Meccano modellen

1

REPORTAGE Mister Meccano

Wie wat bewaart die heeft wat! Struinend door mijn ‘jeugdarchief’ komt het houten kistje telkens weer uit het stoffi ge hoekje tevoorschijn. De inhoud: een verzameling geperforeerde metalen strippen, platen, hoeklijnen, assen en wielen aangevuld met een zakje vol boutjes en moertjes, formaat M4. ‘Meccano’ heet het constructieve speelgoed dat in mijn jonge jaren razend populair was en bedoeld om zelf hijskranen en allerhande voertuigen mee te bouwen.

ROB THEUNISSEN

Ook landbouwmachines? Jazeker, al zal ik me daar zelf hoogstwaarschijnlijk niet meer aan wagen. Dat laat ik graag over aan iemand die dit veel beter kan. Lambert van der Veeken uit Rosmalen is een gedreven Meccano-liefhebber en daarnaast werkzaam in de agrarische wereld. Waar deze combinatie toe leidt leest u in de volgende reportage.

GESCHIEDENIS

De uitvinding van het Meccano bouwsysteem is al veel ouder dan menigeen zou vermoeden. Engelsman Frank Hornby uit Liverpool gaf in 1901 de aftrap onder de naam ‘Mechanics Made Easy’ en al spoedig kwamen de eerste bouwdozen op de markt. De zaken gingen voorspoedig en in 1907 werd de naam ‘Meccano’ geregistreerd, mogelijk ontstaan uit de woorden ‘Make and Know’. Het bleef niet alleen bij Meccano, want Hornby produceerde ook nog ander jongensspeelgoed zoals de inmiddels bekende ‘Dinky Toys’ autootjes. Uiteindelijk werd het bedrijf na fi nanciële moeilijkheden in 1964 opgekocht door Lines Bros die de productie voortzette totdat in 1979 defi nitief het doek viel.

2

3

4 5

6 7

Tegenwoordig is Meccano eigendom van de Japanse speelgoedfabrikant NIKKO. Het succes van Meccano leidde ertoe dat andere speelgoedfabrikanten hier wel een graantje van wilden meepikken. Met name na de Tweede Wereldoorlog toen de economie op het Europese vasteland met een sneltreinvaart op gang kwam, verschenen vele soortgelijke bouwdozen, vaak afkomstig van bekende modelspoor-producenten zoals Märklin en Trix. Al deze verschillende merken waren niet altijd te combineren, omdat elke fabrikant z’n eigen standaard maatvoeringen hanteerde. Een bijzondere vermelding in dit rijtje is weggelegd voor de Nederlandse stempelmaker Jan Blom uit Hengelo die in 1946 de ‘Technische Elektrische Metalen Speelgoed Industrie’ ofwel ‘TEMSI’ oprichtte. Het bedrijf had aanvankelijk veel succes maar raakte in de tachtiger jaren in de problemen, mede door de toenemende concurrentie van ander speelvermaak. Uiteindelijk nam het Duitse bedrijf Metallus in 1997 de gehele productielijn over en is tot op de dag van vandaag nog steeds actief in dit segment.

1. Lambert in zijn hobbykamer 2. Tractor met ploeg 3. Tractor met frees gebouwd in 1987 4. Dorsmachine met balenpers, samen 1 meter lang 5. Opraap-doseerwagen 6. Zwadhark 7. Tractor met getrokken maaier

10 11

DE BOUWER

Op een zonnige vrijdagmiddag in oktober stuur ik mijn vierwielige bolide -nee die is niet van Meccano- naar de kop van Noord-Brabant. Aan de rand van Rosmalen waar de ‘bewoonde wereld’ overgaat in het ‘natuurgroen’ woont en werkt Lambert van der Veeken. De inmiddels 62-jarige ondernemer is een Meccano-fan pur sang. Techniek was altijd al zijn passie. Hij haalde destijds via een ‘slimme’ omweg zowel het diploma Lagere Landbouwschool alsook Lagere Technische school kort achter elkaar. In 1979 nam hij het ouderlijke loonbedrijf over, betrad een jaar later het huwelijksbootje en is tot op heden honkvast gesetteld op de plaats waar hij als kind opgroeide. Het agrarische loonbedrijf was op den duur niet meer rendabel en werd in 1996 omgeturnd tot een recycling- en cultuurtechnisch loonbedrijf voor werkzaamheden in het openbaar groen. Daarnaast maakt advies en begeleiding voor hovenierswerk tegenwoordig ook deel uit van z’n takenpakket. Lambert kwam als 8-jarige jongen al in aanraking met Meccano, net als z’n leeftijdgenootjes destijds. Het eerste model dat hij nabouwde was een houtzaagmachine uit de ‘eigen’ bedrijfsinventaris, dat is het voordeel als je alle mogelijke voorbeelden binnen handbereik hebt. Vele machines volgden en op 14-jarige leeftijd stonden zijn kunstwerkjes al te kijk op de landbouwbeurs in Liempde. Enkele jaren later moest de Meccano-hobby even pas op de plaats maken, ongetwijfeld voor zaken die nou eenmaal horen bij de ‘onstuimige weg naar volwassenheid’, als ik het zo mag zeggen. Na de geboorte van zijn eerste dochter kwam de ultieme verleiding weer snel terug, kreeg een eigen plekje in de woonkamer en zou in de loop der jaren uitgroeien tot wat het nu is: het Meccano-museum. Deze is ondergebracht in een niet meer gebruikte opslagloods van het oude loonbedrijf en herbergt een hele reeks voornamelijk agrarische modellen die Lambert in de loop der jaren heeft gebouwd. Naast het museum neemt hij jaarlijks aan 5 à 6 tentoonstellingen deel en is hij lid van het Meccano Gilde Nederland, opgericht in 1982. Deze vereniging telt op dit moment zo’n 430 leden. Dat waren er ooit meer, maar net als in andere modelbouwverenigingen speelt de vergrijzing ook hier parten. En daarmee zijn we op een gevoelig punt beland, want Lambert wil met zijn museum meer bereiken dan alleen een herinnering aan ‘betere tijden’. Inmiddels zal bij velen bekend zijn dat de minister van onderwijs de technische vakken min of meer uit noodzaak wil stimuleren c.q. aantrekkelijk maken voor de toekomstige generatie. Als je om je heen kijkt, lijkt de jeugd van vandaag alleen nog maar oog te hebben voor uiterlijk vertoon, smartphones en ‘social babbelmedia’. Van hun directe (nog jonge) ouders moeten ze het ook niet hebben en op scholen tel je niet meer mee als je niet toegeeft aan al die moderne rages. Terwijl de oudere generatie steeds meer moeite heeft alle digitale ontwikkelingen bij te houden moeten we voor vaklieden zoals monteurs, timmerlui en loodgieters steeds vaker een beroep doen op het (verre) buitenland. Lambert heeft zich tot doel gesteld mee te helpen de jonge generatie weer enthousiast te maken voor techniek en knutselen. Meccano is in die zin een ideaal speelgoed om zelf dingen te ontwerpen en te bouwen met de beschikbare materialen. In het museum bevindt zich dan ook een grote werktafel waar kinderen hun gang kunnen gaan. Hoewel Meccano heden ten dage nog steeds door diverse fabrikanten wordt aangeboden heeft Lambert toch wat kritiekpunten. Enerzijds zal Meccano wat meer met zijn tijd mee moeten gaan, zoals het gebruik van digitale mogelijkheden in allerlei aandrijftechnieken.

14 15

Anderzijds verdienen algemene bouwdozen de voorkeur boven specifi eke modellen. Een radiografi sch bestuurbaar autootje met een opbouw van Meccano bouw je maar één keer en dat is eigenlijk niet de bedoeling. Kortom: Meccano als educatief middel inzetten lijkt zo gek nog niet en als het bijdraagt in een hernieuwde interesse voor techniek is dat weer mooi meegenomen. Lambert, die me toevertrouwt dat er twee dingen een grote plek in zijn leven hebben nl. zijn gezin en Meccano, lijkt in elk geval de juiste persoon voor deze missie.

DE MODELLEN

Het museum is verdeeld in twee ruimtes. Je komt binnen in een soort café-achtige ontvangstkamer alwaar consumpties genuttigd kunnen worden. Hierachter bevindt zich de eigenlijke uitstalruimte met een gemoedelijke en authentieke uitstraling. Alle modellen staan opgesteld op lange aaneengesloten tafels die bedekt zijn met zand en stukken ruw hout om een landelijke sfeer te scheppen. Landbouw en grondverzet is het leidende thema onder de pronkstukken. Een zuivere schaalgrootte is niet aan de orde, maar gemiddeld moet je denken aan 1/10. Als je de machines nader bekijkt zal blijken dat Lambert een echte techneut is. Alle delen zijn waar mogelijk functioneel en uitgerust met electro-aandrijving. Onderdelen die niet met Meccano zijn te verwezenlijken zoals grote tractorwielen, rollen, transportbanden en aandrijfriemen komen van buitenaf. Ook een mesttank laat zich nou eenmaal niet erg geloofwaardig nabouwen met geperforeerde stripjes. In totaal staan er zo’n 30 modellen uitgestald die in een tijdsperiode van 50 jaar zijn gebouwd. Het zijn allemaal stevige jongens en de grootste combinatie, een dorsmachine met balenpers is maar liefs een meter lang. Een bepaald merk tractor of werktuig nabouwen is met Meccano een stap te ver ondanks dat in sommige modellen spontaan een specifi ek voorbeeld in beeld komt. De gebruikte Meccano onderdelen zijn afkomstig van diverse fabrikanten al is onze ‘eigen’ Temsi wel sterk vertegenwoordigd. Lambert kocht in de loop der jaren veel afgedankte bouwdozen op of kreeg ze zelfs hier en daar spontaan aangereikt. Neem eens een kijkje op eBay of Marktplaats en je zult zien dat er her en der nog veel aangeboden wordt, dus als je er nog zin in krijgt.... Hoe het in de toekomst met Meccano zal vergaan staat in de sterren geschreven, maar dat de algehele belangstelling voor techniek en knutselarij een oppepper kan gebruiken, daar zijn we het wel over eens. Als ik later die middag na afscheid te hebben genomen van Lambert, weer huiswaarts keer, zit ik me te bedenken hoe zo’n Meccano voertuig in schaal 1/1 op de weg zou aanvoelen: loodzwaar en oncomfortabel vrees ik, maar wel oerdegelijk.

Heeft u na het lezen van dit artikel interesse gekregen dit museum eens te bezoeken, kijk dan voor openingstijden en andere informatie op www.meccano-museum.nl. Bekijk de beelden van de werkende machines via: https://youtu.be/YCZlRODlhu0

8. Stalmeststrooier gebouwd in 1996 9. Zelfrijdende voermengwagen 10. Aardappelrooier 11. Zelfrijdende mestinjecteur 12. Maaidorser gebouwd in 1982 13. Tractor met opgebouwde kraan 14. Tractor met aanhanger, deze is al 50 jaar oud 15. Landbouwspuit