بەشداربە لە ڕیفراندۆم و دەنگ بدە بە بەڵێ ،بەڵێی تۆ بۆ دروستبوونی وواڵتێكی سەقامگیرو سەربەخۆیە
بەڵێ
باڵوكراوەیەكی تایبەت بە ڕیفراندۆمە لەالیەن یەكێتی ئافرەتانی كوردستان دووهەفتە جارێك دەردەچێت چوارشەممە 2017/9/13
ژمارە ()5
)No:(5
Wednesday 13/9/2017
:ئێمه له‌سه‌ر بنیاتنانی ده‌وڵه‌تێكی مه‌ده‌نی دیموكراتی سه‌رۆك بارزانی بۆ رێككه‌وتین ،به‌اڵم ئێستا حكومه‌تێكی مه‌زهه‌بی و تائیفی ده‌سه‌اڵتی گرتووه‌ته ده‌ست
لـــ ه بارزانـــی ســـه‌رۆك چاوپێكه‌وتنیكـــی له‌گـــه‌ڵ كه‌ناڵی ئه‌لعه‌ره‌بیـــه‌ی عێراقـــی رایگه‌یاند، ئـــه‌و بڕیـــار‌ه بڕیـــاری گه‌لـــی كوردســـتان ه و هه‌ر گه‌لێك پشـــت ب ه خۆی نه‌به‌ســـتێت و پشـــت ب ه ئه‌وانـــی دیكـــ ه ببه‌ســـتێت ناگات ه هیچ شـــتێك.
ســـه‌رۆك بارزانی گوتـــی .:ئێم ه ئه‌گه‌ر لـــه هاوبه‌شـــی راســـته‌قینه‌ی عێـــراق ســـه‌ركه‌وتوو بووینایـــ ه ئـــه‌وا ره‌نگـــ ه ریفرانـــدۆم دوابخرابا یان لـــ ه كاتێكیتر بكرابا ،بۆی ه ریفراندۆم بریارێكی راســـت و دروســـتی خه‌ڵكی كوردســـتان ه . هه‌روه‌هـــا بارزانـــی روونیكـــرده‌وه، ئه‌وانـــه‌ی داوای دواخســـتنی ریفراندۆم ده‌كـــه‌ن پاســـاویان الواز‌ه و ئـــه‌وان
داوایـــان ئـــهوه بـــوو ریفرانـــدۆم دوا بخه‌یـــن ،به‌اڵم تـــا ئیســـتا نه‌یانوتوو‌ه ئێمـــ ه لـــ ه دژی ریفراندۆمیـــن. ســـه‌رۆك جه‌ختیشـــی له‌ســـه‌ر ئـــهوه كـــرده‌وه ،ئێمـــ ه ســـوورین له‌ســـه‌ر ئه‌نجامدانـــی ریفرانـــدۆم و ئه‌وانـــه‌ی داوای دواخســـتنی ده‌كـــه‌ن ،پێمـــان گوتـــوون ،به‌دیلتـــان چییـــ ه و ئایـــا رێككه‌وتنی نێـــوان هه‌ولێـــر و به‌غدای ه
لە رادیۆی ل2
ڕۆژ بەڕۆژ لەپڕۆسەی ڕیفراندۆمی هەرێمی كوردستان نزیك دەبینەوه یەکگرتوویمان دەستەبەری سەرکەوتنمانە بەڵێ بۆ چارەنوسمان
ل4
مسۆگەرە!
یـــان ده‌ســـته‌به‌ری نێوده‌وڵه‌تیمان پێ د ه‌درێت. لـــ ه درێـــژه‌ی چاوپێكه‌وتنه‌كه‌یـــدا، ســـه‌رۆك بارزانی باســـی ئه‌و تاوانانه‌ی كـــرد ،كـــ ه رژێمـــ ه یـــه‌ك لـــ ه دوای یه‌كه‌كانـــی عێـــراق به‌رامبـــه‌ر ب ه گه‌لی كوردســـتان ئه‌نجامیانـــداو‌ه و ئاماژه‌ی بـــۆ ئـــهوه كـــرد هه‌ر لـــ ه ســـه‌ره‌تای دامه‌زراندنـــی عێراقه‌وه ســـته‌م ل ه دوای
ســـته‌م ل ه كورد كراوه ،به‌اڵم ســـته‌می ســـه‌رده‌می پادشـــایه‌تی لـــه عێراقـــدا نه‌گه‌یشـــتبوو‌ه ئـــه‌و توندوتیژییـــه‌ی رژێمـــی ســـه‌دام حوســـێن به‌رامبه‌ر ب ه كـــورد ئه‌نجامیدا. ســـه‌رۆكی هه‌رێمـــی كوردســـتان روونیشـــیكرده‌وه ،تـــا ئـــه‌و كاتـــه‌ی حكومه‌تـــی عێـــراق بودجـــه‌و مووچه‌ی خه‌ڵكـــی كوردســـتانی نه‌بـــڕی هه‌رێمی كوردســـتان بڕیاری یـــه‌ك الیه‌نه‌ی نه‌دا تـــا نـــه‌وت هه‌نـــارده‌ی ده‌ره‌و‌ه بكات. بارزانـــی گوتیشـــی :ئێمـــ ه له‌ســـه‌ر بنیاتنانـــی ده‌وڵه‌تێكـــی مه‌ده‌نـــی دیموكراتـــی رێككه‌وتین ،به‌اڵم ئێســـتا حكومه‌تێكـــی مه‌زهه‌بـــی و تائیفـــی ده‌ســـه‌اڵتی گرتووه‌تـــ ه ده‌ســـت. ســـه‌رۆك بارزانـــی ،جه‌ختی له‌ســـه‌ر ئه‌وه‌شـــكرده‌وه ،بـــۆ ریفرانـــدۆم تـــا به‌دیلێكـــی باشـــتر لـــ ه ریفرانـــدۆم نه‌خرێتـــه‌ڕوو ،ئێمـــ ه له‌ســـه‌ر رێگـــه‌ی خۆمـــان بـــه‌رده‌وام ده‌بیـــن. ســـه‌رۆك بارزانـــی ره‌تیكـــرده‌وه، هه‌ڵوێســـتی ئێســـتای هه‌رێمـــی كوردســـتان په‌یوه‌ندی به لێپرســـینه‌وه لـــه وه‌زیـــره كـــورده‌كان هه‌بووبێـــت و گوتی :به‌ر له چوار ســـاڵ هۆشـــداریمان داوه و حكومه‌تـــی عێـــراق رۆژ لـــه دوای رۆژ لـــه پرســـی هاوبه‌شـــی دوور ده‌كه‌وته‌وه و ده‌ســـتووری پێشێلده‌كرد. بارزانـــی :ئامـــاژه‌ی به‌وه‌شـــكرد بـــه‌ر لـــه 2003هه‌رێمـــی كوردســـتان
ده‌ســـه‌اڵتی زۆر زیاتـــر بوو له ئێســـتا و زۆرتـــر ســـه‌ربه‌خۆ بـــوو ،بـــه‌اڵم له پێنـــاو بنیاتنانی ده‌وڵه‌تێكـــی مه‌ده‌نی و هاوبه‌شـــی راســـته‌قینه چووینـــه‌وه به‌غـــدا. ئاشكراشـــیكرد ،دوای ریفراندۆمیـــش ئێمـــه رووده‌كه‌ینه‌وه به‌غـــدا و به‌رده‌وام ده‌بیـــن لـــه دانووســـتان بـــۆ ئـــه‌وه‌ی بگه‌ینـــه رێككه‌وتـــن و ئێمـــه نامانه‌وێت به توندوتیژی و شـــه‌ڕ چاره‌نووســـمان دیـــار بكه‌ین و دانووســـتانی داهاتوومان تایبه‌ت ده‌بێت به پرســـی ســـه‌ربه‌خۆیی نه‌ك شـــتی الوه‌كـــی دیكه. ســـه‌رۆك بارزانی ،گوتیشـــی :ده‌وڵه‌تی كوردســـتان ،عـــه‌ره‌ب و توركمـــان و كلـــدان و ئاشـــوور و ئه‌رمه‌نـــی تێدایه و ده‌وڵه‌تـــی هه‌موویانـــه و هاوبه‌شـــی راســـته‌قینه‌ن و ده‌وڵه‌ته‌كـــه بـــۆ هه‌موویـــان ده‌بێـــت و ئـــه‌و ده‌وڵه‌تـــه ده‌بێتـــه كلیلی چاره‌ســـه‌ری قه‌یرانه‌كان و نابێتـــه هه‌ڕه‌شـــه بـــۆ ســـه‌ر هیـــچ ال یه‌ك . ســـه‌رۆكی هه‌رێمـــی كوردســـتان لـــ ه بـــاره‌ی ئه‌زموونـــی باشـــووری ســـوودانه‌وه ،گوتـــی :وێـــڕای رێزم بۆ گه‌لـــی باشـــووری ســـوودان ،بـــه‌اڵم گه‌لـــی كوردســـتان و گه‌لی باشـــووری ســـوودان جیـــاوازن و ناكرێـــت ب ه هیچ شـــێوه‌یه‌ك بـــه‌راوردی نێـــوان ئه‌و دوو گه‌لـــ ه بكرێـــت.
بۆ ل2
سه‌رۆک بارزانی :ده‌مانه‌وێ که‌رکوک سمبولی پێکه‌وه‌ژیانی نه‌ته‌و‌ه و ئایینه‌کان بێت
ل3 ل3 ل4
ســـه‌رۆک بارزانـــی لـــ ه چاوپێکه‌وتنێکـــی له‌گـــه‌ڵ که‌ناڵی بی بی ســـی فارســـی هیـــوادارم ناچارمان نه‌که‌ن له‌ســـه‌ر که‌رکـــوک شـــه‌ڕ بکه‌یـــن و نامانـــه‌وێ له‌گه‌ڵ که‌س شـــه‌ڕ بکه‌یـــن .ده‌مانـــه‌وێ که‌رکـــوک ســـمبولی پێکه‌وه‌ژیانـــی نه‌تـــه‌وه و ئایینـــه‌کان بێت ،بـــه‌اڵم هه‌ر الیه‌نێـــک بیرله‌و‌ه بکاتـــهوه بـــه هێز و چـــه‌ک واقعـــی که‌رکـــوک بگۆڕێت و له کوردســـتان جیـــای بکاتـــهوه ده‌بێ ئـــه‌وه‌ش بزانێ ک ه
هه‌موو کـــورد خۆیان بۆ شـــه‌ڕ ل ه پێناو ئه‌و شـــار‌ه ئاماد‌ه ده‌کـــه‌ن .ڕیفراندۆم لـــه واده‌ی دیاریکراوی خۆیـــدا ئه‌نجام ی حه‌شـــدی شـــه‌عبی، ده‌درێـــت .له‌بـــاره‌ی هه‌ڕه‌شـــه‌كان ســـه‌رۆک بارزانـــی گوتـــی :ئه‌گه‌ر ئـــه‌وان ته‌نها هه‌ڕه‌شـــ ه ده‌كـــه‌ن ،لێگه‌ڕێـــن قســـه‌ی خۆیان بكـــه‌ن ،بـــه‌اڵم ئه‌گه‌ر ی هه‌ڕه‌شـــه‌كانیان بكه‌ن به‌كـــردار ،دوای ئـــهوه بارودۆخێك نوێ دێتـــ ه ئاراوه.
2
ڕیفراندۆم ،پرۆسەیەكی یاسایی ،سیاسیە و دەنگدانێكی گشتییە ،كە تێیدا هاواڵتی بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ، ڕای خۆی سەبارەت بە پرس و بابەتێكی گرنگ دەردەبڕێت چوارشەممە 2017/9/13
ژمارە ()5
پاشماوەی الپەڕەی یەك
سه‌رۆك بارزانی :ئێم ه له‌سه‌ر بنیاتنانی ده‌وڵه‌تێكی مه‌ده‌نی دیموكراتی رێككه‌وتین، به‌اڵم ئێستا حكومه‌تێكی مه‌زهه‌بی و تائیفی ده‌سه‌اڵتی گرتووه‌ت ه ده‌ست مـــه‌ڕ ئێرانه‌وه ،ســـه‌رۆك بارزانـــی گوتی :رێگ ه بـــ ه ئێران ناده‌ین ده‌ســـت له‌كاروبـــاری ناوخۆی ئێم ه وه‌ربـــدات و له‌ســـه‌ر ئـــهوه رێككه‌وتووین ك ه مافـــی دراوســـێیه‌تی بپارێزین. ســـه‌باره‌ت بـــ ه قۆناغـــی دوای وازهێنانـــی ل ه ســـه‌رۆكایه‌تی ،ســـه‌رۆك بارزانـــی گوتـــی: مـــن پێشـــمه‌رگه‌م و هـــه‌ر بـــ ه پێشـــمه‌رگه‌ش ده‌مێنمـــه‌وه. ســـه‌رۆك بارزانی باســـی له‌وه‌شـــكرد ،هه‌رێمی كوردســـتان ل ه یه‌ك كاتدا رووبه‌ڕووی ژماره‌یه‌ك قه‌یـــران بوویـــه‌وه ،له‌وانـــ ه دابه‌زینـــی نرخـــی نـــه‌وت ،بڕینی بودجه و موچـــه‌ی هه‌رێم ،هاتنی ئـــاوار‌ه و په‌نابه‌ران ك ه ژماره‌یان گه‌یشـــتووه‌ت ه
ســـه‌باره‌ت بـــ ه په‌یوه‌نـــدی داهاتـــووی ده‌وڵه‌تـــی كوردســـتان له‌گـــه‌ڵ پارچه‌كانـــی دیكـــه‌ی كوردســـتان ،ســـه‌رۆك بارزانـــی، رایگه‌یانـــد ،ده‌وڵه‌تـــی كوردســـتان په‌یوه‌نـــدی نییـــ ه بـــ ه به‌شـــه‌كانی دیكه‌ی كوردســـتانهوه و هـــه‌ر به‌شـــێك خـــۆی بڕیار لـــ ه چاره‌نووســـی خـــۆی ده‌دات و ده‌وڵه‌تی كوردســـتان ده‌ســـت وه‌رناداتـــ ه كاروباری ناوخۆی هیـــچ پارچه‌یه‌كی كوردســـتانهوه. ســـه‌رۆك بارزانی گوتیشی :دوای به‌ده‌ستهێنانی ســـه‌ربه‌خۆیی ،ئه‌ركـــی سیاســـییم كۆتایی دێت و ئه‌و كاروان ه ده‌درێت ه ده‌ســـت نه‌وه‌كان. لـــ ه باره‌ی هه‌ڵوێســـتی هه‌رێمی كوردســـتان ل ه
لە
لـــە چوارچێـــوەی بەرنامەکانـــی رادیـــۆی هێلیـــن دەنگـــی یەکێتی ئافرەتانی کوردســـتان کە لە ســـەر شـــەپۆلی 103.6پەخـــش دەکات، میوانانـــی بەرنامـــەی بـــەرەو ریفرانـــدۆم لـــە بەشـــێکی گفتوگۆکانیان و دەربـــارەی رۆڵی ئافـــرەت ڕای خۆیـــان دەردەبرن:
كاروان خۆشناو -چاودیری سیاسی : ئافـــرەت لـــە كۆمەلگەی كـــوردی ئاســـتی هۆشـــیاریان زۆر بـــەرزە و چاوەڕێ دەكرێـــت رۆڵـــی خۆیان ببینن كـــە ئەویش هەوڵدانـــە بۆ پیگەیاندنـــی نەوەیەكی نـــوێ لە ژیر ئااڵی كوردســـتان ،ئەوەش بـــەوە دەكرێت كە واڵتێكی ســـەربەخۆت هەبیت ،دایك شـــوبهێنراوە بە نیشـــتیمان تۆ ئەگەر نیشـــتیمانت نەبوو وەك ئەوە وایە كـــە دایكت نەبی
نەرمین سندی بەرێوبەری رادیۆی هێلین: ئافـــرەت رۆلێكی ســـەرەكی هەبـــوە لە هەرقۆناغیكـــدا هەر لەمیـــژووەوە تاوەكو ئیســـتا وەك پیـــاو رۆڵی خـــۆی جێبەجێ دەكات هـــەزاران شـــەهیدمان داوە لەو شـــەرەدا هەمووی بەهۆی پـــەروەردەی ئافرەت بـــوە كە پیشـــمەرگەی پەروەردە كـــردووەو وای كـــردوە هەســـتی نەتەوایەتـــی هەبێت ئافرەت هەمیشـــە شـــایەنی ئەوەیە هەســـتی پـــی بكریت .
هیـــوا ســـەید ســـەلیم -ئەندامـــی مەكتەبـــی سیاســـی زەحمەتكێشـــانی كوردســـتان :پێموایە ســـەربەخۆیی و ئازادی كوردســـتان بۆ ئافـــرەت دووجار ســـەربەخۆییە،جارێكیان بـــۆ ئەوەیـــە كـــە وابەســـتە نابێت بەو سیســـتەمەی دەوڵەتـــی عێـــراق و جارێكیـــان وەكـــو ئافرەتێـــك دەبێتـــە خـــاوەن كیان و دەوڵەتـــی خـــۆی ،ئومێد دەكـــەم دایكان و خوشـــكانی ئێمە زیاتـــر لە پیاوان بێنـــە مەیدان.
رادیۆی هێلین دەنگی یەكێتی ئافرەتانی كوردستانە هاونیشـــتیمانیانی ئازیـــز لە 5ی 9ی 2017رادیۆی هیلین لەســـەر فریكوێنســـی ( )103.6تەواوی پەخشـــی خۆی بەســـەرجەم برگەو بابـــەت و بەرنامەكانەوە تایبەت كردووە بە ریفراندۆم و بەڵی بۆ ســـەربەخۆیی كوردســـتان و بـــە هەمـــوو هەوڵ و تواناوە كۆشـــش دەكات بۆ گەیاندنی دەنگی بەڵی و ســـەربەخۆیی كوردســـتان بە ســـەرجەم گوێگرانـــی ئازیـــز و هەروەها پەیـــج و ئەكاونتی رادیۆش تەواو لە خزمەت ئەم پرۆســـە نیشـــتیمانیە دەبێت و هێلین دەبێتـــە دەنگی ســـەربەخۆیی كوردســـتان ،لـــە تـــەواوی بەرنامەكانی ( بەرنامەی ســـپێدەی ســـەربەخۆیی ،بەرەو ڕیفراندۆم ،ئاســـۆی ســـەربەخۆیی ،زایەڵەی ســـەربەخۆیی ،شیكاری ســـەربەخۆیی) تیشـــك دەخرێتە سەر ڕیفراندۆم بەشـــێوەیەكی ڕاســـتەوخۆ بەرنامەكان پێشكەش دەكرێت.
دوو ملیـــۆن و هاوكات رووبه‌ڕووی شـــه‌ڕی داعش بووینـــه‌وه ،كـــ ه بـــ ه درێژایـــی زیاتر لـــ ه هه‌زار كیلۆمه‌تـــر لـــ ه شـــه‌ڕدا بووین و هه‌مـــوو ئه‌وان ه وایانكـــرد ،ره‌وڕه‌وه‌ی ئاوه‌دانـــی و گه‌شـــه‌ی ئابـــووری دوابكه‌وێت. ســـه‌رۆك بارزانـــی لـــ ه به‌شـــێكی دیكـــه‌ی چاوپێكه‌وتنه‌كه‌یـــدا ئامـــاژه‌ی بـــۆ ئـــهوه كرد، ل ه هه‌رێمی كوردســـتان الیه‌نی ئیســـامی هه‌ن، كـــ ه پابه‌نـــدن ب ه ئاسایشـــی نیشـــتیمانییه‌و‌ه و الیه‌نـــی پابه‌نـــدن و رێگـــ ه بـــ ه توندوتیـــژی ناده‌یـــن و لـــ ه چوارچێـــوه‌ی یاســـا مامه‌ڵـــه‌ی له‌گـــه‌ڵ ده‌كرێت.
د.ڤیان سكرتیری یەكێتی ئافرەتانی كوردستان : ئافرەتـــی كورد میژووەكی پر شـــكۆو ســـەروەری هەیە لە ســـەدەی كۆن و نوێدا ئافرەتـــی كورد لە هەموو شۆرشـــەكاندا رۆڵێكی یەكجار بااڵی هەبووە .بەهەســـت و ســـۆزی نەتەوایەتـــی هەوڵیانداوە ئافرەتی كورد بەرامبەر پیـــاوان بەكاربێنن ئەو هەســـتە نەتەوایەتیـــەی كە هەیانە نەیهێلن ،بەالم نەیانتوانیوە ئیســـتاش هەســـت و ســـۆزی ئافرەتی كوvد بۆ نیشـــتیمان وەك خۆیەتی.
تامان شـــاكر -رۆژنامەنـــوس :ئیمەی ئافرەت بـــۆ ســـەربەخۆیی خەباتمان كردووە وەكـــو وەفایەك بۆ هەمـــوو ئەو شـــەهیدانەی تەنها وێنەیان لە ماڵـــە باوكیان ماوە هیـــوادارم كە هەموو خەڵكی كوردســـتان برۆن بۆ ســـەر ســـندوقەكانی دەنگدان و دەنـــگ بە بەڵی بـــدەن چونكە خەڵكی بی ووالت هەمیشـــە ژیانی لە مەترســـیدایە. مهاباد قەرەداغی -شـــاعیر و نوســـەر :داوام لە هەموو هاواڵتیانی كوردســـتان ئەوەیە لە رۆژی 25ی ســـێپتێمبەر بە بەڵی دەنگ بدەن بۆ ســـەربەخۆ بوونی كوردســـتان. گـــوالن ســـەلیم رۆژنامەنـــوس و چاالكـــوان :لـــە ئیســـتادا دەبینین ئافرەتـــی كورد هەســـتیكی پر جۆش و خرۆشـــیان هەیـــە بۆ دەنگدان و ســـەربەخۆبونی كوردســـتان .وەپیـــم وایـــە هەركەس بلـــی دەولەتم نـــاوی وەك ئـــەوە وایە بلی مالـــم ناوی هیچ كەســـیك نیـــە بلی ســـەقفیكم ناوی تییـــدا بژیم.
ده‌نگدانت ب ه بەڵێ ،دەنگدانە بە ئازادی یەكجارەكی و بوون بە خاوەن دەوڵەتێكی سەربەخۆ ،دەوڵەتێك كە دەبێتە كانگای ئارامی و ئاسوودەیی و پێكەوە ژیان لە رۆژهەاڵتی ناوەڕاست چوارشەممە 2017/9/13
ڕۆژ بەڕۆژ لەپڕۆسەی ڕیفراندۆمی هەرێمی كوردستان نزیك دەبینەوه 25ئەیلوول كە لەالیەن ســـەرۆكایەتی هەرێمی كوردســـتان دیاریكرا بۆ ئەنجامدانی ڕیفراندۆم ،بەشـــێك لە چین وتوێژەكانی هەرێمی كوردســـتان ڕاو و بۆچوونی جیاوازیـــان هەیـــە لەبـــارەی پڕۆســـەكەوە ،توركمانەكانیش بەدەر نین لـــەم ڕاو و بۆچوونە جیاوازە ،توركمان كە بەشـــێكی گرنگ و بەرچاو لەدانیشـــتوانی هەرێمی كوردســـتان پێكدێنن ،لە زۆربەی پڕۆســـە نیشـــتیمانی و نەتەوەیی ،كەلە ڕابردوو لەهەرێمی كوردســـتان بەڕیوەچووە ،ڕای خۆیان هەبووە ،ئێســـتا لەسەر پڕۆسەی ڕیفراندۆم و ســـەربەخۆیی كوردســـتان ،الیەنە دیارەكانی توركمانەكان ڕاو و بۆچوونیان جیاوازە.
ئا :محەمەد گەردی
مونا قەهوە‌چـــی ئەندامی ئەنجوومەنی بـــااڵی ڕیفرانـــدۆم و جێگـــری پارتـــی چاكســـازی توركمـــان لـــەم بارەیـــەوە د ە ڵێت : ئێمـــە وەكـــو توركمانـــەكان پێگەمان زۆر بەرفـــراوان دەبێـــت و میســـاقمان واژۆكـــردووە لەگـــەڵ ســـەرجەم حیزب و الیەنـــە سیاســـیەكان و كەســـایەتیە توركمانەكان،دواتردەدرێتـــە ســـەرۆكی هەرێمی كوردســـتان و ئەنجومەنی بااڵی ڕیفرانـــدۆم بۆ ئەوەی پەســـەند بكرێت و لەپـــاش كاراكردنـــەوەی پەڕلەمان و لەپەڕلەمانیش ببێتە پـــڕۆژە بۆ ئەوەی داواكاری توركمـــان و مافـــی توركمان بەفیـــڕۆ نەچێت.وە ئـــەم داواكارییە لە ئەنجومەنـــی بااڵی ڕیفرانـــدۆم كرایە وە جێگـــری پارتـــی چاكســـازی توركمان دەشـــڵێت وەكـــو بـــەرەی توركمـــان داوامـــان كردیـــە كـــە (ڕیفرانـــدۆم پرسێكی گرنگ و نیشـــتیمانییە)دەكرێ تاوتـــوێ لەســـەر بكرێـــت بەبەڵـــێ و بەنەخێـــر گفتوگـــۆی لەســـەر بكرێت، وە ئێمـــە وەكو توركمانـــەكان لەبەرەی (بەڵێیـــن) ،چونكـــە ئەمـــە پرســـێكە
پەیوەســـتە بەچارەنووســـی خەڵكەوە وە دەبێـــت ڕێـــز لەئیراده و وویســـتی خەڵكـــی كوردســـتان بگیرێـــت ،پاش ئەنجامدانـــی ڕیفرانـــدۆم ودەركەوتنـــی دەرئەنجامەكـــەی ،ئێمـــە وەكـــو توركمانـــەكان قســـەی خۆمـــان دەێت بەرامبـــەر بـــە پێكهاتـــەی توركمان وە چـــی دەبێـــت داواكاری و مافەكانـــی ئێمـــە ،وە ئەمـــەش ڕاو بۆچوونی خۆم
مونا قەهوە‌چی
نییـــە بەتەنیـــا بەڵكـــو ڕاو بۆچوونـــی بـــەرەی چاكســـازی توركمانە. ئایـــدن مەعـــروف ئەندامـــی مەكتەبی سیاســـی بـــەرەی توركمـــان و پەڕلەمانتـــار لە پەڕلەمانی كوردســـتان ســـەبارەت بەپڕۆســـەی ڕیفرانـــدۆم دەڵێـــت :دەبێت ڕەچـــاوی هەموو ماف و داواكارییەكانـــی توركمـــان بكرێـــت لەهەموو بوارەكاندا چ لەڕوی سیاســـی
ئایدن مەعروف
بێـــت یاخود لەڕووی ئیـــداری و لەڕووی بەشـــداری لـــە پڕۆســـەی سیاســـی و لەبڕیـــارەكان كـــە دەردەكرێـــت ،بەاڵم لەڕابـــردوودا پەڕلەمـــان كارانـــە بووه، كـــە توركمانـــەكان متمانەیـــان هەبێت بـــەاڵم ئـــەوەی جێـــگای دڵخۆشـــیە كـــە پێكـــەوە ژیانێكـــی زۆر جـــوان هەیە(توركمـــان _ كـــورد) لەهەرێمی كوردســـتان بەتایبەتـــی لەشـــاری
هیمان ڕەمزی
هەولێـــر ،ئەمـــە مایەی ســـەقامگیری هەرێمـــی كوردســـتانە ،دەبێـــت ئـــەم پێكـــەوە ژیانـــە زیاتر پـــەرە پێبدرێت و زیاتر بەهێزتـــر بكرێت و بەرژەوەندی هەمـــوو پێكهاتەكانـــی تێدابێـــت توركمانـــەكان ئـــەم ئاشـــتی و پێكەوە ژیانـــە لەهەرێمـــی كوردســـتان بەهەل دەزانـــن بۆ ئەوەی پڕۆســـەی ڕیفراندۆم ســـەركەوتووبێت ،چونكە توركمانەكان پێیان وایە ئەگەر پڕۆســـەی گشتپرسی لەهەرێمـــی كوردســـتان ســـەركەوێت ئـــەوا توركمانـــەكان پێگەیـــان زیاتر و بەرفراوانـــت دەبێت. هیمـــان ڕەمـــزی ســـەرۆكی ڕێكخراوی (تـــواڵی) بـــۆ كاروبـــاری ئافرەتانـــی ئـــاوارە و ڕفێنراوانەكانـــی توركمـــان، لـــە بـــارەی پڕۆســـەی گشتپرســـی هەرێمی كوردســـتان دەڵێت :پڕۆســـەی ڕیفرانـــدۆم ولەكاتی بـــوون بەدەوڵەت نەتـــەوەی توركمان دەبێتـــە نەتەوەی دووەم،بەشـــێوازێك كـــە توركمـــان نەتەوەی ڕەســـەنە لەكوردستان ،ئەكرێ لەچوارچێوەی دانوســـتان لەگەڵ الیەنە سیاســـیەكان بەگشـــتی نـــەك بەتەنیا توركمانەكان ،ئەگـــەر هاتوو حكومەتی هەرێمـــی كوردســـتان كارنامەی هەبێت بـــۆ ئـــەم پێكهاتانـــە كەچـــۆن بتوانی مافەكانیـــان زامـــن بـــكات هەروەهـــا ووتیشـــی پێكهاتەكان الیەنێكی گرنگن ئەگـــەر حكومەتی هەرێمی كوردســـتان بەرنامـــەی داڕێـــژراوی هەبێـــت بۆیان و ســـەرۆكایەتی هەرێمـــی كوردســـتان كاری بـــۆ بـــكات ،بەداخەوە هێشـــتا نەحكومـــەت نە ســـەرۆكایەتی هەرێمی كوردســـتان بەرنامەیەكی بەرچاو ڕوونی نەبووە لەگەڵ پێكهاتـــە توركمانەكان، ئێمـــە پێویســـتە لەگـــەڵ پێكهاتـــە توركمانـــەكان گفتوگۆیـــەك هەبێـــت لەڕێـــگای ڕێكخراوەكانـــی كۆمەڵگـــە مەدەنیـــی كـــە دەنگـــی هاوواڵتیانـــی توركمـــان بگەیەنێتـــە ئەو شـــوێنانەی كە بڕیـــاردەرن بۆیـــە دەكرێـــت ئێمە لەگـــەڵ ڕێفراندۆم بیـــن لەچوارچێوەی هەرێمـــی كوردســـتان لەبـــەر ئـــەوەی چارەنووســـی ئێمە لەگەڵ چارەنووسی هەرێمـــی كوردســـتانە ،وە ئەمـــەش بـــەالی ئێمـــە زۆر گرنگـــە كـــە چۆن بتوانیـــن لەداهاتـــوو هەموومان پێكەوە ئەم وواڵتە بەرەو پێشـــبەرین و گەشـــە پێبد ه .
یەکگرتووییمان دەستەبەری سەرکەوتنمانە بەنزیـــک بوونـــەوەی ڕۆژی مێژووی و ڕۆژی تاقیکردنـــەوەی نیشـــتمانی ئەنجامدانـــی ریفرانـــدۆم ،زیاتـــر لەهەمـــوو کاتێـــک کورد پێویســـتی بـــە یەکگرتـــووی و یەکدەنگـــی هەیـــە کـــە هەمـــوو جیهـــان چاویان لـــەم ئەزموونەیـــە کـــە کـــورد پێیدا تێدەپەڕێـــت وە ئیـــرادەی میللەتـــی ئێمـــە دەردەکەوێت،کە بەهیچ جۆرێک لۆجیکـــی نییـــە دوای ئـــەو هەمـــوو نەهامەتییـــەی لەســـایەی حکومڕانی عیراقـــدا کـــورد بەخۆیـــەوە بینـــی کـــە بەدرێـــژای 35ســـاڵی ڕابـــردوو کوردســـتان ببـــووە تاقیگەیـــەک بۆ
تاقیکردنـــەوەی چەکەکانـــی عیـــراق وکیمیابـــاران وئەنفال و خاپوورکردنی 4500گونـــدی کوردســـتان وبـــەم دواییانـــەش بڕینـــی بودجـــەی کوردســـتان،جارێکی تـــر ئـــەوە ســـەلمێنرا کە مانەوە لەنـــاو عیراقی پڕ کێشـــە تەنها کات کوشتنە ،کورد ئێســـتا بێـــت یـــان چەند ســـاڵی تر دەبێت ئـــەم هەنگاوە بنێـــت دەبێت ئـــەم بڕیـــارە بـــدات وەئایندەیەکـــی ڕوونـــاک و ئـــارام بـــۆ نەوەکانـــی داهاتـــوو بنیـــاد بنێین،بۆیـــە گرنگە ئـــەم دەرفەتـــە لەکیـــس نەدەیـــن و ناکۆکـــی ناوخـــۆی وەال نێیـــن تەنها
ئـــەو ڕۆژە یەکدەنـــگ بیـــن کە ڕۆژی گشتپرســـییە ،ناکۆکیمـــان تەنهـــا خزمەت بـــە دوژمنانمـــان دەکات ئەو ناڕەزایەتیانـــەی هەمانە با هەڵیبگرین بۆ دوای دروســـت بوونی دەوڵەت کە زۆر باشـــتر ئەو د ەرفەتە دەڕەخسێت لەچوارچێـــوەی دەوڵەتـــی خۆمـــان چاکســـازی ڕیشـــەی بکەیـــن زیاتـــر وواڵتێکـــی سیســـتماتیک بنیاد بنێین زیاتر ئاسایشـــمان پارێزراو بکەین،وە ئـــەو کەرنەڤاڵـــەی 8/26کوردانـــی تاراوگـــە لـــە ئەڵمانیـــا لەســـۆنگەی هەســـتی بـــەرزی نەتەوایەتییـــان ئەنجامیـــان دا وەاڵمێکی کاریگەر بوو
وە هەڵوێستێکی ڕاستەقینەی کوردان بوو چونکە کوردێک کـــە لەوواڵتێکی بێگانە وەک پەناهەندەیەک دەژی زۆر لـــە ئێمە زیاتـــر لە غەمـــی نەبوونی دەوڵـــەت تێدەگات،لـــەو واقیعـــە تێـــدەگات کەچەند ســـەختە گەلێک بـــە پاســـپۆرتی وواڵتێـــک بـــژی کە تاوانـــی دژی مرۆڤایەتـــی نەمـــاوە بەرامبەری نەکات،هەرســـەرکەوتنێک بەدەســـت بهێنێت وەک هاوواڵتیەکی عیراقی تەماشـــا دەکرێت،بۆیە ئێستا کاتییەتـــی وەک هاواڵتیەکـــی ئـــەم جیهانـــە بـــە شـــکۆوە بژیـــن و ناو وشوناســـمان بەبـــەرزی بمێنێتـــەوە.
کاڵێ ئەحمەد
ژمارە ()5
3
لە هەگبەی ئافرەتێك...
ئایشـــە خـــان چاوەكانـــی كـــز و گوێیەكانـــی توانای بیســـتنیان الواز ببوو ،جەســـتە شـــەكەت و ماندووەكـــەی گوزارشـــتیان لـــە رۆژگارێكـــی دژوار دەكـــرد ،بـــەاڵم رۆشـــنبیری و بیركردنـــەوە نیشـــتیمانپەروەرانەكەی هـــەر گەنجانـــە بـــوو ،بە تایبەتـــی كە باس لـــە ریفراندۆم دەكـــرا .گروتینی بەشـــداری كردنـــی لە ریفرانـــدۆم و دەنگـــدان بە "بەڵێ" بـــۆ ســـەربەخۆیی كوردســـتان هیوایەكی نوێـــی بـــە ژیانـــی دەبەخشـــی ،كـــە پێدەچـــوو ســـااڵنێكە چاوەرێـــی دەكات .دوواندم ،پرســـیارم لـــە بـــارەی ژیانـــی و باروودۆخی ئێســـتای كرد، ئاخێكـــی هەڵكێشـــا ،ســـەری لەقانـــد ،بزەیەكی جـــوان رووخســـارە ماندووەكـــەی گەشـــاندەوە و گوتـــی ":تەواوە! خەونی كوردســـتانی ســـەربەخۆ دێتـــە دی وە منیـــش جارێكـــی تـــر لـــە دایـــك دەبمـــەوە ،بەاڵم لە دایكبوونێكـــی جیاواز ،كە هیچ كات پیـــر نابیـــت .حـــەزم دەكرد زیاتـــر بیدوێنم، چونكـــە وا پێدەچوو بیـــرەوەری زۆری لە هەگبەی ژیانیدا وەك هاوســـەرێكی پێشمەرگە حەشاردابێت، بۆیـــە بەبێ دوودڵـــی داوام لێكرد زیاتـــر لە بارەی ژیانی قســـە بـــكات ،ســـەیرێكی كـــردم و گوتی: "خۆشـــترین كاتەكانـــی ژیانم ئەو كاتانـــە بوو كە بـــۆ كۆكردنـــەوەی ئابوونە بۆ پێشـــمەرگەكان ماڵ بـــە ماڵ دەگـــەڕام ،مانگانە كۆمەڵـــە ئافرەتێك لە شـــوێنێك كۆدەبووینـــەوە ،هەر چەنـــدە لە تەمەن جیـــاواز بووین ،بـــەاڵم ئامانجێكـــی هاوبەش كۆی دەكردینـــەوە ،ئامانجێـــك كە هەموومـــان بڕوامان پێـــی هەبـــوو ،كوردایەتـــی ،نیشـــتیمانپەروەری و بەرەنگاربوونـــەوەی دوژمن .جارێكیان هەموومان لە ماڵـــی بەهیە خان كۆبوبوینەوە ،هـــەر ئەوەندەمان زانـــی دەنگەدەنگێكـــی زۆر لە كـــۆاڵن پەیدا بوو، بەهیە خان رای كـــردە دەرەوە و بە خێرایەكی زۆر هاتـــە ژوورەوە و گوتی" :هەڤـــااڵن ،كۆاڵن پر بووە لە عەســـكەر ،تازە ماڵوێران بوویـــن .نەماندەزانی چـــی بكەین ،هـــەر كەس لـــە بەر خۆیـــەوە بیری دەكـــردەوە ،زۆر ترســـاین ،بڕیارماندا هەر شـــتێك بێـــت ،ئێمـــە خۆمـــان نەدەیـــن بە دەســـتەوە و بەرگـــری لـــە خۆمـــان بكەیـــن ،مەترســـییەكە تا دەهـــات زیاتر دەبـــوو ،بیرمان دەكـــردەوە ئەگەر ئێمـــەی ئافـــرەت بكەوینە دەســـتی دوژمن چیمان بە ســـەر دێت! ئیتر هەر یەكە قســـەیەكی دەكرد، پـــاش ماوەیەك دەنگە دەنگەكە كـــپ بۆوە ،بەهیە خـــان جارێكی تـــر چـــوو دەرەوە و دوای ماوەیەك بەدەنگێكـــی بەرز گوتی" :تەواو ئاســـوودە بووین، ئـــەوان رۆیشـــتن ".هەنایەكمـــان هاتـــەوە بەرێ و ســـەیرێكی یەكترمان كرد و منیش گوتم" :ئێســـتا چی دەكـــەن هەڤااڵن ،من دەمەوێ بـــەردەوام ببم، ئافرەتەكانیـــش وتیان ئێمەش بـــەردەوام دەبین". هەربۆیـــە بریارمـــان دا مانگـــی داهاتـــوو لە ماڵی فاتیمـــە خان ،كـــە دایكـــی پێشـــمەرگەیەك بوو كۆبینـــەوە .ئـــای چ رۆژگارێـــك بـــوو ،بەراســـتی هەمـــوو رۆژێكمان چیرۆكێـــك بوو... لـــە ماڵی ئایشـــە خـــان هاتمـــە دەرەوە ،بیرم لە خەباتـــی ئافرەتـــی كـــورد دەكـــردەوە "چیرۆكی ســـەدان ئافـــرەت كە هـــەر كامەیـــان مێژوویەكی پڕلە شـــانازیان تۆمار كـــردووە ،بـــەاڵم زۆربەیان لـــە نـــاو الپەرەكانی مێـــژوودا ون بـــوون ،یان لە یـــاد كـــراون ،بۆیە دەنگـــدان بە "بەڵـــێ" لە 25 ئەیلـــول ،دووبـــارە نوســـیینەوەی چیرۆكـــی ئەو ئافرەتانەیـــە كە جێگـــەی شـــانازی ئێمەن".
نەسرین حەسەن
4
چوارشەممە 2017/9/13
ژمارە ()5
بۆ پەيوەندى كردنsarwenmohamad4@gmail.com :
بەڵێ بۆ چارەنوسمان
07504604250
مسۆگەرە! مهاباد قەرەداغی
د .ڤیان سلیمان مافــی دیاریکردنــی چارەنــوس مافێكــی ڕەهــای هــەر گــەل و نەتەوەیەکــەو ،بەدەســتهێنانی ئــەو مافــەش بــە رێــگاو میکانیزمــی جیــاوازو بەپێــی هــەل ومــەرج و فاکتــەرە بابەتــی و خودیەکانــی ئــەو گــەل و نەتەوەیــە دەبێــت .بڕیــاری ئەنجامدانــی ریفرانــدۆم بــۆ ســەربەخۆیی کوردســتان، لەالیــەن ســەرکردایەتی سیاســی و نوێنەرانــی پێکهاتەکانــی کوردســتان بــە ســەرکردایەتی و سەرپەرشــتی ســەرۆک بارزانــی ،هەڵبژاردنێکــی دروســت و گونجــاو بــوو بــۆ بڕیــاردان لــە چارەنوســی کوردســتان ،ئەمــەش لەبەرئــەوەی لەالیەکــەوە ریفرانــدۆم و دیموکراســی پرەنســیبێکی میکانیزمێکــی ئاشــتیانەیە بــۆ یەکالیــی کردنــەوەی هــەر پرســێک ،لەالیەکــی دیکــەش گەڕانەوەیــە بــۆ ڕای گــەل و بەشــداریپێکردنی جەمــاوەرە لــە بریــاری ســەربەخۆیی. وەرگرتنــی هــەر بڕیارێــک و هەڵبژاردنــی بژاردەیــەک لــە بەرامبــەر بژاردەیەکــی دیکــەدا ،لــە کاتێکــدا ،کــە بڕیارەکــە بــۆ پرســێکی گشــتی بــێ و پەیوەنــدی بــە داهاتــوی نیشــتیمانەوە هەبێــت ،هاونیشــتیمانی ڕوبــەڕوی بەرپرســیاریەتی دەکاتــەوە بــەوەی هــەردوو بــژاردە لەبەرچــاو بگیرێــت و دەرنجامەکانیــان بەیەکــدی بــەراورد بــکات ،لــەم چوارچێوەیــەدا مرۆڤــی هۆشــیار بەرپرســیارانە هەڵســوکەوت دەکاو هەلومەرجــی خــۆی و ئەندامانــی دیکــەی کۆمەڵگەکــەی لەبەرچــاو دەگــرێ و شــیمانەی ئــەوە دەکا ،کــە کامــە بــژاردە دروســتەو داهاتویەکــی باشــترو ئارامتــرو ســەقامگیرتر بــۆ خــۆی و کۆمەڵگەکــەی بــەدی دێنێــت. لێرەدا وەک هاونیشتیمانی کوردستانی لــە دوڕیانێکــی چارەنوسســازداین و لــە ئەزمونێکــی مێژویــی دا دەکەوینــە بــەردەم هەڵبژاردنــی یەکێــک لــە دوو بــژاردە ،تەنهــا دوو بــژاردە ،بــەاڵم بــۆ پرســێکی هەتــا هەتایــی ،بــۆ پرســێک، کــە داهاتــوی گەلێکــی لەســەر بەنــدە، بــۆ پرســێک کــە دەریایــەک خوێنــی بــۆ ڕژاوە ،چەندیــن شۆڕشــی بــۆ کراوە،بــۆ ســەربەخۆیی نیشــتیمانێک، کــە ئەگــەر قوربانیــدان تەنهــا پێــوەری ســەربەخۆیی و دەوڵەتــی ســەربەخۆ بــا ،ئــەوا بــێ گومــان مێــژوی خەبــات و قوربانیدانــی کوردســتان بەشــی دروســت کردنــی چەندیــن دەوڵــەت دەبــوو ،ئــەم دوو بژاردەیــە ،بــژاردەی (بەڵــێ و نەخێــر) ە ،بــۆ جیابونــەوە
لــە عێــراق و ســەربەخۆیی کوردســتان. بــژاردەی (نەخێــر) ،کــە لــە کورتتریــن پیناســەیدا مانەوەیــە لــە نێــو عێــراق دا ،کــە ئەمــەش بــە واتــای مانەوەیــە لــە چوارچێــوەی ڕابردویەکــی خوێنــاوی و پــڕ ســتەم و داهاتویەکــی نادیــار، خۆبەســتنەوەیە بــە دەوڵەتێکــی شکســتخواردوی پــڕ کێشــەی بــێ چارەســەر ،دەوڵەتێــک ،کــە تێیــدا لــە قۆناغێکــدا دوچــاری ســڕینەوە، جیــاکاری ،ئەنفــال ،کیمیابــاران و وێرانــکاری بوینــەوە ،لــە قۆناغێکــی دیکــەش دا ســەرچاوەی ســەرەکی داهاتــی بڕیــن و مافــە دەســتوریەکانی پێشــێل کردیــن و هەوڵــی دا ئــەوەش، کــە بــە دەســتمان هێنابــوو لێمــان وەربگرێــت. لــە بەرامبــەردا دەنگــدان بــە (بەڵــێ) کــە ،جیابونەوەیــە لــە عێــراق و دامەزراندنــی قەوارەیەکــی سیاســی سەربەخۆ ،خۆبەڕێوەبردن و یەکخستنی توانــاکان بــۆ چارەســەرکردنی کێشــەو قەیرانــەکان ،گفتوگــۆی هەمەالیەنــە دەربــارەی سیســتەمێکی مۆدێــرن بــۆ بەڕێوەبردنــی واڵت ،هەوڵــدان بــۆ بەهێزکــردن و گەشــەپێدانی ئــەو پایــەو ڕەگەزانــەی بــە دەوڵەتبــون کــە لــە ئێســتادا بونیــان هەیــە ،داڕشــتنەوەی یاســاکان و دانانــی دەســتورێک ،کــە مافــی یەکســانی هاواڵتیبــون بپارێــزێ و مــرۆڤ پلــە یــەک و پلــەدوو ،ئایــن و نــەژادی بااڵدەســت نەبێــت ،بەڵکــو هەمــوان یەکســان بــن لــە ئــەرک و مــاف دا لــە چوارچێــوەی دەوڵەتێکــی مەدەنــی. هەرچەنــدە ناتوانیــن لــەم وتــارە کورتــەدا ســەرجەم الیەنەکانــی بــەراوردکاری لــە نێــوان ئــەم دوو بژاردەیــەدا بخەینــەڕوو ،بــەاڵم وەک بەرچاوڕونیــەک پێویســتە ئەمانــە بــە بیــر خۆمــان بهێنینــەوەو لــە کاتــی هەڵبژاردنــی یەکێــک لــە دوو بــژاردەی بەڵــێ و نەخێــر ،هەرگیــز بژاردەیــەک دەستنیشــان نەکەیــن ،کــە دواتــر پەشــیمان بیــن لــە هەڵبژاردنــی، بەڵکــو بــە (بەڵــێ) ی پــڕ شــانازی و شــکۆمەندی ســندوقەکانی دەنگــدان پــڕ بکەیــن و شــانازی ئەوەمــان بەرکەوێــت، کــە بــە دەنگــی (بەڵــێ) بەشــداریمان کــرد لــە بونیادنانــی دەوڵەتــی ســەربەخۆ ،لــە کۆتایــی دا خــۆری ســەربەخۆیی کوردســتان وا هەڵدێــت و ئێمــە لــە ئێســتاوە تیشــکەکانی دەبینیــن.
"بەڵێ" ی پارێزگای کەرکووکی تاجی سەری کوردستان بۆ سەربەخۆیی. مسۆگەرە! "بەڵـــێ"ی هەڵەبجـــەی شـــاری هـــەزاران شـــەهیدی کیمیایـــی .هەڵەبجەکـــەی ئەحمـــەد موختـــار جاف و گـــۆران. مسۆگەرە! "بەڵێ"ی دهۆکی رەنگین وەک ئااڵ ،دهۆکی بڵند و بااڵ. مسۆگەرە! "بەڵێ"ی خەڵکی هەولێری دلێر ،هەولێری پڕ لە گواڵڵەسوورە و شلێر. مسۆگەرە! "بەڵێ"ی شاری سلێمانی ،شارێکی بێ رکابەر لە ورەبڵندی و لە جوانی! مسۆگەرە!
"بەڵێ"ی شەنگال "بەڵێ"ی گەرمیان ،مەڵبەندی شۆڕش و ئەنفال مسۆگەرە! بەڵێی بێ خەوشی خانەقین گارا و سەفین بارزان ،هەورامان و حەمرین "بەڵێ"ی ئاران و کوێستانمان ،بەڵێی بەهێزی کوردستانیانی هەندەران. کێ دڵی دێ بڵێ نەخێر بۆ دایکی پیرۆزی هەمووان! کێ ئەوەندە ناهۆشیارە رەتی کاتەوە سەربەخۆیی کوردستان؟!