بەڵێ ی من بۆ سەربەخۆیی نیشتیمانێکی پر سەروەریە
بەڵێ
باڵوكراوەیەكی تایبەت بە ڕیفراندۆمە لەالیەن یەكێتی ئافرەتانی كوردستان دووهەفتە جارێك دەردەچێت چوارشەممە 2017/8/30
ژمارە ()4
)No:(4
Wednesday 30/8/2017
بارزانی :ڕیفراندۆم مافی هەموو تاكێكی کوردستانە
بارزانی :ئیتر گه‌لی كوردستان ده‌یه‌وێ له‌گه‌ڵ عێراق ببێت ه دوو دراوسێی باش
ڕۆژی دووشـــەممە 21ی 8ی 2017لـــە هۆڵی شەهید ســـەعد عەبدوڵاڵ لەشاری هەولێر بەڕێـــز مەســـعوود بارزانی ســـەرۆكی هەرێمی كوردســـتان له میانـــه‌ی زنجیـــره دیداره‌كانی تایبه‌ت به پرســـی ریفراندۆم و ســـه‌ربه‌خۆیی كوردســـتان له‌گـــه‌ڵ ژماره‌یه‌كـــی زۆری نوێنه‌رانـــی ســـه‌ندیكاو رێكخـــراوه پیشـــه‌یی و جه‌ماوه‌ریه‌كانـــی هه‌ریمـــی كوردســـتان و چاالكوانـــی بواره جیاجیاكانی پرســـه مه‌ده‌نی و مرۆیـــه‌كان كۆبۆوه.. سه‌رۆك مەســـعود بارزانی ،لەو کۆبوونەوەیەدا رایگەیانـــد ،عێراق شکســـتی هێنـــاوە لەوەی
بتوانێـــت کوردســـتان وەکـــو هاوبەشـــێکی راســـتەقینە قەبـــووڵ بـــکات و زیاتـــر لـــە 4500گونـــدی وێران کرد ،وێڕای پرۆســـەی تەعریبکـــردن ،گەلـــی کوردی ئەنفـــال کرد و بـــە چەکـــی کیمیاویـــش چەنـــد ناوچەیەکی کوردســـتانی بۆردومان کرد” ،تەعریب تا 15 کیلۆمەتری باشـــووری هەولێـــر ھاتبوو و زیاتر بەرەو ســـەرەوە دەھات“. ســـەرۆکی هەرێمـــی کوردســـتان لـــە بارەی پێشـــێلکردنی دەســـتووری عێراقیشـــەوە روونـــی کـــردەوە ،کـــە لـــە دوای 2003 لەگـــەڵ جەالل تاڵەبانی ،ســـکرتێری گشـــتیی
سەربەخۆیی مافی هەموو گەلێكە
بەپێـــی داتـــا و ئامارەكان و ســـەرچاوەکان، تـــا ئێســـتا لـــە دنیـــا 109واڵت و گـــەل و نەتـــەوەی جیاجیـــا ریفراندۆمیـــان بـــۆ جیابوونـــەوە ئەنجامـــداوە ،لـــەو ڕێژەیـــەش تەنیـــا پێنـــج واڵت كەوتوونەتە پێش ســـاڵی 1945و ئەوانـــەی تـــر ســـەرجەمیان لـــە دوای وەســـتانی جەنگـــی دووەمـــی جیهان و هەڵوەشـــاندنەوەی ئیمپراتۆریـــەت و واڵتانـــی ئەوروپـــا لـــە واڵتانـــی ئاســـیا و ئەفەریقـــا ئەنجـــام دراوە و گـــەالن ســـەربەخۆیییان بەدەســـت هێناوە ،یـــان لە واڵتـــی یەكەمیان
جیـــا بوونەتەوە ،بـــەاڵم ئەمە لـــە كاتێكدایە دوای جەنگـــی یەكەمـــی جیهانیـــش ،لـــە ئەوروپا زۆرێـــك لە ئیمپراتـــۆرەكان لە یەكتر هەڵوەشـــانەوە و ئەوانەی پێشـــتر دەسەاڵتی خۆبەڕێوەبەرییـــان هەبـــوو و ئیمپراتـــۆرەكان خســـتیانە ســـەر ســـنوورەكانیان دووبـــارە گەڕانەوە بۆ گەیشـــتن بە مافی ســـەربەخۆیی خۆیـــان و دەوڵەتیان ڕاگەیانـــد بەپێی داتای ریفراندۆمی بۆ ســـەربەخۆیی 109 ،ریفراندۆم بۆ ســـەربەخۆیی ئەنجام دراون و لەو ژمارەیە 56یـــان دەنگی پێویســـتیان هێناوە و خەڵك
یەکێتیـــی نیشـــتمانیی کوردســـتان چوونـــە بەغـــدا و بڕیـــاری مانەوەیان لەگـــەڵ عێراق دا و بەشـــداربوون لە نووســـینەوەی دەستووری عێـــراق ،بەاڵم حکومەتی عێـــراق نزیکەی 55 ماددەی دەســـتووری عێراقی پێشـــێل کردووە، کە زۆرینـــەی گەلی عێـــراق دەنگـــی پێداوە، هاوکات هـــەردوو پێکهاتەی عەرەبی ســـووننە مەزهـــەب و گەلـــی کوردســـتانیش پەراوێـــز خر ا ن . ســـه‌رۆك مەســـعود بارزانـــی دووپاتیشـــی کـــردەوە ،کورد هەوڵـــی زۆری داوە بۆ ئەوەی واڵتێکـــی فیدرالـــی لە عێراق بنیـــات بنرێت و
لە 2004کە ســـوپای عێـــراق دامەزرایەوە، ســـێ لیوای رێکخراوی پێشـــمەرگە خرانە سەر ســـوپای ئەو واڵتە ،ئەوکات رێـــژەی کورد لە ســـوپای عێراق 40%بوو ،بەاڵم ئێســـتا ئەو رێژەیە سفرە. ســـەرۆکی هەرێمـــی کوردســـتان ئامـــاژەی بەوەش کـــرد ،چەند جارێـــک رایانگەیاندووە، ئەگـــەر عێراق لـــە پێشـــێلکردنی دەســـتوور بـــەردەوام بێـــت ،ئـــەوا هەرێمی کوردســـتان بەشـــێک نابێـــت لـــە عێـــراق ،چونکـــە ســـەرکردایەتی کوردســـتان لەســـەر بنەمـــای هاوبەشـــی لـــە بڕیـــار گەڕایەوە بەغـــدا” ،خۆ
لە رادیۆی ل2
ئێمـــە لـــە جەنگێکـــدا ئەســـیر نەبوویـــن تا ویســـتی خۆیـــان بســـەپێنن“ و ئیتـــر گەلی کوردســـتان دەیەوێ لەگەڵ عێـــراق ببێتە دوو دراوســـێی باش. ســـه‌رۆك بارزانـــی باســـی ڕیفراندۆمـــی ســـەربەخۆیی کوردســـتانی کرد و ســـەبارەت بەوانەی دەڵێن کاتـــی ئەنجامدانی ریفراندۆمی ســـەربەخۆیی گونجـــاو نییـــە ،رایگەیانـــد ،با ئـــەوان پێشـــنیازی کاتێکی گونجـــاو بکەن و بەدیلەکانیـــان بخەنـــەڕوو. ســـەرۆکی هەرێمی کوردستان راشـــیگەیاند، ئەگەر ئەوانـــەی داوای دواخســـتنی ریفراندۆم
دەکـــەن و ھیـــچ بەدیـــل و ئەڵتەرناتیڤێکـــی بەھێزتریـــان نییـــە ،بـــا داوای دواخســـتنی ریفرانـــدۆم نەکەن ،چونکـــە ئێمە دوای ناخەین ”ئێمـــە گاڵتە بـــە میللەتی خۆمـــان ناکەین و ئـــەوە مەحاڵە. ســـه‌رۆك مەســـعود بارزانـــی داوای لـــه نوێنه‌رانـــی ســـه‌ندیكاو رێكخراوه پیشـــه‌یی و جه‌ماوه‌ریه‌كنـــی کـــرد خەڵـــک تێبگەیەنـــن و پرۆسەی ریفراندۆمی ســـەربەخۆیی کوردستان روون بکەنـــەوە ،چونکـــە ســـەربەخۆیی کوردســـتان زۆربـــەی کێشـــە ناوخۆییەکانـــی ئیســـتای کوردســـتان چارەســـەر دەکات. ســـەرۆکی هەرێمـــی کوردســـتان ئامـــاژەی بـــەوەش کـــرد ،کـــە تەنیـــا وادەی ئەنجامدانی ریفرانـــدۆم لـــە کۆبوونـــەوەی 2017\6\7 راگەیەنـــدراوە ،ئەگینـــا بڕیـــاری ئەنجامدانـــی ڕیفراندۆمـــی ســـەربەخۆیی کوردســـتان "هـــی ئـــەو ڕۆژە نەبووە" هەموو الیەنـــەکان چەندین ســـاڵە باســـی ئەو بابەتە دەکـــەن و هەموویان لەســـەری کـــۆک بـــوون .ســـه‌رۆك مەســـعود بارزانی ڕەتی کردەوە ریفراندۆمی ســـەربەخۆیی کوردســـتان هـــی حزبێـــک یان تاکە کەســـێک بـــێ و رایگەیانـــد” ،ڕیفرانـــدۆم هـــی هەمـــوو گەلـــی کوردســـتانە و ئەوانەی ئـــەو بڕیارەیان دا ،ســـەروەریەکی گەورەیـــان بـــۆ خۆیـــان و کوردســـتانیش تۆمارکرد .هەموویـــان بەیەکەوە بـــوون و لـــە هەمـــوو کوردســـتانیش بوون.
بۆ ل2
گەرمیان ئەنفال و بیابانی عەرعەر لەبیرناكات
ل3
مافی چارەی خۆنووسین و ڕەوشی مافەكانی ئافرەتان لە كەركوك
ل3
ریفراندۆم باشترین هەنگاوی سەربەخۆییە
ل4
بە بەڵێ بـــۆ ســـەربەخۆییان هەڵبـــژاردووە، 53ی تریـــش دەنگی پێویســـتیان نەهێناوە، خەڵكـــی دژی ســـەربەخۆبوون دەنگیان داوە. لـــە نێـــو ئـــەو 56نەتـــەوە و گرووپەی كە لـــە ریفراندۆم دەنگـــی پێویســـتیان بەڵێ بۆ ســـەربەخۆییان لێ كەوتووەتەوە 43 ،واڵتیان گەیشـــتوونەتە ســـەربەخۆیی و هەندێك لەوانە سیاســـەتی ئەمری واقیعیان ســـەپاندووە و لە كۆتادا واڵتـــان یان هەندێ لە واڵتـــان دانیان پێدا نـــاون ،هەندێكیشـــیان هەرچەند دەنگی پێویســـت لە ڕیفراندۆمەكان بۆ ســـەربەخۆیی
دراوە ،بـــەاڵم تا ئێســـتە ســـەربەخۆ نەبوون. هەروەهـــا لـــەو 109ڕیفراندۆمـــەی ئەنجام دراون 90 ،لـــەو ریفراندۆمانە لەالیەن واڵتانی دنیـــاوە دانیـــان پێـــدا نـــراوە و دووی تریش لەالیـــەن چەنـــد واڵتێـــك دانی پێدا نـــراوە و 17یـــان دانیان پێـــدا نەنراوە .ئەمســـاڵیش لـــە واڵتـــی ئەمەریكا ناوچـــەی پێتـــرۆ ریكا ریفرانـــدۆم بۆ ســـەربەخۆیی ئەنجـــام بدات و دەیەوێ لەژێر دەســـتی ئەمەریـــكا دەربچێت، هەرێمـــی كەتەلۆنیـــاش لـــە 17ئەیلـــوول/ ســـێپتێمبەری ئەمســـاڵ دووبـــارە ریفراندۆم
دەكەن و بـــژاردەی جیابوونەوە لە ئیســـپانیا دەخەنە بەردەم خەڵكی ناوچەكە ،پێشـــبینی دەكـــرێ لە ســـكۆتالندیش بەڕێـــوە بچێ ،بە فەرمـــی لە 2018دوورگەیەكی ژێر دەســـتی فڕەنســـا لە نێو زەریـــای ئەتڵەســـی بەناوی "نیوكالیدنیـــا" ریفرانـــدۆم بـــۆ ڕزگاربـــوون و ســـەربەخۆیی ئەنجام دەدەن .ئـــەوەی گرنگە بریاری گەڵ بۆ ریفراندۆم یاخود دیموکراســـی راســـتەوخۆ لـــە ٢٥ئەیلـــول بـــە بەڵـــێ بۆ ئەوەیە لە کێشـــەکانی ناوە خـــۆ عێراق دوور کەوینـــەوە ،بۆ ئـــەوەی لە واڵتێکی شکســـت
خـــواردوی سیاســـی وئابـــوری و کۆمەاڵیەتی جیـــا ببینەوە. ڕیفراندۆم باشـــترین شـــیوازە بۆ وەرگرتنی رای گەلـــی کوردســـتان ،بۆیە لەســـەر هەموو چیـــن و توێژێکـــی کۆمەڵـــگای کوردســـتان بـــه پیکهاتـــه کانه وه پێویســـتە پشـــتگیری ریفرانـــدۆم بکات،لـــە ٢٥ئەیلـــول دەنـــگ بە بەڵـــێ بـــدات تـــا خوێنـــی شـــەهیدانمان بە فیرۆنەچێـــت ،خەباتـــی چەندیـــن ســـاڵەی نەتەوەی کـــورد و تورکمان بـــگات بەئامانج.
مونا قه‌هوه‌چی