2013 Jaarverslag
Inhoud Stichting Adoptievoorzieningen
Voorwoord 5
Stichting Adoptievoorzieningen is de landelijke organisatie die voorlichting, voorbereiding en nazorg op het gebied van adoptie aanbiedt. Algemene informatie over adoptie en de adoptieprocedure is beschikbaar via de telefonische informatielijn en de website. In opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie verzorgt de Stichting de voorbereidingsbijeenkomsten die deel uitmaken van de adoptieprocedure. Daarnaast biedt de Stichting (opvoedings)ondersteuning aan adoptieouders en geadopteerden. Hulpverleners en andere professionals kunnen bij de Stichting terecht voor consultatie en deskundigheidsbevordering.
Aanvragen en plaatsingen Minder aanvragen Geplaatste adoptiekinderen Leeftijd bij aankomst Special needs Adoptie uit China daalt nog steeds: “We zouden meer kinderen kunnen plaatsen.”
Visie op adoptie De Stichting Adoptievoorzieningen ziet adoptie als jeugdhulpverlening door middel van gezinsvorming. De kracht van adoptie is het onderbrengen van een kind in een gezin. Bij adoptie moet onderscheid gemaakt worden tussen het belang van het kind en de wens(en) van (aspirant-)adoptieouders. Zonder de wens van volwassenen om een kind op te voeden, heeft adoptie geen kans van slagen. Adoptie is er echter in eerste instantie voor de kinderen. Het belang van het kind gaat voor de wensen van de aspirant-adoptieouders. Adoptie is geen momentopname en betreft drie partijen; de afstandsouders, de geadopteerde en de adoptieouders.
Missie Afstand en adoptie hebben een leven lang invloed op biologische ouders, geadopteerden en adoptieouders. Nazorg is daarom net zo belangrijk als voorlichting en voorbereiding. De Stichting Adoptievoorzieningen vindt dat adoptieouders een beroep moeten kunnen doen op adoptiespecifieke ondersteuning en begeleiding na de komst van hun adoptiekind(eren) en doet daarin ook een aanbod. Wij maken ons daarnaast sterk voor laagdrempelige, adoptiespecifieke nazorg in het hele land. De Stichting Adoptievoorzieningen streeft naar een realistisch beeld van adoptie, met respect voor de driehoek: biologische ouders, geadopteerden en adoptieouders. We hebben adoptiekennis en expertise die we graag met reguliere hulpverleners, leerkrachten en anderen die bij adoptie betrokken zijn, willen delen.
7 8 8 8 9 10
Voorbereiding 11 Minder groepen 11 Contacten met ketenpartners 12 Themabijeenkomsten 12 Nieuw beeldmateriaal 12 Evaluatie voorlichtingsprogramma 12 Nazorg 13 Consultatie en advies 14 Video-interactiebegeleiding 14 Brochures 14 Consultatie thuis of op school 14 Goede Start 14 Informatie en advies voor het afreizen 15 Bijdragen aan bijeenkomsten van andere organisaties 15 Behoeftenonderzoek adoptienazorg 15 Voorbereidingen welkomstpakket 16 Onderzoek naar ondersteuningsbehoefte adoptieouders: “Adoptieouders willen alles zo goed mogelijk doen.” 17 Deskundigheidsbevordering professionals VIB en gehechtheid ingezet in de pleegzorg Eendaagse training ‘Gehechtheid in de praktijk’ Studiedag over pubers Veel vragen uit het onderwijs Nieuwsbrief AdoptieAlert Project ‘Pleegzorg in beeld’: “Een afgebroken plaatsing is een traumatische ervaring.”
2008 jaarverslag
18 19 19 19 20 20 21
3
Voorwoord Voorlichting en communicatie 22 Informatielijn 23 Aanpassing pay-off 23 Website 23 Media 23 Klantbrieven herschreven 23 Direct e-mail 23 Internationale contacten 23 Personeel en organisatie 24 Samenstelling bestuur, directie en management 24 Formatie 24 Ondernemingsraad 24 Adviesraad 24 Deskundigheidsbevordering medewerkers 25 Stages 25 Externe klachtencommissie 25 Upgrade registratiesysteem adoptiedossiers 25 Financiën 26 Adoptiemagazine
26
Colofon
Het jaar 2013 was een roerig jaar. Opnieuw hebben wij moeten vechten voor het behoud van ons unieke preventieve nazorgaanbod voor adoptiegezinnen. Adoptiekinderen zijn kwetsbare kinderen en hun ouders staan vaak voor een pittige opgave in de opvoeding. Adoptiedeskundige hulp is daarbij onmisbaar. Inmiddels hebben we een heel pakket aan ondersteuningsmogelijkheden, waarmee we adoptieouders en anderen in de directe omgeving van het adoptiekind, op maat kunnen helpen. De tevredenheid van ouders over onze specifieke expertise is over het algemeen groot. Iets waar we trots op mogen zijn!
Adoptienazorg mee met decentralisatie jeugdzorg Begin 2013 werd duidelijk dat het ministerie van VWS de verantwoordelijkheid voor adoptienazorg mee zou laten gaan in de decentralisatie van de Jeugdzorg naar gemeenten. En daarmee ook de financiering van onze activiteiten op dit terrein. Een reden tot grote zorg: er komen per jaar 400 à 450 adoptiekinderen naar Nederland die willekeurig verspreid over Nederland wonen. Het is ondoenlijk en niet efficiënt van gemeenten te vragen adoptiespecifieke expertise en zorg op lokaal niveau te waarborgen. Uit een door VWS geïnitieerde pilot in 2011 is dit ook gebleken. Het behoud van adoptiedeskundigheid is alleen mogelijk als de financiering centraal kan worden geregeld. Om de Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG) hiervan te overtuigen, hebben we intensieve gesprekken gevoerd met leden van de bestuurscommissie Transitie Jeugdzorg, belast met de beleidsvoorbereiding van de decentralisatie van de Jeugdzorg. Tegelijkertijd bezochten we de fractiespecialisten van de verschillende politieke partijen in de Tweede Kamer. Gelukkig vond ons pleidooi gehoor. In november besloot de VNG adoptienazorg vanaf 1 januari 2015 centraal te financieren, vooralsnog voor een periode van twee jaar. Tegelijk krijgen we dan te maken met een forse bezuiniging van 15% op het nazorgbudget, te realiseren over drie jaar.
Handreiking In 2013 werd intensief overleg gevoerd met de ministeries van Veiligheid en Justitie en VWS over de uitwerking van de aanbevelingen die de Inspectie Jeugdzorg eerder deed om het zicht op adoptiekinderen te verbeteren. In september vond hierover een conferentie plaats. Hierbij waren alle ketenpartners aanwezig. >>
2013 jaarverslag
5
Aanvragen en plaatsingen Staatssecretaris van Rijn (VWS) heeft inmiddels aan de Tweede Kamer de toezegging gedaan dat er een Handreiking komt, waarin de rol en verantwoordelijkheden van hulpverleners, vergunninghouders en het ministerie van Veiligheid en Justitie (verantwoordelijk voor de adoptieprocedure in Nederland) wordt uitgewerkt. Deze handreiking zal voor de zomer van 2014 gereed zijn.
De eerste stap in de adoptieprocedure is het indienen van een aanvraag voor een beginseltoestemming bij de Stichting Adoptievoorzieningen. In 2013 is het aantal aanvragen opnieuw licht afgenomen, evenals het aantal plaatsingen.
Voorlichting In 2013 liepen de aanmeldingen van aspirant-adoptieouders opnieuw terug, zij het dat de daling minder scherp was dan in 2012. Vooralsnog hoefde de organisatie voor 2014 geen aanvullende maatregelen te nemen om tot een sluitende begroting te komen.
Toekomst De toekomst van onze organisatie blijft voorlopig onzeker. Het lijkt erop dat adoptie als werkterrein definitief kleiner is geworden. Tegelijk neemt de behoefte aan ondersteuning van adoptieouders toe. De afgelopen jaren hebben we om ons heen gekeken naar een mogelijk samengaan met een strategische partner. De transitie van de jeugdzorg en alle daarmee gepaard gaande verschuivingen en onzekerheden, maakt het geen gemakkelijke zoektocht. We zullen de komende jaren intensief gebruiken om te kijken hoe wij ervoor kunnen zorgen kwalitatief hoogstaande voorlichting en nazorg te blijven bieden.
Peter Benders directeur/bestuurder Utrecht, maart 2014
6
jaarverslag 2013
2013 jaarverslag
7
Minder aanvragen
Geplaatste adoptiekinderen
Special needs
Was de daling van het animo om te adopteren oorspronkelijk toe te schrijven aan een verandering van het profiel van de adoptiekinderen, steeds ouder op het moment van adoptie en veelal met een ‘special need’, de laatste jaren speelt ook de economische crisis een rol. Het CBS constateert een daling van het aantal huwelijken en geboortes. Allerlei grote levensbeslissingen worden nog even uitgesteld, zo ook adoptie. De daling van het aantal aanvragers ten opzichte van 2012 is ruim 14%.
In 2013 kwamen er 401 kinderen naar Nederland. China is nog steeds het grootste zendende land maar is wel verantwoordelijk voor het grootste aandeel in de daling (29%). Op de tweede plaats staan de VS met 27 kinderen.
Sinds 2009 wordt bijgehouden hoeveel adoptiekinderen een medische aandoening of een sociaal-emotioneel belaste achtergrond hebben, een zogenoemde ‘special need’. Elk jaar varieert het aandeel kinderen met een special need op het totaal aantal adoptiekinderen een beetje maar niet veel. Iets meer dan de helft van de adoptiekinderen heeft extra zorg nodig.
Leeftijd bij aankomst Meer dan de helft van alle adoptiekinderen die in 2013 naar Nederland kwamen is twee jaar of ouder. De groep van drie jaar of ouder is nu de grootste groep.
Aanvragen beginseltoestemming
2011 2012
Aantal verzoeken voor een eerste kind
1.004
Aantal verzoeken voor een tweede e.v. kind
212
Totaal 1.216
2013**
2011
2012
2013
657 540
Verhoogd medisch risico
9%
< vier operaties
10%
842
Operaties + therapie 10% 7% 12%
688
nder voorbehoud, deze cijfers moeten nog worden goedgekeurd door het ministerie van O Veiligheid en Justitie.
Gemiddelde leeftijd
2011
185 148
*
Kinderen met een special need
2012
12% 13% 15% 8%
Blijvende aandoening
14%
Sociaal-emotioneel belaste achtergrond
7%
4% 15%
42%
37% 39%
Gezond
19% 13%
Niet-geregistreerd 8% 5% 0%
2013
0 tot 1 jaar
19%
16%
1 tot 2 jaar
19%
25% 17%
16%
2 tot 3 jaar 24% 22% 25% 3 tot 5 jaar
27%
24% 26% 24
5 jaar en ouder
11%
14% 15%
8
jaarverslag 2013
2013 jaarverslag
9
Adoptie uit China daalt nog steeds
Voorbereiding
“We zouden meer kinderen kunnen plaatsen”
“
Irene van Ark is programmacoördinator bij Wereldkinderen en doet de matching van kinderen uit China. “Uit China komen momenteel vrijwel uitsluitend jongens vanaf ongeveer een tot zes jaar oud, met een of meer medische aandoeningen. Denk aan een hazenlip met open gehemelte, ontbrekende ledematen, zicht aan één oog, hartprobleem of hepatitis B. Deze kinderen zijn moeilijker plaatsbaar.
We hebben sinds twee jaar een tekort aan geschikte kandidaat-ouders. Aspirant-adoptieouders krijgen vaak binnen een paar maanden nadat ze zich bij ons hebben ingeschreven al een voorstel. We plaatsen steeds vaker oproepen op onze website voor kinderen voor wie we geen geschikte ouders hebben kunnen vinden. Als het dan nog niet lukt, overleggen we ook wel eens met collega-vergunningshouders of zij geschikte kandidaten hebben. Soms lukt het niet, dan wordt het kind weer teruggeplaatst op de lijst. Hopelijk wordt het dan door een andere internationale vergunninghouder gematcht.
Irene van Ark, programmacoördinator bij Wereldkinderen
In het verplichte voorlichtingsprogramma krijgen aspirantadoptieouders informatie over wat er allemaal komt kijken bij het adopteren van een kind. We gebruiken hier veel beeldmateriaal en verschillende werkvormen voor. De informatie die we geven moet objectief zijn, actueel en toegespitst op de doelgroep, een continu proces.
Minder groepen De daling van het aantal aanmeldingen in 2012 had gevolgen voor het aantal groepen aspirant-adoptieouders dat de verplichte voorbereiding volgde in 2013. Met ingang van 1 februari is de capaciteit in overleg met het ministerie van Veiligheid en Justitie teruggebracht van veertien groepen met acht ouderparen naar acht groepen met acht ouderparen per kwartaal. In totaal hebben 286 ouderparen de voorbereiding in 2013 afgerond.
Als er meer aspirant-adoptieouders beschikbaar zouden zijn, zouden we meer kinderen kunnen plaatsen. Dit geldt niet alleen voor China, maar inmiddels eigenlijk voor alle landen waarvoor we bemiddelen. Er staan nu wel veel meer ouders open voor een kind met een special need dan vroeger. Wij zetten extra in op voorlichting zodat ouders zich een goed beeld kunnen vormen van wat het betekent om een kind met een aandoening te adopteren. Ze zien dat de meeste kinderen prima kunnen leven met hun aandoening, al dan niet met wat extra hulp. Ik hoop dat toekomstige adoptieouders de mogelijkheden van deze kinderen zien in plaats van de beperkingen.”
“
10
jaarverslag 2013
2013 jaarverslag
11
Nazorg Contacten met ketenpartners
Nieuw beeldmateriaal
Om de deelnemers aan de informatieen voorlichtingsbijeenkomsten goed te kunnen informeren, is er structureel contact met de Raden voor de Kinderbescherming die de gezinsonderzoeken uitvoeren. Speciaal aandachtspunt in 2013 was hepatitis. Ook vind er regelmatig overleg plaats met de bemiddelende organisaties om elkaar te informeren over ontwikkelingen. Zo lijkt er een voorzichtige ontwikkeling te zijn dat adoptieouders de biologische moeder ontmoeten bij de overdracht van het kind.
Eind 2013 is een plan gemaakt om het beeldmateriaal dat in het voorlichtingsprogramma gebruikt wordt, te actualiseren en professionaliseren. Er werd een contract afgesloten met een media-productiebedrijf. In 2014 vinden de opnames plaats en wordt het nieuwe materiaal geïntegreerd in het voorlichtingsprogramma.
Themabijeenkomsten Aspirant-adoptieouders die meer wilden weten over wat het betekent om een kind met een special need, hiv of hepatitis te adopteren, kunnen zich aanmelden voor themabijeenkomsten. Tijdens deze bijeenkomsten deelt een kinderarts zijn kennis en deskundigheid en twee adoptieouders vertellen over hun keuzes en ervaringen. Ook werden er twee bijeenkomsten georganiseerd speciaal voor familieleden en vrienden van aspirant-adoptieouders. De zes themabijeenkomsten werden door in totaal 565 belangstellenden bezocht.
12
jaarverslag 2013
De afgelopen jaren is hard gewerkt om een nazorgaanbod te creëren dat mogelijkheden biedt om op maat in te spelen op de hulpvragen van adoptieouders. Want dat adoptieouders veel behoefte hebben aan hulp en ondersteuning, blijkt wel uit het nazorgbehoefteonderzoek waarvan de resultaten in 2013 bekend werden. En dat blijkt ook uit het almaar stijgende aantal telefoontjes en e-mails.
Evaluatie voorlichtingsprogramma In 2012 is het voorlichtingsprogramma gewijzigd. In plaats van zes bijeenkomsten binnen een kwartaal volgen aspirant-adoptieouders nu kort na inschrijving eerst een algemene informatiebijeenkomst. Daarna, als men heeft besloten om door te gaan met de procedure, volgen nog vijf bijeenkomsten. Deze wijziging was reden om het voorlichtingsprogramma te evalueren. Hoe ervaren de deelnemers de verplichte voorbereiding en hebben zij voldoende informatie om keuzes te kunnen maken? In het najaar is gestart met de opzet van een enquête. Deze wordt in 2014 gehouden onder de deelnemende aspirant-adoptieouders.
2013 jaarverslag
13
Consultatie en advies Ondanks dat er elk jaar minder nieuwe adoptieouders bijkomen, is het aantal vragen aan de telefoon met 23% toegenomen. In 2013 zijn er 685 adviesgesprekken gevoerd, voornamelijk met ouders maar ook met leerkrachten en geadopteerden. Via e-mail kwamen 470 vragen binnen, steeds vaker ook van adoptieouders die in het buitenland verblijven bij hun adoptiekind.
Video-interactiebegeleiding Voor adoptieouders is de band met hun kinderen niet vanzelfsprekend. Videointeractiebegeleiding helpt hen om een veilige gehechtheidsrelatie met hun kind op te bouwen. Hiervoor is het belangrijk dat ouders de signalen van hun kind leren zien, begrijpen en er op een juiste manier op reageren. Meer dan 90 gezinnen hebben in 2013 een traject gevolgd.
Brochures Stichting Adoptievoorzieningen geeft brochures uit over verschillende thema’s die spelen bij adoptiegezinnen en geadopteerden, zoals wennen en hechten, special needs, identiteit- en loyaliteit. De brochure ‘Zelfbeeld en identiteitsontwikkeling’ is het vaakst besteld, gevolgd door ‘Adoptie en hechting als proces’ en de mini-brochure voor leerkrachten ‘Adoptiekind in de groep’. Nieuw was de minibrochure met informatie en tips
14
jaarverslag 2013
voor pedagogisch medewerkers van het kinderdagverblijf.
Consultatie thuis of op school Adoptieouders die met veel vragen zitten en het prettig vinden om hierover persoonlijk met een deskundige van gedachten te wisselen, kunnen een consultatiegesprek bij hen thuis aanvragen. Daar is in 2013 ruim 60 keer gebruik van gemaakt. Als er vragen zijn rond het gedrag of de ontwikkeling van het kind op school, behoort consultatie op school tot de mogelijkheden. Van deze mogelijkheid werd 36 keer gebruik gemaakt in 2013.
Goede Start Terug van weggeweest is de adoptieoudercursus ‘Goede Start’, in iets afgeslankte vorm. In drie avonden krijgen adoptieouders informatie over wennen en hechten, de gevolgen van verwaarlozing en trauma, het verloop van rouwprocessen, identiteits- en loyaliteitskwesties. Ook is er gelegenheid om ervaringen met elkaar uit te wisselen. Een deelnemer: “Met de tips uit de cursus zijn we weer alerter geworden op de signalen die ons kind geeft. Maar het leert ons ook alert te blijven op de signalen die we zelf uitzenden.” De cursus werd vijf keer aangeboden in 2013. Er deden 62 ouders mee.
Informatie en advies voor het afreizen
Behoeftenonderzoek adoptienazorg
Op verzoek van vergunninghouder NAS hebben wij ouders die op de wachtlijst staan voor een kindje uit Haïti informatie en tips gegeven over de eerste ontmoeting met hun kind(eren) en de eerste fase van het proces van wennen en hechten. De opkomst was maar liefst 98%. Hieruit blijkt wel dat er bij aankomende adoptieouders in de soms lange wachttijd behoefte is aan een ‘opfrisser’ zodat ze goed voorbereid zijn op de komst van hun kind. In 2014 willen we dit soort ‘opfrisbijeenkomsten’ structureel gaan aanbieden in samenwerking met de vergunninghouders.
In de eerste tijd na de adoptie hebben adoptieouders grote behoefte aan hulp en ondersteuning bij de opvoeding. Dit wordt in Nederland niet proactief aangeboden en dat vinden velen van hen een gemis. Dat is een van de conclusies uit een onderzoek naar de ondersteuningswensen van adoptieouders dat Irma Huisman, studente Pedagogische Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit van Groningen, presenteerde in 2013. Zij onderzocht ook of de ondersteuningswensen van ouders zijn veranderd ten opzichte van 2006, toen er relatief meer baby’s en gezonde kinderen werden geadopteerd. Voor het onderzoek zijn alle adoptieouders benaderd die tussen 2001 en 2011 een kind adopteerden. In vijf groepsinterviews is een kwalitatieve verdiepingsslag gemaakt. De meeste ondervraagden vinden dat de reguliere gezondheidszorg onvoldoende kennis heeft over adoptie om aan de ondersteuningswensen tegemoet te komen. Hoe ouder het adoptiekind bij aankomst is, hoe groter de kans is dat ouders zich zorgen maken; professionele hulp inschakelen en het huidige nazorgaanbod voor adoptieouders niet toereikend vinden.
Bijdragen aan bijeenkomsten van andere organisaties Voor adoptie- of pleegkinderen met een (lichte) verstandelijke beperking en hun ouders is de puberteit vaak een extra lastige periode. Voor ouders van deze kinderen organiseerde MEE MiddenHolland een informatieavond. Wij hebben hiervoor een presentatie verzorgd. Ook hebben we presentaties gegeven over verschillende thema’s op bijeenkomsten voor adoptieouders die werden georganiseerd door vergunninghouders. Zoals altijd waren we aanwezig op de jaarlijkse open dagen van vergunninghouders. Ook hier hebben we weer veel ouders weten te bereiken.
2013 jaarverslag
15
Onderzoek naar ondersteuningsbehoefte adoptieouders
“Adoptieouders willen alles zo goed mogelijk doen”
Voorbereidingen welkomstpakket ‘Als je wilt adopteren moet je aan heel veel eisen voldoen, een verplichte cursus volgen en een gezinsonderzoek ondergaan. Als je kind dan eenmaal in Nederland is, sta je er alleen voor.’ Dat was een veelgehoorde opmerking tijdens het nazorgbehoefteonderzoek. Daarom is besloten om adoptieouders van wie hun kind net in Nederland is aangekomen vanaf volgen jaar een welkomstpakket te sturen. In dit pakket zit onder andere een klein cadeautje, het Adoptiemagazine en informatie over de eerste periode van wennen en hechten. De voorbereidingen zijn in 2013 getroffen, in 2014 worden de eerste welkomstpakketten verzonden.
“
Irma Huisman, onderzoekster Pedagogische Wetenschappen, onderzocht de behoefte van adoptieouders aan nazorg: “Adoptieouders hebben een mooie, bijzondere vorm van ouderschap. Het lijkt mij fantastisch om adoptieouders hierbij te begeleiden. Vandaar dat ik voor mijn onderzoeksopdracht het onderwerp adoptienazorg heb gekozen. Stichting Adoptievoorzieningen had al langer de wens om de behoefte van adoptieouders aan hulp te peilen, dus dat kwam mooi uit.”
Naast een enquête bestond het onderzoek uit een aantal groepsgesprekken, onder andere met ouders van kinderen die bij aankomst ouder waren dan vier jaar, met ouders van kinderen die nu tien jaar of ouder zijn en ouders die meerdere kinderen tegelijk hebben geadopteerd. Irma: “ In deze groepsgesprekken konden we wat meer de diepte ingaan. Waar lopen zij zoal tegenaan? Wat me vooral opviel is dat adoptieouders echt alles zo goed mogelijk willen doen. Zij kijken goed naar de ontwikkeling van hun kinderen en proberen hier bij aan te sluiten. Ondertussen zijn zij erg alert op het herkennen van hechtingsgedrag, zodat zij hun kinderen ook hierbij kunnen ondersteunen.” Uit het onderzoek bleek ook dat adoptieouders het uitgebreide voortraject in groot contrast vinden staan met de periode daarna. Irma: “Voor hen begint de adoptie pas ‘echt’ wanneer zij hun kind in hun gezin hebben opgenomen, maar zij voelen zich op dat moment helemaal op zichzelf aangewezen. Ze hebben juist in deze periode naast grote behoefte aan ondersteuning vooral ook behoefte aan contact met elkaar. Het is dan ook een van mijn aanbevelingen aan de Stichting Adoptievoorzieningen om hen hierin te faciliteren.”
Irma Huisman, onderzoekster Pedagogische Wetenschappen
“
16
jaarverslag 2013
2013 jaarverslag
17
Deskundigheidsbevordering professionals Dit jaar is flink aan de weg getimmerd om het belang van adoptiealertheid onder professionals onder de aandacht te brengen. Het verschijnen van het succesvolle methodiekboek ‘Gehechtheid in beeld’ eind 2012 leidde tot verzoeken om bijscholing op het gebied van gehechtheid. Ook vanuit de pleegzorg was interesse in de methodiek. In oktober startte een project waarin veertien pleegzorginstellingen bijgeschoold werden in de methodiek.
VIB en gehechtheid ingezet in in de praktijk’ aangeboden aan jeugdde pleegzorg hulpverleners, orthopedagogen en psyVideo-interactiebegeleiding gericht op gehechtheid (VIB-G) wordt door de Stichting Adoptievoorzieningen al jarenlang met succes ingezet in adoptiegezinnen. Waarom dan niet in pleeggezinnen? Op basis van het eind 2012 verschenen het methodiekboek ‘Gehechtheid in beeld’ van SAV’ers Anny Havermans en Corinne Verheule startte de Associatie voor interactiebegeleiding en thuisbehandeling (AIT) een project met als doel ervoor te zorgen dat er minder pleegplaatsingen worden afgebroken. ‘Pleegzorg in beeld’ ging in oktober 2013 van start en heeft een looptijd van drie jaar. Veertien pleegzorginstellingen doen eraan mee. In het project wordt ervaring opgedaan met inzet van VIB-G bij nieuwe en bij risicovolle pleegzorgplaatsingen, medewerkers worden bijgeschoold op gebied van VIB en gehechtheid. Opleiders met veel ervaring op het gebied van video-interactiebegeleiding participeren in een landelijke expertgroep. Zij wisselen kennis, ervaring en materiaal uit en doen aan werkontwikkeling. Dit moet leiden tot een gestandaardiseerd aanbod voor pleeggezinnen in de vorm van een handleiding.
chologen. De deelnemers waren unaniem enthousiast en beoordeelden de training met de kwalificatie ‘goed tot zeer goed’.
Studiedag over pubers Pubers en in het bijzonder geadopteerde pubers stonden centraal tijdens de jaarlijkse studiedag voor hulpverleners en andere professionals uit het adoptieveld. Marina van der Wal, co-auteur van het enige echte puberopvoedboek, startte met een quiz om de kennis over pubers van de aanwezigen te testen. Speciale aandacht was er voor neurofeedback in een lezing van Else Dahmen. Deelnemers konden live meebeleven hoe de hersengolven veranderen als iemand onder druk wordt gezet.
Eendaagse training ‘Gehechtheid in de praktijk’ Na het verschijnen van het methodiekboek ‘Gehechtheid in beeld’ in 2012, bleek er behoefte aan scholing op dit gebied. Daarom hebben we in 2013 vier keer de eendaagse training ‘Gehechtheid
18
jaarverslag 2013
2013 2008 jaarverslag
19
Project ‘Pleegzorg in beeld’
“Een afgebroken plaatsing is een traumatische ervaring”
Het aantal aanmeldingen bleef met 169 dit jaar iets achter op andere jaren. De waardering was positief, met een 7,7 de hoogste van de afgelopen jaren.
Veel vragen uit het onderwijs Ook in 2013 zijn er trainingen, lezingen en workshops gegeven voor allerlei organisaties uit het reguliere hulpverleningsveld, revalidatieklinieken en vergunninghouders. De vraag hiernaar neemt nog steeds toe. Leerkrachten kloppen de laatste jaren steeds vaker bij ons aan. Hun vragen gaan meestal over leer- en gedragsproblemen op school en de relatie met de voorgeschiedenis van het kind. Via artikelen in de vakbladen JSW, DRS en Kinderopvang hebben we geprobeerd om tegemoet te komen aan de vele vragen. Ook is er een korte brochure verschenen voor pedagogisch medewerkers. Verder is de informatie op onze website voor leerkrachten en pedagogisch medewerkers uitgebreid. Op basisscholen hebben we presentaties gegeven over adoptiekinderen en er is deskundigheidsbevordering gegeven aan zorgadviesteams en cluster 2-scholen.
Nieuwsbrief AdoptieAlert De digitale nieuwsbrief voor beroepskrachten AdoptieAlert is in 2013 vier keer verstuurd naar ruim 1.100 belangstellenden uit de hulpverlening en het adoptieveld.
“
“
Brigitte Kuypers, gedragswetenschapper en behandelcoördinator Pleegzorg, neemt vanuit OCK het Spalier deel aan het project: “Een afgebroken plaatsing is een traumatische ervaring voor een pleegkind. De gevolgen zijn groot. Het bemoeilijkt een nieuwe matching en maakt het tot een risico-plaatsing. Daarnaast haken pleegouders af. Genoeg redenen dus om dit te willen voorkomen.
Toen we hoorden over dit project werden we enthousiast. Wij denken dat video-interactiebegeleiding in het bijzonder gericht op gehechtheid veel nuttigs kan opleveren bij de begeleiding van de triade ouder-kind-pleegouder. Samen met drie collega’s ben ik bij het project betrokken. Tot nu toe zijn we erg enthousiast. De tweedaagse bijscholing over hechting van Corinne Verheule en Anny Havermans van de SAV is zeer inspirerend. We hebben onze eerste Werkplaats gehouden. Hierin hebben we onder andere geoefend in het herkennen van hechtingssignalen aan de hand van beeldmateriaal uit onze praktijk. Wij willen straks VIB-G bij alle startende pleeggezinnen inzetten. In de voorbereiding is er wel aandacht besteed aan de theorie over hechting en ingroei in het gezin, maar die staat ver weg van de praktijk. Videobeelden van interacties tussen pleegouders en -kinderen geven veel aanknopingspunten voor begeleiding van de pleegouders. Zij leren het gedrag van het kind beter plaatsen en hoe hierop te reageren.
Brigitte Kuypers, gedragswetenschapper en behandelcoördinator Pleegzorg bij OCK het Spalier
Bij VIB-G krijg je letterlijk het contact tussen pleegkinderen en pleegouders in beeld. En dat is waar het om draait in de ingroeifase. Goed afgestemd contact is de basis van een goed verlopende pleegzorgplaatsing. We krijgen veel meer handvatten om ouders goed te begeleiden.”
“
20
jaarverslag 2013
2013 jaarverslag
21
Voorlichting en communicatie Via de telefoon, onze website, brochures en persoonlijke contacten geven we algemene voorlichting over adoptie aan een breed publiek.
Informatielijn Er zijn geen grote verschuivingen te melden in het type vragen aan de informatielijn. De meeste telefoontjes gaan over de adoptieprocedure en over de eigen mogelijkheden. Naast de geijkte vragen krijgen we elke dag ook vragen die ons uitdagen onze kennis te vergroten: over specifieke landen, vragen van expats of van familierechtadvocaten.
Aanpassing pay-off De pay-off onder het logo van de Stichting is iets gewijzigd, van ‘voorbereiding en nazorg op een lijn’ naar ‘voorbereiding, nazorg en consultatie’. Deze doet meer recht aan de activiteiten van de stichting. De aanpassing wordt geleidelijk doorgevoerd.
Website Onze website wordt vooral gebruikt om informatie op te zoeken over de adoptieprocedure. In 2013 is de website 142.145 keer bezocht door 90.147 unieke bezoekers. De webpagina’s met informatie voor leerkrachten van de basisschool werden opvallend goed bezocht. Om content gemakkelijker deelbaar te maken, zijn sharebuttons op de site opgenomen.
Media Begin van het jaar was er belangstelling van de pers naar aanleiding van het rapport van de Inspectie jeugdzorg over een mislukte adoptie waarbij het kind al na drie weken naar aankomst werd ondergebracht in een pleeggezin. Ook de
22
jaarverslag 2013
stormramp in de Filipijnen in november leidde tot veel media-aandacht. We hebben via verschillende media uitgelegd dat bij rampen adopties niet worden versoepeld en versneld, maar juist tijdelijk worden stopgezet. In tijden van chaos kan niet gegarandeerd worden dat de adoptieprocedure op een zorgvuldige en zuivere manier kan plaatsvinden.
Klantbrieven herschreven De standaardbrieven die we sturen aan mensen die zich hebben aangemeld voor de adoptieprocedure zijn in 2013 herschreven. De teksten zijn bondiger en eigentijdser geworden en daarmee duidelijker voor de lezer.
Direct e-mail Om meer service te bieden, zijn we in oktober gestart met het verzenden van direct e-mails. (Aspirant-)adoptieouders krijgen via e-mail op hun situatie toegespitste informatie, bijvoorbeeld over wijzigingen in de procedure, de planning, voor hen relevante bijeenkomsten en activiteiten.
Internationale contacten Ook in 2013 hebben we weer diverse vertegenwoordigers van buitenlandse organisaties ontvangen; een delegatie uit Ethiopië en Keniaanse adoptieautoriteiten. Beide gezelschappen werden voorgelicht over de Nederlandse adoptieprocedure, onze voorbereiding, nazorg en video-interactiebegeleiding.
2013 jaarverslag
23
Personeel en organisatie Samenstelling bestuur, directie en management Stand van zaken per 31 december 2013: Raad van Toezicht Dhr. drs. B. Nusselder Mw. drs. Y. J. Bouwman-Bakker Mw. drs. N. Vogel msm Dhr. mr. J. E. Sutherland
voorzitter vice-voorzitter lid lid
De samenstelling van de Raad van Toezicht is in 2013 ongewijzigd. In verband met het afscheid van de heer Sutherland per 1 januari 2014 en dat van de heer Nusselder in de loop van 2014, zijn eind 2013 twee nieuwe leden geworven en gevonden. Bestuur/directie en management Dhr. drs. P. M. Benders, mmo mw. C. Geubel mw. M. van der Meer mw. M. van Olst
directeur/bestuurder hoofd Centraal Bureau hoofd afdeling Financiële Organisatie hoofd afdeling Nazorg
Het managementteam wordt ondersteund door staffunctionarissen P&O en Communicatie & PR.
Formatie De daling van het aantal aanmeldingen had gevolgen voor de formatie. Begin 2013 hebben twee medewerkers definitief afscheid van de organisatie moeten nemen. Van een werknemer is de omvang van het dienstverband naar beneden bijgesteld. Een andere collega kon met een tijdelijk dienstverband instromen in een andere functie. Waar het mogelijk was, zijn maatregelen getroffen om de werkdruk terug te dringen. De Stichting eindigde het verslagjaar met 25 werknemers, verdeeld over ruim 18 fte.
24
jaarverslag 2013
Ondernemingsraad Het jaar 2013 werd afgesloten zonder OR. Na het vertrek van één van haar leden, bleek het zeer lastig om een nieuw OR-lid te vinden. Het is nog de vraag of zich een nieuw OR kan vormen in het lopende kalenderjaar.
Adviesraad De Adviesraad heeft begin 2013 een wervingscampagne gevoerd om het aantal aspirant adoptieouders onder zijn leden uit te breiden. Drie nieuwe leden traden
in het voorjaar toe tot de Adviesraad. Een lid participeerde – samen met twee leden van de Raad van Toezicht – in de sollicitatiecommissie van de wervingscampagne voor twee nieuwe leden van de Raad van Toezicht. In 2013 kwam de Adviesraad zes keer bijeen, waarvan twee keer samen met de delegatie van de Raad van Toezicht. De Adviesraad wil een actievere rol gaan vervullen, men beraadt zich op de precieze invulling daarvan.
Deskundigheidsbevordering medewerkers In verband met de ophanden zijnde ‘verplichting registratie Jeugdzorgwerkers’ is besloten dat alle medewerkers nazorg zich begin 2014 laten registreren. GZ-pycholoog, orthopedagoog en adoptiespecialist Anneke Vinke heeft de nazorgmedewerkers bijgeschoold in het onderwerp traumaverwerking. Drie medewerkers van de Stichting hebben in Zuid-Afrika verschillende tehuizen bezocht en zich laten informeren over de afstands- en adoptieprocedure en de achtergrond en leefomstandigheden van kinderen in tehuizen en pleeggezinnen. Ook hebben zij nieuw beeldmateriaal gemaakt dat gebruikt wordt in de voorlichtingsbijeenkomsten.
Stages De afdeling nazorg bood in 2013 aan twee afgestudeerde pedagogen de mogelijkheid om werkervaring op te doen op het vlak van adoptiespecifieke opvoedkundige ondersteuning. Zij deden een dag per week werkervaring op bij de advieslijn en de cursus ‘Goede Start’.
Externe klachtencommissie Sinds november 2013 kunnen personen die een klacht hebben over de hulp- of dienstverlening van de Stichting, terecht bij een onafhankelijke klachtencommissie. De commissie bestaat uit drie leden en wordt ondersteund door een secretaris van de Stichting Adoptievoorzieningen, tevens klachtenfunctionaris. In 2013 zijn drie formele klachten ingediend. Twee klachten zijn ongegrond verklaard. Een klacht heeft tot een zitting geleid. Deze klacht is deels gegrond verklaard. Dit was aanleiding om een wijziging aan te brengen in de intakeprocedure voor VIB.
Upgrade registratiesysteem adoptiedossiers Adjust, het registratiesysteem waarin Stichting Adoptievoorzieningen en het ministerie van Veiligheid en Justitie alle gegevens over de adoptieprocedure bijhouden, is volledig vernieuwd. Dit was hoog nodig omdat het systeem uit 2004 niet meer kon draaien onder de nieuwe Windows besturingssystemen.
2013 jaarverslag
25
Adjust is helemaal opnieuw opgebouwd, wensen van gebruikers zijn geïnventariseerd en doorgevoerd. Na vele testrondes was het op 9 december 2013 zover: Adjust Next werd operationeel. Een proces van 1,5 jaar is eindelijk afgesloten. Ons registratiesysteem is weer toekomstbestendig.
Financiën Het dalende aantal inschrijvingen en een subsidiekorting zorgden in 2013 wederom voor minder inkomsten. In de begroting van 2013 was hier al rekening mee gehouden zodat we onze uitgaven daarop af konden stemmen.
Toch hebben de ook een aantal meevallers gehad. De themabijeenkomsten zijn zo goed bezocht, dat de ontwikkelkosten inmiddels zijn terugverdiend. Dat stelt ons in staat om de bijdragen voor de thema-bijeenkomsten met ingang van 2014 flink te verlagen. Verder waren de inkomsten van de afdeling Nazorg wat hoger dan begroot. Dit jaar hadden financiële verplichtingen die voortvloeiden uit het sociaal plan. Hiervoor hadden we een reservering opgenomen in onze jaarrekening 2012. Ondanks de zware financiële tijden hebben we 2013 met een positief resultaat af kunnen sluiten.
Adoptiemagazine Sinds 2012 wordt het Adoptiemagazine uitgegeven door Performis Media, met steun van Stichting Adoptievoorzieningen. Het aantal abonnees is de laatste jaren redelijk stabiel, met een lichte daling in 2013. Veel mensen bezuinigen op abonnementen. Het derde nummer van 2013 over adoptiepubers (gekoppeld aan de studiedag van de Stichting Adoptievoorzieningen) heeft veel positieve reacties opgeleverd. Een ander artikel in datzelfde nummer, over het afbreken van adoptie ‘disruption’ maakte veel emoties los en lokte discussie uit. Zowel vergunninghouders als (aspirant-)ouders hebben hierover hun mening gegeven. Reden voor de redactie om in de toekomst zeker nog eens aandacht te besteden aan dit beladen onderwerp. In het themanummer Man! (december 2013) stond een bijzonder verhaal over een vader en zoon die ondanks uithuisplaatsing, criminaliteit en detentie hun contact met elkaar hebben weten te behouden.
26
jaarverslag 2013
Colofon Uitgave/redactie: Stichting Adoptievoorzieningen, Utrecht 2014 Vormgeving: Vormix, Maarssen Foto’s: De foto’s in dit jaarverslag zijn aangeleverd door adoptieouders na een oproep op Facebook om foto’s in te sturen die genomen zijn in de eerste jaar na aankomst. Met dank aan de families Berg, Van Mullekom-De Vries, Dekker, Zijlstra en De Boer. De coverfoto is gemaakt door Milou Krietemeijer-Dirks. Drukwerk: Zalsman, Zwolle Stichting Adoptievoorzieningen Postbus 290 3500 AG Utrecht Bezoekadres: Oudegracht 161, ingang Hekelsteeg 8-10 Telefoon: 030 - 233 03 40 (maandag t/m vrijdag 9.00-14.00 uur) Website: www.adoptie.nl