7 мамыр 2016 ж пдф

ұлы жеңіс елге әкелген ырыс, құт, нағыз бақыт – бейбітшілік, тыныштық! біріңді, қазақ, бірің дос, көрмесең, істің бәрі бос.

9

Жамбыл облыстық қоғамдықсаяси газет

мамыр №5-2 35 (1-6428 ), 74281 Сенбі, 7 мамыр, 6102 жыл

ak-jol-taraz@rambler.ru

www. akjolgazet.kz

президент

бізге халыққа ұнамайтын заңның керегі жоқ

Мемлекет басшысының төрағалығымен күн тәртібіндегі өзекті мәселелер жөнінде кеңес өтті. Ке ң е с ке П а рл а м е н т палаталарының төрағалары, Премьер-Министр, Президент Әкімшілігінің Басшысы, Үкімет мүшелері мен мемлекеттік органдардың басшылары қатысты. Мемлекет басшысы ел дамуының негізгі бағыттарына, соның ішінде жер реформасына тоқталып, Үкімет қызметіне баға берді және тиісінше бірқат ар шешім қабылдады. Нұрсұлт ан Назарбаев елде жүргізіліп жатқан Бес институционалдық реформа дағдарысқа қарсы кешенді жоспар болып саналатынын атап өтті.

– Әлемде қазір инвестиция т апшылығы орын алып отыр, дамушы нарықтардан капиталдың кетуі байқалуда. Дамушы елдердегі инвестициялар ағынының қарқыны 20 жылда алғаш рет кері сипатқа ие болуда. Егер 2008-2014 жылдары Қазақстанға келетін тікелей инвестициялар көлемі жыл сайын орта е сеппен 24 миллиард долларды құраса, былтыр ол 15 миллиард доллардан аз болды. Елдер арасында сыртқы инвестиция үшін бәсеке к ү ш е й і п , м е м л е ке т т е р инве стиция тарту үшін қолайлы жағдай жас ап

жатыр, – деді Қазақстан Президенті. Мемлекет басшысы елдің ауыл шаруашылығы саласында 2 миллион 300 мың адам жұмыспен қамтылғанын айтты.

– Сөйте тұра бұл салада еңбек өнімділігі төмен деңгейде қалып отыр. Отандық фермерлер бір гектар жерден орта е сеппен 400 доллардың

мереке қ ұтты болсын!

жауынгерлер рухының алдында тағзым етіп, басымызды иетін күн Облыс әкімі К.Н.Көкірекбаевтың облыс жұртшылығын 7 мамыр – Отан қорғаушы және 9 мамыр Жеңіс күні мерекесімен құттықтауы Құрметті Ұлы Отан соғысы ардагерлері! Қымбатты сарбаздар мен сардарлар! Қадірменді жамбылдықтар! Сіздерді барша отандастарымыз үшін мәртебесі биік, орны ерекше Отан қорғаушы және Ұлы Жеңіс күні мерекесімен шын жүректен құттықтаймын! Б ұ л – ш ы н а й ы п ат р и о т и з м м е н О т а н ғ а сүйіспеншілікті, мұқалмас ержүректікті, келісім мен достықты бейнелейтін жалпыхалықтық мереке. Бұл – Ұлы Отан соғысында ерлік пен батылдықтың өлшеусіз үлгісін көрсеткен жауынгерлер рухының алдында тағзым етіп, басымызды иетін күн. Қарулы күштер ардагерлері мен сапта жүрген сарбаздарымызға құрмет көрсететін күн. Халқымыздың сол сұрапыл соғыстағы жеңістері болмаса, бүгінгі жарқын, бейбіт өмір де болмас еді. Аға ұрпақтың ерліктерінің арқасында жер шарына бейбітшілік орнады. Бүгінгі тәуелсіздік тұғырының берік, еңсеміздің биік болуы да, еліміздің өркендеуі мен елордамыздың гүлденуі де осынау мерекенің жемісі. Біз қашан да Ұлы Отан соғысы ардагерлері мен Тәуелсіз еліміздің Қарулы Күштері қатарында қызмет етіп жүрген жауынгерлердің бойынан Отанға деген адалдықтың үлгісін көреміз. Ел басына күн туған шақта Жамбыл облысынан майданға 70 мыңнан астам азамат аттанып, соның 36-мыңнан астамы елге оралмады. Майданда ерен ерлік көрсеткен 22 жамбылдық Кеңес Одағының Батыры атанды, 7-сі Даңқ орденінің толық иегерлері болды. Бүгінде, от пен оқтың ортасынан аман-сау оралған майдангерлердің 169-ы ғана арамызда. Ардагерлерге құрмет көрсету,олардың ерлік жолдарын жас ұрпаққа үлгі-өнеге ету біздің парызымыз. Биылғы Ұлы Жеңіс мерекесі Тәуелсіздіктің 25 жылдық белесімен орайлас келіп отыр. Жеңіс пен жетістік ұғымдары еліміздің даму қарқынымен қашанда қанаттас келеді. Тәуелсіздік құндылықтарын сақтау баршамыздың міндетіміз. Егемен еліміздің аспаны ашық, бейбіт өмірі баянды болсын! М е р е ке л е р і ң і з бе н , қ ы м б ат т ы жамбылдықтар!

(абай).

өнімін а лады. Дәл о сы көрс еткіш АҚШ-т а 1,5 мың долларды, Германияда – 2800, Францияда 3200 долларды құрайды. Ау ы л ш а руа ш ы л ы ғ ы жаңа техникаға, жаңа технологияларға, суғару жүйелеріне инве стиция с а л у ғ а м ұ қ т а ж , – д ед і Нұрсұлтан Назарбаев. Елбасы әлем елдері шетелдік инвестиция тарту

үшін барынша қолайлы жағдай жасап жатқанына назар аударды.

– Әлемдік тәжірибеде ауыл шаруашылығына салынған қаражат өзін ақтау үшін 1015 жыл керек. Қазақстанда ау ы л ш а руа ш ы л ы ғ ы мақс атындағы жерлерді 10 жылға, соның ішінде шетелдіктердің жалға алуы туралы заң ұзақ уақыттан бері қолданылып келеді. Алайда

бұл салаға әлі айтарлықтай инве стиция келген жоқ. Шетелдіктер 65 мың гектарда ғана жұмыс істеп жатыр, яғни жалға алынған жердің 0,06 пайызы ғана. Бірақ жоғары өнімділікті қамтамасыз етіп отыр. Жерді ұзақ мерзімге жалға беру – бүкіл дүние жүзі бойынша инвестиция тартудың амалы. Бельгия, Германия, Грекия, Нидерланд сияқты елдер

жыр-жәдігер

шетелдік инвесторлардың жерді меншікке немесе жалға алуы мәселесіне қандай да бір шектеу қоймайды. Францияда шетелдік инвесторлар үшін жер ре сурст арын жа лға а лудың ең ұзақ мер зімі 99 жылды құрайды. Жер кодексі нормаларын әзірлеу барысында бұл тәжірибелер ескерілді. Бірақ жерді шетел азаматтарына сату мәселесі болған емес, қазір де жоқ, – деді Қазақстан Президенті. Нұрсұлтан Назарбаев жаңа нормалардың мәні тиісті топтарға жеткізілмегенін атап өтті.

– Қабылданған заңның тетіктері мен нормалары ж ұ р т ш ы л ы қ т ы ке ң і н е н қатыстыру арқылы талқыланбады. Сондықтан көп жағдайда халықтың а л а ң д ау ы д ұ р ы с . Е г е р қазақстандықтар қабылданған шешімге с енбейтін болс а, демек бұл дұрыс емес деген сөз. Өйткені, бұл өзгерістер халық үшін жасалып жатыр. Қоғамда жерді жалға а лу жөніндегі бірқат ар заңнамалық нормаларға қатысты күмән туғанын е скеру маңызды, – деді Мемлекет басшысы. Осыған байланысты Қазақстан Президенті Жер кодексінің қоғамдық резонанс тудырған бірқатар нормаларына 2017 жылға дейін тоқтау салды.

Кешікпей жарым келер деп, Төрінен сайлап орынды. Батысқа қарап елеңдеп, Ару жүр тосып жолыңды.

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы

А.И. Мырзахметовті Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрі қызметіне тағайындау туралы Ас қ а р И с а бе к ұ л ы М ы р з а х м е то в Қ а з а қ с т а н Республикасының Ауыл шаруашылығы министрі болып тағайындалсын. Қазақстан Республикасының Президентi Н. Назарбаев Астана, Ақорда, 2016 жылғы 6 мамыр

№ 252

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы

Д.Ә. Абаевты Қазақстан Республикасының Ақпарат және коммуникациялар министрі қызметіне тағайындау туралы Д ә у р е н Ә с ке р б е к ұ л ы Аб а е в Қ а з а қ с т а н Республикасының Ақпарат және коммуникациялар министрі болып тағайындалсын. Қазақстан Республикасының Президентi Н. Назарбаев Астана, Ақорда, 2016 жылғы 6 мамыр № 254

Батыр елдің сәулеті, Балқұрақ көлдің сәулеті.

(Жалғасы 2-бетте).

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Сырбай Мәуленов.

Соғыстан қайтқан солдаттар Жаутаңдап қарап дала тұр, Көз жасын сүртіп жаңа бір. Хабарсыз ұлын сұрауға, Жолыңды тосып ана жүр. Қанша үйдің ұрлап адамын, Қанша үйде сөніп қалды оттар. Көрдің бе ұлын ананың, Соғыстан қайтқан солдаттар?

Газет 2 91 жылғы 1 мамырдан шығады.

Көтерді бәрін ауырдың, Азамат болып арды ақтар. Көрдің бе жарын арудың, Соғыстан қайтқан солдаттар? Кетерде солдат жарының, Ішінде қалған ана жыл. «Көкемді айтпай танырмын», – Деп бір сәби бала жүр. Қайырылмай қалай кетесің, Хабарсыз қалай ол тоқтар? Көрдің бе оның көкесін, Соғыстан қайтқан солдаттар?

Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградаларымен наградтау туралы Қаулы етемiн: 1. Қазақстан Республикасына сіңірген аса үздік еңбегі, әскери және қызметтік борышын атқару үстінде көрсеткен ерлігі мен жанқиярлығы үшін: жоғары дәрежелі ерекшелік белгісі – «Халық қаһарманы» атағы беріліп, айрықша ерекшелік белгісі – Алтын жұлдыз бен «Отан» ордені тапсырылсын: Родин Дмитрий Олегович – «Fokker-100» әуе кемесінің командирі, Алматы қаласы Үмбетов Қайрат Жарылқасынұлы – Ұлттық ұлан «Орталық» өңірлік қолбасшылығының штаб бастығы – 6505 әскери бөлімі командирінің бірінші орынбасары.

2. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасының Президентi Н. Назарбаев Астана, Ақорда, 2016 жылғы 3 мамыр № 244

7 мамыр – отан қорғаушы күні

Қарулы күштер – ел қорғаны Ардақ Үсейінова, «Ақ жол».

Биыл тәуелсіз Қазақстанның Қарулы күштерінің құрылғанына 24 жыл толды. Б ү т і н б і р е л д і ң Қ а рул ы к ү ш т е р і н і ң қалыптасуы жолында бұл аса көп уақыт емес. Дегенмен, осы қысқа мерзімде Жоғарғы Бас Қолбасшы Н.Ә.Назарбаевтың тікелей қолдауымен мемлекетіміздің жоғары әскери әзірлігі бар қуатты армиясы құрылды. Елдің түрлі өңірлерінде әскери құрылымдардың жауынгерлік қабілеттілігін арттыру үшін әскери округтер «Астана», «Шығыс», «Батыс» және «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылықтары болып қайта құрылды. Әскеріміз айбынды күшке айналды. Қорғаныс өнеркәсібі дамыды.

7 мамыр – Отан қорғаушы күніне орай Тараз қаласындағы «Баласағұн» орталық концерт залында өткен салтанатты жиында осыған көз жеткіздік. Салтанатты жиынға облыс әкімі Кәрім Көкірекбаев қатысып, тұтастық пен тыныштық сақшыларын төл мерекелерімен құттықтады. (Жалғасы 5-бетте).

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы

Жер заңнамасының кейбір нормаларын қолдануға мораторий енгізу туралы Қазақстан Республикасы Конституциясының 40-бабына, 44-бабының 3) тармақшасына сәйкес қаулы етемін: 1. 2016 жылғы 31 желтоқсанға дейін мыналарға: 1) «Қазақстан Республикасының Жер кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2015 жылғы 2 қарашадағы Қазақстан Республикасы Заңының нормаларын қолдануға; 2) шетелдіктерге, азаматтығы жоқ адамдарға, шетелдік заңды тұлғаларға, сондай-ақ жарғылық капиталындағы шетелдіктердің, азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік заңды тұлғалардың үлесі елу пайыздан асатын заңды тұлғаларға ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін жалдау шарттарымен уақытша жер пайдалану құқығын беруге; 3) жеке және заңды тұлғаларға мемлекеттік меншіктегі ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiне жеке меншік құқығын беруге мораторий жариялансын.

2. Қазақстан Республикасының Үкіметі: 1) осы Жарлықтың 1-тармағын іске асыруға бағытталған заңнамалық түзетулер енгізуді қамтамасыз етсін; 2) жер реформасы жөнінде Комиссия құрсын; 3) Осы Жарлықты іске асыру жөнінде өзге де шаралар қабылдасын.

3. Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы осы Жарлықтың 1-тармағын іске асыру барысында заңдылықтың сақталуын қадағалауды қамтамасыз етсін.

4. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.

5. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев Астана, Ақорда, 2016 жылғы 6 мамыр № 248

2

www.akjolgazet.kz

7 мамыр, 2016 жыл

ПРЕЗИДЕНТ

БІЗГЕ ХАЛЫҚҚА ҰНАМАЙТЫН ЗАҢНЫҢ КЕРЕГІ ЖОҚ

(Соңы. Басы 1-бетте).

– Бұл мəселені егжейтегжейлі қарастыру керек. Егер талқылаудан кейін Парламент ортақ шешімге келетін болса, мораторий алып тасталады, ал егер олай болмаса, күшінде қалады. Халыққа ұнамайтын заңның керегі жоқ. Бұл ретте мораторий сақталған жағдайда ауыл шаруашылығының жағдайы нашарлауы мүмкіндігін түсіндіру қажет. Сондай-ақ Үкімет жанынан Премьер-министрдің бірінші орынбасары Б.Сағынтаевтың б а с ш ы л ы ғ ы м е н ко м и с с и я құруды тапсырамын. Комиссия барлық мүдделі органдарды жəне қоғамдық бірлестіктерді тартуы тиіс. Резонанс тудырған ережені кеңінен талқылап, ортақ ұстаным əзірлеп, Парламентке беру керек. «Нұр От ан» партиясына демократиялық күштер коалициясы аясында кең ауқымды түсіндіру жұмыстарын жүргізуді тапсырамын. Бұған барлық партиялар, қоғамдық бірлестіктер жəне бұқаралық ақпарат құралдары қатысуы тиіс. Түсіндіру жұмыстарына Үкімет пен Парламенттің қос палатасының депутаттары белсене қатысады деп үміттенемін, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Мемлекет басшысы Қазақстанда 8 мыңнан астам ауыл шаруашылығы кəсіпорны, 178 мыңнан астам шаруа жəне фермерлік қожалықтар, 1,5 миллионнан астам жеке қосалқы ш а р у а ш ы л ы қ б а р е ке н і н е тоқталды.

– Олар күн ұзаққа алқапта, фермада, жайлауда еңбек етеді, сіздердің жаңалықтарыңызды к ү т і п , т е л ед и д а р а л д ы н д а отырмайды. Бірақ сіздер өз ұ с ы н ы с т а р ы ң ы зд ы ə з і рл еу б а р ы с ы н д а м и н и с т рл і кт е н ш ы қ п а й от ы р ы п , б ə р і н ө з ара ларыңызда шеше сіздер. Кімнен жасырынасыздар? Сонда біздің заңдарымыз кім үшін жазылған? Ауыл шаруашылығы минист рлігінің де, Ұлттық экономика министрлігінің де, əкімдіктердің бір де бірінің де ресми сайтында жер реформасы жөнінде қолжетімді жəне көрнекі ақпарат болған жоқ. Ал бұл дегенің халықтың игілігі

үшін, экономиканы дамытып, а з а м а т т а р д ы ң ə л - ау қ а т ы н арттыру үшін жүргізіліп жатыр ғой, – деді Қазақстан Президенті. Нұрсұлтан Назарбаев Жер кодексі жөніндегі жұмысқа ж ау а п т ы е к і м е м л е к е т т і к органның, Ауыл шаруашылығы министрлігі мен Ұлттық э ко н ом и ка м и н и с т рл і г і н і ң өз міндетін тиісінше атқара алмағанына назар аударды.

– Б ұ л м и н и с т рл і кт е рд і ң жұмысы нашар дей алмаймын. Бірақ өздерінің ұстанымы елдің бəріне ұғынықты болып, дұрыс қабылдануы үшін түсіндіру жұмыстарымен айналысқан жоқ. Қазақстан Президенті Ұлттық экономика министрі Е.Досаевтың қызметінде жіберілген кемшіліктерге байланысты отставкаға кету туралы өтінішін қабылдады. Ауыл шаруашылығы министрі А.Мамытбековтің қызметіне толықтай сəйкестігі толық деңгейде емес екенін жария етті. Ұлттық экономика вице-министрі Қ.Өскенбаевты қызметінен босатуды, Ұлттық э ко н ом и ка м и н и с т рл і г і н і ң салалық комитетінің басшы қызметкерлері мен басқа да жауапты тұлғалардың қызметіне сəйке стігі туралы мəселені

қарауды тапсырды. Сондай-ақ, Үкіметке жер қатынастарын реттеу бағытындағы салалық функцияларды Ауыл шаруашылығы министрлігіне беру жөнінде тапсырылды. Мемлекет басшысы ақпараттық саясат мəселесін де қозғады.

– Бүгінде бұл функциялар профильді емес министрліктің құзырында. Үкіметте бұл саланы ешкім үйлестірмейді, мемлекеттің ақпараттық саясатқа бөлетін қаражатын ешкім бақыламайды. Сондықтан қазіргі ақпараттық сын-қатерлерді еңсеру үшін, Бес институционалдық реформаның барысын тиімді қолдау үшін өкілетті орган – Ақпарат жəне коммуникация министрлігін құруды тапсырамын, – деді Қазақстан Президенті. Нұрсұлтан Назарбаев бұл ведомствоға мынадай маңызды міндеттерді жүктеуді ұсынды. Атап айтқанда, мейлінше өткір мəселелерді жедел анықтау жəне əрекет ету мақсатымен кез келген меншік формасының, соның ішінде интернет ресурстар мен əлеуметтік желілердің ақпараттық ке ң і с т і г і н м о н и то р и н г т еу; барынша өзекті тақырыптар мен мəселелер бойынша қоғамдық

п і к і рд і з е рт т еу, ха л ы қ т ы ң ақпараттық сауалдары мен тілекқалауын талдау жəне болжау; мемлекеттік ақпарат саясатын əзірлеу; барлық мемлекеттік органның ақпараттық қызметі мен белсенділігін үйлестіру жəне бақылау; мемлекеттік ақпараттық тапсырыстарды жоспарлау жəне мемлекет бөлген қаражаттың тиімділігін талдау; Отандық БАҚ-ты экономиканың қазіргі заманғы сегменті ретінде дамыту үшін инвестиция жəне инновация тарту; Электронды жəне баспасөз ке ң і с т і г і н д е г і а қ п а р ат т ы қ қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін отандық ақпараттық өнімдердің сапасын арттыру; дағдарыстық коммуникациялардың барынша пəрменді моделін құру; Халықпен, соның ішінде Үкіметтік емес ұйымдармен өзара іс-қимыл арналарын қамтамасыз ету. Бұл ретте жаңа органды қажетті ресурстармен қамтамасыз ету, қаражат бөлу жəне оған барлық міндетті жүзеге асыру үшін айрықша өкілеттік беру тапсырылды. Қазақстан Президенті ел дамуының өзге де негізгі мəселелеріне тоқталды.

– Міндетті медициналық сақтандыруды енгізуге қатысты

жұрттың күмəн-күдігі бар екенін білемін. Сондықтан Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік даму министрлігі бұл мəселе бойынша іс-əрекеттің жол карт асын əзірлеуі тиіс. Бұл реформа б а рл ы қ қ а з а қ с т а н д ы қ т а р ғ а қ ат ы с т ы , с о н д ы қ т а н о ғ а н ықылас жоғары болады. Білім жəне ғылым министрлігінің орта мектептердегі оқу жылын ұзарту, үш тілде білім беруге көшу мерзімі туралы мəлімдемелеріне қатысты да жұрттың сұрақтары бар екенін білемін. Үкімет б ұ л р е т т е д ə с т ү рл і т а м ы з м ə с л и х ат т а р ы н п а й д а л а н а от ы р ы п , қ о ғ а м д ы қ п і к і р ге мұқият зерттеу жүргізуі керек. Туындап отырған мəселелерді т алқылау жəне шешу үшін осы мəселелердің барлығына жаңа диалог тетіктерін – Қоғамдық кеңестерді белсенді түрде қатыстыру керек. Олар м е м л е ке т т і к о р г а н д а р д ы ң шылауында қалмауы керек, оларда өткен пікірталастар БАҚ пен жұртшылық үшін ашық болуға тиіс. Əрбір министр мен əкімге реформалардың барлық бағыты бойынша қоғамдағы көзқарасты өз құзыреті шеңберінде мұқият талдаудан өткізуді тапсырамын, – деді Мемлекет басшысы.

Нұрсұлтан Назарбаев мемлекеттің бастамаларының мұқият түсіндірілуі маңызды екенін айтты.

– Б і з Э ко н ом и ка л ы қ ынтымақт астық жəне даму ұйымының стандарттарына қарай жылжып, əлемдегі дамыған 30 мемлекеттің қатарына ұмтылып отырғанымызды айтып жатырмыз. Бұл елдерде тағы бір ең басты стандарт бар, ол – Үкіметтің жəне оның мүшелерінің қоғам үшін күнделікті ашықтығы. Онда министрлер барлық туындаған мəселелерге қатысты əрдайым шұғыл пікір білдіріп отырады. Ал бізде ше? Ақпараттық жұмыс тек журналистер алдына брифингке шығып, қағазда жазылғанды оқып беруден ғана тұрмайды. Біздің министрлер тіпті брифингтерде де журналистерден қашқақтап, қарапайым сауалдарға жауап бермейді. Қазіргі кезде біз министрліктерді қандайда бір саладағы саясатты айқындайтын органдарға айналдырдық. Саясаткер жұртпен тілдесуге, өз ұст анымын түсіндіруге, қоғамның сеніміне ие болуға тиіс. Халықпен, ең алдымен жаңа заңдарды қолданатын ж ұ р т п е н ке зд е с у ке р е к , – деді Қазақстан Президенті.

М е м л е ке т б а с ш ы с ы т е к б і р і н ш і то қ с а н н ы ң ө з і н д е қазақстандықтар «Электрондық Үкімет» порталы арқылы 1 миллион 200 мыңнан астам мемлекеттік қызметтерге қол жеткізгенін атап өтті.

– «Электрондық Үкімет» бірыңғай байланыс орталығына күн сайын 700 қызмет түріне қатысты 20 мыңнан астам сұрақ түседі. Бұл ресурс неге іске қосылмаған? Онлайн режімінде бірде-бір түсіндірме немесе ке ң е с б о л ғ а н жо қ . Х а л ы қ сауал қоя бастаған кезде ғана «ояндыңдар». Жұртқа барлық нормаларды, оларды қалай қолдануды, кімге жүгінуді түсіндіру үшін Үкімет жанынан бірыңғай колл-орталық – «қызу желі» құруды тапсырамын. Бірдебір сұраққа біліктілікпен жауап берілмей қалмауы үшін жауапты адамдарды да бекітіңдер. Бұл өңірлерге де қатысты, олардың əрқайсысында осындай кеңес беру орталықтары жұмыс істейтін болсын, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Соңында Қазақстан Президенті əлемдік дағдарыс біздің елдің дамуына да əсерін тигізгеніне назар аударды.

– Одан зардап шегіп, жұмысынан немесе табысының біраз бөлігінен айрылған көптеген адамдардың бар екенін білеміз. Мұндай жандар кез келген қоғамда бар. Барлық қазақстандықтарға қырағы болу қажеттігін, тұрақтылығымыз бен бір-бірімізге деген сый-құрметімізге сызат түсуіне жол бермеу керектігін ескерткім келеді. Өз тарапымнан айтарым, біз ешкімнің ортақ шаңырағымыздағы т атулық пен тұрақтылықты бұзу үшін дағдарысты пайдалануына жол бермейміз. Құқықтық тəртіпті бұзған əрбір адам заңның қатаң талабына сай жауап береді. Қоғамдағы тыныштықты нығайту – əрбір азаматтың, барлық қоғамдық ұйымның, барша қазақстандықтардың ісі, – деді Мемлекет басшысы. Шара барысында елдің бірінші тоқсандағы əлеуметтікэкономикалық дамуының алдын ала қорытындылары жөнінде Премьер-Министр К.Мəсімов сөз сөйледі.

3

www.akjolgazet.kz

7 мамыр, 2016 жыл

ЖЕР ТАҒДЫРЫ – ЕЛ ТАҒДЫРЫ ЕЛ ПРЕЗИДЕНТІ ЖЕР КОДЕКСІНЕ ТҮЗЕТУЛЕРГЕ МОРАТОРИЙ ЖАРИЯЛАДЫ

КӨПШІЛІК ҮНІНЕ ҚҰЛАҚ ТҮРГЕН ДҰРЫС Серік ЕРМЕКОВ, «Сұлутөр» ЖШС төрағасы. Мен Үкіметтің жұмыс кеңесіндегі Е л б а с ы н ы ң сөздерін мұқият тыңдап, Жер кодексінің жаңадан енгізілмекші нормаларына бір жылға мораторий ж а р и я л ау т у р а л ы ш е ш і м і н қанағаттанғандық сезіммен қабыл алдым. Өйткені, соңғы кездері ел ішінде жер мəселесіне қатысты түрлі алыпқашпа əңгімелер тарап, «жер шетелдіктерге сатылады екен» деген алаңдаушылық орын алғаны рас. Мұның барлығы жерді жалға беруге байланысты жаңа ережелердің халыққа жете түсіндірілмеуінің салдары екенін Президент ашып айтты. «Халық қолдамаған заңның бізге керегі жоқ» деді. Демек, жер туралы заңға бұл толықтырулар ендігі жерде Үкімет жанынан құрылатын комиссия əбден талқылап, Парламентте қайта қаралып, халыққа жете түсіндіріп болғаннан кейін ғана қабылдануы мүмкін. Олай болмаған жағдайда мораторий мер зімі ұзартыла бермек. Жер – біздің басты байлығымыз. Рас, қазақтың жері кең, оны батыр бабаларымыз ақ білектің күші, ақ найзаның ұшымен қорғап бізге мұраға қалдырды. Оны біз көздің қарашығындай сақтап, болашаққа аманаттауға тиіспіз.

Сондықтан жер мəселесіндегі ешбір жайға немқұрайды қарауға болмайды. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың он төрт мың шақырымдық шекарамызды ре сімдеуге а й н а л а д а ғ ы м е м л е ке т т е рм е н келісімдер жүргізуге сегіз жыл бойы қаншалықты күш салғанын білеміз. Енді оның бір сүйемін де шетелдіктерге сату туралы сөз де, ой да болмауы керек. Жеріміздің тұтастығын сақтау – абыройлы міндетіміз. Бұл бір жақты талап, басқаша болуы мүмкін емес. Ал жерді аздырып-тоздырмай, ел игілігіне тиімді пайдалану – басқа əңгіме. Жекешелендіру кезінде үлесіне тиген жерлерін игере алмай, қараусыз қалдырып, қурай басып, иесіз жатқанына мысалдар жоқ емес. Жер кодексіне енгізілмекші толықтырулар сондай жерлерді қазақстандықтарға сату жəне жалға беру мерзімін ұзарту жайында болса керек. Мемлекеттік меншік пен жекеменшіктің арасы жер мен көктей. Жердің нақты иесі болғанда ғана, ол жерін қызғыштай қорғап, құнарлылығын арттыруға күш салатыны анық. Сондықтан, мен өз басым, егістік жерлердің оның қадірін білетін шаруа адамдарына сатылуын жақтаймын. Мемлекет басшысы «100 нақты қадам» – Ұлт жоспарының 35-қадамында ауыл шаруашылық жерлерін тиімді пайдалану мақсатын алға қойған еді ғой. Бұл əр шаруа қожалығынан өз жерлеріне қамқорлықпен қарауды

т а л ап е т ед і . Же рд і ң қ ұ н а р ы арттырылып, ауыспалы егіс жүйесі сақталуы керек. Егістік жердің бос жатқанынан кімге қандай пайда бар? Қайта қазіргідей дағдарыс қысқан кезде Жер-ананың емшегінен нəр алып, əркім өз игілігін өзі жасауына болады емес пе? Б і з д і ң с е р і к т е с т і к – т ау бөктерлей жайлаған Сұлутөр аймағындағы агроқұрылымдардың ең ірісі. Иелігімізде жарна үлесін біріктірушілердің 23 мың гектар ауыл шаруашылығы жерлері болса, оның 2,5 мың гектары ғана – айдалмалы егістік. Оның өзі түгел тəлімі жерде орналасқан. Онда негізінен астық өсіреміз. Бұл жерлерді біз Үкіметтен 49 жылға жалға алып пайдаланудамыз. Бұрынғы ұжымшардың материалдық игіліктерін талантаражға түсірмей сақтап қалудың арқасында, осы жерімізді дұрыс игере отырып бүгінгі нарық заманының талаптарына сай мығым шаруашылық құра білдік. Егер жерді шаруаларға сату тəртібі екшеліп заңдастырылар болса, он жылға дейінгі 50 пайыздық жеңілдікпен өзіміз-ақ сатып алар едік. Сондықтан, Елбасының м о р а т о р и й і б о й ы н ш а Же р кодексіне енгізілмекші заңдық ережелердің əбден таразыланып барып, ха лық қолдауына ие болғаннан кейін ғана қолданысқа енгізілуін қолдаймын. Қордай ауданы.

ХАЛЫҚПЕН БІР БАЙЛАМҒА КЕЛГЕН ЖАҚСЫ Елен ƏЛІМЖАН, жазушы-драматург. Жер мəселесі қай уақытта болса да маңыздылығы мен өзектілігін жойған емес, жоймайды да. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев Же р код е кс і н і ң к ү ш і н е е н у і орайында кейбір нормаларға 2017 жылға дейін мораторий ж а р и я л а ғ а н д а тол қ ы п , « Б ұ л қалай болар екен?» деп, аласұрып жүрген менің де көңілім бір сəт сап тыйыла қалғандай болды. Бір жағынан қуандым. Олай дейтінім – біраздан бері «Жер тағдыры – менің тағдырым!» деп, оның сатылуы былай тұрсын, жалға берілуіне де түбегейлі қарсылық танытып, өздерінің Жер кодексіндегі өткен жылғы енгізілген өзгерістерге а л а ң д ау ш ы л ы ғ ы н б і л д і р г е н ағайынның да көңілін бір демдеді. Қарсылық білдіріп, наразылық т а н ы т ы п ж ү р ге н д е рд і ң д е н і «Жер шетелдіктерге сатылмасын, ұзақ мерзімге жалға берілмесін» деген секілді ұстанымды ту етіп алғаны мəлім. Иə, қашаннан кең жайлауда төрт түлігін өргізіп, ырыснесібесін көктен тілеп, жерден терген қазақтың ащы айқайын, жер мəселесіне қатысты толқуларын

түсінуге де болады. Ел-жер дегенде, алаңдамай тұра алмайтын батыр бабалардың ұрпағымыз ғой. Десек те, халыққа заманның да, адамның да түбегейлі өзгергенін түсіндірген жөн. Өйткені, қазір əлемде неше түрлі жағдайлар орын алып жатқандығын естіп, білудеміз. Кейбір дамыған, бай мемлекеттердің өзі ойда-жоқта пəлекетке ұрынып, шаңырағы шайқалып жатқанынан хабардармыз. Осылардың бəрін біле тұра, біздің асығып, аптығуға еш хақымыз жоқ. Кез-келген мəселені де ақылға салып, жеңу керек. Ең қиын, түйткілді жағдайлардың өзін байсалды түрде шешу қажет. Осы орайда, ең бірінші халықпен ақылдасып, санасып барып тоқтамға, байламға келуді жөн деп білемін. Əсіресе, жер мəселесінде. Өйткені, жер – қазақтың маңдайына біткен ең асыл қазынасы. Бұл тұрғыда, Елбасымыз Жер кодексіне қоғамдық талқылаулар тудырған бірқатар нормалардың күшіне енуіне ағымдағы жылдың аяғына дейін мораторий жариялап, барша қазақстандық қолдаған шешім қабылдады. Сондай-ақ, Мемлекет басшысы Үкімет жанынан билік пен халық арасында сұхбаттасу алаңы болатын комиссия құруды тапсырды. Өте құптарлық іс.

«Қабылданған заңның тетіктері мен нормалары жұртшылықты ке ң і н е н қ ат ы с т ы р у а р қ ы л ы талқыланбады. Сондықтан көп жағдайда халықтың алаңдауы дұрыс. Егер қазақстандықтар қабылданған шешімге сенбейтін болса, демек, бұл – дұрыс емес деген сөз. Өйткені, бұл өзгерістер халық үшін жас алып жатыр. Қоғамда жерді жалға алу жөніндегі бірқатар заңнамалық нормаларға қатысты күмəн туғанын ескеру маңызды. Бұл мəселені егжейтегжейлі қарастыру керек. Егер талқылаудан кейін Парламент ортақ шешімге келетін болса, мораторий алып тасталады, ал егер олай болмаса, күшінде қалады. Біз халыққа ұнамайтын заңға зəру емеспіз» деген Нұрсұлтан Назарбаев халық мүддесін алдыға тарта отырып, өзінің көрегенділігін тағы бір дəлелдеді. Сонымен қатар, жаңа нормалардың мəн-жайы тиісті топтарға нақты жеткізілмегенін атап өтті. Президентіміз асығыстыққа жол бермей, өте орынды шешім қабылдады. Бұл реттегі ендігі м ə с е л е л е р х а л ы қ қ а ке ң і н е н түсіндіріліп, олармен ақылдасып, кеңесіп отырып шешілуі керек. Дана қазақтың өзі «Кеңесіп пішкен тон келте болмас» демей ме?!

АҚПАРАТТЫҚ САЛАНЫ БЕТІМЕН ЖІБЕРУГЕ БОЛМАЙДЫ Жарылқасын НҰРАЛИЕВ, ҚКХП облыстық комитетінің бірінші хатшысы, журналист.

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Парламент п а л ат а л а р ы н ы ң т ө р а ғ а л а р ы , Премьер-Министр, Президент Əкімшілігінің Басшысы, Үкімет м ү ш е л е р і м е н м е м л е ке т т і к органдардың басшылары қатысқан ке ң е с т е а қ п а р ат т ы қ с а я с ат мəселесін де қозғады.

– Бүгінде бұл функциялар бе й і н д і е м е с м и н и с т рл і кт і ң құзырында. Үкіметте бұл саланы ешкім үйлестірмейді, мемлекеттің ақпараттық саясатқа бөлетін қаражатын ешкім бақыламайды. Сондықтан қазіргі ақпараттық сын-қатерді еңсеру үшін, Бес институттық реформаның барысын тиімді қолдау үшін өкілетті орган Ақпарат жəне коммуникациялар министрлігін құруды тапсырамын, – деген Елбасы министрлікке жүктелетін маңызды міндеттерді де атап көрсетті. Олардың қатарында мейлінше өткір мəселелерді жедел анықтау жəне əрекет ету мақсатымен кезкелген меншік формасының, соның

ішінде интернет ресурстар мен əлеуметтік желілердің ақпараттық к е ң і с т і г і н м о н и т о р и н г т е у, барынша өзекті тақырыптар мен мəселелер бойынша қоғамдық п і к і р д і з е р т т е у, х а л ы қ т ы ң ақпараттық сауалдары мен тілекқалауын талдау жəне болжау тағы басқа міндеттер бар. Жасыратын несі бар, соңғы жылдары биліктің журналистер қоғамдастығымен қарымқатынасы анау айтарлықтай болған жоқ. Осыдан барып ақпараттық саясат мəселе сінің əлденеше мəрте бейінді емес ведомстволар құзырына берілуі орын алды. Жақында ғана бір басылымда қызмет ететін, мемлекеттік сатып алу бойынша тендерге құжаттарын д а й ы н д ап ж ат қ а н ə р і п т е с і м телефон арқылы хабарласты. Ол жалпы баспасөз қай министрліктің қай комитетіне бағынысты екенін білгісі келіпті. Аталған мəлімет қандай да бір құжатқа енгізу үшін қажет болғанға ұқсайды. Шынымды айтсам, мерзімдік басылымдар ісін үйлестіретін ведомствоны еске түсіріп, табуым үшін ғаламтор бетіне сағаттап үңілуіме тура келді. Əлбетте, қазір журналистер мен телекоммуникация қызметкерлерін бір сапқа қойған шенеуніктер

ісінің дұрыс-бұрыстығын айырып жататын уақыт емес. Оларға деген құрметіміз шексіз. Дейтұрғанмен, б а й л а н ы с ш ы л а рд ы ң қ ы зм е т құзыреті бір басқа, журналистердікі – бір басқа. Ең бастысы, ақырында қоғамға өте-мөте қажетті Ақпарат жəне коммуникациялар министрлігі құрылды. Ал шын мəнінде осы кезге дейін Үкіметте ақпараттық сала ісін үйлестіретін бөлім болған жоқ. Содан барып журналистерге шабуыл басталды. Жуырда ғана Мəжіліс депутаты Г. Қарақұсова соңғы күндердегі жер дауына байланысы жағдайға тікелей журналистер кінəлі деп салды емес пе?! Бүгінде интернет-ресурстар мен əлеуметтік желілер өте танымалдыққа жəне айтарлықтай əлеуетті күшке ие болып отыр. Оған кез-келген адам ойына келген, оның ішінде теріс сипаттағы хабарламасын жолдай алады. Мұндай арандатушылар əрекетіне нүкте қоятын кез келді. Бір сөзбен айтқанда, жаңа министрлік үшін атқарар жұмыс жеткілікті. Ал бұл тұрғыдағы журналистердің міндеті – қоғамымыздағы мейлінше өткір мəселелерді шешуге белсенді де шұғыл атсалысу.

КӨҢІЛДЕГІ КҮДІК БҰЛТЫН СЕЙІЛТТІ Бауыржан ЖАҚСЫМБЕТОВ, аудан əкімдігінің ауыл шаруашылығы бөлімінің басшысы. Бабалар тұлпарының дүбірі, тарихи əпсанасырдың сыбдыры сақталған қазақ жері қашанда құтты, киелі. Содан да болар, Жер кодексіне өзгертулер енгізілуі қоғамда қызу пікірталас тудырғаны. Елбасы кодекстегі түзетулерге бір жылға мораторий жариялау арқылы аталған мəселені байыппен шешуді ұсынды. Бұл дер кезінде жарияланған дұрыс шешім деп қабылдаймын. Осынау қадам жұрттың қабағын ашып, көңілдеріндегі күдік бұлтын сейілтті деген ойдамын. Мемлекет басшысы: «Қазіргі таңда орын алып жатқан жер дауы мəселесі Жер кодексінің қоғамдық резонанс тудырған бірқатар нормасы, нақты айтқанда былтырғы енгізген 4 норманы енгізуге келесі жылға дейін мораторий жариялаймын. Алдымен егжей-тегжейін қарап, халыққа түсіндіріп, Парламентпен

бірге шешіп, келісімге келетін болсаңдар, мораторийді аламыз, болмаса, түсірмейміз!»

– деп байламын айтты. Елбасы, сондай-ақ Жер кодексіне енгізілмекші өзгерістерге қатысты Үкімет жанынан комиссия құруды тапсырды. Бұл шешімнің халық игілігі үшін шығарылғанын осыдан-ақ айқын аңғаруға болады. Сонымен қатар Мемлекет басшысының «Бізге халыққа ұнамайтын заңның керегі жоқ. Бірақ та заңды алып тастағаннан кейін ауыл шаруашылығы мүшкіл жағдайға душар болатынын халыққа түсіндіру керек. Оны, əрине, асфальтта жүріп айқайлағандар емес, далада мал жайып, егін егіп жүрген диқандар біледі. Біріншіден, Үкімет жанынан бірінші вице-премьер Бақытжан Сағынтаев жетекшілік ететін комиссия құруды т апсырамын. Ол комиссия мемлекеттік органдармен, қоғамдық органдармен мына шаруаны талқылап, нақты түсіндіріп, Жер кодексіндегі даулы мəселелерге қатысты ұстанымдарды айқындап, Парламентке ұсыныстар беруі керек. Кейін Парламентпен бірге қайтадан қараймыз. Түсінбей жүрген адамдардың барлығын сол талқылауларға шақыру

керек» дегені көпшіліктің көңіліндегісін дөп басты. Ең бастысы, алдағы уақытта бұл мəселеге байланысты қарапайым халыққа ешқандай да жердің шетелдіктерге сатылмайтынын, белгілі бір мерзімге жалға берілетінін, барлығы да ел игілігін үстеудің қамы екенін байыппен түсіндіруімізге уақытымыз да, мүмкіндігіміз де бар. Жер кодексіне қатысты жағдайдың келеңсіз сипат алуы осы уақытқа дейін тиісті мемлекеттік органдардың түсіндіру жұмыстарын тиісті деңгейде жүргізбегендігінен орын алғаны белгілі болды. Ендігі жерде мұны жаңадан құрылып, жұмыс жүргізетін комиссия қаперде ұстап, оң нəтижелерге қол жеткізеді деп сенеміз. Алдағы уақытта Елбасы айтқандай, партиялар, қоғамдық ұйымдар, БАҚ өкілдерін жұмылдыра отырып, ауқымды түсіндіру жұмыстарын жүргізер болсақ, бəрі де өз орнына келері анық. Сондықтан қазіргі дағдарыс қиындықтарын еңсеру, елімізді өркендету жолында ел болып жұмыла жұмыс жасауды басты мұратқа айналдырғанымыз жөн. Мойынқұм ауданы.

ТҮСІНБЕСТІК ТУЫНДАЙТЫН МӘСЕЛЕ БОЛМАУҒА ТИІС Ақынбек БЕКТАЕВ, ауданның Құрметті азаматы, Ақкөл орман жəне жануарларды қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесінің директоры.

Елбасының Же р ко д е к с і н к ү ш і н е енгізу мерзіміне мораторий жариялағанын естіп білгенде, қатты қуандым. Бұл кімнің де болсын көңілінде жүрген сауалдарға берілген орнықты ж ау а п б о л д ы . М е м л е ке т басшысы жер төңірегіндегі дау-дамайға байланысты өз көзқарасын білдірумен қатар, м и н и с т р л і к т е р д е г і ке й б і р лауазым иелерінің халықпен етене жұмыс істей алмайтынын қатаң сынға алды. Қай мəселеде де түсіндіру жұмыстарының өз дəрежесінде болмауынан түсінбестік туындайтынын еске салды. Осы орайда ақпараттандыру мəдениетін қалыптастыру қ а ж е т т і г і н ат а п к ө р с е т т і . Өз басым Елбасының бұл пікірлерімен толықтай келісемін. Өкінішке қарай, мемлекеттік қызметкерлердің өз салалары бойынша заңнамалық өзгерістерді ең алдымен өздері дер кезінде оқып, танысып, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы насихаттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізген болса, көпшілік онша-мұнша қаңқу с ө зд е р ге б о й а л д ы рма с т а еді. Мысалы, қандай жерлер

аукционға түседі? Олардың бағасы қандай болады? Аукционға кімдер қатыса алады? Міне, осындай басқа да сауалдарға жанжақты түсініктеме берсе, одан екі жақ та ұтылмасы анық. Е л б а с ы Же р ко д е к с і н е түзетулерге мораторий жариялау арқылы ең бір дұрыс шешім қабылдап отыр. Бəрінен де е л д і ң а м а н д ы ғ ы , ж ұ рт т ы ң тыныштығы қымбат. Біле білсек, жасалынып жатқан игіліктің бəрі де сол халықтың қамы ғой. Мемлекет басшысының «Халыққа ұнамайтын заңның бізге қажеті жоқ» деуі де соған мегзейді. Елдікті, ынтымақ пен бірлікті сақтауға бастайтын тағдырлы мəселенің қай-қайсысы да əбден иі қандырылып барып ш е ш і л с е , қ ұ б а - қ ұ п . Б і зд і ң халқымызды өзі қауіп еткеннің бəрінен құтқаратын да еңбегі мен сабыры. Елбасымыз жерге қатысты мəселені халықтың өзінің талқысына салып, жанжақты ойласуды ұсынып отыр. Біз мұны да əбден құптаймыз, қолдаймыз. Алдағы уақытта Елбасы жариялаған мораторийді пайда ланып, о сы мəс елені байыппен шешіп алғанымыз жөн. Ойық ауылы, Талас ауданы.

4

www.akjolgazet.kz

7 мамыр, 2016 жыл

ТАРИХ. ТҰЛҒА. ТАҒЫЛЫМ

ЕРЛІК – ҰРПАҚҚА ҰРАН, ЕЛГЕ МҰРА

ЕЛБАСЫ ЖИІ ҚАЙТАЛАЙТЫНДАЙ, БІЗДІҢ ТАРИХЫМЫЗ БІРЛІК ПЕН БІРТҰТАСТЫҚ ҮШІН КҮРЕСТЕН ӨРІЛГЕН. НАЙЗАНЫҢ ҰШЫМЕН, БІЛЕКТІҢ КҮШІМЕН АТАБАБАЛАРЫМЫЗ КӨЛЕМІ 6,5 МИЛЛИОН ШАРШЫ ШАҚЫРЫМҒА КЕРІЛІП ЖАТҚАН ТҰРАН ДАЛАСЫН ҒАСЫРЛАР БОЙЫ ҚОРҒАУҒА ТЫРЫСЫП БАҚТЫ. БІРАҚ, АУЫЗБІРШІЛІКТІҢ ЖОҚТЫҒЫНАН КӨП ЖЕРІНЕН АЙЫРЫЛЫП, ҚАЗІРГІ 2,7 МИЛЛИОН ШАРШЫ ШАҚЫРЫМЫ ҒАНА ҚАЛДЫ. БІРЛІК БҮТІННЕН ШЫҒАДЫ, VIII ҒАСЫРДА БІРТҰТАС ТҮРКІ ЕЛІ БАТЫС ПЕН ШЫҒЫС БОЛЫП ЕКІГЕ БӨЛІНГЕНДЕ, ЫЗА-КЕККЕ БУЛЫҚҚАН КҮЛТЕГІН ҚАҒАН: «ТҮНДЕ ҰЙҚЫ, КҮНДІЗ КҮЛКІ КӨРМЕДІМ, ҚАРУДАН БЕЛІМ БОСАМАДЫ, АУЫЗБІРШІЛІКТІҢ ЖОҚТЫҒЫНАН, АЛАУЫЗДЫҚТАН БІРТҰТАС ТҮРКІ ЖҰРТЫ БӨЛШЕКТЕНДІ», – ДЕП НАЛЫҒАН ЕКЕН. ОСЫНДАЙ АЛАУЫЗДЫҚТАН ЖЕРІМІЗ ТАЛАЙ ҚАНДЫ ОҚИҒАЛАРДЫҢ КУӘСІ БОЛДЫ ЕМЕС ПЕ?!

БІРЛІК ПЕН БІРТҰТАСТЫҚ – БАЯНДЫ ӨМІРДІҢ КЕПІЛІ Тəуекелбек ЖАҢАҚҰЛОВ, М.Х.Дулати атындағы ТарМУ-дың профессоры.

VIII ғасырда қалған жерімізді талан-таражға салуды көздеген орыс-қытай империяларының экспансиялық саясаты, əлгі империялардың жел беруімен территориясын біздің есебімізден кеңейтуді мақсат еткен Жоңғар мемлекетінің қазақ даласына жасаған жойқын шабуылдары еліміздің біртұтастығын əлсіретпей қоймады. Бейбіт жатқан халқымыз қайғы-қасірет жамылды. Оған тарихқа жазылған «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» трагедиялары куə. «Көп болды. Ақ жайыққа бармағалы...» деген мұңлы, шерлі өлеңдер туған заман еді ол кез. Əлемде қазақтай теперіш көрген халық кемде-кем шығар. Халқымыз азапқа толы жеті иірімді бастан кешірді: қызылбастар (парсылар), А.Македонский əскері, арабтар, моңғолдар, жоңғарлар, орыс империясы, қызыл империяның қырғыны. Қандай қиын-қыстау кезеңнен өтсе де, қазақ мойымай, ширап, жерге, елге, Отанға деген сүйіспеншілік сезімі кернеп, қайта жанданып, бірлік пен біртұтастықтың ауадай қажеттігін сезініп, жасампаздықты ту етті. Жоңғар шапқыншылығы кезінде 14 жасар Қазыбек елшілікті бастап барып, қаһарлы қалмақ ханынан жасқанбай, былай депті: «Біз қазақ деген мал баққан елміз, ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз. Елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп найзасына жылқының қылын таққан елміз. Дұшпан басынбаған елміз, басымыздан сөз асырмаған елміз. Досымызды сақтай білген елміз, дəм-тұзын ақтай білген елміз. Бірақ, асқақтаған хан болса, хан ордасын таптай білген елміз. Атадан ұл туса – құл боламын деп тумайды, анадан қыз туса – күң боламын деп тумайды, ұл мен қызын жатқа құл мен күң етіп отыра алмайтын елміз. Сен темір болсаң, біз көмірміз – еріткелі келгенбіз, қазақ – қалмақ баласын теліткелі келгенбіз. Танымайтын жат елге – танысқалы келгенбіз, танысуға көнбесең шабысқалы келгенбіз. Сен қабылан болсаң, мен арыстан – алысқалы келгенбіз, тұтқыр сары желіммін жабысқалы келгенбіз. Бітім берсең – жөніңді айт, бермесең – тұрысатын жеріңді айт». Бұл сөз қа лмақ ханының бетін қайтарып, сағын сындырған. Қазыбек бастаған елшіліктің абыройы асқақтап, қазақтың бірлігі мен біртұтастығын көрсетіпті. Осыдан кейін үш жүздің хандары мен билері алауыздықты тастап, келісімге келіпті. Сөйтіп, өз алдына хандық құрған үш жүздің біртіндеп сағын сындырып, шығынсыз жаулап алуды ойлаған Жоңғарлардың күткені болмай қалған екен. Қазақ пен жоңғар арасындағы ең соңғы тағдырлы шайқас 1729 жылы Аңырақай төңірегінде болды. Сонда Төле би бастаған билер үлкен мəжілісте барлық күшті біріктіріп, жауға қарсы тұру үшін бір тоқтамға келеді. Бұл ұрыста қазақтар асқан ерлік танытып, жоңғарларды ойсырата жеңіп, жауды елден түре қуып тастайды. Бұл – бірліктің баға жетпес құндылық екенінің бұлтартпас дəлелі, ұрпақтанұрпаққа мұра болып қалған тарихи жеңіс еді. Қазір халқымыз сан мың жыл армандаған Тəуелсіздікке қол жеткізді. Тəуелсіздік туы тұғырланғаннан кейін, ғасырлар бойы ата-бабаларымыздың көксеген армантілегі іс жүзіне асты. Қазақстанның алып мемлекетке айнала бастауын, оның ішінде титулды қазақ этносымен санасатын əлемдік халықтардың қатарынан орын алуын Президент Н.Ə.Назарбаевтың есімімен байланыстыру – заңдылық. Бұл – орынды пікір. Өйткені əлемдік саясиэкономикалық додада Елбасының озық əрі прогресс пен бейбіт өмірге қызмет ететін іс-əрекеттері мен ойлары əрдайым ерекше

құрметке ие. Ол тың жəне батыл ойлардың авторы, терең идеяларды іске асырудың архитекторы ретінде танымал. Мынадай эпизодтың əлемді шарықтап ке т ке н і н і ң ку ə с і б ол д ы қ . Е л б а с ы Моңғолияға барғанда бір қыз бала оған арнау айтты: «Уа, дариға-ай, жүректі шоқ қариды-ай, алты алашта қол бастар, Абылайдай аға жоқ. Жауды жасқап жол бастар, Жəнібектей бала жоқ, азған елге Абайдай, ақыл айтар дана жоқ. Өтемізау өксумен, басқаларға таба боп» деп аһ ұрып жүргенде, денеге дерт, санаға серт келдіңіз бе өмірге, еліңізге пана боп, сол жобадан табылсақ, бізде арман-нала жоқ!» – дегенде, Президент толқып, көзі жасаурап кеткен еді. Тəуелсіздікті алу оңайға соққан жоқ, бірақ оны баянды ету қиынның қиыны болатынын Елбасы о бастан білген. Сондықтан оны тұғырлы етуге білімділікпен, байыптылықпен, табандылықпен кіріскен-ді. «Бақыт, қайда барасың?» деп сұрағанда: «Бірлігі мен ынтымағы жарасқан елге барамын», – деген екен. Осы сөздің ішкі философиялық қыры мен сырын терең түсінген Елбасы елдің ауызбіршілігін сақтауды əрі қарайғы іс-əрекетінің арқауы етіп алды. Міне, осыдан бастап бірлік, ынтымақ деген үлкен əріппен жазылған сөздер Елбасының əрекет-қимылының ұлы бастауына айналды. Мұндай маңызы зор мақсатты іс жүзіне асырудың алда күрмеулі алғышарттары бар жəне оларды шешпей алға басудың еш мүмкіндігі жоқ еді. Біріншісі – «Қазақстандық жол». Бұл ел тарихында бұрын қозғалмаған тың идея еді. Қазақстан дамудың өз үлгісін іздеді. Ол аса қиын, күрделі болатын. «Мыңжылдықтар межесінде ғұмыр кешуді тарих тек біздің буынның ғана маңдайына жазыпты. Бұл бүгінгі буынның басына қонған бақ қана емес, сонымен қатар соның басына түскен уайымы да, бұл бізге берілген мүмкіндік қана емес, сонымен бірге бізге төнген қатер де» деген еді Мемлекет басшысы сол кезде. Əрине, ескі социалистік қоғамдық меншік қағидаттарына негізделген қоғамнан бірден бас тарту оңай емес еді. Өйткені, нарықтық қатынасқа негізделген меншіктің əр алуандылығы туралы заңды енгізу экономикалық жəне психологиялық жағынан сананы өзгерту, аса қиынға соқты. Бұрын барлығын қамтамасыз ету мемлекеттің құзырында болған. Бірақ, еңбек өнімділігі өте төмен болды. Сондықтан, Елбасы басқа жол іздеді. Жаңа жағдайда нарықтың шаруашылық, еңбек ету-етпеу, адамның өз құзырына көшті де, еңбек өнімділігі артты. Бірақ, сананы өзгертуге көп уақыт кетті. Дегенмен, Елбасы салмақтылықпен, ұстамдылықпен мұны халыққа түсіндіре білді. Тəуелсіздіктің алғашқы жылдарында Одақ ыдырап, Ре сей саналы түрде Қ а з а қ с т а н д ы и з о л я ц и я л ау ы н ы ң нəтижесінде (рубль кеңістігінен ығыстыру, барлық экономикалық, техникалық, т.б. байланыстарды үзу) халықтың əлауқаты едəуір төмендеп кетті. Елбасы бұл қиындықтардың түпкі себебін айтып, халқын сабырлыққа шақырды. Халық билікке үлкен сенімділікпен қарап, шыдамдылық танытты. Көп ұзамай 1999 жылдан бастап қабылданған реформалар тыңғылықты жемісін бере бастады. Сол кезде байлық адам басына шаққанда 700 долларды құраса, бүгінде 13,8 мың доллардан асып түсуінің куəсі болудамыз. Елбасы реформаларының жемісті өтуі оның нарықтық қатынастағы еңбек өнімділігін арттыруды, социалистік əлеуметтік бейімдеуіне байланысты. Бүгінгі таңда, əлемдік дағдарыстың жалыны экономикамызды шарпыған кезеңде соның нəтижесін көріп отырмыз. Мұндай табыстар бірлік пен ынтымақтың арқасында келді десек қателеспейміз. Е к і н ш і а л ғ ы ш а рт – е ң жо ғ а р ы заңнамалық күші бар жəне с аяси, құқықтық, экономикалық жүйесінің негізін құрайтын сол елдің мемлекетінің негізгі заңы еді. 1995 жылы ең озық үлгідегі Конституциямызды қабылдадық.

Ата Заңның кіріспесінде былай деп жазылған: «Біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерінде мемлекеттілік құра отырып, өзімізді еркіндік, теңдік жəне татулық мұраттарына берілген бейбітшіл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзілік қоғамдастықта лайықты орын алуды тілей отырып, қазіргі жəне болашақ ұрпақтар алдындағы жоғары жауапкершілігімізді сезіне отырып, өзіміздің егемендік құқығымызды негізге ала отырып, осы Конституцияны қабылдаймыз». Ата Заңымыздың 1-бабында «Қазақстан Ре спубликасы өзін демократиялық зайырлы, праволық жəне əлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қатынасы – адам жəне адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары» деп тайға таңбас басқандай көрсетілген. Ко н с т и т у ц и я 9 8 б а п т а н т ұ р а д ы . Кіріспесінде көрсетілгендей, баптардың мазмұны мемлекеттің баянды дамуының басты кепілді идеясы – халық бірлігіне, біртұтастығына негізделген. Барлығы да осы идеяны бейнелейтін нүктеге шоғырланған. Солай болу керек те, өйткені қоғамда тұрақсыздық, бірлік жоқ болса, Конституция идеалды түрде жазылса да, атқарылған жұмыстар нəтижесіз. Тек бірлік, біртұтастық, ынтымақ, татулық қана қоғамның еселеп дамуының ең басты алғышарты болмақ. Ата Заңымызда əлемдік Ко н с т и ту ц и я н ы ң ж и н а қ т а ғ а н прогрессивтік тұрғыдағы тəжірибесі ұқыптылықпен е скерілгендіктен қолданыстағы аз уақыттың ішінде оң нəтижелерін бере бастады. Елбасының жүргізген реформалары, нарықтық қатынастың арқасында еңбек өнімділігі артып, халықтың əл-ауқаты көтеріле бастады. Мысалы: Орта Азиядағы 4 мемлекетке (Өзбекстан, Тəжікстан, Қырғызстан, Түрікменстан) құйылған инве стицияның көлемі барлығы 80 миллион доллар болса, бір Қазақстанда 240 миллион долларды құрады. Жаңа сипаттағы озық технологиямен салынып жатқан өндіріс орындары, əлемде теңдесі жоқ «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автодəлізі,Түрікменстан, Иран арқылы мұхитқа шығатын темір жол, облыс орт алықт арын біріктіретін с апалы жолдар тағы басқалары елге тартылған инвестицияның жемісі деп толықтай айтуға болады. Сайып келгенде, Ата Заң мемлекеттің жүйке жүйесі, қоғамның толыққанды жұмыс істеп, адамдардың арасында мызғымас бірлік пен біртұтастықты қамтамасыз ететін мықты іргетас болды. Бекемдей түсуді қажет ететін тағы бір шарт – ішкі ауызбіршілік болатын. Қоғамымызда ертеден келе жатқан кертартпа анахронизм құбылыстар баршылық. Соның ішіндегі жүзге, руға, тайпаға бөлініп, қызыл кеңірдек болып дауласу аяқ астынан өршіп кететін дерт секілді еді. Тəуелсіздік алғаннан кейін де инерциямен жоғарыдай бөліну жандана бастаған. Сондықтан, бұған жедел түрде тосқауыл қою мəселесі күн тəртібіне енді. Өйткені, бұл үрдіс қоғамның алға басуына, бірлікке, біртұтастыққа, ынтымақта өмір сүруге нұқсан келтіретіні анықтын. Тəуелсіздігіміздің елең-алаңында бір танымал жазушы: «Н.Назарбаев Пре зиденттік билікті пайдаланып, төңірегіне қызметке ұлы жүздің адамдарын топтастыруда», – деп кінə артқаны есімізде. Сонда Мемлекет басшысы: «Мұндай тосын пікірдің жаңсақ əрі жала екендігіне күмəнім болмаса да, реакция бермеуіме де болар еді, бірақ жарияланып кеткен соң, оған мəн беруге тура келді. Өйткені, қарияның аузынан қазақтың рухани денесіне біткен оба (рак) кеселіндей жара болған соң, оның қоғам бірлігіне қауіпті екендігін сезініп, оның тамырын бейтараптандыру мақсатымен, админист рация басшысына, менің айналамдағы қызметкерлердің санын біліп, қай рудан, жүзден екендігін анықтау туралы тапсырма бердім. Сараптап қарасам, мен қабылдаған 29 қызметкердің – біреуі ғана ұлы жүздің өкілі болып

шықты. Содан «Жүзге бөлінгеннің жүзі күйсін» деп, вердикт шығардым» деп жауап берген. Рушылдық – жікшілдікке əкеп соғатын қауіпті құбылыс. Ол ұлттық қауіпсіздікке дақ салуымен қатар, қоғамның дамуына тежеу салып, еңбек өнімділігін ақсатып Елбасының дамыған 30 елдің қатарына енуді көздеген стратегиялық жоспарына да едəуір нұқсан келтіретіні хақ. Төртініші шарт – бірлік пен біртұтастық жағдайында ғана қа лыпт ас атын интеллектуалдық ұлт. Қазақстанның ел бірлігі доктринасында былай жазылған: «Бізге ұлт əлеуетін оятатын интеллектуалдық серпіліс қажет. Білімге, ғылымға жəне инновацияларға көзқарасты өзгертудің өмірлік маңызы зор. ХХІ ғасырда тек интеллектуалды ұлт қана жеңіс тұғырынан көріну мүмкіндігіне ие бола алады». Біздің пайымдауымызша, осындай биік мақсаттар қоя білгенде ғана ұлттың ұ й ы с ы п б і р і г у і н е , б і рт ұ т а с т ы ғ ы н қалыптастыруға, ұлт рухының нығаюына даңғыл жол ашылмақ. Интеллектуалдық ұлт қалыптастырудың жолы – ғылымды дамыту. Өйткені оның рөлі жалпы құндылыққа айналып, жаңа кезеңде еселеп өспек. Ал интеллектуалды ұлт қоғамның интеллектуалдық потенциялын нығайта отырып, қоғамның жан-жақты мызғымас бірлікте дамуына қолайлы жағдай туғызады. Əлемдік интеллектуалдық ұлт тəжірибесін сараптасақ, ғылым мен инновациялық технологияға шұғыл бетбұрыс жасалғанда қоғамның дамуы е селеніп, интеллектуалдық ұлттық о р н ы ғ у ы жед е л д е н ге н . М ұ н д а й д а адамдар арасында пайдалы істен алаңдатып, уақыт оздыратын топқа, тапқа бөлушілік: руға, жүзге жіктеушілік, отбасындағы кикілжің келіспеушілік, коррупция мен қылмысқа жол берушілік, маскүнемдік сияқты т.б. антиқоғамдық құбылыстар бəсең тартатыны сөзсіз. Керісінше, қоғам бірлігі жарасқан елге ұқсап мəдениеттілікке, прогрессивтік формадағы салт-дəстүрді жаңғыртуға, тілін дамытуға ұмтылыс жасамақ. Бұған мысал, алысқа бармай өзімізге шығыстың рухы жақын Жапонияны алайық. Білім мен технологияны жедел ұштастырудың (ғылымда ашылған жаңалық жыл араламай өндіріске енгізіледі, ал бізде б ю р о к р ат и я л ы қ т е жеуд е н н ə т и же жылдарға созылады т.б.) нəтижесінде интеллектуалдық ұлт тез қалыптасып, қазіргі таңда бұл мемлекет алдыңғы қатарлы дамыған үштікке енді. Бірлік пен тірлікті ту еткен бұл елде, физика ғылымының заңы бойынша, орталыққа қарай серпіліс күші басым екендігі көрініп тұр. Мұны біз жапон жастарының келеңсіз оқиғалардан, қылмыстық ісəрекеттен, зиянды əдеттерден аулақ болуға тырысуынан байқаймыз. Интеллектуалдық ұлт жаман қылықтардан бойындағы оң иммунитеті арқылы сақтанады, өркениеттік категориялармен өмір салтын қалыптастырады. Тұлғаның гармониялық дамуы, оның бос уақытын дене еңбегімен қатар ғылыммен, өнертапқыштықпен, спортпен, театрға барумен, əдебиетті көп оқумен, туризммен тағы басқамен шұғылдануға бет бұрғызады. Мұндай жағдай ұлттық анахронизмге айнала бастаған, пайдалы уақыттан алаңдататын, кертартпа ескі əдет-ғұрыптардан (қызды басып алып қашу, қалың мал беру, жөнжосықсыз дүние шашып той жасау т.б. немесе жүз-жүзге, ру-руға бөлісіп дауласу сияқты) бойды шалғай ұстау қажеттігін еске сала береді. Аталған сұрыпталған идеялар прогрессивтік мəні бар жалпы азаматтық құндылыққа негізделген əлемдік мəдениетке жақындасуға ықпалын тигізеді. Бұлардың барлығы рационалдық дəн ретінде ұлттың біртұтас болып бірігіп, ынтымақтастықта өмір сүріп, саламатты өмір салтын құруына кеңінен жол ашады. Бесінші шарт: «Қазақстан – 2050» Стратегиясы мен болашағы біртұтас ұлт құруды көздейтін «Мəңгілік Ел» и д е я с ы . Е л б а с ы х а л ы қ т ы ң ө т ке н тарихы елдің бүгіні мен келешегінің

темірқазығы екенін жақсы біледі. Өйткені, тарихи зердеде болашақтың бағдарын айқындайтын үлкен мүмкіншіліктер бар. Бұл «Мəңгілік Ел» айналасына топтастыратын идеялардың кепілі болмақ. Алтыншысы – Қазақст ан ха лқы Ас с а м бл е я с ы н қ уат т ы қ ұ р ы л ы м ғ а а й н а л д ы р у. Б ұ л – П р е з и д е н т Н. Назарбаевтың идеясымен дүниеге келген қоғамдық институт. Жалпы, Қазақстан – өзінің этностық құрамы жағынан унитарлы мемлекет, онда 130-дан астам ұлттар мен ұлыстар өмір сүруде. Соғыс жылдарында əртүрлі себептермен Қазақстанға келген ұлттар халқымыздың меймандостығының, бір нанды бөліп жеуінің, төрінен орын беруінің арқасында қазаққа бір анадан туғандай сіңісіп кеткен-ді. Елбасы Қазақст анды барлық ха лықт ардың тəуелсіз Отаны деп есептеп, титулды ұлт қазақтардың төңірегінде топтастырып, елімізді мекендеген барлық этностарға тең құқық жариялады. Қазақстан халқы Ассамблеясы – консультативтік инситут. Əр этнос өзінің тілін, мəдениетін, салт-дəстүрін дамытуы үшін сол этностың мəдени орталықтары ашылған, əр этностың өкілдері Қазақстан Республикасының азаматы боп саналады, сондықтан сайлауға, сайлануға толық құқығы бар. Өркениеттер қақтығысы кезінде ұшқыннан жалын шығып кетуі ғажап болмай қалды. Идеологиялық, конфессияаралық, ұлтаралық, терроризм тағы басқасы сияқты қазіргі өркениеттің атрибуттары – жаһандық проблемаға айналуда. Посткеңестік кеңістіктегі (Карабах, Осетия, Қырғызстан, Украина т.б.), Ирак, Сирия, Ливиядағы соғыстар мен босқындар, Солтүстік Кореяның атом қаруын сынақтан өткізуге дайындығы – бəрі қауіп. Перудің қайраткері əлемде екі қауіптің – терроризм мен ядролық қарудың алға шыққаны туралы Біріккен Ұлттар Ұйымындағы саммитте жайып салды. Əлемде болып жатқан жайттарды зерделеген адам ұстараның жүзінде өмір сүріп жатқандай жайымызды түсінер еді. Себебі, Қазақстанды əлемдік бұл проце стерден бөліп жарып қарауға болмайды. Өйткені, біз жаһандық дамудың бір бөлігіміз, жер планетасы – үлкен Отанымыз. Сондықтан, Елбасы еліміздегі тыныштықты, ынтымақты, толеранттылықты көздің қарашығындай сақтауды қырағы қадағалауда. Оның басты шарты этно стар арасындағы бірлік, біртұт астық, а л үлкен рөл атқаратын титулды этнос қазақ ұлты болмақ. Ол өзінің айналасына басқа этностарды топтастырудың ұйытқысы болу керектігін жадынан шығармағаны лəзім. О.Сүлейменовтің сөзімен айтсақ, Қазақстан – əлемнің моделі болатын көп конфессиялы мемлекет. Батыс пен Шығыстың стандарттарының моделі сыналатын ішкі саясаты бар мемлекет. Н.Назарбаевты əлемдегі бейбітшіліктің елшісі деп бекер атамаған. Елімізде Президентіміздің бастамасымен көптеген конфессияаралық съездер, халықаралық саммиттер, кездесулер, іс-шаралар өтуде. Оның бітімгершілік саясатының шеберлігін зерттеушілер зерделеуде, оқуда. Қазақстандағы орын алып жатқан ұлтаралық тыныштықты, былайша айтқанда, Ассамблеяның жұмысын, тыныс-тіршілігін, құрылымын, функциясын үлгі ретінде басқа елдердің өкілдері келіп зерттеп, зерделеп жатқан жайы бар. Өйткені, жаһанда тыныштық сүймейтін, оны жақтамайтын бірде-бір халық жоқ. Сəуірде ядролық қаруды əлемдік деңгейде жан-жаққа таратпау мақсатымен, АҚШ Президенті Б. Обаманың бастамасымен Вашингтонда саммит өтті. Негізгі сөз Қазақстан Президенті Н. Назарбаевқа берілді. Ядролық қауіпсіздік жөніндегі IV саммитте Елбасы «Əлем. XXI ғасыр» манифесін жариялап, жаһандық сын-қатерлердің ықтимал салдарын барша адамзатқа ашық айтты. Бұл Елбасы жариялаған аса маңызды құжат дүниежүзі халқын ядролық қауіпсіздікке, бірлік пен бірауыздылық танытып күресуге шақырды.

Қымбатты Ұлы Отан соғысының ардагерлері! Құрметті Отан қорғаушылар! Барша облыс жұртшылығын Отан қорғаушылар күні жəне Ұлы Жеңіс күні мерекелерімен шын жүректен құттықтаймыз! Осы мерекелі күндері егемен еліміздің көп ұлтты халқы адамзат баласының тарихында төрт жылға созылған сұрапыл соғыстағы Ұлы Жеңістің 71-көгілдір көктемін қарсы алып отыр. Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс – ұрыс даласындағы қаһарман жауынгерлеріміздің ер жүрек батырлығымен, ерлік-жігерімен келген қастерлі дүние. Жан алып, жан беріскен Ұлы Отан соғысын ХХ ғасырдағы ең қатыгез оқиғаларының қатарына жатқызуға болады. Бүгінде Елбасы Н.Ə.Назарбаевтың салиқалы саясатының арқасында соғыс ардагерлеріне мемлекеттік қамқорлықтар көрсетілуде. Ал Қазақстанның Қарулы күштерінің сардарлары мен сарбаздары туған Отанын қорғаудың жарқын үлгісін көрсете отырып, кешегі баһадүр батыр бабаларының жарқын жолдарын жалғастыруда. «Нұр Отан» партиясы бүгінде кешегі Ұлы Отан соғысындағы жеңісті күнді жақындатуға өлшеусіз үлес қосқан соғыс ардагерлеріне арналған «Ардагерлерді ардақтайық!» атты партиялық жобасын іске асыруда. Жоба аясында партияның аумақтық филиалдары мен «Жас Отан» жастар қанаты соғыс ардагерлерімен жастардың кездесулерін ұйымдастырып, олардың тұрмыс жағдайына көмектесуді өздерінің парызы санайды. Өйткені, біз Ұлы Отан соғысында қаза тапқан əрбір жауынгердің рухына бас иіп, тағзым етеміз жəне елге ерлікпен оралған Жеңіс солдаттарына əрқашан құрмет көрсетуге міндеттіміз. Ұлы Отан соғысының ардагерлері бейбіт өмірде де алдыңғы саптан көрініп, еліміздің əлеуметтікэкономикалық дамуына жəне жас ұрпақты қазақстандық патриотизм рухында тəрбиелеу ісіне зор үлес қосып келеді. Ал туған Отанды қорғау, мемлекеттің тұтастығын сақтауға атсалысу – əрбір азаматтың қасиетті парызы. Бүгінде еліміздің Қарулы күштерінің офицерлері мен сарбаздары ел тыныштығын абыроймен қорғап отыр. Вашингтонда өткен Ядролық қауіпсіздікке қатысты ІV саммитте Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə.Назарбаевтың «Əлем. ХХІ ғасыр» манифесі адамзат баласы үшін бейбітшілік пен тұрақтылықтың қаншалықты құнды, қаншалықты бағалы екендігін көрсетіп отыр. Қымбатты Ұлы Отан соғысының ардагерлері! Құрметті сардарлар мен сарбаздар! Сіздерді Отан қорғаушылар жəне Жеңіс күні мерекесімен құттықтай отырып, Сіздерге зор денсаулық, ұзақ өмір, отбасыларыңызға бақбереке тілейміз! Ерлік ұрпаққа ұран, елге мұра болсын, ардақты ағайын! «Нұр Отан» партиясы облыстық филиалының Саяси кеңесі.

9

ЕР ЕСІМІ ЕЛ ЕСІНДЕ

мамыр

ҚАЙСЕНОВКЕ ПИОНЕР ГАЛСТУГІН ТАҒЫП ЕДІМ Жеңістің отыз жетінші көктемі болу керек. Байқадамнан бір топ соғыс ардагерлері келді деген жаңалық кішкентай ғана ауылымызға лезде тарады. Мен ол кезде Сарысу ауданы, Жайлаукөл ауылы, Жданов атындағы мектептің жетінші сыныбында оқитынмын. Сынып жетекшім Əбдіқұл Баубеков мені шақыртып алып: «Ауылға Байқадамнан үлкен қонақтар келгенін айтып, мектепішілік іс-шараға қатысасың», – деп ескертті. Мектептегі санаулы белсенді оқушылар болатын болса, соның бірі мен едім. Сол үшін маған айтқаны шығар деп, қоя салдым. Ұзамай мектебімізге бір топ кісі келді. Мектеп директоры Əзімхан Жамбылбеков бар бір топ мектеп əкімшілігі алдынан шығып, күтіп алды. Ол кезде ауылға келген кез-келген атқамінер кісілер мектепке бас сұқпай кетпейтін. Оқушылармен кездесіп, ғибратты əңгімелерін айтып, оқушылардың ортасында болатын. Көліктен түскен бір топ адамның ішінен сынып жетекшім орта бойлы, шашы бұйра, түсі суықтау бір кісіні көрсетіп: «Мына кісі – Қасым Қайсенов қой», – деді. Бəріміз аң-таңбыз. Қимылы ширақ, шымыр денелі Қасым ағаға жол көрсетіп, мектеп директоры мектептің мəжіліс залына алып келді. Тағатсыздана күтіп отырған оқушылар ішке кіріп келген қонақты əдепкіде жатырқай қарсы алды. М е к т е п д и р е к т о р ы ке л г е н қ о н а қ т ы «партизан-жауынгер Қасым Қайсенов» деген кезде көрермендердің көңілі орнына түсті-ау əйтеуір. Төрдегі үлкен үстелге жайғасқан Қасым Қайсенов соғыстың алғашқы жылдарынан бастап, Ұлы Отан соғысындағы жеңіске дейінгі қиындыққа толы өмір жолынан естелік айтып берді. Жиналған оқушыларды Отанды сүюге, құрметтеуге, патриот болуға шақырды. Кездесуге келген қонақтар бірінен соң бірі əңгімеге араласып, əрі қарай сөздерін жалғап кете берді. Шараның аяқталар сəті жеткен кезде орындықта отырған мені сынып жетекші Əбдіқұл ағай шақыртып алып, келген қонаққа пионердің қызыл галстугін тағасың деді. Бағанадан бері əңгімесін тыңдап отырған Қасым ағаның қасына барудың өзі батылдықты талап еткендей болды менен. Ақырын басып Қасым ағаның қасына барғаным сол еді, денем дірілдеп қоя берді. Қолымдағы қызыл галстукті майдангер ағаның мойнына таққаннан кейін барып жеңілдегендей сезіндім өзімді. Ол кісі маған ризашылығын айтып, маңдайымнан иіскеді. Украина, Румыния, Чехия жерлерінде тылда болған партизан жауынгер ағамның менің маңдайымнан иіскегеніне қатты қуандым. Ол кезде ауылға келген кез-келген үлкен адамдардың батасын алу, ризашылығына бөлену үлкен мəртебе етін. Сонымен не керек, арада отыз төрт жыл өтіпті. Бұл көрініс күні кеше болғандай көз алдымда. Ел қамын, халқының болашағын ойлайтын азаматтар өмірі кейінгі ұрпаққа өнеге болары анық. Қазіргі уақытт а жеңісті жақындатқан майдангерлердің ерен еңбектері туралы түрлі əңгімелер мен кітаптар жарық көруде. Алайда олардың ерлігін ертеңгі ұрпақтың бойына сіңірту жұмыстары əлсіздеу. Сондықтан, Қасым, Бауыржан жəне тағы да басқа белгілі жəне белгісіз болып кеткен майдангерлеріміздің өмірі мен ерлік істері туралы зерттеу, анықтау жұмыстары бүгінгі күннің, біздің еншіміздегі міндет деп есептеймін. Айзағира ИБРАИМОВА, М.Мақатаев атындағы №14 орта мектебінің кітапханашысы. Тараз қаласы.

7 мамыр, 2016 жыл

5

www.akjolgazet.kz

ҚҰТТЫҚТАУ

ЕЛДЕСТІРМЕК – ЕЛШІДЕН

ӘРІПТЕСТІК БАЙЛАНЫС АРТА ТҮСПЕК

БІЗ САРБАЗДАРЫМЫЗБЕН МАҚТАНАМЫЗ 9

ОБЛЫС ӘКІМІ КӘРІМ КӨКІРЕКБАЕВ ФРАНЦИЯНЫҢ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТӨТЕНШЕ ЖӘНЕ ӨКІЛЕТТІ ЕЛШІСІ ФРАНСИС ЕТЬЕН МЫРЗАНЫ ҚАБЫЛДАДЫ

Құрметті облыс тұрғындары! Сіздерді Отан қорғаушы күні – жалпыхалықтық мерекемен жəне қасиетті де ұлы мереке Жеңіс күнімен шын жүректен құттықтаймын. Нақ осы күн Отанға сүйіспеншілік іспетті адами құндылықтардың тұрақтылығы жəне өлшеусіздігі, оның мүдделерін қорғауға əзірлік, патриотизм мен ерліктің барлық көріністері туралы айғақтайды. Отан қорғаушылардың жасаған каһарман ерліктері ешқашан ұмытылмайды. Қай дəуірде болмасын, Отан қорғау əрбір азаматтың қасиетті борышы болып келеді. Халқымызда «Ер – елінің қорғаны» деген аталы сөз бар. Əр сүйем жер үшін, ата-баба қонысын жаудан көздің қарашығындай қорғаған, жаужүрек сардарларымыз бен сарбаздарымызды біз əрқашан мақтан тұтамыз. Сұрапыл соғыс адамзаттың жүрегіне өшпес жара салды. Сол соғысты майданның алдыңғы шебінде жүріп басынан өткергендер де, солардың тілегін тілеп, тылдағы бар ауыртпалықты иығымен көтерген ардагерлер де, соғыста ата-анасынан айырылып, жетімдік тауқыметін тартып өскендер де бүгін арамызда жүр. Жас ұрпақ сіздердің алдарыңызда борышты, құрметті Ұлы Отан соғысының ардагерлері мен тыл еңбеккерлері. Уақыт алмасады, ұрпақтар өзгереді, Отанға деген сүйіспеншілік, қажырлылық, ерлік, жауынгерлік рухымыз өзгеріссіз қалады. Бұл – ерекше мереке, біз бұл күні Қарулы күштер қатарында қызмет еткендер мен сапта жүргендерге құрмет көрсетеміз. Бұл мереке əр кезде батылдық пен ерліктің, каһармандық пен елдіктің нышаны, Отанға деген сүйіспеншілік пен адалдықтың өлшемі. Бүгінгі ерекше күні Сіздерге шын жүректен бақыт пен татулық, əрбір отбасына ізгіліктер мен игіліктер тілеймін. Ардагерлеріміздің дені сау болып, сарбаздарымыз мен офицерлеріміз табысты қызмет ете берсін. Б. ҚАРАШОЛАҚОВ, облыстық мəслихаттың хатшысы.

Жанғазы АХМЕТ, «Ақ жол». Облыс əкімі Кəрім Көкірекбаев Францияның Қазақстандағы төтенше жəне өкілетті елшісі Франсис Етьен мырзаны қабылдап, екі елдің экономикалық байланысы жөнінде еркін сұхбат құрды. Кездесуге облыс əкімінің орынбасарлары мен бірқатар басқарма басшылары, сондай-ақ, Францияның Қазақстандағы төтенше жəне өкілетті елшілігінің өкілдері қатысты.

– Біз Франция елімен бірлесіп жұмыс істеуді əлдеқашан қолға алғанбыз. Атап айтар болсақ, франциялық инвестор – «Vicat Group» компаниясы облысымыздың Мойынқұм ауданында орналасқан «Мыңарал Тас компани» ЖШС-ның жұмысын жүзеге асыруда. Бұл цемент зауыты Қазақстандағы өндірістің «құрғақ əдісі» қолданылатын бірінші зауыт болды. Жобаның құны 35 миллиард теңгені құрайды. Жоба өз қуаттылығында 2013 жылы 1040,0 мың тонна, 2014 жылы 1270,0 мың тонна өнім өндірген. Ал өткен жылы 1340,0 мың тонна цемент шығарды. Өнім өндіру көлемі жыл санап артып келеді. Кəсіпорынның өз өнімін Алматы-Астана күрежолы бойымен жəне Мыңарал стансасынан темір жол арқылы тасымалдауының қолайлы мүмкіндіктері бар. Кəсіпорыннан 3,5 шақырым жерде цемент өндіруге қажетті əктас жəне балшық тақтатасының кен орындары орналасқан. Тұщы су көзі бар. Геологтардың сендіруінше, бұл пайдалы жерасты қазбаларының барланған қоры 120 жылға жеткілікті жəне геологиялық барлау жалғасуда. Сондай-ақ, облыста алдағы 3 жылда 200 МВт энергия өндіретін су, жел, күн электр стансалары салынады деп жоспарлануда. Қазірдің өзінде Жуалы ауданында қуаттылығы 100 МВт-тық жел электр стансасы, Шу ауданында 110 МВт-тық жел электр стансасы, Т.Рысқұлов ауданында 24 МВт-тық күн электр стансасы, сонымен бірге 18 МВт-тық Меркі ауданында гидро-электр стансасының жобалары жасалуда. Бүгінгі таңда өңірде жаңартылмалы энергия көздерінің

қуаттылығы 78 МВт құрайтын 8 нысаны тұрақты жұмыс істеуде. Оның ішінде 15,1 МВт-тық төрт гидро-электр стансасы, 12,5 МВт-тық екі жел электр стансасы, сонымен қатар Елбасының қатысуымен өткен жылдың 2 шілдесінде телекөпір барысында іске қосылған жылдық қуаттылығы 50 МВт, құны 23,2 миллиард теңгені құрайтын «Burnoye Solar-1» күн электр стансалары жұмыс жасауда. Сондай-ақ, осы кешеннен тағы 50 МВт энергия өндіретін күн электр стансасының жобасы қолға алынуда. Жоғарыда аталған жобаларды іске асыру облыс электр энергиясына деген сұраныстың 40-50 пайызын жабуға мүмкіндік береді. Ол ғана емес, франциялық компания Жамбыл ауданында

ТАҒЗЫМ

24 МВт күн электр стансасын салуды қолға алуда, – дей келе Кəрім Нəсбекұлы Франсис Етьен мырзаға облыста 1 миллион 100 мыңдай адам тұратынын, сексеннен астам түрлі ұлт пен ұлыс өкілдері тіршілік ететінін, жалпы жер аумағы 144,2 мың шаршы метр екенін айтып, таныстырып өтті. Сонымен қатар облыс басшысы өңірдің ауыл шаруашылығы мен индустрияға айрықша қолайлы екенін жеткізді. Францияның Қазақстандағы төтенше жəне өкілетті елшісі Франсис Етьен өңір басшысына, жалпы жамбылдықтарға өзін жылы қарсы алғаны үшін ризашылығын, облыста жүзеге асырылып жатқан жұмыстардан бұрыннан бері жақсы хабардар екенін жеткізіп:

мамыр

– Облыс орталығында өткізген кездесулер барысында өз жұмысын сүйетін, өз міндеттерін толық түсінген кəсіби мамандардың талабы мен талғамына тəнті болдым. Мен алты айдан соң сіздердің облыстарыңызға келіп, бірқатар жұмыстар жөнінде келісімге негізделген кездесулер өткізуді жоспарлап отырмын. Бұған сіздердің тараптарыңыздан түсіп жатқан арнайы шақыртулар мен ұсыныстар себеп болуда. Алдағы уақытта сіздермен тығыз əріптестік қарым-қатынас орнатып, екі тарап үшін де тиімді, маңызды жобаларды жүзеге асырамыз деп сенемін, – деді. Кəрім Нəсбекұлы елшіге Францияның ауыл шаруашылығы мен экономикасы облысымызға ұқсас аумағының бірімен өзара байланыс орнату арқылы тəжірибе алмасып, түрлі салалар бойынша біріге жұмыс жүргізу жөнінде ұсыныс білдірді. Бұған дейін Қытай, Беларусь елдерімен осы тұрғыда нəтижелі жобалардың жүзеге асқанын тілге тиек еткен облыс басшысы Францияның бір облысымен де сондай əріптестік байланыс орнатуға ықыласты екенін айтты. Франсис Етьен бұл ұсыныспен келісетінін жеткізді. Кездесу барысында «Мыңарал Тас компани» ЖШС-на қатысты бірқатар жайттар сөз болды. Кəрім Көкірекбаев: «Қазіргі таңда біздің өңірде туризмді дамытудың зор əлеуеті бар. Облыс аумағында орналасқан бірегей тарихимəдени ескерткіштердің 5-еуі 2014 жылы ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мəдени мұра тізбесіне енгізілген. Ендігі кезекте, «Көне Тараз» тарихи-мəдени орталығы өңірлік жəне халықаралық деңгейлерде туризм индустриясын дамыту аясында Астана қаласында өтетін «ЭКСПО-2017» дүниежүзілік көрмесіне келуші қонақтар мен туристерге көрнекті бренд ретінде таныстыру жоспарымызда бар» – деп, қонақтарды басқосудан соң, шаһарда орналасқан тарихи орындар мен облыстық тарихи-өлкетану музейін аралап көруге шақырды. Кездесу соңында екі тарап естелікке сыйлықтар тарту етті.

ЛІККЕ КӘСІПКЕР

7 МАМЫР – ОТАН ҚОРҒАУШЫ КҮНІ

ҚАРУЛЫ КҮШТЕР – ЕЛ ҚОРҒАНЫ

ПОЛЬША СЕНАТЫНЫҢ МАРШАЛЫ МЕРКІ МЕН ҚҰЛАНДА Нұрболат ƏЛДИБЕКОВ, «Ақ жол». Польша Ре спубликасы Сенатының Маршалы Станислав Карчевский бастаған құрамында 50-ге жуық адам бар делегация Қазақстанға ресми сапары аясында Меркі ауданының С ы п ат а й б ат ы р ау ы л ы н а а р н а й ы ат б а с ы н б ұ р д ы . Олар осы ауылдағы кеңестік лагерьлерде 1942 жылы қамауда болып, Отандарына оралу жолында қаза тапқан генерал Владислав Андерс басшылығындағы поляк а рм и я с ы н ы ң с ол д ат т а р ы же рл е н ге н м е м о р и а л д ы қ зиратқа келіп зиярат етті. Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында қаза тапқан поляк армиясы жауынгерлерін еске алу рəсімінде сөз алған облыс əкімінің бірінші орынбасары Бекболат Орынбеков: «Бейбіт өмір жолында əзиз жандарын құрбан етіп, еркіндік үшін күре скен асыл азаматт ар мəңгі жүрегімізде сақталады. Бүгінгі күні Қазақстан мен Польшаның мемлекетаралық байланыстары өзара сенімділік пен ынтымақтастықта дамуда. Байланыстар барлық салаларды қамтып отыр. Екі ел арасындағы барыс-келіс, достық қарым-қатынас нығая түсетініне сенемін», – деді. Келе сі кезекте Польша елі Сенатының Маршалы Ст анислав Карчевский: «Польша халқы ХХ ғасырдың 30-40 жылдарындағы зобалаң кезеңде қазақ халқының поляк ұлты өкілдеріне көрсеткен көмегін, мейірімін ешқашан ұмытпайды. Алғыс ретінде ел астанасы Варшаваның ең көрікті жерлерінің бірі – В и л я н у в ауд а н ы н д а ғ ы көшелердің біріне «Қазақ к ө ш е с і » ат ау ы бе р і л ге н . Осынау генерал Владислав Андерс басшылығындағы поляк армиясының солдаттары жəне қарапайым тұрғындар жерленген зират аумағына қойылған ескерткіш маңының абатт андырылуы – бұл жердің ұдайы күтім мен

бақылауда ұсталатынының айғағы. Бұл ескерткіш – сол марқұмдарға деген құрмет, осы жерге бабаларымыздың рухтарына дұға бағыштайық деген ниетпен келіп отырмыз. Осы орайда бауырмалдық танытып отырған Қазақ елінің Үкіметіне, жергілікті билік өкілдеріне, баршаңызға шексіз алғысымды айтқым келеді», – деп тебірене сөйледі. Айта кетерлігі, Маршал бастаған топ мұнан бұрын Өзбекстанда жəне өзге де бірқатар елде болып, сонда жерленген қандастарының рухына тағзым еткен. Мұндағы зираттардың қараусыз қалмай, ерекше күтімде екендігіне көзі жеткен Польша Республикасының сенаторы, Мемлекеттік əкімдік пен жергілікті өзін-өзі басқару комиссиясы төрағасының орынбас ары, Польшаның шетелдіктермен байланыс жəне эмиграция комиссиясының мүшесі, генерал Владислав Андерстің қызы Анна Мария мен генералдың немерелері қазақ халқына қайта-қайта а л ғ ы с т а р ы н ж ауд ы р д ы . Мемориалдық ескерткішке гүл шоқтарын қойып, өз дəстүрлері бойынша хормен əн салды. Мұнан соң облыс əкімінің бірінші орынбасары Бекболат Орынбеков бастаған поляктар к ө р ш і л е с Т. Р ы с қ ұ л о в ауд а н ы н а т а б а н т і р е д і . Себебі осындағы Луговой стансасында да поляктың 48 солдаты жерленген зираты бар болатын. Қандастарына құрмет көрсетіп, гүл шоқтарын қойған қонақтар бұл жердегі зираттың да мұнтаздай таза, күтімде екендігін көріп, риза болысты. Болашақта тағы да келетіндерін, келесі жолы Жуалы ауданындағы зиратқа да барып тағзым етуге тырысатындықтарын, Жамбыл жерінің өзге де көрікті жерімен танысуға тəнті екендіктерін айтып тарқасты. Меркі, Т. Рысқұлов аудандары.

(Соңы. Басы 1-бетте).

– Отан қорғаушы күні – ел тарихындағы ерекше күн. Осыдан 24 жыл бұрын Қазақстан Республикасының Президенті Тəуелсіз мемлекетіміздің Қарулы күштерін құру туралы Жарлыққа қол қойған болатын. Өткен уақыт ішінде Қазақст ан Ре спубликасы ешкімге ұқсамайтын кемелдену жолынан өтті. Ел мүддесіне толық сай келетін Əскери доктрина қабылданды. Ұлттық əскеріміз əлемнің алдыңғы қатарлы армияларымен иық теңестіретіндей дəрежеге жетті. Еліміздің, жеріміздің қорғаны, тыныштығымыздың сақшысы, мемлекет қауіпсіздігінің кепіліне айналды. Біз елдік пен егемендіктің кепілі болып

отырған Қазақстан Қарулы күштерін мақтан тұтамыз. Қарулы күштеріміздің абыройын асқақтатар сарбаздарға қандай құрмет көрсетсек те жарасады, – деді Кəрім Нəсбекұлы. Облыс əкімі əскерилердің, жалпы тыныштық пен еліміздің тұтастығын сақтау жолында тер төгіп жатқан əскери қызметшілердің өңіріміздің экономикалық дамуына қосып отырған үлесі мол екенін атап өтіп, бірқатар азаматтарды Құрмет грамотасымен марапаттады. Жиында «Оңтүстік» өңірлік қ ол б а с ш ы л ы ғ ы н ы ң қ ол б а с ш ы с ы , г е н е р а л - м а й о р Та л ғ ат Қ о й б а қ о в ел əскерінің өсу, өркендеу тарихына тоқталып, əскери қызметкерлердің түрлі оқу-жаттығу жиындарда қол

жеткізген жетістіктерін баяндады.

– 24 жылдың ішінде Қазақстан Қарулы күштері мықты армияға айналды. Биыл біздің өңірімізде өткізілетін «Бүкілармиялық ойындар – 2016» халықаралық жарысында еліміздің Қарулы күштерінің қаншалықты қуатты екені көрініс таппақ. Біздің «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығының қызметкерлері күнбекүн əскери əзірлігін күшейту үшін оқужаттығудан өткізіледі. Соның арқасында барлық ре спубликалық деңгейдегі əскери оқу-жаттығу жиындарына қатысып, жақсы нəтижеге қол жеткізіп жүр. Мəселен, «Айбалта – 2015», «Қаратау – 2016» байқауларында біздің қолбасшылықтың жауынгерлері өздерінің кəсіби дайындықтарының жоғары екенін көрсетті. Біз осындай əскери құрылымдар арасындағы жарыстарда көзге түскен сарбаздарды арнайы марапаттап, олардың жетістіктерін барша əскери бөлімдерге насихаттауды дəстүрге айналдырғанбыз, – дейді Талғат Қойбақов. Өңірлік əскерилердің қолбасшысы айтып өткендей, Қарулы күштер арасында өткен жарыстарда көзге түскендер, сондай-ақ адал еңбегімен өзгелерге үлгі боп жүргендер көп екен. Салтанатты жиында еңбегімен еленген əскери қызметшілерге ІІ дəрежелі «Мінсіз қызметі үшін» медальдары тапсырылды. Ал аға лейтенант Нұрхан Сағымбаев осы мерекелік шарада капитан шенін алды. Салтанатты жиын соңы мерекелік концертке ұласты. «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығының көркемөнерпаздары ардагерлерге арнап тамаша концерттік бағдарлама əзірлепті. Патриоттық əндер жан-жүректі тебірентті. Суреттерді түсірген Виктор БАРБАШ.

КҮТУМЕН ӨТКЕН ҒҰМЫР

9

«ӘКЕМДІ ӘЛІ КҮНГЕ ДЕЙІН ІЗДЕП ЖҮРМІН» мамыр

Же ң і с т і ң 7 1 ж ы л д ы ғ ы қарсаңында 1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысына қатысқандар туралы мəліметтер жинастырдық. Байзақтық майдангерлер туралы деректерді топтастыруды мақсат тұтқандықтан, əкесі немесе атасы соғысқа қатысқан деген үйлерді аралап шықтық. Сонда бұрын Ақжар ауылындағы кітапханада ұзақ жылдар жұмыс істеген, бүгінде Сарыкемер ауылында баласы Исағали Сəлімбаевтың қолында тұратын Уəйда Темірбековамен тілдесудің сəті түсті.

– Айналайын Айтмахан, менің саған бір өтінішім бар. Əкем Темірбек Дəулетбақов 1902 жылы Қызылқұм ауылында дүниеге келген. 1942 жылы майданға аттаныпты. Содан хабар-ошарсыз кетті. Əкеге деген сағыныш өзім əже атанған кезде де жүрегімнен өшкен емес. Əкемді іздеп, хат жазып едім. Соны облыстық

–ДЕЙДІ СОҒЫСТАН ОРАЛМАҒАН МАЙДАНГЕРДІҢ 78 ЖАСҚА КЕЛГЕН ҚЫЗЫ «Ақ жол» газетіне жариялауға көмектессең. Кім білсін, бір септігі тиіп қалар, – деп бұл күнде 78-ге келген Уəйда апай сарғайған хатты қолыма ұстатты. Əкеге деген іңкəр сағыныш, бір хабарын білем деген үкілі үміті хатта сыр болып өрілген. Сондықтан, хат мəтінін сол күйінде бергенді жөн көрдім. «Əкем Темірбек 1938 -1942 жылдары ауылда колхозға бастық болған екен. Ол жылдары колхоз мақта өсіріпті. 1941 жылы соғыс баст а лғанда еркек кіндікті соғысқа алып, басшыларды қалдырған ғой. Соғыс өршіп бара жатқан соң 1942 жылы о б ко м н ы ң х а т ш ы л а р ы н а н бастап, ауылдағы басшыларды да соғысқа жаппай алыпты. Сол жылы менің əкем де майданға аттаныпты. Содан хабарсыз кеткен. Одақтың уақытында КСРО Қорғаныс министрлігіне М ə с кеуд е г і « Б ү к і л ə л е м д і к қарулы күштер одағы» дей ме,

соған хат жаздық. «Хабар жоқ, таппадық» деген жауап алдық. Кейін өзіміз егемендік алғаннан соң да талай жерге сұрау салдық. Интернеттен де іздеп таппай келеміз. Əскери комиссариаттан «Əкеңді шақырған повестка немесе жазған хаты, болмаса келген қара қағазы керек, онсыз таба алмаймыз» деген жауап келді. Шешемнің сауаты жоқ, қағаздарды сақтамапты. Тараз қаласындағы қорғаныс істері жөніндегі басқармасынан «Давлетбеков Темирбек 1902 жылғы «Көкөзек» ауылдық кеңесінен 1942 жылғы 9 шілде де шақырылған деген мəлімет шықты. (Ол кезде біздің ауыл Көкөзек ауылдық кеңе сіне қарайтын еді) Дерекке сүйенсек, Көкшетауға жөнелтілген дейді. Ал Көкшетаудан «бізде ондай кісі болған жоқ» деген хабар алдық. Бірақ, фамилиясы дұрыс емес. Менің əкемнің фамилиясы Дəулетбақов еді. Бір жолы

интернеттегі іздеушілер тобынан «Соғыс жүріп жатқанда 500 мыңнан астам адам өртеніп, суға кетіп хабарсыз кеткен. Құжаттары жоқ, солардың ішінде болмаса, таба алмадық» деген жауап алдық. Жасым болса 78-ге келді. Артында қалған жалғыз қызы едім. Тым болмаса бір дерек а лс ам деген арманым бар. «Əкемді қайдан табамын?» деген тақырыппен осы жазбам «Ақ жол» газетіне жарияланса, мүмкін ол кісіні білетіндер табылып қалар». Əкесін іздеген жанның бір үміті газетте. Кім біледі, осы хат жарияланса, Ұлы Отан соғысына алынып, хабарсыз кеткен Темірбек Дəулетбақовты білетін кісілер табылар, бір дерегі шығар. Айтмахан ТЫШҚАНБАЕВ, Байзақ ауданы.

– КЕҢ ӨРІС

«UMAI» ЖОБАСЫ ҚОЛДАУ ТАБУДА

Маржан РАҚАЙ, «Ақ жол».

Облыстық кəсіпкерлер п а л а т а с ы жанындағы іскер əйелдер кеңесі жыл басынан «UMAI» жобасын жүзеге асыруда. Кəсіппен шұғылдануға бет бұрған қызкеліншектерге қолдау көрсету мақсатында Жамбыл, Маңғыстау жəне Шығыс Қазақстан облыстарында ғана қанатқақты жоба ретінде қолға алынған бастаманың бірінші кезеңі аяқталды. Облыстың барлық аудандарын аралап қайтқан арнайы жұмысшы тобы əйелдерге аталған жоба жайлы жəне кəсіпкерлікке көрсетілетін өзге де қолдау мен көмектер туралы жан-жақты ақпарат берді. Бірінші кезеңнің қорытындысы ретінде Тараз қаласындағы облыстық драма театрдың алдында арнайы тестік алаң ұйымдастырылды. Онда кəсіпкер ханымдар өздері өндірген өнімдер мен қызмет түрлері жəрмеңкесін ұйымдастырды. Іс-шарада облыстық кəсіпкерлер палатасының директоры Қарлығаш Аралбекова: «Əйелдер ошақ қасы, үй шаруашылығымен айналысатындықтан, оларға жеке бизнесті алып жүру ер азаматтарға қарағанда əлдеқайда қиын. Сондықтан, біздің кəсіпкер ханымдарға бүгінгі экономикалық жағдайда жанжақты қолдау қажет. Бірінші кезекте бұл ауылдағы əйелдер кəсіпкерлігіне қатысты. Қалыптасқан жағдайды ескере отырып, облыстық кəсіпкерлер палатасы «UMAI» жобасын бастап отыр. Жоба мақсаты – əйел кəсіпкерлердің, əсіресе, ауылдағы кəсіпкер əйелдердің бəсекеге қабілеттілігін арттыру. Бүгінгі көрме-жəрмеңке де осы мақсаттан туындап отырған шара» деп көрменің негізгі мақсатын айта келіп, нақтылы кезеңде облыста нəзік жандылардың басшылығымен жүзеге асып жатқан жобаларды, өндіріліп жатқан тауарлар санын тізіп шықты. Сонымен қатар, Тараз қаласының əкімі Нұржан Календеров аталған жобаға қатысты өзінің жылы лебізін білдірді. Ал көрмені тамашалауға келген қонақтар өздеріне ұнаған тауарға дауыс беру арқылы жəрмеңке жеңімпазын анықтады. Қордай ауданының бал жəне бал өнімдерін өндіріп, одан арнайы сусын əзірлейтін «Мед питной» кəсіпкерлігі басым дауысқа ие болып, топ жарды. Ал Шу ауданында сүт өнімдерін өндіретін «Айшот» ЖШС жəне ұлттық киім тігумен айналысатын Т.Рысқұлов ауданындағы «Сағынбекова» жеке кəсіпкерлігі бірінші орынды иеленді.

6

7 мамыр, 2016 жыл

9

мамыр ҰЛЫ ДАЛА ТҰЛПАРЛАРЫ

ДЕР ДЕРЕК РЕК ПЕН Н ДӘЙ ДӘЙЕК ЙЕК

ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ: ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ ЖЫЛДАРЫНДА • Соғыс басталған күні Шу ауданының «Түрксіб» колхозының Əбзелов, Жұмабаев, Лаваннов бастаған 15 мүшесі, Жамбыл медициналық училищесінің 30 түлегі майданға жіберу туралы бірінші болып өтініштерін жазды.

• Соғыстың алғашқы айларында 1055 қызкеліншек өндірістен қол үзбей тракторшы мамандығын игерді.

• Ұлы Отан соғысы басталғаннан кейін 20 күн ішінде облыс өнеркəсібі толық соғыс жағдайына көшті. Мəселен Шу ауданындағы «Камышстрой» жауынгерлерге жазғы жəне қысқы аяқ киім тіге бастады. «Труд», «Швейник», «Трудовой пищевик», «Красный химик» артельдері Жамбыл жерінде жасақталған əскери бөлімшелерге киімкешек, ат əбзелдерін, противогаз қораптарын тікті.

• 1941 жылы майданмен шекаралас жерлерден 60000 адамды көшіріп əкелу жоспарланып, 15 қазанға дейін солардың 15 мыңы келді.

• Соғыстың алғашқы қырық күнінде Қорғаныс қорына Жамбыл қаласының тұрғындары 46 638 мың сом қаржы аударды.

1941 жылдың соңында облыс тұрғындары Қорғаныс қорына 2497 мың сом, 3522 мың сом облигация, 437 мың сом займ, 7284 центнер астық, 1017 центнер ет берді.

• 1942 жылдың 28 желтоқсандағы мəлімет бойынша «Қазақстан колхозшысы» танк колоннасын жасақтауға жамбылдықтар 14065000 сом берді. Ал 1943 жылдың 15 қаңтарындағы мəлімет бойынша, бұл көрсеткіш 17922 мың сом болды.

• Танк колоннасын жасақтауға Меркі ауданындағы «Большевик» колхозының төрағасы Жолдыбаев, Талас ауданындағы «Тамды» колхозының төрағасы Бейсенбай Жұмағұлов 50 мың сомнан берді. Осы ауданның Карл Маркс ауылдық советінің төрағасы Абдрамбаев 10000 сом берген. Анығын айтқанда, Қорғаныс қорына қаржы, азық-түлік бермеген бірде-бір шаңырақ болған жоқ!

• 1942 жылы Жамбыл стансасынан Шолақтау ауылына қарай темір жол құрылысы басталды.

• 1941-1943 жылдары облыс еңбекшілері Қорғаныс қорына 13 миллион сом аударды. Сонымен бірге 45 миллион сомның ақшалайзаттай лотереяларын жəне мемлекеттік займ облигацияларын сатып алды.

• 1942 жылы 1 мамыр мерекесі қарсаңында жамбылдықтар Брянск майданының жауынгерлеріне 13 вагон сыйлық жіберді.

• 1943 жылы ауылдарда 123668 əйел болса, соның 88845-і колхозда еңбек етті.1944 жылғы облыс халқының саны – 341383. Жамбыл қаласының тұрғыны – 107486.

• Ұлы Отан соғысы жылдары облыста екі атты əскер дивизиясы, инженерлік-құрылыс батальоны, газсыздандыру отряды, темір жол ротасы жəне тағы да үш жұмысшы батальоны жасақталды.

• Жамбыл жеріне 4 əскери госпиталь көшіріліп əкелінді жəне 360 төсектік бір госпиталь жасақталды.

• 1944 жылғы мəлімет бойынша, облысқа 62197 адам көшіріліп əкелінді.

• Жамбыл облысының Қорғаныс істері жөніндегі департаментінің 2010 жылы 26 ақпанда Жамбыл облысының мемлекеттік мұрағатына жолдаған ақпарында мынандай деректер келтірілген: Ұлы Отан соғысына біздің облысымыздан 41 453 азамат аттанған. Жамбыл қаласынан майданға шақырылғандар саны – 14 701. Ұлы Отан соғысы жылдары Жамбыл облысынан шақырылған азаматтардың 15 536-сы майданда қаза тауып, 17 639-ы із-түссіз, хабар-ошарсыз жоғалып кеткен.

• 1943 жылдың 1 ақпанына дейінгі Жамбыл облысынан ресми мəліметтерде Қызыл Армия мен өнеркəсіп пен транспортта еңбек ететін жұмысшы колонияларына 53 268 адам алынды деп көрсетілген.

• Жекелеген аудандардың əскери комиссариаттарының ресми мəліметтерінде: Шу аудандық əскери комиссариатынан – 5014, Жуалы ауданынан – 1788 адам соғысқа алынған деп көрсетілген. Жуалылықтар Сайрам аудандық əскери комиссариаты арқылы алынғанын ескерсек, бұл мəлімет нақты емес. Мəселен, Мыңбұлақ орта мектебінде Ұлы Отан соғысына арналған тақтада ауданнан майданға 2005 адам кетті деп жазылған.

• Меркі жəне Луговой аудандарынан Меркі аудандық комиссариаты арқылы 12 024 адам майданға аттанған. Ол кезде Луговой ауданында əскери комиссариат болмаған.

• Қаратау қаласының Қорғаныс істері жөніндегі біріктірілген бөлімі Ұлы Отан соғысына Сарысу жəне Талас ауданынан 3 449 адам майданға аттанғаны туралы деректер бар екенін айғақтайды.

ЛУГОВОЙ ЖЫЛҚЫ ЗАВОДЫНЫҢ «ҒАСЫР ПЫРАҒЫ» АТАНҒАН АРҒЫМАҒЫ АБСЕНТТІҢ ӘКЕСІ – 1945 ЖЫЛДЫҢ 24 ИЮНІНДЕГІ ЖЕҢІС ПАРАДЫНА СОВЕТ ОДАҒЫНЫҢ МАРШАЛЫ Г. К. ЖУКОВ МІНГЕН АРАБКАЗБЕК ЕКЕНІН ЕКІНІҢ БІРІ БІЛЕ БЕРМЕУІ МҮМКІН. АВТОР.

О

сыдан бірнеше жыл бұрын «Жұлдыз» журналында белгілі жазушы Сəуірбек Бақбергеновтің «Ат дүбірі» деген очеркі жарияланды. Автор бұл мақаласында «Ғасыр пырағы» атанған Луговой жылқы заводының төл перзенті, əйгілі Абсент жайын тілге тиек ете отырып, Қазақстандағы ат спортының бүгінгі халжағдайына кеңінен тоқталған еді. Мұнда сонымен бірге халқымыздың ежелден бергі айнымас серігі – жылқы түлігінің тіршілігіне, тарихына қатысты қызықты деректер де көптеп келтірілген болатын. Солардың ішінде мына бір сөйлем жолдарының жүрегімізді лүп еткізгені бар. «…Көрермен жұртшылықтың көз алдына келер ме екен? Мəселен, ең бірінші Жеңіс парады 1945 жылдың 24 июні күні өтті. Москвада, Қызыл алаңда болған Жеңістің тұңғыш парадын қабылдаған Совет Одағының төрт мəрте батыры, маршал Георгий Константинович Жуков еді. Ол кісі ақбоз атқа мініп шықты. Сондағы ақбоз ат – Араб, кəдімгі Абсенттің əкесі болатын». Абсент… Абсент… Рим, Токио қалаларындағы XVII, XVIII Олимпиадалық ойындардың жүлдегері, əлемнің төрт бұрышын түгел аралап, он екі жыл бойы қатарынан алдыңғы топтан көрінген есті арғымақты кім білмейді? Ол біздің республикамыздың, біздің республикамыз ғана емес, еліміздің ат спорты жөніндегі ары мен намысы болды ғой. 1956 жылдан 1970 жылға дейінгі аралықта бұл жануардың дүркіреген атақ-даңқы ұрпақтан-ұрпаққа аңыз болып қалар əлі. Ал оның əкесі Арабтың Жеңіс парадына «қатысуы» қызық екен… Не керек, аталмыш мақаладағы құпия жібінің ұшы қылтиып шығып тұрған қысқа сөйлемдерді оқыған кезден біздің ойымыздан осы бір факт кетпей-ақ қойды. Ақыры арада міне, аттай екі жыл уақыт өткен соң, «Жамбылдағы Луговой жылқы заводы қайдасың?» деп, тартып отыруға тура келді. Өйткені… Абсент – Луговойда өмірге келген. Құнан шыққанға дейін осында бағып күтіліп, əлем құрлықтарындағы түрлі аламан бəйгелерге қатысқан бұл жануар 14 жылдан соң өз атамекеніне қайта оралған. Олай болса оның ата-тегі жайында завод музейінде нақты мəліметтер болуы тиіс қой. …Оңашада келе жатқан адамға қашанда ой серік. «Алматы–Ташкент» автобусы алдымыздағы жатқан асфальт жолда үдемелі жылдамдық алған сайын, менің қиялым да сан тарапқа самғауда. Олардың кейбіреулері – адам... ат… адамға деген ғасырлар бойғы адал қызметіне қатысты жайлар. Мамандардың не деп түсіндіретінін қайдам, біздің қарапайым ұғымымызда аттың адамға, қоғамға деген еңбегін былайша бағалауға болатын сияқты. Ол – жылқы түлігінің ең алдымен – жұмыс көлігі екендігі. Оған бұл тақырыпқа қатысты арғыбергі тарихтың бір ғана жарқын көрінісі кешегі Түрксіб шойын жолының құрылысын ғана алуға болады. Ұзындығы 1450 шақырымға созылған осы жанқиярлық істе – жылқы малы қазақтың алғашқы жұмысшы табымен бірге тауды бұзып, тасты басысты. Сол жылдарғы адал қызмет иесі болған жылқы малы арғы шеті Семейден Жалғызтөбеге,.. одан Аягөзге дейін құлақ түбі тершіп кіре тасысты. Ал құрылыстың бергі беті Шу, Шоқпар, Айнабұлақ аралығында сауырын ақкөбік жауып, топырақ жалдарын үюге қатысты. Міне, адам қолғанаты аттың біздің социализм құрылысындағы бір ерен еңбегі осымен сипатталады. Ат – Армия күші. Біздің мұндай тұжырымға келуімізге атты əскер т арихына қатысты төмендегідей фактілердің негіз болуы. Олар: сонау жеті жылдық соғыс кезіндегі пруссактардың Зеидлиц кавалериясы, француздардағы Мюрат атты əскерлердің даңқы, Россиядағы казак Платовтың жанкешті жорықтары жайындағы қызықты деректер. Ал кешегі Азамат соғысындағы өзіміздің Бірінші Атты Армияның қимылы ше?.. Ер үстінен түспеген үш жылғы сұрапыл ұрыстардан соң революция салт аттыларының ақырғы жау ұясы Перекоп мойнағындағы Врангель армиясын талқандау үшін Батыстағы пандық Польша жерінен Каховкаға дейінгі мың шақырымдық маршын тарих күні бүгінге дейін көріп-білген емес десек қателеспеген болар едік. Одан кейінгі Орта Азиядағы басмашылармен шайқас, Ұлы Отан соғысындағы генерал доватор атты əскер корпусы.., генерал Белов жауынгерлерінің Берлинге кіруі.., міне, мұның бəрі де жоғарыдағы өзіміз сөз етіп отырған атқа, қасиетті түлік – жылқы малына қатысты жəйттар. «Демек, — дейміз біз осы арада, — Ұлы Отан соғысының сұрапыл күндеріндегі қиынқыстау кезеңдерде біздің тылымыздағы асыл тұқымды жылқы заводтарының үлкен рөл атқарғаны сөзсіз. Өйткені майдандағы кавалериялық корпустарды мініс көлігімен қамтамасыз ету, жорық жолдарындағы зеңбіректерді тасымалдау, жауынгерлік кухня-асханалар мен далалық пошта жүктерін жеткізу сияқты жұмыстарда ат əбден керек болған. Олай болса өзіміз бет алып келе жатқан Луговой жылқы заводының Жеңіс күнін сол кездері бір табан болса да жақындатып, оған өзіндік үлес қосқандығы анық. Бұл жайтқа да зер салу керек екен-ау. Осындай ойлардың жетегіне ерген мен автобустан Луговойға таңғы сағат жеті шамасында келіп түстім. Жол шетіндегі сілтеме қалқадан аңғаруымша, жылқы заводы бұл жерден онша алыс емес сияқты. Жаяулап жүре беруге тура келді. Ойланып келемін. Ойланып келе жатқан себебім – Абсенттің əкесі Арабтың Жеңіс парадына қалай, қашан барғандығы жəне оның өмірбаянының маған толық таныс емес екендігі. Көңілге демеу болар нəрсе – жазушының жоғарыда аты аталған шығармасындағы «Сондағы ақбоз ат – Араб, кəдімгі Абсенттің əкесі еді», — деген жалғыз сөйлемнің санамда жаңғырып тұрып алуы. Кім біледі, ол жаққа бұл жануар мүмкін Луговой емес, басқа жерден барған шығар. Соғыс кезінде біздің республикамызда Қарқара, Дегерес, Мұғалжар, Құланды жылқы заводтары жұмыс істеді ғой. Ал мұндай шаруашылықтар Сібір мен Орта Азияда қаншама еді десеңізші? Бірақ... əй, бірақ Жеңіс парадын қабылдаған маршал астындағы

арғымақтың Ұлы Отан соғысынан кейінгі тағдыры əйтеуір осы заводпен байланысты болғаны анық. Олай деп айтуымызға Арабтың құлыны Абсенттің Ұлы Отан соғысынан кейін дəл осы заводта өмірге келуі. …Қырғыз Алатауының бір сілемі – Сұлутөр бөктерінен алтын күрек есіп тұр. Қыстың қош айтысар соңғы қары – құс қанатындай алашұбар болған төскей етегінде қыздың жиған жүгіндей ақшаңқан ауыл жатыр. Одан əріректегі қасқа жол бойымен бірде желіп, бірде шоқытып салт аттылар тобы салдыртып барады. Жылқышылар-ау, шамасы. Олардың астындағы аяқтарын алшаң басып, ауыздықтарын қарш-қарш шайнаған көсем жүрісті сəйгүліктер дүбірін естігенде қазір ұмыт болған, бірақ бір кездері өзіңе етене таныс жайлар есіңе түсіп, жанарың жасаурағандай… …Завод директоры Иван Афанасьевич Финько,

қызметкері жоғарыдағы жолдарды сия қарындашпен жазып отырғанда, оның кейін тарихи деректерге айналарын білмей, өзінің күнделікті толтыратын іс-қағаздарының бірі деген-ау, шамасы. Əйтпесе осының өзі құнды да. Құндысы сол – АрабКазбектің қайдан, қашан келгені жайында мəлімет берілгенінде.

– Кешіріңіз. Мына бір бұйрықтың мазмұнын қалай түсінуге болады?

– Қанеки, көрелік. Уақыт табынан сарғайған қағаз беттеріне көз жүгірткен Əлекең – Əлібек Баялиев аталмыш сөйлемдерді оқып болып, аз-кем отырды да: «Бұл Жеңіс парадына маршалдардың маршалы мініп шыққан, кейін Семен Михайлович Буденныйдың бұйрығымен Жамбылдағы 49-заводқа жіберген Араб-Казбек айғырына байланысты берілген нұсқау ғой», – деді.

МАРШАЛ МІНГЕН АҚБОЗАТ Жанболат АУПБАЕВ.

парторг Махан Есбаев жəне осы шаруашылықтағы кадрлар бөлімінің меңгерушісі Əлібек Баялиевтермен арадағы алғашқы əңгіме осы кəдімгі ауызекі хабар алмасу – биылғы көктемдегі ауа райының ойнамалы мінез танытып тұрғанын мұның шаруашылық үшін қолайсыз болатынын тілге тиек етуден басталды. Содан соң біздер үстіміздегі жылы өтетін даңқты дата – Қазақ ССР-інің 60 жылдығын еске алдық. Ал сөз кезегі Жеңістің 35 жылдығына келгенде бұл мəселе Луговой жылқы заводының Ұлы Отан соғысы кезіндегі жұмыстары жайында өрістеп сала берді.

– Заводтың Ұлы Отан соғысы жылдарындағы тарихын жақсы білетін адам, ол мына – Əлекең. Өйткені бұл кісі 1939 жылдан бері осы жерден табан аудармай жұмыс істеп келеді, – дейді Иван Афанасьевич Финько. Шаруашылықтағы кадрлар бөлімінің меңгерушісі Əлібек Баялиев ақсақалдың айтуына қарағанда, Ұлы Отан соғысы жылдарында 47-Луговой жылқы заводы елеулі жұмыстар жүргізе білген. Ол сол кездегі мұндағы 150 еңбеккердің 112-сінің қолына қару алып, майданға аттануын былай қойғанда, атпал азаматтардың орнын басқан қарт жылқышылардың Қызыл Армия бөлімшелеріне 1941 жылы – 390, 1942 жылы – 410, 1943 жылы – 370, 1944 жылы – 350, 1945 жылы – 287 жылқы беруді қамтамасыз еткен қажырлы қимылынан айқын көрінеді.

– Бұл біздің жылқы заводының 1941-1945 жылдар аралығындағы қорғаныс мақсатына сəйкес атқарған жұмыстарының бір бөлігі ғана, – дейді Əлекең осы арада сəл үзіліс жасап, – ал шаруашылықтағы сол кездері еңбек еткен адамдардың, мамандардың, өзіңе керек деп табылатын басқа мəліметтердің бəрін ісқағаздардан табуыңа болады. Сөйтті де ол кісі сырты ақжемденіп тоза бастаған бір топ қағаз бумаларын алдыма қойды. арап отырмын. Алғашқы беттерінде «1940», «1941», «1942»… «1948» деп жазылған тігінділерден заводтың осыдан 38-40 жыл бұрынғы тыныс-тіршілігін толық көз алдыңа елестетуге болатын сияқты. Мұнда майданға, басқа шаруашылықтарға жөнелтілген жылқылардың санын куəландыратын іс-қағаздары… қолхат, еңбекшілерді жұмысқа алу жайындағы бұйрықтармен бірге Ш.Жанғазин, А.Толстунов, М.Потапов, А.Жұбанышев деген кісі аттары мен фамилиялары да əр жерден қылаң беруде. Байқап қарасақ, бұлар 1938-1950 жылдардағы осында қызмет атқарған шаруашылық директорлары екен. Бір мезетте… иə, бір мезетте мұқабасына «1950 жыл» деп белгі соққан кіріс-шығыс қағаздарының жуан ортасына келгенімізде, жүйкеміз солқ ете түскендей əсерде қалдық. «Ол – Араб» деген сөздің жанарымызға жасын отындай жалт етіп ілігуі еді. «…Москвадағы Орталық əскери спорт клубынан Жамбылдағы 49-жылқы заводына ə ке л і н ге н А р а б - Ка з бе к а й ғ ы р ы н б і зд і ң шаруашылыққа жөнелтуінің ерекше тездетілуіне назар аударылсын. Завод директоры В.В.Иванов. Декабрь, 1950 жыл». Шаруашылықтың тыныс-тіршілігіне орай беріліп жататын кəдуілгі көп бұйрықтардың бірі – осы документтің алды-артында пəлендей басы артық сөз жоқ. Елуінші жылдардың еңбекқор кеңсе

Қ

– Буденный?! Ол кісі сіздердің заводтарыңызды білген бе сонда?

– Білгені өз алдына, 1948 жылы бізбен іргелес жаңағы заводқа келіп те кеткен. Абсенттің əкесі Арабтың Жамбыл жеріне келуінің өзі – сол сапарға тығыз байланысты жай. Абсенттің əкесі – Араб. 1945 жылы Ұлы Жеңіс парадына В.Жуков мініп шыққан. Бақсақ, əңгіме төркіні мынада екен. Соғысқа дейін жəне соғыстан кейін Жамбыл облысында екі жылқы шаруашылығы болған. Оның бірі осы Луговой да, екіншісі – 49-завод. Соңғы шаруашылық қазір жоқ. Ол 1954 жылғы тың көтеру кезінде Луговоймен бірігіп кеткен. Совет Одағының маршалы С.М.Буденный 1948 жылы июнь айында Қазақстанға келген сапарында Жамбыл жеріндегі екі жылқы шаруашылығының бірі – 49-заводқа арнайы соғып, аялдайды. Осында болған кезінде білікті маман көзге ұрып тұрған бір кемшілікті дөп басады. Ол – мұндағы асыл тұқымды айғырлардың тым аз екендігі еді. Маршал жанындағы адамдарға осыны ескерткен кезде, завод қызметкерлері: «Бұл іске Семен Михайловичтің өзі араласып көмек көрсетсе қалай болар екен, онсыз мұны шешу тым қиынға соғады», — деген ойларын айтады. Не керек, сол жерде олар бір кездері маршал Г.К.Жуков мінген, кейін жасы келіп қалуына байланысты əскери ойындарға қатысудан босап, Москвадағы Орталық əскери-спорт клубында күтімде тұрған 18 жасар Араб-Казбекті Жамбылдағы 49-жылқы заводына жіберуге шешім қабылдайды. Мұның өзі асыл текті айғырдан тұқым алып қалудың бірден-бір тиімді жолы еді.

– Арабты Абсенттің əкесі деп атауымыздың негізгі төркіні осында, – дейді завод директоры Иван Афанасьевич Финько. Енді бізге бəрі де түсінікті сияқты. Түсінікті болатыны, Араб-Казбек айғыры Жамбылдағы 49-жылқы заводына келген соң, көп ұзамай Луговойға ауыстырылған. Ауыстырылу себебі – аудан басшыларының тың жерлерді игеруге байланысты жылқы шаруашылықтарын бір жерге жинақтап, оның орнына жаңа астық совхоздарын ұйымдастырғандығы еді. Луговой жылқы заводының директоры В.В.Ивановтың сол кездері: «Москвадағы Орталық əскериспорт клубынан Жамбылдағы 49-жылқы заводына əкелінген Араб-Казбек айғырын біздің шаруашылыққа ауыстыруды тездетуге ерекше назар аударылсын», – деп, өз мамандарына мазасыздана нұсқау беруі осы жағдайға байланысты болса керек. Бұл əрине, орынды мазасыздану еді. Өйткені, атағы айдай, əлемге белгілі, асыл текті арғымақтан қол созым жерде тұрып айырылып қалудың арты қаншалықты орны толмас өкініш екендігі кім-кімге болмасын түсінікті ғой. Міне, осындай жағдайлардан кейін барып, Луговойға келген Араб-Казбек арада бір жыл өткен соң артынан бүкіл əлем шулаған «Ғасыр пырағының» əкесі атанады. Ол – мал шаруашылығындағы ежелден қалыптасқан зоотехникалық ережеге сəйкес, атасы – Арабтың – А, шешесі – Бұқараның – Б əріптерінен алып қойылған құлын – Абсент болатын. …Завод директоры мен оның жанындағы мамандардың жоғарыдағы сөздерін тыңдап отырған менің ойыма осы орайда мына бір жайлар келді.

Соның бірі – өзім іздеп келген шаруа – маршал мінген ақбоз аттың Москвадан Қазақстанға қалай келгендігі жайлы мəселеден толық хабардар болсам, екіншісі – Араб-Казбектің енді Ұлы Отан соғысына дейінгі тағдыры, яғни оның Москваға қай жерден барғандығы, Жеңіс парадына қатысу тарихы жайында туындаған сауалдарға жауап беруім еді.

– Манадан бергі əңгімеден мына жайға қаныққандаймыз, Иван Афанасьевич, – дедім мен арадағы үнсіздікті бұзып. – Ол – Араб-Казбектің Ұлы Отан соғысынан кейінгі өмірбаянының біздің республикамызбен тығыз байланысты екендігі. Ал оның Ұлы Отан соғысына дейінгі тағдыры ше? Сіз осыны білесіз бе?

– Бұл сұраққа жауап бермес бұрын сіз бен біз мына нəрсеге назар аударғанымыз жөн ғой деймін, – деді осы арада сөзге араласқан парторг Мақан Есбаев. – 1977 жылы Ұлы Октябрьдің 60 жылдығы мерекесі қарсаңында еліміздің теледидар экрандарында «Біздің өмірбаян» атты көп сериалы деректі фильмнің жүргені есіңізде ме?

– Иə, есімде.

– Есіңізде болса, сол ленталардың отызыншы жылдарға қатысты бөлігі қандай оқиғалармен сипатталған?

– Днепрогэс құрылысы… стахановшылар қозғалысы… Челюскиншілердің Солтүстік Мұзды мұхитқа жорығы… Төрт советтік комсомол қыздардың «Родина» самолетімен Мо скваВладивосток аралығына қонбай ұшып, рекорд жасауы…

– Мұның бəрі дұрыс. Ал ақалтеке арғымақтарға мінген түрікпен жігіттерінің Ашхабадтан Москваға тартқан шеруі ше? Парторгтың ойын енді ғана түсінгендей болдым. Өйткені осы сəтте менің көз алдыма картина титрында, «1935» деп жазылған деректі лентадағы мына бір эпизод елес беріп өткен еді. ...Экранда – Еділ бойындағы қалмақ даласы. Онда жетегіне бір-бір ат алған шабандоздар арттарынан будақ-будақ шаң қалдырып, құйғытып келеді. Диктордың сөзінен біз олардың Ашхабадтан Москваға ақалтеке арғымақтарымен баруға бел буған түрікпен жігіттері екенін естиміз. Міне, сол лентадан тағы бір көрініс. Бұл жолы Москвада. Ұзындығы 1400 шақырымдық жолды 84 күнде жүріп өткен жігіттерді Климент Ефремович Ворошилов қабылдап тұр. Кездесу соңында түрікпендік шабандоздар маршал алдынан ақбоз арғымақты арлы-берлі ойқастата алып өтті. Бұл олардың əскер басына деген сыйлық рəсімі еді.

– Сондағы ақбоз осы біз əңгіме етіп отырған Араб па?

– Иə, – дейді Мақан. Сөйтті де, – Қорғаныс комиссарына тарту етілген бұл жануар ол кезде бес жаста болған. Содан бастап ол Москвадағы Орталық əскери-спорт клубының қарамағына берілген. Ол он бес жасында Жеңіс парады кезінде маршал Г.К.Жуковтың тақымына тиген, – деген сөздерді қосып қойды.

– Өз өмірімде мен Арабтың жоғарыдағыдай тарихи оқиғаларға қатысуын көзбен көрген екі адаммен жақсы таныс болдым, – дейді осы арада сөзге араласқан Иван Афанасьевич. – Оның біріншісі – сонау елуінші жылдары Қазақ зоотехникалықмалдəрігерлік институтында оқытушылық қызмет атқарған ұстазым Петр Александрович Карасаев, екіншісі – 1948-1961 жылдарға дейін осы Луговой жылқы заводының директоры міндетін атқарған Вениамин Вениаминович Иванов еді. Профессор П.А.Карасаевтың Арабты жақсы білетіні, 1935 жылы түрікпен жігіттерінің Ашхабад–Москва аралығындағы ақалтеке аттарының шабысқа шыдамдылығын сынау марафонында оған өзінің мал дəрігері ретінде қатысып, барлық оқиғаларға куəгер болғандығында. Ал В.В.Ивановқа келер болсақ, Ұлы Отан соғысында генерал П.А.Беловтың атты əскер корпусында болған ол С.М.Буденный бұйрығымен Арабты Жеңіс парадына дайындаған бапкердің нақ өзі еді. Сол ат жайында сөз қозғалса болды, екеуі де ішкен астарын жерге қоятын. ван Афанасьевич Финьконың мына сөзін естіп отырғанда мен қазір Кубаньдағы Краснодар жылқы заводының басшысы, бұрынғы Луговой шаруашылығының директоры Вениамин Вениаминович Ивановтың 1950 жылдың желтоқсанында Араб үшін неліктен мазасызданғанын енді түсінгендей болдым.

– Араб жайында біздің білетініміз осы. Одан арғысы өзіңізге мəлім шығар, – деді отырғандар. Иə, одан арғысы белгілі еді. Белгілі болатыны… «…Сағат онға үш минут қалғанда мен атпен Спасс қақпасының алдында болдым.

– Парад, тік тұр, – деген команда анық естілді. Командадан соң ду қол шапалақталды. Сағат 10.00-ды соқты. Тілмен айтып жеткізу мүмкін емес, жүрек дүрсіл қағады… атымды тебініп. Қызыл алаңға бет алдым. Төңіректі əрбір орыс адамы үшін сүйікті əуенге айналған Глинканың «Даңқың артсын!» музыкасының құдіретті де салтанатты үні жайлады. Содан соң кенет тып-тыныш бола қалды да, парад командашысы Совет Одағының маршалы К.К.Рокоссовскийдің сөздері ап-анық естілді. Ол да менен кем толқып тұрмаған болар. Оның рапорты менің бар назарымды аударып, сабырлы қалыпқа түсірді» (Г.К.Жуков. «Воспоминание и размышление». 691-692-стр). …Қайтып келемін.

– Аңырақай даласын артқа тастаған автобус Фрунзеден өте бергенде алқынып қалғандай болады. Машина моторының күрк-күрк еткен «көксау жөтелінен» Қордай асуына таянғанымызды біліп, терезе əйнегінен сыртқа қарадым. Көзіме төбешіктердегі бүркіт, бұғы бейнелері шалынды. Осы сəтте ойыма жазушы Сəуірбек Бақбергеновтің «Ат дүбірі» очеркіндегі: «Біздің республика кең де байтақ. Қазір оның тамаша тас жолдары көп. Бір кезде атпен ғана аса алатын асуларды бұзып-жарып жолдар салынған. Осы жолдармен жүріп келе жатқанда əр жерден арқардың, тау ешкінің, бүркіттің, жыртқыш құстардың мүсіндері көрінеді. Бұл не? Сұлулық па? Əлде символ ма? Сұлулық десең, олардың ешқайсысы жылқыдан сұлу емес. Символ ма? Ненің символы? Егер, символ болса, онда ең алдымен ат тұруға тиісті емес пе? Өйткені, осы күнгі сайрап жатқан жолдардың ең алғашқы сүресін салған бүркіт те, жыртқыш құс та емес, аттың тұяғы еді ғой? Ат басқан, ат асқан асулар, жолдарда сұлу арғымақтың, салт атты адамның, құлдыраңдаған құлынның мүсіндері тұрса жараспай ма? Ол неге жоқ?» – деген сөйлемдері оралады.

– Иə, деймін мен іштей, – ол неге жоқ? Неге?..

И

Астана.

7

7 мамыр, 2016 жыл

ЕР ЕСІМ І ЕЛ

НАҒЫЗ АДАМ ТУРАЛЫ АҚИҚАТ

Сұм соғыстың қасіретінен адам танымастай күйге түскен бозбала Бəкір елге қайтуды намыс көріп, сонда қалмаққа бел буады. Алайда туған жерге деген сағыныш жеңіп, бір дəрігер ілесіп, үйіне əкеледі. Бүкіл ауыл-аймақ əйтеуір кеудесінде жаны бар тірі келгеніне тəубе етіскен екен. Төрт дөңгелекті қол арбаға таңылып, екі алақанымен жүреді. Қайсар азамат біраз үйде отырып, кəрі əке-шешесіне масыл болуды ар санап, əкесі таң намазына тұрғанда арбаға таңылып, арбаны екі алақанымен итеріп, ой-шұқыр, үйілген құмнан терлеп-тепшіп, тауық шақырып жатқанда колхоз кеңсесіне келеді. Колхоздың сол кезгі басшысы Ағабай Малаев деген көпті көрген кісі жас жігіттің қайсарлығына таңғалып, ферма есепшісінің көмекшісі етіп қабылдайды. Содан Бəкір күндіз ел көзіне түсуден ұялып, таң біліне түскі тамағын беліне байлап, арбаны екі алақанымен итеріп, жұмысқа келіп, қас қарайып, ел кешкі тамақ ішіп отырғанда үйіне қайтып жүреді. Тіршілік үшін күрескен жас жігіттің намысқойлығы мен қайсарлығына қайран болған жұрт қолынан келгенше қолғабыс етіпті. Сөйтіп жүріп мектепте жүргенде ж ү р е к қ а л аул а р ы ж а р а с қ а н бойжеткен Əнешке үйленді.

Мүгедектігі үшін мемлекет тарапынан қолмен басқаратын үш дөңгелекті маторолерден бастап «ГАЗ-69» автокөлігін тегін беріп, уақытында жаңалап тұрды. Шу өңіріндегі сол кезгі ірі шаруашылықта бас есепші болып табаны күректей 26 жыл еңбек етіп, 60 жасында еңбек демалысына шықты. Бұл шаруашылықта 1 мың бас жылқы, 2500 ірі қара, 48 мың қой, 300 бас түйе, 280 бас шошқа, 3 мың тауық, 80-нен аса жүк көліктері, 35 комбайн, қыруар ауыл шаруашылық техникалары, 2 мың гектар суармалы егіс, 5 мың гектардан астам тəлімі жерінде мыңдаған адам еңбек етті. Осындай ірі шаруашылықта соншама жыл бас есепші болып істеу оңай емес еді. Салмағы 130 кило келетін ардагер аға екі балдақпен 86 жыл өмір сүрді. Осыншама қажыр-қайрат, өмірге деген құштарлық тек осындай асыл адамдардың бойынан ғана т а б ы л а р - ау ! О с ы н д а й б а с қ а салған тағдырдың зіл батпан ауырлығын жеңген қайсар адам жайлы кітап жазылса да артық болмас еді. Көп нəрсені елемейтін салғырттығымыз, енжарлығымыз өкінішті. Əйтпесе, өзге ұлттарда осындай тағдырлы адамдар жайлы фильмдер түсіріліп, кітаптар

МАЙДАН ЖЫРЛАРЫ

СТАЛИНГРАДТЫ ҚОРҒАҒАН ҚАЗАҚ

Бəкір ƏБУОВ жазылды ғой. Соғыстың зардабын осындай адамдардың тағдыры арқылы білдірді емес пе? Оны тағдырдың талқысына салмай, сертіне берік болып бас қосқан аяулы жары Əнеш жеңгей екеуі екі ұл, төрт қызды өмірге əкеп, оқытып, жоғары білім əперді. Кенже ұлы Ергенбай Əбуов б ү г і н д е қ а з а қ т ы ң М . Ə уе з о в атындағы академиялық драма театрының белді əртісі. Жуырда ғана теледидардан көрсеткен қазақтың ұлы композиторы Нұрғиса Тілендиев жайлы түсірілген фильмде Нұрғиса рөлін сомдады. Бəкір ағамыздың өзі Əнеш жеңгеймен қосылып əн салғанда ауылдағы тойдың ажары еді. Соғыстың зардабын бір адамдай т а рт қ а н а рд а ге р қ а ш а н к ө з і жұмылғанша ел-жұртына бейбіт күнді, ашық аспанды тілеп өтті. Сол елі үшін қан кешкен ерлердің тілегінен болар, бүгінгі бейбіт заманның ұрпағы қандай бақытты. Жеңіс күні қарсаңында аса қымбатқа түскен Ұлы Отан соғысының жанқиярлық ерлігі осындай азаматтардың арқасында өрілді ғой. Қосшығұл МАШАҚАЕВ, Балуан Шолақ ауылы, Шу ауданы.

1941 жылы соғыс бұрқ ете қалғанда осы аядай «Қарасу» ұжымшарының өзінен 116 адам майданға аттанады. 1942 жылы жазда Жапсарбай да əскер қатарына алынады. Бұл неміс əскерлерінің бұрынғы Одақтың батыс бөлігін басып алып, қиян-кескі ұрыстар жүріп тұрған уақыт еді. І Украин майданы, ІІ Украин майданы, Калинин, Дон майданы əскерлерінің құрамында соғысқа кірген қатардағы жауынгер Жапсарбай Əйтеков талай мəрте қиян-кескі ұрыстарды бастан кешеді. Сталинградты қорғауда ерлік көрсетеді. №222 артиллерия полкінің атқышы ол Украинаның Ровное, Львов, Донецк қалаларын, одан əрі Чехославакияның Прага қаласын жау басқыншыларынан азат ету ұрыстарына қатысады. Берлинді азат етісіп, Жеңіс күнін осында қарсы алады. Майдандағы ерлігі үшін жауынгерлік Қызыл Жұлдыз орденін, «Ерлігі үшін», «Сталинградты қорғағаны үшін», «Праганы азат еткені үшін», «Германияны жеңгені үшін» медальдарымен марапатталады. Соғысқа қатысқан көптеген майдангерлердің соғыс біткен соң да қираған қалаларды қалпына келтіру жұмыстарына қатысып, елге кейінірек қайтқанын білеміз. Жеңімпаз жауынгер Ж.Əйтеков те 1946 жылдың көктемінде туған жерге оралады. Жаңадан ашылған аудандық колхозаралық құрылыс кеңсесіне жұмысқа тұрады. Осы мекемеде Жəкең ұзақ жыл еңбек етті. Ауданда колхоз, совхоздардың соғыстан кейінгі бейбіт өмірде есін жиып, құрылыс қарқын алып жатқан кез. Қай ауылда мектеп, клуб, гараж, астық қоймалары, мал қоралары

Жұбан МОЛДАҒАЛИЕВ.

АТАМЫЗ ЕРЕН ЕҢБЕГІМЕН ДЕ ЕСТЕ ҚАЛДЫ

Бір бассаңсда, алға ба

Біз жеңеміз Жатқанда Отан жері отқа жанып, Тұрғанда туысқандар жауда қалып, Жеңбесек, жойқын қайрат шығармасақ, Жігіттің неге жүрміз атын алып? Жеңеміз! Жеңіс – Кеңес адамы аты. Біздерміз азат етер адамзатты. Сенемін бірлігіме, ер халқыма, Қандай күш бұл дүниеден одан артты?! арт ртты?!

соғылмасын, соның бəрінде ол кісінің өзіндік қолтаңбасы бар еді. Өйткені, құрылысқа қажетті ағаш материалдары оның қолынан өтті. Ауданда ең алғаш боп оған «Қазақ КСР-іне еңбегі сіңген құрылысшы» атағы берілді. Құрметті демалысқа шыққанда 8 орындық жеңіл автокөлігі сыйға тартылды. Ж.Əйтеков өзі істеген мекемеде жұмысшылар комитетінің төрағасы болып істеп, еңбеккерлердің мұңмұқтажын шешуде белсенді еңбек етеді. Ардагер аға жастайынан қосылған Қыдыркүл Серікбайқызымен елу екі жыл өмір кешіп, 7 перзентті өмір көшіне қосты. Үлкен қыздары Зухра – жоғары білімді дəрігер, 13 жыл аудандық аурухананың бас дəрігері болып, халыққа қызмет етті. Қазір құрметті зейнетте. Өзге ұл-қыздары да өмірден орнын тауып, өсіп-өнді. Бүгінгі бейбіт өмір тектен-тек келген жоқ. Отанға қауіп төнгенде миллиондаған адам бейбітшілік жолында мерт болды. Соғыстан аман келгендер бейбіт өмірде тер төгіп, ел игілігі жолында аянбады. Қос майданда аянбаған сол ердің бірі Жапсарбай Əйтековке Сарыкемер ауылынан бір көшенің аты берілсе, құбақұп болар еді. Есіркеп СЕРІКБАЙҰЛЫ, еңбек ардагері. Байзақ ауданы.

Р ӨМІРІНЕН ЛЕК ДОСТА Й Ө К Ы Д ҚАН

МЕРГЕН Өжет елдің жігіті, Өшін алмай шыдар ма? Кескілескен дұшпанын, Кесіп түспей тынар ма? Тайынба, жолдас жауынгер, Ел тағдыры қолыңда! Тайынбасаң оқ пен от, Бөгет болмас жолыңа! Халықтың ыза-кегінен, Сауыт киіп сан қабат, Жай түсер жаудың шебіне, Жауызды өлтір саңлақ ат! Қапы қалма, қырылсын! Өздері қазған орына, Өздері мерт боп жығылсын! Қасқия шап, қарсы бар, Өмірдің нұрлы таңы үшін! Бір бассаң да алға бас, Миллиондардың бағы үшін!

ДЕРЕК ПЕН ДӘЙЕК Й

ЕСІН

ДЕ ҚАРАСУ АУЫЛЫ 1929 ЖЫЛЫ АРТЕЛЬ, 1930 ЖЫЛЫ КОЛХОЗ БОЛЫП ҚҰРЫЛЫПТЫ. ОСЫ АУЫЛДА 1917 ЖЫЛЫ ӨМІРГЕ КЕЛГЕН ЖАПСАРБАЙ ӘЙТЕКОВ ОЛ КЕЗДЕ ШАПАВАЛОВКА (ҚАЗІРГІ ТҮЙМЕКЕНТ) АУЫЛЫНДАҒЫ МЕКТЕПТЕ АЛҒАШҚЫЛАРДЫҢ БІРІ БОЛЫП БІЛІМ АЛАДЫ. ШАРУАШЫЛЫҚТА АЛҒАШҚЫЛАРДЫҢ БІРІ БОЛЫП ХТЗ ТРАКТОРЫНЫҢ РӨЛІНЕ ОТЫРАДЫ. СӨЙТІП, КОЛХОЗДЫҢ ЕГІС ДАЛАСЫНА ТҮРЕН ТҮСЕДІ. КОЛХОЗДЫҢ СОЛ КЕЗГІ ТӨРАҒАСЫ АМАНҚҰЛ Л ЖИЕНБАЕВ ТАЛАБЫ ТАУДАЙ ЖАСТЫ ҚОЛДАП, БРИГАП, БРИ РИГГАДИР ЕТІП БЕКІТІПТІ. КОЛХОЗДЫҢ БЕЛСЕНДІ МҮШЕЛЕРІ НҮРМЕТ БӘЗІЛБАЕВ, ТАЛҚАНБАЙ ТҮМЕНБАЕВ, ӘБИЖАН ӨСЕРБАЕВ, ӘБІШ БАЙҒАРАЕВ СЫНДЫ ЕҢБЕККЕШ АҒАЛАРЫНАН ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫР-СЫРЫН ҮЙРЕНЕДІ.

ін т е м ы қ у а т р ы д ғ а Т жеңген тау тұлға ЕЛ БАСЫНА КҮН ТУЫП, ЕР ЕТІГІМЕН ҚАН КЕШКЕН СҰРАПЫЛ СОҒЫСҚА АТТАНҒАНДАРДЫҢ БІРІ ШУЛЫҚ БӘКІР ӘБУОВ ЕДІ. ОСЫ ӨҢІРДЕГІ ЕЛГЕ СЫЙЛЫ, «АҚТӨБЕ» КОЛХОЗЫНЫҢ ТҰРҒЫНЫ ӘБУ АҚСАҚАЛДЫҢ ҰЛЫ БӘКІР 1941 ЖЫЛЫ ОСЫНДАҒЫ ЖЕТІЖЫЛДЫҚ МЕКТЕПТІ АЯҚТАП, ОТАН ҚОРҒАУҒА АТТАНАДЫ. 19 ЖАСТАҒЫ ӨРІМДЕЙ ЖАС ВЕЛИКИЕ ЛУКИ БАҒЫТЫНДАҒЫ ҚЫРҒЫН СОҒЫСТА АУЫР ЖАРАЛАНАДЫ. ЕС-ТҮССІЗ МАЙДАН ДАЛАСЫНДА ТӘУЛІК БОЙЫ ӨЛІЛЕРДІҢ АРАСЫНДА ЖАТҚАН ОНЫ, БОЗДАҚТАРДЫ АТ ШАНАМЕН ЖИНАУ КЕЗІНДЕ ТІРІ ЕКЕНІН БІЛІП, САНЧАСТҚА ӘКЕЛЕДІ. БІР ЖАҚ САНЫН ЖАМБАСЫНАН СНАРЯД ОҒЫ ЖҰЛЫП КЕТКЕН, ЕКІНШІ ЖАҒЫ МҰЗ БОЛЫП ЖЕРГЕ ҚАТЫП ҚАЛҒАН. САНИТАРЛЫҚ ҰШАҚПЕН БІР ТОП АУЫР ЖАРАЛЫЛАРДЫ МОСКВА ГОСПИТАЛЫНА ЖӨНЕЛТЕДІ. ДӘРІГЕРЛЕР КЕҢЕСЕ КЕЛЕ, ЕКІ АЯҒЫН ЖАМБАСТАН КЕСЕДІ. ҰЗАҚ ЕМ-ДОМНАН СОҢ ЖАНСЫЗ ҚАЛҒАН ҚОЛЫНА ЖАН БІТІП, ДОМАЛАНҒАН ПЕНДЕ КЕЙПІНЕ КЕЛЕДІ.

9

БОЛҒ АН

СҰМ СОҒЫСТЫҢ АЯҚТАЛЫП, ЖЕҢІС КҮНІ 70 ЖЫЛДАН АСТАМ УАҚЫТТАН БЕРІ ТОЙЛАНЫП КЕЛЕ ЖАТҚАНЫМЕН, ОНЫҢ ЗАРДАБЫ МЕН САЛДАРЫ ӘЛІ ДЕ СЕЙІЛЕР ЕМЕС. СОЛ ЖЫЛДАРЫ ОҚ ПЕН ОТТЫҢ ОРТАСЫНДА ҚАН КЕШКЕН МАЙДАНГЕРЛЕРДІҢ ЕРЛІГІ ДЕ ЕШҚАШАН ҰМЫТЫЛМАЙДЫ. ӘСІРЕСЕ ЖЕҢІС МЕЙРАМЫ ЖАҚЫНДАҒАН ТҰСТА СОҒЫС АТАУЫ ТАРИХТЫҢ САН ҚАТПАРЫНДА ҚАЛСА ДА, САҒЫНЫШ ҰЛҒАЯ ТҮСЕДІ ЕКЕН. ӨЙТКЕНІ ДӘЛ ОСЫ МЕРЕКЕ ҚАРСАҢЫНДА БІЗ, ЯҒНИ ҰЛ-ҚЫЗДАРЫ АТАМЫЗДЫҢ ӘСЕРЛІ ӘҢГІМЕСІН ТЫҢДАУ ҮШІН БАС ҚОСАТЫНБЫЗ. ҚАНША РЕТ ТЫҢДАСАҚ ТА, МАЙДАН ДАЛАСЫНАН АЙТЫЛАТЫН ЕСТЕЛІКТЕРДІ ТЫҢДАУДАН БІР ЖАЛЫҚПАЙТЫН ЕДІК.

Атамыз Үбінəжіп Өтепбергенұлы 1942 жылдың басында қазіргі Айша бибі ауылынан əскерге шақырылып, Алматыда жасақталып жатқан 100-атқыштар бригадасының құрамында оқу-жаттығудан өтеді. Москва облысына қарасты Молодой Туд қаласында ұрысқа кіреді. Ол жерді фашистерден тазартқан соң, бригада Калинин Орталық майданында, одан соң ІІ Балтық майданында жаумен арпалысады. Ал Үбінəжіп атамыздың майын тамыза əңгімелеп беретін тұсы, 1943 жылдың қыс айы болатын. Өйткені сол жылы ол қазақтың батыр қызы Мəншүк Мəметова мен даңқты мерген Ыбырайым Сүлейменовтің ротасында болып, солармен бірге жауға қарсы тұрады. Тарқатып айтар болсақ, 1943 жылы командирлерден «немістер улы газды қолданғалы жатыр» деген хабар түседі. Жылдам қарсы əрекетке кіріскен кеңес əскерлері 3-4 сағат ішінде арнайы дайындықтан өтеді. Сол дайындықта өзін жақсы көрсеткен сарбаз əрбір батальон

мен ротаға нұсқаушы (инструктор) болып жіберіледі. 21 жас ар Үбінəжіп те нұсқаушы ретінде пулеметшілер ротасына барады. Мəншүк Мəметова мен Ыбырайым Сүлейменовпен таныстықтары осы жерден басталады. Қазақ жерінен аттанған қаруластар бір-бірін

туған бауырлардай жақын тартады. Күндіз дұшпанның көзін жою үшін тізе қосса, түнде туған жердің топырағы жайлы сыр шертіседі. Нұсқаушылық міндеті аяқталғанда

атамыз қос батырмен қимай қош айтысады. Дəл сол жылдың қазан айында қос қаһарманның да ерлікпен қаза тапқанын естігенде Үбінəжіп атамыздың аза бойы қаза болады. Сарбаздың немістерге деген ызасы үдей түсіп, талай жауды

жер жастандырады. Атамыздың ол ерліктері ІІІ дəрежелі Даңқ орденімен, Германия түбіндегі жеңіс үшін сынды бірқатар медальдармен бағаланды. Оған

мамыр

əр жылдары омырауына тағылған мерекелік медальдарды қосыңыз. Бұл марапаттардың қатарын соғыстан кейінгі төккен тері үшін «Еңбек ардагері» медалі толықтыра түсті. Ауыр жарақаты салдарынан ата ауылға 1944 жылы мүгедек болып оралды. Бірақ, соған қарамастан, колхоз басқармасынан жұмыс сұрай барды. Қазақ оқу комбинатында арнайы курстан өткен соң, есепші мамандығын игеріп, колхозда есепші, кассир, буфет е сепшісі қызметтерін атқарды. Қызметін мінсіз атқарып үйренген адал жан ұзақ жыл «Ақкөл» колхозында есепші, таразышы болып еңбек етті. Бүгінде апамыз Жүзімкүл Үшбайқызы екеуінен өрбіген 3 ұл, 2 қыз 76 жасында өмірден озған атамыздың майдан даласынан айтқан əсерлі əңгімелерін ұдайы сағынышпен еске алып, немерелері мен шөберелеріне ерліктерін үлгі етіп отырамыз. Раушан СЕЙІТОВА, келіні, Айша бибі орта мектебі директорының тəрбие ісі жөніндегі орынбасары. Жамбыл ауданы.

ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ: ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ ЖЫЛДАРЫНДА • Байзақ ауданы Қорғаныс істері жөніндегі бөлімінің мəліметінде Отан қорғауға 3 341 адам алынған деп жазылған.

• Қордай ауданының Қорғаныс істері жөніндегі бөлімінің мəліметіне сүйенсек, майданға 9195, бұрынғы Красногор ауданы бойынша 1 589 адам майданға шақырылған.

• Жамбыл ауданының Қорғаныс істері жөніндегі бөлімінде мұндай мəлімет жоқ.

• «Ұлы Отан соғысы жылдары 100 мыңнан аса жамбылдық майданда шайқасты» деген деректің анық емес екендігін сол кезде облыста тұратын халық саны да теріске шығарады. 1940 жылдың 1 ақпанында Жамбыл облысының халқы 321 мыңнан аспайтын. Нақтырақ айтатын болсақ: Жамбыл қаласында – 62 723, Жамбыл ауданында – 31 375, Меркіде – 40 468, Сарысуда – 12 132, Таласта – 17 975, Свердловта – 24 579, Луговойда – 23 304, Қордайда – 36 213, Шуда – 45 389, Красногорда – 14 166, Көктеректе – 12 116 адам тұрған. Демографтардың есебі бойынша əрбір бесінші адам ғана майданға алынуы мүмкін. Осы жəне Ұлы Отан соғысына дейінгі 1938, 1939, 1940 жылдары, сонымен бірге 1943, 1944, 1945 жылдары Қызыл Армия қатарына алынғандарды қосқанда шамамен біздің облысымыздан соғысқа қатысқандар саны 50 мыңның айналасында деп топшылауға болады.

• Жамбыл облыстық партия комитетінің əскери бөлімі облыстық партия комитетінің хатшысына 1946 жылы 30 қаңтарда берген анықтамасында майданнан оралғандарды жəне соғыс мүгедектерін жұмысқа орналастыру туралы мəліметтер берген. Бұл мəлімет бойынша 1946 жылдың 1 шілдесіне дейін майданнан 8 551 адам оралған. Олардың 7 501-і жұмысқа орналастырылған. Осы кезеңдегі мəлімет бойынша облыста 6 376 Ұлы Отан соғысының мүгедегі болған, олардың 5 134-і жұмысқа орналастырылмаған.

• Осы күнгі мəлімет бойынша Жамбыл қаласынан 680 майдангер оралған. Оның 396сы – соғыс мүгедегі.

• 1945 жылдың 1 қаңтарындағы мəлімет бойынша Жамбыл облысында 43 387 əскери қызметкерлердің отбасы тұрған.

• 1946 жылдың 15 маусымында Жамбыл облысы партия ұйымдарының 194546 жылдары Жамбыл облысы партия ұйымдарының əскери бөлімдерінің меңгерушілері қатысқан жиналыста майданнан 7721 адам оралғаны, 6 308 асыраушысы майданда қаза тапқан жəне 33477 əскери қызметкерлердің отбасы тұратыны, КССР Жоғарғы Советінің Жарлығы бойынша облысқа 400 мың сом бөлінгені, 442 222 сомның өнеркəсіп тауарлары берілгені айтылған.

• Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің əскери бөліміне жолданған ақпарда 1946 жылдың 1 қазанына дейін майданнан 11423 майдангер оралғаны жазылған. 1946 жылғы мəлімет бойынша майданнан елге оралғандар қатары ай сайын өскен.

• 1941 жылдың қараша айында облыстық «Коммунист» газетінде жыр алыбы Жамбылдың «Аттан батыр ұрпағы» атты өлеңі жарияланды.

• 1943 жылдың қыркүйек айында халық ақыны, сазгер Кенен Əзірбаев Жамбыл қаласының драма театрында концерт беріп аяқталған тұста радиодан Қызыл Армия Донбасс пен Сталино қаласын азат еткендігі жөніде хабар береді. Сол кезде ақын домбырасын қолына қайта алып, «Қуанышты күн» атты өлеңін суырып салып жырлай жөнелген.

• Жамбыл қалалық ауруханасының хирургы, Жамбыл қалалық советінің депутаты Ғұлам Мұмынұлы Əбдікəрімов 316-атқыштар дивизиясының майдан госпиталінде жауынгерлерді емдеуде үлкен құрметке бөленді. 1942 жылдың ақпан айынан 1945 жылға дейін ол 2000-нан аса жауынгерге операция жасады. Омырауына жауынгерлік орден-медальдар таққан Ғұлам Мұмынұлы елге аман-есен оралған.

• Соғыс жылдарында 270 жамбылдық қызкеліншек майдан даласында шайқасты.

• 8 жамбылдық Кеңес Одағының Батыры атағын Днепрден өтуде көрсеткен ерлігі үшін алған. Олар, Даңқ орденінің толық иегерлері – тараздық Иргаш Досмухаметов, қордайлық – Василий Иванович Евман, тараздық – Федор Васильевич Иванов, шулық – Михаил Иванович Перепелов, қордайлық – Сергей Яковлевич Сердюков, жуалылық – Тайыр Бүркітбайұлы Тастандиев, жамбылдық Алахан Жапарбеков. Дайындаған Мақұлбек РЫСДƏУЛЕТ, жазушы, журналист.

8

7 мамыр, 2016 жыл

www.akjolgazet.kz

МАЙДАН МЕН ТЫЛ МАЙТАЛМАНДАРЫ ЕРЛІК – ЕЕЛГЕ МҰРА, ҰРПАҚҚА ҰРАН

ЖИЫРМА СЕГІЗІНДЕ ЕҢБЕК ЕРІ АТАНҒАН ӘБДІР ЖИЫРМАСЫНДА СҰРАПЫЛ СОҒЫСҚА ҚАТЫСҚАН

ал ондағы с аяс аттың ас а қаталдау екенін ептеп түсіне бастағанмын. Бұл оқиға кейінірек

Əбекеңнің көрер жарығы мен қызығы бар екен, осы ажал апанынан аман-есен еліне оралды. Қызыл Жұлдыз ордені

о сы Үшаралдан шығатын. Мендегі бір мəліметте Əбдір Сағынтаевтың 1967 жылы 100 саулықтан – 147, ал 1982 жылы 100 саулықтан – 126 қозы алып, аман өсіргені жазылыпты. Жалпы, 1954-1956 жылдар аралығында шопан, зоотехник, ферма меңгерушісі болып мал шаруашылығының қыры мен сырын бүге-шігесіне дейін біліп алған маманға бұл табыс, шын мəнінде, жарасып тұр. Талас ауданының атағы маңғаз малшыларымен, мыңғырған малымен шығатыны сол тұста. Бүгінде Əбекең басшылық еткен ауылдағы орта мектеп Социалистік Еңбек Ері Əбдір Сағынтаевтың атымен аталады. Жыл сайын соңғы қоңырау салтанаты кезінде мектептегі ең үздік оқушы

кейіпкерімнің ағайындарымен, балаларымен таныса келе қайта жаңғырды. Əсіресе, Қыстаубай. Ол əңгімесін «нағашыекеден» бастайды. Оның аңқылдаған бұл мінезі де батыр əке мен батыр ана Құндызай əпкемнің тəрбиесі шығар деп ойлап қоямын ондайда. Қаржаубай да қалжыңға бейіл. Ал Бақытжан облысқа əкімінің орынбасары болып келген кезінде елжұртқа елгезектігімен ұнаған. йтпақшы, сол жолы жайлаудағы же зд е с і н і ң ү й і н е қыдыра келген «құда баладай» боп күні бойы беймарал жүре бермей Социалистік Еңбек Ері деген дардай атағы бар директормен ептеп сөйлесіп көргенбіз. Даналардың данасының да ең əуелі бала б ол ат ы н ы с и я қ т ы б ат ы р жəкеміз де бала болыпты, бірақ қиын-қыстау заманда алаңсыз ойынның қызығына тоя алмай қалған сияқты. Жетінші сыныптан кейін-ақ қойдың соңына түсу оңай ма, мысалы. Өйткені Үшаралда əкесі Сағынтай салған сол соқпақтан басқа сара жол жоқ. Ал əкесінің əкесі Қалымбет ісмер ұста болыпты. Кейін Əбдір əскер қатарына шақырылып, арада ай өтпей жатып соғыс басталып кеткен кезде, қысы – сықырлаған аяз, жазы – аптап ыстық боп келетін туған жер табиғатының тəмсілі, атасы Қалымбет пен əкесі Сағынтайдан алған тəрбиесі мен көрген-білген өнегесі көмекке келіпті. Ол – сабыр болатын. Ол – барға қанағат, жоққа – салауат болатын. Өйткені, шекеден өтетін қара суық желге қасарыса қарсы ұмтылған жолаушыдай Мəскеуді қорғаған қаһарман қазақ жауынгерлерінің бірі болу оңай емес. Орыс топырағына қаны сіңді, жарақат алды Əбдір. Білетіндер болса, Ржев шайқасы – тарихта нағыз қанды қасап майдан ретінде аталады. Соғыс шежірешілері ондағы шайқасты «өліктер өңірі», «ажал аймағы» деп ерекше екпін түсіре жазуы бекер емес. Міне, соғысқа жаңа кірген жиырма жасар

сол шайқастың, сол жолғы қанды жорықтың белгісі. Əбекеңмен əңгімелесе келе редакторымның осы сапарға жұмсайтынындай бар екенау деп ойладым. Үшарал – ол кезде Талас ауданындағы ауылдардың ішіндегі ең үлкені жəне ең көріктісі болатын. Совет өкіметінің коммунистері мен атеистерінің əлегіне қарамастан Əбекең ауылының б ат ы с ж а ғ ы н д а ғ ы ү л ке н мешітті бұздырмапты.«Бұзам» деп «буырқанғандар» босабомаса да оңбапты. Көненің көзіндей сол мешіт өзінің архитектуралық ерекшелігімен, əсем бейнесімен алыстан көз тартып тұратын. Сол сұлу да маңғаз қалпында талай а қ ы н д а рд ы ң ж ы рл а р ы н а, талай жазушылардың əңгіме, повестеріне арқау да болды. Ал облыс орталығынан шалғай жатқан ауылдағы қазақ жəне орыс мектептері, мəдениет үйі, клуб, кітапхана, бау-бақша, асфальт жолдар, қонақ үй жəне басқа да игіліктердің бəрі Əбекең басшылық еткен 28 жылдың ішінде дүниеге келген. Үшаралдан түлеп ұшқан талантты түлектер: ақындар, жазушылар, журналистер, спортшылар, əншілер қаншама еді! Сол талантты толқынның басында бүгінде еліміздің көрнекті ақыны, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Күлəш Ахметова тұр. Ол кезде ауылды басып қалу қаупі бар құм көшкінімен к ү р е с у д е ж ауд ы ң б е т і н қ а й т а рум е н б і рд е й е рл і к болатын. Тиісті мекемелермен бірлесіп Əбекең оны да жасады. Шөлді, шөлейтті аймақтың жайылымы мен егістігі үшін су жинау да шуы көп тірлік. Оны да ретке келтірді. Үшаралдың қауынын о кезде жеген де арманда, жемеген де арманда болатын. Ал, қаракөл елтірісінің сапасымен сол тұста одаққа (Мəскеуге деп түсініңіз) аты шыққан асыл тұқымды зауыттың өнімін совет өкіметі генералдарының бастары мен жағаларынан көретін жұрт. Елтірінің түр-түсінің бəрі

мен сапалы білім мен саналы тəрбие беру арқылы танылған үлгілі ұстазға батыр атындағы с т и п е н д и я бе ру д ə с т ү р ге айналған. Енді мұражайы ашылмақшы. Сондай-ақ, облыс орталығындағы бір көше де Əбекеңнің атында. Елі е с тұтқан ерге деген ұрпақ құрметі осындай болса керек-ті. Əбдір жəкеміз бен Құндызай əпкемізден тараған ұл-қыздар егемен елінің ертеңі үшін үлкен мінберлерден сөйлеп, Үкімет деген үлкен кеңседе қызмет етіп жүр. Соның ішінде, əсіресе, Бақытжанның орны бір бөлек. Мемлекетшіл азамат бүгінде ҚР Премьер-Минист рінің бірінші орынбасары ретінде еліміздегі экономика мен саясат, əлеумет пен əлеует, өндіріс пен өнеркəсіп, ел мен ес, тарих пен тағылым, мəдениет пен өнер, ұлт пен ұрпақ тұрғысындағы көптеген игілікті істерге бас болуда. Елбасы сеніп тапсырған қай сала болмасын бірден игеріп, ұйымдастырушылық қабілетінің ерекшелігімен көріне біледі. Басқа қызметтерін айтпағанда, Павлодар сияқты өндірісті өңірдің əкімі, экономика жəне даму министрі, «Нұр Отан» ХДП төрағасының бірінші орынбасары, Өңірлік даму минист рі дейсіз бе, бəрінде де елжандылығын таныта білді. «Əке көрген оқ жонар» деп, қазақ осындайда айтса керек! Өйткені, Бақытжанды осындай биіктерге бала кезінен баулыған əке мен ананың тəлім-тəрбиесі болатын. Өкінішке қарай, Қазақ ұлттық университетінің философияэкономика факультетін бітіріп, еңбекке енді араласа бастаған кезінде Əбдірдей асыл əкесінен айырылды. Бірақ, жасымады. Əке орнына əке, ана орнына ана болатын Құндызай шешесінің тағылымына жүгінді. Сүйікті жарының анасы Əскеркүл енесі мен атасы Қаратай аға да туған ұлындай қамқор бола білді. Сағынтаевтар үшін ана орны асқар шыңдай биікте. Мұны Бақытжанның өзі де айтып, жазып жүр. «Əулеттің асыл Құндызы» деген естеліктер жинағы асыл анаға деген

ОЛ АДАМ ТУРАЛЫ ЖАЗУ ОҢАЙ ЕМЕС. ӘРИНЕ, «ҚИЫН НЕСІ БАР ОНЫҢ, ӘКЕЛШІ БЕРІ» ДЕЙТІН ЖАЗҒЫШТАР ДА ТАБЫЛАР. АЛ МЕН КӘДІМГІДЕЙ ҚИНАЛАМЫН. ӨЙТКЕНІ...

-20 ЖАСЫНДА СОҒЫСҚА КІРГЕН; -27 ЖАСЫНДА ФЕРМА БАСҚАРЫП, МЕМЛЕКЕТКЕ ҚАРАКӨЛ ЕЛТІРІСІНІҢ 80 ПАЙЫЗЫН 1-СОРТПЕН ӨТКІЗГЕН; -28 ЖАСЫНДА... СОЦИАЛИСТІК ЕҢБЕК ЕРІ АТАНҒАН; -36 ЖАСЫНДА «ТАЛАС» МЕМЛЕКЕТТІК АСЫЛ ТҰҚЫМДЫ МАЛ ЗАУЫТЫНЫҢ ДИРЕКТОРЫ БОЛЫП, СОЛ ҚЫЗМЕТТІ...

- 28 ЖЫЛ БОЙЫ АТТАН ТҮСПЕЙ, АБЫРОЙМЕН АТҚАРҒАН; -45 ЖАСЫНДА КОКП ОРТАЛЫҚ ТЕКСЕРУ КОМИССИЯСЫНЫҢ МҮШЕСІ ЖӘНЕ КСРО ЖОҒАРҒЫ КЕҢЕСІНІҢ ДЕПУТАТЫ БОЛҒАН; -3 МӘРТЕ ЛЕНИН ОРДЕНІН, СОЦИАЛИСТІК ЕҢБЕК ЕРІ АТАҒЫН, ОЛАРҒА ҚОСА ҚЫЗЫЛ ЖҰЛДЫЗ, ЕҢБЕК ҚЫЗЫЛ ТУ ЖӘНЕ «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» ОРДЕНДЕРІН АЛҒАН... АЗАМАТ ТУРАЛЫ ОЙ ТОЛҒАУ, МЫҚТЫ БОЛСАҢЫЗ, АЛ АЙТЫҢЫЗШЫ, ОҢАЙ ДЕЙСІЗ БЕ?!. Көсемəлі СƏТТІБАЙҰЛЫ.

Ө

ткен ғасырдың 1983 жылы ма е к е н , ə л д е од а н бір жыл өткеннен кейін бе, Та л а с ауд а н д ы қ « Л е н и н жолы» газетінің редакторы Əбдірахман Əбдірəсілов: «Талас» мемлекеттік асыл тұқымды мал зауытының директоры Əбдір Сағынтаев шақырып жатыр. Сол жерден жақсы мақала жазып кел» деді. Əскерден жаңа келген кезім, жасым жиырма үште болса да өзімді əлі аузынан ана сүті кеппеген бала көрем, ал кейіпкерім туралы редакторым айтқан ақпарат сұмдық: жиырма жасында соғыс сұрапылының сынынан өтіп, жиырма сегіз жасында Социалистік Еңбек Ері атаныпты жəне тағысын тағылар. Шынымды айтсам, «Жазбақ тұрмақ, қасында қысылмай отырып, сөйлесудің өзі мұң шығар» деп қорқа бастадым. Бірақ албырт көңіл ай-шайға қаратпай Үшаралға қарай ала жөнелді. Директордың жап-жаңа «УАЗ»-ы даланың жолына түсіп алып, шопандар жайлаған жайсаң жайлауға тартып келеді. Кейіпкерім алдыңғы орындықта отыр. Мол денелі, қабағы салбыраңқы болғанымен, келбеті сұлуша келген аққұба кісі екен. Біздің ауылдың айтқыштары мұндай адамдарды «аққұбаның əдемісі» деуші еді, тура соның өзі. Жүзінде кісіні өзіне баурап аларлық бір жылылық бар. Бар «айыбы» əңгімеге онша емес екен, шопыры да үндемейтіндердің «сортынан» ба деп қалдым. Біреу тартпаса, менің де сөзшеңдігім шамалы о кезде. Қысқасы, даланың ойлықырлы жолымен ор қоянша орғытқан көлік ішіндегі үшеуміз де үнсізбіз. Бірақ көзім кейіпкерімнің əрбір қимылын қалт жібермей, сана-сезім «фотоаппаратына» бірінен кейін бірін шыртшырт түсіріп алып жатыр. Мына «кадр» əлі күнге дейін жадымнан өшпепті. Əбекеңнің мəшине панеліне бекітілген темір тұтқадан бір қолымен ұстап отыратын əдеті бар екен, ə дегеннен соны байқап қалдым. Одан кейін даланың тарау-тарау жолдары түйісіп, қайта айырылысқан кезде соның қайсысымен жүру керек екенін əлгі тұтқаны ұстап отырған қолының бір саусағын ғана шошайтып «былай қарай» дегенді үнсіз ғана ұқтырады. Б а с т ы ғ ы н ы ң с ау с а ғ ы н а шопыры да МАИ қызметкерінің ала таяғына бағынғандай, саусақтың «бұрыл» деген жағына қарай ыңғайлана береді. Қаһарманымның жеке басының қасиеттеріне қ ат ы с т ы о с ы н д а й ə с е рл і сəттердің ықпалы ма, сапардан оралысымен шопандардың жай-күйі, қойдың қоңы мен оның төлінің егіздері мен сегіздері туралы мəліметтен гөрі, директордың жеке басын көбірек суреттеп жіберіппін. Ондай жердің кейбір тұсы редактордың «қайшысына» ілініп, мақалам кəдімгідей қысқарып қа лды. Бірақ оған ренжіп, бұртаңдаған мен жоқ. Өйткені райком д е ге н н і ң ө з с а я с ат ы б ол ат ы н ы н ,

А

осындай зор сый-құрметтің белгісі. Осы кітаптағы ана өмірінен алынған ғибратты сəттерді облыстық газетке қуана-қуана жариялағанымыз бар. Жоғарыдан «мынаны жарияла» деп ешкім нұсқау да, тапсырма да берген жоқ. Дананы да, батырды да туатын а н а ж ү р е г і н і ң м е й і р і м ге тол ы м а ха б б ат ы н а д е ге н р и з а ш ы л ы қ т ы ң н ұ с қ ау ы мен т апсырмасы болатын ол. Қаржаубайдың «Жоғары жақтан сендер жариялаттыңдар ма деп сұрап жатыр» деп телефон шалғаны да есте. Бақытжанның сол естелігін, шынында, тебіренбей оқу мүмкін емес. ақытжаннан кейінгі ұл – Ғалымжан. Құдай қосқан қосағы Əбдірмен қырық жылдан астам уақыт бірге түтін түтеткен Құндызай өмірден озғанша осы кенже баласының қолында тұрды. Бақытжан мемлекет қызметіндегі адам, анасының қасында жиі бола бермейді, анда-санда телефон шалып, есен-саулығын біліп тұрады. Ал ақкөңіл Қыстаубай болса: – Анамыз біздің үйге құдайы қонақ сияқты келетін де кететін. Құрақ ұшқанымызға да қарамастан Ғалымжанның үйіне қайтқанша асығатын, – дейді. Əбдірдей əке мен Құндызайдай анадан туған Ғалымжан да болайын деп тұрған азамат. Еркетот ай мінез, ғайбат сөз дегеннен а д а . О бл ы с т ы қ м ə с л и хат депут атт арының ішіндегі дидары бөлек дегдарының бірі. «Азия газ құбыры» ЖШС бас директорының бірінші орынбасары ретінде талай игілікті істердің басы-қасында жүр. Үлкен əулет болған соң оның тəлім-тəрбиесі де үлкен болады. Құндызай əпкеміз Орынбасар атты қайынсіңлісіне «Аққыз» д е п ат қ о й с а , « Ə ул е т т і ң генералы» деп тағы бір «атақ» беріпті. Əкесі Кемел мен анасы Болтан алақанына салып өсірген Орынбасар қызды жəкесі Əбдір мен жеңге сі Құндызай да төбесіне көтерген. Ғалия келіні Құндызай апасынан да асырып, «Маршал» деп асқақтатыпты. Облыстық аумақтық орман жəне аңшылық шаруашылығы инспекциясының бастығы Қаржаубай Кемелов те осы əулеттен. Кемел – Əбдірдің а ғ а с ы . Ə ул е т т і ң б і р - б і р бұт ақт ары Сара, Таймас, Лəззат та бейбіт елдің берекелі, бақуатты шаңырақ иелері. Ал Қыстаубай көп жыл ішкі істер органдарында үлгілі қызмет атқарып, шені полковник дəрежесіне дейін көтерілді. Б ү г і н д е ол « А з а мат т а р ғ а арналған Үкімет» мемлекеттік корпорациясының облыстағы «Жылжымайтын мүлік орталығы» департаментінің директоры. *** ағынт аевт ар əулетінің сақылығы жайлы ойласам санамда: «Мəшине деген не тəйірі? Ол – ағайын, сенің мəшинеңсіз-ақ үйіне жетіп алар еді. Ал мəшинеңді берсең: «Бақытжанға барып едім, мəшинесін мінгізіп жіберді» дейді. Сұрадым деп айтпайды, сенің бағаңды асырып жеткізеді. Сондай-сондай нəрсені ескеріп жүр. Өйткені сен балам, елге қызмет ететін үлкен лауазымға келдің. Атыңа, атағыңа лайық адамшылықпен алдыңа келген жанды күліп қарсы алып, күліп шығарып сал» деген ана үні жаңғырыға кетеді. Бұл – асыл анасы туралы е стеліктер кітабындағы Бақытжанның толғауы ғой. Кез-келген лауазым иесіне ой салатын ғибрат емес пе, шынында! Əбдірдей батыр əке, Құндызайдай көп балалы батыр ана тəрбиесін алған азамат қана осылайша ағынан жарылар болар, сірə.

Б

С

Тараз қаласы.

9

мамыр

Мəскеу НОҚРАБЕКОВ НОҚРАБЕКОВ, журналист.

1 9 7 0 ж ы л ы Лу го в о й ауд а н д ы қ « Ко м м у н и с т і к е ң б е к » г а з е т і н і ң редакциясына бір мақаламды бере кетейін деп кіре қалсам, Совет Əлімқұловтың кабинетінде бір топ жігіттер отыр екен. Орт аларында мығым денелі, бойы ортадан жоғары қызыл шырайлы кісі бар. Жиналғандардың бəрі сол кісінің айтқан əңгімесіне ұйи түскен. Кіре сəлем бергенімде Совет аға жаңағы кісіге карап, «Мынау Мəскеу деген ініңіз, қалам ұстауға ебі бар деп мені нұсқады да, «Ал мына ағамыз облыстық «Еңбек туы» газетінің белді қызметкері, соғыс ардагері Исраил Керімбаев деген ағамыз болады» деп таныстырды.

күнде кездесіп тұрдық. Жазғандарымды оқытып, тəлімін алып жүрдім. 1974 жылы Қазақстан журналистер одағы очеркке байқау жариялағанда Қордай ауданы Киров колхозы бастауыш комсомол ұйымының хатшысы (Сəкен деген жігіт) туралы очерк

ЖУРНАЛИСТ – ЖАУЫНГЕР – Е, біраз дүниесін оқығанмын. Беталысы жаман емес бұл баланың. Келіп қалған екенсің, əңгімеден сен де тыңдай отыр, – деп мені Мұрат Ахалиевтің жанына отырғызды. Əңгіме негізінен соғыс кезінде болған түрлі оқиғалар жайында өрбіді. Ол соғысқа кірген соң зеңбірек командирі болыпты. Зеңбіректен оқ жаудырып, талай мəрте жаумен бетпе-бет келіпті. Небір боздақтардың қыршынынан қиылғанын тебірене е ске алған ол бірнеше рет жараланса да, ұрысқа қайта қосылғанын, зеңбіректі қолмен сүйреп, Берлинге дейін жеткенін, екі рет Даңқ орденін иеленгенін мақтаныш сезіммен əңгімелеп берді.

– Майданда капитан шеніне дейін жетіп, батареяға командир болдым. Қолым қалт еткенде майданда шығып жатқан газеттерге мақала жазып тұрдым. Журналистика деген де бір дерт. Жазғың келіп тұрады. Өздерің білесіңдер, алғашында Меркі аудандық газетінде, кейіннен Луговой ауданы құрылған соң осы аудандық газетте бөлім меңгерушісі, жауапты хатшы болдым. Соғыстан келген соң облыс партия комитетіне жұмысқа қабылдады. Көп ұзамай облыстық ішкі істер басқармасы бастығының саяси орынбасары (замполит) болдым. Майор, подполковник шенін алып, жақсы қызмет істесем де, жазуға деген құлшынысым ақыры осы облыстық газетке алып келді ғой. Қазір соғыс қасіретін, жауынгер жолдастарым мен достарым туралы жазып жүрмін. Əр ауданға барып, игі істерді, ауылдағы елдің тұрмысын, еңбек ерлерінің жетістіктерін халыққа жеткізудемін. Кемшіліктерді де сынға алған кезім жоқ емес. Егер нағыз журналист болам десең, турасын жаз, əрбір жазған сөзіңе жауап беретін бол. Мұның бəрін саған айтып отырмын, Мəскеу. Мына жігіттер газеттің қыр-сырын біледі. Сен жаңадан жазып жүрген адамсың. Əрбір жазған нəрсең нақты, дəйекті болсын. Мақала жазғанда фантазияға берілме. Жеке адам туралы жазғанда оның ішкі сырын, жақсы қасиеттерін, елге үлгі боларлық іс-əрекетін көрсетуің керек. Жалаң факті болса, ол мақалаң ешкімді қызықтырмайды. Жазу стиліңді өзгерту керек. Жөнсіз əсірелеу де болмайды. Шынайы жаз. Сонда мақалаң да қызықты, – деп ағалық қамқормен ақылын айтты. Исраил ағамен кейін облыстық комсомол комитетінде қызмет істеп жүргенде

жазып, Исраил ағаға көрсеттім. «Тастап кет, оқып көремін» деді. Бір-екі күннен соң келгенімде, «Жазғаның жібі түзу дүние екен, маған ұнады. Бір-екі жерін түзеттім, газетке бере бер», – деп шығарып салды. Кейін осы очерк үшін Қазақстан Жу р н а л и с т е р од а ғ ы н ы ң л ау р е ат ы атанғанымда ең бірінші Исраил ағайға келдім. Ақылшы ағаммен арадағы сыйластық, достық осылай басталды. Қолым қалт еткенде, іздеп барып, əңгімелесіп тұратынмын. Əсіресе, бір кездесу есімде қалыпты. Жауынгер журналисті демалыс күні Комсомол саябағында Тынышбек Сəрсенбаевпен бірге серуендеп жүрген жерінен жолықтырдым. Саябақтың ішінде демалып отырып көп əңгімелестік.

– Біздің жастық шағымыз ашаршылық кезіне тап келді ғой. Күнкөрістің қамымен күйбең тірліктің соңына түстік. Жастай еңбекке араласуға тура келіп, жарытып оқу да оқи алмадық. Алғаш аудандық газетке тілші болып орналасып, жазуды үйрендім. Елмен сөйлесе білу де өзінше бір мектеп екен. Алғашында қиын болды. Білім де жетіспеді. Күндіз жұмыс істеп, түнде оқыдым. Бүгінгі балалар бақытты ғой. Есімізді енді жинай бастағанда соғыс басталды. Бұл өте ауыр кезең болды. Елге аман оралдым. Жарымыз екеуміз перзент сүйдік, тəрбиелеп, қатарға қостық. Журналист болмағанда, мына Тəкең сияқты бастық болар ма едім. Жазып үйренген адамға қарап отыру қиын. Сенен жақсы журналист шығар деп күтіп ем. Партиялық қызметке кетіпсің. Бірақ, жазуды тастама. Əйтпесе, қарайып қаласың. Газеттен қол үзбе. Газет деген өмірдің айнасы. Міне, алпысқа да келдік. Қандай қиыншылықты бастан кешсек те өзімді бақыттымын деп санаймын. Соғыстан аман-есен қайттым. 1945 жылы Жеңіс парадына қатыстым. Бұл дегенің үлкен мəртебе. Қызыл алаңға Маршал Жуков ақ атқа мініп шыға келгенде, қуанғаннан ес қалмады ғой. Бұл деген нағыз шаттыққа толы сəт еді. Біз туралы да кезі келгенде жаза жатар. Тек, шындығын жазса болды. Өзім де бірдеңелерді түртіп жүрмін. Балаларым мен немерелерім аталарының кім екенін білсін деген ой ғой, – деп сөзін аяқтады. Иə, майдангердің балалары мен немерелері оның есімін мақтаныш тұтады. Жерлестері де оны 3 рет Жеңіс парадына қатысқан жалғыз қазақ деп біледі.

ЖЕҢІСТІ ЖАНКЕШТІЛІКПЕН ЖАҚЫНДАТҚАН Есет ДОСАЛЫ, «Ақ жол».

1941 жылы соғыс бұрқ ете қалғанда Болатбек 12 жаста болатын. Балалығы сұрапыл жылға тап келген ол ерте есейіп, тыл еңбегіне бірден араласып кетеді. Соғыс басталған жылдары Крупская техникумын токарь мамандығы б о й ы н ш а б і т і р ге н жасөспірім 1943 жылы Қарағандыға ФЗО-ға жұмысқа жіберіледі. Мұнда майдан даласына снаряд жасалады екен. Арнайы құрылғыда аяғынан тік тұрып, тəулігіне 12-14 сағат жұмыс істеген. Фашистерді жеңуіміз үшін зымыран ауадай қажет. Болатбек цехтың озат жұмысшысы болды. Есімі үш жыл бойы «Құрмет тақтасынан» түспейді. Болатбектің бұл еңбегі, соғысқа тəулігіне жүздеген дана снаряд дайындауы майданда жүргендердің тəуекелінен кем емес шығар. Бөкең еңбек даласында талмай тер төкті. Ұлы Жеңістен кейін кеңшарлардың шеберханасында токарь болып еңбек етті. Кеңшар жұмысына жегілген техниканың қажетті бөлшектерін жасап, жөндеп, қайнап жатқан жұмыстың тоқтамауына ықпал етті. Арнайы курстан өткен соң, тракторды да тізгіндеді. Кеңшар экономикасының дамуына еселі үлес қосты. Ал кеңшарда жүгері егіп, оны күтіп-баптауда Болатбектің е ң бе к ке ш т і г і н е е ш к і м же т е а л ғ а н жоқ. Кейіннен Талас ауданы, «Ойық» кеңшарында мал фермасына да басшылық жасады. Кеңшар директоры Əнуарбек Тəжімбетов шыңдалған еңбеккерге сенім

артты. 14 жыл аға шопан болды. Ол кезде де төл алудан əріптестерінің а лдында жүрді. Озат еңбегі үшін кеудесіне медаль тақты. 1992 жылы 63 жасында өмірден озды. Артында асыл жары, төрт ұл, үш қызы қалды. Олардан өсіп-өнген ұрпақ – көңілге қуаныш.

15 немере, 14 шөбересі атаның өнегесімен жақсы үлгі алған. Болатбек еңбеккер ұлқыздарына жақсы білім алып беруді де ұмытқан жоқ. Үлкені Мейірхан Байзақ ауданында ұзақ жыл прораб қызметін атқарды. Сəкені – Талас ауданы, Ойық ауылының Қонаев атындағы орта мектебінде мұғалім, ауданға белгілі əнші-өнерпаз. Ұлы Жеңістің жақындауына үлес қосқан, от пен оқтың ортасында жүрмесе де, жауға атылатын оқты дайындаған тыл ардагері Болатбек Батырбековтің бейбіт күндегі ерліктері, еңбектері көпшілікке үлгі боларлықтай. «Жақсының аты өлмейді» деген – осы. Өмірден озғанына ширек ғасырға жуық мерзім өтсе де, Бөкеңді жерлестері ерекше мақтан етіп, есімін ұмытпай еске алады. Оның еңбегін ұрпақтары да, немерешөберелері орынды мақтан етеді. Бейбіт күндегі еңбегін əлі күнге замандастары, еңбектес əріптестері өнеге етіп айтып отырады. Осынау Жеңіс күні тылда жүріп тер төккен Болатбек Батырбеков сынды жүздеген еңбеккеш адамдардың еңбегін де еске алып, Ұлы Жеңіске қосқан үлесін айта кету – парыз.

9

7 мамыр, 2016 жыл

АДАМДАР. Ж ЫЛДА Р. ТА ҒД Ы РЛА Р

ЖАУЫНГЕР ҰЛЫНЫҢ ЖАН СЫРЫ

9

мамыр

Мен соғыс жылдары дүниеге келген ұрпақтың бірімін. Бағамдап қарасақ, сол соғыс жылдары атаапаларымыз өмір тауқыметін көп тартыпты. Соғысқа дейінгі жылдары баяғы Ресейдің патшасын құлатқан большевик содырлары шоқпарын сүйретіп, қазақ жеріне ойран салып, ауыл-ауылға қызыл өрттей төніп, «тігерге тұяқ қалмасын», деп елдің

КЕҢЕС ЗАМАНЫНДА ТАРАЗ ҚАЛАСЫНДА ҚАЗАҚ ТІЛДІ БҰҚАРАЛЫҚ АҚПАРАТ ҚҰРАЛЫНЫҢ САНЫ ЕКЕУ-АҚ ЕДІ. ОЛАР: ОБЛЫСТЫҢ «ЕҢБЕК ТУЫ» ГАЗЕТІ МЕН ОБЛЫСТЫҚ РАДИО. СОНДЫҚТАН ҚАЗАҚ ТІЛДІ ЖУРНАЛИСТЕР ОСЫ ЕКЕУІН ЖАҒАЛАЙДЫ. ҚАЗМУ-ДЫҢ ҚАРҚАРАДАЙ ДИПЛОМЫМЕН ОРНАЛАСА АЛМАЙ ЖАТАДЫ. АЛ ОРЫС ТІЛДІ ЖУРНАЛИСТЕРДЕ ОНДАЙ ПРОБЛЕМА ЖОҚ. ҚАЛАДА КӘСІПОРЫН БАСЫ БІР-БІР ОРЫС ТІЛІНДЕГІ КӨП ТИРАЖДЫ ГАЗЕТТЕР ШЫҒЫП ТҰРАТЫН.

, І Д Л І ЕР КӨҢ І Д З Е Н І М Н І К Р Е

А – 90 ЖЫЛ

Ң ТУҒАНЫН Ы Т В Е А П С Ы Р ІШ М КӨК

МАЙДАНГЕР, ҒАЛЫ Елен ƏЛІМЖАН, жазушы. Содан ба, «Аздың атасы бір» дегендей, екі редакциядағы қазақ журналистері жиі кездесеміз. Ең алдымен материал алмасамыз. Содан соң ол алмасуымыз шығармашылық бəсекеге ұласып кетеді. Жақсы очерк, фельетон, репортаж əлде сараптама жазсақ, сол туралы радиодағы əріптестеріміздің пікірін білгіміз келіп тұрады. Ол заманда телефон қат. Бөлім меңгерушісінен артылмайды. Сондықтан жүзбе-жүз отырып, пікір алысқанға не жетсін, шіркін! Жұмыс аяғында оның да сəті түседі. Төле би көшесінің бойындағы қазіргі Жылжымайтын мүлікті тіркейтін мекемеден (газет редакциясы сонда болатын) біздер, газет журналистері, ал қазіргі Жамбыл проспектіндегі медколледждің қарама-қарсысындағы көп қабатты үйдің бір жартысында орналасқан радио комитеттен олардың журналистері бір-бірімізге қарамақарсы жүріп келіп, Мұхаббаттың дүңгіршегінде тоқайласамыз. Содан бір сусындап алып, микроаудан қайдасың деп жаяу тартып отырамыз да, «Арекеңнің аялдамасына» келіп аяқ суытамыз. Бұлай атайтын себебіміз – Арғынбай Бекбосын ағамыз шыны қабырғадан жан-жағы көрініп тұратын осы бір шағын кафеден сусын ішуді ұнататын. Қасындағы бұлағы өзінің туыпөскен ауылындағы Қарасуын еске түсіре ме, кім білсін. Эстет əрі əсершіл кісі ғой, əлі ағаштары жетілмеген бұл сусынхананың жалаңаш микроаудандардан ерекшеленіп, жасыл желекке бөленіп тұрғаны ұнайтын. Міне, сол жерде көңілдің құлпы ашылып, небір əңгімелер кетеді. Əрине, алдымен жаңадан жарық көрген дүниелерімізді талқылаймыз. Əрбір жаңа теңеу, тосын ойларымызды атап, бірбірімізді көтермелеп қоямыз. Тосын ой демекші, редактордың сүзгісінен өтпей қалғандары болса, қамығамыз. Бұл кезде өзімізді иелеріміз бəйгеге қосуын қосқанымен тізгінімізді тежеп отырған бəйге атындай көреміз. Ал сүзгіден ойымыз да, сөзіміз де өткен, оқырманға жеткен болса, басшыларымызды мақтаймыз. Ашық айтылмаса да, əңгіме енді қай редакцияның басшысы мықты дегенге ойысып бара жатады. Біздер, газетшілер, редакторымыз Баттал Жаңабаевтың батылдығын айтып мақтанамыз. Ол кісі газетті сыйлата білетін еді. Обком бөлім меңгерушісінің мақаласын «редакция екінші данасын қабылдамайды» деп жауап жазғызып, қайтарып жібергеніне біз таңғалып, таңдай қағатынбыз. Радиожурналистер сол кезде өздерінің бұрынғы төрағалары Көкіш Рыспаев туралы айтатын. Оларды радиодан газетке ауысқан Жақсылық Сəтібеков, Арғынбай Бекбосын, Əлдихан Қалдыбай ағаларымыз қостайтын. Мен, осылай Көкіш ағамен ең алдымен ел аузындағы əңгімелер арқылы сырттай таныстым. Бұл кезде облыстық радионы өз қолымен құрып, тұңғыш төрағасы болған (1956-69) ағамыздың есімі журналистер арасында шынында да аңызға айналып кеткен екен. Кез-келген адам аңызға айналмайды. Тіпті, үлкен басшы болғандардың да орнынан түсісімен, ұмытылып кететінін талай көрдік. Ал Көкіш көкеміздің орнынан түскенінің өзі бір жыр. Түрлі науқандар кезінде обком жер-жерге өкілдер жіберетін. Кейін өзім де талай рет егін орағына, мал қыстатуға өкіл болып бардым. Обком өкіл жіберген соң өзге мекемелер де, аудандар да өз өкілдерін жібереді. Сөйтіп, бір шаруашылықтың өзінде бес-алтауымыз жиылып қаламыз да, қолғабыс тигізбек түгіл масыл боламыз. Қыстың боранымен алысып, шілденің ыстығында егінін орып, қарбаласып жүрген ауыл адамдары қора-қора өкілдерінің бабын жасаймын деп əлек болады. Олар болса, жайлы жатын орынмен, жылы-жұмсақ тамақпен қанағаттанбайды. Көңілдерін көтеріп, қыдырту керек. Бұл кезде, əрине, өкілдердің де айлық алып істеп жатқан негізгі жұмысы, отбасы тірлігі жайына қалады. Көкіш Рыспаев осы бір практиканы сынаған ғой. Тіпті өкілдіктің арасында үйіне бір келгенінде бірінші басшы көріп қойып «сен неге қайтып келгенсің?» деп сұрағанында: «Жуыныпшайынып алайын деп, келініңізде де бір шаруам болып», – деп қасқайып қарап тұрған ғой Көкең. Сол замандарда əртүрлі ірі қызметтер істеген, оның ішінде Қазақстан телерадиокомитеті төрағасының орынбасары да болған Санжар

Жандосов əкесі Ораз Жандосовтың жүріп өткен жолымен сапарға шығады ғой. Əрине, Алматыда да, Ташкентте де қызмет атқарған Ораз Жамбыл облысының үстін басып, ары-бері талай рет өткені түсінікті. Бəлкім, əулеттерінің басына түскен ауыр қайғысын ойлады ма, əлде əкесін еске салар ештеңе көре алмай пұшайман болды ма, кім білсін, əйтеуір Санжар сапар үстінде көңілсіз жүреді. Қасындағылар қанша əңгіме, əзіл айтып жатса да езу тартып күліп, еңсесі көтерілмейді. Қазақтың қонақжайлылығымен қойындасып, дастарқанының төріне шығып алған сұйық ауқатқа да зауқы соқпайды. Қонақтың бұлай жүргені мейман күтушіге мін, елдікке сын. Бірге жүргендердің бəрінің амалы таусылғанда, Көкіш көкеміз өзінің тапқырлығымен Санжардың шерлі жүрегіне жол табады ғой.

– Сіз, тап қазір əкеңіз отырған тастың үстінде отырсыз, – дейді Көкіш аға Күйіктің асуындағы

бұлақтың басында дамылдаған кезде. – Жанжағыңызға жақсылап қарап алыңыз, бұл сіздің əкеңіз аялдап, əсер алған тарихи жер.

– Оны немен дəлелдейсіз? – дейді ғой Санжар. Сонда облыстық радионың төрағасы өзінің қаражаяу журналист емес, ел, жер тарихын жақсы білетін керемет өлкетанушы екенін де көрсетеді. Алуан-алуан мысалдар айтып, Тараз–Ташкент күрежолының бойындағы асуға ол кезде атың да, түйең де, тіпті мəшинең де алқынып шығатынын, демек бұл бұлаққа аялдап, сусындайтынын бұлтартпастай етіп дəлелдеп берді. Бұған дейін əкесі туралы қолмен ұстап, көзбен көретіндей ештеңе таппай, іштен тынып келе жатқан Санжар сол кезде мына бұлақты да, қойтасты да əкесінің көзін көрген жəдігерге балап, көңілденіп сала береді. «Арекеңнің аялдамасында» естіген аңыздар осылай болып келеді. Ал енді біз пір тұтатын мінезді жазушымыздың бірін «мына біреу сұрақ белгілерің кім?» (шынында да ол кісінің сыртқы порымы ғана емес, ішкі əлемі де сұрақ белгісі еді) деп дəл теңеу тауып беруі немесе дастарқан басында «Көке, ағын құяйын ба, қызылын ба» деп сұрағанда, «таусылмайтынынан құй» деген сияқты əзілдері тізе берсе көп. Бірақ біреуденбіреуге, ұрпақтан-ұрпаққа өтіп, ел аузында келе жатқан бұл əңгімелер Көкіштің кім екенін аша қоймайды. Дегенмен ол кісінің кез-келген жерде, əсіресе, жұрттың бəрі жымып отыратын ортада мысы басылмай, тілі жұтылмайтын, шын ойын, сын-пікірін əзілмен əдемі жеткізу арқылы жол тауып, тығылған ортаны тығырықтан шығарып жіберетін қасиеті барлығын көрсетеді. Ал «Өнер алды – қызыл тіл» деп бағалайтын халқымыздың сөз бастаған адамды қол бастаған батырдан артық қадірлемесе, кем қадірлемейтінін ескерсек, Көкіш көкеміздің əріптестерінің əлі күнге дейін ұмытпай жүруі – сол ер көңілдігін бағалағандығы. Ал ер көңілділік – оқумен емес, кісіге Құдай берген мінезімен, ата-бабасының тегімен келіп, тəрбие-дəстүрімен жетілетін қасиет. Кісінің тегі, өскен ортасы, алған тəрбиесі мықты болған сайын бұл өмірдің қиындығына төзімділігі де арта түседі. Көкіш Рыспайұлының 16 жасында өз еркімен сұранып қан майданға аттануы да жай желөкпе бозбаланың жалаң қызығуы емес, сондай тектіліктің қадамы. Мойынқұм ауданында əскерге алмайтын болған соң, Шудың мектебіне келіп оқуы сол алға қойған мақсатына жетпей қоймайтын табандылығын көрсетеді. Жасын асырып жаздыру үшін солай етеді. Сөйтіп, əскерге алынып, майдан қайдасың деп, тартып отырады. Екі бірдей немере ағам майданда соғысып жатқан, солармен бірге болғым, олар көтерген ауыртпалықты көтеріскім келеді деп түсіндіреді кейін өзінің бұл қадамын. Ал сол ағасының бірі

ТАЛАЙ ТАРИХҚА КУӘ БОЛҒАН ТАЛДЫБҰЛАҚ ҚОЙ

Берлинді алғанда айрықша көзге түсіп, ол да Рейхстагқа ту тіккендердің қатарында болған, ту тіккен Рахымжан Қошқарбаевтың қанды көйлек досы атақты Əбдімəжит Ташкентбаев екенін ескерсек, бұл əулеттің тегі, тəлімтəрбиесі, елі-жұрты алдындағы жауапкершілікті сезінуі жоғары болғанын шамалау аса қиын емес. Ал екінші ағасы Көрпешпен Құдай тілегін беріп, Берлинде кездеседі. Сөйтіп, бір əулеттің үш ұлы да Берлинді алу операциясына қатысқан болып шығады. Соғысқа даярлау деген – ұрыстың əдістəсілдерін ғана үйрету емес, жауынгерді қорқынышты жеңуге, адам төзбес қиындыққа төзуге даярлау екеніне қан майданда көзі жеткен Бауыржан Момышұлы əскерге алынатын жаст ардың отбасындағы, орт асындағы тəрбиесіне көңіл бөлу керектігі жөнінде Қазақстан Компартиясының Орталық комитеті мен үкіметіне майданнан талай рет хат жазған.

16 жасар Көкіштің майданға өз еркімен аттанып кетуінің, жалпы ер көңілдігінің төркіні осы отбасы дəстүрінде жатқандығы бұл əулеттен əскерге алынып, жаумен шайқасқан жігіттердің бəрі де кеудесі жарқырап келгендігінен көрініп тұр. Көкіш Рыспайұлының өзі ІІ дəрежелі Отан соғысы орденімен, көптеген медальдармен марапатталып, əскерден 1949 жылы майор шенімен оралады. Қабырғасы қатпай жатып майданның қиыншылығына төзген жігіт елге оралған соң да өзінің ер көңілдігін, алған мақсатын орындау жолындағы табандылығын сан рет көрсетті. Табаны күректей он үш жыл басқарған облыстық радио комитетінің төрағалығынан 1969 жылы босанғанда ол тағы да табандылық көрсетті. Алматыға барып, өзінің ылғи да бүйрегі бұрып, көңілін алаңдатып жүретін тарих ғылымымен біржола айналысуға кірісті. Жасы қырықтан асқан адамның бəрі бірдей мұндай қадам жасауға көңілі дауаламайды. Ал ер көңілді Көкіш көкеміз кірісіп кетті. Архив ақтару, түнде түрлі əдебиеттер оқып, білімін байыту, жазғантерген деректерін жүйелеу сияқты жұмыстар негізгі қызметімен қатар жүріп жатты. Бізде Кеңес үкіметінің тұсынан еңбек адамдарының ерлігін əспеттеп жазу дағдысы бар. Олардың алып құрылысты қалай жүргізгені, тыңды қалай игергені, жүз қойдан пəленбай қозы алғаны деген сияқты. Ал ой адамының материалдық əлемнен де бай (мен оған бəс тігемін) рухани əлемді игерудегі ерліктеріне тісіміз көп бата бермейді. Кандидаттық, докторлық қорғады, монография шығарды, доцент, профессор атағын алды деумен шектеліп қоямыз. Көкіш көкемізде де мұның бəрі болды. Тараз Энциклопедиясында (2003) ол кісінің 286 ғылыми еңбегі, 13 монографиясы жарық көрген деп жазылыпты. Соның ішінде «Қазақстан Республикасының тарихы» (қазақ, орыс тілдерінде), жоғары оқу орындарына арналған оқулығы, «Көне Тараз» монографиясы айрықша аталыпты. Өз басым да, ғылымға кеш келсе де, алғашқы болып осындай оқулық жазғанын ерлікке балаймын. Бұл деректер ескірген болуы да мүмкін. Көкіш көкеміз дүниеден озғанша (2013 ж.) ұстаздық жұмысын да, ғылыми жұмысын да үзген жоқ. Бұрынғы солдат жас солдаттай тіп-тік жүрді. Күніге дене шынықтырумен айналысты, бес-алты шақырым жұмысқа жаяу барып-келетін. Апта сайын монша, моншадан кейін міндетті түрде ащы сұйықтан наркомдық норма (аты дардай болғанымен, ашаршылық кездегі норма ғой ол). Содан соң пияз турап, бұрыш салған ыстық сорпа. Қарт солдат сонда денсаулықты қалай күту жөнінде бізге ақыл айтушы еді. Біз болсақ, дене шынықтыруды бірде жасап, бірде жасамаймыз, ал наркомның нормасын тым асырып жібереміз. Содан соң да кейде əр жеріміз ауырады. Көкіш көкеміз болса, сол қалпы жүреді. С екс еннен асқан шағында ол кісінің асқазанында эрозия пайда болды. Қолында диеталық тамақтардың буклеті жүр екен бірде. Сонысын маған берді. Əрине, оның ішінде пияз да, ащы бұрыш та, наркомның нормасы да жоқ. Өз режіміңіз бұзылыпты ғой дедім мен соны меңзеп. Көкем өзінің еркін күлкісімен əдемілеп күліп алды да: «Мен солдатпын ғой», – деді. Иə, Көкіш аға шын солдат екен. Алты ай режім ұстап, асқазанын қайта тексерткен кезде жазылған болып шықты. Бұл да сол табандылықтың көрінісі. Ол сондай, сөзі мен ісінің арасында алшақтығы жоқ кісі еді ғой.

күнкөріп отырған малын тартып алып, аштыққа ұшыратқан еді. Соның ішінде біздің əулет те: Шойбековтер отбасы Ораз ата, Қарлығаш əже – бала-шағасымен қырылды. Əкем Сапарқұл (суретте) мен оның інісі ғана тірі қалған екен. Ал Ораздың ағасы Құлибек 70-тен асқан шағында ел үшін бір ауыз Қызылотау алдынан өтемін деп, бəлеге қалып, ауыл азаматтары т ү рм е г е қ а м а л д ы . С а ғ ы м б е к атамыздың Сүлейменқұл деген баласы тіптен сонау итжеккенге, ал Құлибек Қарағандыға айдалыпты. Кейін 1954 жылы Сүлейменқұл жəне біз елге оралдық. Ал Құлибек атамыз сол кеткеннен оралған жоқ. Ат ақонысымыз Жуа лы ауданындағы Боралдай тауының бір жазық қойнауында орналасқан Талдыбұлақ деген жерде еді. Кезінде 50-ден астам үйі өзінше колхоз болған. Көмір шыққан тауы бар.

Кенесары хан осы Талдыбұлақ тауын паналап, əскерін демалтқан екен. Ордасын биік таудың етегіндегі бұлақ басына тігіп, тау басына əр он қадам сайын сарбаздарынан шолушы қойыпты. Солардың бірі ханға келіп: «Батыста Боралдай тауының бір биік жерінде біздер жаққа бір шолушы қарап тұр», – депті. Сонда Кенесары хан бір жеңіл киізден тоқым жəне бір тостақ ұнды беріп: «Мынау тоқымды аспанға қарап лақтырасың да, артынан мынау тостақ ұнды аспанға шашып, өзің тез көрінбей ордаға жетесің», – деп бұйырыпты. Шолушы солай жасайды да келеді. Осының барлығын бақылап тұрған Боралдай тауындағы содырлардың шолушысы: «Бір қарағанда шолушы ма деп қарап тұр едім, ол қарақұс болып шықты. Аспанға ұшқанда артынан аппақ саңырығы көрінді», – деп хабар берген екен. Мына жақтан Кенесары хан əскері сай-саламен тасалап келіп

Боралдай шатқалында бекініп жатқан содырларды сол орнында түгелімен көзін жойған екен. Сөйтсе, бұлар қырғыздан шыққан содырлар екен. Кенесарының жолын торып, көзін жоймақ болыпты. Бүгінде бұл жер «Қырғыз қырған» деп аталады. Содан кейін бұл жерден ел ауа көшіпті. Берекелі жер иесіз қалыпты. Талдыбұлақ колхоз болып тұрған кезде ел азаматтары жерді күрекпен аударып, астық еккен. Оны қолмен орып, дестелеп, баулап, қырманға арқалап тасып, бастырып, дəнді желдетіп тазалап, шама-шарқына қарай 80 шақырым жердегі Боранды стансасына тасыған. Жаз бойы шөп орып, оны маялап жинап, қысқа дайындаған. Жуалының қысы қатал, кісі бойы қар жауады. Сол қарды омбылай малға жемшөп тасып берген. Ол кезде темір жол жұмысшылары ғана аптасына бір бөлке нан жəне бір шақпақ қант алады екен. Соны естіген əкем Сапарқұл Түлкібас темір жолына жұмысқа тұрып, сол жерде отбасылы болған.

1942 жылы майданға аттанып, содан елге оралған жоқ, артындағы бір баласы жетім қалады. Ер-азаматтар соғысқа кеткенде ауылдағы қариялар өздері ашжалаңаш бола тұра, таудан тас арқалап əкеліп, Талдыбұлақ ауылына 7 жылдық мектептің іргетасын қалаған екен. Елдің сауатын ашу үшін ауыл-ауылдарды аралап, насихат жүргізіп, балаларды оқуға шақырған. Ме н ө т ке н ө м і р і м д і , ау ы л азаматтарының азапты өмірін сыр қып шертіп отырмын. Талдыбұлақ ауылындағы сол жеті жылдық мектептің орнына мемориалды көк тасқа ауылдағы бұрынғы азапты өмірді бастан кешкендердің əруағына арнап ескерткіш қойылса, сауап болар еді-ау деген тілегіміз бар. Мұратбек ОРАЗОВ, еңбек ардагері. Жуалы ауданы.

н е г е л ү т й а т с ұ қ р а қ Ақсұң ЖЫР-ШАШУ

(ХАЛЫҚ ҚАҺАРМАНЫ БАҚЫТЖАН ЕРТАЕВҚА)

Шырын МАМАСЕРІКОВА, ақын. Азуын айға білеген, Ақсұңқар құстай түлеген. Айбыны асқақ қаһарман, Ел қамын ойлап жүдеген. Таң сайын тыңдап гүл жырын, Тағылымды еткен ғұмырын. Батырлық даңқы паш етті, Туған жер – алтын тұғырын.

Аңыз боп аты тараған, Аузына жұрты қараған. Баукеңнің жолын жалғаған, Ертаев – нағыз нар адам. Мейірімге толы нұр мүсін, Көрсетіп ерлік үлгісін. Ақиқат үшін айқасып, Депутат болып жүрмісің?!

Көктемгі бұлақ сияқты, Кеудемнен кəусар жыр ақты. Ақ самал əндей қуантсын, Атадан қалған тұяқты. Шуақ шаш, ақын өлеңі, Шаттансын дарқан көңілі, Алдынан атып абат таң, Арайлы болсын өмірі! Меркі ауданы.

ЖОРЫҚ ЖОЛДАРЫНАН

ЖАУ ҚОРШАУЫН БҰЗҒАН БАРЛАУШЫ

Олар майдан даласында қар жамылып, мұз жастанды, толарсақтан қан кешіп, соғыста шейіт болғандар да, жеңіспен елге оралғандар да батырға тəн ерлік көрсетті. Соның бірі – Төлен Сүттібеков. Ол 1922 жылы Жамбыл ауданы, Бірлесу еңбек ауылы, Қыршынды елді мекенінде дүниеге келген. Қазір бұл жер Ақбастау ауылдық о к р у г і н е қ а р а й д ы . З ұ л м ат жылдарда əке-шешесі, өзімен бірге туған бауыры ерте қайтыс болып, тұл жетім қалған Төлен балалар үйінде тəрбиеленеді. Жастайынан зерек болып өскен ол мектепті бітіріп, өзінің еңбек жолын сол кездегі Талас ауданына қарасты Крупская атындағы орта мектепте математика пəнінен сабақ беруден бастайды.

1942 жылы əскер қатарына шақырылады. 145-дивизияның 599-атқышт ар полкінің 2 минометтік батальонында жаумен қиян-кескі шайқасады. Калинин майданында, 873-атқышт ар полкінде, 282-Тарту атқыштар полкінде, 3-Прибалтика, 1Украина майдандарында соғыстың шешуші операцияларында өзінің тапқырлығымен сарбаздарды же ң і с ке б а с т а ғ а н . В з вод қ а командирлік еткен. Офицерлер Төлен Сүттібековке барлаушылар отрядын басқаруды үлкен сеніммен тапсырады. Ол түн жамылып, қалың орман арасында белуардан батпақ ке ш і п ж ү р і п , н е м і с ə с ке р і бөлімшелерінен техника, адам күші жайлы тың мəліметтер алып келіп отырған. 1943 жылдың қақаған үскірік аязды қара түнек түнінде жау жақтан «тіл» алып келу мақсатында барлаушылар немістердің қорғаныс бекінісіне к ү т п е г е н ж е р д е н ш а бу ы л жасап, жаудың пулеметшілер бөлімшесінің үнін өшіреді. Неміс

офицерін штабқа жеткізіп, құнды ақпаратқа қанығады. Өкініштісі, операция барысында қайсар барлаушы – командир Ыдырысов

ерлікпен қаза табады. Осы кезде командирлік міндет кіші лейтенант Төлен Сүттібековке ж ү к т е л е д і . Жау ы н г е р л і к т ап с ырма л а рды о й да ғ ыда й орындағаны үшін қаруластары оны «Лихой разведчик» деп атаған екен. Төлен полкта Сурча Калчаев д е г е н б ау ы р л а с қ ы р ғ ы з азаматымен бірге болған. Соғыстан бұрын колхоз басқармасының төрағасы, Республика Жоғарғы Ке ң е с і н і ң д е п у т ат ы б ол ы п сайланған. Сурча Қалчаевтың ротасы күтпеген жерден жанжақтан қыспаққа алынып, жау қ о р ш ау ы н д а қ а л ы п қ оя д ы . Полк командованиесі ротаны қоршаудан аман алып шығуды Төленнің барлаушылар отрядына тапсырады. Тас қараңғы жеті түнде автоматты барлаушылар жаудың тыл жағынан батпақ кешіп барып, күтпеген жерден шабуыл жасайды. Немістер

жағының көп шығынға ұшырап, барлаушылардың жеңісімен аяқталды. Операцияны сəтті аяқтағаны үшін Төлен Сүттібеков Қызыл жұлдыз орденімен марапатталады. Ол Ұлы Жеңісті Валденбургте қарсы алды. Отанын жаудан азат етіп, 1946 жылы елге оралғаннан кейін еңбекке араласады.

1946-1948 жылдары облыстық атқару Комитеті төрағасының көмекшісі болып, 1948-1955 жылдар аралығында мемлекеттік қауіпсіздік комитетінде қызмет атқарған. Облыстық партия комитетінің басшылары Сүттібековке үлкен сенім артып, облыстық партия комитеті партиялық ұйымдастыру бөліміне инструкторлық қызметке тағайындайды. Бұл жауапты жұмысты да 1955-1962 жылдары абыроймен атқарды. Ішкі істер органдарында партиялық ықпалды күшейту м а қ с а т ы н д а Т. С ү т т і б е ко в облыстық ішкі істер басқармасына жауапты қызметке жіберіледі. Өз міндетін кəсіби шеберлік жəне жауапкершілікпен, адал да таза адамгершілік ұстанымда орындаған оның əріптестері арасында беделі де артып, подполковник шенінде зейнет демалысына шығады. Соғыстағы ерліктері, бейбіт өмірдегі кіршіксіз адал еңбегі үшін 3 орден, 14 медальмен марапатталған. Ардагер Төлен Сүттібеков 1988 жылы өмірден озды. Ол үлкен жанұяның иесі еді. Жары Иза екеуі – 4 ұл, 1 қыз тəрбиелеп өсірді. Барлығы жоғары білім алып, туған елдің игілігі үшін еңбек етуде. Əділхан САДУАҚАСОВ, еңбек ардагері. Тараз қаласы.

10

www.akjolgazet.kz

7 мамыр, 2016 жыл

АЙД Н ҰМЫТЫЛМ А Ш А Қ Ш Е ЕРЛЕР ІСІ

Ы

9

А АҚҚ П Р Ұ , ЕРЛІК – ЕЛГЕ МҰРА

мамыр

А Қ Р С Е Ы Д Н И А Л Л Р Е Ғ Б І А Т С Н І Ң ЖЕ

Ұлы Отан соғысында елін қорғап, ерлік көрс еткен əкеміз Ерғара Тəжімбетовті біз əрқашан мақтан тұтамыз. Ол 1917 жылы бұрынғы Əулиеата уезі, Ойық болысына қарасты ауылда дүниеге келіп, еңбек жолын 14 жасында «Елтай» колхозында бастаған. Əкеміздің өміріне елеулі із қалдырып, ерік-жігерін шыңдай түскен əскери қызметі 1938 жылдан басталыпты. Екі жыл Қызыл Армия қ ат а р ы н д а б ол ы п , 1 9 3 9 ж ы л ы Батыс Белоруссияның Польшадан бөлініп, кеңестік Белоруссияға қайта қосылуына көмек көрсету жорығына, фин соғысына қатысқан. Елге келген соң 1941 жылдың желтоқсанында Алматыдағы армияға саяси қызметкерлер даярлайтын курсқа қабылданады. Оны бітірген соң Жамбыл қаласындағы 268-полкта 105-ұлттық қазақ атты əскер дивизияда 271-полктың пулемет эскадроны саяси жетекшісінің орынбасары болып тағайындалды. Бұл полк Жоғарғы Бас қолбасшының ерекше резерві екен. Ұзамай осы атты əскер полкі 174-танкіге қарсы ататын артиллерия болып қайта құрылды. 1942 жылғы қазан айының соңғы күндері 174полк Сталинградты қорғап жатқан Оңтүстік Батыс майданның құрамына қо сылады. Əкеміз Ст алинград шайқасынан бастап Ұлы Отан соғысының соңына дейін қолынан қаруын тастамай Жеңіс мерекесін қас дұшпанның өз апанында қарсы алды. Əскер қатарынан 1946 жылы босап, туған елге оралды.

Ол сұрапыл соғыста екі рет жарақаттанды, бір рет ауыр контузия алған. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ерлігі үшін И.В.Сталиннің атынан 174-танкіге қарсы ататын артиллерияның Кутузов орденді полктің старшинасы Ерғара Тəжімбетов тоғыз Алғыс қағазын алды. Жауынгерлік, азаматтық борышын адал атқарған əкеміз үш

жазбаған, тек қаруластарын мақтап, ерліктерін көрсетеді. Осыдан-ақ ол кісінің мақтаншақтықтан ада, кеңпейілді екені, айналасындағы адамдарға деген қамқор көңілі мен мейірбандығы, өзгелердің қуанышренішіне сергектігін байқауға болады. «... Дұшпанның алғашқы қарқыны басылды, көп адамы оққа ұшты. Біздің жігіттер де жанқиярлықпен шайқасты.

та, автоматтан оқ жаудыр, граната лақтыр! – деп бұйрық бердім. Т ə л і п о в ш ап ш а ң қ и м ы л д ап , дұшпанға күтпеген тұстан оқ боратты, беліне қыстырып алған гранаталарды лақтырып, естерін шығарды. Тағы да бірнеше фашист жер жастанды. Күтпеген жерден берілген соққы нəтижелі болды. Жаудың екінші шабуылы да сəтсіздікке ұшырады.

Қызыл Жұлдыз, «Құрмет белгісі» ордендерімен, «Ст а линградты қорғағаны үшін», «Германияны жеңгені үшін» медальдарымен марапатталған. Соғыстың қайғы-қасіретін əкеміз «Жойқын жорық жылдары» атты е стелік кітабында шебер көрсете білген. Ол осы еңбегінде Сталинград шайқасынан бастап, фашистік Германия толық жеңіліс тапқанға дейін өзі қатысқан қанды шайқастар туралы баяндайды. 1988 жылы «Қазақстан» баспасынан жарық көрген бұл туындысында ө з і ж а с а ғ а н е рл і кт е р ту р а л ы

Бірақ олардың келесі шабуылына төтеп беруіміз екіталай. Өйткені, дұшпан бізден үш-төрт есе көп. Фашистер біраздан соң есін жинап, қайта топтасты да, алдымен минометпен атқылап алып, автоматтарын кезене шабуылға шықты. Міне, оң қанаттағы бір топ ентелей басып, бізге жақындап келеді. Біздің жүк тиелген машинамыз осы беттегі үйдің тасасында тұрған. Сəл босаңсысақ, олар машинаны басып алуы мүмкін. Жағдайымыз ауырлай түсті. Шұғыл шешім қабылдамаса болмайды.

– Жауынгер Тəліпов, дереу үйдің тасасымен жаудың оң жағына шық

Жау есеңгіреп қалған сияқты. Бірақ, оларға машина, оқ-дəрі керек. Үй тасасында жатқан офицердің берген бұйрығы бізге естіліп тұр. Дұшпан қайта топтасты да, тағы шабуылға көтерілді. Жүгіре басып, автоматтан оқ жаудырып келеді. Арамыз бара-бара жақындай түсті. Уақыт өткен сайын олардың қатары да сирей түсуде, бірақ, фашистер оған қарайтын емес. Менің оң аяғымнан оқ тиіп, етігімнің іші қанға толып кеткенін байқап жатырмын. Аяғымды қимылдатсам, сүйегім аман сияқты. Бірақ таңып алуға мұрша жоқ.

– Граната əзірлеңдер! – деп бұйрық бердім қалған жауынгерлерге.

ӘКЕ ҚАБІРІНЕ ЗИЯРАТ АРМАНЫ 68 ЖЫЛДАН СОҢ ОРЫНДАЛҒАН ҰЛ Мəскеуден 170 шақырым жердегі М Тверь облысына қарасты Ржев-Вязьма иінінде 1941 жылдың аяқ кезінен 1943 жылғы наурызға дейін үздіксіз қантөгісті шайқастар өткен. Осы майдан алаңында бір миллионнан астам кеңес əскері құрбан болған. Бұл аймақта қазақстандықтардан құралған 100 жəне 101-дербе с атқыштар бригадалары басқыншы жаумен арпалысқан. Бір мысал, 1942 жылғы 3 желтоқсанда шешуші шайқастар басталған кезде 100-бригада құрамындағы 4751 адамнан 1994 адам ғана қалған. н. Сондықтан, топырағына əкелеріміз іміз бен аталарымыздың қаны сіңген, арманда кеткен мыңдаған аған ұ л т б о зд а қ т а р ы н ы ң сүйегі жатқан Ржевв ж е р і қ а з а қ қ а ж ат болуы мүмкін бе? Ке ң е с т і к з а ма н д а Ржев иініндегі қанды шайқастардың ш ы н д ы ғ ы құпияланып, ұзақ уақыт бойы зерттелмей й де, айтылмай да келді.. Ашылғаны сол, əкесінің сінің тірі не өлі екеніне көз жеткізе а лмай жүрген Жақсылық Сəлемұлы Жеңістің 65 жылдығы қарсаңында əкесі Сəлем туралы деректерді естіп, өшкені жанып, өлгені тірілгендей болған. Деректен білгені, қатардағы жауынгер Сəлем Смайылов №100 дербес атқыштар бригадасы құрамында жауға қарсы тұрып, ерлік көрсеткен. «Ерлігі үшін» медалімен марапатталған. Жауынгерді неміс фашистерінің оғы қанқұйлы шайқастардың бірінде мерт етіпті. Ата-ананы ұлынан, сүйіктісін жарынан, баланы əкеден айырған сұм соғыс талай тағдырды тəлкекке салды. Алтынның сынығы, тұлпардың тұяғындай болып сол соғыс қаһармандарынан қалған жəдігер – соғыс кезінде туылған ұрпақ өкілдерінің арамызда жүргені жазылған хаттай əсер ететіні анық. Жамбыл ауданының Құрметті азаматы Жақсылық Сəлемұлын сөзге тартқанбыз.

– Шынымды айтайын, əкемді өмір бойы іздедім. Бір дерегін табармын деп үміттендім. Ақыры, 68 жылдан кейін əкемді таптым. Тапқанда да, əкем

жерленген жерді білдім. Кезінде ажал апанына айналған Ржевте жерленіпті. Бардым. Барғанда да, Елбасының бастамасымен Жеңістің 65 жылдық мерекесі қарсаңында аға ұрпақ ерлігін насихаттау үшін қазақ елінен «Нұр Отан» мен Ресейден «Единая Россия» партиялары бірлесіп ұйымдастырған «Жеңіс пойызы» құрамында Ржев қаласына жолым түсті. Сонда Президентіміздің тапсырмасына орай Ржев қаласында 100 жəне 101-дербес атқыштар бригадалары жауынгерлеріне арналған «Мемориал» орнатылыпты. Мемориал ұз ұзындығы 30 метрге гранит қабырға үлгісінде жуық гра жасал жасалған. Қазақ елінің ка ррт а с ы бе й н е л е н і п , ондағы гранит та тақтада екі бригада ққұрамында соғысқан 10 мыңға жуық қазақстандықтардың аты жазылған. Əрине, арасынан əкемнің аты-жөнін із іздей бастадым. Ұзақ іздедім. Ақыры таптымізд ау. Көзіме К оттай басылды. Сол ссəт көзімнен аққан жас еш тол толастамады. Мəңгілік сағыныштың табы шығар. Ауылдан ала шыққан туған жердің бір уыс топырағын əкем аты жазылған тұстағы мемориалдың қасына қойдым. Ол жақтың да бір уыс топырағын ауылдағы ағайындар зираты басына əкеліп салдым, – деді ол көзіне жас алып. Бүгінде 74 жасқа келген Жақсылықтың əкеге деген сағынышын біз де жүрегімізден өткізгендей болдық. Жақсылықтай ұл, Сəниядай келін, Серік жəне Беріктей немере тұрғанда Отан үшін жанын пида еткен Сəлем Смайылов есте қалатыны даусыз. Боздақтың есімін ауылдағы ағайындары да, аудан жұртшылығы да еш ұмытпақ емес. Бүгінде Сəлем туыпөскен Құмтүйін ауылында жəне Тараз қаласындағы бір-бір көшеге ол кісінің аты берілген. «Ер есімі ел есінде» дегеніміз осы шығар. Дүйсенбек ОРМАНОВ, журналист. Жамбыл ауданы.

Дəл осы сəтте шофер Кардаш жаудың ірі калибрлі пулеметін тауып əкеліп, қатарымызға жатты. Б ұ л б і з ге к ө м е к б ол д ы . Ме н пулеметті дереу орнатып алдым да, оқ жаудырдым. Пулемет оғы фашистерге бас көтертер емес. Бірақ, оқ таусылуға жақын. Бізден тағы екі жауынгер қатардан шықты, не бары бес-ақ адам қалдық. Байқаймын, сан жағынан артықтығы болмаса, олардың жағдайы да мəз емес. Осындай қиын сəтте артымыздан дивизияның зеңбірек сүйреткен екі машинасы келе қалды. Олар дереу машинадан түсті де, қарсы ұрыс салды. Онсыз да қалжыраған жау қарсыласуға шамасы келмей қолдарын көтерді. Тірі қалған жиырма солдат, үш офицер қолға түсті. Кешке қарай Могилев қаласы жаудан толық азат етілді.

1944 жылғы 28 маусымда Москвада Белоруссияның облыс орталығы, немістердің Минск бағытындағы аса ірі қорғаныс торабы – Могилев қаласын жəне басқа да қалалар мен селоларды азат еткен 2-Белоруссия майданының ер жүрек əскерлерінің құрметіне 224-зеңбіректен 20 дүркін салют берілді. Бұл аса зор жеңісі үшін көптеген жауынгерлерге үкімет наградалар тапсырды. Солардың ішінде жауынгер Тəліповке «Ерлігі үшін» медалі, маған екінші рет Қызыл Жұлдыз ордені берілді». Бұл – кітаптан алынған үзінді. Əкеміздің қарулас достарының ерлігі жайлы жан сыры. Қайран əке, омырауына тағылған төрт орден мен 15 медаль – жауынгерлік міндетіңізді адал атқарғаныңыздың, арына қылаудай дақ түсірмеген азамат екеніңіздің белгісі екен-ау. Жылдар өте жасымыз ұлғайған сайын, əке алақанының ыстығы мен қамқорлығы, кеңесі мен айтылған жылы сөздері сағынышпен жиі-жиі еске оралады. Қазіргі ұрпақтары – немере-шөберелері үшін атаның тарихта өзіндік із қалдырған, еліне сыйлы да қалаулы азамат болып ғұмыр кешкені отбасымызда əрдайым əңгімеміздің өзегі мен түйіні болып қала бермек. Бағдагүл СƏЛМЕНОВА, келіні. Талас ауданы.

Еңбек Қызыл Ту орденін алған. Бауыржан Момышұлы 50 жасқа толғанда Меркі ауданына ке л ед і . С о н д а Р а х ы м б а й Нарматов батырды үйіне қонаққа шақырыпты. Мезгіл қыс еді. Таңертең батырдың қолына су құймақ болып, далаға шықса Баукең бетін қармен ысқылап жатыр екен. Сол кезде ол Рахымбайға қарап: «Сен əскерде болдың ба?» деп сұрапты. «Болдым. Сізді Семейде дайындықтан өтіп жатқан курсанттарды тексеріп келген кезде көргенмін. Ол ке зде сіз подполковник, д и в и з и я ком а н д и р і н і ң

Ардақ ҮСЕЙІНОВА, «Ақ жол». Қырдың қызғалдағы к ө з д і ң ж ау ы н а л а р д а й құлпыра түсіпті. Мамыражай мамырдың келгенін үнсіз сездіріп тұр. Кешегі нəубет жылдарда аңыраған ананың, жəутеңдеген баланың, көз жасына тұншығып, іштей е г і л ге н қ а р и я н ы ң с о ғ ы с атты сұм тажалға айтқан наласын сан мəрте естіген, естіген де ыңырана күрсінген жазира дала бүгін паңдана қалғандай. Жеңістің жырын жырлап, 71 жылда еңсесін

СОҒЫС СЫЗЫ – ЖҮРЕКТЕ тіктеген елмен бірге жаңарып, жасана түскендей. Осылай бейбітшілікті тілеген жұртты талмаусыраған тыныштықтың бе сігінде тербете түскісі келетін секілді. Иə, тыныштық тұнығы лайланбаса екен дейді кешегі сұм соғысты көрген ардагерлер. Қас дұшпанды түре қуып, жат жерде тал жастанып, түн қатқан Рахымбай Нарматов сияқты аталарының əңгімесін естіп өскен ұландардың да тілегі осы. Соғыс басталғанда Рахымбай Нарматов 15 жасқа жаңа толған еді. Көзсіз ерлік жасауға ұмтылатын бозбалалық шақ емес пе? Соғысқа сұрануға жасы жетпеген жігітке амалсыз Меркідегі əскери комиссариатта əскерге шақыру қағазын т аратушы болып жұмыс істеуге тура келіпті. Тек екі жылдан кейін ғана осы аудандағы өзі шақырту апарып берген 16 жігітпен бірге əскер қатарына алынып, Семейге үш айлық дайындық курсынан өтуге жіберіледі. Дайындық курсын аяқтаған жас сарбаз авиоде сант атқыштар батальонына жіберіледі. Жас жауынгердің майдандағы алғашқы шайқасы Украинаның Львов қаласында өтіпті. Осыдан кейін Польша, Румыния, Б е л о р у с с и я , Ге р м а н и я жерлерін фашистерден азат ету ұрыстарға қатысады. Елу рет фашистердің тылына

жіберіліп, парашютпен секірген. Əрбір жауынгерлік тапсырманы мінсіз атқара білетін десантты соғыс аяқталғанда Балтық маңы елдерінде əскери қызметте қалдырады. Сөйтіп, 7 жыл 1 ай əскер сапында еліне қызмет еткен Рахымбай Нарматов 1950 жылы елге оралады. Жамбыл атындағы колхозда 36 жыл еңбек етіп, 1986 жылы зейнетке шығады. «Ұлы Отан соғысы» ордені, «Варшаваны азат еткені үшін», «Будапештті азат еткені үшін», «Берлинді алғаны үшін» медальдарының иегері еңбек майданында

орынбасары едіңіз. Бұл – сізбен екінші кездесуім», – деп жауап беріпті. Бүгінде Рахымбай Нарматов тұратын көше ердің есімімен аталады. Рахымбай Нарматов зейнетке шыққанда қоғамдық жұмыстарға белсене араласты.

2005 жылы Ұлы Жеңістің 60 жылдығына орай Астанада өткен салтанатты жиынға қатысып, Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевпен кездеседі. Майдангер екі бала тəрбиелеп өсіріп, 5 немере, 2 шөбере сүйді. Меркі ауданы.

Н РА Ұ –

ЖАУЫНГЕРЛЕРДІҢ ДАҢҚТЫ ЖОЛЫМЕН ЖҮРІП ӨТТІК

«Парыз» қоғамдық бірлестігі қасіретті кезең Ұлы Отан соғысындағы қаза тапқан жауынгерлердің қаһармандық ерлігін, тылдағы халықтың жанқиярлық еңбегін, облысымыздың майданға берген материалдық, каржылай көмегін деректеумен айналысып, отаншылдық тəрбиеге өз үлесін қосуда. Aтaп айтқанда, майданда Брест, Москва, Сталинград, Курск, Орел, Ленинград, Новгород, Калинин, Псков, Смоленск, Витебск шайқастарында қаза тапқан жамбылдық 7 мың жауынгердің жерленген жерін анықтап, деректерін Ресей, Белоруссия елдерінің облыстық əскери комиссариаттарына жіберді. Нəтижесінде 2014-2015 жылдары 557 боздақтың есімдері ескерткіштерге жазылғаны туралы мəліметтерді алдық. 557-нің 40-ы – байзақтық; 72сі – меркілік; 20-сы – жуалылық; 37-сі – таластық; 47-сі – Т.Рысқұлов; 36-сы – Шу; 54-і – Қордай; 34-і – Сарысу; 4-еуі – Мойынқұм; 79-ы – Жамбыл аудандарының жəне 72-сі тараздық жауынгерлер. Ескерткіштерге есімдері жазылған

ерлердің аты-жөнін аудандарда өткен кездесулерде хабарлап, тізімдерін ішкі саясат, қорғаныс істері жөніндегі бөлімдерге беріп, басылымдарда жарияладық. Дегенмен, əлі де 500-ге жуық боздақтың ұрпақтары табылмай, деректері табысталған жоқ. Өткен жылдың 12-22 сəуір аралығында «Майдангерлер даңқты жолымен» атты сапарға шығып, Волоколамск-Зубцовск-Ржев-Великие Луки-НевельСмоленск-Поныровск-Курск аймақтарында жерленген жауынгерлеріміздің қабірлеріне барып, тағзым еттік. Ресейлік зерттеушілермен мəліметтер алмасып, «Тағзым» атты деректі фильмдер топтамасын түсірдік. Осы сапарымызда Тверь облысы, Зубцовск ауданы Веригино деревнясында қайта жерленген 35 қазақстандықтың 18-і сарысулық екенін анықтап қайттық. Бауырластар зиратына ескерткіш белгі қойылмапты. Зубцовск ауданы əкімдігінің өкілі О.В.Шабанов ескерткіш белгі орнату мəселесін Сарысу ауданы басшылығымен 18 жауынгердің ұрпақтары арасында қарым-қатынас орнату арқылы шешуге болатынын айтты. Ал Невель қаласындағы тоғыз ай соғыста 289 жауды жойған мергеніміз, жерлесіміз ЬІ.Сүлейменовтің қабірі белгісіз себептермен бауырластар зиратына қосылып кетіпті. Кеңес Одағының Батыры Амантай Дəулетбековтің денесі Поныровск ауданы, Поныри селосында 1943 жылы «Батыр саперлар» зияратына қойылған екен. Зиратына туған жер топырағын апарып, құран бағыштадық. Аудан орталығындағы «Даңқ алаңындағы» Дəулетбековтің жəне Кеңес Одағының Батырлары шығысқазақстандық Хамза Мұхаммедиев, ақтөбелік Михаил Чепрасовтың, ақмолалық Георги Игишевтің мəрмəр тақтасына гүл қойдық. Дəулетбеков туралы 43-45 жылдары табылған 2 құнды деректі мұражайға өткіздік. Ресей елімен қазақ жауынгерлері туралы деректер анықтау үшін ынтымақтастықты нығайтуымыз керек. Бұл жолы Курск облысы администрациясының халықаралық байланыс комитетінің басшылығымен, Жамбыл облысымен, Поныровск ауданы Талас ауданымен, Псков облысы Невель қаласының мэрі Жамбыл ауданымен, Тверь облысы Зубцовск ауданы Сарысу ауданымен тарихи, мəдени, экономикалық байланыс-келіссөз жүргізуіне мұрындық болдық. Биыл Брест қорғанысының 75 жылдығына орай ТМ Д е л д е р і н і ң қ а ма л қ о р ғ ау ш ы л а р ы , ол а рд ы ң ұрпақтары, зерттеушілер қатысатын «Естелік вахтасын» ұйымдастырмақшы. Бұл іс-шара 20-23 маусымда Брест қаласында өтпекші. Бұған жамбылдықтардың да қатысуына болады. Себебі, 125 жерлес Брестте соғысқан. 125 жауынгердің 63-і қамал маңында қаза тапса, 32-сі майданда, тұтқында қаза тапқан. Елге оралған 30 жауынгердің 10-ы майданнан, 20-сы неміс тұтқынынан келген. 125 жауынгеріміздің соғыс жолын, өмір дерегін, мекенін, ұрпақтарын 30 жыл бойы іздеп, тапқан мəліметтерді Брест қамалы мұражайының ғылыми кеңесіне жібердік. Соның ішінде 4 қордайлық: Əбдіразақ Мəмиев, Михаил Андреев, Витали Грицоненко жəне Луговойдан əскерге шақырылған Қарағанды облысы, Егіндібұлақ ауданы, Комсомол ауылында туып-өскен Жанахмет Елубаев туралы деректер бар. Брест қамалы қорғанысының 75 жылдығына Алматы, Атырау облыстары секілді Жамбыл облысының да делегациясы «Естелік вахтасына» қатысса, ҚазақстанБелоруссияның мемлекетаралық ынтымақтастығы арқасында, 84 жамбылдық жауынгер «Қамал қорғаушысы» болып танылса – майдангерлер рухы алдында перзенттік парызымызды өтегеніміз болар еді. Сол үшін Жуалы, Сарысу, Талас, Байзақ, Т.Рысқұлов, Меркі, Жамбыл аудандарындағы қамал қорғаушыларының ұрпақтары «Парыз» қоғамдық бірлестігімен байланысып, жұмыс жүргізеді деген ниеттеміз. Бекқұлы ƏЛІҰЛЫ, «Парыз» қоғамдық бірлестігінің жетекшісі. Т.Рысқұлов ауданы.

7 мамыр, 2016 жыл

www.akjolgazet.kz

11

ЕРЛІК – ЕЛГЕ МҰРА, ҰРПАҚҚА ҰРАН

АМАНАТ

9

НЕМЕСЕ ЖАС ЖАУЫНГЕР ҮШІН ҚАЗА БОЛҒАН БАТЫР КІМ?

І ДӘРЕЖЕЛІ ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ ОРДЕНІНІҢ ЕКІ МӘРТЕ ИЕГЕРІ ТҰРАР ҚУАНЫШБЕКОВ БҰЛ КҮНДЕ АРАМЫЗДА ЖОҚ. БІРАҚ, БЕЙБІТ КҮНДЕ БАҚЫТТЫ ҰРПАҚТАРЫ ҒҰМЫР КЕШУДЕ. «АДАМ ҰРПАҒЫМЕН МЫҢ ЖАСАЙДЫ» ДЕГЕН ОСЫ.

мамыр

Е. ЖАҢАБАЙҰЛЫ, журналист.

СОҒЫС СЕРУЕНДЕП ҚАЙТУ ЕМЕС ЕЛ БАСЫНА КҮН ТУҒАН КЕШЕГІ ҚАН КЕШУДЕ БІР ҒАНА ҚОРДАЙ АУДАНЫ АУМАҒЫНАН 10 734 АДАМ ҚОЛЫНА ҚАРУ АЛЫП СОҒЫСҚА АТТАНСА, ОЛАРДЫҢ ТӨРТ МЫҢНАН АСТАМЫ МАЙДАН ДАЛАСЫНАН ОРАЛМАҒАН ЕДІ. АЛ ТУҒАН ТАБАЛДЫРЫҒЫН ҚАЙТАДАН КӨРУГЕ ЖАЗҒАН АЛТЫ МЫҢДАЙ ЖЕҢІС САРБАЗДАРЫНАН БҮГІНДЕ БҮКІЛ АУДАНДА КӨЗІ ТІРІ ОТЫЗЫ ҒАНА ҚАЛЫПТЫ. ЖЕҢІС КҮНІНЕН БЕРГІ ЖЕТПІС ЖЫЛДЫҢ ЗІЛМАУЫР САЛМАҒЫ, ҰЛЫ ӘМІРШІ – УАҚЫТТЫҢ ЖАЗУЫ БҰЛ. ЖЫЛ САНАП МАЙДАНГЕРЛЕРІ ҚАЛМАҒАН АУЫЛДАРДЫҢ САНЫ АРТЫП КЕЛЕ ЖАТҚАНЫ ЖҮРЕК ШАНШЫТАР ШЫНДЫҚ. МІНЕ СОНДЫҚТАН ДА СОҒЫС АТТЫ СҰМДЫҚТЫ КӨЗІМЕН КӨРІП, ОТТЫ ЖЫЛДАРДА ТОЛАРСАҚТАН ҚАН КЕШКЕН, СӘТ САЙЫН АЖАЛМЕН БЕТПЕ-БЕТ КЕЛЕ ЖҮРІП, БІЗГЕ ЖЕТПІС ЖЫЛҒА ҰЛАСҚАН МАМЫРАЖАЙ БЕЙБІТ ЗАМАНДЫ ТАРТУ ЕТКЕН ҚАРТ САРБАЗДАРҒА ҚАНДАЙ ҚҰРМЕТ КӨРСЕТСЕК ТЕ АРТЫҚ ЕМЕС.

Құрманбек ƏЛІМЖАН, «Ақ жол». Кенендік Керімқұл Қосақов қария биыл тоқсан бір жасқа қарады. Бұл ұзақ ғұмырында оның басынан нелер ғана өтпеді десейші. Балалық шағы ұжымдастырудың аласапыранына тұс келіп, одан іле-шала алапат аштық нəубетіне килікті, сұрапыл соғыстың қақ ортасында жауға қарсы қару кезеніп, ажалмен бетпе-бет келген кездері қаншама?! 1944 жылдан жүрек тұсындағы төсқалтада тұмардай сақтап қасиет тұтқан коммунистік билетінің түкке алғысыз болып, мəңгілік мызғымастай көрінген ССРОның құлағанын да көрді ақырында. Əйтсе де Керекеңнің шырғалаңға толы өмір жолының өнегелі беттері аз емес. Азын-аулақ дəулеті бар əкесі Қосақ Кəрібозов орташа байлар санатына жатқызылып, 1929 жылы тəркілеуге ілікті. Ол кезде Керімқұл небəрі төрт жаста болатын. Содан əкесін Ақмола түрмесіне қамап, бір жылдан соң ақтап шығарғанымен, көп ұзамай аштық зобалаңы басталады. Тəркілеу кезінде малдарынан тігерге тұяқ қалмай айырылған бұлардың отбасы қатты қиналады. Айналадағы елдің алды ішерге тамақ таппай, ісіпкеуіп, басы ауған жаққа тентірей бастаған шақта Қосақ та əйелі мен баласын ертіп қырғыз асады. Жат жерде бұларды күтіп тұрған қай бір жұмақ, бір жылдай əркімнің жұмысын істеумен шықпа жаным шықпалап жүріп елге қайтады. Əкесі колхозға «откочник» (бүгінгіше оралман) болып қабылданып, мал бағуға шығады. Біртіндеп тірліктері оңалып, ел қатарына қосылып келе жатқан еді. Бірақ, алдындағы абақтының азабы мен ашаршылықтың зардабы тəні мен жанын қатар жаралаған əкесі 1936 жылы бұл фəниден баз кешеді. Күлиша анасы он жасар баласын азамат қатарына жеткізгенге дейін күнітүні бітпейтін колхоз жұмысының қамытын мойнына іліп, арқа еті арша, борбай еті борша болып тер төкті. Сол кездегі ауыл балаларының көбі тəрізді Керімқұл да анасының ауыр мехнатын жеңілдетпекке белі қайыса жүріп шаруаның бір жағынан шығатын. Жетімдік оны ерте есейтті.

1942 жылы желтоқсан айында он жеті жасқа толған Керімқұл əскер қатарына шақырылады. Соғыстың қайнап тұрған кезі, Фрунзедегі жаяу əскерлер училищесінде қысқа мерзімді курстан өтер-өтпестен, емтихан да тапсыртпастан бүкіл курс курсанттық сарыала погондарымен майданға жіберіледі. Бұл келер жылдың жаз орт асы болатын. Мұрты жаңа тебіндеген бірыңғай бозбала сарбаздар пойызбен Мəскеуге жетіп, іле-шала Можайск бағытында бір айдан аса тактикалық жаттығулардан өтеді. Бастан-аяқ киініп, мұздай қаруланып кез-келген сəтте алғы шепке жіберуге əзір резервтік құрамға енгізіледі. Жастық желікпен жүрегі алып-ұшып жау қайдалаған албырт шақ емес пе, қай-қайсысының да тезірек майданға шығып, ел тыныштығын бұзған зұлым жауды жапыра жайпап, елге жеңіспен оралу ойында бар. Жеңістің тағдыры мына өздерінің майданға кіруіне қарап тұрғандай көрінерін қайтерсің. Ақыры бұларға да кезек келді. 1942 жылдың қазан айында Керімқұл Қосақов екінші Украина майданында 5-армияның 68-бригада, 8-мотомеханикалық корпусында пулеметшілер взводында көздеуші болып алғашқы ұрысқа да кіреді. Алдымен Харьковке дейін пойызбен келіп, одан əрі түн қатып жаяу жорықпен Днепрге жақындай түседі. Бұл əр тұста жаудың өзеннің шығыс жағалауына қарай өршелене ұмтылып жатқан кезі еді. Бұлардың корпусына Кременчуг қаласы тұсынан өзеннің арғы бетіндегі деревняларды немістерден босатуға бұйрық беріледі. Ол үшін алдымен Днепрден өту керек.

– Соғыс деген қиямет-қайымды сол жолы алғаш көрдім, – деп еске алады қарт сарбаз. – Өзеннің батыс бетіне тас түйін бекініп алған жау бет қаратар емес. Күндіз жаңбырша

жауған снарядтар мен оқтан өзенге маңайлау да қиын. Біздің əскерлер бір ұрымтал тұстан өзеннің арғы бетіне дейін қайықтарды тіркестіре қойып өткел жасаған екен. Түн жамылып соның үстімен жедел жүгіріп өтуге бұйрық берілді. Взвод-взвод болып жан-дəрмен алға ұмтылдық. Əр тұстан снарядтар түсіп, айналада суды аспанға шапшыта жарылып жатыр. Жазатайым оққа ұшып суға кеткендерді де көріп келемін. Арқамда станокті пулемет. Əйтеуір бір кезде өзеннің арғы бетіне жетіп жағалауға секіріп жатырмыз. Түскен жеріміз қалың қорыс, белуардан батпақ екен. Бір-бірімізді сүйрелеп жағалауға шығып, қатарымыздың едəуір селдіреп қалғанын сонда көрдік. Жауға қарсы бір оқ ата алмай қыршынынан қиылған боздақтардың ажалы соғыстың біз ойлағандай оңай шаруа еместігін бірден-ақ көрсетті... Иə, соғысу серуендеп қайту емес-ті. Балалық шағына тұс келген жоқшылық пен жетімдік ерте есейткен Керімқұл, енді соғысқа кірген алғашқы сəттен мүлдем қартайып кеткендей сезінді өзін. Бала күнінде тым-тым ұза-аақ көрінетін адам өмірінің, түкке тұрғысыз қас-қағым ғана сəт екенін

жан-дүниесімен сезінді. Адамдарды жүздеп, мыңдап оққа байлаған қанды қасапқа қалай қарғыс айтпасын. Өзі де бар-жоғы екі ай соғысқанда сан мəрте ажал аузынан қайтпады ма?! Сол Днепрден арғы бетке өткен алғашқы күні бұлардың батальоны осының алдында ғана немістер қалдырып кеткен үлкен деревняға келіп бекінеді. Мұндағы бір үй қойма ретінде пайдаланылған екен, азықтүлік, темекі, арақ-шарап дейсің бе, бəрі бар. Немістің қалбырланған ет, балығы, таңсық шұжығына дейін көздің жауын алады. Батпақ сорған суық пен неше күн нəр татпай аштықтан титықтаған сарбаздар ой бір кенелеміз бе дегенде «уланған» деп командирлері оған жолатпады. Содан аз тынығып алып, таң сыз бере пулеметтерін арқалап келесі деревняға бет түзейді. Екі аралықта қалың өсіп, орылмай қалған қара бидай алқабының шетіне келіп іліккенде алдан сап-сап болып келе жатқан қалың жау көрінеді. Немістердің алдында мотоциклды пулеметшілері келеді. Бейберекет бетпе-бет ұрыс басталады. Бұлар да пулеметтерін «сөйлетіп» қоя береді. Рота жəне взвод командирлері Керімқұлдан алда, таяқтастам жерде қатар жатқан еді, бір кезде сол араға бір снаряд дөп түсіп, екеуі бірдей опат болғанын өз көзімен көреді. «Адамның аяғы аяқ, қолы қол болып жан-жаққа ұшқанын сонда көрдім» дейді. Күші басым жау əл бермей бара жатқан соң шегінуге тура келеді. Бұлар бидай арасымен бұқпантайлап өтіп, жарқабақтың астымен орманға кіріп құтылады. Содан жинала келе қараса, бес жүз адамдық батальоннан елу шақты ғана жауынгер тірі қалыпты. Содан оларды толықтыруға жіберіп, көп ұзамай Александрия қаласы үшін алапат шайқасқа қатысады. Үш күндік теке-тірестен кейін қаланы жаудан тазартып, оның арғы бетіндегі немістер бекінген темір жол стансасын алуға аттанады. Міне, сол жорықта Керімқұл ауыр жараланады.

– Желтоқсанның 26-сы кешқұрым болатын, тас түйін сайланып шабуылға дайын жатқанбыз, – дейді майдангер сол сəтті еске алып. – Бір кезде шабуылға бұйрық берілді. Бəріміз «уралап» алға ұмтылдық. Мен орнымнан көтеріле бергенімде сол жамбасым тыз ете түсіп мұрттай ұшқаным. Жолдастарым алға озып кетті. Аяғымды сүйретіп айдалада мен қалдым. Алғашында ет қызуымен білмеппін, бір кезде жанымды көзіме көрсете ауыра бастады. Төбемнен оқтар зуылдап өтіп жатыр. Жақын маңға снарядтар келіп жарылады. Содан тырмыса еңбектеп бомба қазған бір шұңқырға аунап түстім. Жарақаттан аққан қан қонышыма толып, əп-сəтте мұзға айналып барады. Осылай қансырап, аязда қатып өлемін бе деген қорқыныш та қылаң береді. Бір кезде жақын жерден гүрс етіп жарылған дауыс естілді, артынша айналаны қою түтін басып кетті. Өтіп бара жатқан танкіге снаряд тиіп өртенген екен. Əлгіден атып шыққан біреудің тура менің үстіме келіп құлағаны. Біздің танкист, орыс жігіті екен. Қапелімде мені неміс деп атып жібере жаздап, жараланып жатқан өз адамы екенін көрді де: «Танкіміз

өртенді, жолдастарым қаза тапты. Ал сені санчасқа жеткізейін», – деп сүйрелеп ала жөнелді. Қазір ойлаймын, есімін де сұрап үлгермеген сол жігіт болмағанда əлгі шұңқырда мəңгі қалатын ба едім деп... Санчаста мұның жарақатын жуып таңғаны болмаса, ота жасай алмайды екен. Санбатқа немесе госпитальға жеткізуге көлік жоқ. Жаралылар мұнсыз да көп, ал жарақаты болса иістеніп, іріңдей бастаған. Бұл түрімен аяқтан айырылуы ғажап емес-ті. Кездейсоқ сəттілік, тағдырдың сыйы деген осы шығар, Керімқұлға жазмыш тағы да оң қабақ танытқаны. Қасындағы кереуетте ауыр жаралы полковник жатыр еді. Дондық казак. Медбикелердің өзара: «Бүгін мұны шағын самолетпен госпитальға алып кетеді» дегендерін құлағы шалып қалған. Содан жатып кеп əлгіге жалынсын: «Сіздің бригаданың жауынгері едім, мені де ала кетіңіз» деп. Сол кезде ештеме демегенімен, өзін əкетуге самолет келгенде полковник мұны да мінгізуді бұйырады. Сөйтіп, «кукурузник» аталатын шағын ұшақ жан-жақтан үзбей атқылап жатқан оқ пен өрттің арасынан аман өтіп, жақын маңдағы бір темір жол стансасына барып қонады. Одан əрі Керімқұл пойызбен Барнаул қаласынан бірақ шығады. Тылдағы госпитальда жамбасқа қадалған оқты алып, екі ай емдеп, таяққа сүйеніп жүре алатын болғанда, қасына медбике қосып беріп, екінші дəрежелі мүгедектікпен елге қайтарады. Бұл 1944 жылдың ақпан айы болатын. І дəрежелі Отан соғысы ордені мен көптеген жауынгерлік медальдардың иегері, тоқсаннан асқан қария тағдырына риза. Бір басына төнген қаншама кесепат, қияметтерден аман келеді. Шүкір, өсіп-өнді, тамырын тереңге жайды, бүгінде қырықтан аса немере, шөбере, шөпшектің атасы. Оның соғыстан кейінгі өмірінің өзі бір кітапқа өзек боларлық. Барнаул го спит а лындағы екі айда қарап

жатпай, сол жерде ұйымдастырылған «Колхоздар мен МТС бухгалтері» курсында оқығаны кəдеге асып, біраз уақыт ауылда есепші, бригадир болды. Елуінші жылдары ҚазПИ-дің қазақ тілі мен əдебиеті факультетін сырттай оқып бітіріп, біржолата ұстаздыққа ден қояды. Бұл жолда ол қатардағы мұғалімнен оқу ісінің меңгерушісі, мектеп директорына дейінгі сатылардан өтіп, құрметті еңбек демалысына шықты. Ал қандай ұстаз болғанына 1985 жылы «Халық ағарту ісінің озық қызметкері» атанып, министрліктен бастап, облыстық, аудандық дəрежедегі мадақтамалардың, мерейтойлық медальдардың сан түрін иеленгені дəлел. Жерлестері берген ауданның Құрметті азаматы атағы жəне бар. Тағдыр оған екі рет бас құрауға жазды. Отыз жыл отасқан алғашқы зайыбы Күлсін мұғалім еді, төтеннен келген кеселден қайтыс болды. Екінші əйелі – Алмаш та ұстаз. Шүкір, екі əйелінің ұл-қыздарынан тараған ұрпағы бір қауым елге айналып келеді. Мерекелі күндері мұның қара шаңырағын жанжақтан жиналған бала-шағасы думанға айналдырып жатады. Жасы келсе де көштен қалмаған көшелі жандарды, əдетте, сүйегі асыл деп əспеттейміз. Керімқұл қария да ауылдағы үйінен күнде таптыра бермейді, қашан көрсең де немерелерінің бірін ертіп алып үй шаруасына қолғабыс етумен ойға-қырға шапқылап жүргені. Бірде малды ауылға кетсе, енді бірде аудан орталығында жүреді. Аудан басшылығы түрлі мерекелік шаралардан қалдырмайды, айналадағы мектептер де майдангерді жиі шақырып тұрады. Ондайда омырауы орден, медальдарға толы костюмін киіп барып, жастарға өз басынан өткерген өмір сабақтарынан өнегелі əңгіме шертіп қайтады. Мектепті былай қойып, ол 1988 жылы Жеңіс мейрамында арнайы шақыртумен Украинадағы өздері жаудан азат еткен Александрия қаласына да барып қайтты. Сондағы облыстық жəне қалалық партия комитеттері арғы-бергі жол шығынын төлеп, баласы Асылбек екеуін пойыздан түскен бойда нан-тұзбен қарсы алып, ақ «Волгамен» он күндей сайрандатқаны бар. Өздері соғысқан жерлерді аралатып, мектептерде кездесулер ұйымдастырып, сыйқұрметтерін аямай қолына алтын сағат, омырауына жауынгерлік Қызыл Туды, Кутузов орденді 8-Александриялық механикаландырылған корпустың майдангерлеріне арнайы шығарылған естелік медалін тағып шығарып салған еді. Одан кейін 1990 жылы Ұлы Жеңістің 45 жылдығы мерекесінде Мəскеудегі ардагерлер парадына қатысып келгені ше! Бұл жолы кемпірі Алмаш екеуі барған. Онда да ұйымдастырушылар əуежайдан күтіп алғаннан шығарып салғанға дейін асты-үстеріне түсіп бəйек болған-ды. 1994 жəне 2004 жылдары Украинаның неміс фашист басқыншыларынан азат етілуінің 50 жəне 60 жылдығына арналған мерекелік медальдармен марапатталды. Одан бертінде – 2010 жылы 9 мамырда облыстан барған тоғыз майдангердің қатарында Астанадағы əскери парадқа қатысқан болатын. Ал осы жақында ғана, жыл басында Ұлы Жеңістің 70 жылдығы құрметіне Астанадан жеткізілген Жеңіс жалауын Отардағы 40-əскери базасында жас сарбаздарға тапсыру құрметіне бөленді. Жүрістұрысы ширақ, сөз саптауы орнықты қарияның биылғы Жеңіс парадында да сапта жүруге қауқары барына көзіміз жетті. Саптан қалмаңыз, қадірменді қарт сарбаз!

Қордай ауданы.

Тұрекең 1941 жылдың желтоқсанында өз еркімен майданға аттанды. Бір атадан жалғыз (ұлдан) еді. Майдан даласында шейіт болса, бір əулеттің жалғасып келе жатқан шежіресі үзілетін еді. Атадан батыл болып туған перзент Отанның мүддесін артық санады. Ер етігімен су кешкен, ат ауыздығымен су ішкен жылдарда Кеңес армиясы қатарында Ресей, Украина, Молдова жəне Еуропаның Польша, Юго славия, Болгария, Румыния, Австрия елдерінде майдан шебінде болған. Майданда жүріп коммунистік партия қатарына өткені бар. Майдангер тұңғыш қызы Шарапатқа айтқан өсиетінде «Соғыста артиллерия командирі болдым. Бірде немістердің тылына өтіп, барлап келуге бұйрық түсті. Қарамағымдағы бес солдатпен сонда баруға дайындалып жатқанда Свердлов (қазіргі Байзақ) ауданы, Жақаш ауылынан майданға аттанған жерлесім келіп «Сені штабқа шақырып жатыр» деді. Штабқа барсам егде тартқан орыс генералы «сен мына бір құжатты толтыр» деп отырғызып қойды. Мен барлауға баруым керегін айтсам, сенің орныңа басқа адам кетті, сен мына құжатты толтыр деп жібермеді. Содан келесі күні сəскеге дейін қағаз толтырып, түс ауа полкіме келдім. Келсем кешегі бес солдат жəне свердловтық жерлесім минаға түсіп, қаза болыпты. Бұл жағдайға қатты өкіндім. Əлгі жерлесім маған беріңдер деп əйелі мен баласының суретін жəне үйінің мекен-жайын тастап кетіпті. Кейін естідім, жерлесім барлауға менің орныма баруға генералдан сұранып, «Тұрардың орнына мен барайын, себебі менің бір балам бар, айналаға мина қойылған. Тұрар əлі жас, ауылға

аман-есен барып, өсіп-өнуі керек. Ол өлсе, бір ата ұрпақсыз қалады, қазақ ұлтында ұрпақсыз қалуға болмайды» деген екен. Қандай ауыр жағдай. Өзі өлімге бас тігіп, мені сақтап қалып отыр емес пе? Шарапат қызым, сендер сол жерле сімнің орындалған арманысыңдар! Соғыстан қайтып келген соң, бірден Жақаш ауылына соғып, майдандас жерлесімнің (менің өмірімді қорғап опат болған) үйіне кіріп, көңіл айтып, асыл азаматтың аманат заттарын беріп, отбасымен таныстым. Араласып тұрдық. Мүмкін ол азаматтың алдындағы парызым онымен өтелмеген шығар» деп толғанған екен майдангер. Б і зд і о с ы н ау е с т е л і к қ ат т ы толқытты. Тұрекеңнің өмірін ажалдан сақтап қалған батырдың есімін білгіміз келген. Өкініштісі, майдангердің

ұл-қыздары байзақтық боздақтың а т ы - ж ө н і н б і л уд і б а л а л ы қ п е н құнттамаған екен. Сондықтан біз есімі белгісіз батырды Жақаш ауылында танып-білетіндер болса, редакцияға хабарласса дейміз. Екі майдангердің ұрпақтары араласса олқылықтың орны толғандай болар еді. Сұрапыл күндер, от пен оқтың о рт а с ы қ а й д а н же ң і л б ол с ы н ! Майданда жүріп елдегі жарымжан ақын ағасы Несіпбайға өлеңмен жазған хатын, Несіпбай Досалиевтің ол кісіге өлеңмен жазған жауабын толқымай оқу мүмкін емес. Тұрар Қуанышбекұлы бейбіт к ү н д е г і е ң бе к ма й д а н ы н д а д а қат арласт арының а лды болды. Əскерден 1946 жылы оралып, бір жылдан соң, Сəндібала апаймен от ау құрған. Əлгі мерт болған жерлесінің арманындай болып, ұлқыздары жайқалып өсті. Тұрекең ұзақ жыл Тамды, Кеңе с, Ильич партия комитетінің хатшысы, Ақкөл кеңшарында кəсіподақ комитетінің төрағасы болып қызмет атқарды. Қолынан келгенше тұрғындарға қайырымын көрсетіп, кім-кімге де көмектесуге дайын жүретінін көзін көргендер айтады. Тауқыметке толы жылдарды бастан өткергендіктен, жүрегі өте жұмсақ екен. Майдангер ұлын – ұяға, қызын – қияға қондырып, ұзақ жыл атқарған қызметінен зейнетке шығып, 1990 жылдың дəл 9 мамыры – Ұлы Жеңіс күнінде 68 жасында өмірден озды. «Орнында бар оңалар» дегендей, бұл күнде ормандай жайқалып өскен ұрпақтары бар. Шарапаты мен Лəззаты ұстаздық қызметте болса, Қасқарауы ұзақ жыл кеңшарларда партия комитетінің хатшысы, кəсіподақ кеңесінің басшысы болды. Əбиірбегі мен Əбілегі облыстық деңгейде түрлі қызметтерді абыройлы атқарып жүр. Аудан, Қайрат, Талғаттардың да жұмысы жемісті. Былтыр əкелерінің рухына арнап, өздері демеуші болып, журналист Есет Досалының құрастыруымен «Ұлағатты ғұмыр» атты кітап жарық көрді. Ұл-қыздары, немере, шөберелері майдангер аталарының ерлік жолын мақтан етеді. Тұрекеңнің майдандағы ерлігін, бейбіт өмірдегі іскерлігін таластықтар тегіс құрметпен, аңыз етіп айтады.

Талас ауданы.

ҚАҺАРМАН ОШАҚБАЙ АПБАСОВТЫҢ ЕРЛІГІ Нұрлан ҚАЛҚА, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, Баубек Бұлқышев атындағы сыйлықтың лауреаты. Отан қорғау жолында жан алысып, жан берісіп, одан қала берді, бейбіт өмірде де бірнеше жауапты қызметтер атқарып, артына мол мұра қалдырған батыр жандар аз еме с. Жамбыл ауданының тумасы, соғыс жəне еңбек ардагері Ошақбай Апбасов та сондай ержүрек майдангер, еңбекқор азамат болған жан. Ол соғыстан аман-есен оралып, Шолпан Шайдарбекқызымен отбасын құрып, тату-тəтті өмір сүріп, өмірге сегіз бала əкеліп, оларды тəрбиелеп өсірген еді. Архивтік деректерге жүгінсек, 1923 жылы дүниеге келген Ошақбай Апбасов 1942 жылдың 19 қаңтарында Жамбыл аудандық əскери комиссариаттан соғысқа шақырылған. Майданда жүріп, түрлі əскери амалдарды меңгеріп, қысылтаяң кездің өзінде қырағылық танытқан сержанттың жауды қапыда қалдырған іс-қимылдары жайлы азкем тоқталып өтпекпіз. Алдымен, 1944 жылдың 27 маусымында «Ерлігі үшін» медалімен марапатталады (№30674078 жазба). Бұл медальға ұсынылған марапаттау қағазында 1-дивизионның 2-батареясының есептеу бөлімшесінің ко м а н д и р і , г в а р д и я с е р ж а н т ы Ошақбай Апбасовтың 1944 жылдың 27 маусымында жасаған алғашқы ерлігі жайында баяндалады. Дəл осы күні сағат 11-де Бешенковичи ауданынан қозға лып бара жатқан кеңе стік əскерлердің колоннасына бір топ неміс солдаттары Верховье селосында шабуыл жасайды. Кескілескен ұрыс кезінде О. Апбасовтың бөлімшесі он бес немістің көзін жойып, сегізін тұтқынға алады. Сөйтіп, тұтқынға т ү с ке н ж ау с ол д ат т а р ы б і рд е н қолбасшылыққа жеткізіледі. 23 маусымда гвардия сержанты О. Апбасов берген нақты деректердің арқасында, Шумилино ауданында жаудың екі батареясы табанда жойылған. Міне, осылайша қазақ сарбазының ұрыс даласында көрсеткен табандылығы мен қырағылығын жоғары бағалаған 1-дивизионға қарасты 2-батарея командирі, гвардия капитаны Угрюмов үкіметтік наградаға лайық деп тапқан. Бұл əскери құрылым Белоруссия жерін азат ету майданына белсене қатысқанын архивтік деректер айғақтайды. Қазақ жерінен аттанған майдангерлердің қай-қайсысы да елден жырақ, қан майданның қақ ортасында

М Мұрагерлік Кыздаркуль Абдикеримовна Абикенованың 2015 жылдың 11 қарашасында қайтыс болуынан кейін мұрагерлік ісі ашылып отыр. Осыған орай, марқұмның мұрагерлері мұрагерлік істі ре сімдеу үшін осы хабарландыру жарияланған күннен баст ап бір ай мер зім ішінде Тараз қаласы, 8-ықшам ауданы, №19 үйде орналасқан нотариалдық кеңсеге (нотариус Т.К. Сейтбаев) жолығулары қажет.

жүріп, туған жер, кең-байтақ Отанын басқыншылардан азат ету жолында бар қабілетін, білімін жұмсап, жау қолында қалған қалалар мен ауылдарды босатып алуда əрбір қарыс қадам үшін кескілескен ұрысты бастан кешіп, ерліктің үлгісін көрсеткені ақиқат. Тағы бір архивтік мағлұматқа көз жіберелік. Бөлімшенің 1944 жылдың 23 қыркүйегіндегі №68 бұйрығында (архив ЦАМО, қор 33, хаттама 690155, сақтау бірлігі 6243, жазба №35454998) гвардия сержанты Ошақбай Ілебайұлы Апбасовтың Қызыл Жұлдыз орденіне ұсынылғаны жөнінде толық мəлімет келтірілген. Марапаттау қағазында баяндалғандай, Витебск бригадасы 1/37 гвардиялық армиясының зеңбірек взводының аға барлаушысы О. Апбасов 1944 жылдың 13 қыркүйегінде біздің əскерлеріміздің шабуылдауы кезінде жаудың артиллериялық-минометтік, зеңбірек оқтарының сүйемелдеуімен, жаяу əскерінің күшті шабуылына қарамастан, өзінің өміріне қауіп-қатер төніп тұрса да, қаһармандықпен жау шебіне бақылауын жүргізген. Қазақ барлаушысының жауып тұрған оқтың астында қалып, батыл əрі жедел ісəрекетінің нəтижесінде жаудың екі батареясының орны анықталып, Балдон ауданында дұшпанның жаяу əскерінің танкке шоғырланып жатқаны туралы мəліметі дер кезінде штабқа жеткізіледі. Соның нəтиже сінде артиллеристер жаудырған оқтың астында қалған жаудың 2 батареясының тас-талқаны шығады. Сондайақ, неміс басқыншыларының жаяу əскер батальоны жауындай себелеген зеңбірек оғынан тоз-тозы шығып, жан-жаққа бытырай қашады. Сөйтіп, қарсылас жақтың бір машинасы табанда істен шығады. Аға барлаушы Ошақбай Ілебайұлы осы ерлігі үшін 1 - б а р л ау ш ы л а р д и в и з и о н ы н ы ң бастығы, гвардия аға лейтенанты Тюхов пен бригада командирі, гвардия майоры Кулиштің ұсынуымен жоғары марапатқа – Қызыл Жұлдыз орденіне ие болады.

1945 жылдың сəуірінде неміс басқыншылары жеңіліске ұшырап, Кеңестер Одағының аумағынан өз жерлеріне қарай тықсырылып, кеңестік армиясының жеңіске қол жеткізе бастаған кезі еді. Бұл уақытта кіші лейтенант əскери шенін алған Ошақбай Апбасовтың тағы бір ерлігі үшін 1945 жылдың 9 сəуірінде дивизион командирі, гвардия майоры Малышевтің ұсынуымен, оған II дəрежелі «Отан соғысы» ордені беріледі. Ошақбай Ілебайұлы елге

оралысымен, еңбекке бел шеше араласып, партия ұйымдарында бірқатар жауапты қызметтер атқарады. Атап айтқанда, Қазақстан Компартиясы Жамбыл аудандық комитетінде хатшының көмекшісі, ұйымдастыруинструкторлық бөлімінде нұсқаушы болып еңбек етеді. Одан соң облыстық партия комитетінің партия бөлімінде н ұ с қ ау ш ы , к ə с і п од а қ т а р ж ə н е комсомол органдарында жауапты жұмыстар істейді. 1950 жылы ауыл шаруашылығы бөлімінің меңгерушісі, одан кейін Қазақстан Компартиясы Меркі аудандық комитетінің екінші хатшысы қызметін атқарады. Өз ісіне мығым, ортасына сыйлы еңбек ардагері партия қызметінде де үлкен абыройға бөленгені анық. Ошақбай Апбасов Қазақстан Компартиясы Орталық Комитеті жанындағы үш жылдық республикалық партия мектебін 1955 жылы аяқтап, сол кездегі Гурьев облысына партиялық жұмысқа жіберіледі. Білімді басшы, шебер ұйымдастырушы, ең бастысы, қоғам мүддесіне жауапкершілікпен қарайтын маман қай жерде де қат емес пе?! Онда төрт жылдан астам уақыт табысты еңбек еткен О. Апбасов 1959 жылы өсіп-өнген ауылына, кіндік қаны тамған туған жеріне оралады. Жамбыл ауданындағы сол кездегі Сталин атындағы кеңшарда п а р т и я б ю р о с ы н ы ң х ат ш ы с ы , Жамбыл атындағы кеңшардың, Жуалы ауданының Ленин атындағы ке ң ш а р ы н ы ң т ө р а ғ а с ы б о л ы п абыройлы қызметтер атқарған. Бейбіт күнде де бір тыным таппаған еңбек ардагері, Ошақбай Апбасовтың бар қажыр-қайраты, қабілет-қарымы, білімі мен тəжірибесі туған елін көркейтуге, экономикасын еселеуге, өзіне жүктелген тапсырмаларды белсенділікпен атқаруға жұмсалғаны шүбəсіз.

Жамбыл ауданы.

Облыс əкімдігінің мəдениет, архивтер жəне құжаттама басқармасы мен облыс мемлекеттік архиві Қазақстанның Құрметті журналисі, ҚР Мəдениет қайраткері, мұрағаттанушы, облыстық архивтің ардагері Мақұлбек Қайыпбекұлы Рысдəулетке жұбайы Дəметкен МҰХАМЕДЖАНҚЫЗЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Облыс əкімдігінің тілдерді дамыту басқармасы Қазақстанның Құрметті журналисі, ҚР Мəдениет қайраткері, облыс əкімдігі жанындағы ономастика комиссиясының мүшесі Мақұлбек Қайыпбекұлы Рысдəулетке жұбайы Дəметкен МҰХАМЕДЖАНҚЫЗЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

12

7 мамыр, 2016 жыл

7 мамыр - Отан қорғаушы күні

Спорт

Спорт

Спорт

АЛАШ – АРЕНА «АҚ ЖОЛДЫҢ» СПОРТ АЛАҢШАСЫ

МАХАМБЕТ, БҰЛ НЕ МАСҚАРА?! АЙБЫН

АЙТЫСҚА ШЫҚТЫ АҚЫНДАР Алуа ЖАҚСЫМБЕТ, «Ақ жол». Қазақстан халықтары бірлігі күніне жəне Тəуелсіздігіміздің 25 жылдығына орай аудан əкімдігінің қолдауымен Жаңатаста «Тəуелсіздік – тұғырым!» атты республикалық ақындар айтысы ұйымдастырылды. Өңірге белгілі кəсіпкер, «Алтын орда – 2006» құрылыс компаниясының директоры Дəулеталды Жанбаев айтыстың жүлде сіне 1 миллион теңге демеушілік жасады. Іс-шараны аудан əкімі Бейбітбек Жайлыбаев ашып, арысы Астана, Орал, Семейден келген, берісі Тараздан қосылған айтыскерлерге сəттілік тіледі. Оралдық Талғат Мықи мен шымкенттік Карима Оралова айтысты бастады. Бұл сөз сайысында «Тəуелсіздік – таусылмас дастанымыз, Осыны түсінеді жас жанымыз, Кей бауырлар өсекті желдей ессе, Ашымайды ондайға еш жанымыз. Əйтеуір қазағыма табылса екен, Бір-бірін жамандаудан басқа жұмыс» деп, өрелі ойын ақтара білген оралдық ақын көпшіліктің ықыласына бөленді. Астаналық Сырым Əуесхан мен қызылордалық Мұхтар Ниязовтың арасындағы сөз сайысы да жұрт есінде көркемдігімен қалды. Сырым «...Егінін бірлікпенен еккен ауыл, Астығында орады ынтымақпен» немесе «Сарысу жүрегімде жатталыпсың, Тəуелсіздік таңына шаттаныпсың. Жаңатасым, еңсеңді түзеп демде, Бауырыңда талай тірлік атқарыпсың. Қысқасы, бес-он жылда, Жаңатасым, Астана болуға да шақ қалыпсың», – десе, Мұхтар «... Астана боласың деп жалған айтпа,

Жанғазы АХМЕТ, «Ақ жол». «Азаматтарға арналған үкімет» м е м л е к е т т і к ко р п о р а ц и я с ы н ы ң қызметкерлері еліміздің барлық облыс орталықтарында жəне аудандарда бір мезгілде сенбілікке шықты. Елді мекендерді тазарту мен көгалдандыруға

мемлекеттік корпорацияның 3 966 қ ы зм е т ке р і қ ат ы с т ы . Б ұ л ш а р а облысымызда да кеңінен қолдау тауып, бір ғана Тараз қаласындағы №43 «Еркеназ» балабақшасының аумағында өткен сенбілікке төрт аумақтық департаменттің 100-ден астам қызметкері келді.

– Біз жаңа құрамда жалпықалалық сенбілікке алғаш рет қатысып отырмыз. Бүгін біз аумақтарды тазартуға жəне ағаштар отырғызуға қатысып қана қоймай, сондай-ақ бұрын жеке-жеке жұмыс жасаған төрт ұйымның ұжымын біріктірдік. Ел Тəуелсіздігінің 25 жылдығына арналған сенбілік барысында республика бойынша мемлекеттік ко р п о р а ц и я н ы ң қ ы з м е т к е р л е р і көшелерді, туған қалаларының бақтары мен саяжайларын тазартып, 2 395 көшет

Өтірік айтатын жер емес, бала, Біреуге Елордадай төр – астана, Біреуге Жаңатастай бел – астана, Меніңше, биікбиік үйлері емес, Биік азаматы бар жер – астана», «Жаңатас, бір кездері жасадың ғой, Əлі сенен келешек тосамын ғой, Сырым, сенің сөзің де бекер емес, Жаңатас өркендеумен дос ауыл ғой,

Қойнынан кенін беріп, бəрін беріп, Астананы көркейткен – осы ауыл ғой» немесе «Демеуші Дəуеталды ағамызды – Дəулетберді десек те болады екен» деп өресінің биік екенін көрсетті. Оңтүстік Қазақстан облысының жүйрігі Біржан Байтуов «Жібекке сіңлі болар бұл Жансая, Қаталдықтан ештеңе ұтпайды екен, Жібектің сіңлісіне емес өзі, Бекежанның інісіне ұқсайды екен» десе, оралдық Жансая да əдемі шумақтарын айта білді. Сонымен, Жаңатастың жұртына жарты күн үлкен көңіл күй сыйлаған айтыс та мəресіне жетті. Кəсіпкер Дəулеталды Жанбаев Жансая Мусина мен Мұхт ар Ниязовқа 150 мың теңгеден, айтыскерлерге 100 мың теңгеден жүлде тапсырды. Сарысу ауданы.

отырғызып, қоршау мен бордюрлерді ақтаса, біздің облысымызда барлығы 386 ағаш көшеті отырғызылды. Оған 300-ге жуық қызметкер қатысты, – дейді «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясының» коммерциялық емес АҚ-ның облыс бойынша филиалы – «Жер кадастры ғылыми-өндірістік орталығы» департаменті басшысының орынбасары Марат Успанов. Иə, бұл күні инспекторлар, заңгерлер, экономистер жəне департаменттердің директорлары да барлығы бір кісідей жұмыс жасап, өз мекеме аумақтары мен қоғамдық орындарының таза болуына əрқайсысы барынша үлестерін қосты.

– Бүгін Мемлекеттік корпорацияның ауқымын алғаш рет сезіндім. Облыс орталығында барлығы жүз түп тал отырғызылса, аудандар мен шағын қалаларда 286 ағаш көшеті жерге қадалды. Олардың барлығы болашақта күтімі жақсы болып, жайқалып, саялы да мəуелі алып бəйтерекке айналып, аумағымызға көрік сыйлайтын болады, – деді «Халыққа қызмет көрсету орталығы» департаментінің басшысы Данияр Медетбеков. Еске сала кетейік, «Жер кадастры ғылыми-өндірістік орталығы» РМК, «Жылжымайтын мүлік орталығы» РМК, «Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталығы» РМҚК жəне «Халыққа қызмет көрсету орталығы» РМК-ларды қайт а ұйымдастыру жолымен құрылған «Азаматтарға а р н а л ғ а н ү к і м е т » м е м л е ке т т і к корпорациясы ағымдағы жылдың 11 сəуірінде өз қызметін бастап кеткен болатын.

Нұрым СЫРҒАБАЕВ, «Ақ жол». Оңтүстік өңірлік қолбасшылығына қарасты «Айша бибі» оқу-жаттығу алаңы. Бұл жерде үлкен оқужаттығу жиыны өтіп жатыр екен. Батыс өңірлік, Шығыс өңірлік, Астана өңірлік ə с ке р и қ о л б а с ш ы л ы ғ ы мен Аэроұтқыр əскерлері жəне тікелей бағыныштағы əскерлер ТМД елдері арасында өтетін халықаралық «Бүкілармиялық ойындар» ко н ку р с ы н а і р і кт еуд е н өтуге келген екен. Қазақстан Республикасы Қарулы күштері Құрлық əскерлерінің өңірлік қ ол б а с ш ы л ы қ т а р ы м е н əскери құрылымдарының «Автомобильді сауытты техника шебері», «Жөндеу шебері», «Қару шебері» аталымдары бойынша сынға түсіп жатқанына екі апта болыпты. Барлығы 170-ке жуық сарбаздар қатысқан жарыста жалпыкомандалық е септе Оңтүстік өңірлік қолбасшылығының материалдық-техникалық қамтамасыз ету полкі алға шықты. 01731 əскери бөлімінің қамтамасыз ету батальонының материалдық-техникалық қамтамасыз ету жөніндегі орынбасары, лейтенант Мұрат Рахымжанұлы алғашқы аталым бойынша с айысқа түскен ат алған полк жауынгерлері, жеңіл көлік жүргізушісі сержант Елдос Садуақасовтың, ауыр т а рт қ ы ш т і р ке м е к ө л і к жүргізушісі, сержант Əділет Молдабаевтың, ауыр жүк көлік жүргізуші, сержант Д а р х а н Ə л і м б е ко вт і ң 5,6,8,4 секундтық жарыс нормативтерін ойдағыдай орындағанын айтады. Мəселен, сайыс барысында Дархан Əлімбеков көлікті қырдан сайға түсіру, одан қайтып көлікті артқа жүргізу, қырмен қиғашт ап жүру, танкке арналған окоптан өту, су кешіп, батпақты, құмды, тастақ жермен жүру, тұйыққа тірелу, көлікті тоқтатып АК-74 қаруымен нысананы дəлдеп ату, көліктің доңғалағы мен аккумуляторын ауыстыру

секілді түрлі кедергілері бар 6 шақырымды 12 минутта еңсерді.

– Қарулы Күштер қатарында 3 жылдан бері қызмет етіп келемін. Өз мамандығымды сүйіп, Отанға адал қызмет етуімнің арқасында осындай жеңіске жеттім. Себебі, əр азамат өз Отанын, туған жерін қорғай білуі қажет. Сондықтан да, өмірлік жолымды еліміздің қ о р ғ а н ы с ы н к ү ш е й ту ге

теңіз шебінің қауіпсіздігін қамтамасыз етудеміз, – дейді. «Қару шебері» аталымы бойынша сынға түскен жаяу əскерлер тобы 300 метрден шабуылға шығып, 6 нысанаға дəл тигізуі қажет еді. Жарыста мотоатқыштар тобы 200 метрден жылжымалы н ы с а н ғ а о қ ж ауд ы р ы п , мергендіктерін танытса, өзге жауынгерлер 100 метр қашықтықтан жатып ату тапсырмасын орындады.

арнадым. Кез-келген азамат «Мен мемлекетке не бере аламын?» деген сауалды көкейінде түйіп ұстаса, еліміз бұдан да көркейе түсетініне сенімдімін, – дейді ол. «Жергілікті əскердің озық шығуына жер жағдайын жақсы білетіндігі сеп болып отырған жоқ па?» деген сауалымызға Батыс өңірлік қолбасшылығы əскерлерінің 25744 əскери бөлімі Ақтау теңіз жаяу бригадасының батальон командирі, сержант Бексұлт ан Құтекешов: «Біздің бар мүмкіндігіміз осы болды», – деп жауап берді. Ол Отан алдындағы азаматтық борышын атқарып болған соң, осы салада қызмет ете беруді жөн деп тауыпты.

– Негізінен мен Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауд а н ы н а н м ы н . Ə с ке р и қызметте жүргеніме 3 жылдан асты. Республикалық армия ойындарында Батыс өңірлік əскери қолбасшылығының əскерлері де жақсы нəтиже к ө р с е т т і . Те ң і з ж а я у бригадасында қызмет ету – мен үшін абырой. Атабабамыз қолына қару алып, елін, жерін қорғаса, сол батырлардың бүгінгі ұрпағы – біздер еліміздің

С о н д а й - а қ , ол а р Р ГД - 5 жарықшақты қол гранатасын 25-30 метр қашықтықта нысанаға дəлдікпен лақтырып, артиллериялық қару-жарақтарды, АК-74 қаруын шашып жинады.

– Екі аптадан аса уақытқа созылған «Бүкілармиялық – 2016» ойынының қорытындысы бойынша Оңтүстік өңірлік қолбасшылығының 01731 əскери бөлімінің командасы жеңімпаз деп танылды. Оңтүстік өңірлік қ о л б а с ш ы л ы ғ ы ат ы н а н с айысқа түскен ат алған əскери бөлім үш аталым бойынша да бас жүлдені иеленді. Бұл біздің əскери қызметкерлеріміздің шеберлігін көрсетеді. Біздің полктан осы сайысқа 35 адам қатысып, үмітті ақтады. Енді олар тамыз айында Ресейге барып, өз шеберліктерін дəлелдейтін болады. Ал халықаралық жарыстың «Артиллериялық атыс шеберлері» жəне «Мергендер шебері» ат алымдары бойынша əскерилер «Отар» əскери базасының «Гвардейский» оқу-жаттығу орталығында сайысқа түседі.

ЕНІШІ ОҚЫРМАН Р

Кеңес Одағы тұсында, дəлірек айтқанда, өткен ғасырдың сексенінші жылдарында облыстық «Еңбек туы» (қазіргі «Ақ жол») газетінде Жамбылды «Джамбул» деп орысшалағанын сынап жазған едім. Арада он жылдан астам уақыт өткенде, еліміз тəуелсіздік а лғаннан кейін Қазақстан Республикасы ономастикалық комитетінің шешімімен «Жамбыл» болып өзгертілді. Кейін Елбасы Жарлығымен қаламызға Тараз деген ежелгі атауы берілгені жұртшылықтың жадында. Алайда темір жол кассасынан жол жүру билетін алғаныңызда ұмыт болған баяғы келеңсіз жағдай алдыңыздан қайта шығады. Онда қаламыздың атауы Тараз да емес, Жамбыл да емес, «Джамбул» деп жазылған. Алыс жəне жақын шетелдерді былай қойғанда, еліміздің кез-келген түкпірінен қаламызға жол жүру билетін алған жолаушы

« Д ж а м бул » д е ге н ж а зу ғ а к ө з і түскеннен кейін дүдəмал кейіпте қалуы мүмкін. Ондай жағдайға куə болғанымыз да бар. Қарағандыдан Таразға билет алған бір бойжеткен кассирге «Мен сізден Таразға деп сұрадым ғой» деп дауыс көтеріп жатты. Осындай түсініксіздіктер болмас үшін жəне ең бастысы – қызыл империяның саясатынан қалған атауды бүгінгі күнге дейін жазып жүргеніміз елдігімізге сын екенін ескеріп, темір жолдағы жол жүру билетіне қаламыздың Тараз деген тарихи атын көрсету жөн деп есептеймін. Өкеш МҰСТАФА, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі.

Табиғат АБАИЛДАЕВ, «Ақ жол». Жылдағы əдеті – сол. «Тараз» футбол клубы Премьер-лига ойындарын əжептəуір бастайды да, біраз ойыннан кейін салы суға кетеді. Облыс əкімі команданы қолдаудай-ақ қолдап келеді. Жылда қабылдап, қанаттандырып, ақ жол тілейді. Былтыр 7-орыннан көрінуді міндеттеген еді. Ол тілек те орындалған жоқ. Жə, жарайды, ол енді өткен жылдың əңгімесі. Биыл да маусымашар ойында Алматының «Қайратын» ұтып, кəдімгідей қуандырып тастаған. Күміс жүлдегерді ұтты деп қомпаңдап қалғанбыз. Бірақ, содан кейін алты ойын өтті. Жеңістің дəмін т ат а а лмай келеміз. «Ақтөбемен» тең ойнап, ал өз алаңымызда «Оқжетпеске» ұтылдық. Қатарынан бірнеше жеңілістің ащы дəмін таттық. Жетінші турда ғана «Атыраумен» тең түсіп, соған ғана көңіл демдедік. Ел кубогінде де біраз жерге барушы едік. Биыл ширек финал үшін таласта жарыс жолынан ш ы ғ ы п қ а л д ы қ . Б ұ л жо л ы тағы Көкшенің «Оқжетпесі» алдымызды орады. «Тараз» футболшыларына шынымен де не болды? Рас, көпшілігі жергілікті жас жігіттер. Легионер Игорь Зеньковичті ұрымтал сəтті босқа жібермейтін сұрмерген дейді. Көрсетпей ме өнерін осындайда. Ал Ма лик Мане болс а, əлі толық өзіне-өзі келе а лмай жүрген секілді. Бұл не? «Тараз» тығырыққа тірелді ме? Осы с ауалмен клуб басшылығына да бардық. «Біздің клуб – бюджеті ең аз клуб. Сондықтан, бізге жақсы ойыншылар келмейді. Елордалық «Аст ана» мен Алматының

«Қайрат» клубының бюджеті 15 миллиард теңге (45 миллион доллар). Жақсы ойыншылардың бəрі сондай ақшалы клубтарға кетеді. Дегенмен, аянып қалмаймыз. Биыл Премьер-лигада қалу үшін жақсы ойын өрнегін көрсетуге күш саламыз», – дейді клуб директорының орынбасары Ғабит Қазыбеков. Клуб директоры Махамбет Дүйсембаев команданы осындай мүшкіл хəлден қалай шығармақ? Қандай жоспарлары бар? Əлде қолынан іс келмейді ме? Жанкүйерлер тоқсан алтыншы жылдары чемпион болған «Таразды» көрмесе де, тəуір ойын өрнегін танытқан командаға қуанғысы келеді. Бірақ мəселенің түйінін М.Дүйсембаев бастаған клуб басшылығы шеше ала ма? Əлде «Тараз» турнир кестесінің соңында сүйретіліп жүріп, Премьер-лигамен қош айтыса ма? Осы аптада «Тараз» футбол клубы өз алаңында Қарағандының « Ш а хт е р і н » қ а б ы л д ап , 1 : 2 есебімен жол берді. Масқара ғой. Қ а й б і р о й ы н д а ко м а н д а жанкүйерлерінің бірі: «Тараз» бірінші лигада жүргенде жақсы еді. Қарсыластарды 3:0, 4:0 есебімен ойсырата ұтып, айызымызды қандыратын» деп ызаға булығып отыр. Қалай болған күнде де, өз тарихында чемпион атанып (ол кезде біріншілік суперлига аталатын), келесі маусымда (1997 жылы) алтын матчта ғана «Ертіске» жол берген жерле стеріміздің жеңіле бергені жанымызға батады. «Тараз» алдыңғы қатарға шыға ала ма? Бас бапкер, Тараздың азаматы Нұрмат Мырзабаевтың команданы қауіпті аймақтан шығаратын шамасы бар ма? Қа лай ойлайсыз, Махамбет мырза? Əйтпесе, мына ойындары, шынында, масқара ғой.

ОҚЫРМАН ОЙЫ

ТАҚЫМДЫ ҚЫСЫП МЕН ЖҮРМІН

«Тараз» футбол командасына айтар ұсынысым бар. Мен өз командама 49 жылдан бері жанкүйер болып келемін. «Тараз» өз алаңында да, сырт алаңда да қатарынан ұтып жатса, əйелім ұл тапқандай қуанамын. Сүйікті командам қонақта да, үйде де ұтылып жатса, жақынымнан айырылғандай (əке-шешем өлгендей) күндіз-түні көңіл күйім соқпай, қайғырамын. Биыл 69 жасқа толып отырмын. Бірақ, соңғы жылдары «Тараз» футбол клубына өкпелімін. Өз алаңында да, сырт алаңда да ұтыла беретіні жанымды жегідей жейді. Мұның сыры неде? «Тараз» футболшыларында намыс, ұят деген қасиеттер жоқ па? Жылда үміттенеміз, жылда үмітіміз ақталмайды. Енді биыл да «Тараз» жеңілістен көз ашпай келеді. Команданың басына қиын жағдай туып отыр. Бұның сыры неде? Мен ойымды ашық айтайын деп отырмын. «Таразда» ойнап,

енді жақсы көріне бастаған ойыншыларды басқа облыстың футбол клубтары аяқ-қолын жерге тигізбей қағып алып кетеді. Өзімізде нашар ойнайтын ойыншылар қалады. Осы жағдайды тоқтату керек. Жақсы ойнайтын жергілікті ойыншылар тек «Тараз» клубында доп тебулері керек. Сөйтсек қана «Тараз» жоғары орындарға көтеріледі. Спорт саласының басшылары, футбол клубының президенті, бас бапкер қа лайда «Тараз» командасын жақсы, алдыңғы орындарға көтеруі тиіс. Сонда ғана жанкүйерлер риза болады. Мен сықылды «Тараздың» əр ойынын көріп, «күйетін» адамдардың көңілі орнына түседі. Əйтпесе намыстан өртеніп, «өлетін» болдық. Əшен ҚЫРҒАБАҚҰЛЫ, зейнеткер. Меркі ауданы.

Тараз қаласы.

Газетіміздің келесі саны 12 мамыр, бейсенбі күні шығады.

Мекен-жайымыз: 080000, Тараз қаласы, Ы. Сүлейменов көшесі, 5, Баспасөз үйі.

Меншік иесі: «ЖАМБЫЛ ОБЛЫСТЫҚ «АҚ ЖОЛ» ГАЗЕТІНІҢ РЕДАКЦИЯСЫ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІ

ӘСКЕРІ МЫҚТЫ ЕЛ ҚУАТТЫ

Телефондар/факс: бас редактордың қабылдау бөлмесі – (қаланың коды – 8-726-2) 43-17-07. Жарнама – 43-32-50. Электрондық пошта: ak-jol-taraz@rambler.ru. Газеттің сайты: akjolgazet.kz

ДИРЕКТОР – БАС РЕДАКТОР Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ

Бас редактордың бірінші орынбасары – Ақылжан МАМЫТ – 43-17-08; Бас редактордың орынбасарының міндетін атқарушы – Әділбек БАҚҚАРАҰЛЫ – 43-50-73; Жауапты хатшының міндетін атқарушы – Қанат ТІЛЕПБЕРГЕН – 45-15-26; БӨЛІМДЕР: Саясат – Баймаханбет АХМЕТ – 43-31-62;

Әлеумет – Ардақ ҮСЕЙІНОВА – 43-33-08; Мәдениет – Табиғат АБАИЛДАЕВ – 45-48-09; Сайт (www.akjolgazet.kz) – Алмаз ОРМАНОВ – 43-17-13; Жарнама – Жүрсінгүл ЖАҚЫП – 43-32-50; Компьютер орталығы – Ернар БАЛҒАБАЕВ – 43-26-90; Бухгалтерия – 43-17-12.

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Талас, Сарысу – Сәулембай ӘБСАДЫҚҰЛЫ – 8 (726 44) 5-06-68, 87777590076; Қордай – Құрманбек ӘЛІМЖАН – 8 (72636) 4-74-34, 87016489927; Т.Рысқұлов, Меркі – Нұрболат ӘЛДИБЕКОВ – 87022943547, 87473598371; Шу – Қарлығаш ЕСБЕРГЕНОВА – 87753184048; Мойынқұм – Уалихан ЖАЙЛАУ – 87024705735.

«ЖАМБЫЛ ОБЛЫСТЫҚ «АҚ ЖОЛ» ГАЗЕТІНІҢ РЕДАКЦИЯСЫ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІ. ЖСК KZ04319E010000374569, БСК ABKZKZKX, СТН 211500070391, КБЕ 17, КНП 858, БСН 030940003725, «БТА БАНК» АҚ ЖАМБЫЛ ФИЛИАЛЫ. ИНДЕКСІ: ЖЕКЕ ЖАЗЫЛУШЫ ҮШІН – 65457, МЕКЕМЕ ҮШІН – 15457. Редакция авторлардың көзқарасы, жарнама мазмұны үшін жауап бермейді. Жарияланбаған хатқа жауап қайтарылмайды. А – материалдың жариялану ақысы төленген.

Газетті есепке алу туралы №12327-Г куәлікті 2012 жылғы 1 наурызда Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі берген.

Нөмірдің кезекші редакторлары Эльвира ЖАРЫЛҚАСЫНОВА, Наурызбек САРША

ТАРАЛЫМЫ: 19403 АПТАЛЫҚ ТАРАЛЫМЫ: 58209

Газет аптасына үш рет шығады. Газет редакцияның компьютерлік орталығында теріліп, беттелген. Қалыбы Жамбыл «Сенім» ЖШС баспа орталығында жасалып, көбейтілді. 080012, Тараз қаласы, Төле би көшесі, 22-үй. тел.: 43-32-83. Тапсырыс 462