Column: Juglen Zwaan

Is het eten van wortels echt goed voor je ogen?

Wij Nederlanders zijn dol op het eten van wortels. Gelukkig groeien ze goed in de Nederlandse bodem, waardoor telers gemakkelijk aan de vraag kunnen voldoen. Wortels staan hoog in de Nederlandse top 10 van meest gegeten groente. Er gaat al jaren het verhaal rond dat deze groente goed zou zijn voor je ogen, maar is dat ook zo? Wat zit er eigenlijk allemaal in? Is een wortel echt zo gezond? En hoe komen ze aan hun oranje kleur? In de column van deze maand duiken we erin!

De oranje kleur van wortels komt door de kleurstof bètacaroteen. Bètacaroteen wordt ook wel provitamine A genoemd. Deze stof wordt in het lichaam omgezet tot vitamine A. Deze vitamine is erg belangrijk voor het gezichtsvermogen. De bekende uitdrukking dat het eten van wortels goed is voor een scherp zicht, komt dus niet uit de lucht vallen. Een vitamine A-tekort is één van de meest voorkomende oorzaken van blindheid. Deze vitamine zorgt voor het onderhoud aan de lichtgevoelige cellen in onze ogen. Vitamine A is de bouwsteen van rodopsine, een lichtgevoelig pigment dat voorkomt in de staafjes in het netvlies van de ogen. Wanneer er licht op ons netvlies terechtkomt, valt het rodopsine uiteen, waardoor er een elektrische impuls ontstaat. Deze wordt vervolgens doorgestuurd naar het visuele gebied in de hersenen en kunnen we onze omgeving waarnemen. Daarna wordt het rodopsine met behulp van vitamine A weer hergebruikt, zodat het bij prikkeling opnieuw een signaal kan opwekken. Dit regenereren kost even wat tijd, wat kan resulteren in een tijdelijke blindheid na blootstelling aan een fel licht zoals een flitser, krachtige lamp of de bliksem. Voldoende vitamine A is zeer belangrijk tegen nachtblindheid.

De actieve vorm van vitamine A noemen we ook wel retinol. Het lichaam heeft 12 μg bètacaroteen nodig om 1 μg retinol te produceren. Van andere carotenen heeft het lichaam zelfs 24 μg nodig. Het advies voor een volwassen man is om dagelijks 800 μg aan retinol binnen te krijgen. Een portie wortelen van 200 gram bevat geen retinol, maar wel alfa-caroteen en bètacaroteen, die het lichaam beide kan omzetten naar retinol. Hierdoor levert een portie van 200 gram wortelen dik 200% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan vitamine A op!

Vitamine A is overigens niet alleen gunstig voor de ogen, maar ook cruciaal voor een krachtig immuunsysteem, celgroei en de voortplanting.

De meeste mensen denken bij wortels aan de oranje variant, maar er zijn vele andere varianten met een verscheidenheid aan kleuren op de wereld. Denk hierbij aan rode, paarse, gele en witte wortelen. Er gaat het verhaal rond dat de oranje wortel eeuwen terug is gekruist om het koningshuis te eren, maar geschiedkundigen discussiëren er nog steeds over of dit wel klopt. We weten wel dat de oranje wortel in die periode een tijdje is verboden, omdat het koningshuis toen in de problemen raakte. Naast caroteen zijn wortels ook interessant om hun vezels, zeer veel vitamine B3, vitamine E en K, biotine, kalium en koper. Daarnaast bevatten wortels flink wat luteïne, lycopeen en anthocyanines. Lycopeen wordt in verband gebracht met een verlaagd risico op bepaalde type kankers en cardiovasculaire ziekten. Luteïne en lycopeen zijn overigens ook carotenen. De carotenen tezamen worden in verband gebracht met een lagere kans op Leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD). Bij LMD gaat de macula (ook wel gele vlek genoemd) achteruit, wat het centrale deel is van het netvlies en waar je scherp mee ziet. Dankzij de macula kun je dus deze lettertjes scherp zien en de

column lezen. LMD is een aandoening die vooral voorkomt bij mensen die ouder zijn dan 55 jaar.

Onderzoek in de medische literatuur leerde mij dat onderzoekers erg enthousiast zijn over wortelen als het gaat om het verbeteren van de ooggezondheid, maar dit recht is niet exclusief voor deze groente. Ook zoete aardappels, pompoen en spinazie leveren vele carotenen, vitamines en mineralen, die gunstig zijn voor de gezondheid van de ogen. Om af te sluiten nog een laatste tip die ik tijdens mijn zoektocht in de medische literatuur tegenkwam: onderzoekers laten weten dat een gekookte wortel gunstiger is voor de gezondheid, dit omdat de carotenen dan geconcentreerd zijn en je deze ook nog eens beter op kunt nemen.

Gezonde groet,

Juglen Zwaan