Adoptiemagazineonline#3 september 2019 - scheiden

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

SEPTEMBER 2019

JAARGANG 4 • NUMMER 03 • SEPTEMBER 2019

magazine online

V O O R W I E B E T R O K K E N I S B I J A F S TA N D E N A D O P T I E

THEMA

Scheiden

IN DIT NUMMER

Uit elkaar maar voor altijd SAMEN OUDERS

SCHOOLCONSULT: Zie mij, zie mij!

GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG de deur uit

TEKST ANGELA JANS

REDACTIONEEL THEMA SCHEIDEN

REDACTIONEEL

Scheiden Voor de een is het misschien wel een opluchting, voor de ander een drama. Hoe dan ook, scheiden doe je niet alleen, daar zijn twee partijen voor nodig. Twee mensen met verschillende emoties, belevingen en opvattingen over de gebeurtenissen. Het is de reden dat de betrokkenen die in dit nummer openhartig vertellen over het verbreken van hun relatie, dat zonder uitzondering onder pseudoniem doen. Niet omdat ze wat te verbergen hebben, maar vooral om de andere partij niet te kwetsen.

En natuurlijk vanwege de kinderen, want die zijn er in de verhalen in dit magazine natuurlijk altijd bij betrokken: adoptiekinderen. Volgens de gangbare norm in adoptieland is het voor adoptieouders eigenlijk uit den boze om elkaar te gaan, hun kinderen hebben immers al een scheiding meegemaakt, die van hun biologische ouders. De adoptie was juist bedoeld om ze een warm nest te bieden, niet een gebroken gezin. Maar adoptieouders zijn net gewone mensen, en die gaan niet zelden uit elkaar... EĂŠn op de drie huwelijken in Nederland loopt uit op een scheiding. In 2017 waren daar bijna 33.000 minderjarige kinderen bij betrokken.

Wat kun je dan het beste doen om het voor de kinderen zo goed mogelijk te laten verlopen? Een geadopteerde vertelt in het artikel op pagina 6 hoe zij de scheiding van haar ouders heeft ervaren, en ook adoptieouders geven voorbeelden van hun ervaringen. Op pagina 23 geeft Chris Thie, medewerker van Stichting Adoptievoorzieningen, adviezen en tips voor gescheiden adoptieouders aan de hand van een voorbeeld uit de praktijk.

Verder in dit nummer onder meer een interview met Dinja Pannebakker. Zij gaat in de documentaire Ik kĂłm niet uit Sri Lanka checken of haar stellige overtuiging klopt dat haar identiteit los staat van waar ze geboren is.

Veel leesplezier!

VILLA PINEDO Kinderen van gescheiden ouders kunnen voor advies, informatie of hulp terecht bij Villa Pinedo. Deze stichting zonder winstoogmerk is opgericht door Marsha Pinedo, zelf kind van gescheiden ouders.

Er zijn allerlei vormen van steun beschikbaar.

Op de website kunnen kinderen en jongeren heel veel informatie vinden, maar ook contact zoeken met lotgenoten op een forum, zich aanmelden voor een buddy, trainingen volgen en nog veel meer.

Zo is er op de website een open brief geplaatst waarin kinderen aan hun ouders laten weten hoe ze zich voelen door de scheiding.

Kinderen kunnen deze brief aan hun ouders geven of voorlezen tijdens een rechtszaak.

En in een andere open brief, bestemd voor jongeren en kinderen zelf, wordt benadrukt dat het niet hun taak is om te zorgen dat een ouder niet verdrietig is.

Overigens kunnen ook ouders, professionals en andere betrokkenen voor advies en informatie terecht op de site. In de visie van Villa Pinedo zijn jongeren de ervaringsdeskundigen en de adviseurs van volwassenen.

Angela Jans a.jans@adoptie.nl

2

www.villapinedo.nl

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

SEPTEMBER 2019

INHOUD

THEM

Sc h e i d

6 Redactioneel Villa Pinedo

6

Zo zijn we niet getrouwd…

– Angela Jans

10

22

Het Drieluik

Vaste Rubrieken

11

4

KORT Ruimte voor ­aankondigingen, nieuws, gadgets en een column van adoptiemoeder Sandra Benschop

12

WETTEN EN REGELS Adoptie in buitenland omzetten naar Nederlands recht – Vera Kidjan

2

en

12

Thema 2

A

15

Rust is het kernwoord in het scheidingsproces – Machteld Stilting

25

Uit elkaar maar voor altijd papa en mama – Chris Thie

GEBOORTEMOEDER Het kon niet anders, ik moest haar wel afstaan – Kim Lee GEADOPTEERDE Jaartje later met pensioen…

– Hyang Schöndorff ADOPTIEOUDER De tweede was amper in Nederland, toen vertrok mijn man – Marit

15

20

16

ACHTER DE FEITEN Les geweldloos verzet kan escalatie voorkomen – Catherine Marcus/ Chris Thie

18

BEGELEIDING BESPROKEN Zie mij, zie mij!

– Zindzi Folmer

20

ACTUEEL Honderd procent Dinja – Angela Jans

26

VRAGENDERWIJS

28

COLOFON

3

TEKST ANGELA JANS

THEMAKORT SCHEIDEN

Geadopteerden vertellen In de rubriek Kort is ruimte voor aankondigingen, nieuws en discussie. Heeft u een tip voor een bijeenkomst, een film of een lezing?

Laat het ons weten: redactie@adoptie.nl.

Vier geadopteerden vertellen hun persoonlijke verhaal, deels live en deels via filmbeelden, tijdens een bijeenkomst voor aspirant-adoptieouders en hun naasten. De themabijeenkomst wordt op 8 november gehouden in Houten, aanvang 13.30 uur.

Kosten: 25 euro per persoon. > MEER INFORMATIE?

Bel: 030-2330340 (keuze 2), maandag t/m vrijdag van 09.00- 14.00 uur.

Herinnerboek voor kinderen van gescheiden ouders Hét creatieve doeboek om scheiding te verwoorden, verbeelden en verwerken VOOR KINDEREN VAN 5 TOT 11 JAAR, PRIJS 19,95 EURO, VERKRIJGBAAR VIA HERINNERBOEK.NL Als ouders de keuze hebben gemaakt om te gaan scheiden of uit elkaar te gaan, komt er dat moeilijke moment dat ze het aan de kinderen moeten gaan vertellen. Het Herinnerboek geeft een handvat, een ‘tool’ om het gesprek aan te gaan. In het Herinnerboek kunnen kinderen hun versie van het verhaal opschrijven en mooie herinneringen bewaren in de vorm van tekeningen, foto’s en collages. Er is ook ruimte voor ouders en lieve woorden voor het kind van bijvoorbeeld juf, meester of vrienden.

Zo helpt het Herinnerboek kinderen om op een creatieve, positieve wijze de scheiding te verwerken, zodat ze als ze later terugkijken op deze moeilijke periode, trots kunnen zijn op zichzelf maar ook op hun ouders.

Open huis NAS Op zaterdag 5 oktober 2019 houdt ver­ gunninghouder NAS weer een Open Huis.

Medewerkers van de NAS, Raad van Toezicht, Stichting Adoptievoorzieningen en ouders van kinderen uit Hongarije, Haïti en Zuid-Afrika zijn aanwezig om vragen te beantwoorden. Het kantoor aan de Leeuweringerstraat 57 in Oudewater is die dag geopend van 11.00 tot 16.00 uur.

Toegang is gratis, aanmelden niet nodig. > MEER WETEN?

Kijk op: www.nederlandseadoptiestichting.nl 4

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

So Adopted Studenten Natalia Smit en Mariam Tempelman hebben voor het project Innoveren en Ondernemen van hun opleiding Social Work aan de Christelijke Hogeschool Ede een onderzoek gehouden naar de vraag: Hoe kan Stichting Adoptievoorzieningen op grond van ontwikkelingstaken en wensen van geadopteerde jongeren bijdragen aan het bevorderen van lotgenotencontact?

Daarvoor hielden ze een enquête onder tientallen geadopteerde jongeren. De resultaten hebben ze verwerkt in een rapport met als titel So Adopted. Daarin concluderen ze onder meer dat adolescenten de meeste belangstelling voor lotgenotencontact hebben. De prepubers volgen en pubers hebben de minste belangstelling. Uit de literatuur­ studie die Smit en Tempelman ook hebben gedaan, bleek dat ondersteuning vanuit een centrale organisatie een belangrijke randvoorwaarde van lotgenotencontact is. De conclusie is dat Stichting Adoptievoorzieningen kan bijdragen aan het bevorderen van lotgenotencontact voor geadopteerden door het ondersteunen van evenementen die er al zijn, én het zelf organiseren van activiteiten.

SEPTEMBER 2019

TEKST

Sandra Benschop

Rauw ‘Het thema van het volgende nummer is scheiden.’ Ik zie de woorden nog op papier staan en het werd me koud om het hart. Dat is mijn realiteit, dat is onze realiteit en mijn verdriet hierover is groot. Over een thema kan ik nog met enige afstand een column schrijven: een kwinkslag hier, een serieuze noot daar, een eigen ervaring en een wijsheid van een expert in de mix, en hupsakee! Maar met dit onderwerp kan ik alleen maar de rauwe werkelijkheid beschrijven, ik zit er middenin.

Sinds begin dit jaar leven mijn man en ik gescheiden, dat kon niet anders. Met deze breuk is het hele systeem gebroken, ook dat kan dan niet anders. Als het breekt in de kern, dan lopen de scheuren door. En wat is het afschuwelijk om die stap te zetten. Het allerergste ervan is voor mij dat we de kinderen hebben beloofd een veilig nest voor ze te vormen. De gevoelens van schaamte en het idee tekort te schieten zijn zwaar. Ik bevestig met mijn gedrag iets wat de jongens in hun prille leven al hebben ervaren: moeders laten je in de steek.

‘Verlaat me niet.’

‘Natuurlijk niet, lieverd, nooit!’

‘Ja, maar je gaat nu toch weg?’

Half-half

PRIJS 14,95 EURO ISBN 9789463452045 Aan kinderen uitleggen wat de ziekte die ze hebben inhoudt, kan een enorme uitdaging zijn. De boekjes van Dr. Giraf kunnen daar misschien bij helpen. In eenvoudige woorden en beelden, en gebaseerd op medische feiten, vertelt ieder boek in de reeks een verhaal over een kinderziekte – van gewone kwaaltjes tot zeldzame aandoeningen.

Het boekje Half-half is een verhaaltje over gespleten gehemelte en lip. Tegen de tijd dat kinderen met deze aandoening oud genoeg zijn om verhalen te kunnen begrijpen, zou de kwaal eigenlijk al verholpen moet en zijn – maar dat is niet altijd het geval. Dat maakt het tot een moeilijke en emotionele ervaring voor jonge patiënten. Half-half maakt duidelijk dat het niet enkel gaat over het samenvoegen van twee helften maar ook over het herstellen van zelfvertrouwen en geloof in jezelf.

Gesprek met de jongste na een fijne zomervakantie. Mijn verstand sust mij gelijk. ‘Je bent er toch, ook al ben je op afstand’. ‘Het wordt juist beter’. ‘Kijk naar de jongens, ze bewegen door, ze hebben veerkracht’. Maar mijn ratio plakt kleurige pleisters op een opengetrokken wond.

De dagen die ik niet met de kinderen doorbreng zijn soms erger dan de dagen van weleer, waarin mijn ­verlangen naar een kind nog onvervuld was. Opnieuw onvruchtbaar.

Die rauwe gevoelens gum ik niet weg, dat heb ik eerder ook niet gedaan. Er recht doorheen, doorvoelen die handel, anders ontstaat er ook niets nieuws. Want dat is wat scheiden is, alles uit elkaar halen en dan opnieuw verbindingen maken, me onthecht voelen en niet gelijk vluchten in nieuwe zekerheden. En vasthouden wat van waarde is. Vasthouden wat kwetsbaar is. Kinderen laat je niet vallen.

ZIE: WWW.SANDRABENSCHOPCOACHT.NL

5

THEMA SCHEIDEN

Zó zijn we niet getrouwd…

6

TEKST ANGELA JANS

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

SEPTEMBER 2019

Adoptieouders mogen twee dingen nooit doen: doodgaan en scheiden. Zo luidt althans de algemeen heersende opvatting, aangezien adoptiekinderen al eerder een belangrijke verlieservaring hebben opgedaan toen ze werden afgestaan door hun biologische ouders. Dat schept een extra verantwoordelijkheid voor adoptieouders. Maar ook zij besluiten soms (toch) om uit elkaar te gaan.

S

laande deuren, ruzie, verschil van mening, de liefdeskoek is op, het gevolg: (echt)paren die niet meer als stel samen verder kunnen. Het komt in de beste families voor. En ook al beseffen juist adoptieouders maar al te goed dat hun kinderen extra kwetsbaar zijn, niet zelden is er geen ontkomen aan. Een scheiding volgt. Soms blijven ze voor de kinderen toch nog (een tijdje) samen in een huis wonen, ook al is de liefde voorbij.

Of kopen ze er twee straten verder een huis bij. Alles om het leed voor de kinderen zoveel mogelijk te verzachten.

Lukt dat?

over. Misschien komt dat omdat ze zo dicht bij elkaar zijn blijven wonen, daardoor heb ik nooit het gevoel gehad dat ik moest kiezen. De band met allebei is heel goed.”

Bij hulpverlening aan geadopteerden zijn verlies en rouw echter specifieke aandachtspunten omdat, na overlijden of echtscheiding, de reactie heftiger kan zijn dan ‘normaal’. Een term als ‘gestapelde rouw’ wordt daarbij bijvoorbeeld gebruikt. Geadopteerden kunnen dan geconfronteerd worden met oude verlieservaringen die opnieuw worden doorleefd, met alle bijbehorende gevoelens en gevolgen van dien.

Volgens geadopteerde Natasja (20) werkte dat laatste voor haar in ieder geval wel. Haar ouders gingen uit elkaar toen ze 6 of 7 jaar oud was. “Ik Dat is ook de ervaring van Ruth Wilweet het eigenlijk niet precies”, zegt lems. Zij is zelf geadopteerd en heeft ze, daarmee eigenlijk meteen aangeeen praktijk voor kinder- en jeugdpsy‘Je wilt kind vend dat de breuk op haar niet zo’n chologie in IJburg waar relatief veel enorme impact heeft gehad. “Ik adoptiekinderen komen, en ook heeft een kind twee herinner me nog wel dat we bij elkaar ze veel te maken met scheiding- en ouders bieden, zaten in de woonkamer en dat mijn omgangszaken. Op basis van haar ouders vertelden dat ze gingen ervaringen maakte ze onlangs het geen gebroken scheiden. Mijn drie jaar oudere zus boek Hulpverlening bij scheiding. begon te huilen. Ik niet, mijn jongere Handvatten voor professionals. Daarin gezin’ broer ook niet. Eerlijk gezegd, wat komen, aldus de omschrijving op de wist ik ook eigenlijk over relaties, over website van uitgever SWP, vragen aan liefde?” de orde als: Hoe blijf ik uit de strijd?

Hoe ga ik om met mijn eigen emoties in deze situaties?

Ook geeft ze in dit boek adviezen aan hulpverleners en Niet hoeven kiezen gaat ze in op begrippen die nauw verbonden zijn met echtscheiding zoals loyaliteit, stress en trauma.

In de praktijk betekende het dat ze naar een andere school moest, dat ze ging verhuizen naar een andere stad en voortaan in twee verschillende woningen Impact adoptie is groter verbleef. Het ouderlijk huis werd verkocht en vader en moeder betrokken elk een eigen huis, op loopafstand Voor Evert (45) is de scheiding alweer zeven jaar geleden. van elkaar zodat het gemakkelijk was voor de kinderen Hun dochter was toen 5 jaar oud en ze vormden ruim die elk weekend en elke dinsdag en donderdag van vier en een half jaar een gezin. “Het liep al langer niet zo woning wisselden. “Maar door de week sliepen we wel goed tussen mijn partner en mij, we raakten elkaar een altijd bij mama. En zo is het nog steeds. Alleen woont beetje kwijt. Ik wilde daar nog wel aan gaan werken. Hij mijn oudste zus inmiddels op zichzelf.” niet. Het eerste jaar na de scheiding stond ik in een soort “Ik ben eraan gewend. Ik heb er ook nooit problemen overlevingsstand. Heel algemeen kan ik zeggen dat ik mee gehad en mijn broer en zus voor zover ik weet ook me erg schuldig voelde. En ik was boos op mijn ex, niet. Daar spraken we onderling in ieder geval nooit omdat die zo snel besloot weg te gaan. Ik vond dat >>

7

THEMA SCHEIDEN

je juist als adoptieouders een grote verantwoordelijkheid hebt om een scheiding te voorkomen. Aan de andere kant heb ik niet gemerkt dat onze dochter de scheiding anders of heftiger heeft ervaren doordat ze geadopteerd is. De momenten dat ik haar naar haar andere vader bracht en daar wegging, waren in het begin heel dramatisch. Dan stond ze huilend voor het raam. Nu gaat het beter, maar ze vindt het soms nog steeds moeilijk om bij me weg te gaan en houdt me dan nog even heel stevig vast. We hebben destijds een ouderschapsplan gemaakt en daar zijn we nooit van afgeweken. De eerste helft van de week is ze bij mijn ex, de tweede helft en het grootste deel van het weekend is ze bij mij. Dus niet fiftyfifty maar meer bij mij. Dat is prima, ik wil dat graag.

Ik was ook degene die voor de scheiding zijn werk buitenshuis had opgezegd om veel voor haar te kunnen zorgen. De adoptie heeft volgens mij een grotere impact op haar leven dan de scheiding. Wat ik zie, is dat ze zich afvraagt: ‘Mag ik er wel zijn?’, dat ze extra bevestiging nodig heeft. Als je geadopteerd bent, ontbreekt gewoon een bepaalde vanzelfsprekendheid die je bij biologische ouders waarschijnlijk wel hebt. Althans, dat zie ik terug bij haar in het leggen van contacten, het maken van vrienden.”

Heel hecht geworden Marit (37) merkte wel direct aan haar twee kinderen de gevolgen van de scheiding. De kinderen reageerden verschillend. De jongste kreeg een enorme terugval, de oudste was heel verdrietig. “De jongste was drie toen we gingen scheiden, ze was pas een paar maanden bij ons in Nederland. We waren veertien jaar bij elkaar, ik dacht eerst nog: we komen er wel uit. Je wilt kind een

8

SEPTEMBER 2019

kind twee ouders bieden, geen gebroken gezin. Maar dat gebeurde niet, hij is gewoon gegaan. En daar stond ik: gelanceerd in het leven van een alleenstaande moeder. Het was ongelooflijk zwaar. Al kreeg ik veel hulp van mijn familie en vrienden, op een gegeven moment zag ik het echt niet meer zitten, ik was kapot.

Toen kwam mijn vader en hij heeft het beste gedaan wat hij had kunnen doen: hij heeft niet geholpen om de kattenbak te verschonen, nee, hij heeft me door elkaar gerammeld, me bij wijze van spreken de huid vol gescholden en gezegd dat hij me zo niet had opgevoed. Dat was heftig op dat moment maar het gaf me wel mijn strijdlust terug. Vanaf dat moment ben ik weer opgekrabbeld. Zei ik tegen mezelf: ik ben 31 jaar, ik heb twee prachtige kinderen, mijn leven is niet voorbij, ik ga er iets moois van maken.”

Dat gebeurde niet direct, daarvoor moest ze wel door een diep dal. “Maar uiteindelijk zijn we, de kinderen en ik, hierdoor wel heel hecht geworden. Zo hecht dat toen ik op een gegeven moment weer een fijne lieve vriend kreeg, hij op een gegeven moment vroeg: ‘Is er bij jullie eigenlijk wel plek voor mij?’ Nou dat was er zeker! We waren een driehoek en zijn nu een vierkant geworden. Inmiddels wonen we al vier jaar samen en vormen we een heel fijn gezin. Om het weekend gaan de kinderen naar hun vader – eerlijk is eerlijk, dat geeft ons dan ook wat ruimte om met z’n tweetjes te zijn – en verder zijn ze altijd bij ons. Ik heb ook alle verantwoordelijkheid, alle zeggenschap, ik hoef niets te overleggen met mijn ex, wel zo prettig. Toen hij vertrok, zei hij erbij dat hij voortaan alleen nog de leuke dingen wilde doen. Nou, hij heeft woord gehouden, dat doet hij nog steeds.”

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

RUBRIEK DRIELUIK

> GEBOORTEMOEDER

Kim Lee

drieluik

Het kon niet anders, ik moest haar wel afstaan Het was een avontuurtje met een Koreaanse soldaat.

Nadat ik had ontdekt dat ik zwanger was, ben ik naar hem toegegaan in de hoop dat hij met me zou trouwen.

Dat gebeurde niet, integendeel, hij gooide de deur voor mijn neus dicht. Daarop zei mijn vader, heel progressief voor die tijd: ‘Laat het kind maar gewoon geboren worden, ik zorg wel voor jullie.’

het afstandsdossier nog en toen ik in het kindertehuis kwam, bleek dat mijn dochter daar zelf jaren eerder al was geweest. Ze had een briefje met haar contactgegevens achtergelaten. Daardoor konden we haar heel simpel een e-mail sturen en was ze snel gevonden.

Veertig jaar na dato. Veertig jaar weggestopt verdriet. Ik vond het heel spannend en moeilijk om haar te zien maar wilde dat wel heel graag. Toen ze naar Korea kwam, hebEen jaar lang woonde ik vervolgens samen met mijn ben we afgesproken in Seoul. Zelf woon ik op het plattedochter thuis bij mijn ouders en twee jongere land, maar omdat mijn jongere zus in Seoul zussen. Toen overleed mijn vader en daarwoont, kon ik een bezoek aan haar tegendoor werd mijn oudste broer automaover mijn man mooi als smoes getisch hoofd van het gezin. Hij zei: “Je bruiken. Enkele dagen na de moet je kind wegdoen, want ik hereniging ben ik weer vertrokkan jullie niet onderhouden en ken, ik vond het erg heftig en als alleenstaande moeder zul wist me geen houding te geje nooit een man vinden die ven. met je wil trouwen.”

Een paar jaar later is ze nog Daarop heb ik mijn dochter een keer teruggekomen, sanaar het kindertehuis gemen met haar man en twee bracht. Ik kon niet anders, ik kinderen. Het was leuk om die móest haar wel afstaan. Ik heb te zien. Momenteel hebben haar daarna nog meerdere kewe nauwelijks contact. Dat is ren bezocht in het tehuis, tot ze er lastig voor mij, omdat ik geen Enop een dag niet meer was. Ze bleek gels spreek en omdat mijn man het te zijn geadopteerd, meer werd er niet niet mag weten. Ik weet dat ze wel af over gezegd, ik wist niet door wie of waaren toe contact heeft met mijn zus en mijn heen, dat kreeg ik niet te horen. zoon. Zij krijgen ook weleens foto’s van de Vrij snel daarna heb ik een man leren kenkinderen. Op die manier blijf ik ook op de LEEFTIJD nen en ben ik met hem getrouwd. We verhoogte.

69 jaar huisden en samen hebben we een zoon gekregen. Ik heb mijn man nooit verteld Getrouwd, twee ­ inderen, één k dat ik ook nog een dochter heb. Dat kan ik [..] afgestaan hem absoluut niet zeggen, die schande is Kim Lee is de biologische moeder van te groot. Mijn zoon weet het nu wel, hij Hyang Schöndorff, de geadopteerde op BEROEP heeft zijn halfzus inmiddels ook ontmoet. pagina 15. Kim Lee is om privacyredenen medewerkster Mede op aandringen van mijn jongste zus, een fictieve naam. Haar verhaal is ook b ­ loemenkwekerij die destijds in het eerste jaar ook regelmaniet door haar zelf verteld maar opgeteWOONPLAATS tig op mijn dochter heeft gepast, ben ik kend met behulp van informatie van Zuid-Korea stiekem naar haar op zoek gegaan. Ik had Hyang.

9

TEKST MACHTELD STILTING

THEMA SCHEIDEN

Rust is het kernwoord in het scheidingsproces

‘Trouw in goede en kwade dagen, in gezondheid en ziekte, tot de dood ons scheidt.’ Dat stond Elizabeth* voor ogen toen ze met Erik in het huwelijksbootje stapte. En daar heeft ze jaren voor geknokt. Ondanks de vele hobbels die ze op hun weg tegenkwamen. Scheiden was geen optie in het kerkelijke milieu waarin ze zich bevond. Bovendien kwam opgeven niet in haar vocabulaire voor. Ze wilde hoop houden. ‘Tot mijn ogen opengingen en ik inzag dat de situatie ook voor mijn dochters ondragelijk was geworden. Toen kwam er ineens een andere oerkracht in me boven.’

E

lizabeth (42) luistert aandachtig. Hoort ze Yuna nou nog? Haar adoptiedochter (6) is vandaag weer bij haar vader geweest. Na zo’n bezoek is ze altijd onrustig, net als na een schoolreisje of een ziekenhuisbezoek. Het duurt langer dan normaal voordat ze in slaap valt en meestal eindigt ze halverwege de nacht bij Elizabeth in bed. Ook wil ze niet meer alleen naar de wc, terwijl ze dat al heel lang goed kan. Is het opwinding, of juist spanning? Elizabeth weet het niet. Het zorgt er wel voor dat ze vast blijft houden aan het advies van Stichting Adoptievoorzieningen: “We moeten het contact tussen Yuna en haar vader heel rustig, op bekende plaatsen en met bekende mensen opbouwen.”

Zware jeugd Dat Erik een zware jeugd had gehad wist Elizabeth. Hij had verteld van de geestelijke en lichamelijke mishandeling door zijn vader. Zo werd zijn fietsje in de schuur

10

hoog aan het plafond gehangen toen hij het spatbord had beschadigd, en werd hij als kleuter eens voor straf in het bos uit de auto gezet om af te leren dat hij ver bij huis vandaan zou gaan. Het trauma was er, maar ver op de achtergrond. Dat veranderde ook niet toen hij vader werd van hun twee biologisch eigen dochters (nu 19 en 14). Eigenlijk kwam het trauma pas echt aan de oppervlakte toen Erik en Elizabeth hadden besloten een kindje te adopteren. Bij de gesprekken met de Raad omschreef Erik zijn jeugd als warm en harmonieus. Toen Elizabeth haar verbazing daarover uitsprak, kwamen veel emoties los. En die bleven. Zo hevig zelfs dat ze besloten de adoptieprocedure stil te leggen. Pas na veel sessies bij een therapeut en het verbreken van het contact met zijn ouders, pakten ze de adoptiedraad weer op.

Flashbacks Een tweede terugval kwam vier jaar geleden in China,

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

de dag nadat Yuna bij ze was gekomen. Terug in de taxi na het maken van foto’s op de vindplek, begon Erik ineens heftig te kreunen en te shaken. Elizabeth: “Achteraf gezien zorgde het graven in het verleden van Yuna voor flashbacks naar zijn eigen jeugd.” Weer in Nederland had Erik veel nachtmerries. Ook trok hij zich steeds meer terug uit het gezinsleven. Hij werd vlak en emotieloos. Elizabeth voelde een mengeling van medelijden en wanhoop. Natuurlijk vond ze het vreselijk wat hij had meegemaakt. “Maar ik moest 36 ballen in de lucht houden.” Haar oudste dochter is chronisch ziek.

Die heeft zelfs een tijdje bij de buren gewoond, omdat ze het thuis lichamelijk en geestelijk niet meer trok. En met Yuna zat ze midden in het hechtingsproces. “Intussen kon Erik vrijwel geen bijdrage meer leveren aan de opvoeding en het huishouden omdat hij ‘tijd voor zichzelf’ nodig had. Hij vluchtte in zijn werk en weigerde hulp te zoeken.” Toen Elizabeth er na drie jaar bijna aan onderdoor dreigde te gaan, werd in overleg met de instanties besloten Erik tijdelijk op te nemen, om zijn herstel te bespoedigen. “Pas toen merkte ik hoe de meiden en ik onder druk hadden gestaan. Toen hij weg was, kwam er ineens rust in huis.” Ze merkte dat haar dochters zich ontspanden. Ook Yuna kreeg minder dwarse buien. “Maar telkens als Erik een weekend thuiskwam, stond iedereen weer op scherp.” Toch kwam scheiden nog niet in Elizabeth op. Tot ze er op een dag toevallig achter kwam dat Erik iemand anders had. “Ik zie dat overspel als de hulp van God”, vertelt ze.

“Het was voor mij een wake-upcall. Erik was al een eigen weg ingeslagen.”

Omgangsregeling Bij een scheiding hoort een ouderschapsplan. De omgangsregeling in dit plan geldt in dit geval alleen voor Yuna, want de twee oudste dochters willen voorlopig geen contact met hun vader. Yuna wil dat wel. En Elizabeth snapt dat goed. “Ze is nog te klein om bepaalde dingen te kunnen begrijpen. Voor haar is pappie nog de grote held.” Daarom wil ze Yuna het contact met haar vader niet onthouden. “Het zou schadelijk zijn als ik dat tegenhoud.” Dus zijn ze een paar maanden geleden begonnen met bezoekjes. Eerst anderhalf uur per twee weken. Dan gingen vader en dochter iets leuks doen. Naar de Ikea om een ijsje eten, of even naar de dierentuin. Dat had al de nodige impact, weet Elizabeth. “Als ze thuis was, kon ze echt buitenproportioneel reageren als bijvoorbeeld haar Legohuis een centimeter verkeerd stond.” Inmiddels heeft Erik een huis en gaat Yuna eens per week een hele dag naar hem toe. En omdat je niet een hele dag leuke dingen kunt doen, gaat nu ook het huiselijke weer een rol spelen. Samen een broodje eten, maar ook opvoeden.

SEPTEMBER 2019

“Ook dat is voor Yuna weer wennen”, merkt Elizabeth.

Ze begrijpt nu ook pas goed dat papa en mama niet meer samen komen. “Ze wil dat ik haar naar Erik breng.

Zodat we elkaar weer zien. Ik leg dan uit dat ik dat niet wil. Dan zegt zij: ‘Papa wil dat wel.’”

Klieren bij afscheid nemen Erik wilde nog mediation. En samen praten met de dominee om de scheiding tegen te houden. Maar dat is voor Elizabeth een gepasseerd station. Yuna wordt door familie of vrienden naar Erik toegebracht en weer opgehaald. Omdat Erik over de grenzen van Elizabeth en haar dochters bleef gaan, loopt het contact via zijn advocaat. Die zegt dan bijvoorbeeld dat Erik graag wil dat Yuna in de vakantie drie dagen achter elkaar bij hem is. Dat begrijpt Elizabeth: “Ik zou ook best wel af en toe willen uitslapen. Maar het gaat niet om wat wij willen. Wij zijn hierin niet leidend. We moeten Yuna volgen, kijken naar wat zij aankan.”

Volgens Stichting Adoptievoorzieningen moet je ­nieuwe informatie fasegewijs invoeren. Dat probeert Elizabeth, maar er gebeurt gewoonweg veel tegelijk.

Yuna gaat goed om met het idee dat ze binnenkort moeten verhuizen, maar dat haar moeder nu meer moet werken om het financieel te redden vindt ze lastiger. Het duurde even voordat Elizabeth dat door had. Yuna lag ’s ochtends ineens vaak dwars. Dan wilde ze niet tandenpoetsen, of niet eten, of absoluut bepaalde kleren niet aan. Waar komt dat nou ineens vandaan, dacht Elizabeth. Tot Yuna tijdens zo’n bui ‘ik mis jou zo’ zei. “Toen begreep ik dat ze klierde om het moment van afscheid zo lang mogelijk uit te stellen.”

Vallen en opstaan Het is niet goed om dingen overhaast door te drukken omdat het zakelijk op papier is gezet, vindt Elizabeth.

Het opbouwen van het contact gaat met vallen en opstaan. Laatst waren er mensen bij Erik die Yuna niet kende. Dat merkte ze aan haar gedrag. “Elke verandering moet met beleid ingevoerd worden.” Binnenkort gaat Yuna een nachtje bij haar vader slapen. Dan zorgt Elizabeth ervoor dat er de dag erna niets gepland staat. Dat ze bijvoorbeeld hooguit even lekker in bad gaat als ze weer thuis is. Rust is volgens haar sowieso het kernwoord in het scheidingsproces. “Er komt structuur in de omgangsregeling. Absoluut. Het hoeft alleen niet direct.”

* Vanwege de privacy van alle betrokkenen zijn de namen in dit artikel gefingeerd.

11

RUBRIEK WETTEN & REGELS

TEKST VERA KIDJAN

ADOPTIE IN BUITENLAND OMZETTEN NAAR NEDERLANDS RECHT

N

ederlanders die een kind adopteren terwijl ze in het buitenland wonen, kunnen die adoptie niet altijd eenvoudig rechtsgeldig maken in Nederland. In een tweeluik legt advocaat Vera Kidjan uit wat de

mogelijkheden zijn. Hier aflevering 1.

12

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

Als een adoptie buiten Nederland heeft plaatsgevonden moet altijd een rijtje criteria worden afgegaan om te bekijken of de buitenlandse adoptie in Nederland kan worden erkend. Eerst moet worden onderzocht of er überhaupt sprake is van een adoptiebeslissing en niet, bijvoorbeeld, van een voogdijbeslissing.

Als is vastgesteld dat er inderdaad sprake is van een buitenlandse adoptiebeslissing moet vervolgens worden onderzocht of de adoptie kan worden erkend op grond van het Haags Adoptieverdrag. Als dat niet zo is dan moet worden bekeken of de adoptie kan worden erkend naar de regels van het Nederlandse internationaal privaatrecht zoals dat staat in boek 10 van het Nederlands Burgerlijk Wetboek. Als, tot slot, dit tot niets leidt dan moet worden onderzocht of een adoptie naar Nederlands recht kan worden uitgesproken.

ADOPTIE IN DE VERENIGDE ARABISCHE EMIRATEN In de volgende casus gaat het over Adrie en Marie die in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) wonen. Zij hebben de Nederlandse nationaliteit. Vanuit de VAE adopteren zij een Amerikaans kind, Jack. Jack heeft tot de adoptie in Amerika gewoond. Na de adoptie halen Adrie en Marie Jack op. Jack krijgt in de VAE een verblijfsvergunning voor verblijf bij Adrie en Marie. Adrie en Marie willen dat de Amerikaanse adoptie in Nederland erkend wordt zodat Jack de Nederlandse nationaliteit krijgt. Zij wenden zich tot de rechtbank Den Haag. Deze rechtbank is bevoegd als het gaat om zaken waarbij de partijen niet in Nederland wonen.

De rechtbank oordeelt als volgt. Vaststaat dat verzoekers, zowel ten tijde van het verzoek tot adoptie als ten tijde van de uitspraak tot adoptie in Amerika, hun gewone verblijfplaats in de Verenigde Arabische Emiraten hadden. Zoals door de ambtenaar naar voren is gebracht, is de rechtsfiguur adoptie in de Verenigde Arabische Emiraten naar het daar geldende islamitische recht niet toegestaan.

Niet is gesteld of gebleken dat de Amerikaanse adoptie van de minderjarige in de Verenigde Arabische Emiraten, ondanks het adoptieverbod, door een rechter in de Verenigde Arabische Emiraten is erkend. De rechtbank gaat voorbij aan de stelling van de advocaat van verzoekers dat het begrip ‘niet is erkend’ in de hiervoor geciteerde Nederlandse wettekst moet of kan worden geïnterpreteerd als ‘(feitelijk) wordt getolereerd’. Voor dat standpunt is in de wetsgeschiedenis of elders geen aanwijzing te vinden.

De rechtbank is aldus met de ambtenaar en anders dan (de advocaat van) verzoekers van oordeel dat de adop-

SEPTEMBER 2019

tie van de minderjarige zoals die in de Verenigde Staten is uitgesproken niet is erkend in de Verenigde Arabische Emiraten en daardoor gelet op artikel 10:108 lid 2 sub b niet in Nederland kan worden erkend. Het primaire verzoek moet daarom worden afgewezen.

Nu de adoptie van Jack niet op grond van boek 10 van het Burgerlijk Wetboek kan worden erkend, gaat de rechter onderzoeken of een adoptie naar Nederlands recht kan plaatsvinden. Jack wordt uiteindelijk naar Nederlands recht geadopteerd waardoor hij door de adoptie Nederlander wordt.

VOORWAARDEN VOOR ADOPTIE NAAR NEDERLANDS RECHT De wettelijke voorwaarden voor een adoptie naar Nederlands recht zien er, zo op het eerste gezicht, overzichtelijk en haalbaar uit: • De adoptiefouders hebben ten minste drie jaar onmiddellijk voorafgaand aan de indiening van het adoptieverzoek samengewoond.

• Het adoptiefkind is op de dag van het verzoek minderjarig.

• Indien de biologische moeder minderjarig is, is zij op de dag van het verzoek ten minste zestien jaar oud.

• De adoptiefouders hebben het adoptiefkind ten minste één jaar verzorgd en opgevoed.

• Het adoptiefkind heeft geen bezwaar tegen de adoptie (is het kind twaalf jaar of ouder, dan wordt het hierover gehoord ter zitting).

• Het adoptiefkind is niet een kleinkind van een van de adoptiefouders.

• De adoptiefouders zijn ten minste achttien jaar ouder dan het kind.

• Het moet duidelijk zijn dat voor de toekomst niets meer van de biologische ouder(s) als ouder te verwachten valt.

• Geen van de biologische ouder(s) spreekt het verzoek tegen. Of: • Aan het bezwaar van de biologische ouder(s) kan voorbij worden gegaan als het adoptiefkind en de biologische ouder(s) niet of nauwelijks in gezinsverband hebben samengeleefd of als de biologische ouder(s) het adoptiefkind op grove wijze heeft (hebben) verwaarloosd.

• De biologische ouder(s) is (zijn) niet langer met het gezag belast.

• De adoptie is in het belang van het adoptiefkind.

Toch kan het voor komen dat niet aan alle voorwaarden is voldaan. In deze aflevering komen twee zaken aan de orde waarbij de adoptiefouders niet voldoen aan de opvoedings- en verzorgingstermijn van minimaal een jaar.

13

SEPTEMBER 2019

RUBRIEK WETTEN & REGELS

VERZORGINGSTERMIJN VAN MINDER DAN ÉÉN JAAR In de eerste zaak gaat het om adoptiefouders van wie één ouder van zowel de Portugese als de Nederlandse autoriteiten toestemming heeft gekregen om drie Portugese kinderen te adopteren. Zij nemen de kinderen direct na de toestemming mee naar Nederland en vragen een adoptie naar Nederlands recht aan. Ten tijde van de indiening van het adoptieverzoek zorgden zij nog geen jaar voor de kinderen. In het procesreglement Adoptie van de rechtbank staat dat de adoptiefouders ten minste een jaar voor de kinderen moeten hebben gezorgd direct voorafgaande aan het adoptieverzoek.

De rechtbank oordeelt als volgt. Artikel 1:228, eerste lid, onder f. BW stelt als voorwaarde dat de adoptant of de adoptanten het kind gedurende ten minste een jaar heeft of hebben verzorgd en opgevoed. In deze bepaling staat niet wanneer deze termijn gaat lopen. Dit is anders dan in artikel 1:227, tweede lid, BW waarin ten aanzien van de vereiste duur van de samenleving is bepaald: “Het verzoek door twee personen tezamen kan slechts worden gedaan, indien zij ten minste drie aaneengesloten jaren onmiddellijk voorafgaande aan de indiening van het verzoek met elkaar hebben samengeleefd.” In de praktijk, en dit is ook zo vastgelegd in het procesreglement Adoptie onder bijlage 1 (Over te leggen bescheiden) onder punt 1 ‘bij de adoptie van een buitenlands kind en bij erkenning van een adoptie’, is hier voor de verzorgingstermijn van artikel 1:228, eerste lid onder f BW bij aangesloten, en is dus ook voor de verzorgingstermijn als uitgangspunt genomen de datum van indiening van het verzoekschrift. Dit zou in deze zaak met zich brengen dat het verzoek van verzoekers voor afwijzing gereedligt, omdat op het moment van indiening van het verzoekschrift verzoekers nog niet aan de verzorgingstermijn hadden voldaan. De rechtbank acht een zodanige beslissing niet in het belang van de minderjarigen. De toets van de verzorgingstermijn is om de bestendigheid van de verzorging en opvoeding te kunnen beoordelen. Daarbij dient in plaats van naar de formele toets (de woordelijke wettekst) veeleer te worden gekeken naar de materiële (feitelijke) toets. Mede in acht genomen de overgelegde stukken, waarbij de minderjarigen zijn toevertrouwd aan verzoekers, gaat de rechtbank ervan uit dat verzoekers de minderjarigen nu meer dan een jaar verzorgen en opvoeden en daarmee ondertussen aan de feitelijke verzorgingstermijn van een jaar hebben voldaan1.

LACUNE IN WET De rechtbank Den Haag lost in een eerdere uitspraak het probleem iets anders op. Verzoekers hebben in

14

november 2015 de feitelijke verzorging van de minderjarigen op zich genomen. Omdat zij vlak daarna naar Nederland gingen en daar een verzoekschrift indienden, voldoen verzoekers ten tijde van de indiening niet aan de wettelijke verzorgingstermijn van een jaar.

Verzoekers zijn van mening dat dit hun niet kan worden tegengeworpen nu, door een lacune in de wet, de Ethiopische adoptie niet kan worden omgezet in een adoptie naar Nederlands recht. Verzoekers stellen dat de minderjarigen belang hebben bij een adoptie naar Nederlands recht waarbij de minderjarigen de Nederlandse nationaliteit verkrijgen.

De toets van de verzorgingstermijn is om de bestendigheid hiervan te kunnen beoordelen

De rechtbank ziet, nu verzoekers intussen wel één jaar de feitelijke verzorging van de minderjarigen op zich hebben genomen en gelet op de overige omstandigheden – onder meer het feit dat aan de adoptie door de Verenigde Arabische Emiraten erkenning (en dus ook in Nederland) wordt onthouden omdat adoptie aldaar in het geheel niet is toegestaan, aanleiding om ten behoeve van de adoptie door verzoekers naar Nederlands recht voorbij te gaan aan de vereiste verzorgingstermijn, voor zover wordt vereist dat die termijn reeds ten tijde van de indiening van het verzoekschrift moet zijn verstreken2.

De wijze waarop de rechter in de eerste zaak de verzorgingstermijn van nog geen jaar heeft opgelost, heeft mijn voorkeur. In het volgende nummer van het Adoptie Magazine zal nader worden ingegaan op een andere voorwaarde waaraan bij een Nederlandse adoptie niet is voldaan. Hoe gaat de rechter dat oplossen?

NOTEN

1 Rechtbank Noord-Holland, 12 juni 2019, C/15/281398 / FA RK 18-6330 2 Rechtbank ‘s-Gravenhage 16 november 2016, FA RK 16-7071 INFO

Vera Kidjan is advocaat bij Everaert Advocaten in Amsterdam, www.everaert.nl. 020-7523217 of stuur een e-mail naar: kidjan@everaert.nl

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

> GEADOPTEERDE Hyang Schöndorff

RUBRIEK DRIELUIK

drieluik

Jaartje later met pensioen…

Als ik de foto’s van mijn aankomst in Nederland zie, denk ik: dat kindje is één jaar oud, geen twee. Mijn geboortedatum is ondertussen al drie keer veranderd.

Ik hou vast aan wat er in mijn paspoort staat: 2 april 1969. Daar ben ik aan gewend. Uiteindelijk is het niet zo heel belangrijk voor mij. Alleen moet ik wel langer werken, ga ik een jaartje later met pensioen, haha.

hen echt als mijn familie en niet mijn biologische moeder. De definitie van familie is voor mij: er altijd onvoorwaardelijk zijn, ook bij kleine dingen. Moeder ben je niet door even een kind op de wereld te zetten. Ik heb prettige ouders. En al hebben mijn broer en ik compleet verschillende ­karakters, als het moet, gaan we voor elkaar door het vuur.

Eerlijk gezegd was ik niet van plan om op zoek te gaan naar mijn biologische familie maar ik kreeg bij toeval de Toen ik op mijn 26ste voor het eerst terugging naar Korea kans een oproep te doen op de Koreaanse televisie. ontdekte ik dat mijn geboortedatum niet klopte, want Daardoor is de zoektocht gestart en ben ik in contact gedat bleek de dag te zijn dat ik in het kindertehuis was komen met een Koreaanse familie. Heel veel aangekomen. Veel later, nadat ik mijn biologidingen bleken te kloppen en we dachten sche moeder had leren kennen, heb ik dat we familie waren. Pas veel later meerdere malen aan haar gevraagd heb ik een DNA-test laten doen en wat juist was, maar ik kreeg geen bleek dat er geen match was. antwoord dat kan kloppen. Zij Toch heb ik altijd contact gehield vast aan het oorspronke­ houden met die mensen, ik erlijke geboortejaar. In Korea ben vaar ze als familie. je al één bij geboorte, daar zal Vervolgens ben ik gevonden het verschil wel in zitten, verdoor mijn biologische moeder. moed ik.

Dat was erg verwarrend voor Mijn adoptieouders konden mij. Alsof iemand die je hebt begeen kinderen krijgen. Mede graven, plotseling voor je neus omdat mijn moeder zelf is gestaat. En ik wist ook dat niet alle adopteerd – vanwege de Tweede geadopteerden gelukkiger zijn geWereldoorlog, vanuit Indonesië – worden van zo’n hereniging. Dus ik dachten ze meteen aan adoptie. Ze koschrok. Pas na ongeveer een jaar heb ik zen voor een Aziatisch land vanwege de een vliegticket gekocht en heb ik haar opachtergrond van mijn moeder. Het werd gezocht. Ik had iets van gelijkenis verKorea. Na drie jaar konden zij mij in de vipwacht, maar dat zag ik niet. Momenteel is room op Schiphol in hun armen sluiten.

LEEFTIJD er weinig contact. Ze spreekt slecht EnMijn ouders twijfelden meteen aan mijn 50 jaar gels en haar man mag niet weten van mijn geboortedatum en lieten me in het ziebestaan. Met hem heeft ze nog een zoon kenhuis onderzoeken. Op basis van de Samenwonend, gekregen. Ik heb dus een halfbroer. Het röntgenfoto’s is vervolgens mijn geboormoeder van twee contact loopt vooral via hem en een tantedatum aangepast. Net als mijn adoptie kinderen (14 en 16) te, een zus van mijn moeder die vroeger was het voor mij nooit een ding. Samen BEROEP nog op mij heeft gepast. met mijn ouders en broer, die twee jaar consultant later werd geadopteerd, groeide ik op in het Gooi. Ik had en heb een goede band Hyang is de biologische dochter van Kim WOONPLAATS met mijn ouders en broer, ik beschouw Lee, de geboortemoeder op pagina 9.

Blaricum

15

RUBRIEK ACHTER DE FEITEN

TEKST CATHERINE MARCUS ‘ADOPTION TODAY’ APRIL 2018, VERTALING/BEWERKING CHRIS THIE

LES GEWELDLOOS VERZET KAN ESCALATIE ­VOORKOMEN

I

n Engeland is adoptie vooral een binnenlandse aangelegenheid. Waar een kind in Nederland bij een voortdurende schadelijke thuissituatie in een perspectief biedend pleeggezin kan worden geplaatst, wordt in Engeland

vaak gekozen voor adoptie. Voornamelijk als er geen kans is dat het kind ooit terug kan naar de biologische ouders, of naar andere familie. Het gaat hier om ongeveer 4.000 kinderen per jaar.

Ruim een kwart van die adoptiegezinnen raakt in crisis en krijgt te maken met child to parent violence. Voor deze gezinnen worden in Engeland oudercursussen Non Violent Resistance (NVR) gegeven (in Nederland Geweldloos Verzet genoemd). NVR is een basishouding en visie die ouders kan helpen om escalaties in het gezin te voorkomen en anders met grensoverschrijdend gedrag om te gaan.

Sue Dromey is integratief kinderpsychotherapeut en practice manager van een project in Engeland waarbij oudercursussen Geweldloos Verzet (NVR) voor adoptie-

16

ouders worden aangeboden. Zij gelooft dat dit soort agressie van adoptiekinderen in het gezin geworteld is in hun traumatische voorgeschiedenis. Vaak lokken getraumatiseerde kinderen die negatieve ervaringen opnieuw uit in het adoptiegezin. In het Engels heet dat re-enactment. De adoptieouders, die droomden van het liefdevol verzorgen van een kind in hun gezin, kunnen enorm teleurgesteld, uitgeput en geïsoleerd raken en hebben het gevoel te falen.

“Bij de methode Geweldloos Verzet zeggen we niet dat we het kind gaan veranderen, maar dat er gewerkt gaat

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

worden aan verandering van de sfeer in huis”, legt Dromey uit. “Ouders krijgen tools om voor zichzelf te zorgen, te de-escaleren, zich opnieuw met hun kind te verbinden en relaties centraal te stellen in hun gezinsleven. Geweldloos Verzet is geen quick fix, het is een kwestie van volhouden.”

GESTAPELDE PROBLEMATIEK Bij adoptiegezinnen speelt vaak gestapelde problematiek, wat de gezinnen kwetsbaar maakt, stelt Dromey.

De kinderen zijn op jonge leeftijd getraumatiseerd, maar de adoptieouders hebben vaak ook een voorgeschiedenis van grote verliezen, bijvoorbeeld van kinderen, gezondheid of vruchtbaarheid. “Door gebrek aan kennis over hechting en trauma in de directe sociale omgeving voelen ouders zich soms minder begrepen en gesteund. Bijkomende gevoelens van schaamte en falen maken het lastig om hulp te zoeken, waardoor gezinnen vaak lang doorgaan en de problemen verergeren. In de groepen herkennen ouders veel van elkaar, dat is vaak al heel fijn.”

In gezinnen waar meerdere kinderen zijn geadopteerd kan de problematiek extra ingewikkeld zijn, constateert Dromey. Getraumatiseerde kinderen kunnen elkaar steeds blijven triggeren, waardoor ouders continu worden geleefd door de onderlinge explosies. Ze krijgen geen gelegenheid om de kinderen, elkaar en zichzelf de aandacht te geven die ze nodig hebben.

Hechtings- en traumaproblematiek is voor ouders vaak heel ingewikkeld om mee om te gaan, het gebrek aan wederkerigheid in de relatie met hun kind kan ouders ontmoedigen en het gedrag kan zo grensoverschrijdend zijn dat het soms automatisch een repressieve reactie uitlokt. Het is vaak een grote stap voor ouders om niet primair en vanuit emotie op het gedrag te reageren, maar de relatie met het kind centraal te stellen. Soms gaat dat tegen al hun instincten in en confronteert het hen met zichzelf, de eigen (hechtings) geschiedenis, hun opvoedidealen en normen en waarden. Wat Dromey regelmatig tegenkomt in deze gezinnen is dat ouders elkaar zijn gaan compenseren in de opvoeding en aanpak van de problemen. Hierdoor komen zij tegenover elkaar te staan en voelen zich daardoor extra teleurgesteld en alleen. Naast de groepsbijeenkomsten is dan niet zelden ook individuele of relatietherapie nodig.

ENERGIE ANDERS VERDELEN Deelnemers ervaren de groep als zeer steunend. Een van hen vertelt: ”Door de herkenning voel je als het ware de last lichter worden, het kunnen delen van gevoelens werkt aangenaam. Ook als je eens ongenu-

SEPTEMBER 2019

anceerd over de situatie praat, wordt dat door andere ouders begrepen en niet meteen als gebrek aan liefde bestempeld.”

Naast de bijeenkomsten is er een app-groep, waarin ouders enerzijds een klankbord kunnen vinden, maar waar ze elkaar ook steeds opnieuw op de principes van Geweldloos Verzet kunnen wijzen. Die support is nodig om het vol te kunnen houden, want in zekere zin is de methode Geweldloos Verzet heel contra-intuïtief en dus niet gemakkelijk.

Een andere adoptieouder: ”We waren zo gewend om thuis op eieren te lopen, bang voor de volgende explosie … Geweldloos Verzet leerde ons onze ouderlijke aanwezigheid juist te vergroten, wat op het moment zelf volstrekt tegen je instinct ingaat. De eerste keer, pfff, ik weet nog hoeveel energie het me kostte om ‘rustig’ aanwezig te blijven in een heftige situatie tot hij was uitgeraasd, maar het werkte! Nu ben ik er zelf veel rustiger onder geworden en onze zoon kalmeert veel sneller.”

“Wat ook een wijze les was, is het principe ‘pick your battle’. Door bewuste keuzes te maken over welke dingen je als ouders niet per se noodzakelijk vindt en wat je écht wilt aanpakken en die dingen dan met speciale aandacht te doen, verdeel je je energie op een andere manier.”

“Ik merkte dat ik bij de verhalen van andere ouders veel compassie voor hen voelde, terwijl ik voor mezelf zo kritisch was. Toen realiseerde ik me dat ik die mildheid zelf ook verdiende: het was niet ‘normaal’ dat ik elke keer als ik de deur opendeed een schietgebedje moest doen, het was niet ‘gewoon’ me zo onveilig te voelen …”

INFO In Nederland zijn er ook hulpverleningsorganisaties waar oudercursussen Geweldloos Verzet worden gegeven of praktijken waar hulpverleners werken die de methode gebruiken in individuele begeleiding van gezinnen.

Ouders kunnen voor concrete informatie hierover bellen naar Stichting Adoptievoorzieningen (tel. 030- 2330340 (keuze 3) ma t/m do 9.30 tot 12.30 uur). Of kijk op www.geweldloosverzetnieuweautoriteit.nl.

MEER LEZEN?

https://www.pac-uk.org/wp-content/uploads/ 2018/04/Getting-Violence-Out-of-Your-Home-­ Catherine-Marcus.pdf Nieuwe autoriteit voor ouders – Haim Omer en Philipp Streit Waakzame zorg – Haim Omer

17

RUBRIEK BEGELEIDING BESPROKEN

Schoolconsult kan eyeopener zijn:

ZIE MIJ, ZIE MIJ!

D

e leerkracht heeft zorgen of vragen over het gedrag van uw kind, u bent zelf niet helemaal of allesbehalve gerust? Twijfels over het type onderwijs of opvang? Dan kan een schoolconsult van Stichting

Adoptievoorzieningen een helpende hand bieden. Zindzi Folmer is een van de video-interactiebegeleidsters die hiervoor regelmatig de klas in gaat. Hieronder geeft ze enkele voorbeelden uit haar werk bij Stichting Adoptievoorzieningen.

“Wanneer ouders of leerkrachten een schoolconsult aanvragen, is er in de meeste gevallen al het een en ander geprobeerd om een kind te helpen”, zegt Folmer.

“Vaak begint het met de inzet van intern begeleiders.

Zij komen niet zelden als eerste observeren in de klas.

Soms zijn er ook al anderen in beeld, is er bijvoorbeeld gekeken naar mogelijkheden om ‘extra handen’ in de klas te krijgen ter ondersteuning van de juf. Of bij kinderen met taal- en spraakproblemen kan een logopediste betrokken zijn.”

Ergens in het proces komt in ieder geval iemand op het idee een schoolconsult aan te vragen en wordt Folmer of een van haar collega’s ingeschakeld om vanuit haar expertise op het gebied van hechting, trauma en de adoptie te kijken naar de situatie. Dat Stichting Adoptievoorzieningen ook binnen scholen met ouders of ­andere betrokkenen samenwerkt, is bij lang niet alle adoptieouders en basisscholen bekend. “Terwijl dat juist een grote meerwaarde heeft,” aldus Folmer, “want je kunt op die manier van elkaar leren en gezamenlijk een

18

plan van aanpak opstellen. Overleg is hoe dan ook beter, niets is zo verwarrend voor kind en ouders als tegenstrijdige adviezen of conflicterende inzichten. Gelukkig lukt het steeds vaker om samen met andere hulpverleners en ondersteuners aan tafel te gaan zitten en te bespreken wat er vanuit ieders expertise helpend kan zijn. De beelden die ik als video-interactiebegeleidster maak in de klas kunnen daarbij van groot belang zijn. De meerwaarde van de beelden is dat we met zijn allen tegelijk naar exact hetzelfde kunnen kijken. Door terug te spoelen, te vertragen en te herhalen, wordt vaak van alles duidelijk.”

ADVIEZEN AFSTEMMEN Ouders zien dan hoe hun kind zich in de klas gedraagt wanneer zij er niet bij zijn. Leerkrachten kunnen van een afstandje kijken naar het kind en zien dan ook de context en wat er voorafging aan bepaalde gedragingen.

Wat gebeurt er en wat heeft het kind nodig? Zo ontstaat vaak meer begrip, wat kan helpen om met elkaar tot een plan van aanpak te komen.

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

Doordat alle betrokkenen tegelijk aanwezig zijn, kunnen ze hun adviezen op elkaar afstemmen, zorgen dat ze helpend zijn voor elk van de gebieden waar het kind ondersteuning nodig heeft en zo voorkomen dat betrokkenen worden overvraagd in het toepassen hiervan. Afgestemde hulp, in samenwerking met elkaar, is het doel.

Folmer geeft een voorbeeld uit de praktijk: “Ik heb een kleuter geobserveerd die erg moeilijk verstaanbaar was.

De logopedist was al maanden in beeld en had de juf geadviseerd om het meisje steeds te vragen wat ze bedoelde (ook al begreep de juf dit met gebaren en enkele woorden ook wel). Op beeld zagen we een kind dat steeds minder ging praten, minder vaak naar de juf kwam en andere kinderen ging gebruiken als spreekbuis. Vanuit de logopediste bezien een begrijpelijk advies om het meisje steeds meer zelf te willen laten zeggen en haar daarom te vragen. Maar bekeken vanuit de gehechtheid zagen we een kleuter die zich onvoldoende gezien en begrepen voelde door de juf, en die daardoor afhaakte in het contact. Belangrijk was dus eerst te werken aan de relatie, aan de onderlinge band en het opbouwen van vertrouwen. In plaats van dat de juf ging vragen aan het meisje wat ze bedoelde, vertelde de juf het haar: ‘Je bent klaar met opruimen, ik zie het. Pak nu maar je stoel en kom ermee in de kring.’

Uiteindelijk ging het meisje ook steeds meer zelf zeggen. Omdat de juf het eerst had voorgedaan, kon het kind het vanuit vertrouwen zelfstandig gaan doen. De veilige omgeving was eerst nodig. Omdat de logopediste bij de bespreking van de beelden was, zag ook zij deze behoefte en paste ze haar advies aan.”

Een jongen in groep 4 die moeilijk meekwam met de klas is een ander praktijkvoorbeeld. Hij leek te luisteren en op te letten, maar de juf vroeg zich af of het wel binnenkwam en wat hij nou daadwerkelijk meekreeg van de lesstof. Hij werkte zeer langzaam, waardoor er geen realistische resultaten waren om zijn niveau en ontwikkeling te bepalen. In het kader van het schoolconsult sloot ook de speltherapeut waar de jongen sinds een half jaar naartoe ging vanwege vroegkinderlijk trauma, aan bij het overleg. Tijdens het bekijken van de beelden vielen haar dingen op die ze in spelsessies nog niet had gezien maar die helpend waren voor zijn begeleiding. Voor zijn positie in de klas had zij, op basis van haar ervaringen met hem, zinvolle aanvullingen.

PRESENTATIE OVER GEHECHTHEID IN DE KLAS Uiteraard zijn er ook schoolconsulten waarbij verder geen andere hulpverleners aanhaken, maar soms komt er wel een advies voor een vervolg uit. Bijvoorbeeld ondersteuning voor de leerkracht en/of het hele team.

SEPTEMBER 2019

“Zo was er een schoolconsult aangevraagd voor een jongen in groep 3. Hij deed hard zijn best en probeerde aan alles mee te doen. Maar de meester had het idee dat het sociaal wenselijk gedrag was en vroeg zich af wie dit jongetje werkelijk was en wat hij echt nodig had.

Hij leek ontzettend beïnvloedbaar en mee te waaien met andere, voornamelijk drukke jongetjes. Tijdens de bespreking van de beelden werd veel duidelijk: zodra de meester de klas uitging, zag je een jongen die wanhopig en angstig werd, op zoek naar contact. Door de beelden werd duidelijk dat het ongewenste gedrag een manier was om in beeld te komen: liever negatieve aandacht dan geen aandacht. ‘Zie mij, zie mij’, leek hij te willen zeggen”, aldus Folmer.

Soms ziet gedrag er aan de buitenkant hetzelfde uit (hoe vaak horen adoptieouders niet: ‘Dat doet die van mij ook’) maar ligt er een andere behoefte of oorzaak aan ten grondslag. Dat vraagt ook om een andere reactie of aanpak. “Het bekijken van de beelden was een eyeopener voor deze meester. Maar vooral in combinatie met de informatie over gehechtheid en welke signalen er zijn waarop je kunt of moet aansluiten om voor een kind gemiste ervaringen in te halen. Voor deze meester vielen hierdoor meer kwartjes bij kinderen uit zijn klas. Met enige regelmaat komt het voor dat de uitleg tijdens een schoolconsult leerkrachten inspireert. Dat ze plotseling allerlei kinderen voor zich zien die daar ook nog wat in nodig hebben. Dan krijgt ons werk soms een ander doel, gaat het niet zozeer om een individu, maar juist om het vergroten van de kennis van de mensen om kinderen heen. Zoals leerkrachten, intern begeleiders of pedagogisch medewerkers in de kinderopvang.”

“Soms wordt een medewerker van Stichting Adoptievoorzieningen vervolgens gevraagd een presentatie te geven over gehechtheid in de klas. Deels los van adoptie, met voorbeelden die voor iedereen herkenbaar zijn.

Want bij adoptie en pleegzorg weten we dat gehechtheid extra aandacht behoeft, maar dit geldt voor nog veel meer kinderen. Denk aan kinderen die te maken hebben met echtscheidingen, verhuizingen, psychische problemen van ouders, ziekenhuisopname van moeder en/of kind na geboorte, detentie, militaire uitzendingen, verslavingen enzovoort. Het voornaamste doel van ons werk is ondersteuning en begeleiding rond adoptiekinderen. Of dat nou wordt gerealiseerd door alle neuzen van ouders en school dezelfde kant op te krijgen of door een compleet team uitleg te geven over gehechtheid in het onderwijs, dat maakt niet uit. Als het maar bijdraagt aan een zo optimaal mogelijke omgeving waarin alle kinderen zich veilig kunnen ontwikkelingen en ontplooien tot zelfstandige, zelfverzekerde mensen.”

19

TEKST ANGELA JANS

RUBRIEK ACTUEEL

Webserie: Ik kóm niet uit Sri Lanka

HONDERD PROCENT DINJA

‘I

eder adoptiekind heeft zijn eigen verhaal. Dit is het mijne’, zegt Dinja Pannebakker (32). Ze is de hoofdpersoon in de webserie Ik kóm niet uit Sri Lanka. Daarin onderzoekt ze het belang van

weten waar je vandaan komt.

“Wat je ziet in de documentaire is 100 procent Dinja. Ik ben geportretteerd door de makers zoals ik echt ben, ik sta positief in het leven.” Dinja is geboren in Sri Lanka en geadopteerd door Nederlandse ouders toen ze een paar weken oud was. Ze beschouwt zichzelf als Nederlandse en heeft geen enkele behoefte aan informatie over haar biologische ouders en het land van herkomst. Dat begrijpen veel mensen in haar omgeving niet. “Ze geven

20

mij het gevoel dat alle geadopteerden op zoek willen gaan Dat wordt ook gevoed door de media. Wie zijn zij om te bepalen wat ik moet doen? Dat maakt mij boos.”

Op haar werk als bureauredacteur bij NPO FunX, tijdens het uitgaan, in het dagelijks leven wordt ze aangesproken op haar Sri Lankaanse uiterlijk, terwijl ze zich een ‘gewone’ Nederlandse voelt. “Alleen als iemand me

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

aanspreekt op mijn Sri Lankaanse uiterlijk besef ik dat mijn roots niet in Nederland liggen.” Naast haar werk bij FunX maakte ze podcasts voor KX radio. Daar werd ze gevraagd na te denken over programma’s rond maatschappelijke thema’s en zo ontstond het idee ‘iets te doen met adoptie’.

Vervolgens gingen twee studenten Regie Documentaire die stage liepen bij Human, Lisa Grooters en Reinout Lanting, aan de slag om er een documentaire van te maken. Dinja heeft haar verhaal aan hen vertelt en zij hebben een opzet gemaakt om dit verhaal in een webserie te laten zien. In de documentaire gaat Dinja onderzoeken of haar overtuiging klopt dat identiteit losstaat van waar je vandaan komt. Daarvoor gaat ze in gesprek met collega’s, haar adoptieouders, geadopteerden en anderen.

“Het is een documentaire geworden over identiteit, roots en afkomst. Ik heb vooraf veel gesprekken gehad met Lisa en Reinout en daarin heb ik mijn verhaal aan hen verteld. Zij hebben vervolgens het script gemaakt. Ik had inspraak, maar ik had er alle vertrouwen in dat ze me neer zouden zetten zoals ik ben. Dat is gelukt. De makers verdienen echt alle credits. Ik las net een stukje van de VPRO, ze schrijven: ‘Het is een documentaire met een goede voice-over, mooie beelden en een fijn hoofdpersonage’. Wow, dat is echt supertof als de VPRO dat zegt, een groot compliment.”

SEPTEMBER 2019

EVENT VOOR SRI LANKAANS GEADOPTEERDEN De documentaire is vanaf begin september in vier delen van elk 11 minuten online te bekijken op human. nl of het YouTube-kanaal van NPO3 (www.youtube. com/npo3), en op 19 januari 2020 volgt een uitzending op tv (NPO3, 23.30 uur). Te zien is onder meer hoe Dinja met haar adoptieouders door de fotoboeken van haar jeugd bladert, ze in gesprek gaat met collega’s en een bezoek brengt aan geadopteerde en adoptiecoach Hilbrand Westra. Hij adviseert haar om een bezoek te brengen aan een event met andere geadopteerden uit Sri Lanka, iets wat Dinja altijd vermeden heeft. Nu gaat ze wel. “Hoe het beviel? Dat verklap ik nog niet. Dat kun je aan het einde van de serie zien.”

De documentaire mag dan op de eerste plaats bedoeld zijn om maatschappelijke thema’s bij de kijker onder de aandacht te brengen, voor Dinja zelf heeft het ook consequenties. “Voor mij persoonlijk heeft het gebracht dat ik als persoon ben gegroeid, ik ben opener geworden. Ik kan nu zeggen: ‘Ik kom uit Sri Lanka, dat zal ik niet ontkennen’, maar ik vind het goed zoals het is. Ik heb anders leren en durven kijken. Als anderen er ook wat aan hebben, is dan mooi meegenomen. Al was het helemaal niet mijn bedoeling een voorbeeldfunctie te hebben. Wat ik wel hoop is dat mensen stoppen elkaar in hokjes te plaatsen. Dat is echt belangrijk voor mij.”

21

THEMA SCHEIDEN

TEKST CHRIS THIE

Nieuwe balans

Uit elkaar maar voor altijd papa en mama

Vorm je na een lange en intensieve weg samen met twee adoptiekinderen eindelijk een gezin, ga je uit elkaar. De droom spat uiteen, een nachtmerrie wordt werkelijkheid. Immers, scheiden is wel het laatste waar adoptieouders hun kinderen mee willen confronteren. Toch is het regelmatig een weg die adoptieouders moeten afleggen. Zoals Camilla en Jonathan, een voorbeeld gebaseerd op dagelijkse voorbeelden uit de praktijk van medewerkers van Stichting Adoptievoorzieningen.

22

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

N

a een vrij hobbelige en emotionele procedure adopteren Camilla (35) en Jonathan (42) twee broertjes van drie en vijf jaar oud. In het gezin van hun biologische ouders werden de kinderen zwaar verwaarloosd, waarop de kinderbescherming ingreep en de jongens onderbracht in een groot kindertehuis.

Vervolgens gingen ze naar een pleeggezin. Om onduidelijke redenen liep het daar mis. De broertjes moesten terug naar het kindertehuis. Adoptie door Camilla en Jonathan volgde.

SEPTEMBER 2019

Eenmaal terug in Nederland moet Jonathan weer aan het werk. Hij heeft een verantwoordelijke baan en maakt lange dagen. Camilla neemt de zorg voor de jongens volledig op zich en is van plan haar praktijk aan huis weer op te pakken zodra dat kan. Nu is dat nog geen optie. De jongste heeft last van nachtmerries en is heel vaak wakker. Omdat Jonathan vroeg op moet voor zijn werk, is het Camilla die er ’s nachts uit gaat om hun zoontje te troosten, en uiteindelijk lijkt het voor iedereen praktischer dat Camilla bij hem op de kamer gaat slapen. Na een paar maanden lukt het om dit stapsgewijs af te bouwen.

Ruzies over opvoeding De oudste gaat naar school, hij stroomt in in groep 2.

Hij lijkt het leuk te vinden en de ouders bouwen op naar een volledig dagprogramma. Thuis is hij nog heel vluchtig in het contact met zijn nieuwe papa en mama en zoekt hij vaak ruzie met zijn broertje. Hij gedraagt zich soms ook vrij dominant, alles moet dan op zijn manier en hij heeft last van driftbuien die heel lang kunnen duren. Jonathan ziet dit als manipulatief gedrag en pakt hem stevig aan, Camilla denkt dat het beter is begripvol te reageren, maar twijfelt daarover wel een beetje. Ze is teleurgesteld dat de oudste geen band met haar lijkt op te bouwen, het lijkt hem allemaal zo weinig te kunnen schelen en bij conflicten roept hij de naarste dingen tegen haar. Als ze het met Jonathan bespreekt, zegt hij dat hij vindt dat ze het verkeerd heeft aangepakt, en de discussies die hier vaak het gevolg van zijn, brengen hen als ouders niet dichter bij elkaar. Integendeel, Camilla voelt zich alleen staan en baalt dat het haar niet gelukt is haar praktijk weer nieuw leven in te blazen. Ze betrapt zichzelf op gevoelens van afgunst ten opzichte van haar man die buiten het gezin wel een eigen leven heeft. Ze raakt uitgeput en merkt dat ze een kort lontje heeft, waarover ze zich weer schuldig voelt tegenover de kinderen. Jonathan weet niet hoe hij het anders aan moet pakken en trekt zich steeds meer terug. Gesprekken over de opvoeding en hun relatie lopen steeds uit op geschreeuw.

De adoptieouders zeggen achteraf dat kennismaking en overdracht een beetje chaotisch verliepen. Maar ook: “De jongens leken wel voorbereid, daar waren we blij mee.” Ze verblijven enkele weken met de kinderen in hun geboorteland. Deze periode is zeer intensief voor iedereen, de jongens zijn extreem druk en opstandig.

Ouders hebben het gevoel geen contact met de kinderen te krijgen en door slaaptekort raken ze behoorlijk uitgeput. Ze houden vol en hopen op betere tijden.

In het jaar dat volgt, leven Camilla en Jonathan steeds meer langs elkaar heen, waardoor de sfeer in huis soms vrij gespannen is. Ondertussen is duidelijk dat de oudste hechtingsproblemen heeft. Die uiten zich in een combinatie van geslotenheid, controlebehoefte en zo nu en dan grensoverschrijdend gedrag, waarmee hij afwijzing lijkt uit te lokken. De jongste heeft opnieuw last gekregen van nachtmerries en verlatingsangst, waardoor hij niet meer naar school wil. De samenwerking met school komt vooral op Camilla neer, omdat Jonathan niet zomaar vrij kan krijgen van zijn werk. >>

23

THEMA SCHEIDEN

Na verschillende pogingen hun relatie een nieuwe impuls te geven, komen beiden tot de conclusie dat ze er echt niet meer in geloven: ze besluiten te gaan scheiden.

SEPTEMBER 2019

ren het tweetal zoveel mogelijk het gevoel te geven dat ze niet hoeven te kiezen tussen vader of moeder.

Als Camilla video-interactiebegeleiding aanvraagt, ondersteunt Jonathan dit en zet zijn handtekening onder de aanvraag. Gaandeweg het traject wordt ook Persoonlijke concessies Sherborne Samenspel ingezet, wat een mooi herstel van vertrouwen te zien geeft. De oudste begint nabijheid en Camilla neemt contact op met Stichting Adoptievoortroost te aanvaarden nu Camilla de gevoelens achter zijn zieningen om de situatie te bespreken. Zodra de megedrag nadrukkelijk benoemt, en de jongste slaapt na dewerker de telefoon opneemt, wordt ze overmand een half jaar weer in zijn eigen bed. De laatste sessie van door emoties. Ze krijgt de tijd, er is begrip en ze herstelt de video-interactiebegeleiding wordt zich zodat ze haar verhaal kan doen. zelfs Sherborne Samenspel met beide Haar belangrijkste vragen zijn: Hoe ouders gedaan, waarbij ouders zittend vertellen we het de kinderen? En hoe Gelukkig lukt het op de grond met hun ledematen een kunnen we de schade zo veel mogesoort symbolisch nest maken, waar de lijk beperken? beide ouders, het jongens samen in mogen liggen. belang van de Iedereen geniet er zichtbaar van.

Een uitgebreid gesprek volgt over zaken met betrekking tot de scheikinderen voorop ding waar Camilla zich zorgen over te stellen. maakt: de kwetsbaarheid van de kinderen, hun vertrouwen dat weer beschadigd wordt en het schuldgevoel dat beide ouders ervaren. Camilla voelt zich verdrietig voor de kinderen, maar ook vindt ze dat ze faalt in de ogen van de buitenwereld en WAT HELPT? de instanties die hun de kinderen hebben toevertrouwd. Alleen al dat ze dat hardop durft te zeggen • Aandacht voor wat wél hetzelfde blijft: rituelen, zorgt voor wat opluchting. woorden, liedjes, spullen, geuren die niet v ­ eranderd zijn.

Gelukkig lijkt het beide ouders goed te lukken het be• Erkennen, benoemen van en steun geven bij lang van de kinderen voorop te stellen, ook als ze daarverscheidene en misschien tegenstrijdige­ voor concessies moeten doen ten aanzien van dingen ­gevoelens, fantasieën, angsten, lastig gedrag etc. die voor hen persoonlijk lastig zijn. Met behulp van • Plezier maken, lachen, leuke dingen doen, samen enkele tips uit het telefoongesprek vertellen ze de bewegen, sporten, creatief zijn, dansen, muziek kinderen gezamenlijk dat ze weliswaar als stel uit elkaar maken: vormen een uitlaatklep en zorgen voor gaan, maar dat ze wel voor altijd hun papa en mama een gevoel van verbinding. blijven. Met steun van een naast familielid en een goede • Beeldspraak gebruiken, boekjes vriendin komen ze tot een voor iedereen acceptabele • Alert zijn op signalen (slaap-, leer-, gedragsprobleverdeling van de zorg voor de kinderen. Vader en moemen, terugtrekken, agressie, buikpijn) der maken een duidelijk rooster waarop de kinderen zelf • Compensatie voor onrust en gevoel onveiligheid: kunnen zien wanneer ze bij wie zijn. Ze komen overeen fysiek contact (massage), 1-op-1-aandacht, uitleg dat het sowieso het beste is voor de jongens als ze en voorbereiding, veel bevestiging (expliciet) voorlopig gewoon in hun eigen bed slapen. Camilla blijft • Leiding nemen op grote lijnen, maar controle met hen in het oude huis wonen, vader heeft een kleine geven op details (bijvoorbeeld door keuze of tijd tijdelijke woning, waar de jongens op bezoek komen. te bieden) • Belang van kind voorop, loyaliteitsconflict voor­ komen door ouder-/partnerzaken te scheiden, Herstel van vertrouwen met ex-partner praten in wens in plaats van verwijt • Zelfzorg ouders Hoewel de broertjes duidelijk last hebben van de schei• Neutrale steunfiguren in netwerk inschakelen ding, lijken ze toch best snel weer te herstellen, alsof ze (familie, school) ook opgelucht zijn. De verminderde spanning in huis en • Aandacht voor overgangsmomenten (rust, tijd, de duidelijkheid die is ontstaan, lijken hen te helpen een ontspanning bij overdracht) nieuwe balans te vinden. Ouders praten en ondernemen beiden veel met de jongens als ze bij hen zijn en probe-

24

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

RUBRIEK DRIELUIK

> ADOPTIEOUDER

Marit

De tweede was amper in Nederland, toen

drieluik

vertrok mijn man Als jong stel hebben we veel over de wereld gereisd.

Onderweg kwam al snel de vraag: willen we een gezin? Het antwoord was ja, maar de kinderen hoefden niet per se van onszelf te zijn. We vonden dat er al genoeg kinderen op de wereld waren die nog een goed plekje konden gebruiken. Daarom hebben we al vrij snel voor adoptie gekozen. We hebben flink gespaard en toen we alle procedures doorlopen hadden, hebben we tegen de vergunninghouder gezegd: ‘We hoeven niet op een wachtlijst. Als jullie een kindje hebben waar je geen ouders voor kunt vinden, dan mag je ons bellen.’ Ze zeiden direct: ‘We hebben een jongetje dat hiv-positief is.’ Het is alweer wat jaartjes geleden, in die tijd waren kinderen met hiv nog moeilijk te matchen.

Zes weken later zaten we al in het vliegtuig om onze zoon op te halen.

Min of meer hetzelfde gebeurde enkele jaren later toen we een voorstel kregen voor een tweede kind, een meisje. Dat ging ook heel snel. Het was een bewuste keuze van ons allebei. Absoluut. En we wilden graag drie kinderen adopteren.

Maar de tweede was pas een paar maanden samen met ons in Nederland toen mijn man aankondigde dat hij wilde scheiden. Hij heeft de kinderen nog mee op bed gelegd, gaf me een rekening die nog betaald moest worden en is vertrokken. Daar stond ik dan: plotseling was ik een alleenstaande moeder.

Natuurlijk, ik had wel wat aan hem gemerkt, maar ik wist niet wat het was. Ik

dacht: er klopt iets niet, ik kan niet meer tot hem doordringen. Ik gooide het op de adoptie van de tweede. Die was nogal moeizaam verlopen. We moesten erg lang in het land van herkomst blijven, ze reageerde heel heftig en had een ernstige special need. Dus dacht ik: het is logisch dat we moe zijn, het komt wel goed als onze jongste wat meer vertrouwen in ons krijgt en gaat beseffen dat wij haar niet in de steek gaan laten. Dat vertrouwen begon net te komen toen hij vertrok. Vervolgens heeft ze ook een enorme terugval gehad. Ze begon zichzelf pijn te doen. De oudste reageerde heel verdrietig: “Waar is papa?” Hij begreep het niet, dat was mega-zwaar.

Bovendien: ik was gebroken, zat op de bodem van de put. Maar als ik dan naar de slapende kinderen keek, dacht ik: kijk eens hoe rijk ik ben, daar ligt mijn hart.

Soms lag ik ’s avonds in bed te huilen en kwam mijn zoon bij me liggen, pakte hij mijn hand vast en zonder iets te zeggen sliepen we samen verder. Of ik kreeg zomaar een kusje van de jongste.

Op een gegeven moment werden we met z’n drieën zo close dat ik dacht: hij heeft mijn hart gebroken door weg te gaan, ik was een hoopje ellende, maar ik weet nu ook: ik ben een sterk wijf. En door te vertrekken heeft hij me het mooiste LEEFTIJD cadeau gegeven dat er bestaat, de band 37 jaar die ik met mijn kinderen heb is onbetaalMoeder van twee baar. We vormen met z’n drieën echt een kinderen 12 en 10 hecht team.

BEROEP

docent

De naam Marit is vanwege privacy gefingeerd.

WOONPLAATS

Zuid-Holland

25

RUBRIEK VRAGENDERWIJS THEMA SCHEIDEN

‘Onze zoon heeft slaapproblemen.’ ‘Mijn puberdochter vliegt uit de bocht.’

Adoptieouders die ­vragen of twijfels hebben over de ontwikkeling of opvoeding van hun kinderen kunnen terecht bij de Stichting Adoptie­voorzieningen. Ook geadopteerden, leerkrachten of andere betrokkenen kunnen daar terecht. Nazorgmedewerkers geven informatie en advies. In deze rubriek komen een aantal vragen en onderwerpen aan de orde die de afgelopen tijd zijn besproken.

Rituals Werkboek

Het is een kordate stem aan de andere kant van de lijn.

In korte bewoordingen vertelt Helma dat ze gaan scheiden. Ze is vastberaden, haar ex-man en zij hebben veel geprobeerd maar het is op. De familie is op de hoogte en de kinderen weten het inmiddels ook.

Mariska Klein Velderman is gepromoveerd in de pedagogiek en werkt bij TNO, afdeling Child Health, waar ze, samen met Fieke Pannebakker, onderzoek doet op het gebied van scheiding. Daar doen ze onder andere onderzoek naar scheiding en de mogelijkheden om kinderen, jongeren en ouders daarbij te ondersteunen. In een TNO-project ontwikkelden ze samen het digitale platform ‘INBOX’ voor jongeren met gescheiden ouders, waar het werkboek Als je ouders uit elkaar gaan op is gebaseerd.

Bij het woord ‘kinderen’ verdwijnt de kordaatheid uit haar stem. Ze vraagt zich af hoe ze zo goed mogelijk de kinderen in twee huizen op kan laten groeien. Samen blijven wonen was geen optie en al snel was een tweede huis gevonden waar zij introk.

In samenspraak met haar ex-man werd de verhuizing zorgvuldig gepland en besproken, de kinderen hebben immers houvast nodig door oude en vertrouwde spullen in de nieuwe leefsituatie te weven.

De kinderkamers werden als eerste in orde gemaakt terwijl er nog geen stoel in de woonkamer stond.

De kinderen mochten meehelpen, de kinderhoekjes in de nieuwe woonkamer waren net zo ingericht als in het oude huis en na een aantal proefbezoekjes was dat ‘het huis van mama’. En toch, geeft Helma aan, is het huis nog geen thuis. Dat merkt ze aan de kinderen en ook aan zichzelf.

Dit praktische werkboek helpt kinderen om te gaan met de scheiding. Het geeft informatie over wat er precies gebeurt bij een scheiding en welke rechten je hebt als kind in die situatie.

Ook staan er handige tips en uitspraken in van andere kinderen en jongeren die een scheiding hebben meegemaakt.

Ik vraag naar de routines: zijn er een aantal dezelfde planten of schilderijen als in het oude huis en wellicht een meubelstuk dat meegenomen is?

Er wordt hetzelfde gegeten, de routines zijn onveranderd en het konijn kreeg eenzelfde hok als in de oude woning, op dezelfde plek, alleen nu in een andere tuin.

We spreken over de slaaprituelen van de kinderen waarbij de shirts met de geur van papa en mama weer even in het bed thuishoren. En ineens weet Helma het: het is de huisgeur! De reden waarom het huis nog geen thuis is, is omdat de nieuwe woning nog zo anders ruikt. Terwijl ze in het oude huis altijd een huisparfum van het merk Rituals had staan… Dat ze daar niet eerder aan had gedacht!

Is het toeval dat Helma dit merk koos?

Prijs, 21,95 euro.

Uitgever: Nieuwezijds B.V. ISBN: 9789057125270

26

ADOPTIE MAGAZINE ONLINE #3

Hoe hoog ligt de lat?

Wie kent het niet? Die grappige plaatjes op internet van expecta­ tions vs. reality? Waarin de verwachting er een stuk rooskleuriger uitziet dan de werkelijkheid? Voor adoptieouders is dit helaas maar al te vaak echt zo en is er – zeker in het begin – soms weinig om over te lachen met elkaar.

Het idee: gezellige maaltijden, verjaardagen met veel vriendjes over de vloer en ontspannen vakanties waar nog jaren over nagepraat kan worden.

Voor ouders is de realiteit vaak anders. Maaltijden die uitmonden in ware veldslagen, verjaardagen met een kind dat door te veel prikkels uit zijn raampje schiet of vakanties die vroegtijdig afgebroken worden omdat het te spannend is. Kortom, teleurstellingen waar je als nieuwbakken ouder mee moet leren omgaan. Veel ouders vinden het lastig dit te accepteren: zij hebben hier toch voor gekozen? Ze vinden daarom dat ze hier dan maar mee moeten omgaan, ondanks de slapeloze nachten en de voort­ durende vermoeidheid.

Als deze ouders voor hulp naar Stichting Adoptievoorzieningen bellen, proberen we niet alleen een luisterend oor te bieden, we gaan ook samen met de ouders zoeken naar de lichtpuntjes.

Tijdens het gesprek blijkt vaak dat ouders de lat voor zichzelf hoog hebben gelegd. Al pratende kunnen we vaak helpen die lat lager te leggen, waardoor er weer ruimte ontstaat voor de ouders om te zien en vooral te voelen dat hun droom werkelijkheid is geworden, compleet met alle uitdagingen die daarbij horen.

SEPTEMBER 2019

Schuldgevoel door scheiding?

Als ouders gaan scheiden, voelen zij zich vaak schuldig tegenover de kinderen. Voor adoptieouders voelt dit vaak nog zwaarder. Ze wilden zo graag ouders worden, hebben er van alles voor gedaan, en nu strandt het huwelijk.

Ouders zijn vaak bang dat de scheiding bij hun kinderen opnieuw het gevoel zal geven dat zij worden verlaten. Als het onverwachte en onvermijdelijke dan toch gaat gebeuren, neem dan de volgende adviezen ter harte: • Overtuig de kinderen ervan dat zij niet de oorzaak zijn van de scheiding. Dat ze niets verkeerd hebben gedaan en dat jullie net zo veel van hen blijven houden als jullie altijd al hebben gedaan.

• Let goed op de emotionele behoeften van jullie kinderen.

Plaats deze behoeften (zeker in het eerste jaar na de scheiding) voorop. Introduceer nog geen nieuwe mensen in hun leven.

• Praat niet slecht over je ex-partner!

• Neem je kind niet in vertrouwen over dingen waar je met je ex-partner tegenaan loopt. Dit voelt heel ongemakkelijk voor kinderen en zij kunnen hiermee in een loyaliteitsconflict komen.

• Vertel de kinderen vooraf duidelijk wanneer zij naar papa of mama gaan. Wees zo duidelijk mogelijk over wat zij daar kunnen verwachten, welke plannen er zijn gemaakt, en wanneer ze weer terug naar de andere ouder gaan.

• Herhaal dat jullie altijd familie zullen blijven, ook al wonen de kinderen nu in twee huizen.

• Wees je bewust van de nieuwe rol die jullie nu hebben als co-ouders. Jullie worden nu partners in ouderschap.

Probeer eventuele boosheid niet in de weg te laten zitten.

En als dat erg moeilijk blijkt, zoek dan hulp.

• Probeer vooral ook mooie momenten hebben met de kinderen. Probeer ze te laten zien dat jullie ook in moeilijke tijden fijne momenten kunnen hebben en met elkaar.

27

TEKST ANGELA JANS

THEMA SCHEIDEN

COLOFON ADOPTIE MAGAZINE ONLINE Onafhankelijk, informerend, signalerend en opiniĂŤrend.

Voor aspirant-adoptieouders, adoptieouders, geadopteerden, professionals op het gebied van adoptie en alle anderen die zich betrokken voelen bij afstand en adoptie.

Adoptiemagazine online is een uitgave van Stichting A ­ doptievoorzieningen.

Het magazine verschijnt vier keer per jaar.

Redactie Hoofdredacteur Angela Jans Aan dit nummer werkten mee: Erik Draaijer (eindredactie), Sandra Benschop, Yvonne Geelen, Ria Heek, Vera Kidjan, Meike Melenhorst, Machteld Stilting, Chris Thie en Wiwin Veendijk.

Foto cover Istock Foto backcover Thinkstock

28

Vormgeving Studio Jorrit van Rijt Redactieadres Postbus 290 3500 AG Utrecht Telefoon: 030 2330344 e-mail: redactie@adoptie.nl Abonneren Een abonnement is gratis. Aanmelden kan via www.adoptie.nl of kijk op www.adoptieoudersonline.nl Kopij Bijdragen, ingezonden brieven of tips zijn van harte welkom.

Neem daarvoor contact op met bovenstaand telefoonnummer of e-mailadres.

Overname van artikelen is alleen toegestaan na voorafgaande toestemming van de redactie en desbetreffende auteur. Verzoeken tot overname dienen gericht te worden aan de hoofdredacteur.