9 антар 2016 пдф

Ж

ЫЌ

(АБАЙ).

А

БІРІҢДІ, ҚАЗАҚ, БІРІҢ ДОС, КӨРМЕСЕҢ, ІСТІҢ БӘРІ БОС.

А ҺАН Д

және

Сарысу ауданы

Жамбыл облысты о амды саяси газет

Мойынқұм ауданы

ЖАМБЫЛДА

Мойынқұм

Шу ауданы

Талас ауданы

Төле би

Жаңатас Қаратау

Жамбыл ауданы

Меркі ауданы

Байзақ ауданы

Т.Рысқұлов ауданы

Аса

Құлан

Жуалы ауданы

Қордай ауданы

Меркі

Қордай

Бауыржан Момышұлы

№3 (18197), Сенбі, 9 а тар, 2016 жыл

ak-jol-taraz@rambler.ru

Бїгінгі нґмірде:

www. akjolgazet.kz

Газет 1922 жыл ы 1 мамырдан шы ады.

2016 жылєа инвестиция ҚАЗАҚСТАНДА ЖАСАЛҒАН салу стратегиялары8-бет Кґш-керуенге енді кедергі жоќ №3 (28731) 9-бет 7 ҚАҢТАР Ќайым-ќиямет БЕЙСЕНБІ 10-бет 2016 ЖЫЛ «Шындыќ – аманат, «АРЗУ» ЖАЙМАЛАРЫ – ОТАНДЫҚ ҮЗДІК ТАУАР жалєан – ќиянат...»

12-бет

ТҰТЫНУШЫЛАР «ТА-МАК» ӨНІМДЕРІН ТАҢДАЙДЫ

ын

Ардақ ҮСЕЙІНОВА, «Ақ жол».

ң

ҚАЗАҚСТАНДА ЖАСАЛҒАН ЖӘНЕ ТҰТЫНУШЫЛАРДЫҢ ҮЛКЕН СҰРАНЫСЫНА ИЕ БОЛҒАН МАКАРОН ӨНІМДЕРІНІҢ ымыз Елбасы Н.Назарбаевтыѕ «Ўлт Жоспары – ќазаќстандыќ БІРІ – «АРЗУ» тайтын жол» атты жаѕа еѕбегін ќызу ќолдауда ЖАЙМАЛАРЫ. ТАРАЗ Кеше Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан ҚАЛАСЫНДАҒЫ «ТА2016 жылдың 1 қаңтарынан 5 институттық реформаны жүзеге асыру бойынша 100 нақты қадам Назарбаевтың «Ұлт Жоспары – қазақстандық арманға бастайтын МАК» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ Ұлт Жоспарын орындаудың практикалық кезеңі басталады жол» деген тақырыппен бағдарламалық мақаласы жарық көрген бо-ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІ латын. Бұған себеп, үстіміздегі жылдың 1 қаңтарынан «5 институттық ШЫҒАРАТЫН реформаны жүзеге асыру бойынша 100 нақты қадам» – Ұлт Жоспарын ЖАЙМАЛАР АЗ орындаудың практикалық кезеңі басталған еді. Шын мəнінде, бізге тарихымызда бұрын-соңды болмаған ауқымдағыУАҚЫТТА НАРЫҚТАҒЫ ұлттық заңнамаға өзгерістерді бағамдаудың маңызы зор екені белгілі.БӘСЕКЕЛЕСТЕРІН Оның үстіне, олар бізді қазақстандық арманымыз – осы ғасырдың ЫҒЫСТЫРЫП, ортасына қарай əлемдегі аса дамыған 30 елдің қатарына қосылу ТАҢДАУЛЫ ӨНІМГЕ арманымызға жетелейтіні анық. Сондықтан, газет жарық көрісімен АЙНАЛЫП ҮЛГЕРДІ. ел тарихында ұлттық мемлекетті, экономика мен БІЗДІҢ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ қазақстандықтар Елбасының елдігіміздің ертеңіне ерекше бағдар заңнамаға бұрын-соңды қоғамды дамыту үшін АРМАНЫМЫЗ – ХХІ ғасырда АТАЛМЫШ КӘСІПОРЫН беретін мақаласымен тек танысып қана қоймай, өздерінің жүрек болмаған ауқымда өзгерістер көшбасшы отыз ұлттың бірі болуға қағидатты жаңа құқықтық орта ӨНДІРЕТІН ӨНІМДЕРДІҢ түкпірлерінен шыққан лебіздерін де білдіруге асыққан болатын. енгізілді қалыптастыратын 59 заң күшіне енді қол жеткізуімізге жол ашады ӨТКЕН ЖЫЛДЫҢ Газетіміздің 2-7 беттерінде солардың бірқатарын жариялап отырмыз. ҚОРЫТЫНДЫСЫ ЖАҢА ҚАЗАҚСТАНДЫҚ АРМАН БОЙЫНША «ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҮЗДІК ТАУАРЫ» бұл жұмыс 2015 жылдың бірнеше Мемлекет АТАНУЫ – ОСЫНЫҢ айының ішінде ғана басшысының Жарлығы 5 институттық реформаны жүзеге асыру бойынша ДӘЛЕЛІ. Барлық конфессиялар өкілрезиденті НұрсұлтанОБЛЫС Назарбаев Еліміздің пра- Н.НАЗАРБАЕВТЫҢ Бес институттық бойынша құрылған ТҰРҒЫНДАРЫ ЕЛБАСЫ

АЛА ЕЛІ – ЎЛЫ АРМАН ЖОЛЫНДА

ы

ҰЛТ ЖОСПАРЫ – ҚАЗАҚСТАНДЫҚ АРМАНҒА БАСТАЙТЫН ЖОЛ

БАҒЫТЫМЫЗДЫҢ

ҢА ҚАЗАҚСТАНДЫҚ АРМАН БАҒДАРШАМЫ ство мерекесімен ќўттыќтады Тəуелсіздіктің 25-ші жылдығына жаңа

тандық арманмен аяқ бастық, оның 100 нақты қадам Ұлт Жоспары дерімен бірге православие христиЖаңғыртулар жөніндегі иандарын жəне«ҰЛТ барша қазақстандықтарды реформаның бастаЖОСПАРЫ – ҚАЗАҚСТАНДЫҚ АРМАНҒА БАСТАЙТЫН (Жалғасы 4-бетте). мле р ұлттық комиссияның андары қазақстандық қоғамдағы мақсаты жүзеге асырылып жатқан «2050» йрамымен құттықтады, деп хабарлады , ме ндетте луын заңнамалық н ы ЖОЛ» АТТЫ ЖАҢА ЕҢБЕГІН ҚЫЗУ ҚОЛДАУДА басшылығымен і с конфессияаралық келісімді, ысының баспасөз қызметі. ика и м ады және ұйымдастыру жүргізілді ном рих сал гиясымен бара-бар. тұрақтылық пен бірлікті нығайтуға эко етін та жол ң тұрғысынан қамтамасыз елеулі үлес қосуда. Нұрсұлтан мдардың бойы- жүЕлбасымыз оны згерт мырлы ө ды, а а ссүйіс ы р- д«Ұлт ырек ңқатерін о ререкше т апейілге с–қуанышқа, ықазақстандық нкенела қНазарбаевтың а рЖаа рйарманға зд е с т в о м еҰЛТ қ ы н бР іо ж тің ғ жəне бақыт жəне таза тан ғамды күрет ету бойынша орасан с Жоспары қ ЖОСПАРЫ – 100 НАҚТЫ ҚАДАМ: РЕФОРМА ІС ЖҮЗІНДЕ а қо уге з а Қ пен еш есін дарытып, теді. Бұл өзара түсіністік пен рекесінде шын жүрегімнен барзор жұмыс атқарылды танның бастайтын əлемдегі аса дамыған жол» деп аталатын бағдарламалық кет енін ш шаңызға зор 30 денсаулық, ба-адамгершілік мейі рімділіктің, жақын жандарға кеш молшылық жəне игілік ң айналасына мақаласы қамқорлықтың жəне көмекке зəру қыт, бұқаралық ақпарат құралдарында кеттің қатарына қосылуына қол тілеймін, делінген Елбасының адам дарға шынайы көңіл бөлудің жарық көре салысымен отандастарымыз құттықтауында. уақыты. дііндарлардың жоспарлап жəне отырмыз. облыс халқы тарапынан қызу қолдауға ие болды.сəуірінде өтіп, қазақ2015 жылдың п, аса Эльвира ЖАРЫЛҚАСЫНОВА, деңгейін арттыруға ықпал жасайды Осыған орай, бесінші шақырылған сенімділік Б а ғ ы т ы м ы зд ы а й қ ы н д а ғ а н б а с т ы р ж мірін а л «Ақ жол». қтардың абсолютті көпшілігі қолдау облыстық мəслихаттың кезектен тыс ң ө ойлаймын. ру дай деп ғ Ќўрметті отандастар! ы ы а д т мақаланың жарық көруінде үлкен мəн бар. ас 4 4 - с е с с и я с ы н д а же р г і л і кт і п олыиқтцы иждяықтарлыптОсыған орай «ҚР кейбір заңнамалық ан ңде қаактілеріне жергілікті полиция жұмысының әлеуметтік ен кезектен тыс президенттік ба- қалыптас-Өткен жылдың қараша айында сауалдамалар Өйткені, үстіміздегі 1 қаңтарынан «ҚР қ ы зм е т і н і ң б а с ш ы с ы л ауа заңыа лмайы н сты Қазақстан халқы Ассам - азаматжылдың тарыныңсайлау басын біріктіріп, қ а й з ңге а ж Бес қ н жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін- кандидатурасын келісу туралы м ə с е л еҚазақстан л е р і б о йсерпіндірек, ы н ш а ө з ге рістер мен қазақстандықтар де блеясы еліміз діңинституттық правослақанреформаны достық пен өзара құрмет дəстүрлері біздің «5 жүзеге асыру үші арлық мəселе лайықтырақ, тін реформа Ұлт да пайда болған бүкілхалықтық арманға ыту ен бКөкірекбаев, реформалардың еле өзі басқару туралы» ҚР Заңына өзгерістер қаралды. Оған облыс əкімі толықтырулар енгізу туралы» 2015 жылғы 2 мКəрім к а сенімдірек және дәулеттірек болады с вие азаматтары мен бармақтанышымыз бен байлығымыз болып отыр. д м Жоспарына тұрақты е і бойынша 100 нақты қадам» – Ұлт жоспарын уақтылыОнда және осы жылдың 1 енгізілгені белгілі. облыс əкімінің орынбасарлары, елд қ өсім а сәйк облыстық қарашадағы Заңына сəйкес жəне Ішкі істер жоғары қолдау бар Біздің Тəуелсіздігіміз бен Мемлекет басшыы. ша қазақстандықтарды көкейкестіішкі екенін істер органдары алы рын орындаудың практикалық кезеңі басталды. қаңтарынан бастап мəслихаттың депутаттары, жергілікті министрлігінің ұсынуымен облысымыздың екенін көрсетіп отыр мик артта о бірауыздан айтады н Рождество мерекесімен сы Н.Ə.Назарбаевтың саясаты біздің еліміз – құрылымына қарасты жергілікті полиция құқық қорғау органдарының, департамент, тиісті мəслихат депутаттарының келісуі эко станд Мазмұнды мақалада оны жүзеге асырудың н мəнінде, осы бүкілхалықтық сеҰ құттықтайды! Қазақстан Республикасындағы барша конфесқызметі құрылатыны айтылған. Оның басқармалардың негізінде жергілікті полиция қызметінің ЫДбасшылары, БАҚ өкілдері Э тетіктері егжей-тегжейлі баяндалды. күндері біздің біздің рухани қасиетсиялар мен этностық топтар арасында татуқұрамына учаскелік полиция инспекторы қатысты. Сессияда күн тəртібіндегі мəселе басшысын 5 жыл мерзімге тағайындайды жəне пілі Болашағы Біртұтас Ұлт Бізге тарихымызда болмаған манизмнің салтанат құруы мен лық пен бұрын-соңды келісімнің сақталуына игі ықпал етеді. мен олардың көмекшілері, ювеналды бойынша хабарлама жасаған облыс əкімі босатады. ҚР Ішкі істер министрлігі Жамбыл полиция, аймақтық бөлімшелер мен мектеп Кəрім Көкірекбаев жергілікті полицияның облысының жергілікті полиция қызметінің уындағы тарихи болды. аққа жетуімізгеауқымдағы байланыстыакт Қымбатты қазақстандықтар! ұлттық заңнамаға өзгерістердіОсы мереке н а қ т ы қ а д а м

Мемлекет басшысының кездесулері мен кеңестері шеңберінде Қазақстанды тереңінен жаңғырту бойынша жүргізілген жұмыстарға халықаралық сарапшылар, саясаттанушылар, бизнес пен қаржы ұйымдарының жетекшілері, өзге елдердің мемлекет және үкімет басшылары тарапынан кең көлемді қолдау көрсетілді

ЖЕРГІЛІКТІ ПОЛИЦИЯ ҚЫЗМЕТІ ІСКЕ КІРІСЕДІ

Ұлт қазірдіңкандидат ретінде Бейсеев инспекторлары, əйелдерді зорлықтан қорғау қызметіне тоқтала келе: басшысы лауазымына рынша айқын көрініс табады. маңызы күні сіздерге зор денсаулық, табыс, мықты бағамдаудың зор екені белгілі.мол Оның Жоспарын өзінде барлық бөлімшесі, табиғатты қорғау полициясы ұсынып отыр, – деді де, – Бізхалықтың аталған қызметтің қалтқысыз жұмыс Бақытжан Халилұлын басым бөлігінің экономикалық орындау бойынша қажетті заңдар мейірімділік пен жақсылықты, рух пен береке-бірлік тілейміз. Мереке əрбір үстіне, олар бізді қазақстандық арманымыз – практикалық жұмыстар бөлімшесі, тұрғылықты жері жоқтарды қабылданды және таныстырды. істеуін қамтамасыз ету мақсатында жергілікті кандидаттың өмірбаянымен және азаматтық белсенділіктерін ен жанашырлықты насихатта- үйге, əр отбасына шуағын шашып, қуаныш пен жаңа мүмкіндіктер мен заңдық күшіне енді арттыруға қуаттыөзімізге серпін береді жəне əкімшілік жазаланғандарды қабылдауатқарушы орган ретінде қатысты Келесі кезекте облыстық мəслихаттың осы ғасырдың ортасына қарай əлемдегі аса әлемдік дамудағы ықтимал ты халқымыздың рухани өмірі игілік əкелсін! тарату бөлімшесі кіреді.тәуекелдерді Жаңа есепке құрылым барлық жағдайды жасауға атсалысамыз. депутаттары Масат Берік пен Қайрат ала отыдамыған 30 елдің қатарына қосылу мақсатына рып, өзгермелі жаһандық ң ажырағысыз бөлігіне айналқызметкерлері құқық қорғау органдары М ə с е л е н , 2 0 1 6 ж ы л д ы ң б юд ж е т і н Терлікбаев ұсынылған кандидатура жөніндегі жағдайларға толық сәйкес Қазақстан қазақстандық жетелейтіні мақала жарық лықтар Қазақстанның баршаанық. Сондықтан, Қазақстан халқы Ассамблеясының кеңесі. қызметкерлерінің бірыңғай құқықтық қалыптастыру барысында қылмысқа қарсы ой-пікірлерін ортаға салып, əріптестерін түзіліп жатқанын көру арманға секіріс жасап, маңызды оның статусына ие болады. Сондықтан күре сті қамтамасыз ету қызметтеріне қолдау білдіруге шақырды. мақсатына көрісімен облыста еңбек етіп жатқан түрлі қызметкерлері де полицейлерге қарастырылған бағытталған қаржының қысқартылуына Мұнан соң ұсынылған кандидатура дауысқа сала мамандары Елбасының елдігіміздің барлық жеңілдіктерге де қол жеткізе алады. жол бермедік. Жыл сайын жергілікті салынып, депутаттар тарапынан бірауыздан ертеңіне ерекше бағдар беретін мақаласыменБїгінгі нґмірде:Ал аталған Заңның 6-бабы, 1-тармағы, бюджеттен бейнебақылау камераларын қолдау тапты. Жергілікті полиция қызметінің ғасырдың 5.1-тармақшасында ҚР Заңнамасында орнатуға, автокөлік сатып алуға жəне өзге б а с ш ы с ы р ентаі қнтдые Б е й с е е в Б а қ ы т ж а н жылєа инвестиция танысып қана қоймай, өздерінің жүрек2016 ортасында н а қ т ы салу стратегиялары біз жетеді қ а д аұсынуы м қ а д а м айқындалған тəртіппен əкімнің де қызметтерге қаражат бөлуді қарастырып Халилұлын тағайындауға шешім қабылданды.

8-бет түкпірлерінен шыққан лебіздерін де білдіруде. оларды бойынша ішкі істер органдары жергілікті отырмыз. Жаңа полиция құрылымы жергілікті Өз кезегінде жаңа құрылымның жаңа экономикалық өсімнің Бес институттық Бес реформаның Кґш-керуенге н Республикасы Сыртќы істер министрлігініѕ сенімді қарқынын басшысы қалпына Қазақстан жəне өкілді органмен халық әрқайсысы бойынша лауазымыныңреформа атқарушы басшысы сенім білдірген депутаттарға енді кедергі жоќ полиция қызметінің келтіру мен бүкіл халыққа экономикасы жаһандық іс-қимылдың жол картоптамасын газетіміздің Қазақстанның дамудың №3 (28731) к9-бет а н д и д атберік у рәлеуметтік а с ы мкепілдіктерді е н ке л і с у м ə с е л е с і экономикалық алдында есеп беру арқылы ашықтығын алғыс айтып, жүктелген міндетті абыроймен ыстаєы ахуалєаМақалалар байланысты тїсіндірмесі тасы жасалған жоғары әлемдік стандартта7оқисыздар. ҚАҢТАР Ќайым-ќиямет мəслихаттар 2-3-беттеріненБЕЙСЕНБІ қамтамасыз етуге бағытталғанкіретіні жазылған. қиындықтардың құзыретіне қамтамасыз ете отырып, тұрғындар тарапынан атқаруға уəде берді. рына қол жеткізуіне ықпал

(Жалғасы 2-3-беттерде).

на дўрыс жол бар. Ол – мəміле

ЕКЕТТІЅ

Шығыстағы ботерді жіті назарңдаушылықпен

мдастықтың жаінде Қазақстан к пен тұрақтыпары – ќазаќстандыќ кезде жəне теролдауда аһандық күресті ті Нұрсұлтан гі жағдайында қ арманға бастайтын аласы жарық көрген боКорольдігі мен ңтарынан «5 институттық ы қадам» – Ұлт Жоспарын публикасының ді. ды болмаған ауқымдағы -қатынастардың маңызы зор екені белгілі.

Н ЖОЛЫНДА

10-бет шиеленісе түсуіне алаңдаушылық шақырамыз. Біз барлық тартыл2016 ЖЫЛ «Шындыќ – аманат, білдіреді. ған тараптарды қауіпті жалєан –деңгейден ќиянат...» Біз осы өңірдегі бізге достық өтпеуге үндейміз.

12-бет қатынастағы бауырлас мемлекетШетелдік дипломатиялық тер – Сауд Арабиясы жəне Иран- өкіл діктерге шабуыл жасауға ның басшылығын, сондай-ақ, басқа жол берілмеуі тиіс, ал аккредитда мемлекеттерді конфессияаралық теу елдері, Вена конвенциясына шиеленістің əрі қарай өршіп кетпеуі сəйкес, олардың қауіпсіздігін қамүшін, келісімді қамтамасыз ету мен тамасыз етуге міндетті.

2016 жылдың 1 қаңтарынан 5 институттық реформаны жүзеге асыру орай, бойыншаҚазақстан 100 нақты қадам дипло матиялық қатынастарды Осыған қалыпҰлт Жоспарын орындаудың практикалық кезеңі басталады қайта қалпына келтіру үшін сая- тасқан ахуалды шешудің бір ғана си үнқатысу орнатуға жəне елдер дұрыс жолы ретінде саяси шешім арасында келіссөздер жүргізуге мен үнқатысуды жақтайды.

ҰЛТ ЖОСПАРЫ – ҚАЗАҚСТАНДЫҚ АРМАНҒА БАСТАЙТЫН ЖОЛ

дыѕ ґсуінен танылды

ымыз – осы ғасырдың ң қатарына қосылу газет жарық көрісімен теңіне ерекше бағдар май, өздерінің жүрек е асыққан болатын.

ншікті тілшілерге жаңа жылдың алстан Республикасы тар тұрғындарына хабарласып, оларќўттыќтады яға жеткізуді тапсырған болатынбыз. ќы істер министрлігініѕ мемлекетті, экономика мен қоғамды дамыту үшін қағидатты жаңа құқықтық орта қалыптастыратын 59 заң күшіне енді

ЖАҢА ҚАЗАҚСТАНДЫҚ АРМАН

рқатарын жариялап отырмыз.

Барлық конфессиялар өкілдерімен бірге православие христиндары қазақстандық қоғамдағы онфессияаралық келісімді, ұрақтылық пен бірлікті нығайтуға леулі үлес қосуда. Жарқын Рождество меекесінде шын жүрегімнен баршаңызға зор денсаулық, баыт, молшылық жəне игілік ілеймін, делінген Елбасының ұттықтауында.

ел тарихында ұлттық БІЗДІҢ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ заңнамаға бұрын-соңды АРМАНЫМЫЗ – ХХІ ғасырда болмаған ауқымда өзгерістер көшбасшы отыз ұлттың бірі болуға енгізілді қол жеткізуімізге жол ашады

2015 жылдың бірнеше айының ішінде ғана Бес институттық реформаның басталуын заңнамалық және ұйымдастыру тұрғысынан қамтамасыз ету бойынша орасан зор жұмыс атқарылды

бұл жұмыс Мемлекет басшысының Жарлығы бойынша құрылған Жаңғыртулар жөніндегі ұлттық комиссияның басшылығымен жүргізілді

5 институттық реформаны жүзеге асыру бойынша 100 нақты қадам Ұлт Жоспары

лердің бір тобын оқырмандар назасалуы мəлім етілген ядролыќ сынаќќа ќатысты мəлімдемесі

қаңтарда Корея иялық Респуб мбасының сəтті мəлімр!туралы ай, Қазақстан басын біріктіріп, қалыптасара құрмет дəстүрлері біздің Кеңесінің 1718 бен байлығымыз болып отыр.

9), (2013) дігіміз2087 бен Мемлекет басшывтың саясаты біздің еліміз – езолюцияларын бликасындағы барша конфестық топтар осындай арасында татуР-дың сақталуына игі ықпал етеді. зақстандықтар! Осы мереке дігі жəне үзілдіенсаулық, мол табыс, мықты тыны рлік тілейміз.туралы Мереке əрбір

а

еемл ер н, м етт асы мінд ады л мик хи оно ін тарижол са к э т ң оны згерте мырлы ө ды, а тан ғамды күрет ақс Қаз пен қо ешуге кет енін ш кеш

н а қ т ы қ а д а м

қаруды таратпау режімін жəне Ресей, АҚШ, Корея Республикасы жаһандық қауіпсіздікті нығайту мен Жапонияның қатысуымен ядролық бойынша халықаралық қоғамдас- алтыжақты форматтағы п, аса р ж мірін келіссөздерді тықтың күш-жігеріне елеулі залал проблема абойынша ө у айл ағд ардың астыр ж ы ықт ыпт ықтқайта дереу бастауға шақырады. келтіреді деп есептейді, д л әлеуметтік ЯСЖТШлай стан е қа аңа қазақ ңгейд Бес қ ін де ныңқазақстандықтар күшіне енуінсауалдамалар қамтамасыз ету амыту үешнінбажрслыкҚауіпсіздіктің Қазақстан жəне серпіндірек,тұрақты лайықтырақ, реформа Ұлт лет реформалардың е сенімдірек және дәулеттірек болады м йке Жоспарына тұрақты ід уақтылы және ә елд қ өсім адамудың жоғары қолдау бар кепілі ядролық аржөнінде басым н с лы көкейкесті екенінəлем елдерінің ика тары екенін көрсетіп отыр бірауыздан айтады ном ндарт о к э ста сенал емес, кеңейтілген өзара көпшілігінің ұмтылысын жоққа ДҰ ЭЫ тиімді ынтымақтастық, барлық шығарады. Қазақстан ядролық қарудың мемлекетаралық қатынастардағы халықтың басым экономикалық бейбіт келіссөздер қасіретін бастан өткерген, өзбөлігініңпроблемаларды және азаматтық белсенділіктерін арттыруға қуатты серпін береді арқылы шешу қажет деп сенеміз. еркі мен ядролық арсеналдардан бас тартқан жəне 29 тамыз- Əлемді ядролық қарудан тазарту ды Ядролық сынақтарға қарсы жаһандық қауіпсіздік кепілі болып іс-қимыл халықаралық күні деп табылады, біздің еліміз жəне ХХІ жариялаған БҰҰ Бас Ассамблеясы ғасырда адамзаттың басты мақсаты қаулысының қабылдануына баста- – ядролық қарусыз əлемді құруға ма білдірген ел ретінде əлемдегі шақырған Президент Нұрсұлтан ядролық сынақтарға толық тыйым Назарбаев ядролық қарудан бас салынуын қолдайды жəне Қытай, тартуға үндейді. Мемлекет басшысының кездесулері мен кеңестері шеңберінде Қазақстанды тереңінен жаңғырту бойынша жүргізілген жұмыстарға халықаралық сарапшылар, саясаттанушылар, бизнес пен қаржы ұйымдарының жетекшілері, өзге елдердің мемлекет және үкімет басшылары тарапынан кең көлемді қолдау көрсетілді

болатынбыз. Қаржы жетпегендіктен, Үкімет мұны 2017 жылға шегерген еді. Бүгінгі керек. жағдайда мен Үкіметке бұл мердайы зімді бір жыл ерте бастап, 2016 қа жалпыға бір-жылдың 1 қаңтарынан арттырурсету уралы шарттың қолға абына сəйкес,ды ұсынамын. Бұл біздің азаматОл – мəміле е 9-шы Конфеаттық төрағасы болыптар үшін үлкен қолдау болады», инистрлігініѕ сіндірмесі тан КХДР бастөлеу деді Президент. Осылайша 2017 iс-əрекеттері дану, ядролық ш і л і к жылға жоспарланған əлеуметтік ердің бастамаларды жүзеге асыру бір ердің жылға ерте басталды.

96,0% ндиялаған (Соңы 8-бетте).

а шуағын шашып, қуаныш пен

лқы Ассамблеясының кеңесі.

шақырамыз. Біз барлық тартылан тараптарды қауіпті деңгейден тпеуге үндейміз. Шетелдік дипломатиялық кіл діктерге шабуыл жасауға жол берілмеуі тиіс, ал аккредитеу елдері, Вена конвенциясына əйкес, олардың қауіпсіздігін қамамасыз етуге міндетті. Осыған орай, Қазақстан қалыпасқан ахуалды шешудің бір ғана ұрыс жолы ретінде саяси шешім мен үнқатысуды жақтайды.

Ұлт Жоспарын орындау бойынша практикалық жұмыстар жаңа мүмкіндіктер мен әлемдік дамудағы ықтимал тәуекелдерді есепке ала отырып, өзгермелі жаһандық жағдайларға толық сәйкес түзіліп жатқанын көру маңызды

біз оларды экономикалық өсімнің сенімді қарқынын қалпына келтіру мен бүкіл халыққа берік әлеуметтік кепілдіктерді қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттің дағдарысқа қарсы кең ауқымды шараларының басты құрамдасы ретінде қарастырамыз

қазірдің өзінде барлық қажетті заңдар қабылданды және заңдық күшіне енді

Қазақстан қазақстандық арманға секіріс жасап, мақсатына

ғасырдың ортасында жетеді

н а қ т ы қ а д а м

Бес институттық реформа Қазақстан экономикасы жаһандық экономикалық қиындықтардың күшті ықпалын сезініп отырған қазіргі кезеңде ерекше маңызды

н а қ т ы қ а д а м

Бес реформаның әрқайсысы бойынша іс-қимылдың жол картасы жасалған

Қазақстанның дамудың жоғары әлемдік стандарттарына қол жеткізуіне ықпал ететін жаңа қазақстандық заңнамалар қазірдің өзінде жұмыс істей бастады

МЕМЛЕКЕТ БАСШЫСЫНЫЅ «ЎЛТ ЖОСПАРЫ – ЌАЗАЌСТАНДЫЌ АРМАНЄА БАСТАЙТЫН ЖОЛ» АТТЫ МАЌАЛАСЫ САРАПТАМАЛЫЌ ЖЕДЕЛ-САУАЛНАМА Мемлекет басшысы Н.Ə.Назарбаевтыѕ «Ўлт Жоспары – ќазаќстандыќ арманєа бастайтын жол» атты маќаласы туралы сарапшылар арасындаєы ќўлаќдарлыќ деѕгейі сарапшылар Елбасы Н.Ə.Назарбаевтыѕ Бес институттыќ реформа шеѕберіндегі Ўлт

Сўрау салынєан сарапшылардыѕ кґпшілігі Ўлт Жоспары шеѕберінде

мемлекеттің дағдарысқа қарсы кең ауқымды шараларының басты құрамдасы ретінде қарастырамыз

күшті ықпалын сезініп отырған қазіргі кезеңде ерекше маңызды

ететін жаңа қазақстандық заңнамалар қазірдің өзінде жұмыс істей бастады

ҰЛЫ ДАЛА ЕЛІНІҢ ҰЛЫ АРМАНЫ МЕМЛЕКЕТ БАСШЫСЫНЫЅ «ЎЛТ ЖОСПАРЫ – ЌАЗАЌСТАНДЫЌ АРМАНЄА БАСТАЙТЫН ЖОЛ» АТТЫ МАЌАЛАСЫ САРАПТАМАЛЫЌ ЖЕДЕЛ-САУАЛНАМА

96,0%

ЖАҺАНДА

БАӘ

ДУБАЙ «ЭКСПО-2020» ДАЙЫНДАЛЫП ЖАТЫР Дубайда 2020 жылы тағы бір Тәж-Махал салынады. «Тәж-Арабия» туристер кешенінің құрылысы 2016 жылы басталады. Кешеннің Үндістандағы жәдігермен бірдей болатыны хабарланған. «ТәжАрабия» Dubailand ойын-сауық саябағының 8 гектар территориясын алмақ. Кешен ішінде бес жұлдыз мәртебесі бар қонақ үй, 400 бөлмесі бар нөмір қоры, 300 тұрғын үй апартаменті, дүкендер, бутиктер және екі мың адамға арналған банкет залы болады. Жоба авторлары «Тәж-Арабия» кешенінің Бурж Халифа (әлемдегі ең биік ғимарат) заманынан бергі тарихтағы ең ірі құрылыс жобасы әрі Дубайдағы «Экспо-2020»-ны өткізу кезінде «туристер Меккесі» болады деп үміттеніп отыр. ӘЗІРБАЙЖАН ЖОМАРТ МИЛЛИАРДЕР 60 жастағы ресейлік кәсіпкер Фархад Ахмедов Әзірбайжандағы кәсіпорындарының бірінде жұмыс істейтін қызметкерлерінің банктердегі қарыздарын түгел төлеп берді. Анасын жерлеу үшін Генчай қаласына келген ол анар шырынын өндірумен айналысатын зауытқа барып, 150 қызметкердің 80-нен астамы банктерге қарыз екенін біледі. Кейін миллиардер жұмысшылардың қарыздарын түгелдей төлеп береді. НОРВЕГИЯ ЖОЛ АПАТЫНАН БІРДЕ-БІР БАЛА ҚАЗА ТАППАҒАН Норвегияның жол қозғалысы қауіпсіздігі жөніндегі кеңесі 2015 жылы ел жолдарындағы көлік апаттарында бірде-бір бала зардап шекпегенін мәлімдеді. Бұл – 1970 жылдан бері болып отырған алғашқы жағдай. Ал жалпы бұл жылы 113 норвегиялық ересек азамат жол апатынан қаза тапқан. Кеңес директоры бұл көрсеткішті тым көп деп бағалап отыр. Бүгінгі таңда әлемде жол-көлік оқиғалары салдарынан жылына 260 мың бала көз жұмады екен. Жол апаттары 10 мен 19 жас аралығындағы балалардың өлімі ішінде бірінші орынға шығып отыр. ИРАК ӘЛЕМДЕГІ ЕҢ БИІК ҒИМАРАТ БОЛАДЫ Әлемдегі ең биік ғимарат болып тұрған Дубайдың Бурж-Халифасы (828 м) мен салынып бітпеген Саудияның Жидда қаласындағы ғимарат (1000 м) жақын жылдары мәртебелерінен айырылады. Өйткені, Иракта салынатын «Қалыңдық» деп аталатын жаңа ғимараттың биіктігі – 1 152 метр болады деп күтілуде. Басра провинциясында тұрғызылатын ғимарат құрылысы 2025 жылы аяқталмақ. Ол бір-бірімен жалғасқан 4 ғимараттан құралады. Оның жалпы ауданы 1055 миллион шаршы метрді құрамақ.

ЖАМБЫЛДА ҚОРДАЙ ТЫМЛАЙ ТИТАН МАГНЕТИТІ Аңырақай даласында еліміздегі ең ірі Тымлай титан магнетит кен орны табылып, 2007 жылдан жан-жақты барлау жұмыстары жүргізіліп келгенді. Енді ондағы кеннен экспортқа бағытталған титан диоксидін және кремний диоксидін өндіретін жобалар іске асырылмақ. Қытайдан инвестиция тартылып, Қордайдағы кен орны базасында кен-байыту комбинаты, ал Павлодар облысында осы кенді өңдейтін химия-металлургия комбинаты құрылыстарын жүргізу жоспарланып отыр. «TENIR-LOGISTIC» ЖШС, Жамбыл және Павлодар облыстарының әкімдіктері «China Machinery Engineering Corporation» және «China Metallurgical Group Corporation» арасында төрт жақты меморандумға қол қойылады деп күтілуде. МОЙЫНҚҰМ ХАЛЫҚ ҚАҺАРМАНЫ АЛЛЕЯСЫ Алдағы наурыз айында Халық Қаһарманы, есіл ер Қайрат Рысқұлбековтің туғанына 50 жыл толмақ. Осыған орай ауылдағы Қайрат Рысқұлбеков ескерткішіне жөндеу жұмыстары жүргізіліп, оның маңайын абаттандыру қолға алынды. Сондай-ақ, Қайрат Рысқұлбеков атындағы мектеп ауласынан үлкен аллея ашылмақ. ТАЛАС «ЕУРОХИМ» ЕРЛЕП ТҰР «Еврохим тыңайтқыш» ЖШС-ның демеушілігімен аудан ардагерлері аудандық «Сарысу» газетін (100 дана) тегін ала бастады. Сондай-ақ, аз қамтамасыз етілген 50 отбасы мен мүмкіндігі шектеулі 25 адамға азық-түлік таратылып берілді. Т.РЫСҚҰЛОВ

Мемлекет басшысы Н.Ə.Назарбаевтыѕ «Ўлт Жоспары – ќазаќстандыќ арманєа бастайтын жол» атты маќаласы туралы сарапшылар арасындаєы ќўлаќдарлыќ деѕгейі

КЕҢПЕЙІЛ КӘСІПКЕРЛЕР

Сўрау салынєан сарапшылардыѕ кґпшілігі Ўлт Жоспары шеѕберінде 10 ќадамды іс жїзінде жїзеге асырудыѕ осындай ќарќынын саќтау тґмендегілерге жаєдай жасайды деп есептейді:

97,5%

сарапшылар Елбасы Н.Ə.Назарбаевтыѕ Бес институттыќ реформа шеѕберіндегі Ўлт Жоспарын жїзеге асырудыѕ іс жїзіндегі сатысын тїсіндіруін кґкейкесті жəне уаќытылы деп есептейді

94,6%

сарапшылар «10 наќты ќадам – Ўлт Жоспарын» жїзеге асырудыѕ алєашќы ќорытындылары ќазаќстандыќ ќоєам ґмірініѕ барлыќ саласын одан əрі жаѕєырту їшін берік негіз ќалайды деп есептейді

95,6%

95,0%

сўрау салынєан сарапшылар Ўлт Жоспары шеѕберінде жоспарланєан 59 заѕныѕ 2016 жылы кїшіне енуі Їкімет пен Парламент ќызметініѕ жоєары тиімділігін айєаќтайды деп есептейді

98,0%

біртектілік пен біртўтастыќты ныєайтуєа жəне дамытуєа

95,0%

мемлекеттіѕ даєдарысќа ќарсы кїш-жігерініѕ табыстылыєына

95,6%

сўрау салынєандар «10 наќты ќадам – Ўлт Жоспарын» іс жїзінде жїзеге асырудыѕ ќарќынына ќанаєаттанєандыќ білдіреді

94,7%

ќазаќстандыќтардыѕ еѕбек белсенділігініѕ ґсуіне

96,0%

Аудандық мәслихат хатшысы Б.Шамаев және кәсіпкер Н.Шолақова Қорағаты ауылдық округіндегі жағдайы төмен отбасы балаларына ж ы л ы к ү р т е ш е л е р м е н т ә т т і л е р г е т ол ы сыйлық жасады. 20 балаға кеңпейіл жандар осылайша қамқорлық көрсетті. Жаңа жылды қайырымдылықпен бастауды құп көрген жомарт жандарға қорағатылық тұрғындар дән риза.

ќоєамды одан əрі топтастыру əлемніѕ еѕ дамыєан 30 елініѕ ќатарына ену жґніндегі ќазаќстандыќ арманєа ќол жеткізу

Жедел-сауалнаманы Ќазіргі заманєы даму институты 2016 жылдыѕ 6 ќаѕтарында жїргізді. Телефондыќ сўхбат тїрінде саясаттанушылар, єалымдар БАЌ, ЇЕЎ басшылары арасынан 75 сарапшыєа сўрау салынды

Шын орақшы орақ таңдамайды, Шын батыр құрал таңдамайды.

2 62

www.egemen.kz

7 қаңтар 2016 жыл

9 а тар, 2016 жыл

www.akjolgazet.kz

www.egemen.kz

7 қаңтар 2016 жыл

ЎЛЫ ДАЛА ЕЛІ – ЎЛЫ ҰЛЫ ДАЛА ЕЛІНІҢ ЎЛЫ ДАЛА ЕЛІ – ЎЛЫ– Отандастарымыз Елбасы Н.Назарбаевтыѕ «Ўлт Жоспары – ќазаќстандыќ ОБЛЫС ТҰРҒЫНДАРЫ ЕЛБАСЫ Н.НАЗАРБАЕВТЫҢ «ҰЛТЖоспары ЖОСПАРЫ–– ќазаќстандыќ ҚАЗАҚСТАНДЫҚ Отандастарымыз Елбасы Н.Назарбаевтыѕ «Ўлт Ќолєа ўстатќандай ќаєидаттар Біздіѕ таѕдауымыз – таєаттылыќ МЕМЛЕКЕТТІҢ БЕДЕЛІ – БІРЛІК – БАҒА ЖЕТПЕС ҚАЗЫНАМЫЗ Баєытымызды МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТКЕРДІҢ БЕДЕЛІ Құдайберген ЕРЖАН, соғыс жағдайында отыр. Мемлекет жəне жылумен қамтамасыз етіп отырған Оңтүстік Қазақстан облыстық басшысы: «Бүгінде барлық бірден-бір стратегиялық кəсіпорын. Зүбəйра екенін нақтылап көрсетіп беріп отыр. ішінде, елдің негізгі əлемнің құндылықтарын мəслихатының хатшысы. дамыған елдері өздерінің Мəңгілік жаңғыртушы Мұнда жұмыс істеудің жауапкершілігі СЕМБИНА, Қазақстан биыл өз Тəуелсіздігінің дəріптеп, болашақтағы Ел жобаларын бұрыннан қалыптасқан өзге кəсіпорындарға қарағанда жоғары облыстық жиырма бес жылдығына аяқ басты. Осы ұрпағын қазірден бастап тəрбиелеу үшін Ғалым Анығын айтқанда, «Мемлекеттік болатыны жағдайлардың алдын Бүкіл алу бойынша Елбасының «Көпұлтты болу – біздің жылдар ішінде жүзден астам ұлыстар қандай біртектілік негізіндежүзеге жүзеге асырады. да сондықтан. қаланың Қазақстан халқы жоспарларды асыруымыз Тəуелсіздіктің ТҰРСЫНБАЕВ,жиырма бесінші қызмет туралы» жаңа Заң мемлекеттік 70-80 қатаң шаралар қарастырылған. Қазақстанға келер болсақ, біз де осы бақытымыз» деуінің астарында үлкен пайызын ыстық сумен жəне Ассамблеясы мекендеген кең-байтақ Қазақстан өзінің керектігі де нақтыланған-ды. Əсіресе, жылының табалдырығын аттап отырған ҚР Мемлекеттік жолға түстік. Əлемдік тəжірибе көрсетіп мағына жатқандығын кейбір түсінігі аппараттың тиімділігін арттырып, ел Бір сөзбен айтқанда, мемлекеттік жылумен қамтамасыз етіп отырған хатшылығының ғасырлар бойы жинақтап келе жатқан үштілдік білім жүйесіне ауысу жайы егемен еліміздің ертеңі бұдан гөрі де қызмет отырғандай, біртұтастық түсініп өз мақаласында Ұлтсоңғы Жоспарын жылдығына басты. Осы тұрып мойындағысы құндылықтарына басымдық беріп, да орталықта жылдары қондырғылар Қазіргі таңда қоғам арасында Елбасының «Ұлт Жоспары экономикасындағы барлық саланың қызметшілерге қойылар талап аяқ төмен, бас инспекторы. айрықшабіртектілік назарда.пен Осы орайда жарқын болатынына сенім мол. Бұған істері жəне саласында əмбебап тіпті, стандарттар мен орындаудың практикалық кезеңі жылдар ішінде жүзден астам келмейтін адамдар əрқилы айтып, əр өтпелі кезеңді бастан кеше отырып, сарапшы жаңартылып, инвестиция салу дамуына оң мақаласын ықпалын тигізбек.

– қазақстандық арманға бастайтын жол» атты күшейтіліп, ендігі кезекте оларарта тек əлеуметтік, мемлекеттік дейін де талай дағдарыстар болған, оларжемқорлыққа басталғандығын көрсеткендігіне ұлттар мекендеұсынымдамалар жоқ. Əлемде бірде-бір қиырға тартады. Сақалына шіркей экономикасы нығайған мемлекетті қызмет түсті. Ал Елбасы сөзі халық мұның оданмен əрі ұлыстар саласының ішінде де ешқандай Өйткені, кез-келген саланы дамытуға қызметкер ғана емес, арасында талқылау қызу жүргізілуде. Сондай талқылау кеше Орталық ды Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың қарсы іс-қимыл ерекше назар аудартты. ген кең-байтақ Қазақстан өзінің ел осы саладағы сын-қатерлерге дайын ұялап, күн-түн бес қаруын асынып, ат аяғынан тұрғызды. жалғастырылатынына Яғни, Мемлекет басшысы нəсілдік, этностық қатыстылығына айрықша үлес қосушы – мемлекеттік беделді жəнеСоның үлгі сендіреді. тұтар тұлғаға коммуникациялар қызметінде өтіп, оған бірқатар сарапшысарабдал саясатының арқасында еркін агенттігінің ішінде бесқазірдің институттық рефор-қуатында ғасырлар бойы Н.Назарбаевтың жинақтап келе ата-бабамыздың рецептерге, модельдер мен жауаптарға «Ұлт Жоспары – үстінде жүрген армаҚазіргі таңда əлемде көптеген қауіп- қарамастан, елімізде Конституциямен өзінде толық жұмыс қызметкерлер. Сондықтан да, олардың айналмақ. Осылайша, мемлекеттік лар қатысты. еңсеріп келгенімізді ешкім де жоққа облыстық маның еңістеп негізгісі –кəсіпорынның бірлігі жатқан құндылықтарын басым пайыздан енді асқан еді.отырғандығы Елбасымызға бе иек емес. қазақстандық арманға бас-тайтын жол»ел қатерлердің орын алып і т і л геƏлемде н қ а з аəлі қ с тешкім а н д ыде қ төмірдің а рд ы ң ны ешкімге тəуелсіз, өз алдына бөлек тұрған келешегі Ендігі міндет ел дамуының шығара алмас. Əлемдік қаржы дағдарысы тартуда. халыққа қызмет саласы жетілдіріле отырып, департаменті Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ, қ а р ыбасым м - қ а тбағыттарын ы нсапалы а с т а р дқызмет ыіс зжүзінде е р көрсетуімен т - жарасқан ұлтымыздың негізі еткізіп, өтпелі кезеңді бастан кеше рахмет. Қазақстанда тұратын ұлттар осы саласын өлшеуге қабілетті қандай атты мақаласы қоғамымызда үлкен ж а с ы р ы н е м е с . С о н ы ң і ш і н д е барлығының да мүмкіншіліктері бар болу еді. Сол үшін жан-жағынан төнген бұдан да бетер кемелдене түседі деген жүзеге жағдайында дамуға бағытатқарушы, ұстаған қатар, ғының елдік жетекшісі, мүддені көздейтін елдегі қалыптастыру. сыбайлас жемқорлықтың басшысының міндетін «Егемен Қазақстан». теу асыруға орталы мен бірегейлігін отырып, экономикасы нығайған серпіліс туғызып отыр. Елбасы жаңа да бірқағидат жалпыға ортақ біртектілік пен экономикалық дағдарыстар сақталып отыр. Елбасы мен ұлыстардың өкілдерін мен бір əскери мақсат, деген жауларына қарсы тұрды, шабысса шасөз. Ал алға қойған міндеттерді іркіліссіз келіп тіреледі. Бұл бағытта да Қазақстан қарқынды бəсеңсітпей, елді Тəртіптік кеңес төрағасы. кəсіби, сыпайы, адал болуына жойылуына қол жеткізіледі. Қазақстан халқы Ассам блеясының «Ұлттың орындауға бірлігін нығайтудағы нық аяқтан тұрғызды», қазақстандық арманның мақсатымен əлем назарын өзіне өзбіртұтастық мақаласында елімізде жүріп жатқан индексін немесе формуласын бір мүддеге біріктіріп, мемлекетімізді бысты, жерінің бір пұшпағын жат та- қақтығыстар еңбек ұжымыныңмемлекетті ынтасы зор. Елбасы бəрін өлшеп-пішіп қойғандай еңселендірудің анықтап баса мəн берілген. Осы реформаларды жүзеге асыруда Ғылыми-сарапшылық кеңесіОсы төр- тұрғыдан Алдымен сөз жолдарын алған Қазақстан қандай іс-əрекеттерді жəне қандай деп атады Айгүл Кəкімбекқызы. бірге нақты жүзеге асырылу жолдарын аудартты. Осы тұрғыда оған қарсы қояр модернизациялау үдерісінің ойлап тапқан жоқ. Сонымен бірге, біздің бөлшектеуден аман сақтап қалды», де- қарқынды баны баспас үшін қидаласты. Əртүрлі Біздің Елбасы тапсырмаларын мүлтіксіз əсерге бөлейді. Бұдан артық не кеалған болатын. Ол Мемлекет басшыалғанда, бұдан былай «100 нақты қадамның» алғашқы орынбасары, социо-əкімшілік Р еЕлбасымыз с п у б л и к а с ыН.Ə.Назарбаевтың П р е з и д е н т і ағасының жоспарларымыз бар екенін атап Бұл ретте, 15 сарапшы қазіргі таңда да айқындап берді. Бес институттық əлеуетті тетік – еліміздегі бірегейлік «Қазақстан-2050» Стратегиясында біртектілік пен ұлт бірлігі саласындағы гендей ой айтқан болатын. Елбасының нəубеттерді бастан өткерді. орындауға деген нақты жауабымыз рек? Нақты жұмыс доктоістеу керек дер сы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Бес инс«Ұлт жо спары – қазақстандық логия ғылым дарының жанындағы Мемле кеттік басқару мемлекеттік қызметшінің мансабы қадамыбиылғы мемлекетті өтті. Қазақстан жылыкəсібилендіруге əлемде көптеген қауіп-қатерлердің реформаны, нақты қадам» – Ұлт жəне бірлікті қалыптастыруға екіарманға негізгі көрсетілген ең дамыған елдердің жұмыстарымыздың түпкі мақсаттары не«Ұлт Жоспары – қазақстандық Тарихы«100 қалың, оқулығы жұп-жұқа едім. Бағдарламалық мақалада «Ұлт тұтынушыларға ыстық су мен жылуды титуттық жүзеге арманға реформаны бастайтын жол»асыру атты ры Айгүл Сəдуақасова Елбасы академиясының Этнос аралық өз тəуелсіздігінің жиырма бес орын алып отырғандығын да оның біліктілігі мен жинақтаған жоспарын жүзеге асыру ғасыр соңына бағытталғаны бекер емес. Себебі, отыздығының қат арына кірумен ұстын тірек болуда. месе технократтық түрде бейнелегенде, бастайтын жол» мақаласындағы халқымыз бодандықтың қасіретін таржеткізу бойынша «100мұқият нақты оқып, қадам»таныстым. Ұлт Жос- Жоспарында экономиканың бірқатар белгіленген мөлшерде кідіріссіз ете Соның ішінде Тың мақаласын жəне ол былтырдан таман əлемдегі ең дамыған 30 елдің Оның біріншісі – Қазақстан халқы ұштасқандығына тəжірибесі арқылы жоғарылатылатын м е м л еБұл ке тбағытта т і к ə скəсіпорында і б и лтілге е н д ітиек руд е н кетті. күтілетін нəтижелер – ЭЫДҰ елдерімен табысы – ұлт бірлігіне тудай тартты. игеру кезінде қазақ «Реформалар жүйелі парында жəне күні кешегі «Қазақстан перспективалы секторларын дамы- болмақ. экономикалық дағдарыстар мен ұмтылған еліміз үшін Ассамблеясы бері нақты іспен жүзеге асырылып қатарына енуге институты. Жүзден астам Ш ы н д ы ғ ы н д а , Е л б а с ы а й т ы п болады. Мансаптық сатының əр басталатын реформа тұрғындардың ортақ. Біздің жолымыз – ол бірлік жолы өз елі, өз жерінде 30 пайызға жет- бастар жол» бөлімінен осы ақиқатқа жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, ре- ту бойынша шаралар қарастырылған. жұмыс қалыптасқанын мақтанышпен əскери қақтығыстар орынмаңызды. алып да біртектілік назар аударады. айрықша Ал бұл алар жаңғырулар этнос-тық топтар тұратын Қазақстан жатқандығына өткендей, бізатты Тəуелсіздіктің 25 Бірінші жəне азаматтық негізінде баспалдағында ол өзінің кəсіби экономикалық жəне азаматтық тағы да көз жеткізе түстік. айтуға əбден болады. Бұл үрдісті үзбей, пей қалды. Тəуелсіздік тұста да формалар, даму» Қазақстан халқына кезекте ол электр энергиясы отырғандығына дамен назар аудартты. серпін бермек. Былтыр бүкіл елімізде Қазақстан жаңаруларға жері –Қазақстанды олардың нақты Отаны.қоймайтын, Бұл жерде жылдығынаайқын жаңакөрініс арманмен ұлтты дəйектілікпен қалыптастыру жарамдылығын дəлелдеп отыруы ілгерілеуге белсенділіктерін арттыруға қуатты мойындай бағыт ұстаймыз десемтұрғыдан артық келгенде көсегеміздің көгеріп Жолдауында тапқанаяқ – секторына жəне энергиялық тиімділіктің Осы Елбасы халқы Ассамблеясының 20 азаматтық жылдығы б о лмақаласында атұрғаны ш а қ т а ншамалы «М ə ң г і«Бір лік Е «2015 жыл бүкілмен елімізге Елбасымыз аталған бес институты басқармасының төрағасы елл »– бір тағдыр» ұстаным жолы. Қазақстандықтардың бастық. Ал осы Ұлы арманға қол қажет. серпін беретіні анық. білген жағдайда өзін биік ұстағысы айтқандық болмас. Бұған ең орталықтың еді. Кешеелдің ғана дүниеден өткен абызыды. Енді, міне, Елбасының бұқаралық өсуіне қатысты», деп атап өтілген. барысында «Үлкен ел – Үлкен отбасы» басты құндылық ретінде ұрпағын қазірден бастап тəрбиелеу Қазақстан халқы Ассамблеясының институттық реформаның ең негізгісі – Мақсат Мұқанов, осы институт бірлігімізді сақтап келе жатқан елміз. біртектілігі мен біртұтастығын нығайжеткізуқұралдарында үшін біздің алдымызда «5 келетін талай мықты мемлекеттер ұлттар ақпарат жарияланған кезеңде қалыптыбіз жұмыс істеп дебірлігі С о нбізді д а й -қанаттандыра а қ , м е м л е ктүседі. е т т і к қысқы Жалпы айтқанда, өзіміздің мыз,жарасқан қазақтың ұстаған марғасқамыз Бұл бағдарламасы басталып кетті. Сонымен бірлігі екендігін ескерте кетіпті. сөзін үшін қандай жоспарларды жүзеге 20 жылдығы барысында «Үлкен ұлтымыздың негізі мен Бүгінгі таңда соны мақтан етеміз. Екінші төрағасының бірінші орынбасары туға бағытталған ТӨРТІНШІ РЕФОРинституттық жүзеге Себебі, «Ұлт Жоспары – реформаны қазақстандық арманға арасындағы бейбітшілік пен келісімнің да дəлел болады. Əбіш Кекілбаев Оңтүстікке келген қызметшілер этикалық мен осыортасында салада еңбек етемін. тұрғаны қазақстандық арманымызға қол қатар, жаңа əлеуметтік жобалар да Біздің татулығымыз деп рефорбірегейлігін қалыптастыруда асыруымыз қандай керектігі тірек де нақты ел –Үлкен отбасы» бағдарламасы – ол жалпыұлттық «Мəңгілік Əсет Ерғалиев жəне институттың МАНЫҢ мəні де дəл осында», деді. бастайтын жол» деген асыру бойынша 100 бағдарламалық нақты қадам» Өзім қаншалықты маңызды екендігіне сапарларының бірінде «Біз Тəуелсіздік жұмыс істейтін Ақтөбе жылунормаларды бұзуға əкелетін жəне жеткізе отырып, дамыған 30 елдің іске асырылып жатыр. Жалпы, елдегі малардың ішінде іс-əрекеттердің бірегейлік жəне атқарылып жатқанын көрсетіліпті. Əсіресе, Ел» үштілдік кетті. Сонымен идеясы. басталып Елбасы осы идеяны 2012 қатар, кəсіп керлікті дамыту орталығының Мемлекетжəне басшысының мақаласында Ұлт Жоспарын жүзеге облысы. кезінде мəнжаңа бермей, қазір еді. қырғи-қабақ – Ұлт жоспарын орындаудың зор электр алған тұста халқымыздың саны орталығы қаланы ыстық сумен Ақтөбе жемқорлық құбылыстар туындататын бірліктіпайымдауланығайту – қатарына еркін енетін боламыз. бірлік деген бағытты атап өтеді,жоспарларымыз жəне қандай бар40жайы жылы бірінші рет əлеуметтік айтқан Соның білім жүйесіне ауысу да нажобалар тұтастықты да Қазақстан директоры Нұрлан Құлбатыров рына халқы толықтай келісіп, асырудың мүмкіндіктерін қолға ұсміндеті тұр. басты мəселеге мақсат. Бірегейлікті азаматтық деді А.Сəдуақасова сөзін сабақтай зардан тыс қалмаған. Осы орай- іске асырылып жатыр. Жалпы, эконо микалық тұрғыдан бірлікті қалыптастыру нығайту бағытында жұмыс татқандай нақтылап берді, атқарылар негізінде жəне нығайту Аталған мақалада «Біз барлық түсіп. Осы бағытты қалыптастыру да сарапшы əлеуметтік, тіпті, елдегі тұтастықты жəне бірлік- келді. Атап айтқанда, Жоғарғы жасап келеді. Қазақстан – болашағы істердің ара-жігін ажыратып ұсынды жөніндегі тапсырмасы осы үшін екі негізгі тетік қалыптасқан. мемлекеттік қызмет саласының ті нығайту – басты мақсат. Негізі посткеңестік елдердің ішінде алғаш заң Елбасының шығару органы тарапынан айқын, ұлы мақсаттарды жүзеге асыруға деуге болады. Мені, мақаладағы «Əр құжаттар арқылы орындалды. Сонымен «Біріншіден, Қазақстан халқы ішінде де ешқандай нəсілдік, бірегей лік азаматтық негізінде қабылданған 59 заң экономиканың болып мемлекеттік қызметшілердің қауқары жететін, арманын ұрпақтың өз арманы бар, оларда тек қатар, бірегейлікті жəне орындай бірлікті Ассамблеясы институты. Жүзден этностық қатыстығына қарамастан қалыптасуы жəне нығаюы керек жаңа көрсеткіштермен дамуына жаңажəне кадрлық корпусын конкурс алатын мемлекет. Нұрсұлтан Əбішұлы жеке отбасылық игіліктерге ғана нығайту мен дамыту тұжырымдамасы, астам этнос тық топтар тұратын елімізде Конституциямен бекітілдеген Елбасының тапсыр ма сы негіз қалап отыр. Əсіресе, Елбасы жəне меритократия Біріккен ҰлттарАссамблеясының Ұйымының төрінде ұмтылыс көрініс таппайды.қағидаттары Оларда туған халқы даму Қазақстан жері олар дың нақты ген қазақстандықтардың барлығы- осы құжаттар арқылы іске асыҚазақстан рымақаласында шағын жəне орта арқылы қалыптастыруға кірістік. қазақ бизнеске, тілінде баяндама жасағанда осы жерге сүйіспеншілік сезімі, өз халқы тұжырымдамасы осы өткен жылдың Отаны. Бұл жерде «Бір ел – бір ның да мүмкіншіліктері бар де- луда», деді Айгүл Кəкімбекқызы. жалпы кəсіпкерлікке қазақстандық мемлекеттік мемлекеттің бір патриот азаматы ретінде соңғы күндері бекітіліп, үстіміздегі менҚазір Отанының бақыты туралы аңсар тағдыр» деген ұстанымымыз ген қағидаты сақталғандығын Сонымен қатар, бірегейлікті жəне ерекше ден қойылғандығы ерекқатты ше толқығанбыз. Кеше ғанажүргізіліп өзгеге боқ ы з мкөрінеді» е т т і д адеген м ы тойы у д ыкəдімгідей ң жаңа жылдың қаңтарынан бастап жүзеге айқын бен бірлігімізді сақтап келе атады. Елбасы өз мақа ласында бірлікті нығай ту мен дамыту аталды. Елімізде дан болып, есікреформалар көзіндехалқына жүрген, ішіндегі асырылуда. Қазақстан керегі де толғантты. кезеңі бастау алды» делінген. жатқан елміз. Бүгінгі таңда соны елімізде жүріп жатқан қарқынды тұжырымдамасы, Қазақстан халқы отырған халықаралық осы, яғни, өз мемлекетінің Тəуелсіздігі, ойын ашып айта тарапынан алмайтын, бұратана Шынында, ортақ Отанымыздың Яғни, Елбасының Жарлығымен мақтан етеміз. Екіншіден, бұл модернизациялау процесінің Ассамблеясының даму тұжырымқоғамдастық бағаланып, қсаналған уат т елімізде ылы ғ ы іскерлік м өкілі е н тбелсенділікті ұ р а қ т ымінбеде л ы артғы, ұлттың əлемдік бақыты болмаса, жекелеген адамдардың жалпыұлттық «Мəңгілік Ел» идея- «Қазақстан-2050» Стратегиясында дамасы осы өткен жылдың соңғы «Мемлекеттік қызмет туралы» Заң қауіпсіздігі мен халық берекелі, дəулетті, қазақтың екендігін таныбақуатты тұрмысынан не жылдың пайда? Біз1 сы. Елбасы осы идеяны 2012 жылы көрсетілген ең дамыған елдердің күн дері бекі тіліп, үстіміздегі тырумықты бағытында жеке бастамаларға қабылданып, ол осы сəулетті тұрмысы. Ұлт жоспарын тып, абыройымызды асқақтатты. Арман мұны тəуелсіздікбастап алған жылдары айқын бірінші рет айтқан еді», деп атап отыздығының қатарына кірумен жылдың қаңтарынан бастап жүзеге қолдау білдіріліп, инвестициялық қаңтарынан қолданысқа лайықты жүзеге асырып, діттеген межеге орындалады екен. Біз мақсаттарымызға сезіндік, қай жағымызға қарасақ та көрсетті Айгүл Кəкімбекқызы. ұштасып жатқандығына жəне ол асырылуда екені де аталды. т а р т ы м д ы е л г е а й н а л дыру енді. Ендігі жерде мемлекеттік бірге жете алсақ, біз жəне біздің ертеңгі бір үйдің баласы, бір қолдың саласындай ілгерілеу бар, іркіліс азайып келеді. Соның ішінде, негізгі елдің былтырдан бері іс жүзінде жүзеге Сондай-ақ, кешегі брифингте бағытында бірқатар іс-шаралар аппараттың арттыруда ойлаған, біз армандаған бірлігімізбен жетеміз. Нұрсұлтантиімділігін Əбішұлы қай салақ ұ н д ы л ы қ т а р ы н д ə р і п т е п , асып жатқандығына ден қойды. Э к о н о м и к а л ы қ з е р т т е у лұрпағымыз е р қолға біз алынуда. қолға алынған шаралар жүйені болашақтың табалдырығынан аттаймыз да қандай мүмкіндіктер мен резервдеп үміт етеміз. ж а нбар д а нсоған д ы р адейін т ү с едəлелдеп, т і н б ол аалға ды. ШЫМКЕНТ. тер Болат ЖҰМАКЕШОВ,

«Ақтөбе жылу-электр орталығы» акционерлік қоғамы бас инженерінің орынбасары.

айќындаєан басты маќала

БІРІНШІ ТӨРТІНШІ РЕФОРМА РЕФОРМА

қазақстандық біртектілік пен бірлікті нығайту

транспарентті және есеп беруші мемлекет қалыптастыру

«Мемлекеттік қызмет туралы» жаңа Заң негізінде мемлекеттік біртектілік пен біртұтастық бойынша бүкіл жұмысты біз аппараттың тиімділігін арттыру Қазақстан халқы Ассамблеясы айналасында түзетін боламыз қазақстандық біртектілік – мемлекеттің, қоғамның, жекелей алғанда, әрбір азаматтың табысының біртектілігі

қарастырылған барлық шараларды орындау мемлекеттік органдардың шешім қабылдау үдерісіндегі мөлдірлігін арттырып, жергілікті өзін өзі басқару жүйесін дамытуға ықпал ететін болады

Болашақтың Біртұтас Ұлтын нығайтудың екі негізі

МЕМЛЕКЕТТІ КӘСІБИЛЕНДІРУ

мемлекеттік қызметшіге еңбекақы төлеудің жаңа Қазақстан тәуелсіздігінің ширек ғасырында тек достығы берік халық қана жүйесі оның біліктілігі мен дамудың адам сенгісіз биіктерін бағындыра алатынын көрсетіп берді атқаратын жұмысының сипатына, көлемі мен нәтижесіне байланысты Біздің еліміз өзінің дамудың табысты моделімен тұрақтылық, бейбітшілік заңда саяси мемлекеттік қызметшілер ауысқан заң тұрғысынан бекітіледі және келісім қаншалықты маңызды екенін көрсетіп отыр кезде мемлекеттік аппараттың автономдығы мен

«

қызмет көрсету сапасына Үкімет өкілі жаңа Корпорация « Мемлекеттік болып табылатын ортақ Провайдер, сондай-ақ, ҮЕҰ құратын арнаулы қоғамдық кеңес бақылау жасайтын болады »

»

тұрақтылығы қағидаты нақты жазылған

ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ аса нәтижелі АССАМБЛЕЯСЫ қызмет

оны нығайтып және көбейтіп, ұрпақтан ұрпаққа беру керек

ЭЫДҰ ЕЛДЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІН ЕНГІЗУ

КҮРЕТАМЫРЛЫҚ БАСЫМДЫҚТАР біртұтас азаматтық, Мәңгілік Ел жалпыұлттық құндылықтары қағидатында, Тәуелсіздік жылдары ішіндегі біздің жетістіктерімізді жұмылдыру, мемлекеттік сондай-ақ, үш тұғырлы тіл мәдениетін енгізу қызметшілердің негізінде Қазақстан қоғамын дамыту арқылы ортақ біртектілік пен ел бірлігін нығайту

жаңа этикалық кодексі жасалды

ИНСТИТУТТЫҚ НЕГІЗ біртектілік пен халықтың бірлігі негізінде біртектілікті нығайту үшін институттық негіз құру мақсатында заңдар, Президент жарлықтары, Үкімет қаулылары, Мемлекеттік хатшы өкімдері пішімінде бірқатар құжаттар әзірленді өзгерістер мен толықтырулар енгізілді • «Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы» Заңға • «ҚР-ның мемлекеттік рәміздері туралы» Конституциялық заңға • мәдениет және тарихи-мәдени мұра мәселелері жөніндегі заңнамаға • туризм мәселелері жөніндегі заңнамаға • үкіметтік емес ұйымдар қызметі мәселелері жөніндегі заңнамаға «Қайырымдылық демеушілік және

меценаттық қызмет туралы» жаңа заң негізінде және еңбекке ақы жаңа Заң қабылданды төлеудің жаңа жүйесі енгізілгеннен кейін «Б» корпусының әкімшілік мемлекеттік қызметшілерін жаңа біліктілік талаптарына сәйкестігі бойынша кешенді аттестаттаудан өткізу жоспарланған

заңның арқаулық нормалары құқық қорғау органдарына да қатысты болады

біртектілік пен біртұтастық тек нақты факторларға – меритократияға, кәсіби мемлекеттік аппараттың тиімді жұмысына, заңның үстемдігін қамтамасыз етуге, экономикалық өсімге, есеп беретін мемлекеттің транспарентті жұмысына ғана арқа сүйей алады тәжірибе мәдениет пен білім беру саласын

этикаәлеуметтендіру бойынша жаңғырту үшін, жастарды және шенеуніктер ортасында этикалық өкілетті патриоттық тәрбие беру үшін өкілдер бейімделген нормаларды бұзуға әкелетін және институтын құру жемқорлық құбылыстар туынкөзделіп отыр дататын жағдайлардың алдын алу бойынша қатаң шаралар қарастырылған үш жаңа тұжырымдама жасалды • біртектілік пен бірлікті нығайту мен дамыту • Қазақстан халқы Ассамблеясын 2025 жылға дейін дамыту • дене тәрбиесі мен спортты 2025 жылға дейін дамыту өзгерістер енгізілді • Мәдени саясат тұжырымдамасына • тілдердің дамуы мен қызмет етуі мемлекеттік бағдарламасына жасалды • туристік саланы дамытудың тұжырымдамасы • Үш тұғырлы білім беруді 2020 жылға дейін дамытудың жол картасы қызметшілердің

қазақстандық музейлер мен мемлекеттік рәміздерді пайдалану жүйелерін жаңғырту бойынша жұмыстар жүргізілуде

аттестаттау кезеңінде жеке Іс-қимыл жоспары шеңберінде мемлекеттік қызметке мемлекеттің ҮЕҰ-лармен өзара ісқимылын нығайту конкурстар орналасуға өткізуге мораторий жарияланатын болады мерекелердің біртұтас Ұлттық күнтізбесін жасау

бойынша жоспарлар жүзеге біліктілігін мыналар асырылуда Үкімет Қазақстанның ұлттық брендін 3 жылда бір реттен кем • қазақстандық БАҚ-тарды ілгерілету бойынша Іс-қимыл жаңғырту, жоспарын бекітеді болмайтындай етіп міндетті • Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы арттырып отыру заң идеясын ілгерілету, бірқатар мәдени-ағарту және тұрғысынан бекітіледі •ақпараттық жобалар

1995 жылдың желтоқсанында бұл құжат тек Қазақстан үшін ғана емес, сондай-ақ, бүкіл ТМД кеңістігі үшін инновация болды

МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ НАҚТЫ НӘТИЖЕЛЕРГЕ ҚОЛ ЖЕТКІЗУГЕ БАҒДАРЛАНАТЫН БОЛАДЫ

ҮШІН» МЕМЛЕКЕТТІК КОРПОРАЦИЯСЫ ҚҰРЫЛАТЫН БОЛАДЫ

Бұл жаңа құрылымға қазір жұмыс істеп тұрған «Халыққа қызмет көрсету орталығы», «Жылжымайтын мүлік орталығы», «Жер кадастры ғылыми-өндірістік орталығы», «Зейнетақылар төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық» республикалық мемлекеттік кәсіпорындары біріктіріледі

Мемлекет басшысының Жарлығымен

жасампаз қазақстандық патриотизмнің негізін біз өзіміздің ұлы істерімізбен қалыптастырдық

Қазақстан барлық посткеңестік елдердің ішінде алғаш болып мемлекеттік қызметшілердің жаңа кадрлық корпусын конкурс және меритократия қағидаттары арқылы қалыптастыруға кірісті

ҚОҒАМҒА ЕСЕП БЕРЕТІН АШЫҚ МЕМЛЕКЕТ

министрлер мен орталық атқарушы органдардың жауапты хатшыларының өкілеттіктері егжей-тегжейлі дәлдеп ажыратылған

болашаққа жалпыхалықтық сенім көрініс тапқан

2016 жылы бүгінде «Б» корпусына кіретін мемлекеттік қызметшілердің Көпэтностық – біздің еңбекақысы ортақ ұлы қазынамыз жоғарылайды

мемлекеттік қызметтің реформасын біз алғашқы заңнамалық акт – Президенттің «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызмет туралы» заң күші бар Жарлығы қабылдануының 20 жылдығы тұсында жүзеге асыра бастауымыздың «ҮКІМЕТ АЗАМАТТАР нышандық мәні бар

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ МӘҢГІЛІК ЕЛ ИДЕЯСЫ

жүйені 2017 жылдың 1 қаңтарынан үшін бонусбастап енгізу тар төлеу жоспарланып қарастырылған қазақстандық 100 этноста 100отыр ден кем емес, айрықша және қайталанбас ерекшеліктері бар, олар біздің Біртұтас Ұлтымызға тамаша артықшылықтар береді

БЕСІНШІ РЕФОРМА

ҚАЗАҚСТАНДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТІҢ респонденттер мен әкімшілік жыл сайын Үкімет, министрлер, көздердің сапалы статистикалық әкімдер үшін мемлекеттік органның ДАМУЫНДАҒЫ ЖАҢА КЕЗЕҢ мәліметтерді бергені үшін әрбір құрылымдық бөлімшелеріне

дейін мақсатты индикаторлар лық Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі министрлік, оныңқабылданатын болады қара а халыдарттарғ құрылымында – Жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың н а ст делген ұлттық бюросы құрылды негіз бүкіл мемлекеттік мемлекеттік қызмет жүйесі жаңғыртылды қызмет көрсетулердің 2017 жылдың соңына дейін берілуі

Азаматтар мемлекеттік қызмет көрсетудің ортақ провайдеріне ғана өтініш береді

МЕМЛЕКЕТТІК СТАТИСТИКАНЫҢ НАҚТЫЛЫҒЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛЕДІ

жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жүйесі жаңғыртылды жемқорлық көріністерінің алдын алуға бағдарланған

барлық мемлекеттік қызметшілер өздерінің басшылығы бекіткен жеке жоспарлар бойынша жұмыс істейді лған ңарты әне ж ің жа метт ерлерін қ з ы қ б ң мансаптық дәреже, олардың тік біліктілігі, лы екетжәне згі ше дың бар бойыннегіоған атқаратын функциясы мемл лінің қару тейту бекітілген өкілеттіктер ті бас ілігін күш ардың ре моде екнегізінде т е д лд мемлекеттік қызметшілердің ағымдағы мемл сінің тиім -қимы іс ғы үйе н ажүйесін тапсырмалардыжорындау р ы дайд да жеңілдету де маңызды ша о ін айқын тәртіб

жауапкершілігін арттыру 2 016 1 қаң жылдың та күшін рынан е ен нормативтік-құқықтық ді актілерге тиісті өзгерістер мен толықтырулар енгізілді

«Мемлекеттік қызмет туралы» жаңа Заң

Жаң а қарс жемқор л ы бір м заңнам ыққа өзар езгілде амен а ба және й қабыланыста лдан ды

Мемлекеттік қызмет көрсету сапасына Үкімет өкілі жаңа МЕМЛЕКЕТ БАСШЫСЫНЫҢ ТАПСЫРМАСЫ БОЙЫНША Корпорация болып табылатын күрес МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ҚҰЖАТТАРЫНА ортақжемқорлыққа Провайдер, сондай-ақ, ҮЕҰ дәйектірек және жүйелірек сипат алатын құратын арнаулы қоғамдықболады кеңес РЕВИЗИЯ МЕН ОҢТАЙЛАНДЫРУ ЖҮРГІЗІЛДІ бақылау жасайтын болады

Бұл оларды ұсынудың мөлдірлігін қамтамасыз етіп, қажетсіз әкімшілік мемлекеттік әкімшілік кедергілерді және сұрау мансабы салынатынқызметшінің құжаттар оның біліктілігі және тізімін қысқартады

жинақтаған тәжірибесі есепке алына отырып құралады

БЮДЖЕТ КОДЕКСІНЕ ӨЗГЕРІСТЕР МЕН ТОЛЫҚТЫРУЛАР ҚАБЫЛДАНДЫ

мансаптық сатының әр баспалдағында ол өзінің кәсіби жарамдылығын дәлелдеп отыруға тиіс болады

негізділік

барлық деңгейлердегі бағдарламаларды жоспарлауда, әзірлеуде және асыруда ЭЫДҰ мемлекеттік қызметжүзеге ке орналасу тек ұсынымдамаларына негізделген 5 шешуші қағидат кешенді іріктеу мен жұмысты тек– негізділік, сабақтастық, транспаренттілік, мониторинг төменгі лауазымжәне бақылауды нақты сақтау дардан бастаудың қажет

бақылау

нәтижелері бойынша мүмкін болады жұмыс тәжірибесі жекелеген мемлекетмемлекеттік қызметшілер ро- мемлекеттік мемлекеттік тік органдарға қызметшінің мансаптық тацияларының мүмтүпкі нәтижелерге қол органдардың құрылым ілгерілеуінің басты көлбеуіненжәне штат саны бойжеткізу үшінкіндігі бюджет шарты болады және тігінен олардыынша шешімдер қаржыларын шұғыл және мұнда да тек қыз меттік баспанамен қабылдауда түрде қайта бөлу құқы конкурстық негізде қамтамасыз ете отыберілді өкілеттіктері кеңейтілді жүзеге асырылады рып қарастырылған

мониторинг

5 шешуші қағидатты есепке алғанда, аумақтарды дамыту бағдарламалары да қайта пішімделуі тиіс мемлекеттік қызметке сабақтастықашық конкурс арқылы және барлық жаңа Кадр саясаты жөніндегімемлекеттік ұлттық комиссияның шешімі және үкіметтік бойынша келісімшарттық бағдарламалар негізде мемлекеттік емес Премьер-Министр сектордағы басқарушылар басқаратын қатарынан азаматтар және консультативтікшетелдік менеджерлер кеңесу органдатартыла алады рымен қаралуы тиіс

транспаренттілік

9 а тар, 2016 жыл

www.akjolgazet.kz

3

ҰЛЫ АРМАНЫ АРМАНҒА БАСТАЙТЫН ЖОЛ» ЖАҢА ЕҢБЕГІН ҚЫЗУ ҚОЛДАУДА

АГРАРЛЫҚ СЕКТОРДА КЕДЕРГІЛЕР АЗАЯДЫ Рахманəлі ƏБДІҚАДЫРОВ, «Құлан-Дəн» несие серіктестігінің директоры, «Ерен еңбегі үшін» медалінің иегері, ауданның Құрметті азаматы. Елбасы Н.Ə.Назарбаев «Ұлт Жоспары – қазақстандық арманға бастайтын жол» атты мақаласында экономиканы дамытудың жолы шағын жəне орта бизнеске қолдау көрсету екенін атап көрсетті. Біз Тəуелсіздігіміздің 25 жылдық белесінде кəсіпкерлікті дамыту – нарықтағы импортқа тəуелділікті азайту жəне жұмыссыздықпен күрестің бірден-бір тетігі болатынына көзіміз жетті. Мемлекет басшысының қолдауымен шағын бизнес айтарлықтай дамып, отандық өнімдердің үлес салмағы артты. Əсіресе, ауыл шаруашылығы саласында. Дамыған мемлекеттер шағын жəне орта бизнеске қолдау көрсетумен қатар, тиісті деңгейде қорғайды. Бұл елдердің экономикасының табыстылығының сыры да осында. Жалпы, кəсіпкерлікті қорғау əрі қолдау экономиканың маңызды қағидаты болып табылады. Бұл – əлдеқашан дəлелденген қағида. Енді біздің елімізде де Президент ұсынған бес институттық реформа аясында кəсіпкерлер құқығы қорғалатын болады. Елбасы ұсынған «100 нақты қадам» – Ұлт жо спарының «Индустрияландыру жəне экономикалық өсім» атты үшінші бағытында экономиканы əртараптандырудың нақты қадамдары көрсетілген. Мемлекет басшысы осы реформаны бюрократтық шығынсыз жүзеге асыруды талап етіп отыр. Аграрлық секторда əкімшілік кедергілерді қысқартудың жолын да ұсынды. «Фермерлік пен бүкіл аграрлық секторды дамыту үшін айтарлықтай ынталандырушы күш Жер кодексіне енгізілген өзгерістер болды. Жаңа құқықтық нормалар жұмыс істеп тұрған 224 мыңнан астам агроөнеркəсіптік кешен субъектілеріне олар жалға алған 97,4 миллион гектар жерді жекеменшікке алуға мүмкіндік береді», – деді Елбасы. Иə, бұл – ауыл шаруашылығын дамытудың тетігін жақсы білетін шаруалар үшін үлкен мүмкіндік. Ауылда шаруашылық ісін инновациялық жүйе арқылы өрге бастырып жүрген шаруа қожалықтар баршылық. Олар несие ұйымдарынан қаржы алып, жаңа техникалар сатып алып, сала ісін дамытуда батыл қадамдарға баруда. Осындай аграрлық құрылымдар енді жалға алып отырған жерінің кадастрлық құнының 50 пайызы көлемінде 10 жыл мерзімге бөліп-бөліп төлеп, жекеменшікке алуына болады. Өткенге көз жүгіртсек, осыдан он жыл бұрынғы шаруалардың жай-күйі қазір оңалды. Бұрын егін егіп, бау-бақ өсіруге техниканың ескілігі, жанар-жағар май жеткіліксіздігі, қаражаттың тапшылығы қолды байлайтын. Ал бүгінде шаруа қожалық басшылары несие ұйымдарын таңдап, өзіне қолайлысынан қаржы алады. Ауыл шаруашылығын дамыту бағытында қабылданған бірнеше мемлекеттік бағдарламалар бар. Т. Рысқұлов ауданы.

АУЫЛ ӘКІМДЕРІНІҢ ҚОЛЫ ҰЗАРАТЫН БОЛДЫ Айтжан ƏБДІБАЕВ, Қасық ауылдық округінің əкімі.

М е м л е ке т б а с ш ы с ы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Ұлт Жо спары – қ а з а қ с т а н д ы қ а рм а н ғ а б а с т а й т ы н жо л » ат т ы мақаласын өткен жылы мамыр айында жарияланған «5 институттық реформа – 100 нақты қадам» – Ұлт жоспарының» жəне желтоқсандағы «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму» атты қазақстандықтарға Жолдауының заңды жалғасы деуге болады. Онда Ұлт Жоспарының негізгі тұстары таразыланып, егжей-тегжейлі түсіндірілген. Мақалада Елбасы «Мемлекетті, экономика мен қоғамды дамыту үшін қағидатты жаңа құқықтық орта қалыптастыратын 59 заң күшіне енді, бізге тарихымыздағы бұрынсоңды болмаған ауқымдағы ұлттық заңнамаға өзгерістерді бағамдау маңызды» деп жазды. Мемлекет басшысы сонымен қатар, Тəуелсіздіктің 25 жылдығына жаңа қазақстандық арманмен аяқ басқанымызды, оның басты мақсаты жүзеге асырылып жатқан «2050» Стратегиясымен пара-

пар екенін жəне өзіміздің жаңа арманымызға қарай жақындауды Бес институттық реформаны жүзеге асыру бойынша «100 нақты қадам» – Ұлт жоспарын жасаудан бастағанымызды атап көрсетті. Мемлекеттің əр саланы дамытуға барынша жағдай жасай беретінін де жазды. Оның ішінде жергілікті өзін-өзі басқарудың тетіктерін жетілдіруге де баса мəн берілген. Мақаланың «Қоғамға есеп беретін ашық мемлекет» қалыптастыруға бағытталған бесінші реформасы бірнеше түйінді міндеттерді шешуге тура келетінін ескертеді. Мəселен, «Халыққа қызмет көрсету орталығы», «Жылжымайтын мүлік орталығы», «Жер кадастры ғылымиөндірістік орталығы», «Зейнетақылар төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық» республикалық мемлекеттік кəсіпорындарын корпорацияға біріктіру арқылы азаматтар мемлекеттік қызмет көрсетудің ортақ провайдеріне жүгіну мүмкіндігін алады. Бұл дегеніңіз қажетсіз əкімшілік кедергілерді жояды, талап етілетін құжаттар санын азайтады. Осылайша бұл қызметтегі жұмыстардың мөлдірлігі, азаматтарға қолжетімділігі қамтамасыз етіледі. Сондай-ақ, биылдан бастап үш сатыда жергілікті өзін-өзі басқару органдарына қосымша өкілеттіктер берілетіні айтылды. Мұның үшінші сатысында жергілікті өзін-өзі басқарудың өкілді органын құру, халқының саны екі мыңнан кем емес елді

мекендерде жергілікті өзін-өзі басқарудың дербес бюджетін енгізу жəне қоғамдық маңызды мəселелерді қамтитын жергілікті бюджеттердің жобалары бойынша азаматтардың ұсыныстарын қарау ресімдерін енгізу қарастырылған. Жеке бюджеті құрылуынан əкімнің қолы ұзарып, біраз шаруаны өздері шешуіне мүмкіндік алатынына біз өз тəжірибемізден көз жеткізіп отырмыз. Мəселен, жергілікті салықтардан былтыр жеке есепшотымызға 2 миллион 600 мың теңге түсті. Əкімдік жанында құрылған қоғамдық кеңеспен ақылдаса отырып бұл қаражат есебінен Мəдениет үйіне музыкалық аппаратура жəне көмір, мектепке спорттық жабдықтар сатып алынып, жылдар бойы күтім жасалмай келген көше жарықтарына техникалық күтім жасалды. Ал биыл бұдан да көп қаражат жиылып, талай шаруаның басын қайыруға сеп болады деп ойлаймыз. Осылайша, бұрын жоғарыға жалтақтаумен жүретін ауыл əкімдері округтегі шешімін күткен біраз шаруаны өз беттерінше шешуге мүмкіндік алып отыр. Аудан орталығына таяу біздің ауылдық округте оннан аса ұлт өкілдерінен төрт жарым мыңнан аса халық тұрады. Бұл – сегіз жүзге тарта аула. Демек, осылайша біз дербес бюджетімізді қоғамдық кеңестің ұйғарымымен кезегін күтпейтін мəселелердің шешімін табуға жұмсайтын боламыз. Ауыл тұрғындарының

ЗАҢ ӨЗГЕРСЕ, ҚОҒАМ ДА ӨЗГЕРЕДІ Шовкат Таштамиров, Тараз қаласы прокуратурасының бөлім басшысы. Е л б а с ы Н.Ə.Назарбаевтың «Ұлт жоспарын» жүзеге асыру бойынша жариялаған «Ұлт Жоспары – қазақстандық арманға бастайтын жол» атты мақаласы өз уақтысында жарияланған жəне аса құнды құжат деп есептеуге əбден тұрарлық. Даму даңғылына түсіп келе жатқан еліміз үшін алдағы уақытта да түрлі салаларда жаңару мен жаңғыртудың жаңаша

идеяларын қолға алып, тəуекелмен үлкен істерге бел буып кірісу қажет. Аталған мақалада «Құқық тəртібі жəне заңдылық» деп аталатын екінші реформа азаматтардың құқықтарын қорғау мен заңдардың орындалуын қадағалаудың, сот жүйесінің жаңаша талаптарға сай жұмыс істеуіне бағытталып отыр. «Екінші реформаның мəні тəуелсіз сот төрелігі мен Қазақстанның бүкіл құқық қорғау жүйесінің тек қана азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуге, заңдарды қатаң орындауға жəне құқық тəртібін нығайтуға бағытталуға тиістігінде» деген Елбасы бұл бөлімде еліміздегі сот жүйесі жұмысының барынша халыққа қолайлылығын қарастырған. Сондай-ақ, барлық құқық қорғау органдарының жəне бəрінен

бұрын полицияның адамдардың мүддесі мен құқықтық тəртіпті нығайту қызметінде тұруына қол жеткізуге ерекше көңіл бөлінген. «Бұл үшін жергілікті билік органдары мен жергілікті қоғамдастықтарға есеп беретін жергілікті полиция қызметі құрылады. Осындай қызмет тұтастай Экономикалық ынтымақтастық жəне даму ұйымына мүше бірқатар елдерде өзін жақсы танытты. Жергілікті полиция қызметінің қарауына қоғамдық тəртіп күзеті, тұрмыстық қылмысқа қарсы тұру, жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен ұсақ құқық бұзушылықтарға атымен төзбеушілік мəселелері беріліп отыр. Осы жаңалықтар жаңа заңнамада көрініс тапқан. Онда, сондай-ақ азаматтардың этикалық нормаларды бұзған полициялардың үстінен түсірген арыз-

дені жүзден аса шаруа қожалықтары мен екі жауапкершілігі шектеулі серіктестік құрамында жұмыс істеп, несібесін айыруда. Ауыл көркі жыл өткен сайын жақсарып келеді. Жаңа, сəулетті тұрғын үйлердің қарасы көбеюде. Қасықта 640 орындық мектеп, мектеп ішінде елу орындық шағын орталық, одан бөлек, 75 орындық балабақша, дəрігерлік амбулатория, мешіт, Мəдениет үйі, пошта бөлімшесі тұрғындарға қызмет көрсетеді. Өткен жылы ауылдық Мəдениет үйіне 109 миллион теңгеге күрделі жөндеу жүргізілді. Көшелер жарықтандырылып, жолдар жөнделуде. «Қордай - Шу» табиғи газ магистралінің ашылуымен ауыл үйлерін газдандыру қолға алынып, төрт жүзден аса үйге газ кіргізілді. Былтыр төрт кəсіпкер өз қаражаттары есебінен сауда орындарын ашқан болса, енді тойхана жəне үлкен сауда орталығын салып жатқан ауыл азаматтары биыл жерлестеріне жаңа қызмет түрлерін ұсынбақ. Ұлт жоспарының орындалуының барлық əдіс-тəсілдері қолмен қойғандай егжей-тегжейлі айтылған Елбасы мақаласы елдің ертеңгі күнге деген сенімін нығайтып, болашаққа бағдарымызды айқындап берді. Бұны жергілікті өзін-өзі басқаруды нығайтудың кезекті қадамдары деуге болады. Қордай ауданы.

шағымдарын қарайтын қоғамдық кеңестер мен өзге де консультативтік-кеңестік органдар жүйесін құру қарастырылған» деп атап көрсеткен Елбасы өз мақаласында. Елбасы бастамасымен құрылатын бұл жаңа қызмет түрі ел арасындағы көптеген даулы мəселелердің оңды шешілуіне, түрлі деңгейлерде орын алып отырған заң бұзушылықтар мен құқық бұзушылықтардың алдын алып, тəртіпсіздіктің біршама азаюына жол ашар еді. Сонымен қатар, Елбасы айтқан «Қылмыстық құқық бұзушылық картасы» интернет-порталының іске қосылуы да жаңа заңның жұртқа тиімділігін түсіндіруде ықпалды бола түсері анық. Осылайша, дамыған елдер қатарына ену саясаты өз жемісін беретініне сенім мол. Өйткені, халықты күшейтілген заң шеңберінде өмір сүріп, ортақ құндылықтарға жауапкершілікпен қарауға үйрету арқылы қай салада да тəртіп пен тазалық орын алмақ. Тараз қаласы.

4

9 а тар, 2016 жыл

www.akjolgazet.kz

ҚАЗАҚСТАНДА ЖАСАЛҒАН

ТҰТЫНУШЫЛАР «ТА-МАК» ӨНІМДЕРІН ТАҢДАЙДЫ «АРЗУ» ЖАЙМАЛАРЫ – ОТАНДЫҚ ҮЗДІК ТАУАР (Соңы. Басы 1-бетте). Нарық заңы қатал. Өндірілген өнім сапалы əрі бағасы қолжетімді болуы тиіс. Онсыз бəсекелестікке төтеп беру қиын. «Та-Мак» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі осындай сынақтардың бəрінен өте білді. Гүлмира Қоңқашева басқаратын серіктестік 2004 жылы макарон өнімдерін шығаратын цех ашып, сапасы импорттық өнімдерден кем түспейтін жайма əзірлеу тəсілін екі жылдың ішінде меңгеріп, кəсіпорынды іске қосады. Үшінші жылы Таразда шығарылатын жаймалар Орталық, Батыс жəне Шығыс Қазақстан облыстарына кең тарала бастайды. 2008 жылы макарон өнімдерінің басқа да түрлерін шығаруды қолға алады. Сол жылдың өзінде облыс көлемінде «Үздік азық түлік өндірісі», республикалық «Алтын сапа» конкурсының лауреаты атанған «Та-Мак» ЖШС 2009 жылы «Халық таңдауы», 2010 жылы «Алтын көшбасшы» аталымдары бойынша жеңіске жеткен. Халықаралық ХАССП жүйесі – тамақ өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің жаңа

ЗАМАНЫНА САЙ ЗАҢЫ

ЖАҢА ЕҢБЕК КОДЕКСІ ӘЛЕМДІК ОЗЫҚ ТӘЖІРИБЕЛЕРГЕ НЕГІЗДЕЛГЕН Ө т ке н ж ы л д ы ң қ а р а ш а а й ы н д а парламенттен қолдау тауып, Мемлекет басшысы Н.Ə.Назарбаевтың қолы қойылған заң – жаңа Еңбек кодексі 1 қаңтардан бастап күшіне енді. Ендігі жерде еңбек қатынастарына мемлекеттің араласуы барынша қысқарып, жұмыс берушінің жауапкершілігі арта түсетін болады. Бір айта кетер жайт, жаңа кодекс Елбасымыз айқындаған бес институционалдық реформасындағы тапсырмаларды іске асыруға бағытталған. Жа ң а қ ұ ж ат т ы ң а рт ы қ ш ы л ы ғ ы – еңбек қатынастарын реттеудің жаңа моделін қамтумен қатар, əлемдегі озық елдердің тəжірибесіне сүйене отырып, Халықаралық еңбек ұйымының, Экономикалық ынтымақтастық жəне даму ұйымының еңбек стандарттарына сай негізделуінде. Еңбек кодексінің негізгі жаңалықтарына қысқаша тоқталсақ, Үкімет жұмыс берушінің қызметкер қабылдауына немесе жұмыстан босатуына, қажеттілік бойынша кадрлық өзгерістер жасауына жəне еңбекақы тағайындауына еркіндік береді. Мемлекет тек бұлардың ашық əрі əділ жүруін ғана қадағалайды. Жұмыс берушінің еңбек шартын белгілі бір

кезеңге (12 айдан кем болмайтын), сол сияқты белгісіз бір мерзімге де жасау құқығын беру ұсынылады. Егер мерзімді еңбек шарты (бір жылға немесе одан астам) жасалған жағдайда жұмыс берушіге ол шартты қайта жасауға құқық беріледі. Бірақ, мұндай шартты сол мерзімге екі реттен аса қолдануға болмайды. Сынақ мерзіміне байланысты жұмыс берушіге кез-келген санаттағы азаматтарды жұмысқа қабылдаған кезде сынақ мерзімін белгілеу құқығын беру жекелеген санаттағы азаматтарды (18 жасқа толмаған тұлғаларды, жұмысқа алғаш рет кірген оқу орындарының түлектерін, мүгедектерді) жұмысқа қабылдауға жұмыс берушіні ынталандыру қажеттілігінен туындап отыр. Өйткені, бұрын осы шектеулер олардың жұмысқа орналасуына кедергі болған еді, яғни, жұмыс беруші көбіне оларды жұмысқа қ а б ы л д а ма й т ы н . С о н ы м е н қ ат а р , экономикалық қиындықтарға байланысты жұмыс берушінің жұмысшыларды қысқартуына құқық берілген. Бірақ, оның өзіндік шарттары бар. Қысқаша айтқанда, жаңа Еңбек кодексі еңбек қатынастары саласында жұмыс беруші мен қызметкерлер арасында

мемлекеттік араласу шегін айқындауды, еңбек қатынастары субъектілерінің рөлі мен жауапкершілігін жіктеуді ұсынады. Кодексте жұмыс берушілер үшін, бір жағынан, белгілі бір көлемде жұмысқа жалдау, кадрлық жылжу, жұмыстан босату, қызметкерлерінің еңбек жағдайлары мен еңбегіне ақы төлеу рəсімдері жеңілдетілген. Екінші жағынан, қызметкерлердің базалық еңбек мүмкіндіктері мен құқықтары белгіленіп, жеке ұжымдық шарттар мен келісімдер арқылы кеңейту көзделген. Сондай-ақ, ендігі жерде жұмысшы 63 жасқа толса, бір ай ішінде жұмыс берушімен оның арасындағы еңбек қарым-қатынасы тоқтатылады. Əйтсе де, зейнет жасына жеткен адамның жұмыстан босатылуы, не болмаса орнында қалуы жөніндегі соңғы шешім жұмыс берушінің еркінде. Сонымен бірге, зейнеткерлік жасқа жеткен қызметкер үшін еңбек шартын жыл сайын ұзартып отыру мүмкіндігі де бекітілген. Айгерім МҰСТАФАЕВА, облыс əкімдігінің еңбек инспекциясы басқармасының бас маман-заңгері, мемлекеттік еңбек инспекторы.

ПРОКУРАТУРА ПӘРМЕНІ АРҚАСЫНДА 8799 АЗАМАТТЫҢ КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ҚҰҚЫ ҚОРҒАЛДЫ

АЛҒЫС

ОБЛЫС БАСШЫСЫНА РИЗАМЫЗ Облыс орталығының Тараз қаласынан қозы көш жердегі Байзақ ауданы халқы əлі күнге «көгілдір отынға» зəру болып отыр. Біз бұл мəселені талай жиындарда көтердік. Облыстың бұрынғы басшыларының да алдында болдық. Бірақ, шешімін таппай келді. Жақында бір топ қария осы мəселені көтермекке облыс əкімі К.Көкірекбаевтың қабылдауына жазылдық. Бізді жайдары қабылдаған облыс басшысы айтқан уəжімізді мұқият тыңдады. Біз аудандағы 21 ауылдың көгілдір отынға мұқтаж екендігін алға тарттық. Кəрім Нəсбекұлы сол заматта тиісті орындарға қоңырау шалып, сөйлесіп жатты. Мына дағдарыс кезеңінде қалай болар екен деп жүрексініп отырдық. Түсінгеніміз, жобалық-сметалық құжатты əзірлеу үшін 78 миллион теңге қаражат қажет етеді екен. Облыс əкімі мəселені сол жерде шешті. Биылғы жылы тиісті қаражат бөлініп, газдандыру жұмысы қолға алынатын болды. Біз, қариялар Кəрім Нəсбекұлына батамызды беріп, алғысымызды жаудырып, риза болып шықтық. Бір топ қариялар атынан: Ермек ТОҚЫМБАЕВ.

Б

Тараз.

Кеше Тараз қаласының прокуроры Бағлан Телеу бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерімен брифинг өткізіп, 2 0 1 5 ж ы л ы ат қ а р ы л ғ а н жұмыстарының есебін берді. Қала прокурорының айтуынша, былтыр қылмыспен жəне жемқорлықпен күресу, азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандығын қ о р ғ ау с ы н д ы б і р қ ат а р бағыттар бойынша ауқымды жұмыстар атқарлған екен. Өткен жылы Тараз қаласы прокуратурасына 3016 арыз келіп түсіп, оның барлығы дерлік қаралып, 138-і қанағаттандырылған. Тараз қаласы прокуратурасы « Же м қ о рл ы қ п е н к ү р е с ту р а л ы » З а ң т а л ап т а р ы н бұзған 29 лауазымды тұлғаны тəртіптік жауапкершілікке тартқан. Оның ішінде бір қалалық балабақшаның меңгерушісі, қала əкімдігі бөлімінің басшысы, қалалық перинаталдық орталықтың меңгерушісі əрі бас дəрігері сынды бірінші басшылар да бар. Салық берешектерін

ЕЛ

стандарттары жəне малайзиялық «Халал» стандарты бойынша экологиялық таза өнім өндіретін серіктестік 2012 жылы Ресейде өткен азық-түлік өнімдерінің көрмесінде алтын медальді иеленеді. Кəсіпорынның өндіріске тəулігіне 10 мың тонна өнім өндіретін итальяндық автоматты құрылғыны іске қосқаны да осы жылы. 2014 жылы мəскеулік конструктор бюросымен бірлесіп, жаңа автоматты қаптама жүйесін іске қосты. Бұл қаптамалар əлемде ешбір тауар қаптамасына ұқсамайды. Соның арқасында «Арзу» тауар таңбасымен сатылатын жаймалар дүкен сөрелерінде бірден ерекшеленіп тұратын болды. «Та-Мак» серіктестігі «Даму» кəсіпкерлікті дамыту қоры» құйған инвестицияның арқасында өз өнімдерін экспортқа шығара бастады. «Арзу» маркалы макарон өнімдері Голландия, Франция жəне АҚШ (Нью-Йорк) «Mueller Aussenhandel e.K.», «Monolith Süd GmbH» делдал компаниялар арқылы Германия, Ресей, Қырғыз мемлекеттері мен Өзбекстан нарығына шығарылуда. Бүгінде кəсіпорын тұтынушыларына «Ертөстік» деген тауар таңбасымен жаңа бренд ұсынуда. Мұндай қадам макарон өнімдерін шығаратын өндіріс орындары арасындағы бəсекелестікке тың серпін беретінін айтады серіктестік басшысы. Екінші жағынан жаңа жоспарлардың тууына жол ашады дейді.

Ы АС

төмендету мақсатында қала прокуратурасы 6 миллиард теңгеден аса сомадағы 2 1 ш а р у а ш ы л ы қ ж ү р г і зу субъектісінің мемлекеттік

Тараз қаласының прокуроры есепті мерзімдегі қылмыс саны алдыңғы жылмен салыстырғанда 11,3 пайызға өсіп, 9406-дан 10075-

тіркелуін жою туралы облыстық мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотына 21 талап қою арызын енгізіп, соның нəтижесінде 550 миллион теңге өндірілген. Сондай-ақ, қалалық прокуратура 8799 азаматтың конституциялық құқығын қорғап, 309134117 теңге көлеміндегі жалақысы төленген.

ке жеткенін, алайда, аса ауыр қылмыс түрлері біршама азайғанын айтты. Мысалы, 2015 жылы тіркелген аса ауыр қылмыс саны 35 болса, ол 2014 жылы 43 болған, сонымен қатар, ауыр санаттағы қылмыс 753-тен 610-ға, орта дəрежелі қылмыстар 7850-ден 6867ге төмендеген. Сондай-ақ, кəмелеттік жасқа толмағандар

Суретті түсірген Ақəділ РЫСМАХАН.

КӘСІПКЕРЛЕР КЕЗДЕСЕТІН КЕДЕРГІЛЕР ЖОЙЫЛА БАСТАДЫ Кəсіпкерлерге қолдау көрс етудің басты жолы – жеңілдетілген не сие беру, қажетті қаражатпен қамтамасыз ету. Бүгінде от андық кəсіпкерлердің

С ебебі, банктер қойған т алапт арға шағын жəне орта бизнестің мүмкіндігі сай келе бермейді. Əсіресе, ауыл шаруаларына несие алу оңай емес. Дегенмен,

ТАҒАЙЫНДАУ

өсім, реформалар, даму» ат т ы Жол д ау ы н д а ж а н жақты көрсетілді. Президент қашанда кəсіпкерліктің кең қанат жаюуына баса назар аударып келеді. Өйткені, дəл қазіргі заманда елдің даму деңгейі мен əл-ауқатының артуы бизне с с а ласына тікелей байланысты.

алдында тұрған қиындықтар да осы қаражаттың қолжетімсіздігінен туындайды. Шағын жəне орта бизнес өкілдері үшін екінші деңгейлі банктерден несие алу немесе мемлекеттік бағдарламалар арқылы жеңілдетілген қаржы алу өте күрделі.

2016 жылдың 1 қаңтарынан елімізде жергілікті полиция қызметі өз жұмысын бастады. Естеріңізге сала кетейік, 2015 жылдың 5 мамырында өткен Қазақстан Үкіметінің кеңейтілген отырысында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанда жергілікті полиция қызметін құру мəселесін қарастыруды тапсырған болатын. Осыдан кейін Ішкі істер министрлігі сəйкесінше заң жобасын əзірлеп, оның негізгі ережелері президент əкімшілігі тарапынан мақұлданды. Сəл кейінірек еліміздің парламенті «Қазақстанның кейбір заңнамалық актілеріне жергілікті полиция қызметінің жұмысы мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңды қабылдады. Айта кетерлігі, құжаттағы негізгі жаңалықтардың бірі жергілікті полиция қызметінің басшыларын тағайындау, бұл ретте полиция басшыларына кандидатты Ішкі істер министрі облыс əкіміне ұсынып, оған мəслихат депутаттары келісімін береді. Бұдан бөлек, құжатта жергілікті полиция қызметі басшысының жергілікті қауымдастыққа есептілігі де қамтылған. Жергілікті полиция қызметінің басшысы əкімдіктер мен мəслихат алдында жəне жылына бір рет халық алдында есеп беретін болады. Мұндай есептілік полиция қызметінің ашықтығын қамтамасыз етеді.

«ЖЕМҚОРЛЫҚПЕН КҮРЕСТІҢ» ЖАҢА ЗАҢЫ КҮШІНЕ ЕНЕДІ Елімізде жаңа жылдан бастап «Жемқорлықпен күрестің» жаңа заңы өз күшіне енеді. Оған сəйкес, мемлекеттік жəне уəкілетті тұлғаларға жақындарымен бірігіп жұмыс жасауға, таратуға тыйым салынған қызметтік жəне өзге де ақпаратты өз мүддесіне пайдалануға жəне қызметтік жұмысын орындағаны үшін сыйлықтар алуға тыйым салынады.

«Байланыс туралы заңға» сəйкес, 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап, қауіпсіздіктің ұлттық сертификаты іске қосылады – ол Қазақстаннан тыс тарайтын трафикті бақылайтын болады. Құзырлы комитет бұл қадам қауіпсіздікті нығайтып, халықаралық терроризммен жəне балалар порнографиясымен күресте септігін тигізетінін алға тартты. Тұрғын өз қалауымен сертификаттаудан бас тарта алады.

ШЕТЕЛДІК АРНАЛАРДЫҢ ЖАРНАМАСЫНА ТЫЙЫМ САЛЫНАДЫ Жаңа жылдан бастап елімізде көрсетілетін шетелдік арналар жабылуы мүмкін. Себебі Мемлекет басшысы қол қойған жаңа заң, шетелдік арналардың ел аумағында жарнама таратуына тыйым салады. Шетелдік арналардың Қазақстан аумағында жарнама таратуына тыйым салу туралы бастама бір жыл бұрын дəстүрлі медиақұрылтайда айтылған. Биылғы БАҚ өкілдерінің басқосуында аталған мəселе шешімін тауып, жаңа заңның күшіне енетіні белгілі болды. «1 қаңтардан бастап шетелдік телеарналарда, Қазақстанда жария ететін телеарналарда жарнамаға тыйым салынғаннан кейін кем дегенде қазақстандық телеарналарға қосымша 3-4 миллиард теңге түседі. 3-4 миллиард теңге дегеніміз не? Ол – кем дегенде 1000 сағат телесериал», – дейді «31 арнаның» бас директоры Бағдат Қожахметов. Ал шулы мақалаларымен танымал Рател.кз порталының редакторы бұл пікірмен келіспейді. Ол мемлекеттік тапсырыс ақпарат құралдарын сөз бостандығынан айырады деген қауіпте. Бүгінде көптеген телеарналар мен басылымдар мемлекет бөлетін қаржыға тікелей тəуелді екені ақиқат. Алайда, келер жылдың басында күшіне енетін жарнама туралы заң отандық медианарыққа біраз өзгеріс əкелері анық.

ЖОЛ-КӨЛІК АПАТЫНЫҢ ШЫҒЫНДАРЫН САҚТАНДЫРУШЫЛАР БАҒАЛАЙТЫН БОЛАДЫ 2016 жылдан бастап сақтандырушылар мен сақтанушылар арасындағы қарым-қатынасқа енгізілген өзгертулер өз күшіне енеді. Ұлттық Банктің заңнамалық актісіне сəйкес, сақтандырушы тарап мүлікке келтірілген шығынды өзі бағалайтын болады. Бұл бастама тəуелсіз бағалаушы компаниялар мен көлік иелерінің наразылығын тудырған. Олар сақтандырушы тарап өз мүддесі үшін шығынды азайтып көрсетеді деп қауіптенуде.

ЕАЭО ЕЛДЕРІНДЕ ДӘРІ-ДӘРМЕК НАРЫҒЫ ҚҰРЫЛАДЫ

Жақаш ауылы, Байзақ ауданы.

Жамбыл облысы əкімінің 2016 жылғы 8 қаңтардағы №3-ө өкімімен Б.Х. Бейсеев Жамбыл облысының ішкі істер департаменті Жергілікті полиция қызметінің басшысы болып тағайындалды. Бақытжан Халилұлы Бейсеев 1966 жылы туылған. Жамбыл гидромелиоративтік құрылыс институтын «инженер», (1988 жылы), С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетін (1998 жылы), Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Академиясын «заңгер» мамандықтары бойынша бітірген, заң ғылымдарының кандидаты. Жамбыл облысы ішкі істер басқармасының МАИ жол патрульдік қызметі бөлімінің аға инспекторы (1990 жылы); Жамбыл облыстық ішкі істер басқармасында, Мемлекеттік тергеу комитетінің Жамбыл облысы бойынша департаментінде əртүрлі жедел уəкіл жəне басшы (1990-1998 жылдары); Жамбыл облысы ішкі істер басқармасының 9-басқармасының бастығы (1998 жылы); Жамбыл облысы ішкі істер басқармасының Т.Рысқұлов ауданы бойынша ішкі істер бөлімінің бастығы (1999 жылы) қызметтерін атқарған. 2000 жылдан бастап Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Академиясының басқарушылық құрылымын дайындау факультетінің тыңдаушысы болды. Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігінің Көші-қон полициясы департаментінің азаматтарды құжаттандыру жəне тіркеу басқармасының бастығы (2002 жылы); Ақтөбе облыстық ішкі істер басқармасының жəне ішкі істер департаменті бастығының орынбасары, Астана қаласы ішкі істер департаменті бастығының орынбасары (2003-2012 жылдары); Қазақстан Республикасы ішкі істер министрлігінің Есірткі бизнесіне қарсы күрес жəне есірткі айналымын бақылау комитеті төрағасының орынбасары болып (2012 жылы); Астана қаласы ішкі істер департаментінде (2014 жылы) жұмыс істеген.

2015 жылдың шілдесінен бастап Қазақстан Республикасы ішкі істер министрлігінің Есірткі бизнесіне қарсы күрес жəне есірткі айналымын бақылау департаментінің кинологиялық қызмет басқармасының басшысы қызметін атқарған.

арасында жасалған қылмыс саны да 105-тен 81-ге кеміген. Олардың басым бөлігі – ұрлық, тонау жəне бұзақылық, бопсалау мен қарақшылық.

– «Нұр Отан» партиясы Тараз қалалық филиалымен бірлесіп, 12 рет жеке жəне заңды тұлғаларды қабылдау ұйымдастырылып, онда 76 азаматқа ауызша жəне жазбаша жауап берілді. Сондай-ақ, жыл ішінде 9 рет «Ашық есік» күні өткізіліп, 32 азаматтың талап-арызы тыңдалды. Ал құқықтық насихаттау бойынша қала прокуратурасы өткен жылы барлығы 873 ісшара өткізді. Алдағы уақытта да тұрғындарды құқықтық сауаттандыру жұмыстары жемқорлықпен күрес жəне заң бұзушылық пен құқық бұзушылық қылмыстарды анықтау бойынша тексерулер жүргізіле бермек. Жыл басынан бастап заңдарға енгізілген бірқатар өзгертулерді ескере отырып, сала жұмысын одан əрі жандандыра береміз, – деді қала прокуроры баспасөз мəслихатында.

АУЫНА ЕЛДІҢ ҚОЛДАУЫ Д Л ЖО

Бұған дейін де талай с ы н н а н с ү р і н бе й ө т ке н қазақ елінің ендігі ұстанар бағыты мен жүрер жолы Елбасының «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда:

ЖЕРГІЛІКТІ ПОЛИЦИЯ ҚЫЗМЕТІ ІСКЕ КІРІСЕДІ

ҚАУІПСІЗДІКТІҢ ҰЛТТЫҚ СЕРТИФИКАТЫ ІСКЕ ҚОСЫЛАДЫ

БАСПАСӨЗ МӘСЛИХАТЫ

Маржан РАҚАЙ, «Ақ жол».

ЖАҢА ЖЫЛДАН БАСТАП...

бұл мəселе біздің өңірде оңтайлы шешілмекші. Облыс əкімінің қолдауымен өңірлік кəсіпкерлер палатасы шағын несие ұйымын ашпақшы. Шағын жəне орта бизнесті қаржыландыратын ұйым ауылдағы шаруаларға да жеңілдетілген несие береді. Бұл Елбасы айтқан жаңа

инвестициялық саясаттың негіздерін жүзеге асыруға үлкен септігін тигізеді деп білемін. Мемлекет басшысының халыққа арнаған Жолдауында «Мен 2017 жылдан бастап жаңа жоба – «Баршаға арналған тегін кəсіби-техникалық білім» бағдарламасы басталатынын жариялаймын. Үкіметке о н ы ж а с ау ғ а к і р і с уд і т апсырамын» деді. Бұл бағдарлама кəсіпкерлік саласының дамуына тың с е р п і н бе р е т і н і с ө з с і з . Жұмысшы мамандар даярлау, кəсіптік-техникалық білімді жетілдіру, дуальды оқыту жүйесін енгізу де шағын жəне орта бизнес субъектілерінде, ірі кəсіпорындарда, шаруа қ ож а л ы қ т а р ы н а ж ұ м ы с істейтін мамандықтар д а я р л ау қ а ж е т т і г і н е н туындаған. Сондықт ан, Ме м л е ке т б а с ш ы с ы н ы ң қойып отырған бұл міндетін жүзеге асыруға біз де белсене ат салысатын боламыз. Елбасы Жолдауы болашаққа бастар жолдың негізгі бағыттарын айқындап берді. Ал біздің міндет – белгіленген бағыттан ау ы т қ ы м ау. Жо л д ауд а айтылған міндеттерді жүзеге асыру. Сондықтан да, алдағы қиындықтарды еңсеруде бəріміз бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып еңбектенейік. Жолдығұл ТОҒАНБАЕВ, аудандық кəсіпкерлер палатасының директоры. Жамбыл ауданы.

2016 жылдың басынан бастап ЕАЭО елдеріне ортақ дəрі-дəрмек нарығы құрылатын болады. Оған сəйкес ортақ реестр, ортақ тіркеу заңдары, тағысын тағылар енгізіледі. Мамандар бұл бастама дəрі құнының арзандауына септесетінін алға тартты.

ТРАВМАТИКАЛЫҚ ҚАРУДЫ ӨТКІЗБЕГЕНДЕР ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІККЕ ТАРТЫЛАДЫ 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап, елімізде резеңке оқ ататын газды-травматикалық жəне травматикалық қаруға тыйым салынады. Тыйым салынған қаруды өткізбегендер тіркеу мен рұқсат қағаздың барына қарамастан, қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Травматикалық қаруларды тұрғындардан сатып алу акциясы осы жылдың басында басталды. Оған берілетін сыйақы мөлшері 30 мыңнан 150 мың теңгеге дейін барады. Өзін қорғану үшін рұқсат етілген қарулар арасында енді тек газбен ататын газды тапаншалар мен электрошокерлер ғана бар. Оларды сатып алу үшін ішкі істер органынан рұқсат алу қажет.

ЖАҢА ТҰРҒЫН ҮЙДІ ҚАБЫЛДАП АЛАТЫН МЕМЛЕКЕТТІК КОМИССИЯ ЖОЙЫЛАДЫ Қазақстанда жаңа тұрғын үйді қабылдап алатын мемлекеттік комиссия жойылады деп хабарлады 2 қазанда Астана қаласы əкімінің орынбасары Сергей Хорошун орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте. Хорошун 2016 жылдың қаңтарынан бастап «Сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметі туралы» заң күшіне енетінін, ол бойынша тұрғын үй немесе нысанды оны салып бітірген компанияның өзі пайдалануға бере беретінін айтты. Оның сөзінше, құрылыс нысанын қабылдау актісіне енді бұрынғыдай мемлекеттік комиссия емес, тек тапсырыс беруші, оны орындаушы, авторлық жəне техникалық бақылаушы қол қояды.

ЕАЭО-НЫҢ КЕЗ-КЕЛГЕН ЕЛІНДЕ ЗЕЙНЕТАҚЫНЫ ЖОҒАЛТПАЙ ЖҰМЫС ІСТЕУГЕ БОЛАДЫ 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап одақ елдерінің тұрғындары зейнетақысын жоғалтпай ЕАЭО-ға кіретін кез-келген елде жұмыс істей алады. Оған сəйкес, өзге елде қызмет еткен Қазақстан тұрғыны жұмыс беруші тараптан зейнетақысына да ие болады. Зейнетақы БҰЗҚ-қа төленіп, жұмыскер зейнет жасына келгенде зейнетақысын алу мүмкіндігі жасалды. Өзге елдің азаматтығын алғысы келген зейнеткерлер де толықтай өз зейнетақысын алып отырады.

ТӨМЕН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ САНАТҚА ЖАТАТЫН ЖАҒАРМАЙДЫ ПАЙДАЛАНУҒА ТЫЙЫМ САЛЫНАДЫ 2016 жылдан бастап ЕАЭО аймағында төмен экологиялық санатқа жататын жағармайды пайдалануға тыйым салынады. Олардың қатарына К2 экологиялық санатындағы дизельді жағармай мен бензин жатады. Тыйым Қазақстанда 2014 жылдан бастап күшіне енуі тиіс болатын. Алайда, мұнай өңдеу зауыттарының техникалық тұрғыдан дайын болмауы бұл шараны екі жылға кейінге шегерді.

5

9 а тар, 2016 жыл

ЕЛ ЖӘНЕ ЕЛБАСЫ

ҚЫС ҚЫСПАЙДЫ ДЕМЕ

ҚАРЫЗ – ҚОЛ БАЙЛАЙДЫ

Көсемəлі СƏТТІБАЙҰЛЫ.

Сəулембай ƏБСАДЫҚҰЛЫ, «Ақ жол». Орталық қазандық арқылы жылынатын қаладағы көп қабатты тұрғын үйлердің тұрғындары қыс мезгілінде отын-су мəселесіне бас ауыртпайтыны белгілі. Оларды мазалайтын сауал басқа. Ол төлем тарифіне қатысты. Жылу жəне ыстық суды, «көгілдір отынды» тұтынғаны үшін төленетін төлемақы қымбаттай ма? Тұрғындар көкейіндегі сұрақты Қаратаудағы «Игілік» көп салалы кəсіпорны шаруашылық жүргізу құқығындағы коммуналдық мемлекеттік кəсіпорнының директоры Рашид Сейдалиевке қойып, мəн-жайға қанықтық.

– Ұлттық экономика министрлігі Табиғи монополияларды реттеу жəне бəсекелестікті қорғау комитетінің облыс бойынша департаментінің бұйрығына сəйкес 2015 жылдың 1 шілдесінен 2016 жылдың 1 шілдесіне дейінгі кəсіпорынның жылу энергиясын беру жəне бөлу қызметтеріне уақытша өтемдік тарифі бекітілді. Жылу энергиясын өндіру, беру, бөлу жəне онымен жабдықтау қызметіне орташа тариф (1 Гкал үшін, қосымша құн салығынсыз) – 3122,03 теңге. Заңды тұлғалар (1 Гкал үшін, қосымша құн салығынсыз) – 4662,65 теңге, тұрғындар – 1987,80 теңге,

ПРЕЗИДЕНТнемесе ПАРАСАТЫ (эссе)

(Жалғасы. Басы өткен санда).

есептеу аспаптары болмаған жағдайда (1 шаршы метр үшін, қосымша құн салығынсыз) – 67,14 теңге, ыстық суға (1 адамға, қосымша құн салығынсыз) 386,75 теңге төлеуі тиіс. Ұлттық экономика министрлігі Табиғи монополияларды реттеу жəне бəсекелестікті қорғау комитетінің облыс бойынша департаментінің 2015 жылдың 21 шілдесіндегі №113 бұйрығына сəйкес 2015 жылдың 1 қыркүйегінен суды таратушы желілер арқылы беру қызметіне орташа босату тарифі қосымша құн салығынсыз 1 текше метрге 33,84 теңге деп белгіленді. Есептеу аспаптары бар тұрғындар – 1 текше метрге 17,50 теңге, есептеу аспаптары жоқ тұрғындар – 19,49 теңге, ал заңды тұлғалар (бюджеттен қаржыландырылатын) – 1 текше метр үшін 54,31 теңге, бірінші жəне екінші топтарға жатпайтын тұтынушылар 51,06 теңге төлейді. Сарқынды суларды бұру қызметіне арналған орташа босату тарифі – қосымша құн салығынсыз 1 текше метр үшін 11,59 теңге, тұрғындар үшін – 7,07 теңге. Бюджеттік мекемелердің жеке жылу энергетикасы саласындағы коммуналдық кəсіпорындарға төлейтін ақысы – 1 текше метрге 14,26 теңге, бірінші жəне екінші топтарға кірмейтін тұтынушылардыкі 16,92 теңгені құрайды, – деді Рашид Мəдібекұлы. Қаладағы көп қабатты 30 тұрғын үйге ортақ есептегіш аспаптары орнатылған. Қазір жылу ақысы осы есептегіш құралдарындағы жылу көрсеткіші бойынша көп қабатты үйдің əрбір пəтеріне бөлініп, тұрғын алаңына қарай есептелінеді екен. «Игілік» кəсіпорны жылына 12079 мың текше метр табиғи газ отынын, 5100 киловатт электр қуатын пайдаланады. 1 кВт электр қуатына қосымша құн салығымен 20,64 теңге төлейді. Мамандар кəсіпорынның 2014-2015 жылдары жылу маусымында көрсеткен қызмет көлемі 221,3 миллион теңгені (69,81 мың Гкал) құрағанын айтады. Соған қарамастан, кəсіпорын жыл қорытындысында электр қуатына 20 миллион теңге қарыз болып шыққан еді. Кəсіпорын директоры мұндай мəселенің туындау себебін былай түсіндіреді: «2015-2016 жылдарға көрсетілетін коммуналдық қызметтің көлемі 217,9 миллион теңгені құрайды. 2016 жылдың наурыз айынан жылу энергиясын өндіру, беру, бөлу жəне жабдықтау қызметтерінің тарифтік шекті деңгейін жəне тарифтік сметасын бекіту жоспарлануда. Қала бойынша 158 көп қабатты үй мен коттедждер, 46 бюджеттік мекеме, 200 заңды тұлға біздің қызметімізді пайдаланады. Төлемақыны уақтылы төлейтін тұтынушыларымыз да бар. Сөзбұйдаға салып, созып жүретіндер де жеткілікті. Оларды сотқа беріп, тізімін аудандық газетке де беріп жатырмыз. Тұтынушының əрбір тиыны кəсіпорынның тоқтаусыз жұмыс істеуі үшін қажет екенін түсінсе дейміз. Мысалы, былтыр біз электр қуатына едəуір қарыз болып қалдық. Оған Үкімет тарапынан қосымша көмек көрсетілмейді. Бұл – бір. Екіншіден, біз электр қуатын пайдаланғанымыз үшін 1 киловатқа 20,64 теңге төлейміз. Бізбен жағдайы шамалас «Жаңатас-Су-Жылу» коммуналдық кəсіпорны «Қаратау» ТКТӨК арқылы электр қуатының 1 киловатын 8,34 теңгеден алып отыр. Айырмашылығы – 3 есеге жуық. Осы шығын ғана кəсіпорынның экономикалық жағдайына кері əсерін тигізуде». Рашид Сейдалиев бүгінде осы мəселені көтеріп, тиісті ұйымдарға ұсыныс бергенін айтады. Бұл түйткіл ертерек шешімін таппаса, кəсіпорынның келешегі қалай болады деп алаңдайтынын жеткізді. «Күні ертең кəсіпорын өзін-өзі қаржыландыру керек болса, не істейміз? Бізді осы сауалдар мазалайды. Кəсіпорынның толыққанды жұмыс істеуі төлемақының уақтылы жиналуына да байланысты. Сондықтан, қала тұрғындарын осы мəселеге үлкен жауапкершілікпен қарауларын өтінеміз», – дейді ол. Директордың сөзінің жаны бар. Соңғы кездері Үкімет тарапынан жылумен қамтамасыз ететін мекемелер өзін-өзі қаржыландыруы керек деген мəселе көтерілуде. Ал тарифті көтере бергеннен де мəселенің түпкілікті шешімі табылар түрі жоқ. Тек екі жақ шекті бағаны белгілей отырып, төлемді уақтылы жасаса, бəлкім, мұндай қиындықтар туындамас па еді?! Талас ауданы.

МАЛ ҚЫСТАУЛАРЫНДА

ҚҰНАРЛЫ БОЛСА ДА АРЗАН Биылғы қыс малшыларға жайсыз болып тұрған жоқ. Қар кеш түсті. Аязды, боран-шашынды күндер аз. Көп жерлерде төрт түлік мал əлі өріске өргізілуде. Қысқасы, ауданда мал қыстату науқаны ойдағыдай жүргізілуде. Малшылардың аудан орталығымен тұрақты байланысы бар.

– Малға жепшөп жеткілікті дайындалды. Былтыр аудан бойынша 132300 тонна шөп əзірленсе, əрбір қыстау басына 180-200 тонна шөп жеткізілді. Құнарлы азықпен қамтамасыз етілу жағдайы төмендеу, агроқұрылымдар оны арнайы бес дүкеннен сатып алуда. Бүгінгі таңда аудан нарығында мал азығының бағасы да көңілге қонымды, қолжетімді. Атап айтсақ, бір түк пішен 150-200 теңгеден, кебектің əр килограмы – 30-32, арпа – 40, бидай 42 теңгеден саудалануда.

– Ветеринариялық жəне қауіпті ауруларға қарсы емдеу, профилактикалық шаралар жоспарға сəйкес жүргізілуде. Малды сумен қамтамасыз ету де назардан тыс қалған емес. Бұдан бөлек, жыл сайын аудан əкімдігі жанынан мал қыстату науқанына орай арнайы штаб құрылып, жұмыс атқаруда, – дейді аудандық ауыл шаруашылығы бөлімінің басшысы Болат Сағынбеков. Мұхтар МАНЕКЕЕВ, журналист. Байзақ ауданы.

р а н ы Ш н е м ң ы Ш

Өзі билік басына əкелген кадрынан мұндай сын есту Д. А. Қонаевқа, əрине, оңай тиген жоқ. Бірақ Димекеңнің дегдарлығы да осы жерде байқалады. Осы уақытқа дейін Хрущев болмаса, ешкім бетіне жел боп тимеген Димекең өзіне бағытталған ұзақ-сонар сынға «хабарламаны еске аламыз. Барлық жолдастар тарай беруіне болады» деп, өзін Пайғамбарға (с.ғ.с.) ғана жарасқан сабырлылықпен ұстай білуі, қай замандағы қай басшыға да үлгі болатын мысал емес пе?!. Сол жерде Назарбаевты жау санап, үстелді тоқпақтап, айқайлап, аузына келгенін айтса Д. А. Қонаевтың аузын ешкім жаппас, қолын ешкім қақпас еді ғой. Бірақ абзал жүрек, үлкен интеллект жəне ұлан-ғайыр ақыл-парасат иесі ондай көргенсіздікке барған жоқ. Əрине, ел іші болған соң кемшіліксіз, кінəратсыз іс болмайды, сондықтан ол өзі басқарып отырған елдің экономикасы мен əлеуметтік жағдайының жылданжылға оңалып келе жатқанына сенді. Бұл туралы Димекең былай деп еске алады. «Өздеріңізге белгілі, Қазақстан Компартиясының ХVІ съезі мен үшін ең соңғы съезд болды. Орталық Комитеттің есепті баяндамасын жасағалы мінбеге көтеріліп бара жатқан тұста съезд делегаттары республиканың 800 мың коммунисінің атынан Қазақстанның табыстарын зор абыроймен жəне асқан мақтаныш сезіммен қабыл алатыныма күмəнім болған жоқ. Сонымен бірге, олар өздерінің қайта құру ісін барлық жерде бірдей батыл əрі мақсаткерлікпен жүзеге асыруға дайын екендіктерін білдіретініне сенімді едім. Мен бұған дейін жіберген, біздің қателіктерімізбен, олқылықтарымызбен жəне шалағайлықтарымызбен қазақстандықтардың ымырасыз күресетініне кəміл пейіл едім. Мінбеге көтеріліп бара жатқан тұста коммунистердің белгілі бір бөлігі баяндамаға біржақты қарамайтынын білдім. Мінбеге көтеліріп бара жатып барынша қанат жайған, экономикалық жағынан қуатты, сəн-салтанаты келіскен, мəдениеті өскен, дəстүрі қалыптасқан ұлан-байтақ республиканы ойыма елестеттім жəне де Қазақстанның миллиондаған адал ниетті еңбеккерлері осынау игі өзгерістерге айқын көз жеткізіп отырғанын, менің қазіргі толқу үстінде тұрған шын көңіліме ортақ болады деген үміт үстінде едім. Мен мінбеге көтеріліп тұрып та ой жетегінде болдым: біздер, еңбек жəне партия ардагерлері, талай-талай қуаныш пен қиындықты бастан кештік, бірақ жастар – сендерге қуатты да гүлденген республиканы қалдырып барамыз; оны көздеріңнің қарашығындай сақтаңыздар, сендердің құрыш білек, сом жүректеріңнің құдіретімен бұрынғыдан да жайнай түссін, құлпырып, қуатты бола түссін... Есепті баяндаманы түгелдей мазмұндап шығу міндетті болмас, бірақ кейбір мəселелер жөніндегі деректерді келтіре кетсем, соның өзі-ақ республика еңбекшілерінің бес жылғы жұмысынан хабардар етеді деп білемін. Экономикалық жəне əлеуметтік дамуымыздың жарқын көрінісі – он бірінші бесжылдықта 400-ден астам кəсіпорын мен өндіріс ошақтары салынды. Еліміз үшін Павлодар – Екібастұз, Қаратау – Жамбыл, Маңғыстау территориялық-өндірістік кешендердің рөлі мен маңызы бұрынғыдан да арта түсті. Бесжылдық сөреге жетер тұста еңбек өнімділігі ерекше қарқынмен артты. Ғылыми-техникалық прогресс мəселесі бойынша сақтық қорын үнемдеу проблемасына баса көңіл бөлінді. Сақтық қорының технологиясын қолданудың, қалдықтарды зая жібермеудің арқасында өнімнің жалпы көлемінің 13 проценті өндірілді. Мəселен, бесінші, алтыншы, жетінші жəне сегізінші бесжылдықтарды қоса есептегенде қанша өнім шығарылса, он бірінші бесжылдықта шамамен соншама өнім шығарылды. Республика экономикасын өркендетуге 50 миллиард сомдай күрделі қаржы жұмсалыпты, бұл оныншы бесжылдыққа қарағанда 15 процент көп. Негізгі қор үштен бір есе көбейді. Бір бесжылдықта республика экономикасы мен мəдениетінің материалдық-техникалық базасының тап осылай өсуі бұрын-соңды болған емес. 32 миллион шаршы метр тұрғын үй салынды, яғни бұл – Қазақстан халқының бестен бірі қоныс тойын жасады деген сөз. Рас, үлкен істерде үлкен қателіктер болмай тұрмайды. Оны мойындау арқылы ғана ісің ілгері жылжиды. Шық жуытпау – шын жанашырлық емес, жұмыс істемеген адамда ғана мін болмайды, ол сынды да көтере алмайды. Сондықтан «əттенгенайларымыз» аяққа оралғы болмай қалған жоқ. Халық шаруашылығының бірқатар саласы негізгі қорды нашар игерді. Жекелеген кəсіпорындарда техникалық-экономикалық көрсеткіштер мен шығарған өнімдерінің сапасы төмен еді. Республика бірсыпыра ауыл шаруашылығы өнімдерін, əсіресе, астық өндіру жəне дайындау жөніндегі тапсырмаларды қамтамасыз ете алмады. Бұған ауа райының қолайсыздығы ғана емес, сонымен бірге, шалағайлықтарымыз да себеп боп жатты. Соған қарамастан, он бірінші бесжылдықта 63 миллион тонна астық тапсырылды, дайындалған дəннің 83 проценті қатты əрі күшті, бағалы сорттарынан тұратын еді. Екінші мəселе бойынша баяндама жасаған Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы Н.Назарбаев республика Ғылым академиясын жəне оның басшылығын, сондай-ақ қала үшін зор мəні бар Алматыдағы бірқатар құрылыс объектілерін жөнсіз сынады. Ол тарихи музейді жəне басқа да əлеуметтік-тұрмыс объектілері қала үшін қажеті жоқ, мол қаржы босқа шашылды дегенді айтты. Осыған орай мен мына бір жайды атап айтар едім. «Кетпеннің басын баспа, бассаң сабы өзіңе тиеді» дегендей, оның тарапынан айтылған сынескертпелердің көбісін Назарбаевтың тікелей өз қызметіне бағыштауға болар еді. Өйткені, ол 1978 жылдан Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің мүшесі, бес жыл бойына Орталық Комитеттің өнеркəсіп жөніндегі хатшысы, ал кейінгі екі жыл Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы болды. Əрине, егер білместікпен, қызбалықпен сынаса, онда бір басқа, ал Назарбаев үкімет басшысы ғой? Өзінен-өзі: Министрлер Кеңесі қайда қарап отырған деген орынды сұрақ тумай ма? Ол неге бұл мəселені бұрын көтермеген? Мұндай көзқарасты түсіне қою қиын еді. Орталық Комитеттің есепті баяндамасында республика Ғылым академиясының қызметіне оң баға берілген-ді. Академияның жұмысында, сөз жоқ, кемшіліктер мен шалалықтар бар, əйтсе де оның қызметін тұтастай алып қарап, əділ бағаласақ, Қазақ КСР Ғылым академиясы

біздің еліміздегі ірі Ғылыми орталықтардың біріне айналды жəне Кеңес ғылымының өркендеуіне елеулі үлес қосты деп айтуға болады. ...Орталық Комитеттің есебі – ұжымдық еңбек, сондықтан оған қандай баға берілсе де бұл бірінші хатшыға ғана қатысты емес, Орталық Комитеттің мүшелеріне түгел ортақ. Сөз сөйлеген делегаттар баяндамаға «мəні терең, принципті жəне өзара сынға құрылған» деп баға берді. Əлбетте, ел ішінде алабөтен ойы бар кісілер де жоқ емес еді. Сын семсерін (Əуелбековтің сөзін айтып отырмын) тұп-тура менің төбемде «жалаңдатқанын» көрсеңіз. Естіген кісінің төбе шашы тік тұрғандай еді. «Шөптің басы жел тұрмаса қимылдамайды», бəлкім, оның сөзінде жан жоқ демеймін. Тек мені секем алдыратын: осы Əуелбеков Қазақстан Компартиясының өткен ХV сьезінде, тіпті таяуда ғана, Орталық Комитеттің соңғы пленумдарының бірінде мені жер-көкке сыйғызбай мақтағаны сонша, өзімді қоярға жер таппай қысылғаным бар. Бір рет болса мейлі ғой. Енді келіп былай сөйлейді. Сонда қалай? Шын мəнісінде, ол өз пікірін жағдайға қарай өзгертіп отырады. Тап күнбағыс секілді, күн қалай ауса, бетін солай беретін. Дəлірек айтқанда, мұндай адамдар жел ығын жетік біледі. Халық дана ғой. Айтпайды. Айтса, қалып айтпайды. Бір тұста: халық су ішкен құдығыңа түкірме деп ескертеді. Оны көбіміз түсіне бермейміз, түсінсек те мəн бермейміз. Орталық Комитеттің идеология жөніндегі хатшысы Камалиденовтің съезде сөйлеген сөзі соның кебін келтірді. Ол өзінше «интернационалист» болғысы келіп, жоғары оқу орындарында қай ұлттан қанша бала оқиды дегеннің есебін шығарып, процентке шақты. Сөйтсе, жергілікті ұлттан студенттер көп екен. Соған «жармасып», университет пен институттардың басшыларын жатып кеп жазғырмасы бар ма. Бірақ мұнысы өзіне таяқ боп тиді. Қазақстан жұртшылығы оның қайнарға лақтырған қара тасын өзіне қарай атты. Халық қарғысына ұшырағаннан ауыр жаза болмайды. Есімі аталған кісілер, əрине, елдің бетін қайтсем өзіме қаратамын деп барын салғандағысы. Анығырақ айтқанда, КОКП Орт алық Комитетіндегілердің көзіне түсу, қараңыз, біз қандай жүрек жұтқан батырмыз, жалтақтауды, жалтаруды білмейміз, бəрін бетке айтамыз, назарларыңыздан тыс қалып жүрмейік дегендегісі... Оны іш сезеді. «Алты күн аш қалсаң да атаңды сыйла» дегенді айтқың-ақ келеді. Оған өздері болғандай өзеурей сөйлеп, ойқастай өтіп, өктем мінез көрсетсе, амал не? Олай еркінсуі жайданжай емес. Маған қарсы шабуыл əлдеқашан – съезге дейін-ақ «жоғарыдан» басталған. Орталық партиялық басылымдардың «бас көтеріп», тырнақ астынан кір іздеп, тұс-тұстан анталай жаза бастағанынан көп сырды айтпай-ақ аңғарғанмын. Мыналардың бір бүйірден қосыла кетуі – сол шабуылдың жалғасы. Жел беріп отырса, демімізге пісе қалатын əдетіміз ғой. Бұл «майдан» бір ай, бір жыл емес, табаны күректей он сегіз айға созылды. «Қорыққанға қос көрінедінің» кері емес пе дерсіз? Жоқ, бұл менің ішкі күдігім емес, соқырға таяқ ұстатқандай ақиқат еді. Тіпті, оны мұхиттың арғы бетіндегі (дəп жат жұрттан сүйеу күткен жоқ едім) американ ғалымы Нью-Йорк штатындағы Колейт университетінің профессоры Марта Брилл Олкотт 1987 жылы шыққан «Қазақтар» деп аталатын монографиясында тайға таңба басқандай жазды. Қалай десек те, Қазақстан коммунистерінің ХVІ съезі іскер жағдайда өтті жəне республика өмірінде елеулі кезең болды. Əлгіндегідей беттен алып, төске шапқан əрекеттерге қарамастан, мен съезде Орталық Комитеттің мүшелігіне, ал бірінші пленумда Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшылығына сайландым.

1700 делегаттың тек екеуі ғана «қарсы» дауыс беріпті... Съезд жұмысы «Правда» газетінде біржақты жазылды. Есеп беріліп отырған кезеңде істелген жұмыс жайлы тым құрыса бір ауыз жылы сөз ырымға табылсайшы, ал теріс жағына келгенде, дəлелсіз сындарды көсілткенде – есіктегіні төрге қарай сыпырыпты. Мен оған таңғалғаным жоқ. Мəскеудегі Ескі алаңда отырғандардың қандай «шындық» күтіп отырғанын өзім де білетінмін. Қазақ ондайда Құдайдан тапсын дегеннен басқа не айтқандай?!». (Д.Қонаев, «Ақиқаттан аттауға болмайды», Алматы, Санат, 1994, 349-354-беттер). Ал Н. Назарбаевтың ой-пікірі мүлде басқаша. Бұл жерде жеке бастың өкпесін емес, бір-бірінің ой-пікірін қабылдай алмайтын жас пен қарттың көзқарасын аңғаруға болғандай. «Сəуір пленумы шешімдерінің партиядағы істің жағдайына тигізген ықпалы туралы кейбір адамдарда қарадүрсін пікір қалыптасты. Көптеген адамдарға сол Пленумнан кейін, бейне бір сиқырлы таяқшаны сілтеп қалғандағыдай, жергілікті жерлердегі жаңа өмірді емін-еркін жəне тып-тыныш реттей беруге болатындай көрінді. Қазір мен есіме алып қарасам, Қазақстан Компартиясының салауатты күштерінің бəрін де бұрынғы қалпында сақтауға тырысқан ескі басшылықтың бұдан былай төзуге бомайтын ниеттеріне ашықтан-ашық қарсы шыға алуы үшін ғана бір жылдай уақыт қажет болған екен. Мұның өзі ең алғаш рет, шамасы, 1986 жылы ақпанда республика Компартиясының ХVІ съезінде болды ғой деймін. Д. А. Қонаев бұрынғы дəстүр рухында жасаған Орталық Комитеттің есепті баяндамасы талқыланғаннан кейін менің «КСРО-ның 1986-1990 жылдарға жəне 2000 жылға дейінгі кезеңге арналған дамуының Негізгі бағыттарының жобасы туралы» баяндама жасауым керек еді. Қазақстанның шаруашылық жəне басқа салалардағы өмірінде орын алып келген жағдайдың көрінісін неғұрлым толығырақ қайталап көрсету үшін өз баяндамамда сол келеңсіз мəселелерге қатысты жайларды съездің стенограммасы бойынша егжей-тегжейлі келтіре кетуді жөн көрдім. «...Жергілікті жерлерде қалыптасқан, жекелеген табыстарды бадырайтып көрсетудің жəне қайдағы бір еңбегі үшін аудандық жəне облыстық бастықтарды мадақтаудың əлі жойылмаған стилі өзінің теріс зардаптарын тигізуде. Осының бəрінің мүмкін болуының тағы бір себебі – республика басшылығы мұндай жарамсыз жұмыс əдістерін дер кезінде жəне партиялық принциптілікпен тыйып отырмады... ...Академияның президенті А.М.Қонаев бастаған

оның басшылығы істі енжар, тиісті инициативасыз жүргізеді. Академия басшылығы республиканың ғылыми күштерін ғылымның өзінің жəне халық шаруашылығының іргелі проблемаларын шешуге жұмылдыра алмады. Сондықтан да академияның бірде-бір институтының елімізде құрылған салааралық ғылыми-техникалық комплекстер құрамына енбей қалуы, ал бүкіл өткен бесжылдық тұсында бірде-бір лицензиялық келісім жасалмауы тіпті де кездейсоқ емес. Енгізілген бір шешімнің экономикалық пайдасы өткен жылы 1980 жылмен салыстырғанда 2 еседей кемігені, ал Ғылым академиясы 76 ұсынысынан, олардың ақаулықтарының көп болуы себепті, үстіміздегі жылдың мемлекеттік жоспарына тек 5 ұсыныс, министрліктер мен ведомстволардың жоспарларына 9 ұсыныс қана енгізілуі де көңілге күдік ұялатады. Республика Ғылым академиясы бізде сын айтылмайтын ұйым болғанын да бүгін съезде ашық айтуымыз керек. Онда жарамсақтық, жағымпаздық ахуалы жасалған. Сондықтан болуы керек, Ғылым академиясының президенті Министрлер Кеңесінің мəжілістеріне де төбе көрсетпейді. Сөйтіп, ол өз міндетін атқарудан бойын аулақ салып отыр. Димаш Ахметұлы, оны тəртіпке шақыратын кез жетті деп ойлаймыз...». («Н. Назарбаев: əділеттің ақ жолы», Алматы, Қазақстан, 1991, 172-174-беттер). Коммунистік партияның билігі кезінде «Сын жəне өзара сын» деген қағида бар болатын. Сондықтан партияластар мен коммунизм тұрғысындағы пікірле стердің бір-бірімен іс барысындағы кемшіліктерге байланысты айтылған сын үшін ренжісу қай тарапқа да абырой əпермейтін. Н. Назарбаевтың сыны да коммунистік партияның «сын болсын, сын – шын болсын» деген ұранына сəйкес еді. «Шынымды айтайын: бұл баяндамамда мен Қонаевтың жеке басына тиіскен жоқпын. Оның үстіне, мəселелердің бұлай батыл қойылуы арқылы оған көмектесетін шығармын, əбден енжар болып алған басшылардың тобын əлдеқалай серпілдіре алармын, Орталық Комитеттің бірінші хатшысын ертелі-кеш біржола жұтып тынатын ми батпақтан сақтандырамын деген үмітте болдым. Өйткені, бəрін де былай қойғанда, өз арамыздағы елеулі тартыстарға қарамастан, менің ішкі жан дүниемде оған деген ең қарапайым адамгершілік сый-құрмет сезімі өшпеген еді, ол сезім əлі де өшкен жоқ. Айта беретін несі бар, бізді республикамыздың басшысын құрметтеу рухында жастайымыздан тəрбиелеген болатын. Қалалар мен кабинеттердегі ғана емес, сонымен қатар тіпті бомбадан паналайтын орындардың өзіндегі сəн беріп тұратын оның портреттері осыған итермелейтін. Ал кейінірек жұрт маған онсыз Компартия Орталық Комитетінің хатшысы, ал соңынан Қазақ ССР Министрлер Кеңесінің Төрағасы бола алмас едің ғой дегенді де жиі-жиі ескертетін. Съезд делегаттарын дүр сілкіндірудің сəті түсті. Олар менің баяндамамды талай рет қол шапалақтап бөлумен болды, ал мінберден кетерімде шын мəніндегі ду қол шапалақтау залды кернеп кетті. Бұл жөнінде жалған қарапайымдылықпен айтып отырған жоқпын. Өйткені содан не бары бірнеше ай бұрын ғана, мен бұл жөнінде жоғарыда айтып өткен болатынмын, сынға, талапшыл талғампаздыққа құрылған əңгімені бастамақ болған мұндай əрекетім мейлінше үнсіз қарсылыққа тап болған еді. Енді, міне, жағдай күрт өзгерді – адамдар өзгерістердің тұрлаулы болатынына сенді. Алайда, мінберден президиумның столына қарай келе жатқанымда өзімнің бастығымның тастай қатқан, сырын алдырмайтын жүзі көзіме бірден шалынды. Сол күннен бастап менің ізімді аңду, шын мəніндегі қуғындау етек алды. Өзіме жасалған жанжақты шабуылдың, жұмсартып айтқанда, этикаға жатпайтын құралдарын егжей-тегжейлі айтып жатуды қаламаймын. Оның үстіне, қызбалық баяғыда-ақ басылған, көптеген адамдардың өздерінің лайықсыз қылықтары үшін шын ниеттерімен өкінгенін де білемін. Бір-ақ нəрсені айтайын. Қазақстан Компартиясының ХVІ съезі мен КОКП ХХVІІ съезінің аралығында өткен үш аптаның ішінде менің үстімнен 53 арыз-шағым ұйымдастырылды. Олардың бəрін де неше түрлі комиссиялар мұқият тексерді. Мен үшін ауыр кезең басталды. Бұл жолы да төтеп беруіме көмектескен не нəрсе еді? Ең алдымен өзгерістерді дұрыс қабылдаған жəне оған сенген жолдастардың принципті қолдау көрсетуі болды. Сол ХVІ съезде менің бетің бар, жүзің бар демей сынға құрылған баяндамамның сарыны Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің хатшысы З. Камалиденовтің, облыстық партия комитеттерінің хатшылары Е. Н. Əуелбековтің жəне қазір марқұм болған Ю. Н. Трофимовтың сөздерінде одан əрі жалғастырылды. Бірақ бізді қазақ халқының ұлы перзентіне күйе жағушылар деп мəлімдеме жасаушылар да аз болған жоқ. Кейде бəрі де қайтадан кері айналуы мүмкін болып та көрінеді: Қонаевты республика Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы етіп, одан соң КОКП ХХVІІ съезіне Саяси Бюроның мүшесі етіп тағы да қайта сайлады. Бірақ, бұған қарамастан, тоң жібіді, сең қозғалды. Менің айқындамам Саяси Бюро мүшелері арасында, ең алдымен М. С. Горбачевтің тарапынан қолдау тапты. Қонаев мені Министрлер Кеңесінің Төрағасы қызметінен босату жөнінде мəселе қойған соң жəне ол мені өзін «аңдып отыруға», билікке апарар жолды тазалап алуға бел буды деп əлденеше рет мəлімдегеннен кейін Михаил Сергеевич оған қалыптасқан жағдайды саяси Бюроның мəжілісінде мені қатыстыра отырып ашық талқылауды ұсынды. Дінмұхамед Ахметұлы мұндай «көзбе-көз беттестіруден» бас тартты. Бұл мəселе жөнінде Е. К. Лигачев ұстанған берік те дəйекті көзқарас туралы үнсіз қалу менің тарапымнан кісілікке жатпас еді. Тоқырау кезеңін шаңын қаға тас-талқан етіп сынап, біз əрқайсымыз өзіміздің қалауымызға қарай, бұл кезеңнің барлық қайраткерлеріне айдар тағып, олардың біреулерін «демократтарға», екінші біреулерін «консерваторларға» қосып, білгішсінгеніміз аян. Бірақ біз демократиялық праволық мемлекетті құра бастаған екенбіз, онда өз көзқарасын қорғайтын адамдарға сыйластықпен қарауға да міндеттіміз. Қоғам бұл айқындаманы қабылдай ма, жоқ па, ол – басқа шаруа. Егор Кузьмичтің шектен шығып кетпеуінің, қоғамдық-

саяси процестерде өз түсінігін, өзінің идеялық сенімін ашық айтып, қорғай алуының өзі ғана, меніңше, оған абырой əпереді. Ал бұл екі арада, қазір біз кейде қызық жайттың куəсі болып жүрміз. Жуырда ғана Лигачевтің соңына шам алып түсіп, оны шындап қуғындауды ұйымдастырған демократиялық баспасөз бүгінде оның естеліктерін бар ықыласымен жариялап жүр. Шағын шегіністі осымен тəмəмдап, Қазақстандағы жағдайды сауықтыру жолындағы ауыр, бітіспес күресте Е. К. Лигачевтің қолдауының үлкен мəні болғанын тағы да атап көрсеткім келеді. Ол, атап айтқанда, менің КОКП Орталық Комитетіне, М. С. Горбачевтің жеке өзіне жағдайды өз пайымдауымша баяндап, біздің ісіміздің аққарасына жету үшін республикаға комиссия жіберуді қадала сұрап, өтініш білдірген кезімде, менің айқындамамды толық қуаттады. Бұл менің сол бір жағдайда өзге амалым қалмағандықтан ең соңғы қадам жасауға мəжбүр болған кезім еді. Оның тіпті əлі күнге дейін қорқынышты, жайсыз түс көргендей суреттері көз алдымда. Сол ұсынысымда өзімді Министрлер Кеңесі Төрағалығы қызметінен босату жөніндегі өтінішім де айтылған болатын. Өйткені мұндай жағдайда одан əрі жұмыс істеу мүмкін емес еді». («Н. Назарбаев: əділеттің ақ жолы», Алматы, Қазақстан, 1991, 181-184-беттер). Осы съезден кейін көптеген азаматтардың демін ішіне тартып, билік дəлізінен «Назарбаев қызметінен кетіпті» деген «жаңалықты» күткені рас. Бірақ олар күткен «жаңалық» болған жоқ. Керісінше, Н.Назарбаевтың сыны еске алынды ма, əлде А.Қонаевтың өзі бұдан ары ол қызметте қалуды жөн көрмеді ме, көп ұзамай Қазақ КСР Ғылым академиясының президенті Асқар Қонаев орнын босатты. Д. А. Қонаев бұл туралы былай деп жазды. «Пайғамбар жасынан асқан ақсақалға əділ сөз ғана жарасқан. Бүйрегім бұрып, бұра тартсам, өзге түгілі өз қадіріме жеттім дегенім бекер. Сондықтан осы жерде жəне бір шындықтың ұшын шығара кеткенді жөн көріп отырмын. Халықта бір мақал бар: «Күйе күйдірмесе де күйелейді» дейді. Оған Қазақстан Коммунистік партиясының ХVІ съезінде ащы сын айтылды. Орнымен, жөнімен айтылса, құлдық. Тəн жарасы жазылады, ал жазықсыз естіген сөз жəйдан бетер жанды жаралайды. Асқар сол кезде дəл осындай күйде жүрді. Намыстан өртенген ол қызметтен босануға өтініш берді. Тілегі қанағаттандырылды. Президенттік ауыр да абыройлы міндет, табиғаты бөлек дарын иесі, Лениндік сыйлықтың лауреаты М. А. Айтқожинге жүктелді. Бірақ, сұм ажал оны арамыздан тым ерте алып кетті». (Д.Қонаев, «Ақиқаттан аттауға болмайды», Алматы, Санат, 1994, 303-бет).

Бірақ, Нұрсұлтан Назарбаевтың бір ерекше қасиеті – ол өзінің ұстазын қанша сынаса да мойындайтын. Оның артықшылығын бағаласа, ал кемшілігіне туған бауырындай күйінетін. Оның сол тұста ашық əңгімеге, ащы сынға баруы да осыдан болса керек. «Д. А. Қонаев, қазір көптеген адамдардың ойлап жүргеніндей, тіпті де біржақты ғана тұлға емес. Ол жан-жақты білімдар адам, ең бастысы Қазақстанның жағдайын бес саусағындай жақсы біледі, халықтың ежелгі дəстүрлерін, əдет-ғұрпын жəне мінез-құлқын жете түсінеді. Оның беделінің артуы Брежневтің қолдауының арқасында ғана мүмкін болды деп түсіндіру уақытты да, оның өзі тудырған перзенттерін де кешірілмес дəрежеде тұрпайыландыру болар еді. Менің көзқарасым бойынша, Д. А. Қонаевтың қасіретіне басты себеп болған нəрсе – партиялық тіректің мызғымастығы мен аса құдіреттілігіне, партиялық басшылық жасау дəстүрлерінің ешқашан да қателеспейтіндігіне ондаған жылдар бойы қалыптасып келе жатқан кəміл сенім. Беделдің буы биліктің биік шыңына шыққан адамды ертелі-кеш алмай қоймайды. Ал беделге негізделген билік өзін-өзі бағынышты адамдардың үрейлі қорқынышы жағдайында ғана сенімді сезінеді. Қонаев «адам қорыққанын ғана сыйлайды» деген мəтелді жақсы көретін». («Н. Назарбаев: əділеттің ақ жолы», Алматы, Қазақстан, 1991, 162-бет). Шындығын айту керек, жас Премьер-Министр Н.Назарбаевты Кремльге жайғасқан Саяси Бюроның қалғып-мүлгіп отырған қартаң мүшелерінің қол қусырып, ешқандай игілікті іске араласпауы да қынжылтты. Олардың жұмыс істемеуі үшін жасалған жасырын қаулының барын да оқырмандар алғаш рет Н. Назарбаевтың кітабынан оқып білді. Сіздер де оқыңыздар. «Мысалы, біз Қонаевтан мынаны естіп білдік. Саяси Бюроның арнайы жабық қаулысы қабылданыпты. Онда Саяси Бюроның жасы асқан қарт мүшелеріне қысқартылған жұмыс күні жəне аптасына бір рет – жұма сайын – қосымша үшінші демалыс күні белгіленіпті. Сондықтан да олардың ешқайсысы да ерекше жан қинап жұмыс істей қоймайтын, əдетте бейсенбінің өзінде-ақ бəрі де саяжайларына кете бастайтын, онда таза ауа жұтып, арнаулы орындарда аң аулап демалатын. Ал дүйсенбі күні Москваға қайтып оралатын. Жергілікті басшылар да тап солай жасайтын. Олардың барлық міндеттері мезгіл-мезгіл əйтеуір бір кеңес өткізіп тұруға, кейде бір облысқа барып қайтуға, шет аймаққа шығуға, бұқаралық ақпарат құралдарына анда-санда көрініп қоюға барып тірелетін: көсемдер қалғып-мүлгіп қарап отырған жоқ екен ғой дегенді білдіргісі келгендегісі. Мұндай ірі-ірі құрметті, көрнекті қызмет орындары жергілікті жерде де болды. Мысалы, республика Жоғарғы Кеңесі Президиумының Төрағасы қызметінде кəрілікті əжептəуір қысқартуға болатын еді. 1984 жылы осы қызметтегі С. Н. Имашев қайтыс болғаннан кейін босаған орынға республика Министрлер Кеңесінің жасы жеткен Төрағасы Б. Ə. Əшімов жылжытылды. Осындай оп-оңай іске асқан ауыстүйістің нəтижесінде мен Қазақстан үкіметін басқаруға келдім. Көптеген басқа да басшылар сияқты, бұл қызметте менің алдымда болған адам негізінен бір ғана принципті басшылыққа алушы еді: ең бастысы барлығы да ың-шыңсыз тыныш болғаны керек.

(Жалғасы 6-бетте).

6

9 а тар, 2016 жыл

ЕЛ ЖӘНЕ ЕЛБАСЫ

ДАЛА ДҮЛДҮЛДЕРІ

«КӨРМЕДІМ ЕРКЕБАЙДАЙ ЖАЙДАРЫ АДАМ»

Көсемəлі СƏТТІБАЙҰЛЫ.

КЕНЕН АҚЫН ЖЫРҒА ҚОСҚАН ЕРКЕБАЙ БАЗАРҰЛЫ ЖАЙЛЫ БІР ҮЗІК СЫР

ПРЕЗИДЕНТнемесе ПАРАСАТЫ

р а н ы Ш н е м ң ы Ш (эссе)

(Жалғасы. Басы 5-бетте).

Өзгелерді аз мазаласаң, өзің де тыныш өмір сүресің. Тек жоғарғы жаққа жиі-жиі қарап қою керек, өйткені бірінші басшыға дер кезінде жағыну жəне оның еркі мен тілегіне қарсы келіп қалмау қажет. Мұндай айқындамадан ұтылмайсың, Министрлер Кеңесінің бұрынғы Төрағасының омырауында Социалистік Еңбек Ерінің Алтын Жұлдызы жарқырап шыға келгені де содан еді». («Н. Назарбаев: əділеттің ақ жолы», Алматы, Қазақстан, 1991, 168-169-беттер). Н. Назарбаевтың бұл көзқарасы Қонаев екеуінің арасындағы жағдайды бұрынғыдан да күрделендіре түсті. «Алайда жылдар бойы қордаланып келген келеңсіз құбылыстардың қандай да болсын белгілі бір себебін ашуға менің тарапымнан жасалған кез-келген əрекет Қонаев екеуміздің арамыздағы жатырқасу дуалын бұрынғыдан да бетер қалыңдата берді. Бірінші басшының жеке басына тəн қасиеттері мен ар-намысына дақ түсіруге ешқандай да қатысы жоқ кез-келген қадамның өзі оның беделін түсіру үшін қасақана жасалған зұлымдық əрекет есебінде бағаланды». («Н. Назарбаев: əділеттің ақ жолы», Алматы, Қазақстан, 1991, 169-170-беттер). Дегенмен, мұның бəрі шиеленістің басы ғана еді. Қонаев пен Назарбаев арасын 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасына байланысты билік дəліздерінде туған сыңаржақ əңгімелер одан ары алыстата түсті. «Менің, əдеттегідей, бұрынғыша жеке адамдармен қарым-қатынасымның қалтарыстары шетін салаларына баса-көктеп еніп, анаған да, мынаған да өзімнің жеке көзқарасымды білдіруге құлқым жоқ бола тұрса да, Г. В. Колбиннің Қазақстанда қандай роль атқарғаны туралы үндемей қалуымның тіпті де реті келмейді. Геннадий Васильевичтің республика Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы орнындағы қызметінің басталуымен тұспа-тұс келіп, оны есте қалдырған шиеленіске оның өзінің кінəлі емес екендігі айқын нəрсе. Мұның өзі бəрінен де бұрын оның шалдыққан қырсығы, бəлкім, ескі өнегеге еліктеп өскен, əміршілдік-əкімшілдік жүйенің үстемдігі жағдайында тəрбиеленген үлкен басшының шын мəніндегі қасіреті де болар. Ол өзінің бұрынғы жұмыс тəсілдерінен бас тарта алған жоқ, уақыттың күрт өзгерген сипатын дер кезінде аңғара алмады. Маған 1986 жылғы желтоқсан оқиғаларынан барынша дерлік өзінше қорытындылар шығарған орталық та оны ерікті-еріксіз түрде қатал əкімгершілік, жеке билеп-төстеу саясатына итермелеп отырды ғой деген ой келеді. Ал мұндай жұмыс стилі кезінде басшылық етудің басты құралы кеңестер өткізу болып табылды. Əртүрлі дəрежедегі жəне бағыттағы облыстық басшылардың – облыстық партия комитеттері хатшыларының, облыстық атқару комитеттері төрағаларының, басқармалар бастықтарының, шаруашылық қызметкерлерінің жиыны өткізілмейтін апта болмайтын. Жоғарыдан үздіксіз жасалған қысым мен тықсыру ешқандай негізі жоқ шалағай жобалардың жасалуына алып барып соғатын, ал олар, өз кезегінде көбінесе ұрандық сипаты бар алуан түрлі шешімдер мен бағдарламалар ретінде қабылданып жататын. Мысалы, Қазақстандағы бүкіл тұрғын үй мəселелерін бес жылдың ішінде шешу, аса қысқа мерзімде азық-түлік проблемасын жою міндеттері қойылды. Мəселе кейде күлкілі жағдайға дейін баратын. Мысалы, азық-түлік бағдарламасын жүзеге асырудың тəсілдері қатарына жабайы құстар мен аңдарды аулау да кіргізілді. Қазақ тілін білмейтін басшылардың барлығынан да оны тез əрі шұғыл үйрену талап етілді. Мұндай талаптың маңызды екеніне дəлел ретінде Колбиннің өзі Орталық Комитеттің кезекті пленумында баяндаманы қазақ тілінде жасауға уəде беріп салды. Ал маскүнемдікке қарсы бітіспес күрестің кеңінен етек алғаны, түрлі салауатты аймақтар құрыла бастағаны табиғи нəрсе сияқты көрінді. Соның салдарынан да адамдардың ішімдік орнына иісуды, тіс тазалайтын пастаны, гуталинді пайдалана бастағанын былай қойғанда, нашақорлық пен улы заттарды шегу проблемалары пайда болғаны мəлім. Басшылықтың осындай əдістерін сынапміней отырып, бұдан өзімнің бұған түк қатысым болмады деп тіпті де бойымды аулақ салғым, тек бейтарап куə ретінде ғана көрінгім келмейді. Жоқ, олай емес. Кезінде осының көпшілігін мен де осылай болуы тиіс қажетті нəрседей қабылдадым. Əкімшілік жасау практикасының барынша тұрлаусыздығы мен теріс екендігіне толық көз жеткізу үшін маған да бірсыпыра уақыт, жеке өзімнің қателіктерім мен жаңсақтықтарымды бастан кешіру қажет болды. Бірақ сол кезеңде менің де, республиканың басшылығындағы жолдастарымның да барша күш-жігерімізбен Г.В.Колбинге көмектескіміз келді, оны теріс шешімдер қабылдаудан сақтандыруға тырыстық. Оның көптеген қателіктері бадырайып, көзге көрініп тұрғанына қарамастан, жаңа бірінші хатшыға қарсы, айталық, топ құру сияқты нəрселер өңіміз тұрмақ, түсімізге де кірген емес - өйткені мұның алдында өте ауыр кезеңдерді басымыздан өткерген едік қой. Принципті жəне маңызды мəселелер бойынша ол менің берген көптеген кеңестерімді дұрыс қабылдады. Бұл кеңестер, екеуміздің де ортақ пікіріміз бойынша, тұйыққа тірелген көптеген жағдайдан алып шығуға көмектесті. Екеуміздің арамызда бұл тақырыпта бірнеше рет ашықтан-ашық риясыз əңгімелер де болды.

1987 жылдың барысында Колбиннің КОКП Орталық Комитеті мен КСРО Министрлер Кеңесінің басшылығынан мені Москваға алып кетіп, басқа жұмысқа ауыстыру жөнінде əлденеше рет ұсыныс жасағанын білген кезімде қандай таңдандым десеңізші. Мұндайда оған аянышты өкініш білдіргеннен басқа не істеуге болады. Шамасы, өздерінің айналасындағы адамдарға сенбеу, сенім білдірмеу, əміршілдік-əкімшілдік жүйенің, əрбір басшы жеке өзінің қарақан басының амандығын ғана ойлауға мəжбүр болған кезеңнің қалдырған мұрасының бірі шығар. Мұндай іске, əсіресе, жоғарғы буындағы сырын білдірмеу ахуалы итермелеп отырды. Ал осыдан кейін

мұндай ортада тəриеленген адамдарға өзіңді мансап та, жеке басыңның қам-қарекеті де емес, басқа, неғұрлым биік мақсаттар мен мүдделер қызықтыратынын түсіндіріп не дəлелдеп көр. Тап сол жылы Қонаевтың соңымнан қуалай сілтеген сойылынан тағы бір соққы жедім. КОКП Орталық Комитетінің маусым Пленумында оны Саяси Бюроның жəне Орталық Комитеттің құрамынан шығарды. Дінмұхамед Ахметұлы өзінің соңғы сөзінде барлық күнəні менің бір басыма үйіп-төгуді жөн деп тауып, Алматыдағы желтоқсан оқиғалары – билікке ұмтылған Назарбаев пен өзге де бірсыпыра адамдардың қолдарымен жасалған іс деп мəлімдеді. Рас, М. С. Горбачев оның сөзін бөліп, ұятын бетіне басты. Бірақ, айтарын айтып тынды. Мұның маған ауыр тигені соншалық, бұл жолы бір кісіге жетерлік мықты денсаулығым да көмектесе алмады - мені Пленумнан тұп-тура ауруханаға жөнелтті...». («Н. Назарбаев: əділеттің ақ жолы», Алматы, Қазақстан, 1991, 204-207-беттер).

Бұдан не ұғамыз? Не түйеміз? Биліктің ең биігінде отырғандар бал жаласа жалайтын шығар, бірақ олардың, сонымен бірге, удың да дəмін тататыны өтірік емес екенін ұғамыз. Міне, осы бал мен удың мысалы Димекеңнің де, Нұрекеңнің де басынан өткен. «...1986 жылғы желтоқсанның бас кезінде мен КСРО Министрлер Кеңесінің Төрағасы Н.И.Рыжковпен бірге Қазақстанның мұнай жəне газ кен орындарын аралаған сапардан Алматыға қайтып оралдым. Бізді осының алдында ғана Моквада болып қайтқан Қонаев қарсы алды жəне өзінің пенсияға шығу жөнінде өтініш бергенін хабарлады. Оның бұл хабарды бізге əлдебір қанағаттанған сезіммен, əлдебір мақтанған кейіппен айтуының себебі онша түсінікті бола қоймады. Алайда, Моквада оның орнына келетін адамның белгіленіп қойғанын білген кезімізде бəрі де бірден ап-айқын бола кетті. Яғни, бəрі де тап баяғыдағыдай тағы да жалғаса түсті. Орталық өкімет орындарының пікірі бойынша, республика олардың қалай етсе де еркіндегі иелігі болып қалып отыратындығы, оның басшыларының ешкіммен ақылдаспай-ақ, өздерінің қалауынша тағайындай беруге жəне ауыстыруға болатындығы айдай айқын сезіліп тұрды. Оның үстіне Қазақстан Компартиясының Орталық Комитеті оның бірінші басшысының қызметіне кімнің белгіленіп отырғаны жөнінде мүлдем хабарсыз болды. Тек 15 желтоқсанда, ұйымдастыру пленумы белгіленген күннен бір күн бұрын ғана Москвадан ұшып келген самолеттің баспалдағы жанында бұл қызметке бұған дейін Ульянов облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы Г. В. Колбиннің ұсынылып отырғанын білдік. Колбинмен бірге КОКП Орталық Комитетінің хатшысы Г.П.Разумовский де келді. Ол Орталық Комитетте кадрлар мəселесімен айналысатын. Аса маңызды проблемаға, шын мəнінде Қазақстанның болашақ тағдырына, мұндай тұрғыдан келу ре спублика Компартиясы Орталық Комитеті бюросының мүшелерін аң-таң қалдырғанын айтуға тиіспін. Бəріміздің де меңзең күйге түскеніміз соншалық, тіпті ұсынылған кандидатураны бюро мəжілісінде талқылаудың, ең болмағанда «протокол үшін» талқылаудың қажеттігі ешқайсымыздың ойымызға кіріпшықпапты. Турасын айтқанда, талқылайтын да дəнеңе жоқ еді - өйткені Колбин жөнінде біздің ешқайсымыз да мардымды ештеңе білмейтін едік. Бас-аяғы не бары 18 минөтке созылған Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің Пленумы да тап осындай жұрт аң-таң қалған мең-зең жағдайда өтті. Жұрттың бəрі де қолдарын көтерді, Колбин Орталық Комитеттің бірінші хатшысы болып шыға келді. Орталыққа ойсызтүйсіксіз бас шұлғып бағынудың ескі дерті, казармалық психологияның «біз партияның солдаттары ғанамыз» деген ескі дертті тағы да қайта қозғап, үстем болды. Мұның зардаптары қандай болатынын ешкім де ойланған жоқ. Ал ол зардаптар өзін тіпті де көп күттірмеді. Келесі күні Орталық Комитеттің ғимараты алдындағы алаңға жастар жинала бастады. Алғашқыда қолдарына транспаранттары бар 200-дей адам келді. Бірақ содан кейін халық олардың төңірегіне барған сайын көбірек жинала бастады. Пайда болған жағдайды талқылау үшін біз Г.В.Колбиннің кабинетіне шақырылдық. Орталық Комитеттің Бюро мүшелеріне, оның ішінде маған да жəне республика Жоғарғы Кеңесі Президиумының Төрағасы С. Мұқашевқа да алаңға барып, адамдармен сөйлесу тапсырылды. Республиканың бұрынғы «бірінші адамының» өз қызметінен кетуі ешкімді де өкіндіре қойған жоқ. Алаңда бізді: «Əр халықтың басшысы өзінен болсын!», «Бізге қазақ басшы керек!», «Өктемдік жасау жетеді!», «Қайта құру жүріп жатыр, ал демократия қайда?», «Біз лениндік ұлт саясатын қолдаймыз!» деген ұрандармен қарсы алды. Ақылесі дұрыс адамның наразылығын не қарсылығын тудыра қоятындай өзге ештеңе де болған жоқ. Халық бұқарасының көңіл күйі бейбіт ниетте болатын. Бізге тек бір ғана сұрақ қойлыумен болды: жергілікті адам неге сайланбады? Ал біз бұл сұраққа ақылға қонымды ешқандай жауап қайтара алғанымыз жоқ. Міне, сол кезде демонстранттар транспаранттарын көтеріп, Алматының көшелеріне қарай бет алды... Əрбір адамның өмірінде өзіңе бұрыннан жайлы əрі үйреншікті əлдебір жағдайлардан қол үзуге мəжбүр ететін, алдын ала болжап білуге болмайтын қиындықтар мен сын сағаттарға душар ететін нəрселердің біріне елеулі де жауапты таңдау жасау проблемасына ойда-жоқта кез болатын кезеңдер ұшырасады. Мұндай таңдау көбінесе бір ғана артықшылық береді – адам жағдайға бейімделмейді, қайта оған қаймықпай қарсы барып, өзіңе тəн қасиеттерін сақтай біледі. Алаңға жиналған халық қалаға қарай бет алған кезде мен тап осындай таңдаудың алдында тұрғанымды түсіндім: не батыл қылық көрсетуге бел бууым керек, не Орталық Комитеттің үйіне жайбарақат қайтып оралуым керек. Мұның екіншісі маған халыққа кешірілмес сатқындық жасау болып көрінді - өйткені олардың ісі əділ еді! Мен колоннаның алдында халықпен бірге кете бардым. Қаланың көшелеріндегі шеру үш сағатқа созылды. Халық көп көшелерді аралап, үлкен шеңбер жасаған соң алаңға қайта оралды. Түстен кейін халықтың тасқыны күшейе түсті. Студенттер,

жұмысшылар, интеллигенция келе бастады. Келесі күні демонстрация тағы да қайталанды. Оның немен аяқталғаны жақсы мəлім – 18 желтоқсанда оны күшпен қуып тарату ісі ұйымдастырылды. Бұл шараның қаншалықты лажсыз жəне өзінөзі ақтайтын əрекет болғаны жөнінде ой өрбітіп жатпаймын. Қандайда болсын шара қолдану керек болатын, өйткені шиеленіс күшейе түсіп, адамдардың қалың тобының арасына бұзақы элементтер мен экстремистер кіре бастаған. Бірақ басты мəселе дегенмен де басқада еді. Алайда, ондай шалыс қадамдар жасалады, өкімет орындары мен халықтың арасындағы пайда болған қайшылықты жоюға бəріміз де дəрменсіз болдық. Орталықтың жаңа бірінші басшыға «көмек ретінде» өзінің бір топ, соның ішінде КСРО Мемлекеттік қауіпсіздігі комитеті төрағасының орынбасары, КСРО қорғаныс министрінің жəне КСРО ішкі істер министрінің орынбасарлары да бар көрнекті өкілдерін жіберуі де көмектесе алған жоқ. Ал кезінде Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің екінші хатшысы қызметінен айқай-шулы жанжалға іліге жүріп, Москваға қызметке жоғарылап кеткен Соломенцевтің өзінен қандай пайда болуы мүмкін еді? Олардың ешқайсысының да халықтың алдына шығып, олармен ашық əңгімелескісі келген жоқ. Дəлірек айтқанда, мұны істеуге ешқайсысы да дəрменсіз еді. Өйткені олардың бəрі де алдын ала ұйымдастырылған халықпен ғана сөйлесуді, алдын ала əзірленген сөздердің тексін биік мінберден оқып беруді ғана білетін. Тіпті Қонаевтан көмек сұрау жөнінде де əрекет жасалып көрді, бірақ одан да ештеңе шыққан жоқ. Оның Колбинмен жасаған əңгімесі Орталық Комитеттің Бюро мүшелерінің арасынан Назарбаевты, Камалиденовті, Мұқашевты тəртіпсіздікті ұйымдастырушылар ретінде атап көрсету əрекетімен тынды. Дəрменсіз ашу-ызаның үстінде мұны бүлдірген сендерсіңдер, енді оның сазайын тартатын да өздерің боласыңдар деген сөздер бетімізге баса тік айтылды. Арада аз уақыт өткенде білгеніміздей, тап сол кезде Алматыға ішкі істер əскерлерінің ірі-ірі бөлімдерін жеткізу ісі басталған да екен. Былайша айтқанда, ең соңғы дəлелді əрекеттерге ұмтылысыпты. Арада біраз уақыт өткеннен кейін біз орын алған толқулардың сипаты қандай болғанын неғұрлым байсалды жағдайда анықтай білдік. Қазақстан Компартиясының ХVІІ съезінде жəне онда сөйлеген сөздерде де, қабылданған ресми құжаттарда да желтоқсан оқиғаларының ұлттық қарамақарсылықтың көрінісі болмағандығы, оның орыс халқына немесе басқа қандай да бір ұлтқа қарсы бағытталмағаны атап көрсетілді. Бұдан тап осындай бояуды қалай да көргісі келгендердің бір ғана дəлелі болды – ол Колбиннің орыс екендігі еді. Мұндай дəлел барынша негізсіз болатын. Мысалы, алаңнан Орталық Комитетке бірінші хатшының қызметіне жаңа кандидатураларды қарастырудың талаптары жіберіліп жатқан кезде ұлты қазақ емес, бірақ Қазақстанды, оның экономикасын, дəстүрлерін жəне өмірлік уклад ерекшеліктерін жақсы білетін Демиденконың, Морозовтың жəне басқалардың да аты-жөндері аталған болатын. Бірінші басшы міндетті түрде қазақтан сайлануы керек деген неғұрлым үзілді-кесілді талапты да адами тұрғыдан түсінуге болатын еді. Олай болатын себебі, мысалы, қазір мен республиканың басқару тетігінде болған жиырма басшының ішіндегі үшінші ғана қазақпын. Халық бүгін келіп, ертең кететін кездейсоқ «варягтардан», өзіне барлық уақытта да жоғарыдан менсінбей қарайтын адамдардан, мейлі ол Голощекин, Мирзоян, Беляев, Пономаренко немесе Брежнев болсын, бəрібір, əбден қажып біткен болатын. Кейінірек мынандай бір адам таңғаларлық фактіні білдім: М. С. Горбачев Д. А. Қонаевтан Орталық Комитеттің бірінші хатшысы қызметіне кімді ұсынуға болатынын білгісі келген кезде ол кімді болса да əйтеуір сырттан шақыру керек, өйткені жергілікті басшы кадрлардың арасында лайықты адам жоқ, деп жауап беріпті. Бір немесе тіпті ұзыннан өші, қысқадан кек болғанда да, мұның өзі туған халқыңның мүдделерінен шынымен-ақ жоғары тұрғаны ма? Бірінші басшының қызметіне демонстранттар стихиялы түрде ұсынған кандидаттардың арасында менің де аты-жөнім аталғандықтан мені де, Орталық Комитет Бюросының басқа да көптеген мүшелерін шиеленісті шешуге қатысудан жай ғана ығыстырып тастады. Шиеленіске байланысты мəселелердің барлығы да Колбиннің кабинетінде Москвадан келген шағын топтың қатысуымен қаралды. Демонстрацияны күшпен қуып таратуға құпия əзірлік жасалып, ол жүзеге асырылғаннан кейін КОКП Орталық Комитетінің Қазақстандағы ұлтаралық қатынастарды сауықтыру жөніндегі шаралары деп аталатын шаралардың тұтас бір сериясын іске асыру қолға алына бастады». («Н. Назарбаев: əділеттің ақ жолы», Алматы, Қазақстан, 1991, 197-203 беттер). Ал ағылшын публицисі Джонатан Айткен болса бұл оқиғаның себеп-салдарын былайша тарқатады. «Қысым (Н. Назарбаевқа деп түсініңіз – К. С.), 1986 жылғы жазда Қонаевтың саяси тағдыры аяқ астынан жайнап шыға келгенде, одан сайын өрши түсті. Бұған дейін, Кеңес Одағы Коммунистік партиясының ХХVІІ съезін Горбачев өзінің реформалық бағдарламаларын бастауға пайдаланады екен жəне соның бір бөлігі ретінде Кремльдің ескі ұланының белгілі бір өкілдерін, ішінде 74 жастағы Қонаев та бар, қызметтен босатады екен деген пікір қалыптасқан болатын. Оның орнына кəрі ардагер Қазақстан Компартиясы ОК бірінші хатшысы ретінде қайта тағайындалып, Саяси Бюроға қайта сайланды. Осындай оқиғалармен шабыттанған Қонаев өзінің Премьер-Министріне қарсы қимылға көшуге ұйғарды. Қазан айында ол Назарбаевты қызметтен босатуға – оны Қонаев «дереу тоқтатуды қажет ететін қауіпті адам» ретінде сипаттады – Бас хатшының келісімін алу мақсатымен, Горбачевпен кездесу үшін құпия түрде Мəскеуге ұшты. Бірақ жебе дөптеген жеріне тимеді. Міне, Горбачевтің сөзі: «Қонаев маған Нұрсұлтан Назарбаевпен арасында проблема бар екенін айтқанда аса таң қалдым, өйткені бұрын олардың ара-қатынасы əкелі-балалы сияқты еді. Əрине, Қазақстанда қиындықтар бар екенін білетінмін, бірақ ондай нəрсе Кеңес Одағының барлық республикасында болды ғой. Бұл жаңа көшбасшылар пайда бола бастаған кезең еді. Қонаевты, шамасы, өзінің

«баласына» қатысты, дəл осындай ойлар мазалаған шығар, өйткені Назарбаевты білетін адамның бəрі оның текетірес пен күрестен тайсалмайтынын көрді. Проблема болса, ол қалқансыз қарсы шығатын. Бұл оның əдеті еді. Горбачев, Назарбаевқа «шайқас үшін жота керектігін» айтып күрес машығын жетілдіру туралы екі рет өзі ынталандырғандықтан жəне Мəскеудің Қазақ республикасы ПремьерМинистрін қайта құру жолындағы күресте сенімді одақтас ретінде қарағандығынан, мұндай одақтасты жайдан-жай қызметтен босата салу туралы Қонаевтың ұсынысы Бас хатшыға ұнаған жоқ. Шамасы, Назарбаевты қызметтен босатудың «А» жоспарының түсінбестікпен қабылданғанын ұққандықтан шығар, Қонаев өз Премьер-Министрін дүние жүзі бойынша сапарға жіберуге ниеттеніп, оғаштау «Б» жоспарын іске қосты. «Əңгіменің қызған тұсында Қонаев менің Назарбаевқа Кеңес одағының сыртқы сауда жəне экономикалық байланыстарына жауап беретін жаңа қызмет ұсына алатын-алмайтынымды сұрады, - деп еске түсіреді Горбачев. – Оның мақсаты Назарбаевты Қазақстаннан қашық əрі барынша ұзақ ұстау екені түсінікті болды. Назарбаевты, ұшаққа билет алып беруге көмектесіп, айдауға жіберу туралы мұндай жаңа идея Кеңес көшбасшысына ұнаған жоқ. Басқа себептерге байланысты болса да, ол да Қонаевқа ренжи бастады. Осыдан бірнеше апта бұрын Мəскеуге Алматыдағы жоғары басшылықтың үш жоғары қызметтегі мүшесінен тұратын, Олег Мирошхин бастаған депутатшылық келіп, өз республикаларындағы экономикалық жəне саяси тоқыраудың өршіп отырған проблемаларын сипаттап берген болатын. Горбачевпен ресми емес кездесу барысында олар оны Қазақстан басшылығын ауыстыру мүмкіндігін қараудың қажеттігіне сендірді. Мұндай өтініш - өзінен-өзіақ, Премьер-Министрін босатуды талап етіп, өз жағдайының шатқаяқтап тұрғанын дəлелдеп берген Қонаевқа əріптестерінің сенімсіздік вотумы екенін білдірді. Қазақстанның саяси билігінде бұлғақ басталғаны Бас хатшыға түсінікті болды. Ол жақта айтарлықтай бірдеңе болған екен деп ойладым, - деп еске алады Горбачев, - сондықтан Назарбаевтан құтылғысы келген Қонаевтың жоспарының орнына мен балама ұсыныс білдірдім. Мен оған əлгі келген үш басшы тарапынан айтылған сын туралы əңгімелеп бердім де: «Дінмұхамед Ахметұлы, мен сіздің сөздеріңізді шын ниетпен қабылдаймын. Мен сіздің, КОКП ОК Саяси Бюросының барлық мүшесімен бірге отыру үшін, осында, Мəскеуде, Қазақстан басшылығының кеңесін жинағаныңызды қалар едім. Сосын бəріміз бірігіп, Қазақстанның проблемалары туралы ашық талқылау өткізіп, дұрыс шешім қабылдайық. Бұл сөздерді естіген Қонаев өзінің Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы бірінші хатшысы ретіндегі күндерінің санаулы екенін түсінді. Ол Саяси Бюроның қатысуымен бірлескен кеңес өткізуге келіссе, бұл оның өз билігінің əлсіз екенін мойындағаны болар еді. Бұл сонымен қатар жас қарсыласы жеңіп кетуі əбден мүмкін жағдайға – Назарбаевпен ашық айқасуға тіремек. Мұндай қорлықтан қашқан Қонаев дереу берілді. «Михаил Сергеевич, егер сіздің ұсынысыңыз осы болса, мен қызметтен кетемін, -деді ол Горбачевқа, ал ол сегіз аптадан кейін Бірінші хатшының орнынан түсуі туралы өтінішін қабылдады. Қонаев дəуірі Кеңес Одағы үшін ірі жағымсыз жағдайларды мұраға қалдырған жəне Қазақстанда өзгерістер самалын соқтырған тартысты жағдаймен аяқталды. Бəрі де, Горбачев кетіп бара жатқан Бірінші хатшыдан оның мұрагері тұрғысынан кеңес сұрағанда мүлдем күтпеген нəтиже алған, Мəскеудегі соңғы қоштасу кездесуі барысында болды. Қ а з а қ с т а н д а к ө ш б а с ш ы л ы қ ж а л ау ы н Назарбаевқа беру Қонаевтың қызметтен кету туралы шешімінен кейін болмай қоймайтын нəтиже сияқты көрінген, Кремль жаңа көсем Премьер-Министр болады деп күтті. Назарбаевтың кандидатурасында тəжірибе, ұлты, Мəскеу мен жалпы басшылық үшін қолайлылығы тұрғысынан мін де, бəсекелес те жоқ болатын. Экономикалық жағынан қаржы бөлудегі қателіктермен сыбайлас жемқорлықты тезге салған сынымен Қонаев маңынан өзіне көп жау жинауға душар болса да, бұл егесу екі ықпалды саяси қайраткердің арасындағы ашық жеке қақтығысудан бір рет те байқалған жоқ-ты. Тіпті көптеген жағдайларда Назарбаевтың ашуға булығуы соңғы 18 айда өз бастығына деген кері қатынастарға əкелсе де, көбісі билікті Бірінші хатшыдан Премьер-Министрге беру салқын болғанымен, бейбіт жағдайда өтеді деп ойлады. Михаил Горбачев та мұрагер Назарбаев болады деп күтті. Сондықтан ол Қонаевпен соңғы қоштасу кездесуінде мынадай əңгіме болғанына таңғалды: Горбачев: «Мұрагеріңіз жөнінде сіздің ұсынысыңызды сұрағым келеді. Қалай дегенде де сіз республиканы соңғы 24 жыл бойы басқардыңыз ғой. Кімді ұсынар едіңіз?» Қонаев: «Дəл қазіргі кезде бұл орынға нақты кандидат жоқ. Өзіне назар аудартып, айнала шапқылап жүрген бірнеше адам бар, бірақ олардың бір де бірі көшбасшы болуға қабілетсіз. Сондықтан мен сізге Қазақстан басшылығы үшін күшті орысты тағайындауға кеңес беремін. Горбачевты мына кеңес таң қалдырса да, ол оны қабылдады. Өзі де күшті орыс тұлғасы бола тұрып, ол тілектес адамдар тобының өзі сияқты тағы бір өкілі Қазақстан проблемаларын шешу үшін қажетті басшы бола алады деп сенді. Бірақ Бас хатшы бұл шешімді жеке дара қабылдаған жоқ. Бұл шешімді Саяси Бюро отырысына қатысушылардың бірі де, кетіп бара жатқан бірінші хатшыны осындайға итермелеген оның Назарбаевқа қатысты күйініш немесе қызғаныш сезімі болар дегенді, ойына да алмады. Керісінше, жалпы пікірі Қоневтың мұрагер жөніндегі кеңесі мемлекеттік қайраткер-патриотқа лайық болды дегенге сайды. «Қонаев өз республикасына жамандық тілей қоймас деп ойлағандықтан, Саяси Бюро бұл кеңесті қабыл алды, - деп еске түсіреді Гобачев. – Сондықтан біз оның ұсынымын жөн көрдік. Біз кəрі түлкі құрған қақпанға түсіп қалдық. Сөйтіп, ірі қателік жасадық». (Джонатан Айткен, «Нұрсұлтан Назарбаев жəне Қазақстанның қарышты қадамдары».

2010. Қаз. 118-119-120-122-беттер). (Жалғасы бар).

1865 жылы Оңтүстік қазақтары Ресейге қосылған соң патша өкіметі қол астындағы халықтарды бір басқарманың астына біріктіру мақсатымен, қазақтарды басқарудың бұрынғы жүйесін толығымен өзгертіп, руластық негізінде ауылдарға жəне болыстарға бөле бастайды. Жетісу өлкесіндегі қазақ ауылдарынан руластық негізде 22 болыс құрылады. Соның бірі Қордай өңірінде құрылған Сырымбет-Қасқарау болысы еді. Болыс болып Ноғайбай Дəулетбақұлы сайланады. (ҚРОММ 3-қор, 1-тізбе, 562-іс). Əңгімеге арқау еткелі отырған Еркебай Базарұлы осы аталмыш СырымбетҚасқарау болыстығына қарасты Иір-Су елді мекенінде 1866 жылдың 20 мамырында қарапайым отбасында дүниеге келген. Жастайынан алғыр, өжет болып өскен Еркебай Базарұлы ауыл молдасынан, одан кейін Верныйдағы гимназиядан орысша білім алады. Ол заманда орысша оқыған азаматтардың беделді болғаны белгілі. Қордай өңіріне алыстан ат арылтып келген ақын-жыраулар бірінші патша офицері Ноғайбайдыкіне, содан кейін Еркебайдыкіне тоқтайтын болғаны да содан. Сонау 1890 жылдары Еркебайдың бар-жоғы 24 жасында Ноғайбай би үйіне келген қазақтың ұлы ақыны Абайды күтуге осы Еркебайға сенім білдіргені де көп нəрсені аңғартса керек. Ол туралы атақты Кенен ақын: «Абай Нұқаңнан қайтуға рұқсат сұрайды. Арғын апай өзі де Алматыға шейін шығарып салмақ болады. Ноғайбай да қалаға жүрмек болады. Əсел бəйбіше бұлғын ішік жапты, екі жолдасына да ат-шапан берді. Еркебай ауылына дейін Қасқараудың жақсысымын деп жүрген адамдары Абайды құрметпен шығарып салады. Жұлқынып тұрған үш қара арғымақ қара жолдың шаңын бұрқыратып Ноғайбай мен Абайды, Арғын апайды, Мерқасымды əйелімен Алматыға қарай қоңыраулатып ала жөнелді. Қырғыз-қазақтардың Абайды көргендері «шіркін-ай, туыс осы екен» десіп таңдай қағып қала берді» («Аңыздар сыры»,1969 ж, 211-бет).

Талантты жастың екі тілді жоғары деңгейде меңгергендігі болар, ол жоғары биліктегі атқамінерлердің де көзіне түседі. Қордай уезі орынбасарының Жетісу əскери губернаторына жазған №10206 мəлімдемесіне сəйкес 29 жасында Жетісу губерниясы Қордай уезінің №4 аулына би болып тағайындалады. Араға 1-2 жыл салып, халық арасында қызмет істеп ысылған, іскер жігітті Верный қаласындағы Жетісу əскеригубернаторлығына жұмысқа алады. Мемлекетік мұрағатта Еркебай Базаровтың жеке іс парақшасында ешқандай құпия ұжымдарда, партияларда жоқ екенін растайтын қолхаты, отбасы туралы жəне басқа да мəліметтер берілген. Еркебай Базарұлы ұлтжанды еді, серілігі де бар. Өнерді танып бағалай білетін. «Бұлақ көрсең, көзін аш» дегендей, өзінен 20 жас кіші ақын Кенен Əзірбаев інісіне ағалық ізетін көрсетіп, үлкен той-жиындарға ертіп апарып томағасын ағытқан да Еркебайдың өзі еді. Ол жайында қоғам қайраткері, филология ғылымдарының докторы Мырзатай Жолдасбеков: «Көкшолаққа жайдақ мінген жалшы баланың бойындағы түлеп, тұтанып келе жатқан талантты алғаш танып бағалаушы – Еркебай Базарұлы. Еркебай ат үстінде ұршықша ойнайтын, қолынан келмейтіні жоқ, өнерпаз əрі ақын, əрі əнші, ұшқыр ат, қыран құс, алғыр тазысыз жүрмейтін, киімді таза киетін, қонақшыл, дастарханды кісі болса керек. Кенекең «Большевик», «Партия», «Совет» деген сөзді ең алғаш осы Еркебайдан естідім дейді. ...Кененді қойдан құтқарып, ат беріп, шапан жауып, сауатын ашып, санасын оятқан ақылшы – қамқоршы да, Балуан Шолақпен, Қажымұқанмен, Шашубаймен кездестірген де осы Еркебай. Қырғыз манабы Шабданға ас берілгенде, Кенен он алты жаста екен. Асқа қырғыз-қазаққа даңқы шыққан талай ақын-жырау келген. Жалғыз атын сабалап, домбырасын өңгеріп Қастектен – Жамбыл, Көкшолақты борбайлап Қордайдан жаңа талап Кенен келеді. Кененді Еркебай ертіп келген». («Алатау шыңы», К.Əзірбаев, Алматы-1974, 10-11-б). Өзінің өмірдегі ұстазы, ағасы жайлы Кенен ақын: «Əрқашан Еркебайдың айтам жайын, Өтірік мақтанғанмен не қылайын. Өзіме көп пайдасы тиген еді, Ойыма, алғыс айтам, түскен сайын. Көрмедім Еркебайдай жайдары адам. Қасынан кетпеуші еді қайдағы адам. Жасымнан жан жолдас қып, ертіп алып, Жерім жоқ Жетісуда сайрамаған...» – деп жырлап өтті. Ол – мемлекеттік жұмыстарға да белсенді араласқан қайраткер. Өткен ғасырдың 30-жылдары салынған Түркістан-Сібір темір жолының құрылысына қатысып, құрылысқа жергілікті халықты жұмылдырып, көп еңбек сіңірген. Қордай өңірінің тумасы, жазушы əрі тарихшы, Еркебай Базарұлының туыстарының бірі Ниетжан Нүпбаев өз естелігінде: «Осы алғаш темір жолды Аңырақай стансасының бергі жазық етегінің басындағы «Кіндіктасқа» қарай жолды бұрып саламыз деп пікірталас болған дейді. Егер «Кіндіктас» жерімен шойын жол өткенде «Ешкілі Қордай» арқылы «Актеректі» басып өтіп жол бергі бетке өтетін еді. Еркебайдың айтқан пікіріне орыс инженерлері келіспей, бұл жақта сай-сала көп, қыруар жұмысшы қажет етеді. Біз темір жолды Аңырақай бөктерінен өтіп Шилібастау арқылы Верныйға өтеміз деген екен. Осы шешімге амалсыз келіскен Еркебай бабамыз əрбір станса аттарын қоюды сұрапты. Сөйтіп, темір жол бойындағы мекен аттарын Еркебай Базарұлы қойған екен. Олар: «Шоқпар», «Аңырақай», «Шыңырау», «Бел», «Құлақшын», «Ала айғыр», «Қордай»,«Құлжабасы», «Қызыл таң» «Атарбай» (Атарбай – батыр болған кісінің аты. Қысқарып Атар атанып, одан Отар болып кеткен. Орыс ұлты «а» əрпін «о» деп оқыған), одан «Шилібастау», «Шамалған» болып кете береді». Ниетжан Нүпбаевтың айтуына қарағанда, Еркебай Базарұлы қазақтың біртуар ұлдары Тұрар Рысқұлов, Мұхамеджан Тынышбаевпен дəм-тұздас, пікірлес болған. Осындай тұлға боларлық асыл азамат Голощекиннің солақай саясатының салдарынан бүкіл қазақ елінің басына түскен нəубет, ашаршылық жайлаған 1932 жылы «Ешкіліде» аштықтан қаза табады. «Өлі разы болмай, тірі байымайды» деген сөз бар. Бүгінгі ұрпақ Жетісу өңірінде алғашқылардың бірі болып орысша хат танып, губернатордың тілмашы болған Еркебай Базарұлы жайлы деректерді жаңғыртып, есімін мектеп, көшеге берсе, құба-құп болар еді. Жандарбек ҚАРАБАСОВ, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі. Қордай ауданы.

ХАБАРЛАМА ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ƏКІМДІГІНІҢ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУДЫ ҮЙЛЕСТІРУ ЖƏНЕ ƏЛЕУМЕТТІК БАҒДАРЛАМАЛАР БАСҚАРМАСЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖƏНЕ ƏЛЕУМЕТТІК ДАМУ МИНИСТРІНІҢ 2015 жылдың 10 желтоқсандағы №953 бұйрығына сəйкес Жамбыл облысы бойынша 2015 жылдың 4 тоқсанында ең төменгі күн көріс деңгейінің мөлшері 18498 теңгені құрағанын хабарлайды.

2016 жылдың 1-ші тоқсанында аз қамтамасыз етілген адамдарға мемлекеттік атаулы əлеуметтік көмек тағайындағанда қолданылатын кедейлік шегінің мөлшері 7399 теңгені, балалар жəрдемақысын тағайындағанда қолданылатын азық-түлік себетінің мөлшері 11099 теңгені құрайды.

9 а тар, 2016 жыл

ТӨРТКҮЛ ДҮНИЕ ЖАҢАЛЫҚТАРЫ ТӨРІҢІЗДЕ

ТЕЛЕБАҒДАРЛАМА 11 қаңтар

7

www.akjolgazet.kz

ДҮЙСЕНБІ

7.00 «ТАҢШОЛПАН». 10.00 «Апта.kz»11.05 «Дара жол» 12.30 «Ақсауыт» 13.00 «БІРГЕ ТАҢДАЙМЫЗ!». 14.10 «Келін». 15.00 «Әйел бақыты». 16.05 «Жүрегім сізге аманат».17.00 «МЕНІҢ ҚАЗАҚСТАНЫМ!».

17.30 KAZNEWS17.55 «ХАЛЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА»18.10 «БҮГІНГІ КҮННІҢ БАТЫРЛАРЫ»18.20 «Аюлар». 18.35 «ЖҮРЕГІМ СІЗГЕ АМАНАТ». 19.30 KAZNEWS20.20 «СЕРПІЛІС» 21.05 ТҰСАУКЕСЕР! «ТАҢДАУ».

22.00 ТҰСАУКЕСЕР! «КЕЛІН». Телехикая.

1633, 22.55 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 23.30 «АЛТЫН ДОП». 1.00 «SPORT.KZ» 1.25 «Әйел бақыты». Ток-шоу 2.20 «Бүгінгі күннің батырлары». 2.30 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев»3.00 KAZNEWS.

07.02 «Білгенге маржан»08.00 «Жаңа күн» 10.00 «Сказка о рыбаке и его жене»11.00 «Экономкласс»11.10 «Сотқа жеткізбей» 11.45 «Магия кухни»12.20 «Подари детям жизнь»12.25 «Жюль Верннің саяхаттары»12.50 «Белка и Стрелка. озорная семейка»13.00 Түскі жаңалықтар13.15 «Дом на Озерной»14.10 «Гречанка» 15.00 Дневной выпуск новостей15.15 «Бармысың, бауырым?»16.00 Кешкі жаңалықтар16.15 «Өмір сабақтары» 17.00 Вечерний выпуск новостей17.10 «След» 17.50 «Орталық Хабар»19.00 «ТВ Бинго»19.55 «Негізінде...» 20.00 Қорытынды жаңалықтар20.30 «Арнайы хабар»20.55 «По сути» 21.00 Итоги дня21.30 «Осколки» 22.30 «Жекпе-жек»23.15 «Көзқарас»23.45 «Негізінде...» 23.50 Қорытынды жаңалықтар00.20 «По сути» 00.25 Итоги дня 00.55 «Сотқа жеткізбей» 01.25 Жаңалықтар.

КАНАЛ 06.00 «Қыздар арасында»06.40 «Баспана бабы»07.30; 8.30 «Күнбастар»08.00 «Сайқымазақтар. Жасырын камера»09.00; 11.00 «Смеяться разрешается»10.00 «О самом главном»15.00 «Гадалка»15.30 «Моя история» 16.00 Сериал «Линия Марты» 17.00 Шоу «Универсальный артист»18.30 Т/с «Побег из аула»19.00; 12.50 Скетчком «Q-елі» 19.30; 13.10 Т/с «Үзілген жапырақтар»21.00; 12.00 Сериал «Шалғайдағы оқиға»22.00 Шоу «Один в Один 3»00.15 «Ответный удар»01.10 Т/с «История одного отката»02.00 «Қорқыныш факторы»03.00 «Кім білген?»03.30 «Айнаonline» 04.00 «Жеңіп көр!» 05.00 «Қуырдақ».

ЕВРАЗИЯ 6.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 6.05 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» 7.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 7.15 «САПА БАҚЫЛАУДА» 7.55 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 8.00 Телеканал «ДОБРОЕ УТРО» 11.00 «ОДИНОКИЙ ВОЛК» 12.00 «БAСТЫ ПАТРУЛЬ» 12.10 «СҮЙГЕН ЖАР». 13.05 «ӘЙЕЛ СЫРЫ…» 14.00 «П@УТINA» 14.20 «СЕРДЦЕ НЕ КАМЕНЬ» 15.15 «ПЕРВЫЕ НОВОСТИ» 15.40 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ»16.45 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.50 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ»18.55 «ТЕСТ НА БЕРЕМЕННОСТЬ» 20.00 «ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ» 20.45 «СҮЙГЕН ЖАР». 21.40 «БАСТЫ ЖАҢАЛЫҚТАР» 22.25 «ДЖОДХА ЖӘНЕ АКБАР». 23.15 «П@УТINA» 23.40 «ВРЕМЯ» 0.15 «УЛЫБКА ПЕРЕСМЕШНИКА» 1.25 «П@УТINA+»2.15 «ВЕРЮ» 3.00 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР».

12 қаңтар

СЕЙСЕНБІ

7.00 «ТАҢШОЛПАН». 10.00 «Таңдау». 10.50 «Cұңқар». 11.45 «Айтуға оңай...» 12.30 «Көңілашар» 13.00 «БІРГЕ ТАҢДАЙМЫЗ!».

14.10 «Келін». 15.00 «Әйел бақыты». 16.05 «Жүрегім сізге аманат». 17.05 «Sport.kz»17.30 KAZNEWS17.55 «ҚЫЛМЫС ПЕН ЖАЗА» 18.15 «Аюлар». 18.35 «ЖҮРЕГІМ СІЗГЕ АМАНАТ».

19.30 KAZNEWS20.20 «Айтуға оңай...» 21.05 «ТАҢДАУ». 22.00 «КЕЛІН». 22.55 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 23.30 «КӨҢІЛАШАР» ӘЗІЛСЫҚАҚ БАҒДАРЛАМАСЫ0.00 KAZNEWS0.55 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 1.30 ФУТБОЛ. Ағылшын Премьер-Лигасы. «НЬЮКАСЛ» - «МАНЧЕСТЕР ЮНАЙТЕД». Тікелей эфир 3.40 KAZNEWS.

07.02 «Білгенге маржан»08.00 «Жаңа күн» 10.00 Таңғы жаңалықтар10.10 «Осколки» 11.00 Утренний выпуск новостей 11.10 «Сотқа жеткізбей» 11.45 «Магия кухни»12.20 «Подари детям жизнь» 12.25 «Бәсеке»13.00 Түскі жаңалықтар13.15 «Дом на Озерной»14.10 «Гречанка» 15.00 Дневной выпуск новостей15.10 Телехикая. «Сүйген жарым»16.00 Кешкі жаңалықтар16.15 «Біздің үй»17.00 Вечерний выпуск новостей17.15. «След»18.00 «Тағдыр жолы»18.30 «Өмірдастан. Ақылдың кілті»19.25 «Бәсеке»19.55 «Негізінде...» 20.00 Қорытынды жаңалықтар20.30 «Бюро расследований»20.55 «По сути» 21.00 Итоги дня21.30 «Осколки»22.30 «След»23.15 «Көзқарас»23.45 «Арнайы хабар» 00.15 «Негізінде...» 00.20 Қорытынды жаңалықтар00.50 «По сути» 00.55 Итоги дня01.25 «Сотқа жеткізбей»01.55 Жаңалықтар.

КАНАЛ 06.00 «Қыздар арасында»06.40 «Баспана бабы»07.30; 8.30 «Күнбастар»08.00 «Сайқымазақтар. Жасырын камера»09.00; 11.00 «Смеяться разрешается»10.00 «О самом главном»15.00 «Гадалка»15.30 «Моя история» 16.00 Сериал «Линия Марты» 17.00 Шоу «Универсальный артист»18.30 Т/с «Побег из аула»19.00; 12.50 Скетчком «Q-елі» 19.30; 13.15 Т/с «Үзілген жапырақтар»21.00; 12.00 Сериал «Шалғайдағы оқиға»22.00 Шоу «Человек невидимка»23.00 Т/с «Секретные материалы»00.00 «Ответный удар»00.40 Шоу «Мисс Чувство юмора»02.00 «Қорқыныш факторы»03.00 «Кім білген?»03.30 «Айнаonline» 04.00 «Жеңіп көр!» 05.00 «Қуырдақ».

ЕВРАЗИЯ 6.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 6.05 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» 7.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 7.15 «САПА БАҚЫЛАУДА» 7.55 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 8.00 Телеканал «ДОБРОЕ УТРО» 11.00 «ОДИНОКИЙ ВОЛК»12.00 «БAСТЫ ПАТРУЛЬ» 12.10 «СҮЙГЕН ЖАР». 13.05 «АШЫҒЫН АЙТҚАНДА» ТОК-ШОУЫ14.00 «П@УТINA» 14.20 Глафира «СЕРДЦЕ НЕ КАМЕНЬ» 15.15 «ПЕРВЫЕ НОВОСТИ» 15.40 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ»16.45 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ»17.50 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ»18.55 «ТЕСТ НА БЕРЕМЕННОСТЬ» 20.00 «ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ» 20.45 «СҮЙГЕН ЖАР». 21.40 «БАСТЫ ЖАҢАЛЫҚТАР» 22.25 «ДЖОДХА ЖӘНЕ АКБАР». 23.15 «П@УТINA» 23.40 «ВРЕМЯ» 0.15 «УЛЫБКА ПЕРЕСМЕШНИКА» 1.25 «П@УТINA+» 2.15 «ВЕРЮ» 3.00 «САПА БАҚЫЛАУДА» 3.25 «АШЫҒЫН АЙТҚАНДА».

КТК 06.00 Открытие вещания. 06.05 Мультфильмдер 06.20 “ДЕВУШКА С ГИТАРОЙ” 07.50 “КТК” ҚОРЖЫНЫНАН” 08.50 “МАХАББАТ ПЕН ӨШПЕНДІЛІК” 09.50 “ДОРОГА ДОМОЙ” 10.00 “СВЕРХЪЕСТЕСТВЕННЫЕ” 11.00 “ПОРТРЕТ НЕДЕЛИ” 12.20 ТАТЬЯНА ДОГИЛЕВА, ПЕТР КРАСИЛОВ в мелодраме “КОРОЛЕВА ЛЬДА” 14.20 “ДРУГАЯ ПРАВДА” 15.10 “ЭКСПЕРИМЕНТ”15.40 “ӘЙЕЛ ҚЫРЫҚ ШЫРАҚТЫ ” 16.30 “ТАҒДЫРМЕН ТАРТЫС ” 17.00 “ТАҒДЫРМЕН ТАРТЫС” 18.00 “МАХАББАТ МҰҢЫ” 19.00 “МАХАББАТТА ШЕК БАР МА?” 19.30 “МАХАББАТТА ШЕК БАР МА?”

20.30 ЖАҢАЛЫҚТАР21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ21.40 “ГЛАВНАЯ РЕДАКЦИЯ” – Малыши на миллион22.20 “СЕСТРА МОЯ, ЛЮБОВЬ”00.10 АНДРЕЙ ЧУБЧЕНКО, ТАТЬЯНА ЧЕРКАСОВА, ЯН ЦАПНИК криминальной драме “ШЕФ-2”01.55 “БІЗДІҢ КОНЦЕРТ” 02.4003.05 ЖАҢАЛЫҚТАР.

КТК 06.00 Открытие вещания. 06.05 Мультфильмдер 06.20 “ВАУ” 07.20 “ҚАРАДАЙЫ” 08.30 ЖАҢАЛЫҚТАР 09.00 “МАХАББАТ ПЕН ӨШПЕНДІЛІК” 10.00 “ДО СМЕРТИ КРАСИВА” 12.00 НОВОСТИ 12.40 “ГЛАВНАЯ РЕДАКЦИЯ” 13.20 “ШЕФ”, 15.20 “НЕ ВРИ МНЕ”.

16.20 “ТАҒДЫРМЕН ТАРТЫС ”17.00 “ТАҒДЫРМЕН ТАРТЫС ” 18.00 “МАХАББАТ МҰҢЫ”19.00 “МАХАББАТТА ШЕК БАР МА?” 19.30 “МАХАББАТТА ШЕК БАР МА?”

20.30 ЖАҢАЛЫҚТАР21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ21.40 “ДИАГНОЗ” – Исцеление силой22.15 ЕЛЕНА ШИЛОВА, ИГОРЬ БОЧКИН, ИРИНА ЛЕГЧИЛОВА в мелодраме “СЕСТРА МОЯ, ЛЮБОВЬ” 00.05 АНДРЕЙ ЧУБЧЕНКО, ТАТЬЯНА ЧЕРКАСОВА, ЯН ЦАПНИК криминальной драме “ШЕФ-2” 01.50 ЖАҢАЛЫҚТАР02.15-03.00 “КТК” ҚОРЖЫНЫНАН” ойын-сауықты бағдарлама.

13 қаңтар

СӘРСЕНБІ

7.00 «ТАҢШОЛПАН».10.00 «Таңдау». 10.50 «Cұңқар». 11.45 «Айтуға оңай...» 12.30 «Көңілашар» 13.00 «БІРГЕ ТАҢДАЙМЫЗ!».

14.10 «Келін». 15.00 «Әйел бақыты». 16.05 «Жүрегім сізге аманат». 17.00 «КЕЛБЕТ» 17.30 KAZNEWS17.55 «ТАБЫС СЫРЫ». 18.15 «Аюлар». 18.35 ТҰСАУКЕСЕР! «ЖҮРЕГІМ СІЗГЕ АМАНАТ». 19.30 KAZNEWS20.20 «Айтуға оңай...» 21.05 «ТАҢДАУ». 22.00 «КЕЛІН». 22.55 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 23.30 «КӨҢІЛАШАР» ӘЗІЛ-СЫҚАҚ БАҒДАРЛАМАСЫ 0.00 KAZNEWS0.50 «Әйел бақыты». 1.50 ФУТБОЛ. Ағылшын Премьер-Лигасы. «ЛИВЕРПУЛЬ» - «АРСЕНАЛ». Тікелей эфир.

07.02 «Білгенге маржан»08.00 «Жаңа күн» 10.00 Таңғы жаңалықтар10.10 «Осколки»11.00 Утренний выпуск новостей 11.10 «Сотқа жеткізбей» 11.45 «Магия кухни»12.20 «Подари детям жизнь» 12.25 «Бәсеке»13.00 Түскі жаңалықтар13.15 «Верь мне»14.10 «Гречанка» 15.00 Дневной выпуск новостей15.10 «Сүйген жарым» 16.00 Кешкі жаңалықтар16.15 «Біздің үй»17.00 Вечерний выпуск новостей17.15 «След»18.00 «Тур де Хабар»18.30 «Өмірдастан. Ақылдың кілті»19.25 «Бәсеке»19.55 «Негізінде...» 20.00 Қорытынды жаңалықтар20.30 «Қайсар жандар»20.55 «По сути» 21.00 Итоги дня21.30 «Осколки» 22.30 «Тұмарым» 00.00 «Көзқарас» 00.30 «Негізінде...»00.35 Қорытынды жаңалықтар01.05 «По сути» 01.10 Итоги дня 01.40 «Арман қанатында»02.10 «Сотқа жеткізбей» деректі драмасы02.40 Жаңалықтар.

КАНАЛ 06.00 «Қыздар арасында»06.40 «Баспана бабы»07.30; 8.30 «Күнбастар»08.00 «Сайқымазақтар. Жасырын камера»09.00; 11.00 «Смеяться разрешается»10.00 «О самом главном»15.00 «Гадалка»15.30 «Моя история» 16.00 Сериал «Линия Марты» 17.00 Шоу «Универсальный артист»18.30 Т/с «Побег из аула 2»19.00; 12.50 Скетчком «Q-елі» 19.30; 13.10 Т/с «Үзілген жапырақтар»21.00; 12.00 Сериал «Шалғайдағы оқиға»22.00 Шоу «Человек невидимка»23.00 Т/с «Секретные материалы»00.00 «Ответный удар»00.40 Шоу «Мисс Чувство юмора»02.00 «Қорқыныш факторы»03.00 «Кім білген?»03.30 «Айнаonline» 04.00 «Жеңіп көр!» 05.00 «Қуырдақ».

ЕВРАЗИЯ 6.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 6.05 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» 7.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 7.15 «САПА БАҚЫЛАУДА» 7.55 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 8.00 Телеканал «ДОБРОЕ УТРО» 11.00 «ОДИНОКИЙ ВОЛК»12.00 «БAСТЫ ПАТРУЛЬ» 12.10 «СҮЙГЕН ЖАР». 13.05 «АШЫҒЫН АЙТҚАНДА» 14.00 «П@УТINA» 14.20 «СЕРДЦЕ НЕ КАМЕНЬ» 15.15 «ПЕРВЫЕ НОВОСТИ» 15.40 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 16.45 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.50 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 18.55 «ТЕСТ НА БЕРЕМЕННОСТЬ» 20.00 «ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ» 20.45 «СҮЙГЕН ЖАР». 21.40 «БАСТЫ ЖАҢАЛЫҚТАР» 22.25 «ДЖОДХА ЖӘНЕ АКБАР». 23.15 «П@УТINA» 23.40 «ВРЕМЯ» 0.15 «УЛЫБКА ПЕРЕСМЕШНИКА» 1.25 «П@УТINA+» 2.15 «УМНИК» 3.00 «САПА БАҚЫЛАУДА» 3.25 «АШЫҒЫН АЙТҚАНДА» .

КТК 06.00 Открытие вещания. 06.05 Мультфильмдер 06.20 “ВАУ” 07.20 “ҚАРАДАЙЫ” 08.30 ЖАҢАЛЫҚТАР09.00 “МАХАББАТ ПЕН ӨШПЕНДІЛІК” 10.00 “ДО СМЕРТИ КРАСИВА” 12.00 НОВОСТИ 12.40 “ДИАГНОЗ” 13.10 “ШЕФ”,15.10 “НЕ ВРИ МНЕ”. 16.10 “ТАҒДЫРМЕН ТАРТЫС ” 17.00 “ТАҒДЫРМЕН ТАРТЫС ” 18.00 “МАХАББАТ МҰҢЫ” 19.00 “МАХАББАТТА ШЕК БАР МА?” 19.30 “МАХАББАТТА ШЕК БАР МА?”

20.30 ЖАҢАЛЫҚТАР21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ21.40 “ЧЕРНЫЙ КВАДРАТ”22.15 ЕЛЕНА ШИЛОВА, ИГОРЬ БОЧКИН, ИРИНА ЛЕГЧИЛОВА в мелодраме “СЕСТРА МОЯ, ЛЮБОВЬ” 00.05 АНДРЕЙ ЧУБЧЕНКО, ТАТЬЯНА ЧЕРКАСОВА, ЯН ЦАПНИК криминальной драме “ШЕФ-2” (11-12 серии)01.45 ЖАҢАЛЫҚТАР02.10-03.00 “КТК” ҚОРЖЫНЫНАН”.

КАНАЛ КАНАЛ 06.00 «Ризамын» 08.00 Мультфильмы 09.00 Сериал «БӘЙБІШЕ – ТОҚАЛ»10.00 «Готовим с Адель»10.30 «ГУБКА БОБ В 3D» 12.00 ЕРАЛАШ 13.00 Мультфильмы14.00 Сериал «КҮЙЕУ БАЛА» 15.00 «БӘЙБІШЕ – ТОҚАЛ»16.00 «ПАПИНЫ ДОЧКИ»18.00 «СПАСТИ БОССА»19.00 «БРАТЬЯ ПО ОБМЕНУ 2»20.00 Информбюро21.00 «СҮЙГЕН СҰЛУ»22.00 Сериал «КИЕЛІ НЕКЕ»23.00 Сериал «КҮЙЕУ БАЛА»00.00 КИНО «РАДОСТНЫЙ ШУМ»02.00 КИНО «РОЖДЕННАЯ СВОБОДНОЙ» 04.00 Қазақша концерт.

7.00 «Kaznet»7.30 «Сырты бүтін...» 8.00 «Батырдың жаны» мультфильмі8.10 «Біздің уақыт» 9.00 «Ғажайып отбасы» 10.20 «Украденная жизнь»11.30 «Мадхубала» 12.30 «Жетім жүрек» 13.30 «Әлия» үнді телехикаясы14.40 Информационноаналитическая программа «Избранное за неделю»15.40 «Ғажайып отбасы» 17.00 «Ұрланған тағдыр» 18.00 «Мадхубала» 19.00 «Жетім жүрек» 20.00 Жаңалықтар20.30 Новости «20.30»21.00 Сериал «Ловушка»22.00 «Ұрланған тағдыр» 23.00 «Әлия» 0.00 Жаңалықтар0.30 Новости «20.30»1.00 «Әмірші әйел».

ТАРАЗ 07.25 ӘНҰРАН. АҢДАТПА 7.30 «Қайырлы таң,Әулиеата!» 9.30 «АПТА жаңалықтары» 10.10 «Сазды әуен»10.35 Обменный фонд11.10 «Балаларға базарлық»11.25 «Сөз маржан»11.35 Күй күмбірі11.45 Телехикая12.35 Деректі фильм13.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 13.10 «НОВОСТИ» 13.20 Хабар: «Жаңа Айна» 13.55 «Әулиеата әуендері» 14.05 АҢДАТПА17.50 Тех/ үзіліс17.50 АҢДАТПА17.55 «Бірінші студия»18.20 «ЖАҢАЛЫҚТАР»18.35 «НОВОСТИ» 19.00 «Сазды әуен» 19:15 Телехикая 20.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 20.20 «НОВОСТИ» 20.45 Күй күмбірі20.55 Деректі фильм 21.10 Хабар: «Общество и закон» 21.25 «Сөз маржан» 21.45 «Әулиеата әуендері»21.55 Көркем фильм 23.25 Телехикая 00.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР»00.20 «НОВОСТИ»00.45 «Сазды ауен» 01.05 АҢДАТПА. ӘНҰРАН01.10 Арнаның жабылуы.

КАНАЛ 06.00 Информбюро07.00 «СҮЙГЕН СҰЛУ» 08.00 «КИЕЛІ НЕКЕ»09.00 «БӘЙБІШЕ – ТОҚАЛ» 10.00 «БАЗАРБАЕВТАР» 11.00 «СПАСТИ БОССА»12.00 ЕРАЛАШ 13.00 Мультфильмы14.00 «КҮЙЕУ БАЛА» 15.00 Сериал «БӘЙБІШЕ – ТОҚАЛ» 16.00 «ПАПИНЫ ДОЧКИ»18.00 «СПАСТИ БОССА»19.00 «БРАТЬЯ ПО ОБМЕНУ 2»20.00 Информбюро21.00 «СҮЙГЕН СҰЛУ»22.00 «КИЕЛІ НЕКЕ»23.00 «КҮЙЕУ БАЛА»00.00 КИНО «РОЖДЕНИЕ»02.00 КИНО «РАЗЫСКИВАЮТСЯ В МАЛИБУ»04.00 Қазақша концерт.

7.00 «Kaznet» 7.30 «Сырты бүтін...»8.00 Новости «20.30»8.30 Жаңалықтар9.00 «Ғажайып отбасы» 10.20 «Украденная жизнь»11.30 «Мадхубала» үнді телехикаясы12.30 «Жетім жүрек» 13.30 «Әлия» 14.40 Ток-шоу «Открытая студия»15.40 «Ғажайып отбасы» 17.00 «Ұрланған тағдыр»18.00 «Мадхубала» үнді телехикаясы19.00 «Жетім жүрек» 20.00 Жаңалықтар20.30 Новости «20.30»21.00 Сериал «Ловушка»22.00 «Ұрланған тағдыр» түрік телехикаясы23.00 «Әлия» үнді телехикаясы0.00 Жаңалықтар0.30 Новости «20.30»1.00 «Әмірші әйел» кәріс телехикаясы.

ТАРАЗ 07.25 ӘНҰРАН. АҢДАТПА 7.30 « Қайырлы таң, Әулиеата! »9.30 «ЖАҢАЛЫҚТАР»09.50 «НОВОСТИ»10.10 «Сазды әуен»10.35 «Бірінші студия»11.00 «Балаларға базарлық»11.25 «Сөз маржан»11.35 « Күй күмбірі»11.45 Телехикая 12.35 «Деректі фильм»13.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 13.10 «НОВОСТИ» 13.20 «Балаларға базарлық»13.55 «Әулиеата әуендері»14.05 АҢДАТПА 14.05 – 17.50 Тех/ үзіліс 17.50 АҢДАТПА17.55 «Алтын бесік» 18.10 Хабар «Өрлеу» 18.20 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 18.35 «НОВОСТИ»19.00 «Сазды әуен» 19.15 Телехикая20.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 20.20 «НОВОСТИ» 20.45 «Күй күмбірі» 20.55 Хабар: «Сыр-перне»21.25 «Сөз маржан» 21.45 «Әулиеата әуендері»21.55 Көркем фильм 23.25 Телехикая 00.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР»00.20 «НОВОСТИ»00.45 «Сазды әуен» 01.05 АҢДАТПА. ӘНҰРАН01.10 Арнаның жабылуы.

06.00 Информбюро 07.00 «СҮЙГЕН СҰЛУ» 08.00 «КИЕЛІ НЕКЕ»09.00 «БӘЙБІШЕ – ТОҚАЛ» 10.00 «БАЗАРБАЕВТАР»11.00 «СПАСТИ БОССА» 12.00 ЕРАЛАШ13.00 Мультфильмы14.00 «КҮЙЕУ БАЛА» 15.00 Сериал «БӘЙБІШЕ – ТОҚАЛ»16.00 Сериал «ПАПИНЫ ДОЧКИ»18.00 «СПАСТИ БОССА»19.00 Сериал «БРАТЬЯ ПО ОБМЕНУ 2» 20.00 Информбюро21.00 «СҮЙГЕН СҰЛУ»22.00 Сериал «КИЕЛІ НЕКЕ»23.00 Сериал «КҮЙЕУ БАЛА»00.00 КИНО «РОЖДЕСТВЕНСКАЯ ИСТОРИЯ 2»02.00 КИНО «РОЖДЕСТВЕНСКИЕ КАНИКУЛЫ»04.00 Қазақша концерт.

14 қаңтар

БЕЙСЕНБІ

15 қаңтар

ЖҰМА

7.00 «ТАҢШОЛПАН».10.00 «Таңдау». 10.50 «Cұңқар». 11.45 «Айтуға оңай...» 12.30 «Көңілашар» 13.00 «БІРГЕ ТАҢДАЙМЫЗ!».

14.10 «Келін». 15.00 «Әйел бақыты».16.05 «Жүрегім сізге аманат». 17.00 «МЕДИАЦИЯ ТУРАЛЫ ЖАҢА ЗАҢНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ». Арнайы жоба17.30 KAZNEWS17.55 «Түбі бір түркілер». 18.35 «ЖҮРЕГІМ СІЗГЕ АМАНАТ».

19.30 KAZNEWS20.20 «Айтуға оңай...»

21.05 «ШЫРҒАЛАҢ». 22.00 «КЕЛІН». 22.55 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев»23.25 «КӨҢІЛАШАР» ӘЗІЛ-СЫҚАҚ БАҒДАРЛАМАСЫ 0.00 KAZNEWS0.55 «Әйел бақыты». 1.55 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев»2.30 «Медиация туралы жаңа заңның ерекшеліктері». Арнайы жоба 3.00 KAZNEWS.

7.00 «ТАҢШОЛПАН»10.00 «Шырғалаң».

10.50 «Cұңқар». 11.45 «Айтуға оңай...»

12.30 «Көңілашар» 13.00 «БІРГЕ ТАҢДАЙМЫЗ!». 14.10 «Келін». 15.00 «Әйел бақыты». 16.05 «Жүрегім сізге аманат».

17.05 «Жан жылуы». 17.30 KAZNEWS17.50 «Иман айнасы» 18.15 «БАЛАМЕН БЕТПЕБЕТ» 18.35 ТҰСАУКЕСЕР! «ЖҮРЕГІМ СІЗГЕ АМАНАТ». 19.30 KAZNEWS20.05 ПАРЛАМЕНТ20.15 «Айтуға оңай...»21.00 «Ұлттық шоу. Роза шақырады»22.10 «КЕЛІН». 23.05 «КӨҢІЛАШАР» ӘЗІЛ-СЫҚАҚ БАҒДАРЛАМАСЫ23.35 «Сіз не дейсіз?»

0.05 KAZNEWS0.40 Парламент0.50 «Әйел бақыты». Ток-шоу 1.50 «Серпіліс» 2.35 «Иман айнасы»3.00 KAZNEWS 3.35 Парламент.

07.02 «Бұйымтай»08.00 «Жаңа күн» 10.00 Таңғы жаңалықтар10.10 «Осколки» 11.00 Утренний выпуск новостей 11.10 «Сотқа жеткізбей» 11.45 «Магия кухни»12.15 «Подари детям жизнь»12.20 «Бәсеке»13.00 Түскі жаңалықтар13.15 Телесериал. «Верь мне»14.10 Телесериал «Гречанка» 15.00 Дневной выпуск новостей15.10 «Сүйген жарым»16.00 Кешкі жаңалықтар16.15 «Біздің үй»17.00 Вечерний выпуск новостей17.15 Телесериал. «След»18.00 «Тур де Хабар» 18.30 Тұсаукесер!!! Телесериал. «Өмірдастан. Ақылдың кілті»19.25 Тұсаукесер!!! Телехикая. «Бәсеке»19.55 «Негізінде...» 20.00 Қорытынды жаңалықтар20.30 «Тағдыр жолы» 20.55 «По сути»21.00 Итоги дня21.30 «Осколки» 22.30 Телесериал. «След»23.15 «Көзқарас» 23.45 «Негізінде...»23.50 Қорытынды жаңалықтар00.20 «По сути»00.25 Итоги дня00.55 «100 бизнес-тарихы»01.25 «Сотқа жеткізбей»01.55 Жаңалықтар.

07.02 «Бұйымтай»08.00 «Жаңа күн»»10.00 Таңғы жаңалықтар10.10 «Осколки»11.00 Утренний выпуск новостей 11.10 «Сотқа жеткізбей»11.45 «Магия кухни» 12.15 Мультфильм «Белка и Стрелка. озорная семейка»12.25 «Бәсеке»13.00 Түскі жаңалықтар13.15 «Верь мне»13.15 «Гречанка» 15.00 Дневной выпуск новостей15.10 Телехикая. «Сүйген жарым»16.00 Кешкі жаңалықтар16.15 «Өмір сабақтары» 16.50 «Экономкласс»17.00 Вечерний выпуск новостей17.15 «След»18.05 «Арман қанатында»18.30 Тұсаукесер!!! Телесериал. «Өмірдастан. Ақылдың кілті»19.25 «Бәсеке»20.00 Қорытынды жаңалықтар20.30 «Start Up Болашақ»21.00 Итоги дня21.30 Мегахит. Жюльет Бинош, Джонни Депп в мелодраме «Шоколад» 23.40 Телехикая, «Бақ мекенім Астана»00.40 «Сотқа жеткізбей» деректі драмасы01.10 Жаңалықтар.

КАНАЛ 06.00 «Қыздар арасында»06.40 «Баспана бабы»07.30; 8.30 «Күнбастар»08.00 «Сайқымазақтар. Жасырын камера»09.00; 11.00 «Смеяться разрешается»10.00 «О самом главном»15.00 «Гадалка»15.30 «Моя история» 16.00 Сериал «Линия Марты» 17.00 Т/п «Универсальный артист»18.30 Т/с «Побег из аула 2»19.00; 12.50 Скетчком «Q-елі» 19.30; 13.15 Т/с «Үзілген жапырақтар»21.00; 12.00 Сериал «Шалғайдағы оқиға»22.00 Шоу «Человек невидимка»23.00 Т/с «Секретные материалы»00.00 «Ответный удар»00.40 Шоу «Мисс Чувство юмора»02.00 «Қорқыныш факторы»03.00 «Кім білген?»03.30 «Айнаonline» 04.00 «Жеңіп көр!» 05.00 «Қуырдақ».

ЕВРАЗИЯ 6.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 6.05 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» 7.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 7.15 «САПА БАҚЫЛАУДА» 7.55 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 8.00 Телеканал «ДОБРОЕ УТРО» 11.00 «ОДИНОКИЙ ВОЛК»12.00 «БAСТЫ ПАТРУЛЬ» 12.10 «СҮЙГЕН ЖАР». 13.05 «АШЫҒЫН АЙТҚАНДА» 14.00 «П@УТINA» 14.20 «СЕРДЦЕ НЕ КАМЕНЬ» 15.15 «ПЕРВЫЕ НОВОСТИ» 15.40 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ»16.45 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.50 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 18.55 «ТЕСТ НА БЕРЕМЕННОСТЬ» 20.00 «ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ» 20.45 «СҮЙГЕН ЖАР». 21.40 «БАСТЫ ЖАҢАЛЫҚТАР» 22.25 «ДЖОДХА ЖӘНЕ АКБАР». 23.15 «П@УТINA» 23.40 «ВРЕМЯ» 0.15«УЛЫБКА ПЕРЕСМЕШНИКА» 1.25 «П@УТINA+» 2.15 «УМНИК» 3.00 «САПА БАҚЫЛАУДА» 3.25 «АШЫҒЫН АЙТҚАНДА» .

КТК 06.00 Открытие вещания. 06.05 Мультфильмдер 06.20 “ВАУ”07.20 “ҚАРАДАЙЫ” 08.30 ЖАҢАЛЫҚТАР09.00 “МАХАББАТ ПЕН ӨШПЕНДІЛІК” 10.00 “ДО СМЕРТИ КРАСИВА” 12.00 НОВОСТИ 12.40 “ЧЕРНЫЙ КВАДРАТ” 13.10 “ШЕФ”15.10 “НЕ ВРИ МНЕ”. 16.10 “ТАҒДЫРМЕН ТАРТЫС ” 17.00 “ТАҒДЫРМЕН ТАРТЫС ” 18.00 “МАХАББАТ МҰҢЫ” 18.30 “ӘЙЕЛ ҚЫРЫҚ ШЫРАҚТЫ” 19.30 “ӘЙЕЛ ҚЫРЫҚ ШЫРАҚТЫ”20.30 ЖАҢАЛЫҚТАР21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ21.40 “НАША ПРАВДА” Почем счастье?22.40 “СЕСТРА МОЯ, ЛЮБОВЬ” 00.30 АНДРЕЙ ЧУБЧЕНКО, ТАТЬЯНА ЧЕРКАСОВА, ЯН ЦАПНИК криминальной драме “ШЕФ-2” (13-14 серии) 02.15 ЖАҢАЛЫҚТАР (повтор)02.40-03.00 “КТК” ҚОРЖЫНЫНАН” ойын-сауықты бағдарлама.

КАНАЛ 06.00 Информбюро 07.00 «СҮЙГЕН СҰЛУ» 08.00 Сериал «КИЕЛІ НЕКЕ»09.00 «БӘЙБІШЕ – ТОҚАЛ» 10.00 «БАЗАРБАЕВТАР»11.00 Сериал «СПАСТИ БОССА» 12.00 ЕРАЛАШ13.00 Мультфильмы14.00 «КҮЙЕУ БАЛА» 15.00 Сериал «БӘЙБІШЕ – ТОҚАЛ»16.00 «ПАПИНЫ ДОЧКИ»18.00 «СПАСТИ БОССА»19.00 «БРАТЬЯ ПО ОБМЕНУ 2»20.00 Информбюро 21.00 Сериал «СҮЙГЕН СҰЛУ»22.00 Сериал «КИЕЛІ НЕКЕ»23.00 «КҮЙЕУ БАЛА»00.00 КИНО «САХАР И ПЕРЕЦ»02.00 КИНО «С. ДАРКО»04.00 Қазақша концерт.

7.00 «Kaznet» ғаламторға шолу7.30 «Сырты бүтін...» деректі драма8.00 Новости «20.30»8.30 Жаңалықтар9.00 «Ғажайып отбасы» 10.20 «Украденная жизнь»11.30 «Мадхубала» 12.30 «Жетім жүрек» 13.30 «Әлия» 14.40 «Kaznet» 15.10 «Такси» 15.40 «Ғажайып отбасы» 17.00 «Ұрланған тағдыр» 18.00 «Мадхубала» 19.00 «Жетім жүрек» 20.00 Жаңалықтар20.30 Новости «20.30»21.00 Сериал «Ловушка»22.00 «Ұрланған тағдыр» түрік телехикаясы23.00 «Әлия» үнді телехикаясы0.00 Жаңалықтар0.30 Новости «20.30»1.00 «Әмірші әйел».

7.00 «Kaznet» ғаламторға шолу7.30 «Сырты бүтін...» деректі драма8.00 Новости «20.30»8.30 Жаңалықтар9.00 «Ғажайып отбасы» 10.20 Турецкий сериал «Украденная жизнь»11.30 «Мадхубала» 12.30 «Жетім жүрек» 13.30 «Әлия» үнді телехикаясы14.40 «Kaznet» 15.10 Программа «Такси»15.40 «Ханшайым» 17.00 «Ұрланған тағдыр» 18.00 «Мадхубала»19.00 «Жетім жүрек» 20.00 Жаңалықтар20.30 Новости «20.30»21.00 Сериал «Ловушка»22.00 «Ұрланған тағдыр» түрік телехикаясы23.00 «Әлия» үнді телехикаясы0.00 Жаңалықтар0.30 Новости «20.30»1.00 «Әмірші әйел».

ТАРАЗ

ТАРАЗ

07.25 ӘНҰРАН. АҢДАТПА07.30 « Қайырлы таң, Әулиеата! »9.30 «ЖАҢАЛЫҚТАР»09.50 «НОВОСТИ»10.10 Сазды әуен10.35 Хабар «Алтын бесік» 10.50 Хабар «Өрлеу»11.00 «Балаларға базарлық»11.25 «Сөз маржан»11.35 «Күй күмбірі»11.45 Телехикая 12.35 «Деректі фильм»13.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 13.10 «НОВОСТИ»13.20 «Балаларға базарлық» 13.55 «Әулиеата әуендері»14.05 АҢДАТПА14.05 – 17.50 Тех/ үзіліс17.50 АҢДАТПА 17.55 «Сөз жебе»18.20 «ЖАҢАЛЫҚТАР»18.35 «НОВОСТИ»19.00 «Айша бибі ғажайыбы» 19.30 Телехикая 20.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР»20.20 «НОВОСТИ»20.40 ТЕЛЕБЛОКНОТ 20.45 «Күй күмбірі» 20.55 «Первая студия» 21.20 «Сөз маржан»21.45 Хабар: «Жарқыра жаңа жыл!»

23.40 Деректі фильм 00.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 00.20 «НОВОСТИ» 00.45 «Сазды әуен» 01.05 АҢДАТПА. ӘНҰРАН01.10 Арнаның жабылуы.

ТЕЛЕБАҒДАРЛАМА

7.25 ӘНҰРАН. АҢДАТПА 7.30 « Қайырлы таң, Әулиеата! »9.30 ЖАНАЛЫҚТАР 9.50 «НОВОСТИ»10.10 «Сазды әуен» 10.35 Хабар: «Первая студия» 11.00 «Балаларға базарлық» 11.25 «Сөз маржан»11.35 «Күй күмбірі»11.45 Телехикая 12.35 «Деректі фильм»13.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 13.10 «НОВОСТИ» 13.20 «Балаларға базарлық»13.55 «Әулиеата әуендері»14.05 АҢДАТПА14.05 – 17.50 Тех/ үзіліс17.50 АҢДАТПА17.55 «Жаса , менің елім!»18.10«Иман нұры»18.20 «ЖАҢАЛЫҚТАР»18.35 «НОВОСТИ»19.00 «Сазды әуен»19.15 Телехикая20.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР»20.20 «НОВОСТИ»20.45 «Күй күмбірі» 20.55 «Сіз не дейсіз ?»21.45 «Әулиеата әуендері»21.55 Көркем фильм23.25 Телехикая00.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 00.20 «НОВОСТИ»00.45 «Сазды әуен» 01.05 АҢДАТПА. ӘНҰРАН01.10 Арнаның жабылуы.

КАНАЛ 06.00 «Қыздар арасында»06.40 «Баспана бабы»07.30; 8.30 «Күнбастар»08.00 «Сайқымазақтар. Жасырын камера»09.00; 11.00 «Смеяться разрешается»10.00 «О самом главном»15.00 Телефильм «Всем всего хорошего»17.00 «Юбилейный вечер Лиона Измайлова»19.00; 12.50 Скетчком «Q-елі» 19.30; 13.15 Т/с «Үзілген жапырақтар»21.00; 12.00 Сериал «Шалғайдағы оқиға»22.00 ПРЕМЬЕРА! Шоу «Вечерний Киев»23.50 Х/ф «Ой, мамочки»01.40 Шоу «Клетка» 02.30 «Сайқымазақтар. Жасырын камера»03.00 «Кім білген»03.30 «Айнаonline» 04.00 «Жеңіп көр!» 05.00 «Қуырдақ».

ЕВРАЗИЯ 6.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 6.05 «ЖИТЬ ЗДОРОВО»7.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 7.15 «САПА БАҚЫЛАУДА» 7.55 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 8.00 Телеканал «ДОБРОЕ УТРО»11.00 «ОДИНОКИЙ ВОЛК»12.00 «БAСТЫ ПАТРУЛЬ» 12.10 «СҮЙГЕН ЖАР». 13.05 «АШЫҒЫН АЙТҚАНДА» ТОК-ШОУЫ14.00 «ЖҰМА УАҒЫЗЫ» 14.15 «П@УТINA» бағдарламасы 14.35 «ПЕРВАЯ ПОМОЩЬ» 15.15 «ПЕРВЫЕ НОВОСТИ» 15.40 «СТАРЫЙ НОВЫЙ ГОД» 17.40 «ЖДИ МЕНЯ». КАЗАХСТАН18.40 Премьера. Лотерея «АВТОКУШ»18.50 «ПОЛЕ ЧУДЕС»20.00 «ГЛАВНЫЕ НОВОСТИ» 20.45 «СҮЙГЕН ЖАР». 21.40 «БАСТЫ ЖАҢАЛЫҚТАР» 22.25 «ДЖОДХА ЖӘНЕ АКБАР». 23.15 «П@УТINA» 23.40 «КЛУБ ВЕСЕЛЫХ И НАХОДЧИВЫХ». 1.45 «П@УТINA+» 2.35 «АШЫҒЫН АЙТҚАНДА» 3.20 «УМНИК».

КТК 06.00 Открытие вещания. 06.05 Мультфильмдер 06.20 “ВАУ” деректi хикая07.20 “ҚАРАДАЙЫ” түрiк телехикаясы08.30 ЖАҢАЛЫҚТАР09.00 “МАХАББАТ ПЕН ӨШПЕНДІЛІК” 10.00 “ДО СМЕРТИ КРАСИВА” 12.00 НОВОСТИ 12.40 “НАША ПРАВДА” 13.35 “ШЕФ”15.25 “НЕ ВРИ МНЕ”. 16.25 “ТАҒДЫРМЕН ТАРТЫС ” 17.00 “ТАҒДЫРМЕН ТАРТЫС ” 18.00 “МАХАББАТ МҰҢЫ” 18.30 “ӘЙЕЛ ҚЫРЫҚ ШЫРАҚТЫ” 19.30 “ӘЙЕЛ ҚЫРЫҚ ШЫРАҚТЫ”.

20.30 ЖАҢАЛЫҚТАР21.00 ВЕЧЕРНИЕ НОВОСТИ21.40 “НАША ПРАВДА” – Черная вдова22.40 Андрей Финягин в остросюжетной мелодраме “В БЕГАХ” (1-4 серии). ПРЕМЬЕРА 02.30-03.00 ЖАҢАЛЫҚТАР (повтор).

КАНАЛ 06.00 Информбюро 07.00 «СҮЙГЕН СҰЛУ» 08.00 «КИЕЛІ НЕКЕ»09.00 «БӘЙБІШЕ – ТОҚАЛ» 10.00 «БАЗАРБАЕВТАР»11.00 «СПАСТИ БОССА»12.00 ЕРАЛАШ13.00 Мультфильмы14.00 «КҮЙЕУ БАЛА» 15.00 «БӘЙБІШЕ – ТОҚАЛ»16.00 «ПАПИНЫ ДОЧКИ»18.00 «СПАСТИ БОССА»19.00 «БРАТЬЯ ПО ОБМЕНУ 2»20.00 Информбюро 21.00 Сериал «СҮЙГЕН СҰЛУ»22.00 Сериал «КИЕЛІ НЕКЕ»23.00 «КҮЙЕУ БАЛА»00.00 КИНО «СВИХНУВШИЕСЯ»02.00 КИНО «СВЕРКАЮЩИЕ СЕДЛА»04.00 Қазақша концерт.

7.00 «Kaznet» ғаламторға шолу7.30 «Сырты бүтін...» деректі драма8.00 Новости «20.30»8.30 Жаңалықтар9.00 Тұсаукесер! «Ханшайым» кәріс телехикаясы10.20 Турецкий сериал «Украденная жизнь»11.30 «Мадхубала» үнді телехикаясы12.30 «Жетім жүрек» үнді телехикаясы13.30 «Әлия» үнді телехикаясы 14.40 «Kaznet» ғаламторға шолу15.10 «Такси» бағдарламасы15.40 Тұсаукесер! «Ханшайым» кәріс телехикаясы17.00 «Ұрланған тағдыр» түрік телехикаясы18.00 «Мадхубала» үнді телехикаясы19.00 «Жетім жүрек» үнді телехикаясы20.00 Жаңалықтар20.30 Новости «20.30»21.00 Сериал «Ловушка»22.00 «Ұрланған тағдыр» түрік телехикаясы23.00 «Әлия» үнді телехикаясы0.00 Жаңалықтар0.30 Новости «20.30»1.00 «Әмірші әйел».

16 қаңтар

СЕНБІ

ЖЕКСЕНБІ

7.00 «Айналайын» 7.35 «Көңілашар» Әзіл-сықақ бағдарламасы8.35 «Агробизнес» 9.00 «Сенбілік таң». 10.05 «Дауа» 10.35 «Әзіл әлемі» 12.35 «АС БОЛСЫН!».13.20 «Асыл ана». 14.35 ТҰСАУКЕСЕР! «ІҢКӘР ЖҮРЕК». ТЕЛЕХИКАЯ.

1-8 бөлімдері18.40 «ӨМІРДІҢ ӨЗІ НОВЕЛЛА».

19.30 KAZNEWS20.05 «Үздік әндер» 21.00 «ДАРА ЖОЛ» 22.35 «ТӨРЛЕТ, ЖАҢА ЖЫЛ».

1-бөлім0.20 KAZNEWS0.55 Кьюба Гудинг мл., Джеймс Коберн, Сиско, Нишелль Николс «Қарлы аймақтың иттері» комедиясында 2.30 «Ас болсын!». 3.15 KAZNEWS3.50 «Айналайын» Телехикая. 4-маусым. 1-бөлімі.

7.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт7.30 «Айналайын» 8.00 «Көңілашар» 9.00 «Ақсауыт» 9.30 «БҮГІН ЖЕКСЕНБІ» 11.05 «САЯХАТШЫ ДАРА».

11.50 «АЮЛАР. ВИКТІҢ ОРМАНДЫ ҚОРҒАП ҚАЛУЫ». Мультфильм.12.45 «Әли мен Айя».

13.00 «Өмірдің өзі новелла». 13.55 «ТҮБІ БІР ТҮРКІЛЕР». 14.35 ТҰСАУКЕСЕР! «ІҢКӘР ЖҮРЕК». ТЕЛЕХИКАЯ. 9-16 бөлімдері18.40 «Әзіл әлемі»20.00 «АПТА. КZ» 21.00 «ТӨРЛЕТ, ЖАҢА ЖЫЛ». 2-бөлім0.15 «Апта. Кz» 1.15 «Өмірдің өзі новелла». 2.05 «Айналайын» Телехикая. 4-маусым. 2-бөлімі.

07.02 «Тамаша»08.45 «Бармысың, бауырым?»

09.30 «Продвопрос»09.55 «Ұлт саулығы»10.20 «Мен – чемпион» 10.50 Мультсериал «Джейк и пираты Нетландии»12.20 Сказки Братьев Гримм. «Дьявол с тремя золотыми волосками» 13.30 «Орталық Хабар»14.40 «Жеті ән»16.00 Тұсаукесер!!! Телесериал. «Өмірдастан. Ақылдың кілті»17.55 Роза және Әбдіжаппар Әлқожаның «Әпке» атты ән кеші19.45 «Бенефис-шоу»21.00 Ақпарат арнасы – «Жеті күн» сараптамалық бағдарламасы22.00 Мегахит. Эдвард Бёрнс, Катрин МакКормак в фантастическом триллере «И грянул гром»23.45 Телехикая. «Бақ мекенім Астана»01.25 «Жүрейік жүрек ауыртпай» спектаклі. 1-бөлім.

07.02 «Тамаша»08.30 «Айбын»09.00 Ақпарат арнасы – «Жеті күн» сараптамалық бағдарламасы10.00 «Ас арқау»10.20 «Я – чемпион» 10.50 Мультсериал «Джейк и пираты Нетландии»12.00 Сказки Братьев Гримм «Умная дочь крестьянина» 13.00 «Бенефис-шоу»14.15 Кино. «Кемпір»16.00 Тұсаукесер!!! Телесериал. «Өмірдастан. Ақылдың кілті»18.00 «Өмір сабақтары»18.40 «Қызық times»19.55 «Ду-думан» үздік номерлер21.00 Информационный канал аналитическая программа «Жеті күн»22.00 Мегахит. Джеймс Франко, София Майлс в приключенческом фильме «Тристан и Изольда»00.15 Телехикая «Бақ мекенім Астана»02.15 «Жүрейік жүрек ауыртпай» спектаклі. 2-бөлім.

КАНАЛ 06.00 «Қырық миллион теңге шоуы» 09.00 м/ф «Сказка о рыбаке и рыбке»09.15 м/ф «Аленький цветочек»10.00 «СвиДЕТИли»10.30 Т/п «Смеяться разрешается»12.00 Скетчком «Q-елі» 12.30 «Айнаonline»13.00 Х/ф «Ой, мамочки»15.00 Шоу «BOOM»16.00 Шоу «Вечерний Киев»17.45 «КZландия»18.00 «Айнаonline» 19.00 «ТОЙLIKE»19.50 Х/ф «На гребне волны» 22.00 Т/с «История одного отката»23.00 Кәсіби бокс00.00 Х/ф «Около футбола»01.40 «Келеңсіз кездесу»02.00 «Сайқымазақтар. Жасырын камера» 03.00 «Жеңіп көр!» 04.00 «Қырық миллион теңге шоуы» 05.00 «Айнаonline».

ЕВРАЗИЯ 6.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 6.05 «УМНИК» 8.00 «ТАҢҒЫ ПОШТА» 8.35 «П@ УТINA» 9.00 Новости9.10 «СМАК» 9.45 «ЗВЕЗДЫ СВЕТЯТ ВСЕМ»11.40 «ФАБРИКА ГРЕЗ» с Ольгой Артамоновой 12.00 «ӘЙЕЛ СЫРЫ…»

12.55 «101 КЕҢЕС» 13.20 «П@УТINA+» 14.15 «ЛЕДНИКОВЫЙ ПЕРИОД». ГАЛА-КОНЦЕРТ 16.30 «ИДЕАЛЬНЫЙ МУЖЧИНА»20.00 «ПЕРВАЯ ПРОГРАММА» 21.00 «X FACTOR». Шестой сезон. «О ПОБЕДИТЕЛЕ» 22.00 «КЕШКІ КЕЗДЕСУ» 23.10 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 23.50 «АНГЕЛЫ И ДЕМОНЫ» 2.15 «УМНИК» 3.50 «ТАҢҒЫ ПОШТА» 4.20 «101 КЕҢЕС» 4.40 «Контрольная закупка».

КТК 07.00 Открытие вещания. 07.05 “БЕЗ СТРАХА И УПРЕКА” көркем фильм 08.30 “КТК” ҚОРЖЫНЫНАН” ойын-сауықты бағдарлама09.30 “ЖҮРЕКЖАРДЫ” 10.10 “СМОТРЕТЬ ВСЕМ!”.11.10 “ЗВЕЗДНАЯ ЖИЗНЬ” – “Жизнь после самоубийства” 12.00 НОВОСТИ 12.45 “НАША ПРАВДА” 13.30 ПЕТР ВЕЛЬЯМИНОВ, НИНА РУСЛАНОВА, ГАЛИНА ПОЛЬСКИХ в многосерийном фильме “ТЕНИ ИСЧЕЗАЮТ В ПОЛДЕНЬ”16.20“БІЗДІҢ КОНЦЕРТ” . 17.20“ЖАРАЛЫ СЕЗІМ” 20.00 “ӘЙЕЛ ҚЫРЫҚ ШЫРАҚТЫ”.21.00 “СВЕРХЪЕСТЕСТВЕННЫЕ”. 22.00 “ДРУГАЯ ПРАВДА” с Алексеем Шахматовым“23.05 “Я СТЕСНЯЮСЬ СВОЕГО ТЕЛА-2”. 01.00 “ДОРОГАЯ, МЫ УБИВАЕМ ДЕТЕЙ”. 02.10-03.00 “КТК” ҚОРЖЫНЫНАН”.

КАНАЛ 06.00 «Қырық миллион теңге шоуы» 09.00 Т/п «Будьте здоровы»10.00 «Юбилейный вечер Лиона Измайлова»12.00 «Шәй ішейік»13.00 Концерт «Сағындырған әндер-ай»15.00 Телефильм «Караси»17.00 Шоу «Клетка» 18.00 «Жан сырым»18.30 Скетчком «Q-елі» 19.00 «Шыдамның шегі» 19.30 «Келеңсіз кездесу»20.00 «Айнаonline»21.00 ПРЕМЬЕРА «Один в один 3»23.20 Х/ф «На гребне волны» 01.30«Шыдамның шегі»02.00 «Сайқымазақтар. Жасырын камера»03.00 «Жеңіп көр!» 04.00 «Қырық миллион теңге шоуы» 05.00 «Айнаonline».

ЕВРАЗИЯ 6.00 ЖАҢАЛЫҚТАР СУБТИТРЛЕРМЕН 6.05 «УМНИК» 7.50 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 8.25 «П@УТINA»8.45 «ВОСКРЕСНЫЕ БЕСЕДЫ» 9.00 Новости9.10 «ЗДОРОВЬЕ»10.10 «КАЗЛОТО». НОВОГОДНИЙ ТИРАЖ. ПРЯМОЙ 10.50 «В СТИЛЕ JAZZ»13.00 «ӘН ДАРИЯ» 13.45 «КЕШКІ КЕЗДЕСУ» 15.00 «УГАДАЙ МЕЛОДИЮ» 15.30 «X FACTOR». Шестой сезон. «О ПОБЕДИТЕЛЕ» 16.30 «ДОБРЫЙ ВЕЧЕР, КАЗАХСТАН!» 17.30 «ПАПА В ЗАКОНЕ»21.00 «АНАЛИТИКА» 22.00 «П@ УТINA+» 22.55 «ӘН ДАРИЯ» 23.45 «НОВЫЙ ГОД НА ПЕРВОМ».

КТК 07.00 Открытие вещания. 07.05 Мультфильмдер07.20 “АСТРОБОЙ” 07.45 “КТК” ҚОРЖЫНЫНАН” 09.20 “ДЕВЯТЬ ПРИЗНАКОВ ИЗМЕНЫ” 11.30 ТАТЬЯНА КАЗЮЧИЦ, МАКСИМ ЩЕГОЛЕВ в мелодраме “ЖЕНЩИНА В БЕДЕ” 14.50 “ДОРОГА ДОМОЙ”. 15.00 “КТК-да ҚАБАТОВ”16.00 “БІЗДІҢ КОНЦЕРТ” 17.00 “АЛДАРАСПАН” 19.30 “ӘЙЕЛ ҚЫРЫҚ ШЫРАҚТЫ” 20.30 “ЭКСПЕРИМЕНТ”. ПРЕМЬЕРА НОВОГО СЕЗОНА!21.00 “ПОРТРЕТ НЕДЕЛИ” с Артуром Платоновым22.10 ОЛЬГА ОЛЕКСИЙ, СЕРГЕЙ РАДЧЕНКО в триллере “ПЛЕННИЦА” 00.10 “Я СТЕСНЯЮСЬ СВОЕГО ТЕЛА”. 01.45-03.00 “КТК” ҚОРЖЫНЫНАН” .

КАНАЛ

КАНАЛ 06.00 «ӘЗІЛ СТУДИО» 08.00 Информбюро09.00 «СҮЙГЕН СҰЛУ» 10.00 «Готовим с Адель»10.30 «ПРИНЦ ЗА СЕМЬЮ МОРЯМИ»12.30 «ТАКАЯ, КАКАЯ ТЫ ЕСТЬ» (Филиппины) (каз)15.00 «ФАРТОВЫЕ ДЕНЬГИ»15.30 «УПС… НОЙ УПЛЫЛ!»17.30 «МАТРИЦА»20.00 Фильм-концерт «ӨНЕР ҚЫРАНДАРЫ. КЕЛ, ТАНЫСАЙЫҚ» 22.00 Сериал «СҮЙГЕН СҰЛУ»00.00 КИНО. Киану Ривз в фантастическом триллере «МАТРИЦА. ПЕРЕЗАГРУЗКА»03.00 КИНО «КОРОЛЕВА ПРОКЛЯТЫХ».

8.00 Новости «20.30»8.30 Жаңалықтар9.00 Программа «Суперпапа»9.40 Союзмультфильм «Ну, погоди!»10.20 «Украденная жизнь»11.30 «Мадхубала» 12.30 «Жетім жүрек»13.30 «Тәуелсіздікке тағзым» 17.00 «Ұрланған тағдыр» 18.00 «Мадхубала» 19.00 «Жетім жүрек» 20.00 «Біздің уақыт» 20.50 Арнайы жоба. «Өзекті»21.00 «Ел аузында» 22.00 «Ұрланған тағдыр»23.00 Художественный фильм «Бесстрашный»1.05 «Әмірші әйел».

06.00 «ӘЗІЛ СТУДИО» 07.00 Мультфильмы 08.00 «СҮЙГЕН СҰЛУ» 10.00 «ТАКАЯ, КАКАЯ ТЫ ЕСТЬ» 12.30 ӨНЕР ҚЫРАНДАРЫ. КЕЛ, ТАНЫСАЙЫҚ» (каз) (повтор)15.00 Премьера! Анимационный фильм «Упс… Ной уплыл!»

17.00 КИНО. Киану Ривз в фантастическом триллере «МАТРИЦА. ПЕРЕЗАГРУЗКА»20.00 Индийский сериал «СҮЙГЕН СҰЛУ» 22.00 КИНО Киану Ривз в фантастическом триллере «МАТРИЦА. РЕВОЛЮЦИЯ»01.00 КИНО «СИРИАНА»03.00 Қазақша концерт.

8.00 «Мияның ертегі әлемі» мультфильмі9.40 «Суперпапа»10.20 «Украденная жизнь»11.30 «Мадхубала» 12.30 «Жетім жүрек» 13.30 «Тәуелсіздікке тағзым» 17.00 «Ұрланған тағдыр» түрік телехикаясы18.00 «Мадхубала» 19.00 «Жетім жүрек» 20.00 Информационноаналитическая программа «Избранное за неделю»20.50 Арнайы жоба. «Той жыры»21.10 «Отбасы» 21.35 Арнайы жоба. «Ана»22.00 «Ұрланған тағдыр» 23.00 «Сырласу» токшоу23.40 «Әмірші әйел» кәріс телехикаясы.

ТАРАЗ

ТАРАЗ 7.25 ӘНҰРАН. АҢДАТПА 7.30 « Қайырлы таң, Әулиеата! »9.30 ЖАНАЛЫҚТАР 9.50 «НОВОСТИ» 10.10 «Сазды әуен»10.35 «Жаса , менің елім!»10.50 Хабар: «Иман нұры»11.00 «Балаларға базарлық»11.25 «Сөз маржан»11.35 «Күй күмбірі» 11.45 Телехикая 12.35 «Деректі фильм»13.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 13.10 «НОВОСТИ» 13.20 «Балаларға базарлық»13.55 «Әулиеата әуендері»14.05 АҢДАТПА14.05 – 17.50 Тех/ үзіліс 17.50 АҢДАТПА17.55 Хабар: «Бірінші студия» 18.20 «ЖАҢАЛЫҚТАР»18.35 «НОВОСТИ» 19.00 «Сазды әуен»19.15 Телехикая20.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 20.20 «НОВОСТИ» 20.45 «Күй күмбірі»20.55 «Денсаулық»21.15 Хабар: «Тараз кз»21.25 «Сөз маржан»21.45 «Әулиеата әуендері»21.55 Көркем фильм23.25 Телехикая00.00 «ЖАҢАЛЫҚТАР»00.20 «НОВОСТИ»00.40 ТЕЛЕБЛОКНОТ00.45 «Сазды әуен» 01.05 АҢДАТПА. ӘНҰРАН01.10 Арнаның жабылуы.

17 қаңтар

ТАРАЗ 9.00 ӘНҰРАН. АҢДАТПА 9.05 «ЖАҢАЛЫҚТАР» 9.25 «НОВОСТИ» 9.45 Деректі фильм10.00 Хабар: «Бірінші студия»10.35 «Әулиеата әуендері»10.45 «Денсаулық» 11.05 «Сөз жебе» 11.30 «Балаларға базарлық»11.45 «Сазды әуен»11.55 «Отбасылық фильм» 13.10 Хабар: «Сіз не дейсіз ?»13.55 «Сөз маржан»14.00 АҢДАТПА14.00 – 16.00 – Тех/ үзіліс 16.00 АҢДАТПА16.10 Сазды әуен16.30 Мультфильм 17.00 Телехикая18.00 «Әулиеата әуендері»18.10 Хабар:«Балақай» 18.25 «Бірлігіміз жарасқан»18.55 «Межпрограмка»19.00 «АПТА»19.50 Телехикая20.30 «Жамбылдың сенбілік кеші» 21.10 «Сөз маржан»21.15 «Жамбыл спорт»21.40 «Сазды әуен»21.50 Көркем фильм23.25 ТЕЛЕБЛОКНОТ23.30 Концерттік бағдарлама 00.55 АҢДАТПА. ӘНҰРАН01.00 Арнаның жабылуы.

9.00 ӘНҰРАН. АҢДАТПА 9.05 Балаларға базарлық 9.30 Деректі фильм 09.55 Хабар: «Балақай» 10.10 «Тараз кз» 10.35 Әулиеата әуендері 10.45 «Бірлігіміз жарасқан» 11.05 «Сыр-перне» 11.35 «Сөз маржан» 11.45 «Сазды әуен» 11.55 Көркем фильм 13.00 «Жамбыл спорт» 13.10 «Жамбылдың сенбілік кеші» 13.55 «Сөз маржан» 14.00 АҢДАТПА 14.00 – 16.00 – Тех/ үзіліс 16.00 АҢДАТПА 16.10 «Күй күмбірі» 16.30 Обменный фонд 17.00 Телехикая 18.00 «Әулиеата әуендері» 18.10 Хабар : «Общество и закон» 18.25 Деректі фильм 18.55 «Межпрограмка» 19.00 Хабар: «Айша бибі» 19.25 Телехикая 20.30 Хабар: «Дәстүр дидар» 20.40 Обменный фонд 21.15 «Кримрадар» 21.40 «Сазды әуен» 21.50 Көркем фильм 23.30 Концерттік бағдарлама 00.55 АҢДАТПА. ӘНҰРАН 01.00 Арнаның жабылуы.

Бағдарламада өзгерістер болуы мүмкін.

8

9 а тар, 2016 жыл

КӨП БАЛА КӨГЕРГЕНІМІЗГЕ ЖАҚСЫ

ЖУРНАЛИСТ АРХИВІНЕН

Бұл зулаған уақыт көшінің 80-нен 90-шы жылдарға ауған шағы болса керек. Ол кезде Талас аудандық «Ленин жолы» газетінде жауапты хатшының міндетін атқарып жүрген болатынмын. Жалындаған жас кезіміз ғой, түнде көбірек қыдырыңқырап жіберіп, таңертең жұмысқа кешігетін болған соң, өзімде бар кілтпен өрт сөндіру басқышымен (төте жол) шығып, балконнан кірдім де кабинетке асықтым. Апыл-ғұпыл кіріп келсем, газетке берілетін суреттер жататын шкафты ашып, дембелше келген, орта бойлыдан жоғарылау сары жігіт суреттерді ақтарыстырып қарап тұр. Бұрын көрмеген, танымайтын адамым болған соң оның мына еркіндігіне ашуланып: – Əй, сен кімсің, суреттерде нең бар? – дедім амандаспастан. Қапелімде сасып қалған ол не жауап қайтарарын білмей үнсіз қалды. Осы кезде маң-маң басып есіктен енген Нəкең (Нарша Қашағанұлы, бұл кісіңіз де жұмыс уақытына с а й , т ап - т ұ й н а қ т а й ке л е қоймайтын) əлгі жігітті: – Бұл Қали Тəттібеков деген ағаң – деп таныстырды. «Ер шекіспей, бекіспейді» дегендей, Қалекеңмен осы оқиғадан кейін жақсы сыйласып, аға-інідей болып кеттік. Бірде Жданов (қазір Сəду Шəкіров атындағы) совхозында іссапармен жүріп, сондағы бас зоотехниктен бірер мəлімет алу керек болып, үйіне бұрылдым. Кіріп келсем төрде

ҚА

Рысқали ӨМІРЖАНҰЛЫ. Қала маңындағы ауыл, Жамбыл ауданы.

Б ІЗ –

шəниіп Қали ағамыз жатыр, құс жастықты шынтақтап. Амандық-саулықтан кейін Қалекеңнің айтқаны: – Тамақ іштің бе? – болды. П а р т ко м н ы ң с а л д ы р л а қ «Уазымен» талай жерді аралап, сілем қатып, ішегім шұрылдап келген мен басымды шайқадым. Сол жолы Қали ағамызға асылған еттен жеп, сорпасын ішіп, ішіме ел қондырдым. Кейін біраз көйлекті бұрын тоздырған Қалекеңнің ақылымен партком, комсомолдарға көп жоламай, «майлы жілік» бас зоотехник, б а с ма л д ə р і ге р і , ф е рма меңгерушілерінен «жабысып» қалмайтын болдым. Қарын да тоқ, ойға алған ісің де оң жамбасыңа келе кетеді. Ал ер Баукеңнің мына суретін газетке шығару үшін бір келгенінде əкеп берген болуы керек. Жариялаудың сəті түспеген бұл сурет менің жеке архивімде сақталып қалыпты. Қалекеңнің ерекше бір қасиеті қандай да бір еңбек адамын я бір затты түсірсе де оңынан бір, солдан бір, отырғызып та, тұрғызып та түсіре беретін, түсіре беретін де, ішінен көңіліне ұнаған бірін ғана алатын еді. Газетке жарияланған суреттерінің астына «Суретті түсірген Қали Тəттібеков» деп жазулы т ұ р ат ы н . М ы н а су р е т т і ң сыртына «Халық жазушысы Б ау ы р ж а н Мом ы ш ұ л ы , 1974 жыл, «Сарыағаш» деп жазылыпты. Қали ағамыз Сарыағашқа өзі де емделуге барып, сонда батыр ағамызбен кездескен сыңайлы. Баукеңнің қолтығындағы балдақтан көрініп тұрғандай емделе жүріп, сондағы көңіліне жаққан біреумен мамыражай əңгіме-дүкен құрып отырған сəті болса керек. Бүгінде өмірде Баукең де, фототілші Қали да жоқ. Бірақ батырдың еш жерде жарияланбаған асыл бейнесі қалды.

Баймаханбет АХМЕТ, «Ақ жол».

Жаңа жыл түнінде 89 сәби дүниеге келді Н Наурызбек б САРША, САРША «Ақ жол». Жыл өткен сайын елімізде, оның ішінде, облысымызда да демографиялық өсім жоғарылап келеді. Облыстық перинаталдық орталық дəрігерлері биыл «алтын құрсақты» аналар саны едəуір көп екенін айтады. Жаңа жылда өңір тұрғындарының қатары жаңа туған бірнеше ондаған сəбимен толығыпты. Қай кезде де адам жанының арашашысы болып, көмек қолын созуға дайын тұратын ақ желеңді абзал жандар: «Əйелдерді аман-есен босандырып, нəрестенің шыр еткен даусын естігеннен артық бақыт жоқ», – деп санайды. «Орталықта сəбилер күнбе-

күн дерлік і дүние есігін і і ашып жатады. Дəрігерлер əрдайым аяғы ауыр аналарды босандырып алу үшін барын салады. Биылғы жаңа жылдың алғашқы аптасы ішінде жаңа босанған əйел-аналар көп болды», – дейді облыстық перинаталдық орталықтың дəрігер-неонатологы Қаламқас Наурызбаева. Оның айтуынша, бүгінде жаңа технологиялармен жабдықталған мекеменің қызметкерлері ана мен баланың денсаулығын сақтап, нығайту жұмыстарын жүйелі жолға қоюда. Дəрігердің айтуынша, «Денсаулық – 2020» бағдарламасында ана мен баланың денсаулығын сақтауға ерекше көңіл бөлінген. Жаңа жыл түнінде облысымыздағы перзентханаларда 89 сəби дүниеге келіпті.

Мешін М і жылымен бірге бі дүние есігін і і ашқан 47 ұл мен 40 қыз баланың денсаулығы қалыпты көрінеді. Ал қаңтар айының 1-і мен 5-і аралығындағы дүниеге келген сəбилер саны 306-ға жеткен. Оның ішінде 142-сі – қыз бала, 164-і – ұл бала. Өткен жылы өңірдің демографиялық ахуалы айтарлықтай оңды өзгерістермен ерекшеленген екен. Бұл оң құбылыс жаңа жылда да жалғасын табуда. Жалпы, мамандар қазір аймақтағы д е м о г р а ф и я л ы қ а ху а л д ы ң к ө п жақсарғанын айтады. Мəселен, соңғы үш жылда оның алдындағы жылдарға қарағанда дүние есігін ашқан сəбилер саны айтарлықтай артқан.

ЕЛ ІШІНДЕГІ ЕРЕКШЕ АДАМДАР

ӨЙТКЕНІ ОЛ АЛПЫСТЫҢ АЛТАУЫНА КЕЛСЕ ДЕ ВЕЛОСИПЕДПЕН ЖҮРЕДІ Ананың сөзінің жаны бар. Велосипед тебуді үйренген ол 36 жыл бойы жұмыс пен үйдің арасының қашықтығын сезбеген. Алға жылжуын жоғалпайтын жылдардың өзіндік қызықты сəттерін де Нұрипа ана ұмыт қалдырмаған. Құлап та, жылап та, тіпті, байқамай адамды «қағып» кетіп те көрген ана, велосипед тебуден еш жалыққан емес. Тіпті, велосипедін 36 жылдың ішінде небəрі үш-ақ рет ауыстырған. Велосипед тебу денсаулыққа пайдалы екені белгілі. Нидерландт ар елінде велосипедпен жүруге аса мəн беріп қараса, скандинавиялықтар экологиялық жағынан тиімді əрі денсаулыққа пайдалы деп есептейді екен. Велосипедтің пайдасы мол екенін Нұрипа ана да құптайды. Себебі, жылдың төрт мезгілінде де велосипед тебетін ананың денсаулығы, Аллаға шүкір, тəп-тəуір. Денсаулықтарының мықты болуын қалайтын жандарға Нұрипа Аймағанбетова ана велосипед тебуге кеңес береді.

Уалихан ЖАЙЛАУ, «Ақ жол». Нұрипа ана Бірлік ауылында дүниеге ке л ге н . К ө ш ед е ке л е ж ат ы п , о й ы н балаларынан: «Нұрипа ананың үйі қай жерде?» – деп сұрағанбыз. Бір бала «Велосипед айдайтын ананың үйі ме?» деп сұрағыма сұрақ қойса да, жол көрсетіп жіберді. Үйге кіріп, шəй үстінде ардақты ана сөзін байыппен тыңдадым. Анамыз қуанышы мен қайғысы қатар жүретін өмірдің небірін бастан кешіпті. Жасы алпыс алтыға келсе де велосипед теуіп, тіршілікке «тұсалғанын» да айтып берді.

– 1979 жылы жан жолдасымнан ерте айырылдым. Қиналғанда демеу, құлағанда сүйеу болатын неміс достарым көп болды. Сол достарым жұмысқа жаяу қатынап жүргеніме жандары ашып, маған велосипед тебуді үйретті. Ол 1980 жыл болатын. Велосипед айдауды үйреткен неміс до ст арыма айтар алғысым шексіз. Олардың жасаған жақсылығы мен үшін аласармас бір төбе...

Нұрипа АЙМАҒАНБЕТОВА АЙМАҒАНБЕТОВА..

Түскі ас кезі. «Медет» дəмханасындамыз. Үстел басына жайғасқанымыз сол-ақ, жылы жүзді даяшы қыз да жанымызға келіп үлгерді: – Қанеки, не қалайсыздар, ағалар? Үні де ашық-жарқын. Тұла бойынан қазақы мінез, қонақжайлылығы мен инабаттылығы менмұндалап-ақ тұр. Қалаған дəмімізді ізетпен иіле алдымызға əкеліп қойып, «ас болсын» деп тілегін де айтып кетті. Қалай болғанда да оның елгезек қызметіне тəнті болып қалдық. Сөйтсек, ол бүкіл залға жалғыз өзі қызмет көрсетеді екен. Оны ана жақ, мына жақтағы келушілер де тапсырыс беру үшін жиі шақыра берген. Қолы «қалт» еткенінде бізге де соғып, шəй құйып беріп кетті. Бір келгенінде есімін сұрап едік, «Виктория ғой» деді күлімсірей жауап қатып. Б ұ л б і зд і од а н ə р і а й р а н - а с ы р қ а л д ы р д ы . Қарапайымдылығына, қазақылығына, ана тілімізді өзімізден бір де кем білмейтіндігіне бола қазақ қызы ма деп тұрсақ... Қалай болғанда да орайын тауып онымен сөйлесуім керек деп шештім. Мұндай жағдай ілуде бір кездеседі емес пе? Алайда, оның жұмысынан қолы тие қоймады. Газеттен екенімді, түпкі ойымды білгеннен кейін ғана «Ағай, адам аяғы саябырсысын» деп бірер минут күте тұруымды өтінді. Осы аралықта дəмхана басшыларының бірі: «Оның осында даяшылыққа жұмысқа тұрғанына екі ай ғана болды. Кейде бас аспазымызға да көмектеседі. Тағамдарының дəмі тіл үйіреді тіпті. Қазақша мен орысшаға судай ғой. Өзі – жетім өскен қыз. Қазақ мектебінде оқыған», – деп Викторияның мақтауын əбден жеткізіп тастады. «Виктория, қазақшаң қалай?» болды өзімен сөйлескендегі алғашқы тіл ұшына оралған сөз.

– Нормально! Орташа ғой, – деп əзілдей жауап қатты ол сұрағымызға. – Ауылда өстім. Жайылмадағы қазақ мектебінде тоғызыншы сыныпқа дейін оқығанмын. Əкем құрылыста істеді, анам үй шаруасында еді. Достарымның көбісі – қазақтың ұл-қыздары, олармен қазір де бір туған бауырлардай араласамын. Виктория қазіргі таңда өзге ұлыс өкілдерінің мемлекеттік тілді жетік білуі қажет деп санайды. Өйткені, қазақ тілінің қолданыс аясы күннен-күнге кеңею үстінде. Өзінің күнбе-күнгі жұмысында, дəмханаға келушілерге қызмет көрсету ісінде қазақша мүдірмей сөйлей алатынының елеулі пайдасы тиіп жүргенін де жасырмады. Бүгінде оның отбасында Нина есімді қыз өсіп келеді. «Қызым үш жарым жаста. Қазақ балабақшасына барады. Тілі қазақша шығып келеді. Енді күйеуім Алексейдің де қазақшаға тілін сындыруды ойлап жүрмін», – дейді Виктория Савчук. Қазақша сөйлегенде талай қандасымыздың өзін жолда қалдыратын украин қызының мемлекеттік тілге деген құрметіне, патриотты үлгісіне шын риза болып қайттық сол жолы. Сарысу ауданы.

АПЫР-АЙ, Ә!

Мойынқұм ауданы.

МӘҢГІ МҰЗ БАСҚАН СОЛТҮСТІК ПОЛЮСТЕ...

ТОЛҒАУЫ ТОҚСАН ТІРШІЛІК Жаңа қонысқа көшіп келушінің қай-қайсысы да «Көршілерім қандай болар екен?» деп ойлайды. «Үй таңдама, көрші таңда» деген де бар. Біз де пəтерден жер үйге ауысқанбыз. Көршілеріміз жақсы адамдар болып шықты. Əсіресе, көшенің қарсы бетінде тұратын аласа бойлы, арықша келген, жалғызілікті кейуана Евдокия М ат в е е в н а ап а й . О л к ө ш і п келген күні-ақ елден бұрын келіп танысып, «Қоныстарыңыз жайлы болсын!» деп тілектестігін білдіріп кетті. Жасы бізден едəуір үлкен болғандықтан, оны «Дуся апай» дейтінбіз. Əке-шешесінен ерте айырылған екен. Балалар үйінде тəрбиеленіпті. Бойжеткен соң өзі сияқты тұлдыр жетім Николай деген азаматқа тұрмысқа шыққан. Екеуінің де жанашыр туысы жоқ еді. Күйеуі ертеректе өмірден озыпты. Дуся апай жасы егде тартқанмен, ширақ, тың болатын. Бал арасы секілді күні бойы тыным таппай жұмыс істеп, ауласына, үй-ішіне кіршік жуытпай, тап-тұйнақтай етіп таза ұстайтын. Он шақты тауық асырап, көкөністің, жеміс ағашының алуан түрін өсіріп, жиып алған өнімі бір өзіне жетіп артылып жатты. Үй маңындағы бау-бақшамызды қарап шығып, бізге де ақыл-кеңесін беріп тұрды. Ішкі дүниесі алай-дүлей болып жатса да, сырт көзге əрқашан көңілді болып көрінуге тырысушы еді. Алайда, көзінен бір мұң кетпейтін. Ол жалғыздықтың мұңы еді. Мұны далада ойнап жүрген балаларға ұзақ уақыт телміре, қызыға қарап, сырт айнала бере

қ ы д з ы ғ л а Ж көзінің жасын сығып алатынынан да байқайтынбыз. Біле білген кісіге жанашыр туыстың, артыңда қалар ұрпақтың жоқтығы нағыз өзекті өртер қайғы-қасірет қой! Бір-біріне əлімсақтан жау ит пен мысықтың достасқанын, бір

ыдыстан ас ішіп, бір бөстекте қойындасып ұйықтайтынын осы үйден көріп, таңғалғанбыз. Сөйлей алмайды демесеңіз, иті иесінің айтқан сөзінің бəрін түсінетін секілді. «Жат» десе, жатып, «тұр» десе, тұрады. Кейбір жағымсыз

қылығы үшін ұрыс естісе, құйрығын бұлғаңдатып, кешірім сұрағандай, иесінің аяғына жығылады жазған. Үй шаруасынан босай қалса, бар ермегі осы сабалақ жүнді, кішкентай мəстек иті мен борсықтай семіз сары мысығы еді кемпірдің. Олар аздап болса да жалғыздығын ұмыттыратын сияқты. Кəрілік өз дегеніне көндірмей қойсын ба? Жылдар жылжып өткен сайын ол кісінің денсаулығы сыр беріп, жүріп-тұруы қиындап, бұрынғыдай болмай қалды. Қатты сырқаттанып, төсекке таңылды. Кейде таңға көз ілмей қиналып шығады. Сондайда «Жанымды алсаң, еш қинамай алшы!» деп Жаратқанға жалбарынушы еді. Көршілері, бірге араласып жүрген замандас құрбылары кезектесіп үй шаруасына көмектесіп, жағдайын жеңілдетуге тырыстық. Апай бірде «Сіздерді əурелей бермейін, өзіммен бірге тұрып, жағдайымды жасап, күтетін жалғыз басты əйел болса, іздестіріңдерші» деп өтініш айтты. Ондай күтуші келіншек те табылды. Дегенмен, оның да еш көмегі болмай, апайдың жағдайы күннен-күнге төмендей берді. Сол тұста апайдың иті өлді. Итінің өлгенін естігенде көз жасы көл болып, жастығын қ ұ ш а қ т а п , « Қ ұ д а й - ау, о с ы кішкентай сабалағымды да маған көп көргенің бе?» деп, ұзақ уақыт егіле жылағаны бар. Ол аздай, ұзамай мысығы ажал құшты. Бұл да оған оңай тимеді. Осы оқиғадан кейін үйіне көңілін сұрай кіргенімізде: «Ендігі кезек маған келді-ау, түнде түсімде күйеуімді

к ө рд і м . Ме н і к ү т і п ж ү р ге н сияқты...Итім мен мысығымның өліп қалғаны да дұрыс болды. Мен жоқта олардың күні не болмақ?! Жеткен жерім осы болар, сірə. Бəріңе ризамын. Аман болыңдар! Менің тағдырымды Құдай ешкімнің басына бермесін!» – деді таусыла сөйлеп. Апай өзінің де көпке ұзамасын алдын ала сезіпті. Сол күннің ертеңіне демі үзілді. Сөйтіп, бір отбасының шаңырағы құлап, жарығы сөнді. Туысының жоқтығын білдірмей, көршілер, араласып жүрген құрбылары жəне бұрынғы жұмыс істеген ұжымының қызметкерлері бірігіп, апайдың аманатын орындап, күйеуі жатқан зиратқа арулап жерледік. Кейуананы соңғы сапарға шығарып салғанда күн ызғарлы, суық болды. Марқұмның асын берген соң барлық дүниемүлкіне күтуші əйел ие болып, ілешала үйін сатып, өз жайына кетті. Дуся апай көзі тірі кезінде біздің гүл өсіргенді ұнататынымызды байқап: «Менен ескерткіш болсын, қуратып алып жүрмеңдер», – деп, бақшалығынан раушан гүлінің бірнеше көшетін өз қолымен қазып берген-ді. Сол раушандар жылда көздің жауын алып, əртүрлі түске бөленіп, гүл ашқан сайын о дүниелік болған көршіміздің аяулы бейнесі көз алдымызға келеді. Кейуананың өмірі осы гүлдер арқылы жалғасын тауып жатқандай көрінеді. Сейітқасым ТƏЖБЕНОВ, дəрігер. Тараз қаласы.

КҮН КҮРТ ЖЫЛЫНҒАНЫ НЕСІ?

Мұз құрсауында жатқан Солтүстік полюсте күн күрт жылынып, ауаның температурасы Цельсий бағанасы бойынша +1 градусқа дейін көтерілді. Бұл жайт ғалымдардың алаңдаушылығын тудырып отыр. Себебі, жылдың бұл мезгілінде аталған өңірде -30 градус аяз болуы тиіс. АҚШ-тың Ұлттық мұхит жəне атмосфералық зерттеулер басқармасы дерегі бойынша, полюстегі ауа райын ғарыштан бақылайтын құрылғы аз уақыт осындай температураны көрсеткен. Ал аталған өлкенің өзінде əзірге осы бағыттағы арнайы аспаптар жоқ. Метеорологтар бұған жылдың басым бөлігінде мұз басып жатуы себеп екенін алға тартады. Ғалымдардың бірі: «Бұл құбы лыс Ұлыбритания жағалауын да соққан «Фрэнк» дауылымен тікелей байланысты. Өйткені, дауыл салдарынан болған тропикалық жылы ауа ағыны Солтүстік полюске жетіп, ауа температурасының дабыл қағарлық деңгейге дейін көтерілуіне əкеліп соқты. Бүгінгідей жаһандық жылыну мəселесі əлемді алаңдатып тұрған кезде бұл полюсте плюстік температура тіркелуі жағдайды тым ушықтырып жіберуі əбден мүмкін», – дейді. Айта кетейік, Англияның сол түстік-батысында желтоқсан айының басында басталған нөсер жауын мен жойқын дауыл əлі жалғасуда. Табиғаттың тосын мінезі салдарынан алғашқы күндері 60 мың үй жарықсыз қалса, Эплби елді мекенінен мыңдаған тұрғын қауіпсіз жерге көшірілді. Ал жаңажылдық мереке күндері дауыл тағы да күшейіп, жеті мың үйді жарықпен қамтамасыз етіп отырған электр желілеріне залалын тигізді. Сондай-ақ, Камбрия графтығындағы қалалар мен елді мекендерді су басып қалды. «Ақ жол-Ақпарат».

Мекен-жайымыз: 080000, Тараз қаласы, Ы. Сүлейменов көшесі, 5, Баспасөз үйі.

Меншік иесі: «ЖАМБЫЛ ОБЛЫСТЫҚ «АҚ ЖОЛ» ГАЗЕТІНІҢ РЕДАКЦИЯСЫ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІ

АН

ТАРМЫЗ!

ЗА

Қ

СУРЕТТІ ТҮСІРГЕН... ҚАЛИ ТӘТТІБЕКОВ

СТ

Қ ДЫ

Телефондар/факс: бас редактордың қабылдау бөлмесі – (қаланың коды – 8-726-2) 43-17-07. Жарнама – 43-32-50. Электрондық пошта: ak-jol-taraz@rambler.ru. Газеттің сайты: akjolgazet.kz

ДИРЕКТОР – БАС РЕДАКТОР Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ

Бас редактордың бірінші орынбасары – Ақылжан МАМЫТ – 43-17-08; Бас редактордың орынбасары – Фариза ӘБДІКЕРІМОВА – 43-33-08; Жауапты хатшы – Әділбек БАҚҚАРАҰЛЫ – 43-50-73; БӨЛІМДЕР: Саясат – Ардақ ҮСЕЙІНОВА – 43-33-08;

Әлеумет – Баймаханбет АХМЕТ – 43-31-62; Мәдениет – Табиғат АБАИЛДАЕВ – 45-48-09; Сайт (www.akjolgazet.kz) – Алмаз ОРМАНОВ – 43-17-13; Жарнама – Жүрсінгүл ЖАҚЫП – 43-32-50; Компьютер орталығы – Жанна БЕЙСЕНҚҰЛОВА – 43-26-90; Бухгалтерия – 43-17-12.

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Талас, Сарысу – Сәулембай ӘБСАДЫҚҰЛЫ – 8 (726 44) 5-06-68, 87777590076; Қордай – Құрманбек ӘЛІМЖАН – 8 (72636) 4-74-34, 87016489927; Т.Рысқұлов, Меркі – Нұрболат ӘЛДИБЕКОВ – 87052193990, 87058767675; Шу – Қарлығаш ЕСБЕРГЕНОВА – 8 (726 38) 3-29-99, 87074228246. Мойынқұм – Уәлихан ЖАЙЛАУ – 87024705735.

«ЖАМБЫЛ ОБЛЫСТЫҚ «АҚ ЖОЛ» ГАЗЕТІНІҢ РЕДАКЦИЯСЫ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІ. ЖСК KZ04319E010000374569, БСК ABKZKZKX, СТН 211500070391. КБЕ 17, КНП 851, БСН 030940003725, «БТА БАНК» АҚ ЖАМБЫЛ ФИЛИАЛЫ. ИНДЕКСІ: ЖЕКЕ ЖАЗЫЛУШЫ ҮШІН – 65457, МЕКЕМЕ ҮШІН – 15457. Редакция авторлардың көзқарасы, жарнама мазмұны үшін жауап бермейді. Жарияланбаған хатқа жауап қайтарылмайды. А – материалдың жариялану ақысы төленген.

Газетті есепке алу туралы №12327-Г куәлікті 2012 жылғы 1 наурызда Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі берген.

Нөмірдің кезекші редакторы Ардақ ҮСЕЙІНОВА

ТАРАЛЫМЫ: 20683 АПТАЛЫҚ ТАРАЛЫМЫ: 62049

Газет аптасына үш рет шығады. Газет редакцияның компьютерлік орталығында теріліп, беттелген. Қалыбы Жамбыл «Сенім» ЖШС баспа орталығында жасалып, көбейтілді. 080012, Тараз қаласы, Төле би көшесі, 22-үй. тел.: 43-32-83. Тапсырыс 55