hem te doen. In de hoop dat hij geholpen zou worden.

Veel mensen in onze omgeving waren daarvan op de hoogte. We hebben het later ook aan onze twee an­ dere kinderen verteld, die na hem zijn geboren. We heb­ ben er geen geheim van ge­ maakt. Maar we wisten niet hoe het verder met hem was gegaan, of hij nog leef­ de en zo ja, waar hij was. Ik ben heel blij dat hij ons ge­ vonden heeft en dat we el­ kaar een beetje kunnen leren kennen.

Natuurlijk schrok ik in eerste instan­ tie. Zeker. Maar ik was ook met­ een heel blij. Stel dat het waar was, als het bleek te kloppen dat het werkelijk om mijn oudste kind ging, dat ik dan zou weten dat het goed met hem gaat, dat zou heel fijn zijn!

We hebben meegewerkt aan een DNA-test en alles bleek inderdaad te kloppen. Dit was mijn zoon! Onvoorstelbaar. Enkele maanden later is hij samen met zijn adoptieouders hierheen gekomen. De eerste ontmoeting verliep wat chaotisch.

We hadden afgesproken in een park en er was een tolk geregeld. Maar de adoptiezus van Harm-Yun was ziek en moest naar het ziekenhuis. Haar vader en de tolk zijn met haar meegegaan. Daardoor was er geen vertaler en konden we dus niet goed met elkaar praten. Het leek wel een soort film waar we in beland waren. Het verliep alle­ maal wat anders dan gepland. Ik vond het heel fijn om hem te zien maar in het begin ook wat ongemakkelijk. Zijn adoptiemoe­ der was erbij, ik heb haar bedankt dat ze zo goed voor hem heeft gezorgd.

LEEFTIJD

43 jaar Getrouwd, moeder van drie kinderen, waarvan een afgestaan BEROEP

huisvrouw WOONPLAATS

Ziyang, China

Omdat de vader van Harm-Yun en ik inmiddels gescheiden zijn, hebben we hem ook op aparte momenten ontmoet.

Zoals afgesproken heeft mijn ex-man, sa­ men met enkele andere familieleden, hem opgewacht op het vliegveld. Pas la­ ter was de ontmoeting met mij en wat ooms en tantes.

Wang Ying is de biologische moeder van Harm-Yun, de geadopteerde op pagina 15.

Dit verhaal is niet rechtstreeks opgetekend uit haar mond maar gebaseerd op de ervaringen van Harm-Yun en zijn ­adoptiemoeder.

9

RUBRIEK ACHTER DE FEITEN

TEKST ANGELA JANS

Frederique Voermans-Vroome:

‘ADOPTIE VOELT VOOR MIJ ALS EEN VERRIJKING’

Z

eker, het was niet altijd gemakkelijk als Braziliaanse in het Zeeuwse Hulst. Uiteraard, er waren momenten van verdriet en verzet. Toch wil Frederique Voermans-Vroome graag een positief geluid laten horen over

adoptie: ‘Het komt helaas zo vaak negatief in het nieuws, dat vind ik onterecht.

Als ik voor mijzelf spreek, kan ik alleen maar heel dankbaar zijn voor mijn

adoptieouders en de familie die ik erbij heb gekregen. Voor mij voelt het als een verrijking.’

10

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

APRIL 2018

Frederique is 43 jaar geleden geboren in Brazilië. Mo­ menteel woont ze met haar man en twee kinderen in Breda. “Als baby van een week oud ben ik door mijn adoptiemoeder opgehaald in mijn geboorteland. Ik kwam terecht in een dorp in de provincie Zeeland, waar ik met mijn kleurtje natuurlijk sowieso opviel. Bovendien was mijn vader notaris, waardoor ik automatisch tot de notabelen van het dorp behoorde. Daar moest ik me dus ook naar gedragen, ik lag onder de loep.”

sterk het gevoel dat ik iets terug moet doen. Ik voel me verplicht om kinderen in minder goede omstandighe­ den te helpen. Maar ik heb geen wroeging over mijn adoptie. En ik voel me ook niet verplicht om dankbaar te zijn dat ik hier terecht ben gekomen. Wel vind ik dat nu ik er toch ben, ik er ook het beste van moet maken. Ik probeer het in een perspectief te plaatsen en ik ben mijn ouders dankbaar dat ze mij handvatten hebben gege­ ven om sterk in het leven te staan.”

"Als puber was ik ongelukkig in Hulst. In Zeeuws-­ Vlaanderen zijn de mensen over het algemeen vrij nuchter. Dat is niet hoe ik ben. Ik heb temperament, ben heel direct. Meteen na de middelbare school ben ik op kamers gegaan in Breda.”

Ondanks dat er regelmatig contact is tussen Frederique en haar biologische moeder, is voor Frederique de band niet heel warm. “Ik heb de standaardvraag kunnen stellen: waarom? En ze zei: ‘Voor een beter leven.’ Ik vind niet dat ik daar wat van moet vinden. De situatie was zo.

Ik heb haar ook gevraagd naar mijn biologische vader en andere familie, daarop reageerde ze ontwijkend. Ik geloofde haar niet, om wat voor reden dan ook.”

BINNEN EEN WEEK MOEDER GEVONDEN De stad en het studentenleven, het was een verade­ ming. Op de sociale academie en daarbuiten speelde adoptie geen rol van betekenis, althans niet bewust: “Ik was met andere dingen bezig.” Daarna: een baan, sporten, werken, een vriend. Maar toen zij en haar man begonnen te praten over kinderen kwamen onverwacht toch vragen over haar eigen familiegeschiedenis naar boven.

“Rond die tijd, op mijn 28ste, inmiddels al weer vijftien jaar geleden, besloot ik op zoek te gaan naar mijn biologische moeder. Op een avond stuurde ik een mailtje naar het plaatselijke dagblad in de stad waar ik geboren ben met de vraag of ze mij wilden helpen met zoeken. Ik had de naam van mijn moeder en nog een paar gegevens. Een dag later al kreeg ik antwoord: ze gingen er een journaliste op zetten. Binnen een week weer een mail: mijn moeder was gevonden. Jeetje, ik had gedacht dat het wel een jaar zou kunnen duren voor ze haar zouden vinden, als het al zou lukken. Ik schrok heel erg en dacht: wat nou? Mijn ouders rea­ geerden heel direct, ze zeiden: ‘We gaan naar Brazilië en jij gaat mee.’ De journaliste stond mij bij aankomst op te wachten. De ontmoeting met mijn biologische moeder kwam uitgebreid in de krant en de hele stad was ont­ roerd, huilde mee met mijn verhaal. Behalve ik, ik zag die vrouw en hoefde niet te huilen, ik voelde me heel ongemakkelijk.”

Inmiddels is Frederique meerdere keren op bezoek geweest bij haar biologische moeder. Ook verbleef ze een tijd lang in haar eentje in een sloppenwijk in het noorden van Brazilië om vrijwilligerswerk te doen en het land beter te leren kennen. ’s Nachts klonken schoten door de buurt en liepen de kakkerlakken door de kamer.

“Het waren de heftigste én mooiste maanden van mijn leven. Het was heel confronterend. Zoals ik nu leef, dacht ik, zo had het altijd kunnen zijn… Daardoor heb ik wel

GEEN DNA NODIG Dat gevoel bleek terecht. Enkele maanden geleden werd ze plotseling via Facebook benaderd door een onbekende man die haar via Messenger allerlei per­ soonlijke vragen begon te stellen over haar achtergrond.

“Aangezien ik erg afwijzend reageerde, moest hij wel vertellen wat de reden was dat hij mij benaderde. Hij dacht dat hij mijn volle broer was en hij was al een jaar op zoek naar mij. Ik geloofde het meteen. Alles klopte!

We lijken als twee druppels water op elkaar. Ik voel dat het waar is, ik heb geen DNA nodig ter bevestiging.

Sindsdien heb ik heel veel contact met hem en zijn gezin. Mijn broer is twee jaar jonger dan ik en ook afge­ staan ter adoptie. Maar pas toen hij twee jaar oud was.

Tot die tijd was hij bij onze moeder, toen is hij geadop­ teerd door een Braziliaans gezin en opgegroeid in onze geboortestad.”

“Waarom mijn moeder voor mij verzwegen heeft dat ik een broer heb? Geen idee. Maar ik had wel altijd het gevoel dat er zoiets zou zijn. Het was ook een diepe wens van mij om een broer of zus te hebben. Ik kan het wel van de daken schreeuwen dat ik nu een broer heb.

Het maakt me intens gelukkig. Mijn vader moest heel hard huilen toen hij het hoorde. We wisten allebei, zon­ der het uit te spreken, dat er bij ons ook een plek voor mijn broer zou zijn geweest. Ik ben altijd enigst kind gebleven, terwijl mijn ouders graag nog een tweede kind hadden geadopteerd en ik dolgraag een broer of zus wilde. Ik vind het tragisch dat ons dat is ontnomen.”

Komende zomer gaat Frederique voor het eerst met haar man en twee kinderen (10 en 11 jaar) die kant op.

Dan staat de eerste ontmoeting met haar broer en zijn gezin boven aan het lijstje van hun programma. “Mijn kinderen vinden het ‘heel vet’ dat ze een nieuwe oom in Brazilië hebben!”

11

RUBRIEK WETTEN & REGELS

TEKST VERA KIDJAN

NIET MEER ­GEADOPTEERD

I

n een boze bui wensen veel kinderen wel eens dat hun ouders niet hun ouders zijn. Erg realistisch is het niet om te verwachten dat die wens uitkomt. Immers, de grondgedachte is dat ouders de rest van hun leven ouders

blijven. Dat geldt in principe ook voor een adoptiegezin. Maar… in artikel 1:231 van het Burgerlijk Wetboek wordt hierop een uitzondering gemaakt. Daarin staat dat op verzoek van de geadopteerde de rechtbank een adoptie kan herroepen.

12

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

APRIL 2018

de jeugd van de geadopteerde en de manier waarop de hechting tussen ouders en kind heeft plaats­ gevonden. De afgelopen tien jaren zijn tien uitspraken gepubliceerd waarin is verzocht om een adoptie te herroepen. In al die uitspraken is terug te zien dat er sprake is geweest van een lastige tot nare jeugd.

Adoptieouders hebben hem in liefde ontvangen en ze willen hem ook in liefde weer loslaten.

GEEN IDENTIFICATIE MET ADOPTIEOUDERS Niet altijd is een verstoorde hechting te wijten aan de adoptieouders. In februari van dit jaar hebben drie rech­ ters een beslissing genomen op het verzoek van een man die in 2000 werd geadopteerd1. In zijn jeugd zijn de nodige strubbelingen geweest. De man weet dat zijn adoptieouders het beste met hem voor hebben gehad, maar hij heeft zich feitelijk altijd buitengesloten gevoeld.

Hij heeft het gevoel dat het gezin zich aan hem opdrong, terwijl hij het moeilijk vindt zichzelf als lid van het gezin te ervaren. De laatste jaren heeft hij praktisch geen contact meer met de gezinsleden. De adoptie heeft voor hem weinig betekenis of zin gehad. Hij heeft zich nooit ge­ ïdentificeerd met zijn adoptie­ouders. Hierdoor is de man van het adoptiegezin vervreemd. Alle gedragingen die de man in zijn puberteit heeft vertoond, hangen samen met het feit dat hij zich altijd verloren heeft gevoeld binnen het gezin. Dit ondanks alle inspanningen van zijn adoptieouders om hem een fijne jeugd en een goede basis voor zijn leven mee te geven.

Een adoptie herroepen gebeurt alleen in uitzonderlijke gevallen en onder strikte voorwaarden. De termijn waarbinnen dit moet worden verzocht is beperkt: het kan wanneer de geadopteerde tussen de 20 en 23 jaar oud is. Ook moet de herroeping in het belang van de geadopteerde zijn en moet de rechtbank hiervan overtuigd zijn.

De wens van de geadopteerde om niets meer van doen te hebben met haar of zijn adoptieouders in de hoedanigheid van ouders, vindt vaak zijn oorsprong in

De man wil op zoek gaan naar zijn biologische ouders.

Hij hoopt dat zij hem accepteren als biologisch kind.

Herroeping van de adoptie zal rust brengen in zijn leven. Hij wil dat zijn afstamming voor hemzelf, zijn directe omgeving en de buitenwereld kenbaar wordt.

Daarnaast bestaat er een medisch belang in verband met het herkennen van erfelijke ziekten. De man heeft een brief van een therapeut overgelegd die een en ander bevestigt. Hij is thans weer in therapie. De man geeft aan jarenlang te hebben gevochten om te weten wie hij eigenlijk is. Zijn ware identiteit vindt hij niet bij zijn adoptieouders.

De adoptieouders zijn ter zitting verschenen. Het verzoek doet hen pijn maar ze beseffen dat het een authentieke wens van de man is en daarin willen ze hem steunen. Ze hebben de man bij de adoptie in liefde ontvangen en ze willen hem ook in liefde weer loslaten. Naar het oordeel van de rechtbank is gebleken dat de man het verzoek goed heeft doordacht >> 13

APRIL 2018

RUBRIEK WETTEN & REGELS

tot herroeping van de adoptie kan worden ingediend is in dit geval in strijd met artikel 8 EVRM. Voor wat betreft de verzoeken om herroeping waarin sprake is van een termijnoverschrijding passen de rechtbanken de wet niet al te strikt toe indien zij van mening zijn dat de herroeping van de adoptie inder­ daad in het belang is van de geadopteerde3. In een aantal gevallen gaat het om Nederlandse adopties van lang geleden, soms uit de jaren 70 en 80, waarbij de – meestal – ongehuwde biologische ouders onder sociale druk afstand hebben gedaan van hun kinderen en weer vele jaren later in contact komen met hun kinderen. Waarschijnlijk zouden zij in de huidige maat­ schappij hun kind niet hebben afgestaan. In al die gevallen wordt eveneens gekeken naar de belangen van de kinderen van de geadopteerde. Zij gaan immers een opa en/of een oma missen.

en dat het verzoek weloverwogen is ingediend. De rechtbank constateert dat de man zich bewust is van de gevolgen van de herroeping van de adoptie. Ook speelt een rol dat de adoptieouders instemmen met het verzoek. Onder die omstandigheden is het verzoek ingewilligd en de adoptie herroepen.

De casus is uitzonderlijk omdat uit de beslissing kan worden afgeleid dat de adoptieouders hun best ­hebben gedaan het kind in een liefdevol gezin op te nemen. Ook lijkt er geen sprake te zijn van een verstoorde relatie tussen ouders en kind, ondanks de geringe contacten. Hadden in dit geval de adoptie­ ouders iets kunnen doen aan de verstoorde hechting tussen de man en hen? Dat blijft een lastige vraag.

RESPECTEREN VAN FAMILIELEVEN MET BIOLOGISCHE VADER Het komt vaker voor dat een partneradoptie of stiefou­ deradoptie wordt herroepen 2. Meestal zijn de contacten met de biologische ouder op een bepaald moment hersteld waardoor er minder behoefte is om de stiefou­ deradoptie in stand te houden. In een zaak uit 2017 wijst de rechtbank het verzoek van een vrouw aanvankelijk af omdat de termijn waarbinnen het verzoek is ingediend ruimschoots is overschreden. Het Hof bepaalt echter dat de mogelijkheid tot herroeping van de adoptie recht­ streeks betrekking heeft op de uitoefening van het recht op het respecteren van het privéleven van de vrouw – in die zin dat zij niet langer juridische banden met de adoptievader heeft – en van haar familie- en gezinsle­ ven met haar biologische vader, en dat dat recht op grond van artikel 8 van het Europees Verdrag tot be­ scherming van de rechten van de mens en de funda­ mentele vrijheden (EVRM) bescherming verdient. Het tegenwerpen van een termijn waarbinnen het verzoek 14

Zaken waarbij er sprake is van verstoorde verhoudingen in de jeugdjaren van de geadopteerde door echtschei­ ding en soms zelfs door misbruik, zijn eveneens reden om een verzoek tot herroeping in te willigen.

HERROEPING BIJ MINDERJARIGE ADOPTIEKINDEREN Een bizarre poging van een adoptieouder om een adoptie van minderjarige kinderen te herroepen omdat de kinderen na de echtscheiding bij de ex gaan wonen en door de ex worden verzorgd en opgevoed, strandt.

De rechtbank verklaart de ouder in het verzoek terecht niet-ontvankelijk4.

Het gebeurt niet vaak maar als een verzoek om herroe­ ping van een adoptie wordt ingediend, zijn de redenen hiervoor meestal zwaarwegend genoeg om het ver­ zoek in te willigen. Een termijnoverschrijding bij meer­ derjarigheid wordt meestal geaccepteerd maar een verzoek om herroeping van de adoptie waarbij de geadopteerde nog minderjarig is zal, dunkt mij, niet worden ingewilligd.

NOTEN

1 Rechtbank Noord-Holland 14-02-2018, zaaknummer C/15/263444 / FA RK 17-5031 2 Rechtbank Gelderland 16-12-2016, zaaknummer 307899 FZ RK 16/2250, Gerechtshof ’s-Hertogenbosch 07-12-2017, zaaknummer 200.198.343_01 3 Zie rechtbank ’s-Hertogenbosch 10-06-2008, RFR 2010/145 - JPF 2011/5, rechtbank Alkmaar 20-10-2010, JPF 2011/96, rechtbank ‘s-Gravenhage 05-10-2011 JPF 2012/33 - RFR 2012/11, rechtbank Haarlem 03-05-2012, zaaknummer 179845 - FA RK 11-988, rechtbank Zutphen 09-05-2012, zaaknummer 125746 FA RK 11-2138, rechtbank Noord-Holland 04-10-2017, zaaknummer C/15/257712 / FA RK 17-2171 4 Rechtbank Noord-Holland 20-07-2016, zaaknummer C/15/242368 / FA RK 16-2486

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

RUBRIEK DRIELUIK

> GEADOPTEERDE

Harm-Yun Zoet

drieluik

China is levenslang In mijn officiële papieren staat: ‘Is te vondeling gelegd voor de deur van het kindertehuis’. Dat blijkt niet te kloppen, ik ben verderop in de wijk, in een gebouwtje gevonden. Ach, zo blijkt er wel meer niet te kloppen van wat er destijds bij de adoptie is gezegd.

Dat weet ik, omdat ik inmiddels mijn beide biologische ouders heb gevonden en ik bovendien aardig goed Chi­ nees spreek. Dat maakt het gemakkelijker om contact te hebben met mijn biologische familie.

dels ben ik al vele malen daar geweest. Na de havo besloot ik de studie Oriëntaalse taal en cultuur te gaan volgen in Maastricht. Ik ben daarvoor in China op stage geweest, heb er een half jaar gewoond. Eerlijk gezegd beviel het me helemaal niet zo goed daar. Ik vind het niet prettig hoe ze met elkaar omgaan, ze zijn nog veel direc­ ter dan wij in Nederland. En ik voelde me er niet zo op m’n gemak. De stad waar ik studeerde, was overigens zo’n 2000 kilometer van mijn biologische ouders vandaan.

Dus ik heb ze alleen aan het begin en einde van mijn verblijf kunnen zien.

Daar heb ik trouwens jarenlang geen enkele behoefte aan gehad. Toen mijn zus in 2010 naar China wilde op rootsreis, wilde ik in eerste instantie niet mee. Totaal geen behoefte aan. Op het laatste moment besloot ik om toch mee te gaan. Ik vond het erg spannend en had veel boze buien daar. En toen ik vlak daarna hoorde van een geadopteerd Chinees meisje dat zij haar ouders had gevonden, wilde ik ook op zoek.

Even dachten we beet te hebben, maar toen bleek het DNA toch niet over­ een te komen. Dat was een forse tegen­ valler. We vervolgden de zoektocht met behulp van zoekster in China. Ik kwam in de krant te staan en zij hing overal posters op en deelde flyers uit. Een tijd later kwam er plotseling een mailtje binnen van een meisje dat beweerde mijn zus te zijn… En ze bleek gelijk te hebben. Alles klopte!

Heel bijzonder.

Niet lang daarna zijn reisd om de familie hadden geen tolk bij ting, dus ik kon bijna

we naar China ge­ te ontmoeten. We de eerste ontmoe­ niks vragen. Inmid­

LEEFTIJD

23 jaar BEROEP

binnenkort grondsteward op Schiphol WOONPLAATS

Boskoop

Achteraf heb ik een beetje spijt van mijn studiekeuze, het levert wei­ nig goede kansen op een baan op. Ik werk nu op Schiphol in de horeca, in een Aziatische zaak, dat wel, en ik begin straks als grondsteward. Dat is wel leuk. Het helpt dat ik heb geleerd de Chinese taal te spreken, maar ik beheers het nou ook weer niet zo ge­ weldig dat ik er voor mijn werk echt veel mee kan. Voor het con­ tact met mijn zusje is het wel pret­ tig. Zij spreekt amper Engels en mijn Chinees is goed genoeg om huis-tuinen-keukengesprekken te voeren, dat wel.

We hebben regelmatig contact via WeChat. Onlangs is ze drie weken lang hier bij ons op vakantie geweest. Toen was het zeker fijn dat ik de taal spreek, want anders is het echt lastig om met elkaar te communiceren. Ik merkte ook wel dat we op bepaalde gebieden best op elkaar lij­ ken. Het voelde heel natuurlijk, maar toch botsten de culturen soms wel.

Harm-Yun is de biologische zoon van Wang Ying op pagina 9 en de zoon van adoptiemoeder Mirjam Zoet op pagina 23.

15

THEMA GEHECHTHEID

Kinderpsycholoog Paulien Kuipers:

‘ Taal is de oplossing’

16

TEKST ANGELA JANS

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

APRIL 2018

De pijn van het afgestaan zijn zit in ieder adoptiekind. Bewust of onbewust, diep van binnen. Die pijn gaat helaas niet weg door simpelweg heel veel van ze te houden. Dat is een valkuil voor veel adoptieouders. Het is belangrijk de gevoelens van geadopteerde kinderen concreet te benoemen zodat zij woorden tot hun beschikking krijgen om hardop uit te spreken wat hun is overkomen.

Zeg dus niet als adoptieouder: ‘Je moeder hield vast veel van je’ maar bijvoorbeeld: ‘Je was waarschijnlijk heel verdrietig toen je alleen in je bedje lag en er niemand kwam.’

E

en voorbeeld uit het werk van GZ-kinderpsycho­ loog Paulien Kuipers, directeur en oprichter van Stichting Kinderleven en auteur van het boek ‘Eerste Hulp bij Hechting’ (2015). Volgens Kuipers is bij ongeveer een derde van alle kinderen sprake van een verstoring in de band met hun ouders. Met andere woor­ den: het hechtingsproces is niet helemaal goed verlo­ pen. Dat kan allerlei oorzaken hebben: van een moeilijke zwangerschap of zware bevalling tot familieproblemen en pure verwaarlozing. Bij adoptiekinderen ligt dat per­ centage nog hoger omdat zij per definitie getraumati­ seerd zijn, ze zijn immers door hun biologische moeder afgestaan. Daardoor is het basisvertrouwen verstoord en denkt het kind niet zelden: ik ben niets waard, ik word toch weer verlaten.

Liefde niet onvoorwaardelijk Kuipers: “Adoptieouders spreken dat idee meestal tegen en zeggen tegen hun kind: ‘Ik ga nooit weg, ik hou onvoorwaardelijk van je.’ Maar het kind gelooft dat niet zomaar. Bovendien is de liefde van het kind voor de adoptieouder meestal niet onvoorwaardelijk. Het kind houdt waarschijnlijk ook nog van zijn biologische moeder – zij heeft hem immers het leven geschonken – en durft dat niet te zeggen. Daardoor kan het in de knoop raken met zijn gevoelens, wat zich kan uiten in allerlei probleemgedrag zoals slecht slapen, niet eten, agressie, ­woede-uitbarstingen, enzovoort.”

Omdat adoptieouders vinden dat ze niet mogen falen, dat de adoptie niet mag mislukken, wachten ze in de ervaring van Kuipers vaak erg lang met het zoeken naar hulp. Ze komen in veel gevallen pas bij haar in het behandelcentrum van Stichting Kinderleven als hun kind 6 of 7 jaar oud en al jaren in het gezin is. De ouders leggen de schuld daarbij meestal eerst bij zichzelf: ‘Het ligt aan mij als de band met mijn kind niet goed is.’

Kuipers: “Om te beginnen: het is niemands schuld. Het is de adoptie, het afgestaan zijn. Het kind moet dit eerst verwerken voor het zich kan overgeven aan de warmte van een liefdevol gezin. Dat gaat niet zomaar, ook al praat je openlijk en vaak over het land van her­ komst, al hang je herkenbare spullen uit die andere cultuur in de woonkamer, het is hoe dan ook een enor­ me overgang. Wat me opvalt, is dat het altijd gaat om dodelijk vermoeide ouders die ik te zien krijg, ze zijn altijd ver over hun eigen grenzen heen gegaan voor ze hulp komen vragen. Dat is jammer.”

Verplichte consulten bij hechtingstherapeut Kuipers heeft een missie. Ze pleit ervoor om adoptie­ ouders direct na aankomst van hun kind standaard vijf tot tien consulten aan te bieden bij een hechtings­ therapeut. Verplicht, om te voorkomen dat kinderen later ontsporen. “Noem het preventieve nazorg of iets dergelijks. Hoe dat precies in de praktijk precies zou moeten werken, weet ik niet. Wat mij betreft kan de informatie best voor een deel groepsgewijs verstrekt worden, vergelijkbaar met de voorbereidingsbijeen­ komsten voor de adoptie, en dan ter afsluiting mis­ schien één sessie per afzonderlijk gezin, dus met enkel de ouders, het kind en de therapeut in een workshop.

In ieder geval zou het vrij vlot na de adoptie van een kind moeten plaatsvinden.”

Ouders en kinderen kunnen tijdens die sessies dan leren hoe zij hardop hun gevoelens kunnen uitspreken, ouders kunnen leren de gevoelens van hun kinderen benoemen. Héél belangrijk in de visie van Kuipers. “Taal heeft een niet te onderschatten effect op de ziel van de mens. Het kan enorm opluchten als iemand laat weten dat hij je begrijpt, dat een diepe onrust van binnen wordt benoemd.” >> 17

APRIL 2018

THEMA GEHECHTHEID

‘In mijn werk ontdekte ik dat problemen van ouders met hun kind kunnen al heel vroeg kunnen ontstaan. Soms al bij de geboorte of zelfs daarvoor. Door heel vroeg ouders en hun aller­ kleinsten te helpen bij het op elkaar afstemmen kan veel ellende worden v ­ oorkomen. Daarom is Stichting Kinderleven opgericht.’

Ze geeft een voorbeeld van een jongetje dat bij haar in de praktijk kwam. Zijn biologische moeder had na zijn geboorte in het tehuis nog een tijdje voor hem gezorgd. Ze wilde hem niet afstaan maar moest dat doen van haar familie. Bij zijn adoptieouders was het jongetje erg in het verzet, hij had regelmatig stevige woede-uitbarstingen op de meest onmogelijke mo­ menten, juist als families samenkwamen. “Een goede hechting met de biologische moeder, zoals dit jongetje had, is doorgaans juist een goede basis voor het hech­ tingsproces met de adoptieouders. Omdat dit hier niet zo leek te werken, ging ik herdefiniëren. Ik vroeg hem: ‘Hou je nog veel van je biologische moeder?’ En hij zei: ‘Ja!’ Daarop vroeg ik: ‘Denk je dat je van je adoptie­ ouders van haar mag houden?’ En hij zei na enige aarzeling: ‘Ja, ik denk het wel’ en begon onmiddellijk onbedaarlijk te huilen. Na drie sessies ging het prima met hem. Er was een blokkade weggenomen.”

Niets invullen voor het kind Tijdens de behandelingen praat Kuipers zowel tegen de ouders als tegen het kind, hoe jong het kind ook is.

“Taal is dé oplossing. Er zijn methoden waarmee je kunt

leren om een kind specifiek ter sprake te laten brengen wat het heeft meegemaakt. Ik noem dat verbindend taalgebruik. Mensen kunnen daarmee aan elkaar ge­ knutseld worden. Dat werkt echt goed. Het gaat daarbij om woorden als hart, liefde, hoop, vrede. Niet om het stellen van doelen of iets dergelijks. Nee. Noem het de taal van de ziel. Daarmee kun je kinderen duidelijk maken dat ze mogen zeggen wat ze voelen.”

“Het is belangrijk dat adoptieouders zich op de eerste plaats realiseren dat hun kind beschadigd is, dat het een gebrek heeft aan vertrouwen dat niet zomaar verdwijnt door van ze te houden. En het is belangrijk dat het kind de beschikking krijgt over de juiste woor­ den om die gevoelens te uiten. Adoptieouders moeten dat vooral niet gaan invullen voor het kind. Niet gaan zeggen: ‘Je biologische moeder hield vast wel van je.’

Nee, vraag wat het kind zélf voelt. Is het blij, boos of verdrietig? Geef het kind vrijheid om de leegte in te vullen, praat eerlijk en hardop. Als verlatingsangst heel diep zit, heb ik meestal wel wat langer nodig om het vertrouwen in de adoptieouders aan te wakkeren, maar dat een kind echt niet wil hechten komt bijna nooit voor.”

STICHTING KINDERLEVEN

PAULIEN KUIPERS

De kern van Stichting Kinderleven is om met woor­ den van het hart de band tussen mensen – ouders en kind – te helen en de liefde tussen hen (opnieuw) te laten stromen door middel van verbindingstaal en een verbindende grondhouding. De stichting is in 2016 opgesplitst in een behandelcentrum en een kenniscentrum. Het behandelcentrum is bedoeld om ouders en kinderen te helpen bij het verbeteren van hun relatie. Het kenniscentrum wil de deskun­ digheid van professionals te bevorderen door mid­ del van lezingen, congressen, publicaties, ­coaching, onderzoek en training/opleiding. www.stichtingkinderleven.nl

Na haar studie aan de Universiteit van Groningen werkte Paulien Kuipers als docent in het onderwijs, als pedagoog/ kinderpsycholoog in de GGZ en als gedragsdeskun­ dige bij de Raad voor de Kinderbescherming. In 2000 startte ze een vrijgevestigde kinderpsycholo­ genpraktijk in Maastricht. Haar werkervaring vormt samen met haar ervaring in het moederschap een inspiratiebron in het werk voor Stichting Kinderle­ ven. In 2015 verscheen haar boek ‘Eerste hulp bij Hechting. Taal voor jonge ouders en hun kind’ (Uitgever Tijdstroom). Momenteel is ze bezig met een nieuw boek over dit onderwerp.

18

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

RUBRIEK ONDERZOEK BELICHT

HOE HEBBEN ONZE BUURLANDEN AFSTAND TER ­ADOPTIE GEREGELD? Fiom heeft een inventariserend ­onderzoek gedaan naar het beleid van Frankrijk, België, Duitsland en ­Engeland op het gebied van afstand ter adoptie.

Ook hoe in die landen wordt gedacht over ­anoniem bevallen en vondelingen is daarin meegenomen. ‘We ­kunnen vanuit ­voortschrijdend inzicht reflecteren op wat we anders hadden ­kunnen doen,’ stelt ­Astrid Werdmuller, ­senior specialist beleid bij Fiom, ‘maar op deze manier kunnen we ook proactief ons beleid ­tegen het licht houden en ervan leren.’

Het onderzoek is uitgevoerd door Judith IJzereef, student aan de Universiteit Utrecht (master Arbeid, Zorg en Participatie), in samenwerking met Fiom en onder begeleiding van Astrid Werdmuller. De analyse geeft een uitgebreid beeld van beleid en praktijk in de ons omringende landen.

Er zijn enkele belangrijke verschillen met Nederland. Zo wordt in België de baby bij een voornemen tot afstand ter adoptie vaak meteen na de geboorte bij de aspirant-adoptieouders geplaatst. Ook in Duitsland en Engeland is hier sprake van, zij het in mindere mate. In Nederland gaat het kind in principe na de geboorte eerst voor een periode van drie maanden naar een gastgezin. Deze procedure wordt momenteel door de betrokken instanties in ons land onder de loep genomen.

Verder vallen de grote verschillen tussen Frankrijk en de andere landen op. “Frankrijk kent hele andere opvattingen op het gebied van adoptie”, aldus Werdmuller. “Daar bestaat de overtuiging dat sociale banden sterker zijn dan bloed­ banden, en dat het niet kennen van de familiebanden geen schade oplevert aan kinderen. Je kunt er dan ook in ieder ziekenhuis anoniem of onder pseudoniem bevallen.”

MEER WETEN?

Kijk op fiom.nl. Of stuur een e-mail naar awerdmuller@fiom.nl.

19

RUBRIEK BEGELEIDING BESPROKEN

TEKST MAUREEN WELSCHER

TERUG VAN ROOTSREIS, EN DAN?

H

oe ga je als geadopteerde verder na een bezoek aan je geboorteland, waar je misschien ook wel kennis hebt gemaakt met je biologische familie? Journalist en adoptiemoeder Maureen Welscher was er zo

benieuwd naar dat ze besloot er een boek over te schrijven. In ‘Thuis in twee landen’ laat ze adoptieouders en geadopteerden vertellen over wat er gebeurde ná de rootsreis. Voor Adoptie Magazine gaat Welscher in op haar eigen ervaringen met haar uit Taiwan geadopteerde kinderen.

20

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

Leuk hoor, zo’n rootsreis, maar dan heb je je biologische familie gevonden, en dan? Nergens tools waar je iets mee kunt, die je op weg helpen. Wat is er eigenlijk bekend over rootsreizen en het effect ervan? Veel literatuur is er niet op dit gebied. De weinige weten­ schappelijke studies die er zijn gedaan, stammen nog uit de tijd van vóór social media. Een onderzoek uit 2001 laat zien dat verreweg het merendeel van alle geadopteerden die gezocht heeft, dit de moeite waard vond, en dat iets meer dan 60 procent van degenen die familie gevonden hebben, contact houdt tot perio­ des van acht jaar of langer na het vinden. Maar dat contact was dus nog op de ouderwetse manier: brie­ ven schrijven, of telefoneren. Hoeveel gemakkelijker is het tegenwoordig om contact te houden via Facebook.

VOOR- EN NADELEN FACEBOOK Inmiddels heb ik persoonlijk ondervonden dat Face­ book ontzettend handig is, maar ook voor verwarring kan zorgen door miscommunicatie, taalproblemen en/ of cultuurverschillen. Ik vind het niet altijd even gemak­ kelijk, dat contact onderhouden. Een van de dingen waar ik tegenaan liep, was dat de moeder van mijn zoon Luc vaak niet of heel laat reageerde op foto’s of filmpjes. Toen Luc jarig was, stuurde ik haar een filmpje van hem terwijl hij zijn verjaardagstaart in stukken sneed. Daar kreeg ik geen reactie op en Luc was zwaar teleurgesteld. Zo teleurgesteld dat hij zei: “We sturen niks meer naar mijn moeder, alleen als ze erom vraagt.”

Ik baalde ook. Hoeveel tijd kost het nou om even een duimpje of een sticker te sturen via Facebook? En soms kreeg ik een duimpje maar dan vond ik dat ze zich er wel heel makkelijk van afmaakte. Had ik een hele lap tekst geschreven, kreeg ik als antwoord zo’n duimpje...

Wat bij mij weer voor irritatie zorgde. Gelukkig kunnen wij altijd terugvallen op Jean, een maatschappelijk werkster bij ‘ons’ kindertehuis die ontzettend goed Engels spreekt en contactpersoon is tussen de biologi­ sche familie van Luc en ons. Toen ik haar vroeg hoe het nou precies zat, vertelde ze dat het Engels van Luc’s moeder vrij slecht is en dat het haar nerveus maakt om in het Engels terug te schrijven. Vandaar de duimpjes.

Soms schakelt ze een vriendin in die heel goed Engels kan waardoor ik dacht dat zijn moeder dus wél goed het Engels beheerst, maar ze wil die vriendin niet elke keer lastig vallen. Vandaar dat de reacties zo lang op zich lieten wachten. Jean vertelde ook dat ze onlangs een Nederlandse jongen had begeleid die precies hetzelfde meemaakte. Hij schreef lange verhalen en verwachtte dat ook terug van zijn biologische familie.

Maar ook zijn familie had veel moeite met Engels en ze waren heel druk met hun werk. De jongen voelde zich zwaar teleurgesteld in hun reactie, maar hij begreep het uiteindelijk wel toen Jean het hem had uitgelegd.

APRIL 2018

Dit soort teleurstellingen, veroorzaakt doordat de communicatie gebrekkig verloopt en er niet aan ver­ wachtingen wordt voldaan, kan er wel voor zorgen dat het contact verwatert. Adoptiedeskundige Ineke Hees­ terbeek zegt in mijn boek hierover: “Langzaam de contacten opbouwen op een veilige manier voor alle partijen, dat is eigenlijk op elke leeftijd belangrijk. Je biologische familie kan veel herkenning geven, zowel innerlijk als uiterlijk, zodat je zoveel mogelijk bij elkaar wilt zijn. Het kan gebeuren dat het contact weer snel opbrandt, vanwege verwachtingen en gevoelens aan beide kanten. Rustig opbouwen en goed naar je gevoel blijven luisteren is daarom belangrijk. En als het om een kind gaat, spelen de ouders daarbij een grote rol.” Het contact tussen mij en Luc’s moeder is gelukkig nog steeds heel goed. Soms gaan er weken voorbij waarin we geen contact hebben en soms is er dagelijks con­ tact. Heel vaak gaat het over Luc maar vaak ook over vakanties of eten. Ondanks het oppervlakkige Face­ book heb ik toch het idee dat we een band hebben opgebouwd. Ze voelt als familie.

Met de interactie kunnen ook misverstanden ontstaan, met pijn en teleurstelling tot gevolg

EENRICHTINGSVERKEER Mijn inmiddels achttienjarige dochter onderhoudt de contacten met haar moeder zelf. Eerlijk gezegd was het vanaf het begin al eenrichtingsverkeer. Het initiatief om elkaar beter te leren kennen kwam altijd van mijn doch­ ter, moeder zelf zocht nooit als eerste contact. Aan haar Engels kan het niet liggen, want dat beheerst ze goed.

Een keer heb ik haar benaderd met de vraag of ze meer dingen uit haar leven met Annemei wilde delen zodat er een dieper contact zou kunnen ontstaan. ‘Sure’, ant­ woordde moeder, maar vervolgens kwam er niets. Anne­ mei stelt zich geduldig op, snapt ook wel dat het voor haar moeder misschien lastig is om haar in haar leventje te integreren en is blij met elke reactie van haar.

Tot moeder Annemei’s achttiende verjaardag vergeet.

Mijn dochter kijkt elke keer op haar mobiel en roept gefrustreerd: “Een half uur geleden was ze nog online, ze had gewoon iets op mijn tijdlijn kunnen plaatsen!”

(Een nadeel van Facebook: je kunt precies zien hoeveel tijd iemand hier doorbrengt. En als die persoon dan geen tijd heeft om iets naar je te sturen, doet dat pijn.

Voor mijn dochter voelt het alsof ze niet de moeite waard is.) Ik zoek weer een excuus en zeg dat haar >> 21

APRIL 2018

RUBRIEK BEGELEIDING BESPROKEN

moeder voor haar werk in Bangkok zit en ze het waar­ schijnlijk te druk heeft om al die Facebook-berichten te lezen. Dat is voor dochter geen excuus. We zetten een foto van haar op haar Facebookpagina onder een grote 18. Maar nog steeds komt er geen reactie uit Bangkok en ik zie dochter steeds bozer en verdrietiger worden.

Uiteindelijk stuur ik moeder de volgende dag een berichtje dat ze de verjaardag van Annemei is vergeten.

Ik zet erbij dat ik besef dat ze het druk heeft met haar werk. Daarmee bied ik haar een excuus waar ze op in kan spelen. Nog even overweeg ik om de gevoelens van Annemei niet te benoemen om haar geen schuld­ gevoel te geven, maar dan denk ik: waarom zou ze niet mogen weten dat haar gedrag consequenties heeft voor haar kind? Binnen een half uur volgt een bits: “Ik zit voor mijn werk in Thailand.” Geen emoji om de toon te verzachten, geen emoji als een verpakt ‘sorry’. Zelfs niet een veel te late ‘Happy birthday’ kan ervan af.

Sindsdien is er geen contact meer met haar.

Waarschijnlijk heb ik haar zwaar beledigd met mijn kritiek. Misschien had ik het niet moeten schrijven, maar mijn hart bloedde toen ik zag hoe zwaar teleurgesteld mijn dochter was in moeder. Dat is een van de dingen waar je rekening mee moet houden als er contacten worden gelegd met de biologische familie: de familie kan minder leuk zijn dan je had gehoopt. Met de inter­ actie die er gaat ontstaan, kunnen er ook misverstan­ den ontstaan, reacties die anders zijn dan je had gehoopt. Met pijn en teleurstelling tot gevolg.

EIGEN WEG VINDEN Voor mijn dochter is het niet de relatie geworden waar ze op had gehoopt, er is niet eens sprake van een relatie. En dat doet pijn en maakt verdrietig. Annemei zal haar eigen weg hierin moeten vinden. Als adoptie­ moeder kan ik mijn kind alleen een veilige thuishaven bieden waarin ze met alles kan terugkeren, met haar blijdschap, met haar verdriet en haar boosheid. En boos is ze. “Ik ben nooit boos geweest op mijn moeder omdat ze me heeft weggegeven. Maar nu ben ik wel boos omdat ze zo stom doet”, zegt ze. Heb ik spijt dat we destijds contact zochten? Nee, absoluut niet. Haar moeder zal altijd een speciaal plekje in mijn hart hou­ den, want ze wilde ons anderhalf jaar geleden wél ontmoeten en gaf daarmee mijn dochter de kans zich completer te voelen. Ik blijf hoop houden. Misschien komt er in de toekomst een nieuwe kans om aan de relatie te werken.

‘Thuis in twee landen’ is te bestellen via: www.retourtjeroots.nl. Prijs: € 18,95.

22

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

RUBRIEK DRIELUIK

> ADOPTIEMOEDER

Mirjam Zoet

drieluik

Hij had al zijn energie nodig om te overleven Via de natuurlijke weg kon ik lastig kinderen krijgen, daarom besloten wij dat we wilden adopteren. Aanvan­ kelijk kozen we voor Sri Lanka als land van herkomst, omdat we het liefst een zo jong mogelijk kindje wilden.

Maar adoptie vanuit Sri Lanka werd toen plotseling nogal lastig. Daarop zijn we zijn overgestapt naar China. Mijn zus en zwager waren op dat moment in China om hun eerste dochter op te halen. Daar­ om was de overstap naar China snelge­ maakt.

Ondanks die overstap is de hele procedure voor ons achteraf gezien toch nog best snel verlopen. Vanaf de eerste brief die we naar het minis­ terie van Justitie stuurden tot het moment waarop we het voorstel kregen voor onze zoon heeft het in totaal ongeveer drie jaar geduurd. Al volgden onverwacht nog wel drie hele lange maanden. Want nadat we eind 1995 het voorstel hadden gekregen, ging de grens in China plotseling dicht voor adoptie van­ wege een documentaire over Chinese kin­ dertehuizen die door de BBC werd uitgezonden. Ondertussen verliep ons vi­ sum, moesten we dat eerst weer opnieuw gaan regelen, en meer van die dingen. Op 15 april 1996 was het zover en konden we in een staatskindertehuis in Chengdu HarmYun in onze armen sluiten.

Hij was veertien maanden oud en er qua gezondheid slecht aan toe. We wisten dat hij een schisis had, maar al snel bleek dat er veel meer aan de hand was. Na twee dagen zaten we al in het ziekenhuis en

werd een ernstige hartafwijking geconstateerd. De art­ sen hier in Nederland lieten doorschemeren dat ze ei­ genlijk een beetje verbaasd waren dat hij nog zo oud was geworden… Hij werd na aankomst in Nederland direct opgenomen in het ziekenhuis. We kregen alle medewer­ king en ik mocht zelf op de intensive care bij hem in de buurt blijven slapen. Harm-Yun is meerdere malen ge­ opereerd en na zeven weken mocht hij naar huis.

LEEFTIJD

50 jaar Getrouwd, moeder van Harm-Yun en Anne-Ying BEROEP

lerares

Daarna ging het eigenlijk vrij goed met hem, al moesten we natuurlijk nog regelmatig naar het zieken­ huis en volgden nog operaties, onder meer vanwege de schi­ sis. Hij heeft er wel wat ang­ sten aan overgehouden.

Ook was hij erg onzeker en liet hij zich gemakkelijk aan de kant zetten.

Harm-Yun was bijna vier jaar oud toen we samen teruggin­ gen naar China, dit keer om An­ ne-Ying op te halen. Zij was op dat moment ook veertien, vijftien maan­ den, net zo oud als Harm-Yun destijds, maar het verschil in ontwikkeling bleek groot. Zij kon al kruipen! Harm-Yun kon op die leeftijd niks, hij had al zijn energie no­ dig gehad om te overleven.

Als adoptiemoeder vond ik het erg bij­ zonder om de zoektocht naar de biologi­ sche ouders van mijn zoon mee te maken, ondanks sommige tegenslagen.

Mirjam is de adoptiemoeder van Harm-Yun op pagina 15.

WOONPLAATS

Boskoop 23

TEKST CHRIS THIE

THEMA GEHECHTHEID

‘ Onze band is echt goed hoor…’

Je hoort het ouders bijna denken: Zegt deze hulpverlener nou echt dat het problematische gedrag van ons kind met de hechting te maken kan hebben?

Dat is bijna onmogelijk, we hebben al die jaren zo hard aan de vertrouwensband gewerkt. Of: Hebben wij dan iets niet goed gedaan? Ouders schrikken soms ­wanneer scheurtjes in de bouwstenen van hechting als mogelijke oorzaak van bepaalde problemen worden genoemd. Maar dat hoeft helemaal niet.

E

lke ouder wil graag dat zijn kind een stabiel en gelukkig mens wordt. Dat veilige hechting daarbij een essentiële basis vormt, is er bij adop­ tieouders nadrukkelijk ingeprent. Doordat de vertrou­ wensband thuis in de loop van de tijd al goed gegroeid is, lijkt het hechtingsproces al af, maar in de buiten­ wereld is het voor het kind soms een stuk moeilijker.

Hechten wordt niet voor niets een proces genoemd, er kan ook na jaren nog cement tussen de bakstenen gestopt worden om de basis te verstevigen. En hoe beter de band, hoe makkelijker en sneller ouders hun 24

kind daarbij kunnen helpen door weer extra aandacht te hebben voor de dingen die hun kind het gevoel geven gezien, gehoord en begrepen te worden.

Het model van de ‘Bouwstenen van hechting’ van Truus Bakker-van Zeil (zie pagina 26) laat mooi zien wat idea­ liter de wisselwerking is tussen de behoeften van een kind en wat de opvoeder doet om in die behoeften te voorzien, zodat het kind vertrouwen in anderen en daarmee ook in zichzelf opbouwt. Adoptiegezinnen zijn vaak in verschillende bouwstenen tegelijk bezig, omdat er veel inhaalwerk te doen is in de onderste drie lagen.

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

APRIL 2018

VOORBEELD 1 David is geboren in Afrika. Als ondervoede en verwaarloosde baby van 8 maanden oud werd hij gevonden. Daarop werd hij in een groot kinder­ tehuis ondergebracht. Toen hij drie jaar was, werd hij geadopteerd.

Sinds David bij zijn adoptieouders woont, groeit hij als kool. Het jongetje geniet zichtbaar van alle aandacht die hij krijgt, leert de taal en gaat naar school. Daar blijkt hij een echte druktemaker met veel energie. Ondanks zijn charmes komt hij re­ gelmatig met anderen in conflict, want alles moet op zijn manier. Zijn ouders vinden hun ei­ gen methodes om hiermee om te gaan en zien het als iets wat gewoon bij hem hoort.

In groep 3, David is inmiddels 6 jaar, krijgt hij een nieuwe juf die vindt dat hij extreem druk is en slecht luistert. Hij kan zich nauwelijks concentre­ ren, de leerkracht zegt tegen de ouders dat ze zich zorgen maakt. Daarop bellen de ouders naar de advieslijn van Stichting Adoptievoorzieningen met de vraag of speltherapie misschien kan hel­ pen. Tijdens het gesprek zeggen ze nadrukkelijk: “Hij is echt goed aan ons gehecht hoor.”

Het bouwstenen-model suggereert misschien dat als alle fases zijn doorlopen, de veilige hechting ­compleet is, ‘in the pocket’. Maar hechten is ook een circulair proces, waarin ouders steeds opnieuw de veilige basis zijn voor hun kind, van waaruit het kind de wereld verkent, ze het kind in vertrouwen loslaten als dat kan en waarin het kind altijd terug kan keren als het steun nodig heeft. Rechts: model van de Cirkel van Veiligheid ­(Cooper Hoffman Powell Marvin) geeft dit goed weer.

Elke keer als ouders en kind met elkaar zo’n positieve ervaring opdoen, versterkt de gehechtheidsrelatie. En hoe steviger die band wordt, hoe meer het kind ervan kan profiteren als het problemen heeft.

En ook al is de hechting thuis gevoelsmatig goed, dan betekent dat nog niet dat de vaak diep ingesleten overtuigingen helemaal zijn verdwenen. Gedachten als ‘Hou alles onder controle, anders gaat het weer mis’ of ‘Je bent niks waard, niemand geeft echt om je’ liggen bij veel adoptiekinderen op de loer en klinken vaak harder bij verhoogde stress. Bijvoorbeeld door een te

vol programma, veranderingen en onvoorspelbaar­ heden, de overgang naar groep 3 op school, of ogen­ schijnlijk kleinere zaken als ruzie met een vriendje, een verloren wedstrijd, het koekje dat niet mag… Dan blijkt soms plotseling hoe kwetsbaar een adoptiekind nog is.

Dat kan in alle opvoedfases gelden, ook in de puberteit, als de hormonen, de druk van de sociale omgeving of de hardnekkige identiteitsvragen het leven op z’n kop zetten. >> 25

APRIL 2018

THEMA GEHECHTHEID

5 jaar

ZELFSTANDIGHEID (eenzaam) kind weet dat het zelf iets kan, ik-besef, innerlijk beeld van ander, concentreren, geven en nemen

0-3 mnd

3-9 mnd

9 mnd – 2,5 jaar

CREATIVITEIT (machteloos) Zelf problemen oplossen, ook met anderen, empathie, rollenspel

2,5 – 5 jaar

Dan is het goed om weer een cirkel te maken, een verdiepingsslag, waarin het kind wederom ervaart: ik ben belangrijk, er wordt van mij gehouden, ik mag me rot voelen, ik mag iets moeilijk vinden, ik hoef niet alles zelf te doen, ik ben veilig, ik hoef niet perfect te zijn, ik mag altijd blijven, ik ben goed zoals ik ben.

ZELFVERTROUWEN (onzeker) de wereld verkennen, leren omgaan met schei­ dingsangst, wederkerigheid, gedeelde vreugd TOEVERTROUWEN (wantrouwen) Overgave, zich openen voor de ander, voorkeur ontwikkelen voor vaste verzorgers BASISVEILIGHEID (angst) Fase van het (onbewuste) voelen, er mogen zijn, eigen plek hebben, thuisgevoel, lichamelijk welbevinden

KIND

Als de gehechtheidsrelatie goed is, betekent dat meestal ook dat ouders de signalen van hun kind goed bemerken en hem of haar goed aanvoelen. Ouders kunnen dan ook echt iets voor hun kind betekenen, al is het soms hard zoeken naar het ‘hoe’.

VERTROUWEN (angstig) vertrouwen hebben in het kind, begeleiden en loslaten STEVIGHEID EN DUIDELIJKHEID (vaag) meer ruimte voor zichzelf, grenzen stellen zonder af te wijzen

STEUNEN EN MEELEVEN (geen interesse of dwingend) steunen en stimuleren, meeleven en begrip, kind zelf laten ontdekken, benoemen GEVEN (nemen) verzorgen, spiegelen, meeleven, meekijken, volgen VERANTWOORDELIJK, ZORGEN VOOR (verwaarlozen) Levensvoorwaarden scheppen, leiding geven, ­reageren op behoefte/signalen van het kind, lichamelijk contact, reguleren

OUDERS

Figuur. Bouwstenen van hechting (Truus Bakker-Van Zeil)

VOORBEELD 2 In overleg met de ouders van David wordt videointeractiebegeleiding gericht op gehechtheid (VIBG) ingezet, om vanuit de veilige relatie met de ouders verder aan zijn basisvertrouwen en stressre­ gulatie te werken. De ouders leren beter aan te slui­ ten bij wat David in de eerste twee bouwstenen van het hechtingsproces gemist heeft en benaderen hem daarom nu soms als een kleiner jongetje, wat hem zichtbaar goed doet. Er is veel aandacht voor lichamelijk contact, David wordt vaker op schoot genomen, geknuffeld, gemasseerd en mag bij papa op de rug de trap op als hij naar bed moet. Ouders benoemen zijn gedrag en gevoelens zodat hij zich gezien voelt en zorgen voor extra structuur en rust. ­David geniet met volle teugen van de Sherborne-­

26

samenspeloefeningen die tijdens video-interactie­ trainingen worden gedaan. De ouders merken na een poos dat hij meer rust in zijn lijf krijgt. Als dingen anders gaan dan hij wil, reageert hij minder heftig en het lukt hem bij frustraties of teleurstelling, met een beetje steun van ouders beter om zich te herpak­ ken.

Ook op school merkt de leerkracht, die na onderling overleg Davids gedrag en gevoelens ook meer is gaan benoemen en hem vaker ‘bij de hand’ neemt, dat hij lekkerder in zijn vel zit en dat hij meer op haar is gericht. Ze vindt David een stuk minder druk en merkt dat hij zich beter kan concentreren. Tijdens momenten van stress weet hij de hand van de juf te vinden omdat hij steeds weer de handen van zijn ouders gevoeld heeft.

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

RUBRIEK GELEZEN GEZIEN

in een dikke mist. Sanne besluit op zoek te gaan naar andere verhalen en er een boek over te schrijven. Ongewild wordt ze door de media tot boegbeeld verheven van het onderzoek naar misstanden rondom adopties in de jaren 80.

Het verdriet van Sri Lanka Sanne van Rossen (co-auteur Maurice Ambaum) Uitgeverij Brónsgreun, onderdeel van Ambaum BrandMakers Prijs: 16,50 www.mijnwebwinkel.nl/winkel/

Sanne schrijft in de tegenwoor­ dige tijd, waardoor het boek aanvankelijk lekker wegleest.

Bovendien probeert ze genuan­ ceerd en objectief de verschil­ lende kanten van de zaken te beschrijven en iedereen aan het woord te laten. Ondanks de schrijnende ontdekkingen die ze doet, weet ze zaken toch ook in perspectief te plaatsen. Een andere tijdsgeest, een andere cultuur, ongelijke verhoudingen, andere regelgeving… Zeker geen excuus voor de wantoestanden bij adoptieprocedures van des­ tijds, maar het boek ontstijgt hierdoor wel het niveau van een sensationele aanklacht tegen alles en iedereen die erbij be­ trokken was.

De onverklaarbare logica van mijn leven Benjamin Alire Sáenz Uitgever: Blossom Books ISBN 9789463491112 Prijs 19,99 euro

‘De onverklaarbare logica van mijn leven’ gaat over de 17-jarige Salvador. Hij is als baby geadop­ teerd door een alleenstaande homoseksuele man waarmee hij een warme band heeft. Deze sterke band is een belangrijk onderdeel van het verhaal. Want Salvador wordt al snel gecon­ fronteerd met zijn veranderende gedrag waardoor hij steeds meer gaat nadenken over zijn verleden.

En zichzelf gaat afvragen wie hij nou werkelijk is. Is zijn gedrag aangeboren, doorgegeven door een man die hij nog nooit heeft gezien of aangeleerd door zijn liefdevolle opvoeder?

uitgeverijbronsgreun/

“Is dit jullie eerste bezoek aan Sri Lanka?”, vraagt de douanier op Colombo Airport aan Sanne en haar zusje, waardoor ze even uit het veld geslagen zijn. Vijfen­ twintig jaar geleden werd Sanne in dit land geboren, dus wat is dan je antwoord op zo’n vraag?

Het boek dat Sanne schreef naar aanleiding van haar speurtocht naar haar biologische familie in Sri Lanka zou er niet geweest zijn als er niet zoveel vreemde en geheimzinnige verhalen op haar pad gekomen waren. Feiten die verzwegen, verdraaid, vervalst blijken – Sanne valt van de ene verbazing in de andere. Haar eigen moeder en familie zijn weliswaar gevonden, maar de gang van zaken rondom afstand en adoptie in Sri Lanka hult zich

De worsteling van Sanne om niet kopje onder te gaan in de maal­ stroom van zowel eigen emoties, loyaliteiten en verantwoordelijk­ heidsgevoel alsook de verhalen, meningen en emoties van ande­ ren leidt ertoe dat ook het boek zelf begint te ‘worstelen’. De schrijfster lijkt zich hier toch wat te verslikken in verhalen die in dit boek met deze titel niet thuisho­ ren en dat is jammer.

Hopelijk draagt het boek wel bij tot een genuanceerde, kritische kijk op adoptie, het blijven ont­ wikkelen van goede alternatieven in landen van herkomst en tot betere faciliteiten en ondersteu­ ning bij het achterhalen van achtergrondgegevens voor geadopteerden.

De vragen en antwoorden zijn geschreven vanuit de gedachten van Salvador. De zinnen – vaak in dialoogvorm - komen voorname­ lijk uit zijn brein. Voor de duidelijk­ heid, het is een roman, fictie en het werk valt in de categorie: Young-adult-boeken, ofwel het is in eerste instantie geschreven voor tieners. Maar dat hoeft vol­ wassenen niet te weerhouden om het te lezen. Het verhaal is ge­ schreven in een bijzondere, mee­ slepende stijl. Een mooi boek.

— Chris Thie

— Angela Jans

27

RUBRIEK VRAGENDERWIJS

‘Onze zoon heeft slaapproblemen.’ ‘Mijn puberdochter vliegt uit de bocht.’

Adoptieouders die ­vragen of twijfels hebben over de ontwikkeling of opvoeding van hun kinderen kunnen terecht bij de advieslijn van de afdeling Nazorg van de Stichting Adoptievoorzieningen. Ook geadopteerden, leerkrachten of andere betrokkenen kunnen daar terecht. In deze rubriek komen zaken voorbij die daar aan de orde komen. SAMENSTELLING: Ria Heek, Chris Thie en Annemarie Vernooij.

Hoe close verbonden worden wij?

Suzan belt de nazorglijn van Stichting Adoptievoor­ zieningen. Ze vertelt: “We hebben twee kinderen.

Een biologische dochter van 7 jaar en onze adoptie­ dochter van 4 jaar oud. Zij is nu anderhalf jaar bij ons.

Met onze oudste voel ik mij heel close en ik vraag me soms weleens af of ik dit gevoel ook bij onze adop­ tiedochter zal krijgen. Onze oudste dochter is ver­ antwoordelijk en meelevend. Met onze jongste dochter is er altijd van alles aan de hand. Ik heb veel gelezen over gehechtheid en ik zie wel dat zij veran­ dert. Ik merk bijvoorbeeld dat zij minder vaak boos of verdrietig is en aanraking steeds beter kan verdra­ gen. Maar nu, na anderhalf jaar, voel ik me nog steeds niet zo nauw met haar verbonden als met mijn oud­ ste dochter. Voor mijn gevoel heb ik nog een lange weg te gaan. Zal ik me nog meer verbonden met haar gaan voelen?”

We vertellen Suzan dat uit haar vraag blijkt hoe hard zij aan het werk is om haar jongste dochter te helpen

herstellen van alles wat ze heeft meegemaakt. Het is een grote stap vooruit dat haar dochter haar nu toe­ staat dat zij haar knuffelt. Hechting is een wederkerig proces waarin van twee kanten een relatie met elkaar wordt opgebouwd. Daar is geen tijdspad voor aan te geven. Suzan en haar jongste dochter gaan nu samen door een proces dat hen steeds dichter bij elkaar brengt en dat kan bij een adoptiekind soms als hard werken voelen. Dat Suzan af en toe twijfelt omdat alles niet vanzelf gaat, is niet vreemd. Het is belangrijk dat zij naast de zorg voor haar kinderen ook goed voor zich­ zelf blijft zorgen, haar eigen energie op peil houdt.

Misschien is het fijn om video-interactiebegeleiding te starten? stellen we voor. Even een vinger aan de pols houden om te zien hoe het nu gaat met de hechting en om Suzan te bevestigen in wat zij allemaal al heeft bereikt, door letterlijk in te zoomen op de positieve interactiemomenten. Daarmee wordt moeder onder­ steund, houdt ze hoop en krijgt ze handvatten om nog extra in te kunnen zetten.

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

APRIL 2018

Schoolconsult

Hechting trending op Adoptieoudersonline Op het forum van Adoptie­ oudersonline.nl wordt veel gespro­ ken over hechting. Bijvoorbeeld over de vraag wat de invloed is van een verhuizing op het hechtings­ proces. Een nieuw huis, een nieuwe omgeving, een nieuwe school: wat doet dat met je kind? Waar let je als ouder op? Welke signalen zijn belangrijk? Adoptieouders delen hun ervaringen en geven elkaar handige tips. Benieuwd? Meld je dan aan voor het (besloten) forum.

Heb je zelf een vraag, tip of erva­ ring, dan kun je die hier natuurlijk ook kwijt!

Veilig hechten kan een leven lang Gelukkig hoeft een moeilijk begin niet te betekenen dat een kind zich voor de rest van zijn of haar leven niet veilig meer kan hechten. Met inzet van liefdevolle ouders en eventuele begeleiding kan hech­ ting ook later nog goed op gang worden geholpen. Een goede hechting kan worden verstoord, een slechte hechting kan worden hersteld. Veilige gehechtheid blijft een aandachtspunt, een leven lang.

Op basisscholen is soms weinig bekend over problemen waar adoptiekinderen mee te kampen hebben. Zo meld­ de zich onlangs een intern begeleider bij Stichting Adoptievoorzieningen met vragen over een geadop­ teerd jongetje dat bij hen op school zit.

Het eerste contact was per mail. Daar was te lezen dat de jongen het heel lastig vindt als dingen anders gaan dan gepland. Als dit gebeurt, weigert hij zich aan te passen aan het nieuwe plan. Hij is dan heel stellig. Ook claimt hij iedereen die bij hem in de buurt komt. Dat kan zijn juf zijn of een van de andere kinderen in de klas. Hij kan dan niet loslaten. Als de juf of het kind dan niet bij hem wil of kan blijven, raakt hij overstuur. Hij gaat dan hard huilen of soms zelfs gillen.

De intern begeleider krijgt een mailtje terug met de vraag om even te bellen. Om een helder beeld te krijgen, heb­ ben we nog wat meer informatie nodig en via de telefoon kunnen we toch wat sneller en gemakkelijker met elkaar overleggen. Binnen een uurtje hebben we de intern bege­ leider aan de telefoon.

Uit het telefoongesprek wordt duidelijk dat het om een jongetje van bijna zes jaar gaat, Sun. Hij is in maart 2017 in het gezin gekomen en gaat sinds mei van dat jaar naar school. We leggen de intern begeleider uit dat Sun nog volop bezig is met het opbouwen van basisvertrouwen, zowel thuis als in de buitenwereld.

Sun is een stevige, bijna zesjarige jongen, maar op sociaalemotioneel vlak is hij waarschijnlijk jonger dan zijn kalen­ derleeftijd. Uit wat de intern begeleider vertelt, blijkt dat Sun snel in paniek raakt bij onverwachte gebeurtenissen. Dit is niet ongewoon voor een adoptiekind dat nog niet zo lang in het gezin en op school is. Sun heeft nog veel behoefte aan geruststellende sturing door een volwassene. Het helpt hem als dingen gebeuren zoals vooraf gezegd, zodat hij een beetje overzicht kan houden en kan leren vertrouwen dat dingen goed gaan. De juf kan bekijken welke momen­ ten voor hem het meest spannend zijn en wat zij dan kan inzetten om hem te helpen. Als ze ziet dat de spanning toch oploopt, kan zij begrip voor hem tonen en hem zeg­ gen dat zij ziet dat het lastig voor hem wordt. Hij voelt zich dan begrepen. Als de juf het fijn vindt, kan zij natuurlijk ook met ons bellen om samen met ons uit te zoeken wat voor Sun helpend kan zijn. Ook wordt de mogelijkheid van een schoolconsult besproken. De intern begeleider gaat met ouders overleggen om dit aan te vragen.

29

THEMA GEHECHTHEID

TEKST MACHTELD STILTING

Corinne Verheule:

FOTO: WILLIAM HOOGTEYLING

‘ Hechten doe je met al je zintuigen’

Uit oude onderzoeken komt naar voren dat kinderen die vóór hun eerste ­verjaardag worden geadopteerd minder kans hebben op een onveilige hechting.

Dubieus, vindt orthopedagoog Corinne Verheule. Jarenlang werken met adoptiegezinnen leerde haar en haar collega’s van Stichting Adoptievoorzieningen dat de ervaringen die een kind in de eerste vijf levensjaren opdoet heel ­bepalend zijn. Dit begint zelfs al in de baarmoeder. Verheule: ‘Bij stress vallen we terug op onze onderste bouwstenen. De stevigheid van die basis bepaalt hoe goed we ermee om kunnen gaan.’

30

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #1

APRIL 2018

I

s mijn kind gehecht? Het is een veelvoorkomende vraag van adoptieouders. Maar wat is dat eigenlijk, gehechtheid? Wat houdt het in? Verheule legt uit: “Het is door ervaringen in het leven vertrouwen opbou­ wen. Vertrouwen in jezelf (ik kan dat, ik ben iemand), vertrouwen in de medemens (de ander is er voor mij, ik kan om hulp vragen) en vertrouwen in het leven (het komt uiteindelijk wel goed).” Het is als het ware een innerlijk plaatje dat je van jezelf en de ander hebt. En dat plaatje wordt gevormd door alles wat je meemaakt. Dus in plaats van veiligheid en vertrouwen kan er ook een basis van angst gevormd worden. Of een mix van angst en vertrouwen.

Let op lichaamstaal Bij een veilige hechting merk je volgens Verheule dat er een balans is tussen steun zoeken bij de ouder bij span­ ning (leuk of angstig) en eropuit gaan. “Dus even ge­ rustgesteld worden en dan, hup, weer verder.” Een onveilig gehecht kind komt niet naar je toe óf klampt zich juist aan je vast. Natuurlijk zijn er ook kinderen die wat van beide varianten hebben. Die negeren je de ene keer en zijn vervolgens niet bij je weg te slaan. “Dat zorgt voor verwarring. Het gebrek aan structuur bete­ kent vaak dat het kind ook geen structuur van binnen heeft.” In haar ervaring laten kinderen hun ouders vaak voelen wat ze zelf voelen. Door heel boos te doen. Of je buiten te sluiten. Als ouder kun je je dan heel machte­ loos of gemanipuleerd voelen. “Maar door je je ervan bewust te zijn dat ze eigenlijk hun binnenkant laten zien, kun je het gebruiken. Als je contact maakt met wat jíj op dat moment voelt, voel je ook wat je kind mee­ maakt.”

Verheule maakt een vergelijking met vuur. De ene per­ soon zal bij het woord denken aan een kampvuur, warm­ te, gezelligheid en muziek. Terwijl het bij een ander angst en pijn oproept. Met relaties is het net zo, zegt ze: ze kunnen ervoor zorgen dat je groeit, maar ze kunnen ook vernietigend zijn. “En op basis van die ervaring reageer en handel je. Iemand met slechte ervaringen in relaties moet je op een andere manier benaderen dan ­iemand die alleen liefdevolle relaties heeft gekend.”

‘Meeleven,

Traumaherstel kost tijd

dat werkt echt helend’

De afstudeerscriptie van Verheule was een vergelijking tussen de voor­ bereiding van pleegouders en die van adoptieouders. Net toen ze afgestu­ deerd was, trad er een wet in werking die adoptieouders verplichtte voorbereid te worden op de komst van hun kind. Verheule werd gevraagd of ze haar scriptietheorie wilde omzetten naar de praktijk. Dat was bijna dertig jaar geleden en zo lang werkt ze dus al voor Stichting Adoptievoorzieningen. Eerst in de voor­ bereiding en sinds alweer ruim twintig jaar in de nazorg met VIB-G: video-interactiebegeleiding gericht op gehechtheid. Daarnaast heeft ze nog een eigen praktijk waarin ze traumaverwerking biedt aan adoptie- en pleeggezinnen met behulp van dagdroomtherapie (symbooldrama) en EMDR. Want, zegt ze heel eerlijk: bijna alle geadopteerden hebben een trauma. “Vaak stel ik samen met de ouders een levenslijn op en dan reali­ seer je je hoeveel hun kind in korte tijd al heeft meege­ maakt. Denk alleen al aan alle scheidingen. Dat trekt zijn sporen.” Daarvan herstellen is in de meeste gevallen mogelijk, maar het kost tijd. En het vraagt iets van het kind. Maar ook van de ouders. “Hechten moet van twee kanten komen. Als ouder kom je ook jezelf tegen, met je eigen bouwstenen van hechting.” Ze blijft blij verrast door de tomeloze inzet van ouders. “Sommigen gaan er zo vol voor! Moet je kijken hoe goed hun kind dan gaat.”

Verheule geeft ouders vaak de tip om naar het lijf te kijken. “Het geeft objectievere informatie dan bijvoor­ beeld woorden.” Tijdens VIB-G let ze goed op het lichaam: neigt het kind naar de ouder toe of draait het weg?

“Je lichaamstaal kun je lastig sturen.

Het lichaam reageert. Dat is veel basaler dan wat er op dat moment allemaal gezegd wordt. Hechten doe je met al je zintuigen.”

Luisteren en meeleven Misschien wel een van de belangrijkste tools die ze ouders meegeeft, is meeleven. “Dat werkt zo helend.”

Maar het is ook lastig, weet ze. “Als ouder schrik je als je kind verdriet heeft en heb je de neiging direct met een oplossing te komen.” Veel methoden focussen op benoemen (‘Jij bent verdrietig’), terwijl goed meeleven volgens Verheule nog daarvoor zit. Het gaat niet zozeer om de woorden, maar eerder om de mimiek en je toon.

Om het soort vragen. “Vaak helpt het door te bedenken wat je zelf wilt als je niet lekker in je vel zit. Dan wil je ook niet horen: ‘Nou kom op, morgen schijnt de zon weer.’ Je wilt dan vooral dat iemand naar je luistert, meeleeft en er voor je is.” Vraag bijvoorbeeld eens waar de pijn zit, of hoe groot de pijn is, adviseert ze. Soms voelt het zo groot als een huis, of misschien wel de wereld. “Neem je kind serieus. Zeg iets als: ‘Wat moet dat een naar gevoel zijn.’ Je hoeft niets op te lossen.

Alleen compassie te tonen. Een kind wil voelen: mijn ouders kunnen dit dragen, die vallen niet om. Die wetenschap geeft ze kracht.”

31

COLOFON ADOPTIE MAGAZINE ONLINE Onafhankelijk, informerend, signalerend en opiniërend.

Voor aspirant-adoptieouders, adoptieouders, geadopteerden, professionals op het gebied van adoptie en alle anderen die zich betrokken voelen bij afstand en adoptie.

Adoptiemagazine online is een uitgave van Stichting ­Adoptievoorzieningen.

Het magazine verschijnt vier keer per jaar.

Redactie Hoofdredacteur Angela Jans Aan dit nummer werkten mee: Erik Draaijer (eindredactie), Sandra Benschop, Vera Kidjan, Machteld Stilting, Chris Thie, ­Annemarie Vernooij en Maureen Welscher.

Foto cover & backcover Thinkstock

Vormgeving Studio Jorrit van Rijt Redactieadres Postbus 290 3500 AG Utrecht Telefoon: 030 2330344 e-mail: redactie@adoptie.nl zie ook: www.adoptieoudersonline.nl en of www.adoptie.nl Kopij Bijdragen, ingezonden brieven of tips zijn van harte welkom.

Neem daarvoor contact op met bovenstaand telefoonnummer of e-mailadres.

Overname van artikelen is alleen toegestaan na voorafgaande toestemming van de redactie en desbetreffende auteur. Verzoeken tot overname dienen gericht te worden aan de hoofdredacteur.