9 мамыр пдф 2015ж

ҚҰТТЫ БОЛСЫН 70 ЖЫЛЫ ЖЕҢІСТІҢ, ТЕК ТЫНЫШТЫҚ ӘЛДИЛЕСІН ЖЕР ҮСТІН! АСТАНАДАҒЫ «ҚАЗАҚ ЕЛІ» АЛАҢЫНДА ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТІ - ҚАРУЛЫ КҮШТЕРДІҢ ЖОҒАРҒЫ БАС ҚОЛБАСШЫСЫ НҰРСҰЛТАН НАЗАРБАЕВТЫҢ ҚАТЫСУЫМЕН ОТАН ҚОРҒАУШЫ КҮНІНЕ ЖӘНЕ ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫНДАҒЫ ЖЕҢІСТІҢ 70 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛҒАН ӘСКЕРИ ШЕРУ БОЛДЫ.

ДОСЫ КӨПТІ ЖАУ АЛМАЙДЫ, АҚЫЛЫ КӨПТІ ДАУ АЛМАЙДЫ

Жамбыл облыстық қоғамдықсаяси газет

№56-57 (18090-18091), Сенбі, 9 мамыр, 2015 жыл

ak-jol-taraz@rambler.ru

www. akjolgazet.kz

Газет 1922 жылғы 1 мамырдан шығады.

ПРЕЗИДЕНТ

ЖЕҢІС ШЕРУІ

ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ БОЙЫНДАҒЫ ҰЛЫ ДОСТЫҚ ҚЫТАЙ ХАЛЫҚ РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТӨРАҒАСЫ СИ ЦЗИНЬПИННІҢ ҚАЗАҚСТАНҒА РЕСМИ САПАРЫ ОСЫНЫ АЙҒАҚТАДЫ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТІ НҰРСҰЛТАН НАЗАРБАЕВТЫҢ ШАҚЫРУЫМЕН АСТАНАҒА ҚЫТАЙ ХАЛЫҚ РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТӨРАҒАСЫ СИ ЦЗИНЬПИН РЕСМИ САПАРМЕН КЕЛДІ.

ӘСКЕРІМІЗ – АЙБЫНЫМЫЗ Іс-шара барысында Мемлекет басшысы – Қарулы Күштердің Жоғарғы Бас Қолбасшысы парад автокөлігімен әскери қызметшілер сапын аралап, парадтық есептоптарға амандасты. Нұрсұлтан Назарбаев барша қазақстандықтарды және әскери шеруге

қатысушыларды Отан қорғаушылар күнімен, алдағы Ұлы Жеңістің 70 жылдығымен құттықтады.

– Екі мерекенің қатар келуінің символдық мәні бар. Бұл Ұлы Отан соғысындағы жеңімпаздар мен Отан қорғаушыларымыздың бүгінгі буынының әскери дәстүрлерінің

сабақтастығын білдіреді. Майдандағы әскери ерлік пен тылдағы қажырлы еңбек Жеңістің басты негізіне айналды. Біздің халқымыз адамзат тарихындағы ең сұрапыл соғыстағы Ұлы Жеңіске өшпес үлес қосты.

БЕЙБІТ ӨМІРІМІЗ БАЯНДЫ БОЛСЫН! ОБЛЫС ӘКІМІ К.Н.КӨКІРЕКБАЕВТЫҢ ОБЛЫС ТҰРҒЫНДАРЫН 9 МАМЫР – ҰЛЫ ЖЕҢІСТІҢ 70 ЖЫЛДЫҒЫМЕН ҚҰТТЫҚТАУЫ

(Жалғасы 2-бетте).

Қытай Төрағасы Респуб­л ика­ мызда өткен президенттік сайлаудан кейін Қазақстанға кел­г ен бірінші шетелдік мемлекет басшысы болып отыр. Бұл жан-жақты стратегиялық серіктес­тіктің деңгейі жоғары екенін көр­сетеді. Сонымен қатар, екі елдің

ЕРЛ

ІК –

ЕЛ ГЕ

, ҰР МҰРА

өзара қарым-қатынасын саяси, экономикалық, мәдени-гумани­тарлық ынтымақтастықтың жаңа сатысына шығаруға мүмкіндік беретіндігін де атап өткен жөн. (Жалғасы 2-бетте).

ПАҚҚ А Ұ Р

АН

ОТАН ҚОРҒАУ – ҚАСИЕТТІ БОРЫШ

Жүк ауырын нар көтереді, Ел ауырын ер көтереді. Халық мақалы.

Қадірлі Ұлы Отан соғысының ардагерлері мен тыл еңбеккерлері! Құрметті жамбылдықтар! Сіздерді Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдығымен құттықтаймын! Жеңіс мерекесі – туған жерді, Отанды шынайы қастерлеуді паш еткен ең ұлық күн, халқымыздың батырлығы мен қайсар рухының белгісі. Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс халықтың жадында және ел тарихында айрықша орын алады. Өзінің қайғы-қасіреті мен зардаптары жөнінен бұл соғыс адамзат тарихындағы ең бір қанқұйлы соғыс болды. Жеңіс жолында миллиондаған адам құрбан болды, біз бұл Жеңісті қимас боздақтарымыздың, әкелеріміз бен аталарымыздың өмірімен өтедік. Аға ұрпақтың төзімділігі мен табандылығы, қаһармандығы мен қайсарлығы болмаса бүгінгі азат та тәуелсіз күнге қол жеткізбеген болар едік. Ел басына күн туған шақта майданға көп ұлтты республикамыздан 1 миллион 200 мың жауынгер, оның ішінде, жетпіс мыңға жуық жерлесіміз Отан қорғауға аттанды. Соның жартысынан көбі соғыстан қайтып оралмады. 20 жамбылдық Кеңес Одағының Батыры, 7 жауынгер «Даңқ» орденінің толық иегері атанды. Елбасы Н.Ә.Назарбаев атап өткендей, біз арамызда жүрген ардагерлерге қазіргі тіршілігіміз бен ертеңгі болашағымыз үшін қарыздармыз. Кешегі майдан даласындағы ерлігімен қоса бейбіт күндегі ерен еңбегімен де жас өркенді патриоттық рухта тәрбиелеуге үлкен үлес қосып жүрген ардагерлеріміздің қатары жылдан-жылға сиреп барады. Бүгін облысымызда 232 соғыс ардагері тұрады. Сіздерді Ұлы Жеңіс мерекесімен құттықтай отырып, дендеріңізге саулық, отбасыларыңызға амандық тілеймін. Аспанымыз ашық, бейбіт өміріміз баянды болсын! Мереке құтты болсын!

Тұрсынбек СҰЛТАНБЕКОВ, «Ақ жол». Баһадүр бабалардан мирас болып қалған байтақ мекен қасиетті Отанымызды бүгінде Қазақстанның Қарулы Күштері кірпік қақпай күзетуде. Тәуелсіз елдің сарбаздары құрлықта да, әуеде де, теңізде де азаматтық борыштарына адалдық танытып, мемлекет қауіпсіздігін қамтамасыз етіп келеді. Міне, сондықтан да Отан қорғаушыларға жүктелген жауапкершілікпен қатар оларға деген елдің құрметі де ерекше. Оларға деген ыстық ықылас Тараз қаласындағы «Баласағұн» орталық концерт залында

Отан қорғаушылар күні және Ұлы Жеңістің 70 жылдығына арналған салтанатты жиында да айрықша аңғарылып тұрды. Бұл күні мәдениет сарайының кең залында ине шаншыр орын болған ж о қ . О м ы р ау ы о р д е н - м е д а л ь ғ а толы майдангерлер мен парадтық үлгіде киінген әскерилер бірін-бірі құттықтап, белгіленген орындарға жайғасып жатты. Сағат тілі 10.00ді соққанда залға Мемлекеттік Ту салтанатты түрде кіргізіліп, Әнұран шырқалды. Мұнан соң облыс әкімі Кәрім Көкірекбаев сахна төріне көтеріліп, құттықтау сөз сөйледі. (Жалғасы 2-бетте).

2

9 мамыр, 2015 жыл

www.akjolgazet.kz

ҚҰТТ Ы Қ Т А У Л

ПРЕЗИДЕНТ

ҰЛЫ ЖІБЕК ЖОЛЫ БОЙЫНДАҒЫ ҰЛЫ ДОСТЫҚ ҚЫТАЙ ХАЛЫҚ РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТӨРАҒАСЫ СИ ЦЗИНЬПИННІҢ ҚАЗАҚСТАНҒА РЕСМИ САПАРЫ ОСЫНЫ АЙҒАҚТАДЫ (Соңы. Басы 1-бетте). Жалпы, Қазақстан мен Қытай Халық Республикасы арасындағы қарымқатынастардың қысқаша тарихына тоқтала кететін болсақ, екі ел арасындағы дипломатиялық қатынас 1992 жылдың 3 қаңтарында орнатылған болатын. 2002 жыл дың 23 желтоқсанында Қа зақстан Республикасы мен Қы тай Халық Республикасы арасындағы Тату к*ршілік, достық және ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылған еді. Бұл бір-біріне шекаралас отырған екі елдің арасындағы мұнан кейінгі қатынастарды айқындап берген ең маңызды құжат болып табылады. Тәуелсіздіктің 23 жылы ішінде к*рші Қытаймен қарым-қатынасымыз жақсарып қана қоймай, сонымен қатар, *зінің сүре жолына түсіп, алыс-берісіміз, барыс-келісіміз жылданжылға күшейе түсті. Осы уақыт аралығында екі елдің мемлекет басшылары сан рет кездесіп, екі ел алдындағы келелі мәселелерді келісе отырып шешіп, тату к*ршілік пен сенімді достықтың нығаюына сындарлы негіз қалады деп айта аламыз. Алып Қытайдың қазіргі басшысы Си Цзиньпиннің бұл жолғы келісі де осыны айғақтай түсті. Құрметті мейманның келуіне орай Ақордада құрметті қарауыл сапқа тұрды. Мемлекет басшылары қарауыл алдымен *ткеннен кейін келісс*зге қатысатын ресми делегация мүшелерін бір-біріне таныстырды. Мұнан кейін ресми келісс*здер басталды. Келісс*здер барысында мемлекет басшылары екіжақты және к*пжақты ынтымақтастықтың маңызды мәселелерін талқылады, соның ішінде аймақтық қауіп сіздік мәселелеріне, халықаралық ұйымдар аясындағы ынтымақтастықтың нығаюына, саудаэкономикалық, инвестициялық, қаржы және мәдени- гуманитарлық қарымқатынастың дамуына айрықша к*ңіл б*лінді. Нұрсұлтан Назарбаев пен Си Цзиньпин халықаралық күн тәртібіндегі негізгі жайттарға да тоқталды. Сонымен қатар, Біріккен Ұлттар Ұйымы, Шан хай ынтымақтастық ұйымы, Еуразиялық экономикалық одақ сияқты түрлі халықаралық ұйымдар мен басқа да к*пжақты құрылымдар аясындағы ынтымақтастық пен үйлестірудің басты бағыттарын с*з етті. Қазақстан Президенті Қытай Т*рағасының еліміздегі президенттік сайлаудан кейін Қазақстанға келген бірінші шетелдік мемлекеттің к*шбасшысы болып отырғанына назар аударды.

– Осы арқылы Сіз біздің қарым-қа тынастарымыздың жоғары мәртебесі мен айрықша маңызын айшықтай түсесіз. Сіз мені телефон арқылы құттықтадыңыз, жеделхат жолдадыңыз, енді, міне, келісс*здер *ткізуге келдіңіз. Біз мұны жоғары бағалаймыз, – деді Қазақстан басшысы. Нұрсұлтан Назарбаев ҚХР-мен тату к*ршілік қарым-қатынасты жалғастыру Қазақстанның сыртқы саяса тының басымдығы болып табылатынын айтты.

– Gзара іс-қимыл жасаған жылдары біз

екіжақты ынтымақтастықты сапалы түрде трансформациялай алдық. Біз Қытай Халық Республикасымен ықпалдастықты тәуелсіздік жариялаған алғашқы күндерден бастадық. Содан бері үлкен жолды артқа тастап, тату к*ршіге айналдық, экономикалық, саяси тұрғыдан сенімді дос әрі сындарлы серіктес болдық. Бізде қарым-қатынастарымызды елдеріміздің мүддесі үшін әрі қарай дамытуға қажетті жағдайдың бар екеніне сенімдімін, – деді Қазақстан Президенті. Мемлекет басшысы екі елдің де жос пары мен нақты белгілеген жұмыстары бар екенін, ол Қазақстан-Қытай қатынастарын мүлде жаңа деңгейге шығаратынын атап *тті. Соған орай, Нұрсұлтан Назарбаев ҚХР Т*рағасына, сондай-ақ, Қытай басшылығына серіктестікті дамытудағы қолдауы үшін алғыс білдірді. ҚХР Т*рағасы Си Цзиньпин Нұр сұлтан Назарбаевқа жылы қабылдауы үшін алғыс айтып, Қазақстан Президенті лауазымына қайта сайлануымен құттықтады.

– Қазақстан халқы Сіздің басшылығыңызбен ұйыса түсіп, мемлекет құрылысы мен ұлттық жаңғыру ісінде жаңа, жарқын табыстарға жету үшін бірлесе күш-жігер жұмсайтынына сенімдімін, – деді Си Цзиньпин. Қытай Т*рағасы Қазақстан-Қытай стратегиялық серіктестігі соңғы жыл дары қарқынды ілгерілеп келе жатқанын айтты.

– Біздің елдеріміз *ңірдің дамуы мен тұрақтылығын қамтамасыз ету ісінде маңызды, сындарлы күшке айналды. Қытай тарапы Қазақстанмен қарым-қатынасты дамытуға зор мән береді. Біз Қазақстан тарапымен бірлесе отырып, *зара мүдделілік бар негізгі мәселелер бойынша *зара қолдауды күшейту үшін бар күшімізді жұмылдыруға дайынбыз. Қытай қауіпсіздік саласындағы, экономикалық, гуманитарлық салалардағы *зара тиімді ынтымақтастық аясын жан-жақты кеңейтуге, сондайақ, халықтарымыздың игілігі үшін *ңірлік және халықаралық істердегі *зара іс-қимыл мен үйлестіру жұмысын күшейтуге ниетті, – деді Си Цзиньпин. Қытай Халық Республикасының Т*рағасы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев айқын басымдықпен жеңіске жеткен және Елбасының мемлекетті ұзақ мерзімді дамытуға, елдің әл-ауқатын арттыруға бағытталған «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асыру аясында жүргізіп отырған саясатына Қазақстан халқының зор сенім артатынын айғақтаған кезектен тыс президенттік сайлаудың қорытындысына қолдау білдірді. Қытай тарапы Қазақстанның Еура зияда сындарлы және теңдестірілген қарым-қатынас қалыптастыруға, *ңірде және жалпы әлемде тұрақтылық пен бейбітшілікті нығайтуға, соның ішінде АGСШК аясында Азиядағы қауіпсіздік және даму ж*ніндегі халықаралық ұйым құруға, сондай-ақ, Астана қа ласында #лемдік және дәстүрлі діндер к*шбасшыларының съезін *ткізуге байланысты халықаралық бастамаларына қолдау білдірді.

Келісс*здер барысында дүниежүзінде болып жатқан күрделі *з герістерге орай Біріккен Ұлттар Ұйымы, Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Еуразиялық экономикалық одақ сияқты түрлі халықаралық ұйымдар мен басқа да к*пжақты құрылымдар аясындағы ынтымақтастық пен үйлестіруді кү шейту қажеттігі ж*нінде түсіністікке қол жеткізілді. #лемдегі қақтығыстар мен тұрақ сыздық ошақтарының ұлғаюын ескере отырып, *ңірлік қауіпсіздік пен тұрақтылыққа қауіп т*ндіретін «үш қатерге» (терроризм, сепаратизм, экстремизмге), есірткінің заңсыз айналымы, психотропты заттарға, трансшекаралық қылмысқа, киберқауіпке және басқа да қазіргі заманғы қауіп-қатерлерге қарсы кү рестегі тығыз ынтымақтастықты жалғастыруға әзірлік білдірілді. Халықаралық құқық қағидаларын және БҰҰ жарғысын қатаң сақтаумен қатар, екі мемлекет арасында бұрын жасалған барлық шарттар тармақтарын мүл тіксіз орындауға бейілділік қуатталды. Қазақстанның «Нұрлы Жол» Жаңа Экономикалық Саясаты мен Қытайдың «Бір белдеу, Бір Жол» тұжырымдамасы бірбірін *зара толықтыратынын ескере отырып, индустрияландыру және инвестициялар саласындағы екіжақты ынтымақтастықты ілгерілетуге уағда лас тық жасалды. Тараптар «Жібек жолы экономикалық белдеуі» аясында Еуразияның үйлесімді дамуына септігін тигізетін «Ұлы Жібек жолының» мәдени белдеуін құруға келісті. Келісс*здер барысында индустрияландыру және инвестициялар саласындағы бірлескен қадамдар екіжақты ынтымақтастыққа жаңа серпін беріп, сауда-экономикалық ықпалдастықты серіктестіктің мейлінше жоғары деңгейіне шығаратыны атап *тілді. Қытай тарапы индустрияландыру және инвестициялар саласындағы жобаларды қаржыландыру үшін барынша қолайлы жағдай жасау ісіне жеңілдетілген қаржыландыру мен арнайы қор құру мәселесін қоса қамтитын жан-жақты қолдау к*рсетеді. Қазақстан тарапы қолданыстағы заңна маға сәйкес, аталған жобаларға түрлі мемлекеттік қолдау к*рсететін болады. Тараптар *зара мүдделілік бар энергетикалық, қаржы-инвестиция, к*лік-логистика, ауыл, орман шаруашылығы және басқа да салалардағы ынтымақтастықты жалғастыруға келісті. Мұнымен қоса, екі жақ ішкі және халықаралық, соның ішінде Қытай нарығына да тасымалданатын бәсекеге қабілетті тауарлар *ндірісін құруға бағытталған *ндірістік жобалар бойынша ынтымақтастықты жандандырады. Инновациялар мен жоғары технологиялар саласындағы, *неркәсіптің *ңдеу және тау-кен салаларындағы, соның ішінде барлау және қатты пайдалы қазбалар кеніштерін жете қайта *ңдеу жобаларында, мыс, алюминий *ндірісі және басқа да металдар мен олардан шығатын дайын бұйымдар *ндірісінде, химия *німдері

*ндірісі мен *німді Қытайға жеткізу саласында ынтымақтастықты дамытуға ұйғарым жасалды. Мемлекет басшылары жоғары технологиялар р*лінің артып келе жатқанын назарға ала отырып, ғылым және техника, балама энергетика, «жасыл экономика» салаларындағы ынтымақтастықты одан әрі тереңдету қажет екендігін атап *тті. Бұл орайда, Қытай Қазақстанның «Астана ЭКСПО-2017» халықаралық мамандандырылған к*рмесін табысты *ткізуіне қолдау к*рсететін болады. Қазақстан мен Қытай үкіметтері басшыларының, Қазақстан-Қытай ынтымақтастық комитеті мен оның кіші комитеттерінің тұрақты кездесулерін *ткізуге байланысты жұмыстарға жоғары баға берілді. Аталған тетіктер екіжақты ынтымақтастықты дамытудағы бірың ғай үйлестірушілік және жетекшілік р*лінің, сондай-ақ, екі елдің сауда-экономикалық ынтымақтастығының толыққанды дамуының негізгі шарттарының бірі екендігі ескеріле отырып, қолданыстағы екіжақты келісімдердің нормаларын сақтау ж*ніндегі түсіністіктің маңыздылығы құпталды. Қазақстан мен Қытай *ңіраралық ынтымақтастығын, трансшекаралық к*лік инфрақұрылымын дамытудың, екіжақты с ау д а - э к о н о м и к а л ы қ ж ә н е ш е к а р а л ы қ ынтымақтастықты ілгерілету үшін шекаралық ынтымақтастықтың «Қорғас» Қазақстан-Қытай халықаралық орталығын бірлесіп пайдаланудың, сондай-ақ, қоршаған ор таны қорғау және трансшекаралық *зендердің су ресурстарын тиімді пайдаланудың маңыздылығы аталып *тті. Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастықты дамыту мәселелері де айтарлықтай маңызды. Соның ішінде Астана қаласында Қытайды зерттеудің еуразиялық орталығын құрудың *зектілігіне назар аударылды. Ұлы Отан соғысының 70 жылдығына орай, Қазақстан Президенті Н.#.Назарбаев пен ҚХР Т*рағасы Си Цзиньпин ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан Ұлы Жеңісті құрметпен еске алу ғана жаңа соғысқа жол бермеудің сенімді кепілі болатынын және халықтар арасындағы татулық пен сенімді, тұрақтылықты нығайтуға ықпал ететінін атап айтты. Қазақстан Президенті Н.#.Назарбаев ҚХР Т*рағасы Си Цзиньпиннің биылғы 2-3 қыркүйекте Қытайға сапармен келу және Бейжіңде *тетін Жеңістің 70 жылдық мерейтойына қа тысу ж*ніндегі шақыруын ризашылықпен қабыл алды. Си Цзиньпин жылы қабылдау мен сапардың жоғары деңгейде ұйымдастырылғаны үшін алғысын білдіріп, Қазақстан мен Қытай арасындағы жан-жақты стратегиялық серіктестік пен тату к*ршілік қағидаттарына негізделген, *зара сенім, ашықтық және түсіністік жағдайында *ткен кездесудің сындарлы сипатын атап *тті. Сұңғат ЛІПБАЙ, «Егемен Қазақстан». («Егемен Қазақстан», 8 мамыр 2015 жыл).

ӘСКЕРІМІЗ – АЙБЫНЫМЫЗ

Соғысқа аттанған 1 миллион 200 мың жерлесіміздің жартысы шайқас алаңында қаза тапты. 500-ден астам қазақстандық Кеңес Одағының Батыры атанды. Соғыс жылдары бүкіл халқымыз тылдағы еңбекке жұмылды. Жауға атылған 10 оқтың тоғызы біздің елімізде жасалды. #келеріміздің ерлігі мен аналарымыздың еңбегі халқымыздың жадында мәңгі сақталады. Біздің жеңістеріміздің тарихы – патриотизм мен ел бірлігінің нағыз үлгісі, – деді Қазақстан Президенті. Мемлекет басшысы соғыс және еңбек ардагерлерін Ұлы Жеңіс мерейтойымен құттықтап, олардың жауынгерлік және еңбектегі ерлігі халқымыздың барлық буыны үшін мәңгілік екенін, ал ерлік әрдайым қасиетті болып қала беретінін атап *тті. Сонымен қатар, Қазақстан Президенті

бес халықтық реформаны жүзеге асыру жаңа ұрпақ үшін болашақтағы к*п жылдарға ілгері жол ашатынын айтты.

– Біздің барлық жетістіктеріміз – жаңа биіктерге бастайтын ынталандыру. Биыл 20 жылдығын атап *тіп жатқан Конституцияның бірінші с*зі: «Біз, Қазақстан халқы» деп басталады. Бұл – к*п ұлтты халық бірлігінің мызғымас формуласы. Біз ең басты құндылықтарымызды – тәуелсіздікті, татулық пен тұрақтылықты ғасырдан-ғасырларға сақтауға тиіспіз. Барлық мемлекеттік институттардың және әрбір қазақстандықтың парызы – осы құндылықтарды қорғау. Отан қорғаушылардың алдыңғы қатарында біздің айбарлы Қарулы күштеріміз тұр, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Мемлекет басшысы Жоғарғы Бас Қолбасшы ретінде еліміздің әскери қызметшілеріне с*з арнады.

– Сіздерге биік міндет – Қазақстан

егемендігі мен азаматтардың тыныштығын қорғау жүктелген. Осы қасиетті парызды адал орындаңыздар. Бүгін біздің айбынды жауынгерлеріміз осы алаңнан салтанатты шеру тартып *теді. Бұл – Ұлы Жеңіске және Отан қорғаушылар күніне к*рсетілген құрмет, – деді Қазақстан Президенті. Соңында Нұрсұлтан Назарбаев қазақстандықтарды тағы да мерекемен құттықтап, елімізге татулық пен тыныштық тіледі. * * * Бұл парад *ткен жылдардағы парадтарға қарағанда к*рнекі, қатысушылар саны жағынан ең ауқымдысы болды. Оған еліміз Қарулы Күштерінің әскери қызметшілері мен әскери техника санының рекордтық м*лшері тартылған. Атап айтқанда, парадқа 5 000-ға жуық әскери қызметші, 200 бірлік шамасында қару-жарақ пен әскери техника, әскери авиацияның 70 ұшағы мен тікұшағы қатысты.

ЖЕҢІСТІҢ ЖЕМІСІ ЖАРҚЫН ӨМІРГЕ БАСТАУДА Құрметті Ұлы Отан соғысының ардагерлері! Құрметті тыл еңбеккерлері!

9 мамыр – Ұлы Жеңістің 70 жылдығы да келіп жетті. Сіздерді осы мерекемен шын жүректен құттықтаймын! Ұлы Отан соғысы біздің халқымыздың, аға буын $кілдерінің, біздердің әкелеріміз бен аналарымыздың биік рухын, ерлігі мен қаһармандығын әлемге танытқан соғыс болса, Жеңіс күні – аға ұрпақтың ұлы ерлігін мәңгілікке ел жадында сақтауға арналған ең қастерлі мереке. Бұл мереке әр кезде де батылдық пен ерліктің, қаһармандық пен елдіктің нышаны, Отанға деген сүйіспеншілік пен адалдықтың $лшемі, ал құрметті ардагерлеріміз, болашақ ұрпақтар үшін, егемен еліміздің тәуелсіздігін қорғаушылардың бәрі үшін жарқын үлгі болып қала берері с$зсіз. Жыл $ткен сайын біздің ардагерлеріміз жасаған ерліктің даңқы с$нбейді. Уақыт бізден бұл оқиғаны алыстатқан сайын, жарқын болашақ үшін қасқайып қарсы тұра білген Жеңіс солдаттары атқарған тарихи миссияның мән-маңызы да соғұрлым жарқырай бермек. Қадірлі ағайын, жастар! К$з алдымызда қатары сиреп бара жатқан ардагер ағаларымыз қандай да бір құрметке лайықты деп білеміз. /йткені, сол сұрапыл соғыста олар бүгінгі бейбіт $міріміз үшін кеудесін оққа тосып, ерлікпен шайқасты. Ерлікті жасау – бір ерлік, оны дәріптеу – мың ерлікке тән. Бейбіт $мірдің негізі – $шпес ерліктер. Барымызды қадір тұтып, сыйлап $ту – біздің борышымыз. Біз жеңімпаз қаһармандарға с$збен ғана емес, нақты іспен де құрмет к$рсетуге, соғысқа қатысушылар мен тыл еңбеккерлерін күнделікті қамқорлыққа б$леуге, оларға к$ңіл б$ліп, жайлы тұрмыс жағдайларын жасауға шақырамыз. Ардақты Батыр ағалар! ХХ ғасырдың ең алапат шайқасы – екінші дүниежүзілік соғыста қазақ жауынгерлері к$п ұлтты Кеңес Одағы әскерлерінің арасында ерекше ерлігімен, қайтпас қайсарлығымен к$зге түсті. Біз сіздердің сол сұрапыл соғыстан аман шығып, бүгінгі ұрпақты береке-бірлікте, тату-тәтті тірлікке тәрбиелеу ісіне ат салысып жүргендеріңізді мақтан етеміз. Майдан даласында шайқасып жүріп, бүгінгідей бейбіт $мірден үмітті болғандарыңыз хақ. Жыл $ткен сайын сіздер жасаған ерліктің даңқы с$нбейді. Қазіргі гүлденген заманға қарап, сіздердің ерен ерліктеріңіздің еш кетпегендігіне к$зіміз жетеді. Сіздерге зор денсаулық, ұзақ $мір тілейміз. Ұлы Жеңістің 70 жылдығы құтты болсын, қымбатты ардагерлер! Ізгі ниетпен: Бағлан ҚАРАШОЛАҚОВ, облыстық мәслихаттың хатшысы.

ЕРЛІКТІҢ, ЕЛДІКТІҢ САЛТАНАТ ҚҰРҒАН КҮНІ Құрметті Ұлы Отан соғысы ардагерлері мен тыл еңбеккерлері! Сіздерді Ұлы Жеңістің 70 жылдығы мерекесімен шын жүректен құттықтаймыз! Бұл мереке – ерліктің, елдіктің және рухтың салтанат құрған күні. 9 мамыр – шын мәнінде, ұлы және ең ардақты мереке! Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы, «Нұр Отан» партиясының К$шбасшысы Н.;.Назарбаев айтқандай: «Тәуелсіздік тұғырының берік, еңсеміздің биік болуы, еліміздің $ркендеуі мен Елордамыздың гүлденуі – осынау мерекенің жемісі!». Сіздердің қайыспас қайсарлықтарыңыз бен шынайы отансүйгіштіктеріңіз бүгінгі ұрпақ үшін үлкен үлгі-$неге. Қаһарлы күндерде қаһармандық пен қайсарлықтың үлгісін к$рсеткен еліміздің айбынды ұл-қыздарының ұлағатты $негесін халқымыз ешқашан ұмытпақ емес. Қымбатты ардагерлер! Сіздердің әрқайсыларыңыз жасаған ерлік тек құрметтеуге лайық! Туған-туыс, бала-шаға ортасында құрмет пен қошеметке б$леніп, бақытты ғұмыр кеше берулеріңізге, денсаулықтарыңыздың мықты болуына шын жүректен тілектеспіз! Еліміз бен жерімізге бейбіт $мір тілейміз! Ұлы Жеңіс құтты болсын! «Нұр Отан» партиясы облыстық филиалының Саяси кеңесі.

ЕРЛІК – ЕЛГЕ МҰРА, ҰРПАҚҚА ҰРАН

ОТАН ҚОРҒАУ – ҚАСИЕТТІ БОРЫШ

ЖЕҢІС ШЕРУІ

(Соңы. Басы 1-бетте).

АР

Қазіргі заманғы ҚР Қарулы Күштерімен қатар Ұлы Отан соғысы уақытындағы армия мен қару-жарақ түрлері к*рсетілді. Осы орайда Ту ұстаушы топтардың ҚР Мемлекеттік Туы мен осыдан 70 жыл бұрын отандасымыз Рақымжан Қошқарбаев және оның жауынгер досы Григорий Булатовтың Рейхстагқа тіккен туының дәл к*шірмесі – Жеңістің қызыл туын алаңға алып шығу ерекше рәсім түрінде ұсынылды. Жауынгерлік ту Қазақстанға Мәскеудегі Тағзым тауынан әкелінді. Парад барысында жаяу әскерлер мен әскери техника шеруі *тті. Авиа-шоу ерекше маңызға ие болды. #скери ұшқыштар жеке және пилотажды топ құрамында жоғарғы пилотаж фигураларын орындап, *з шеберліктерін к*рсетті, сондай-ақ әуеде Ұлы Жеңістің мерейтойын білдіретін «70» санын жазды.

(Соңы. Басы 1-бетте).

– Бүгін тәуелсіз еліміздің тарихындағы ерекше мереке – Отан қорғаушылар күнін ерекше салтанатпен қарсы алып отырмыз. Еліміз Отан қорғаушылар күні мен Ұлы Жеңістің 70 жылдығын бірге тойлап отыр. Бұл қос мерекенің арасы қандай жақын болса, табиғаты да сондай жақын. Gйткені, Отанға қызмет ету – әрқашанда әр азаматтың қасиетті борышы, қастерлі міндеті. Отан қорғаушылар күні – біздің мемлекетіміздің қуаты мен сенімділігін айғақтайтын мереке. Еліміздің қорғаныс қабілетінің кемелденгенін білдіретін мейрам. Қайсар мінезді ата-бабамыздың жауынгерлік дәстүрінің заңды жалғас тапқан күні. Біз бұл күні Ұлы Отан соғысының қаһармандарына тағзым етеміз. Ауғанстанның отты жолдарымен *ткен жауынгерлердің ерлігін еске аламыз. Еліміздің тыныштығын, халқымыздың амандығын кірпік қақпай қорғап жүрген ерлерімізді ұлықтаймыз. Мен әскери қызметшілерді, ардагерлерді және баршаңызды Отан қорғаушылар күнімен құттықтаймын! Тарихқа к*з салсақ, біздің халық – жауынгер халық. Ұлы дала т*сіндегі ұлы елдің ұландары *з атамекендерін к*здің қарашығындай қорғаған. Найзаның ұшымен, білектің күшімен ұлан-ғайыр жерді жауға бермеген. Бүгінгі күні бабаларымыздың мирасқа қалдырған жерінде егемен еліміз – Қазақстан тұр. Сол қаһарман елдің ұлттық әскери күші бар. Ел тыныш болса, береке мен бірлік орнайды. Халық алаңсыз еңбек етіп, тыныш *мір сүреді. Бейбіт елдің экономикасы *ркендейді. Сондықтан да, жер бетіндегі кез-келген мемлекет *з қарулы күштерінің қуатты, мықты болғанын қалайды. Бүгінде Елбасы – Жоғарғы Бас қолбасшы Нұрсұлтан #бішұлы Назарбаевтың қамқорлығы арқасында тәуелсіздік күзетінде тұрған Қазақстанның Қарулы Күштерінің айбары артты, қуатты күшке айналды. Біздің ұлттық әскеріміз – ұлыстың берік қорғаны, ел тыныштығының сақшысы, тұтастығының кепілі, Тәуелсіздіктің мығым тірегі болды. #скер қатарындағы қызмет жастар үшін ерлік пен патриотизмнің тамаша мектебіне айналып отыр. Жаужүрек жауынгерлеріміз бен сарбаздарымыз әуеде, жерде, теңізде ел тыныштығын кірпік қақпай күзетуде. #скери борыштарын абыроймен *теуде. Біз *з армиямызды мақтан тұтамыз. «Тәртіпсіз ел болмайды, тәртіпке бағынған құл болмайды» деген қаһарман Бауыржан Момышұлының рухты с*зін *мірлік бағдаршамына айналдырған сарбаздар қашан да ел мақтанышы болып қала бермек. Тыныштықтың бесігіне айналған мемлекетіміздің «Мәңгілік Ел» болу жолындағы бағыты баянды болсын! Тәуелсіздігіміз тұғырлы, елдігіміз ғұмырлы болсын! – деді облыс басшысы. Ақжарма тілектен кейін Кәрім Нәсбекұлы бірқатар соғыс ардагерлері мен әскерилерге мемлекетке сіңірген еңбегі, белсенді қоғамдық қызметі үшін және Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай Елбасы Жарлығымен тағайындалған наградаларды, облыс әкімінің Құрмет грамотасын және естелік сыйлықтар табыс етті. Келесі кезекте «Оңтүстік» *ңірлік әскери қолбасшылығы қолбасшысының бірінші орынбасары, полковник Марат Құсайынов мерекеге орай ізгі лебізімен б*лісіп, бірқатар әріптестеріне мемлекеттік наградаларды тапсырды. Шара бұдан кейін «Оңтүстік» *ңірлік қолбасшылығы әскери б*лімдері к*ркем*нерпаздарының концерттік бағдарламасына ұласып, рухты жанитын патриоттық әндер шырқалды. Салтанатты жиын аяқтала салысымен сахнада орнатылған үлкен лэд-экран арқылы Астана қаласында *ткен мерекелік шеруден тікелей к*рсетілім ұйымдастырылды. Суретті түсірген Ақәділ РЫСМАХАН.

9 мамыр, 2015 жыл

www.akjolgazet.kz

3

ҰЛТ ЖОСПАРЫ. 5 РЕФОРМА ЖӘНЕ 100 ҚАДАМ НҰРЛЫ БОЛАШАҚҚА ҚҰТТЫ ҚАДАМ Күләш АХМЕТОВА, ақын, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты. Мемлекет басшысы Президенттік қызметіне қайта сайлана салысымен +зінің серпінді жоспарларын жүзеге асыруға екпінді түрде кірісіп кетті. Осыған дейін +зі бастамашы болған к+птеген игі жобаларын үздіксіз, бұрынғыдан да жоғары қарқынмен жалғастыра беретіні с+зсіз. Оның бір айғағын Елбасымыздың Қазақстан Республикасы Президенті жанынан Жаңғырту ж+ніндегі ұлттық комиссияның құрылуынан да к+руге болады. лемдік келеңсіздіктерге қатысты туындаған қауіптердің алдын алу, «Нұрлы жол» бағдарламасы мен «Қазақстан-2050» Стратегиялық бағдарламасын жүзеге асырып, дамыған 30 елдің қатарына ену мақсатындағы бес халықтық реформаны жоғары деңгейде жүзеге асыру қажеттігі уақыт тоспайтындығын бағамдадық. Құрамына білікті де білімді азаматтар енген комиссия бес институттық реформаны жүзеге асырушы мемлекеттік, қоғамдық және кәсіпкерлік секторының жұмысын үйлестіріп, бағыт беріп яки қадағалап отыратын маңызды тетік қана болып қоймай, қауіпсіздік пен тыныштықты, дамуды да қамтамасыз етіп отыруға бел шеше кірісетін қозғаушы күш болады десек, қателеспейміз. Сондай-ақ, Мемлекет басшысы +зі т+рағалық еткен үкіметтің кеңейтілген отырысында ұлттық құндылықтарды және +скелең ұрпақ санасындағы патриотизмді нығайтудың маңыздылығына жете тоқталып +ткендігі бізді сүйсінтпей қоймады.

«Үлкен ел—үлкен отбасы» жобасын іске қосу қажет. Оның аясында кинофильмдер, сериалдар және ел тарихы, қазақстандық мәдениет, елдің бүгінгі +мірі туралы хабарлар түсірілетін болады. Туристік бағдарламалар мен этноауылдар ұйымдастырылады. Мәдени инфрақұрылым барлық қазақстандықтар үшін қолжетімдіге айналады. Мәңгілік Ел құндылықтарын мектеп стандарттарына қалай енгізу керектігін ойластыру керек», – деді онда Нұрсұлтан Назарбаев. Рас, ең алдымен жастардың, +скелең ұрпақтың бойындағы отансүйгіштік қасиетті арттырып отыру — ел болашағының мықты, берік іргетасын қалағанмен тең. @йткені, бүгінгі балалар— ертеңгі ел тұтқасын ұстар азаматтар екені ешқашан ұмытылмақ емес. Ал елдегі бейбітшілік туының биікте желбірей бермегінің кепілі ретінде Елбасымыз «Үлкен ел — үлкен отбасы» жобасын ұсынғаны к+ңілімізді к+ншітті.

ЕЛ ИГІЛІГІ ҮШІН

Президенттің бастамасымен осындай игі шаралар бастау алып жатса, қуана құптағанымыз абзал емес пе? Бұл терең тәрбиелік мәні бар, елдегі ұлтаралық ынтымақтастықты сақтаудың бір құралы ретінде жүргізілетін бағыт болмақ. @йткені, жүзден аса ұлттар мен ұлыстардың бір шаңырақ астында тату да берекелі ғұмыр кешуінің негізін одан әрі нығайтып қана қоймай, біз осы бағыт бойынша +згелерге +зімізді бірлігі жарасқан біртұтас ел екенімізді +неге ретінде де таныта алатын боламыз. Қалай дейсіз ғой? Елбасымыздың +зі айтқандай осы тұрғыда кинофильмдер мен сериалдар түсіріп, елімізді мекен ететін ұлттардың қазіргі ырысы тасыған ынтымақты тіршілігін телеарналар арқылы айдай әлемге айшықтап жатсақ, к+рген к+з, естіген жан сүйсінбей қалмасы шындық. Біз ол теле+німдер арқылы, бір жағынан, елдегі әр ұлыстың емін-еркін, бейжай қарекетінен хабар берсек, оған қоса сәт санап +ркендеп, қарыштап дамып келе жатқан Қазақстанның +ркениетті +мірінен айғақтар келтіріп, сыр шерте аламыз. Сол арқылы ұлан-ғайыр дархан даламыздың әсем к+ріністерін, таңғажайып табиғатын +згелерге таныстыра отырып тәнті ете білсек, елдегі туризмді дамытуға да қосқан тамшыдай үлесіміз болар еді. Елбасымыздың +зі осылай сенімді болашаққа сергек қадам жасар бағытты нықтап беріп отыр. Демек, қалғанымыз осы жолда аянбай, жұмыла жұмыс жасауымыз керек. Неге десеңіз, мұның бәрі еліміздің жарқын болашағы үшін жарқын қадамдар екені с+зсіз! Тараз қаласы.

ҚОҒАМ БОЛЫП ЫНТЫМАҚТАСУ ҚАЖЕТ Нұрмұхаммат АБИДОВ, облыс бойынша мамандандырылған ауданаралық қылмыстық істер ж+ніндегі сотының т+рағасы. Мемлекет басшысы ткізген Үкіметтің кеңейтілген отырысында 5 институттық реформаны жүзеге асыру бағытындағы 100 нақты қадамның практикалық жайттары қарастырылғаны мәлім. Елбасы ол реформалардың әрқайсысы бойынша нақты міндеттерді жүктеді. Мәселен, Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы ісқимыл агенттігінің бүкіл мемлекеттік қызметке кадр іріктеуді жүргізетін бірыңғай рекрутингтік орталық болуы тиістігін айтты. Елбасы сонымен қатар, жергілікті қоғамдастық алдында есеп беретін жергілікті полиция қызметін құру қажеттігін де атап тті. «Ол қоғамдық тәртіпті сақтауға,

тұрмыстық қылмысқа қарсы ісқимыл мен жол-патрульдік қызмет жұмысына жауапты болады. Нақ осы қызмет жергілікті қоғамдастықпен тығыз ынтымақтаса отырып, ұсақ заң бұзушылықтарға қатысты «мүлде т збеу» режімін қамтамасыз етуі

тиіс», – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Мемлекет басшысының құқық саласына байланысты реформасы те орынды к терілгендігін атап ткім келеді. Қоғам болып ынтымақтасып, заң бұзушылықтарға т збеушілік танытқанда қылмыс та азаяды. Бұл – мемлекетіміздің дамуына қажетті дүние. Аталған институттық реформалардың Н.*.Назарбаевтың сайлауалды тұғырнамасы болғандығын білеміз. Енді елдің сенімін арқалаған Елбасымен бірге бұл жаңғыртуларды кезең-кезеңімен жүзеге асыруға әрбір Қазақстан азаматы з үлесін қосуы тиіс. 8йткені, бұл біздің жаһандық және ішкі сын-қатерлерге, сонымен бір мезгілде, жаңа тарихи жағдайларда 30 дамыған мемлекеттің қатарына ену ж ніндегі жоспарымыз емес пе?! Тараз қаласы.

ЖАҚСЫ БАСТАМАЛАРДЫ ҚУАНА ҚОЛДАЙМЫЗ Келіскүл МЕЙМАХАНОВА, ҚР денсаулық сақтау ісінің үздігі, ауданның Құрметті азаматы. Қазақстанның аз уақыт ішінде әлеуметтікэкономикалық және халықаралық аренада қарыштап дамуы болашаққа дұрыс бағдар ұстануымыздың жемісі екені анық. Елімізде экономиканың жоғары су қарқыны сақталып келеді, халықтың әл-ауқаты ұдайы артуда. Осыдан бірнеше жылдар бұрын байқалатын тапшылық, жоқшылық, қолжетімсіз тұрғын үй дегендер бүгінде түкке тұрғысыз с здер болып қалды. Себебі, халықтың мір сүру ұзақтығын арттыруға бағытталған шаралар, адам құқығының сақталуы, сапалы медициналық к мек, саламатты мір сүруді қалыптастыру, жалпы а л ғ а н д а , ұ л т с ау л ы ғ ы н арттыру мәселесіне жете мән беріп келе жатқан

қазіргі уақытта, елдің әлеуметтік тұрмыст і р ш і л і г і , д е н с ау л ы ғ ы осыдан бірнеше жылдар бұрынғы к рсеткіштермен салыстырғанда, едәуір жоғары. Бүгінде ұзақ жасаушы қариялар қатарының елімізде к бейе түскені к ңілімізге қуаныш ұялатады. Бұл – адамдардың саулығының артқандығы мен жалпы тұрмыстіршілігінің жақсарғанының белгісі емес пе? Ал жастарымыздың и м а н д ы л ы ғ ы , мейірбандылығы,

Отанымызға деген патриоттық сезімдерінің м ы қ т ы л ы ғ ы – Президентіміздің бастамасымен жүргізіліп отырған жастар саясатының дұрыстығының ықпалы деп білемін. Мен бүгінде зейнеткер болсам да елдің саяси, экономикалық, әлеуметтік жағдайының барлығын қадағалап отырамын. Шет мемлекеттердегі бассыздықтар мен соғыстарды к ріп отырып, з елімдегі бейбітшілік үшін тыныштық үшін тәубе етемін. Бала-шағамыз қасымызда, еліміз – тыныш, жұртымыз – аман. Басшы түзу болмай, ел түзелмейтіні анық. Тек мықты басшы ғана халқын ұстай алатындығы белгілі. Сондықтан елдің тыныштығы мен бірлігі және Отанымыздың, балаларым мен немерелерімнің болашағы үшін отбасыммен б і р г е с а й л ау ғ а б а р ы п , Нұрсұлтан Назарбаевқа дауыс берген едім. Ал сайлау қорытындысын естігенде

қуанышымызда шек болмады. Сайлаудан кейінақ жұмысын тез бастап кеткен Елбасы Үкіметтің кеңейтілген отырысын ткізіп, ұлттық даму жоспарын жасап, «Үлкен ел – үлкен отбасы» жобасын бастауды ұсынды. Міне, бейбітшілікке, ынтымаққа, жақсылыққа құштар жанның саясаты осындай болуы тиіс. Отан – отбасынан басталатын болса, ал отбасы дегеннің зі – шағын мемлекет болса, ондағы бірлік пен береке басшыға байланысты емес пе? Олай болса, Елбасының жеңісі – Қазақстан мемлекетін дамытуға бағытталған оңды саясатты х а л ы қ т ы ң қ о л д ау ы н ы ң нәтижесі. С зімнің соңында, біз әркезде де Елбасымен біргеміз, оның алға бағдарлаған стратегиялары мен бағдарламаларын қуана құптап, жүзеге асыруға атсалысуға дайынбыз дегім келеді. К+кд+нен ауылы, Т.Рысқұлов ауданы.

Тоқтасын БЛ ЛИЕВ, жеке кәсіпкер, аудандық мәслихаттың депутаты. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың т рағалығымен Үкіметтің кеңейтілген отырысы ткені белгілі. Онда Елбасы қайта тағайындалған Үкімет мүшелерінің басын қосып, мемлекет алдында тұрған мәселе хақында жарияланған бағдарламаларды, әсіресе, 5 халықтық реформаны орындау мәселесін күн тәртібіне шығарды. Міне, осы т ңіректе не істеуіміз керек, оларды қалай орындауымыз керек? Халықтың бұл жобаларды іске асырудағы белсенділігін қалай арттырамыз деген сыңайдағы сұрақтардың жауабын іздеуді мұрат тұтқан Нұрсұлтан *бішұлы ең алдымен елдің белсенділігі керек екенін атап тті. *рине, жуырда ғана ткен Президент сайлауындағы ортақ жеңісімізді әрі қарай жетістікке ұластыру үшін ауқымды жұмыс күтіп тұрғаны ақиқат. Сондықтан Үкіметке ендігі кезекте к п үміт артылып, к п жүк түсері с зсіз. Ал з кезегінде жаңадан жасақталған Үкіметіміз сенім үдесінен шығады деген ойдамын. Елбасы сол кеңейтілген отырыста: «Сенім к рсетілді. *рі қарай жұмыс істеуге барлық жағдайлар бар. Осының бәрін ақтауға тиіссіздер. Қолға алған реформаларға сәйкес, ұлттық комиссия құрылды. Мен бүгін осы комиссияның ережесін бекіттім. Комиссияның әрбір бағытына, әр салаға жұмыс тобы құрылып, басшылары тағайындалды. Не істеу керектігіне қатысты басты мәселелер де белгіленді. Енді әрі қарай

жұмыс істеу керек. Себебі, сайлаудан кейінгі атқарылатын жұмыстар «Қазақстан-2050» бағдарламасын және 30 дамыған елдің қатарына кіруге қатысты стратегиялық бағытымызды жүзеге асыруға бағытталатын болады», – деді. Мемлекет басшысы айтып ткендей, алдымен зі ұсынған 5 халықтық реформаны жүзеге асыру бағытындағы 100 нақты қадамның практикалық жайттарын қарастырып алған ж н.

8йткені реформалардың әрқайсысы бойынша еліміздің алдында нақты міндеттер тұр. Мемлекет басшысы сонымен қатар, ауыл шаруашылығына арналған жерлерді жекешелендіру, салық жүйесін реформалау, электр энергетикасы саласындағы саясатты қайта қарау, құрылыс саласына згерістер енгізу, индустрияландыру бағдарламасын әрі қарай жүзеге асыру, сондай-ақ кедендік рәсімдер мен Еуразиялық экономикалық одақ аясындағы сауда саясатын жетілдіру

ісін бастаудың маңыздылығын да ерекше атап тті. Қазіргі таңда елімізде индустрия саласы бойынша к птеген инвестициялық жобалар іске асырылып жатыр. Бұл деген с з – шикізат ндіруші елден индустриясы берік, ндірісі ркен жайған қуатты мемлекет болудың қадамдары. Ал ол з кезегінде елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына айтарлықтай серпін беретіні зге елдердің тәжірибесінде дәлелденген. Сондықтан Елбасының бұл саясатын іске асыруда жұрт болып жұмылғанымыз ж н. Бұл үшін шағын және орта бизнестің тынысын кеңейту бағытында к птеген жобалар қолға алынып жатыр. Облыста да индустрияландыру картасы шеңберінде сәтті жүзеге асқан инвестициялық жобалар баршылық. Тіпті, кейбірі Қазақстан үшін жаңалық болып отырған инновациялық ндірісті де іске қосты. Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халықаралық к лік-коммуникациялық арналармен интеграцияланғаны ж н екенін де айтты. 8йткені, елімізде еуразиялық құрлықаралық к лік дәлізінің де қажеттілігі туындап келеді. *рине, Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігінің артуы себепті кейбір елдер бізбен интеграциялық әріптестікке мүдделілік танытып жатыр. Бұл – қуанарлық жағдай. Ендеше, ел болып жаңа қадамдарға негізделген бес реформаны бес саусақтай жұмылдырып, жұдырық ете алсақ, біз мемлекет дамуындағы жаңа белестерге к теріле аламыз. Сарысу ауданы.

4

www.akjolgazet.kz www.a

9 мамыр, 2015 жыл

ЗІРЕТ Е М Е Н Ә Ж Е МЕРЕК

Н ТАҒ Е П Х И Р ТА

ЫЛЫ М

Ң Ш Ы Е Н Р Ы Л Р А І Д Ш Л Ы Е Ж ЖІРЕС С Ы Ғ СО І

ОБЛЫС ӘКІМІ ҚАРТ МАЙДАНГЕРДІҢ ОТБАСЫНДА

Қанат ТІЛЕПБЕРГЕН, «Ақ жол».

Маржан РАҚАЙ, «Ақ жол». Облыс əкімі Кəрім Көкірекбаев Жеңіс күні қарсаңында қарт майдангер Бужуков Мұхан Толыбайұлының шаңырағында болып, ардагерді арнайы құттықтады. Тараз қаласында тұрып жатқан Мұхан ақсақалдың қолын алып, бүгінгі бейбіт күн мен татулық, тыныштық үшін алғыс айтқан облыс басшысы өзімен бірге ала келген арнайы сый-сияпатын табыс етіп, ақсақалдың ақ батасын алды.

– Елбасы Н.Ə.Назарбаев елдегі əрбір ардагердің назардан тыс қалмауын тапсырып, үлкен сый-құрмет жасап жатыр. Біздің бүгінгі бейбіт күніміз үшін Сіздерге қарыздармыз. Сіздердің ерліктеріңіздің арқасында еліміз биіктерді бағындырып, өз тұғырына қонды, – деді Кəрім Нəсбекұлы. Ал əкімді ақ тілегімен қарсы алған қарт оларға жасалып жатқан барлық құрмет үшін шексіз ризашылығын білдіріп, батасын берумен болды. Өзінің соғысқа аттанғаны мен ондағы ерлік жолынан сыр шертті. Мұхан Толыбайұлы 1926 жылдың 20-шы қыркүйегінде Алматы облысында дүниеге келген. Əскер қатарына 17 жасында шақырылған ол 1944 жылдың маусымында бірінші Украина майданына жіберіледі. Майдан даласында қатты жарақат алып, елге қайтарылған ол 1946 жылға дейін елдегі тыныштықты күзетіп, əскери міндетте жүреді. Соғыста көрсеткен ерлігі үшін І жəне ІІ дəрежелі Отан соғысы ордендерімен, «1941-45 жылдардағы Ұлы Отан соғысында Германияны жеңгені үшін» секілді бірнеше медальдармен марапатталған. Елдегі əскери қызметтен кейін Алматыдағы Заң институтын тəмамдап, Жамбылға жолдамамен келеді. Мұнда облыстық соттың мүшесі қызметіне қабылданған ол аталған саланың сан соқпағында еңбек етеді. Өмірін заң саласына арнаған ардагер екі ұл мен қызынан тараған алты немере, екі шөбере жəне шөпшектерінің ортасында Ұлы Жеңістің 70 жылдық мерекесін қарсы алғаны үшін қуануда. Суретті түсірген Ақəділ РЫСМАХАН.

Сұрапыл соғыс басталғанда қабырғалы қазақ елінің саны алты миллионнан астам болыпты. Соның екі миллионнан астамы оқ бораған ұрыс даласында Отан үшін от кешті... Елден береке қашқан сол заманда облысымызда небəрі 300 мың ғана халық болса, соның 70 мыңға жуығы майданға шақырылды. 15429-ы майдан даласында опат болды, 17639-ы хабарсыз кетті, 107-сі тұтқыннан қайтпады, 36260 жауынгер елге оралды. 270 жамбылдық қыз-келіншектер майдан даласындағы шайқастарға қатысты. Қасиетті жерімізден 20 батыр, 7 «Даңқ» орденінің иегері шықты. Қиян-кескі майданға азық-түлік, жылы киім басқа да мұқтаж бұйымдарды жіберу облысқа міндеттелді. Облысымыздан 1943 жылдың жазына дейін 77 вагон астық жөнелтіліпті. Жамбылдықтар атынан жөнелтілген 21 вагонның 14 вагоны Жамбыл қаласында тиелсе, қалған 7 вагон Меркі, Шу, қазіргі Т.Рысқұлов аудандарында тиелген. Келесі 1944 жылы облыстан 118 вагон түрлі азық-түліктер жөнелтілген. Соғыс жылдарында облысымызға 62 мың адам эвакуацияланған. Көшіп келген 5 госпиталь жұмыс істеген. Жамбылдың маңында тұтқындарды ұстайтын лагерде болыпты. Та р М П И м е н о бл ы с ə к і м д і г і ішкі саясат басқармасының ұйымдастыруымен «Ұлы Отан соғысы кезіндегі жамбылдықтардың ерлігі» атты республикалық ғылыми-тəжірибелік ко н ф е р е н ц и я ө т т і . О ғ а н бе л г і л і тарихшылар мен қоғам қайраткерлері жəне ардагерлер қатысты. Жиын барысында «Жамбыл облысы Ұлы Отан соғысы жылдарында» атты деректі фильм (режиссері Қасым Аманжол) жəне осы аттас кітаптың (жетекшісі Мəмбет

Қойгелдиев, Қазақстан Тарихшылар одағының төрағасы) тұсаукесері өтті. Облыс əкімінің орынбасары Ерқанат Манжуов жастардың алдында келелі сөз сөйледі. Конференцияны аталмыш оқу орнының ректоры Дария Қожамжарова жүргізіп отырды.

— Кеңес одағы Қазақстан болмаса жеңіске жете алар ма еді? Қазір соғыс тарихын тəуелсіз көзқараспен зерттейтін ке з келді. Ойыңды іште с ақт ап, бүгежектеп қалатын уақыт емес. Тəуелсіз ел екенбіз, үнімізді батыл шығарайық. Еңбектеніп, ізденіп тапқан шындықты жастар оқуы керек. Бүгін міне тұсауы кесіліп отырған кітапта мынандай дерек бар. Калининград майданында Қазақ елінде құрылған екі дивизия шайқасқан. Сол дивизияда жамбылдық Ыбырайым Сүлейменов деген батыр да болды. Ыбырайым Кеңес əскерінің ең үздік сұрмергені. Жерлес мергеніміздің 289 қорғасыны жауды сұлатқан. Оның алдында бір қорғасынмен Украин қызы

ӘШІРБЕК АТАНЫҢ ӘУЛЕТІ

ҚҰРМЕТ

ЖЕҢІС КҮНІН ЕРЕКШЕ ҚУАНЫШПЕН ҚАРСЫ АЛАДЫ

МАЙДАНГЕРЛЕРГЕ... ПӘТЕР КІЛТІ

Жасұлан СЕЙІЛХАНОВ, «Ақ жол». Ұлы майдан үшін болған соғысқа Əшірбек Сəрсенбиевтің туған екі бауыры да аттанып еді. Бұл соғыстың ешкімді аямағаны аян. Екі бауырымен қоса тағы екі немере ағасынан айрылып, елге оралғанда Əшірбекті отбасында жалғыз ғана қара қарсы алыпты. Ол – күндіз-түні Тəңірінен ұлдарының амандығын тілеп, зар илеп отырған анасы еді... Міне, содан бері жетпіс жылдай уақыт өтті. Бүгінде ұрпақ өрбітіп, немерешөберелерінің қызығына батып отырған Əшірбек ақсақал 91 жасқа табан тіреді. Əңгіме барысында «соғыстан кейін жарық дүние көрем деген ой үш ұйықтасам түсіме кірмеп еді», деген майдангер бүгінгі күніне жеткізген Жаратқан иеге мың қайтара шүкіршілік етумен болды. Ұлы Отан соғысының ардагері Əшірбек Сəрсенбиевті біз облыс əкімінің бірінші орынбасары Бекболат Орынбековпен бірге құттықтай барғанда əңгімеге тарттық.

1920 жылы қазіргі Байзақ ауданындағы бұрынғы Суханбаев ұжымшарына қарасты Қарасу ауылында дүниеге келген ардагер бүгінде Тараз қаласының тұрғыны. Ардагермен əңгіме əрмен қарай дастархан басында жалғасын тапты. Негізінен, елді-мекендерді азат ету жорықтарында жүрген Ə.Сəрсенбиев 1942 жылы əскерге шақыртылған. Алғашында Ферғана қаласындағы 124-атқыштар полкінің құрамында кіші командирлер дайындайтын курсты бітіріп, сержант шенімен 1943 жылы соғысқа жіберіліпті. Запарожье қаласын азат ету кезінде аяқ пен қолдан жарақат алып, алты ай Уфаның госпиталінде емделіп шығады. Ұрыс даласына қайта кіріскен ол Нарба қаласын жаудан босату қақтығысында 200 немісті қолға түсіру операциясына қатысқан екен. Ардагердің есінен кетпейтіні – Балтық жағалауындағы азат ету жорықтары екен. Жеңісті Берлинде қарсы алған Əшірбек Сəрсенбиев «Отан соғысы» орденімен, «Берлинді алғаны үшін», «Германияны жеңгені үшін», «Маршал Жуков» жəне мерекелік медальдарымен марапатталыпты. Соғыстан кейін колхозда, кейін сауда саласында еңбек еткен ол 1987 жылы зейнетке шығыпты.

Амангелді ƏБІЛ, «Ақ жол».

Ыбырайым Сүлейменовтің ескерткіші өзінің есімімен аталатын көше бойынан бой көтерді. Ұлы Отан соғысына арналған 10 ескерткішке күрделі жəне ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілді. «Мəңгілік алау» ескерткіші күрделі жөндеуден өтті. Мерекелі жылы қолға алынып жатқан осындай тірлікке тоқталған қала əкімі Ұлы Отан соғысының ардагерлері Мəдібек Мақұлбеков пен Садықбек Егембердиевке «Бəйтерек» шағын ауданында соғылған тұрғын үйдің пəтер кілтін табыс етті. Майдангерлер атынан М.Мақұлбеков өздеріне ұдайы қамқорлық жасап отыратын Елбасына ризашылығын жеткізді. Облыс əкімі Кəрім Көкірекбаевқа да алғыс айтып, қызметіне жеміс тіледі. «Қазақ деген халықты Құдай жарылқап тұр. Мынадай нұрлы заманда өмір сүріп жатқандар бақытты», – деді ардагер өз сөзінде.

Кеше Тараз қалалық əкімдігінде майдангерлерге пəтер кілтін тапсыруға арналған салтанатты жиын өтті. Оны қала əкімі Нұржан Календеров ашып, Жеңіс мерекесіне орай облыс орталығында тұратын майдангерлерге жасалып жатқан қамқорлықты жəне мерекеге дайындық барысын əңгімеледі. Қалада 122 cоғыс ардагері мен 3700 тыл еңбеккері тұрады. 2011 жылдан бері 54 майдангер пəтермен қамтылған. Биыл 36 cоғыс ардагерінің үйіне жөндеу жұмыстары жүргізілген. Мерекеге орай Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне 250, оларға теңестірілгендерге 70 жəне тыл еңбеккерлеріне 40 мың теңгеден қаржылай қолдау көрсетіліпті. 8 соғыс ардагері Астанада 7 мамыр күні өткен шараларға қатысқан. Отан қорғаушылар күні қарсаңында даңқты жерлесіміз есіміз

ШЫҢБҰЛАҚТАҒЫ ИГІ ШАРА

Суретті түсірген Ақəділ РЫСМАХАН.

Сəулембай ƏБС ƏБСАДЫҚҰЛЫ, «Ақ жол».

Ардақ ҮСЕЙІНОВА, «Ақ жол». Мереке қарс аңында ауыл мектебі жанындағы бос жатқан алаңда еңселі ескерткіш бой көтерді. Қордайдың қызыл гранитінен қашалып жасалған биіктігі екі метр сегіз ескерткіш-тақта қатар-қатар бой түзеген. Алғашқысына «Даңқ» ордені бедерленіпті. Екінші-үшіншісіне Шыңбұлақ ауылынан соғысқа аттанған 83 майдангердің, қалған бесеуіне 220 тыл еңбеккерінің есімдері жазылған. Өзгеше архитектуралық үлгісінің өзі көпшілікке ой салғандай. Ерлік іс ешқашан ұмытылмайтынын айғақтап тұрғандай. Қызыл тасқа қарап тұрып, сұм соғыстың шаруасы шағын момақан ауылдың өзіне қандай қасірет əкелгенін бағамдайсыз. Қалай қайғы жұтқанын сезінесіз. Тасқа қашалып жазылған есімдер зұлмат жылдардың ауыртпалығын бірлесе көтерген ерлердің, ауыл жұртының үнін жеткізіп жатқандай. Ескерткіштің ашылу салтанатына жиналған жұртшылық осындай əрқилы ойларға берілді ме, көпке дейін ішкі жан толқынысын баса алмады. Шыңбұлақтағы игі шараға осы ауылдың түлегі облыстық ішкі саясат басқармасының басшысы Рахия Тұрмаханбетова, аудан əкімі Батырбек Құлекеев қатысты. Сондай-ақ, осы ауылдан түлеп-ұшқан, бүгінде еліміздің əр өңірінде жемісті еңбек етіп жүрген генерал-майор Сейітжан Қойбақов, техника ғылымдарының докторы, профессор Сейітхан Қойбақов сынды бірқатар азаматтар да арнайы ат басын бұрыпты. «Ескерткіш орнату туралы бастама көтерген – Шыңбұлақ ауылдық ардагерлер ұйымының

алда тұр. Сұрмерген Ы.Сүлейменов пен пулеметші М.Мəметова бір күнде бір төбенің басында өлім құшты. Екеуі де батыр атағына ұсынылды, бірақ батыр қызымыз алды да құралайды көзге дəлдеген мергеніміз алмай қалды. Жұмбақ. Неге оған Кеңес Одағының Батыры атағы берілмеді? Кітапта атақты «Марс» операциясы жайлы да деректер бар, – деді Қазақстан Тарихшылар одағының төрағасы Мəмбет Қойгелдиев.

– Соғыс жылдарындағы адам шығыны тек майдан даласында емес, тылда да аз болмаған. Атылған зеңбірек, жарылған бомба жоқ жерде ел неге мұнша қырылды? Сену қиын. Соғыс кезіндегі ашаршылықты біріміз білсек, біріміз білмейміз. Соғыс тауқыметін тартқан Мəрзия Ибрагим апамыздан сұхбат алғанымызда «ашаршылық болды ғой» деп қалды. «Ашаршылық» деген сөз бізге ой салды да зерттеуге кірістік. Құпия құжаттан тапқан дерегіміздің мазмұны мынандай. Мысалы, Шу ауданының

Новотроицк ауруханасына аштықтан аштық бұратылып əлсіреген көп адам түскен.

1943 жылдың қазан айында он үш адам түссе, үшеуі көз жұмған. Қараша айында он алты адам түссе, оның алтауы өлген. Қараша айындағы факт айна қатесіз желтоқсан айында қайталанған.

1944 жылдың қаңтар айында аштықтан 22 адам, ақпан айында 12 адам түскен. Халықтың аштыққа ұрыну себебі сол кезде халықтың əлеуметтік жағдайы бақылауда болмаған. Тек қана майдан даласына жо спарлы түрде азық жөнелту қатаң бақыланған. «Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Жамбыл өңіріндегі аштық жөнінде» тақырыбында баяндама жасаған тарих ғылымдарының кандидаты Шəмек Тілеубаев осылай деді. Елден береке кеткен уақытта Жамбылдағы шолақбелсенділер құран, намаз оқуға тыйым салыпты. Иманы берік жандар тығылып оқыған. Жасыратыны жоқ, қысым қатты болған соң бір-екі жылдай намазға жығылмай кеткендер болыпты. Асыра сілтеушілер намаз оқитындарға «Құдай жоқ» деп мəжбүрлетіп айтқызған екен. Мысалы, қарапайым еңбек адамы саудамен айналысқаны үшін он жылға, екі уыс бидай ұрлағаны үшін екі жылға түрмеге жабылған. Өндірістік жұмыста трактордың бір бөлшегін жоғалтып алғаны үшін еңбекақыдан қағылған. Төтесінен айтқанда, соғыс кезінде қарапайым халықтың билік тарапынан көрмеген құқайы қалмаған. Ғасыр жасаған Уəзиқа Арықбаеваның естелігінде сол уақыттың шындығы осылай сайрап тұрды.

Көшек батыр ауылында бүгін ерекше күн. Олай болатын себебі, Ұ л ы Же ң і с т і ң 7 0 ж ы л д ы ғ ы қарсаңында ауылдағы басты көшенің қақ ортасынан кешегі қан майданға қатысып, туған жеріне оралмағандар мен аман-есен оралғандарға арналып, ескерткіш мемориалдық тақта кешені орнатылды. Бұл жұмысты осы ауылдың түлектері өз демеушіліктері арқылы

ЕҢСЕЛІ ЕСКЕРТКІШ ОРНАТТЫ төрағасы Канал Құралбаев. Ол кісі маған өз ойын айтып, осы бір ізгі іске мұрындық болып, ауыл тұрғындарын ұйымдастырып беруімді сұранды. Шыңбұлақтықтар біркісідей тегіс атсалысып, қаржы жинады. Ауылдан шыққан Мұсан Əбдікаримов, Нұрлан Ортаев, Үшкемпір Естаев, Нұрбол Темірбеков секілді бірқатар кəсіпкер азаматтар қаржылық қолдау көрсетуден тартынып қалмады. Нəтижесінде жиналған 4 миллионнан астам қаражатқа осындай еңселі ескеркіш орнаттық», – дейді ішкі істер саласының ардагері, Жуалы ауданының Құрметті азаматы Базархан Қойбақов. Негізі Ұлы Отан соғысына Шыңбұлақтан 83 адам соғысқа аттанған екен. Соның тең

жарымы майдан даласында опат болды. Ел қорғаған ерлердің ерлік істерінің рухы бейбіт күнде де аласармапты. Ағаларына еліктеп, өскендігі шығар, бір ауылдың өзінен екі генерал шыққаны. Соның бірі – Тілепалды Ыбыраев болған. Бұрын Шыңбұлақта майдан даласынан оралмаған 40-тан астам жауынгердің, туған жерден топырақ бұйырған ардагерлердің есімдері жазылған ескерткіш жоқ еді. Енді ауыл жұрты ерлердің рухына тағзым етіп, 9 мамыр – Жеңіс мерекесін ескерткіш жанында өткізетін болады. Ерлікті дəріптеген елдік іс осы. Жуалы ауданы.

жүзеге асырған. Кешеннің ашылу салтанаты алдында Кеңес ауылдық округінің əкімі Болат Дуанбеков ауыл халқының бірлігінің арқасында біткен тірлік деп ризашылықпен баяндады. Айналасы бір ай ішінде ауыл болып, қауым болып əдемі ескерткіш алаңын жасап алыпты.

– Сол сұрапыл соғыс жылдары Қызыларық жəне Қызылжар деп аталатын екі ауылдан майданға 150 ер азамат аттанған, – дейді ауыл ақсақалы, ұстаз ардагер Дихан Сейсенбекұлы, – соның 75-і майдан даласынан оралмады, оралғандары ауылда еңбек етіп жүріп, өмірден озды. Көзі тірі қалғаны жоқ. Сол əруақтарды ұрпағы ұмытпасын деп есімдерін түгел тасқа қашап жазып, міне еңселі ескерткіш тақта орнатылды. Бала болсақ та, соғыс қасіретін сезіп, көріп өстік.

– Біздің əулеттен, – дейді Тараз

қаласынан келген осы ауылдың тумасы, еңбек ардагері Диас Шардарбеков ақсақал, – бес бірдей азамат соғысқа аттанды, соның біреуі ғана елге оралды. Жеті-сегіз жасар біздер аналарымызбен бірге еңбек еттік, аш-жалаңаштықтың не екенін сезіп өстік. Енді ондай сұмдық қайталанбаса екен деп тілеймін. Диастың анасы Қансұлу – соғыс жылдары колхоз басқарған. Тыл еңбеккерлерін жұмысқа жұмылдырып, ерен еңбектің үлгісін көрсеткен абзал ана. Анаға құрмет ретінде тап сол ескерткіш кешенінің оң жақ қанатында ол кісінің атында саябақ ашылған екен. Ол қоршалып, түрлі ағаш жемістері жайқалып өсіп тұр. Сол күні ескерткіштің ашылу салтанатына ауыл жұртшылығы мен сырттан қонақтар көп жиналды. Жиынға қатысушыларды аудан əкімі

Б.Қ.Рысмендиев құттықтап, игілікті іске мұрындық болған ауыл азаматтары До сымхан Аралбаев пен Əлібек Əмзеұлына жəне қолқайыр көрсеткен ауыл тұрғындарына алғысын жеткізді. Ынтымақ пен бірліктің арқасында, – деді ол, – Қазақстанымыз гүлденіп, Мəңгілік Ел құру жолына түсті. Сол ізгі мақсатымыз əманда орындалсын. Жиында сөз алған Түймебай Өмірзақұлы, Ибаділлə Үйсінбаевтар ерліктің еш уақытта ұмытылмайтынын баса айтты. Мектеп оқушы Жансая Сман жеңіске арнаған өлеңін оқыды. Содан кейін, соғыс ардагерлеріне арнап құран бағышталып, ас берілді. Жиналғандар Бақыт Шағырбаев, Жасан Тілеубеков, Бекзат Сейдалиева сияқты өнерпаздардың концертін тамашалады. Көшек батыр ауылы, Талас ауданы.

5

9 мамыр, 2015 жыл

ЖАУДЫҢ БЕТІН ҚАЙТАРҒАН

ЖАМБЫЛДЫҚ БАТЫ

РЛАР

БАУЫРЖАН МОМЫШҰЛЫ КӨЗІ ТІРІСІНДЕ-АҚ АТЫ АҢЫЗҒА АЙНАЛҒАН ҚАЗАҚ БАТЫРЫ БОЛДЫ. БІРАҚ КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ ҚЫТЫМЫР САЯСАТЫНЫҢ САЛДАРЫНАН ТҰТАС БІР ХАЛЫҚ БАТЫРҒА БАҒАЛАП, ТӨБЕСІНЕ КӨТЕРГЕН АРДАҚТЫ АЗАМАТҚА КӨП ЖЫЛДАР БОЙЫ ОЛ АТАҚ РЕСМИ ТҮРДЕ БЕРІЛМЕЙ, АРНАЙЫ ЖАРЛЫҚПЕН РӘСІМДЕЛМЕЙ КЕЛДІ. ЕЛ ӨЗЕГІНДЕГІ ӨКІНІШКЕ АЙНАЛҒАН ОСЫ АРМАН ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТҰҢҒЫШ ПРЕЗИДЕНТІ, ЕЛБАСЫ НҰРСҰЛТАН НАЗАРБАЕВТЫҢ ҚОЛДАУЫМЕН ТЕК ҚАНА 1990 ЖЫЛЫ ОРЫНДАЛЫП, ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫНЫҢ ДАҢҚТЫ ҚОЛБАСШЫЛАРЫНЫҢ БІРІ, ГВАРДИЯ ПОЛКОВНИГІ, ҚАҺАРМАН ЖАЗУШЫ БАУЫРЖАН МОМЫШҰЛЫНА КЕҢЕС ОДАҒЫНЫҢ БАТЫРЫ АТАҒЫ БЕРІЛДІ. БАТЫР БАУКЕҢНІҢ ҚАЙШЫЛЫҚҚА ТОЛЫ ӨМІРІ, ҚЫЗМЕТІ, ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ ӘЛІ ДЕ ТЕРЕҢ ЗЕРТТЕУ МЕН ТЫҢ ЗЕРДЕЛЕУДІ ҚАЖЕТ ЕТЕДІ. ОСЫҒАН ОРАЙ, БІЗ БІРТУАР БАУКЕҢНІҢ АРТЫНДА ҚАЛҒАН РУХАНИ МҰРАЛАРЫН ЗЕРТТЕП, ЗЕРДЕЛЕП, ОЛАРДЫ ЖАРИЯЛАП ЖҮРГЕН БЕЛГІЛІ БАУЫРЖАНТАНУШЫ, ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК СЫЙЛЫҒЫНЫҢ ЛАУРЕАТЫ, «ҚҰРМЕТ» ЖӘНЕ «ПАРАСАТ» ОРДЕНДЕРІНІҢ ИЕГЕРІ, ФИЛОЛОГИЯ ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ ДОКТОРЫ, ПРОФЕССОР МЕКЕМТАС МЫРЗАХМЕТҰЛЫМЕН СҰХБАТТАСҚАН ЕДІК.

– Мекемтас аға, батыр Баукеңмен алғаш рет қалай таныстыңыз? лде туыстық жағынан о бастан ет-бауыр жақындықтарыңыз бар ма еді?

– Туыстық жағынан да жақындығымыз бар. Басқа жағдайлар да болды. Соғыстың басталған кезі. Ол кезде мен баламын. Атақдаңқын естимін. Осы тұста мына мәселені естен шығармауымыз керек: ұлтық сана кеңес !кіметінің №1 жауы болатын. Оны сол кездегі білек сыбанған белсенді коммунистер мен атеистер ж!ргегінде тұншықтыруға тырысты. Мен қазір ойлаймын, міне, дәл сол тұста ер Баукеңнің есімімен бірге қазақтың қалғып бара жатқан ұлттық санасы селт етіп оянды. Содан бастап біздің кеудемізге от түскендей болды. Ұлт батырын к!рсек, таныссақ, әңгімелессек деп армандап, сырттай қызыққан жұртта қисап болмады. Батыр туралы газеттерде, журналдарда не жазылады, соның бәрін оқып, біліп жүрдік. Алматыдағы жоғары оқу орнын бітіргеннен кейін )збекстандағы Низами атындағы педагогикалық институтта қызмет істеп жүргенмін. Бір күні Баукең Сарыағашқа келіп, демалып жатыр деп естідік. Студенттер «Ағай, батырмен кездесу жасайықшы» деп !тініп қоймады. Мұны кафедра меңгерушіміз де қолдап, Тілеуқұл дейтін досым екеумізді Баукеңе «елшілікке» жіберді. Қорқақорқа бардық. )йткені «мінезі жаман екен» деп еститінбіз, бірақ !зін к!рген емеспіз. Барсақ, Сарыағаштағы бір жеке үйде мәшіңке басып отыр екен. Есікті ашып, «Ассалаумағалейкүм» деп кіріп баруға ойын б!ліп, ашуландырып

қалпы, табиғаты әлі бұзылмаған дәуірінде !мір сүрді. Абай дәуірінен бастап біздің қазақ халқының психологиясы !згере бастады. «Орыс тілі, жазуы – білсем деген таласы, Прошение жазуға, тырысар келсе шамасы» дейтіні бар Абайдың. Бұрынғы қазақтар арыз жазу дегенді білмеген. Кейін болыстыққа таласудан барып мінез-құлқы бұзылды ғой. Баукең болса, мүлде басқа заманның адамы. 3скери тұрғыдан алғанда, қазақта теңдесі жоқ тұлға десе де болады. Оның үстіне, !зі – дарынды адам. Ақындығы, жазушылығы һәм бар. Бірақ ол !зі туралы нағыз жазушымын деп !мірі айтпаған. Сонда «мануфактурный период ведение войны» және «машинный период ведение войны» деп қарастырсақ, Баукеңдікі соңғысына жатады. Бірақ Баукең бұл тұста да адамды бірінші орынға қояды. Ол «темір соғысады, бірақ онда да бәрібір адам тұрады, адамның рухы тұрады, сол соғысады» дейді. Баукең, міне, осы дәуірдің адамы. Содан кейін ол біздің қоғамның кемістігін де, жетістігін де бар жанымен сезініп !скен. Баукеңдегі ең үлкен күш– !зінің ұлтына деген шексіз махаббатында жатыр. Мен кейде сол махаббат қайдан пайда болған деп ойлаймын. Біріншіден, оған !зінің !скен ортасы, !з с!зімен айтсақ «Ұшқан ұясы» әсер етті. Сонымен бірге Баукеңнің дүниетанымы мен адамгершілігі жағынан қалыптасуында әкесінің қанымен сіңген бір қасиет бар. Ол – халық шығармашылығына деген құрмет. Сол кезде «Сұрмерген» дейтін жыр болған. Бұл !зі – екі түрлі жыр. Біреуі – Есімбет ақынның жыры. Баукеңнің жазып алып жүргені кімдікі екенін білмеймін. Бірақ мәселе онда емес. Осы жырды апасы, қарындасы және !зі жаттап алып, қыстыгүні үйме-үй жүріп айтып береді екен. Жыр, әсіресе, балаларды жастайынан қанағатшылдыққа тәрбиелеу үшін таптырмайтын дүние. Баукеңнің мұрағатында осындай да жыр жатыр. Үндестік те осында. Екіншіден, Баукең анау қараптан-қарап «халық жауы» атанып атылып, айдалып, арманда кеткен әдебиетшілеріміз бар ғой, соларды оқып !сті. Олардың !леңдерін к!п біледі. Тіпті жатқа айтатын. «Сіз қалай бәрін біле бергенсіз?» деймін мен. «3й, – дейді Баукең, – ол кезде солардың дүниесінен басқа оқитын нәрсе жоқ болатын. Сендер мұны білмейсіңдер». Шын мәнісінде, бұл Кеңес !кіметінің қиямпұрыс саясаты болатын. Анау «Алаш» деп аттандаған қазақ халқының

– Білсең, неге алмайсың аспирантураға?

– Ой, жоғарғы жақ жылда бір-ақ адам аласың деген шарт ұстанып отыр ғой.

–Мен ешқандай шартыңды білмеймін, давай келесі жылы аласың. Содан кейін маған қарады.

– 3й, мен айтуын айттым, енді бармасаң !з обалың !зіңе. 3кең хабарласа алмады, енді сен хабарласып тұр. Келесі жылы Алматыға жетіп бардым. Мәлік аға құшақ жая қарсы алды. С!йтіп Баукеңнің арқасында арман болған аспирантураға түсіп кеттім. Айтпақшы, «Алматыға келсең ешқайда аялдамай бірден үйге келесің» деген Баукеңнің «бұйрығы» бар. Аспирантурада оқып жүрген үш жылда Баукеңнің үйінде тұрдым.

– Баукеңнің қаһарынан сескенетін үргедек қауым батырдан алыстан қашып жүрсе, Сіз ол кісінің үйінде қорықпай-үрікпей үш жыл тұрдым дейсіз? «Ішімдегіні тап» дейтін кірпияз кісінің тілін қалай таптыңыз?

– Тілін таптым-ау деймін. Психолог адам ғой, мені к!п сынады шамасы. Ташкентте «Ұшаққа билет, жеңгеңе анау-мынау ал» деп бір буда ақшаны қолыма ұстата салды. Бәрін даярлап қойдым. Бірақ ұшақ екі сағат кешікті. Мен бұған Баукеңнің қасында аз да болса отырып, әңгімелесіп қалатын болдым ғой деп қуанып қалдым. Баукең болса мені думанханаға ертіп апарды да даяшыға тапсырысты аямай берді. Мен ол кезде ішпеймін. )зі анда-санда алып қояды. Ұшақта жүретін қыздар болады ғой, қалай

тілділер бар. Бірақ олар Баукеңдей екі тілде к!ркем шығарма жазған жоқ.

– «Қараңғы түнде тау қалғыпқа» қатысты Гете, Лермонтов және Абайдың поэзиялық «үштігі» бар ғой. Сол үш жырды Баукеңнің қалай бағалағанын айтып қалып едіңіз бірде...

– Баукең осы !леңді немісшеге, немісшеден қазақшаға, орысшадан қазақшаға !зінше аударма жасапты. С!йтіп Гетеге «үш», Лермонтовқа «т!рт», Абайға «бес» қояды. Бұл қызықты «баға» Баукеңнің 1945 жылғы жазбасынан табылды.

– Жақсы жазылғанына қарамастан «Ұшқан ұяның» жолы ауыр болыпты. Бұл жайында не білесіз?

– Ол 1956 жылдары жарық к!рді ғой. Баукең ол кезде әскери академияда оқып жүрді. Баукеңнің шығармасына қатты к!ңіл б!лген Вера Павловна деген бір кісі болған. К!бінесе сол редакциялаған, ақыл-кеңес берген. С!здің тоқетері, «Мынау керемет дүние болады» деп, Баукеңнің «қыр соңынан» қалмай қойған. Бірақ Қазақстан баспалары мұны баспай қойды. Себебі, романда қалың мал туралы, ескі әдет туралы баса айтылған. Сол кезде М. 3уезовтің «Абай жолы» туралы «анонимный» сын мақала шығып, кемеңгер жазушыны «нұқыл ескілікті аңсаушы, сол !мірді жақсылап к!рсеткен, Абайдың айналасындағылардың бәрі анандай да мынандай» деп жатқан еді. Орталық комитеттің «жас ұрпақты ескі әдет-ғұрыптан сақтау керек» деген мазмұндағы сыңаржақ қаулысы да бар болатын. С!йтсек, бұл бізді мәңгүрт жасаудың бірден-бір жолы екен. Біз тарихымызды, ескі әдет-ғұрпымызды білмей, кеңес !кіметі не айтса, соны істеп жүре беруіміз керек екен. Айтпақшы, «Ұшқан ұяны» Тұтқабай аударды. Ой, бірақ Баукең Тұтқабайдың да «жанын» мұрнының ұшына келтірді. Ер екен, Тұтқабай да шыдады. Баукеңнің мінезіне күліп қойып, әдемі аударып шықты. Енді Баукеңнің мұрағатынан сол «Ұшқан ұяға» қатысты тағы 80 беттей материал табылды. Баукең, сірә, ары қарай жалғастырмақ болған. Бірақ түрлі жағдайлармен бітпей қалған.

– Баукеңнің басқа шығармалары айғай-шусыз басылды ма?

– «Музей апа» дейтін шығармасы бар. Ирониясы !те күшті, астарын аңғарып отырсаң кеңес !кіметінің тіл туралы саясатына іштей қарсылығы менмұндалап тұрады. Онысын сездірмей к!ркемдік тәсілдермен бүркемелеп жібереді. Сол әңгіме әрең дегенде жарық к!рді.

БІРТУАР БАУКЕҢ. БІР КЕМ ДҮНИЕ... СҰРАПЫЛ СОҒЫСҚА 207 РЕТ ҚАТЫСҚАН ҚОЛБАСШЫ ӨМІРІНЕН ТЫҢ ДЕРЕКТЕР

аламыз ба деп қорықтық. Бір уақытта жазу мәшіңкесінің тықылдаған үні тоқтады-ау деген кезде есіктің қоңырауын басып кеп қалдық. Ар жағынан еденді тарс-тұрс басып келді де, есікті айқара ашып: «Сендер кімсіңдер?» – деп айқай салды. Зәреміз ұшты. «Ташкенттегі педагогикалық институттың оқытушылары едік» деп күмілжіп едік, ештеңе деместен жұмыс істеп отырған б!лмесіне қарай бұрылып жүре берді. Біз соңынан ілестік. Бір үстелінде тағамдар мен ішкіліктер тұр екен. Бір үстелінің үсті бұрқыраған қағаз. Баукең орындығына отырып, темекісін тұтатқан соң: – Ал, ағайын, шаруаңды айт, – деді.

– Осындағы педагогикалық институтта оқитын қазақ балалары Сізбен кездескіміз келеді деп !тініп отыр. Соны Сізге жеткізуге келдік.

– 3й, ана «сарттарыңнан» рұқсат алдыңдар ма? Баукең !збектерді «сарт» деп с!йлейтін.

– Жоқ. Керек болса, аламыз.

– Рұқсат әкеліңдер, содан кейін барамын.

– Қай уақытта келейік?

– Ертең пәлен уақытта. Ертесіне айтқан уақытында жетіп келдік. Баукеңмен кездесуге құмартқан институт ұжымы мен студенттерді де алдын ала даярлап қойдық. Баукең бірден т!рге озды. Кездесу екі жарым сағатқа созылды. Қазір ойлап отырсам, Баукеңнің !зі екі сағаттай с!йлепті. Жиналғандарды алғашқы с!зімен-ақ баурап алды. Қия шыңнан кең далаға к!з салған қырандай қасқайып тұрып: Қарап тұрсам түрі бір, Сұрастырсам тегі бір, Таудан шыққан күні бір, «Алла!» десе діні бір, 3н салғанда үні бір, Бауырларым, амансыңдар ма?!. – деді де, ғибратты с!зін бастап кетті. Жаңбырша жауған сұрақтарға да жауап берді. Содан есімде қалғаны «Қазақ тілінің жағдайы қалай болады, Бауке?» деген сұрақ болды. Баукең ойланып тұрды да: – Мына сарттарды білесіңдер ғой, – деді.

–Бұларға жан керек. )здерінің бақшалары болады. Оны айналдыра тал-дарақ егіп, қоршап тастайды. Күзде сол талды бұтап, кесіп алады. Тандыр нан пісіру керек, үйін жылыту керек. Тал-дарақ келесі жылы тағы к!ктейді. Сарттар ақылды болады. Ештеңені босқа тастамайды. Тал-дарақты бұтаған сайын бой түзеп, жақсы !сетінін біледі. )йткені талдың тамыры аман. Демек, әзірше біздің тілдің тамыры да, түбірі де аман... Кездесу аяқталып, студенттер мен оқытушылар жапа-тармағай Баукеңнің қолын алып, қолтаңба жаздырып болған соң шын пейілімізбен қонаққа шақырып, қал-қадерімізше күттік. Бірақ Баукең к!ңілсіздеу отырды. Біз !здігімізден шешіліп, с!йлесе алмаймыз. Нар тәуекел деп с!з бастайық десек, бір с!зімізден ши шығып, батырға жақпай қаламыз ба деп қипақтаймыз. Бір кезде «Кетем» деді. «Кетем» деген соң дереу шығарып салдық. Жолда кетіп бара жатып менен: – Сен кімсің, қайдансың? – деп сұрады.

– Қазақстаннан, Түлкібастанмын.

– Кімнің баласысың?

–Мырзахметтің. Ойланып, бірер минут с!йлемей тұрды. С!йтті де: – Мен сені білем. Бірақ мен сенің үйіңе барған кезде сен жоқ етінсің. Мен сенің үйіңе 1928 жылы барғанмын. Менің әкем мен сенің әкең дос. Екеуінің ұсталығы, молдалығы, әншілігі бір-біріне жан дүниесін жақын еткен.

3кем маған Түлкібасқа жолың түссе, сол үйге бар деп айтқан болатын. С!йтіп мен бірнеше рет сенің үйіңе қонғанмын. Сен мұнда не істеп жүрсің?

– Оқытушы болып жүрмін.

– Не, сарт болып кетейін деп жүрсің бе?

– Жоқ, Алматыдағы аспирантураға түсуге талаптанып едім, қабылдамады.

– Қой, бұлай болмауы керек, – деді де, үйіне кірген соң бірден телефонды алып, Алматыдағы Мәлікке қоңырау шалды. Ана жақтан Мәлік «Баукелеп» жаны қалмай жатыр.

– Мәлік, менің Мекемтас деген інім бар.

– Білем, !зім оқытқам, – дейді Мәлік аға телефоннан.

деуші еді әлгі...

– Стюардесса...

– Бір кезде стюардесса келе жатыр екен, Баукең соған қарап отырды да: «3й, мына байтал жақсы екен» деп бір күлдірді. Ұшаққа шығар кезде: – Аға, билетіңіз міне, жүгіңізді !ткіздім, оның квитанциясы мынау тұр. Қалған ақшаңыз мінеки, - деп едім: – 3й, бағанағыдан ақша қалды ма? Мынаған да жетеді ме? – деп думанхананың дастарханына қарады.

– Жетпек тұрмақ, асып кетеді, – деп, думанхананың «шығынын» т!леп, қалғанын қалтасына салып бердім. Бұл Баукеңнің мені бір сынағаны деп ойлаймын. Екінші сынағаны – жеңгейдің ағасы келетін болды да, сол кісіні қой сойып, қонақ қылу үшін Баукеңнің !зі базарға шықты. Мал базарды аралап жүрміз. Баукең бір кезде !зі ұнатқан ең семіз деген қойдың қасына аялдап, иесінен бағасын сұрады. Анау Баукеңнің түр-түсіне қарап, к!ктен тілегенін Құдай жерден бергендей қойының бағасын аспандатып жіберді. Баукең маған «Бер, сұраған ақшасын» деп бұйырды. Мен «Бермеймін, қымбат» дедім. Батыр маған қолын бір сілтеді де кетті де қалды. Баукеңнің !зі-!з, к!йлегі б!з болып базар базарлағаны осымен бітті. Мен болсам қойдың иесімен ары тәжікелесіп, бері тәжікелесіп, алтауға сұраған қойын т!рт жарымға түсірдім. Үйге мақтанып келдім. С!йтсем Баукең үйдегілерге мені к!рсетіп «3й, мынау таза сарт екен» деп, мұртынан күле-е-еп отыр. Баукең мені кейде үш түрлі атайтын. 3детте «Меке» деп отырады. Сәл ызғарлы айтса «Мекемтас» дейді. Онда қас-қабағына қарау керек. Жақпай қалсам «әй, сарт» дейді. Бірақ мен не десе де шыдаймын. Ол !стіп жүріп маған біржола сенді. Сенгені сонша бүкіл мұрағатын тапсырды. Басқаларға жасамаған жақсылығын жасады. Мысалы, ол кездің тәртібі бойынша Алматыға тіркеуге алмайтын. Баукең мені !зі ертіп апарып тіркеуге тұрғызды.

– &з үйіне ме?

– )з үйіне. С!йтіп қайтыс болғанша қасынан алысқа ұзағаным жоқ.

– Баукең – бүкіл қазақтың мақтанышы. Қазақ халқының «паспорты» десе де жарасады. Ел-жұртын әскери атақ-даңқымен, қаламгерлік қабілетімен дүниежүзіне танытқан біртуар тұлға. Бірақ ет пен сүйектен жаралған пенде болған соң, ол кісінің басында да адамзат баласына тән қилықилы тағдырлар болды. Тағдыр дегеніміз – мінез. р адам /з мінезі арқылы /з тағдырын жасайды. Ұлы ақын Абайдың: Бойдағы мінді санасам, Тау тасынан аз емес. Жүрегімді байқасам, Инедейін таза емес. Аршып алып тастауға, Апандағы саз емес. Бәрі болды /зімнен, Тәңірім салған наз емес, – деп, жан күйзелісін жырымен б/ліспей ме? Сіз Баукеңнің к/ңіл-күйінің қилы-қилы сәттерінде қасында болдыңыз. Басына түскен қиындықты қалай қарсы алып, қалай жеңуші еді?

– Баукең Кәмәш жеңгейге үйленді ғой. Оған үйленгенге дейін бұрынғы жеңгеміз кетіп қалған. Үйде сопайып Баукең, мен және Мартай деген жиені үшеуміз ғана қалдық. Тамақ пісіру менің мойныма к!шті. «Сарт» деген атым бар, палау жасаймын. Қайнатпа сорпа дейтін бар. Баукеңе, әсіресе, сол қатты ұнады. «Маған осыдан басқа берме» дейтін. Ал қайнатпа сорпаны жасау оңай. Бір қазан ғып қайнатасың да сақтап қоясың. Қарның ашқанда жылытып ал да, іше бер. С!йтіп жүргенде Баукеңнің үйінде бір келіншек пайда болды. Тоңазытқышты азық-түлікке толтырып қоятынмын. Дереу дастарханды жасап, жайнатып жібердім. Бәріміз бірге отырып тамақтанып болған соң, мен !з б!лмеме кіріп, жатып қалдым. Таңертең ерте тұрып, жұмысыма кеттім. Кешке жұмыстан келсем, үй тап-тұйнақтай таза, тамақ болса даяр. Кешегі жұмбақ келіншек ас үйде жүр. Содан бір апта жүрді. Мен де Баукеңнен «Бұл кім?» деп сұрағаным жоқ. Неменеге сұраймын, ас-ауқат жасаудан қолым босап, жаным кіріп қалған. Менің ендігі міндетім тоңазытқышты уақытында азық-түлікке толтырып қою ғана болды. Бір

күні үшеуміз дастархан басында бас қосқанда Баукең менен: «Мынау кім?» – деп сұрады. Мен: «Білмеймін, танымаймын»,– дедім. «Дурак, бұл сенің жеңгең болады. Таныс, біліс, сырлас!» – деді. Жеңгеме: «Енді мұнда қалғаным ұят болар, жатақханаға шығып кетейін», – деп едім, «Жоқ, тұра бер», – деді. Бір байқағаным жеңгей аурушаң екен. Ас-судан қолым босағанымен, үйдің ауыр жұмыстарына к!мектесуді тоқтатқаным жоқ. Баукең бір күні «Біз кетеміз. Мына телефонда енді тыныштық болмайды. Мені сұраса, білмеймін деп айт!» – деді. С!йтті де екеуі аттанып кетті. Телефоннан шынында да маза кетті. Сағат сайын шырылдайды. Мен желіні ажыратып тастадым. )зіме керек кезде ғана жалғаймын. Біраз уақыт !ткеннен кейін Баукеңдер келді. Келгеннен кейін арада үш күн !ткенде Баукеңді жамандаған мақала шықты. Оны маған Мәлік аға к!рсетіп: «3й, Баукең туралы бір жаман с!з айтыпты ғой мына иттер», –деді. Газетті алып оқыдым да, үйге келдім. Түсім бұзылып кеткенге ұқсайды. Баукең: «3й, не болды саған?» – деп қалды. «Жәй». «Айт». Газетті қолына бере салдым. «3-ә, мен туралы мақала ма?». )зінің де жүрегі сезіп жүр екен. Газеттегі мақаланы оқып болған соң шылым шегіп, ары-бері жүрді де Абайдың «Жаны аяулы жақсыға қосамын деп, әркім бір ит сақтап жүр ырылдатып» деген !леңін айтып, «Бұл иттің т!бетін табу керек» деді. Содан кейін маған «Жүр» деді, «Олар мәз болып жатқан шығар, Момышұлы суға түскен тышқан құсап үйінде бұғып отыр деп, барамыз». Жазушылар одағына салып ұрып жетіп бардық. Кіреберісте жазушылар қаптап тұр екен, бәрі Баукеңмен амандасып, елпілдесіп, желпілдесіп жатыр. Баспалдақтан бір қаламгер түсіп келе жатыр екен: – 3й, – деді Баукең әлгінің атын атап, – бері кел. Анау қып-қызыл болып, терлеп кетті. Баукең !зін сынап жазған әлгі жазушының қолын алып: «Сенің самый выдающий шығармаң осы, поздравляю!» – деді кекетіп. Жазушылар ду күлді. Анау жауап бере алмай жерге қараған күйі Жазушылар үйінен шығып кете барды. Мен білетінде Баукең бір қысылған жерінде тағдыр сынын осылай жеңіп шыққан. Одан кейін, Баукең – !те дархан адам. Бірақ мінезі !те құбылмалы. Қазақтар мұндай адамдарды «К!ңілі түссе – к!л, к!ңілі түспесе – ш!л» дейді. Онысына талай куә болдым. Үлкен кісілермен аралас-құралас жүріп-ақ кейбір қылықтарын беттеріне аямай қатты айтып тастайтынын к!рдім. Бірде Жазушылар одағына басшы сайлау керек болды. Мен Баукеңе ілесіп барғанмын. Баукең әп-әдемі с!йлеп келді де «Кәрі айғыр үйіріне ие бола алмайды. Байлаулы бұзау бота бола алмайды. Не істеп отырсыңдар сендер?» деп тарс еткізді. Зал гу ете түсті. Соның салдарынан ба, әйтеуір қазақтың қабырғалы қаламгерлерінің кейбіреулерімен арасы онша жақсы болмады. Тағы бірде досы туралы «3й, соны қойшы, ол ЦК-ның «носовой платогы» болып кетті ғой» деп салды...

– Мыңмен жалғыз алысқан ақын Абай мен аты аңызға айналған батыр Баукең рухани тағдырлас сияқты. Байлар жүр жиған малын қорғалатып, &з жүзін, онан беріп, алар сатып, Онан алып, тоқсаннан дәме қылып, Бұл жұртты қойған жоқ па құдай атып? Барып келсе Ертістің суын татып, Беріп келсе бір арыз бұтып-шатып, Елді алып, Еділді алып есіреді, Ісіп-кеуіп, қабарып келе жатып. рі-бері айналса аты арықтап, Шығынға белшесінен әбден батып. Сұм-сұрқия, қу, білгіш атанбаққа Құдай құмар қылыпты қалжыратып. Қорғаласа, қорықты деп қоймаған соң, Шаптырады қалаға бай да аңдытып. Күшті жықпақ, бай жеңбек әуел бастан, Қолға түсер сілесі әбден қатып. Жаны аяулы жақсыға қосамын деп, ркім бір ит сақтап жүр ырылдатып, – деген Абай мұңы Баукең қасіретімен де астарласып жатыр. Абай мұңының тастай болып түйілген осы бір түйінін Баукең /з к/ңіл-күйінің

ауанына қарай қалай дәл тауып айтқан десеңізші?

– Айтса айтқандай, кейін Баукеңе ырылдаған иттің «т!беті» де белгілі болды. Баукеңнің жақсы қасиеттерінің бірі істеген жақсылығын, к!рген қиындығын !мірі ешкімге айтпайтын. Мен ылғи «Баукең отставкаға неге кетті екен?» деп ойлайтынмын. )зі айтпайтын. С!йтсем генералитеттегі ақ жағалы әскери шенеуніктердің к!бі Баукеңнің бетің бар, жүзің бар демей шындықты бетке айтатын тік мінезін ұнатпайды екен. Тіпті маршал Гречко аты аңызға айналған батырды күндегені сонша артына аңду қойып, оның бірде-бір жұмысқа алынбауын қатаң бақылап отырыпты. Қонаевтың заманында Баукең батыр атағына ұсынылып, Брежнев «Мақұл» деп уәдесін беріп тұрған кезде маршал Гречко «Через мой труп» деп қасарысып отырып алған. Қисынға келеді. )йткені әскери академияны бітірген кезде генерал шенін бермеді. Одан кейін Сібірге жіберіп, ұсақ-түйек қызметпен алдамақ болды. Кейін Дмитрий Снегиннің кітабы шықты. Сонда ол «Баукеңнің жауы к!п болды. Соның бірі Кеңес Одағындағы – Гречко» деп жазыпты. Баукең содан кейін !зінің ұстазы, генерал Чистяковқа «Менің армиядағы жолым кесілген сияқты, сірә отставкаға кетуім керек шығар, қандай ақыл-кеңес бересіз» деп хат жазған. Бірақ жауап жуырда келе қоймағандықтан, !з ұйғарымымен отставкаға шығып кеткен. Кейін Чистяковтан хат келіпті. Пендешілік дейміз бе, басқа дейміз бе, тіпті атақты Жуковтың !зі жауынгер-жазушы Александр Бекке «Сен Момышұлыдан басқа адам таппадың ба?» деп ұрсыпты. Сол Александр Бектің белгілі «Волоколамск тас жолы» повесін лауреаттыққа ұсынып, құжаттар Сталиннің үстелінде жатқанда Жуков «Бұл мәселені қарауға болмайды» деп, кейін қайтартып алыпты. Міне, Баукенің бойында қара нар ғана к!теретін осындай қайсар мінезбен бірге !те үлкен қайшылықтар да болған. Бұл ретте Баукеңді мыңмен жалғыз алысқан Абаймен теңеуің !те орынды.

– Атақты «Волоколамск тас жолы» повесінің Александр Бектің к/нбістігі мен Бауыржан Момышұлының біртуар тосын мінезі, әскери талапшылдығы және әңгімені жүйе-жүйесімен к/ркемдеп айта білетін талантының арқасында дүниеге келгені ақиқат қой?

– Баукең Александр Бекке «диктовка» жасап отырған. Мысалы, !зіміздің 3зілхан ағамыз да роман-диалогын солай жазды. Мен 3зілхан аға интервью алуға алғаш рет келген күні Баукеңнің қасында болғанмын. Баукең, Шерхан, мен үшеуміз отыр едік, қоңырау соғылды. Жүгіріп барып есікті ашсам, тәпелтек қара кісі «Мен «Жұлдыздан» келген журналист едім, Баукең рұқсат етер ме екен? – деп, әдеп сақтап тұр.

– Ой, кіре беріңіз, – деп жатырмын.

– Жоқ, - деп ол да тұрып алды. Мен Баукеңе қайта келіп: – «Жұлдыздан» келіп тұр, – деп едім: – Кірсін онда, – деді. Сосын 3зекеңнің шығармашылық т!зімі мен адами қасиетін психологиялық тұрғыдан біраз сынап алды. Бір уақыттарда Баукең әңгімені бастап кеп жіберіп еді, 3зекең батырдың аузынан шыққан әр с!зді «желге ұшырмастан» қойын дәптеріне судыратып жаза бастады. Баукең кейін «мынау стенографистен жақсы жазады» деп риза болды. Содан «интервью аламын» деп келген 3зекең әңгімеден әңгіме туындап, батыр Баукеңнің мол қазынасына кенелді де қалды. С!йтіп интервьюдің аяғы мақала, мақаланың соңы хикаят, хикаяттың ақыры «Аңыз бен ақиқат» деп аталатын тағылымы мол, салмақты роман-диалогқа айналды.

– Ақындар айтысында немесе бокс /неріндегі жекпе-жекте бір мықты екінші мықтының қабілет-қарымын ашып, бағын жандырып жатады. Александр мен зілханның шығармашылық жолындағы мықты қаһарман ер Баукең болған сияқты...

– Ондай жағдай болады. Кейін Баукеңнің мұрағатын ақтарып отырып Александр Бекпен жасаған шарттарын тауып алдым.

– Мәке, Абай мен Баукеңнің рухани жақындығына қайта оралайықшы. Сіз ғылымға Абайтанумен келдіңіз. Ал енді осы Абайтану мен Бауыржантанудың арасынан қандай үндестікті байқадыңыз?

– Абай нағыз к!шпелі, қазақтың қазақы

рухани идеологтарынан құтылмаса, анау !здері «Ұлтшылдар» деп қара күйе жаққан Алаш серкелерін атып, айдатып к!здерін жоймаса, кейінгі ұрпақ соған ілесіп, тәрбиеге к!нбей кетеді деп қорықты. С!йтіп екі ұрпақтың арасын үзіп тастады. Біз үзілген ұрпақтың !кіліміз. Баукеңнің ерекшелігі – сол үзілмеген ұрпақтың бірегей !кілдерінің бірі болды.

– Мағжандардың соңғы тұяғы дейсіз ғой?

– Сондықтан Баукең – ұлтжанды ағаларының ұстанған ұранын да, кеңес !кіметінің ш!ре-ш!ре саясатын да бір-бірімен салыстырып, терең зерделей білген адам. Одан кейін әскери оқу орындарында тарихты оқытқанда Баукең біздің түркі халықтарының елдігін, ерлігін, батырлығын сезініп, соны !здерінікін үлгі тұтқызып, еріксіз тықпалаған елдермен салыстырып, !з елінің ірілігіне, ешкімнен кем емес екеніне іштей масаттанып, рухтанып отырған деп топшылаймын. Бірақ кеңестік саясат Баукеңнің ұлттық рухты жанитын !р мінезін басқаларға үлгі ретінде мақтанышпен к!рсетудің орнына, тентек-теліге балап, қасақана т!мендетіп келген. Мысалы, Баукең соғыс кезінде командирмін деп шыбын жанын сақтап қалу үшін штабта бұғып отырған жоқ, ылғи қоян-қолтық, бетпе-бет майданда, алғы шепте жүрген. Рас болса, «алғы шептегі армияға түркі халықтарынан генерал шығармаңдар» деген орталықтың құпия қаулысы да болған деседі. Баукең досқа адал, сатқындыққа жан-тәнімен қас еді. Мәлік Ғабдуллинді Кеңес Одағының Батыры атағына ұсынып, қазақтан қаһарман жасаған – Баукең. «Батыр атағына бірнеше рет ұсындым, !тпеді. Б!лімге бір күні Кутузовтың немересі ме, ш!бересі ме, біреу келіп, соғысқа даярлығымды к!ріп, қатты риза болды. Сосын қазақтың қонақжай мінезімен әбден күттім. «Сендер майдан даласында к!шпелі ресторанды қайдан тапқансыңдар?» деп таңғалады. )збегім палауды басып, дастарханды жайнатып қойса керек. 3бден ішіп-жеп, к!ңілденген соң «Не тілегің бар?» деп сұрады. 3детте командирлер қосымша солдат, қару-жарақ сұрайды, мен «Ештеңе сұрамаймын, мына хатты тиісті орынға беріңіз» дедім. Ұстап тұрды да «Не туралы?» деді. Мен Мәлікті Кеңес Одағының Батыры атағына ұсынғанымды, бірақ жоғары жақтағылар !ткізбей жатқанын айттым. «Мен хатыңызды тиісті жеріне жеткіземін, бірақ оны іске асырам деп уәде бере алмаймын» деді ол әдеп сақтап. Осыдан кейін бір апта !ткенде Мәлік Ғабдуллин Кеңес Одағының Батыры атанып шыға келеді» дейтін Баукең.

– Абай, Мұхтар және Баукең еңбектері Сіздің санаңыз арқылы /тіп жатыр? Бәрінің білімі мен білігін ортақтастыратын бір арна бар ма? Бар болса, ол не?

– Абайдың нәр алған үш бұлағы бар. Мұхтар 3уезов мұны 1934 жылы айтқан. Сол кезде ғалымдар үшін нағыз ғылыми концепция осы болатын. Бірінші – қазақ халқының тұрмысы, екінші – шығыс, үшінші – орыс әдебиеті мен мәдениеті. Кеңес философтары саясатқа саламыз деп, мұның бәрін быт-шыт қылып, бірінші орынға – орыс әдебиеті мен мәдениетін шығарды. С!йтіп бүкіл ғылыми қорғау жұмыстарының барлығы Абай мен орыс арасында болып кетті. Ал Абайдың ең терең тұсы – шығыс мәдениеті мен поэзиясы болатын. Абайдың «Ғылым таппай мақтанба» дейтін !леңінде «Мұны жазған білген құл, Ғұламаһи Дуани, солай депті ол шыншыл, с!зін оқы және ойла, тез үйреніп, тез жойма, жас уақытта к!ңіл – гүл» дейтін жолдар бар. С!йтсек, бұл !зі ХV ғасырда !ткен тегі парсы, ирандық ғұлама ақын екен. «Ақылаһи Жалали» деген кітабы болған. Абайдың «Бес нәрседен қашық бол, бес нәрсеге асық бол» дегенінің бәрі сол шығыс даналарынан келеді. Бұдан шығатын қорытынды, Абайдың шығысшылдығы мен Баукеңнің шығысшылдығында рухани байланыс бар. Баукең де шығыспен жақсы шұғылданған. Шығыс ақындарын !те к!п оқыған. Баукеңнің «3й, осы бір иттің қолына түсіп кетпесін, сақта» деп, маған берген 200 кітабы бар. Қазір қолымда тұр. Соның ішінде шығысқа байланысты орысша к!п жазылған. Баукеңнің ерекшелігі – туған халқының табиғатын, мінез-құлқын терең біледі. Орысты !зінен артық білді. К!ркем шығарманы қазақша және орысша жазған жалғыз Баукең ғана. Екі

Газет редакторы «3ні басамыз, міні басамыз» деп жүріп, әйтеуір Баукеңді сыйлағанынан шығарды. Басқа біреудің әңгімесі болса баспайтын еді.

– Орталық комитетке жазған қазақ тілі туралы хаты мен майданнан демалысқа келген кездегі лекцияларының тағдыры туралы білесіз бе?

– Мұрағатын ақтарып отырып таптым ғой. Бірде !зінен себебін сұрадым. 1943 жылы жазылыпты. Баукең соғыстан жаралы болып келген екен. Яғни, жаралы болып жүрсе де ойын қағазға түсіріп, ОК тапсырған. Кейін соны тауып, жариялату үшін, ол кезде Баукең қайтыс болып кеткен, Шерхан Мұртазаға алып бардым. Колбиннің келіп жатқан кезі болса да жариялап жіберді. Баукеңнің сол хаты туралы кезінде Орталық партия комитетінде үлкен шара қолдануға ниет болыпты. Баукең бір хатында «осындай тамаша құжат жасалды, баспаға шығады, к!ресің» деп қуанышын жазыпты. Бірақ сауысқандай сақ біреулер сыбырлап қойған болуы керек, соңы сиырқұйымшақтанып кеткен. Орталық комитеттің істемек болған сол іс-шарасы не? Енді соны іздестіріп жүрмін. Бірақ таба алмай отырмын. Жаңа сен Абай, Мұхтар, Бауыржан деп байланыстырып айтып қалдың. Бауыржан Момышұлының тегін емес, текті, орашолақ емес, ойлы екенін танып қадірлеген қазақ зиялыларының ішінен ең алдымен Мұхтар 3уезов болыпты. «Бауыржан Құдай сыйлап елге келді. Ертең соғысқа қайта кетеді. Соны бір с!йлетіп, жиған-терген ойларын, ішкі сырын ақтарып алып қалайық» деп Орталық комитетке шығып, кіл жайсаңдар мен қасқалардан тұратын тыңдаушыларды жинап, лекцияны ұйымдастырған Мұхаң екен. Оны стенографистка жазып алған. Баукең стенографистка келіншек туралы «маған қырындаймын деп отырып, к!п с!зімді жазып үлгере алмай қалыпты құрғыр» деп, қалжыңдап күліп отыратын. Кейін Баукеңнің лекциясының бәрін Мұхтар 3уезов 1 том қылып конспекті жасап алыпты. Қазақша, орысша ескертпелерін қоса жазып қойыпты. Соғыс тақырыбына кітап жазбақшы болып ниеттенген шамасы. Бірақ іс оңына келмеген болуы керек. Одан кейін бір әңгімесі бар, жазылған хаттары бар, қарындашпен жазылған 1 томдық қолжазбасы бар, соны «Бауыржан Момышұлынан алынған Мұхтар 3уезовтің конспектісі» деп жариялауға болады. Сосын... қағазға келгенде Баукеңдей құнтты адамды к!рмедім. Мен мұрағатқа деген тиянақтылықты, қағаз сақтауды сол кісіден үйрендім. Баукең !з қолымен «артымда архивный «крысам» Мекемтас бар ғой» деп жазып та кетіпті. Қолжазбаларының арасында «Мекемтас, етек-жеңді жию керек. Қазақша 3 том, орысша 2 том даярлау керек» деген жазба да жүр.

– Бұл сол кездегі ойы ғой.

– Біз Қазақстандағы Баукеңе қатысы бар мұрағаттардың барлығын түгел қолға алдық. Жеке адамдардың қолдарындағы мұрағаттарды да іздестіріп, сұрастырып жатырмыз. Мәскеуге де бардық. Подольскідегі әскери мұрағатта Баукеңе қатысы бар 8 мың бет дүние тұр. Егер соны қолымызға түсірсек, Баукеңнің дүниесі түгелденеді. Баукеңнің 1928 жылдан бастап жазған неше түрлі дүниелері бар екен. Одан кейін Баукең жазған хаттар да сұмдық к!п. Эпистолярлық жанр дейміз ғой, хаттарының !зі бір томнан асып кетеді-ау. Баукеңе жазылған хаттар мен жауаптар одан да к!п. Олардың ішінде Баукеңнің !мірі мен әскери қызметіне, шығармашылығына тікелей қатысы бар хаттар да бар. 3скери карталары да табылды. Баукең – 207 рет соғысқа қатысқан батыр. Суреттердің !зі 2 мыңнан асады. Бір ерекшелігі – барлығы да Баукеңнің !зінің қолымен жазылған түпнұсқа құжаттар. Соғыс кезінде блокнотқа жазған ойлары да бар. Асығыс жазылғандықтан әрпін әрең дегенде ажыратамын. Қазақша, орысша, арабша, латынша, яғни к!ңіл-күйіне қай тіл д!п келсе сол тілде жаза берген.

– Рахмет, Мекемтас аға. Жұмысыңызға жеміс тілейміз!

ңгімелескен К/семәлі С ТТІБАЙҰЛЫ. ТАРАЗ.

6

9 мамыр, 2015 жыл

Р. ТАҒДЫРЛА . Р А Д Л АР. ЖЫ АДАМД

ЖЫР-СЕЗІМ

А З К А З Х И . С С Т В А О Н Н Е С А» «У ҒЫ РЕЙХСТАГ ҚАБЫРҒАСЫНДА ҚОЛТАҢБА АВТОРЫ АҚҚҰМ БЕ? АУЫЛЫНДА ТҰРЫП КЕЛГЕН

Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ. ОСЫДАН 30 ЖЫЛ БҰРЫН, ЯҒНИ ЖЕҢІСТІҢ 40 ЖЫЛДЫҒЫ ҚАРСАҢЫНДА РЕСПУБЛИКАЛЫҚ «ЛЕНИНШІЛ ЖАС» (ҚАЗІРГІ «ЖАС АЛАШ») ГАЗЕТІНДЕ «ЖЕҢІС МАЙЫ» ДЕГЕН ТАҚЫРЫППЕН ҮЗІК-ҮЗІК МАҚАЛАЛАР ЖАРИЯЛАНДЫ. ГАЗЕТ ТІЛШІЛЕРІ ОЛАРДЫ КҮНДЕРГЕ БӨЛІП, «КҮНДЕЛІКТЕР» ДЕП БЕРІПТІ. БІЗДІҢ НАЗАРЫМЫЗДЫ СОНДАҒЫ «8 МАЙ» ДЕП БАСТАЛАТЫН ТАҚЫРЫП АУДАРДЫ. ОНДА БЫЛАЙ ЖАЗЫЛҒАН ЕКЕН.

Сыздайды жүрегімде орны ненің? Ол кезде білмесі көп балғын едім. Сұрапыл сұм соғыстың елестері, Ойымнан кетпестей боп қалды менің. Ауылымда болғаны анық бір батыр-ақ. Көруші ем көзім жасын құрғатып ап. «Осы деп менің әкем» жүрмес пе едім, Қалмапты суреті де бір жапырақ. Болғандай бүгіндері бел еліне, Ұрпақпыз, келген шығын төлеміне. Марқайып жүруші едім, анашымның Әкеңнен бір аумайсың дегеніне. Жанымды қалай, қайтіп жайландырам, Деп жүріп, өз көңіліме қайғы алдырам. Әкемді сағынғанда көргім келіп, Бейкүнә балалық-ай, сынық көңілмен Шықпаушы ем, сынық, ескі айна алдынан! Ауылда егін салып жер өңдемек, Қашанда кемқарышқа берер көмек. Киноға көп барушы ем, жас кезімде «Әкемді әскердегі көрем бе» деп. Кинода, орман іші қап-қараңғы. Сұм жаудың қайда күші мақтар әлгі?! Окоптан орғи бере жау танкісі, Лезде будақ-будақ өртке оранды.

Адамзат тумағандай бір анадан, Аспанын көңілінің мұң ораған. Қосыла кеткім келіп тұрушы едім, Сәбеттер сарбазына уралаған. Үстімде жейдесі оның тері сіңген, Жыртылған сыз өтеді кебісімнен. Ту қадап жатса біреу бір биікке, Ойлаушы ем «Әкем шығар» деп ішімнен. Ұнатсын кім жауыздың ісін бүлік. Бір пәсте бірнешеуін түсірді бүк. Мәз болып тұрушы едім, маған ұқсас Сарбаздың ерлігіне ішім жылып. Гүл сынды бөленбеген жаз нұрына, Мендегі түсінер кім назды мына?! Өзгеден оңашалау отырушы ем, Әкемнің ілінсем деп көз қырына. Кинода қирап жатқан тұл мекен көп, Үйінді топырақ пен күл мекен көп. Орнымнан жиі-жиі қопаңдаушы ем, Байқамай әкем әлі жүр ме екен деп. Риза боп жүрсемдағы айбарына, Көңілім қалған еді жайға мына; Өкпелеп қайтқам талай, әкем маған, Назарын бір аудармай қойғанына. Тұрғанда қаза, қайғы әр үйді жеп, Жанымды, жүрегімді қариды кек. Кейде, рас, ойлаушы едім, мені бірде Көрмеген әкем қалай таниды деп. Үмітпен аңқалатқан қатар арман, Жанымен, жүрегімен от оранған.

– Кинода менен аумас бір сарбаз бар, Сол, әкем шығар, бәлкім, көрсеңші! – деп, Анамды қинаушы едім қапаланған. Жүдеу өң, қату қабақ, кебір ерін, Тапсам деп жүрсем анам көңіл емін. Мен онда қайдан білгем, оңашада ой қажап, езілерін, егілерін. Жылдардың қанатында өткен, кеткен, Жоқ, сірә, жеңіс күнгі көктемге өкпем. ...Бейкүнә, пәк күндерін алданышпен, Өткерген бала көңіл тәтті ең неткен! Қуандық ШОЛАҚ, ақын. Т.Рысқұлов ауданы.

комсомолецтер мен пионерлерді, қызылізшілерді сарғая тосуда. Берлиндегі Рейхстаг қабырғасына қол қойғандардың бірі С. Үсенов­ тің кім екенін біліп, оның сол күні қандай күй кешкенін анықтау парыз болар. Ендеше бүгін 8 май

БАТЫР АҚӘДІЛДІҢ ДОСЫ

Отаншыл оғландарды танығандай, Қашқанда жау жапырлап жаны қалмай. Орнымнан ұшып тұрып қол соғушы ем, Жүрегім қуаныштан жарылардай.

күнінің күнделік бетін С. Үсеновке арнап, бос қалдыра тұралық». Міне, сол күнделік беті арада 30 жыл өткенше бо с тұрған. Жақында редакцияға хабарласқан о қ ы рма н д а р е с к і р ге н г а з е т т і

алып келді. Олардың айтуынша, Рейхстаг қабырғасындағы мәрмәр бағана астындағы төртұрышты жерге жазылған жауынгерлер қолтаңбасы арасындағы «Усенов С. из Казахстана» деген жауынгер еліне аман-есен оралыпты. Сөйтіп ол өмірден өткенше Талас ауданындағы өзі әскерге шақырылған бұрынғы Қызылтаң колхозында, қазіргі Аққұм ауылында еңбек етіпті. Көзі тірісінде газетке шыққан күнделікті де, ондағы қолтаңба жазылған суретті де көрген. Бірақ оған үн қосып, «Ол мен едім» демеген. Томаға-тұйық өмір кешкен. Біз бүгінде марқұм боп кеткен соғыс ардагерінің артында қалған қ а ғ а зд а р ы н а ү ң і л д і к . Ә с ке р и құжатындағы аты-жөні сол кездегі тәртіп бойынша «Усенов Сапарбек» болып жазылыпты. Қазақ, партияда жоқ, сауатсыз, колхозшы, қатардағы жауынгер екені де жіпке тізіліпті. Соғыс кезінде №378, 700 және

Атам Әбен Сұлтанбеков майдангер болатын. Ол кісі 1922 жылдың ақпан айында осы өңірде өмірге келіпті.

1937 жылы қазіргі Түймекент (бұрынғы Буденовка) орта мектебін жақын досы, кейіннен Ке ң е с Од а ғ ы н ы ң Б ат ы р ы атанған Ақәділ Сухамбаевпен бірге бітірген. Алғашқы колхоздастыру заманында 1937 жылы комсомолға мүше болып кіреді. Ақәділ Сухамбаев мектептің комсомол ұйымының хатшысы, ал менің атам ол кісінің орынбасары болып қызмет атқарады. Ұлы Отан соғысы басталғанда 1942 жылы қаңтарда Жамбыл қаласында соғыс комиссариатынан майдан қатарына алынады. Екі ай әскери оқу-жаттығу даярлығынан өтіп, №309 атқыштар полкінің құрамында Украинаның Харьков қаласының түбінде соғысқа кіреді. Әр қала, әр деревня үшін жүріп жатқан сұрапыл ұрыстардың бірінде ауыр жарақат алып, әскери госпитальға жөнелтіледі.

1944 жылы ауыр жарақаттан соң майданнан оралады. Ер-азаматтар майданға аттанып, ауылдың бар тірлігі қарттар мен әйелдердің, жас балалардың мойнына түсіп, күйзеліп тұрған кез екен. Сауатты жас комсомол ұйымының хатшысы, партия ұйымының хатшысы қызметтерін атқарады. Шымкенттегі мұғалімдер институтының тарих факультетін бітіреді. Табаны күректей 40 жыл ғұмырын ауданның білім ошақтарында жас ұрпақты тәрбиелеу ісіне жұмсап, жемісті қызмет атқарды. Атамның алдынан осы жылдар аралығында жүздеген шәкірттер түлеп ұшты. Олар қазір кең-байтақ Қазақстанның түкпір-түкпірінде еліміздің игілігі үшін еңбек етуде. Мен мұны мақтан тұтамын. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы майданда көрсеткен ерлігі үшін бірнеше жауынгерлік ордендер мен медальмен марапатталған атам ұзақ жылғы ұстаздық қызметі үшін халық ағарту ісінің үздігі атанған еді. Өзі бар ғұмырын өткізген Байзақ ауданының Құрметті азаматы атанды. Ұлы Жеңістің 70 жылдық мерекесінде неміс фашистерін жеңуде менің атамның да үлес қосқанын мақтана айтқым келеді. Талғат ҚАМБАТЫРОВ, майдангердің немересі. Байзақ ауданы.

114 атқыштар полкінде жауынгер болғаны да жазылған. Кейіпкеріміз соғыстан кейін, яғни 1985 жылы ІІ дәрежелі Отан соғысы орденімен марапатталыпты. Мерекелік медальдары да бар. Қисыны келіп тұрған соң ағайындарынан сұрадық.

– Ағамыз, кеңес өкіметі ке зіндегі беделді ел газеттерінің бірі өзін шарқ ұрып іздеп жатқанда неге хабарласпады екен? Олардың жауаптары былай болды.

– Атамыздың мінезі тік еді. Сол тұстағы ағайын­ дарының, отбасындағы ұл-қызда­р ының «Сізді сонау Мәскеуден, Алматыдан іздеп жатыр, барыңыз, тірі екеніңізді, ана жазудың авторы өзіңіз екеніңізді айтыңыз» дегендеріне қырсығып, көнбей қойыпты... Тура біздің қазекеңнің мінезі. Енді, міне, Жеңіске 70 жыл толғанда артында қалған ұрпағы келіп отыр. Бұған не дейміз? Қазақы қарапайымдылық дейміз бе? Не десек те, Рейхстаг қабырғасындағы қолтаңба Берлинге қол-аяғы аманесен жеткен «С. Үсенов» деген бір қазақтың болғанын әйгілеп тұр. Ол біз сөз етіп отырған Сапекең бе, әлде басқа ма, дәл айта алмаймыз. Бірақ ұрпақтары «Бұл қолтаңба, сөз жоқ, біздің атамыздың қолтаңбасы» деп отыр. Ол да қисынға келетін сияқты. Өйткені анкетасына өзін «сауатсыз» деп көрсеткен Сапекеңнің құжатындағы қисықтау қолтаңбасы қабырғадағы жазуға қатты ұқсап тұр.

P.S.

. о н и К . с ы Соғ көңіл... Бала (баллада)

«8 Май. Капитуляцияға қол қойылды. Фашизм ордасына су құйылды. Же ң і м п а з е л д і ң с ол д ат т а р ы фашизм ұясы болған Рейхстаг қабыр­ғаларына өз қолтаңбала­ рын қалдырып жатты. Кейін сол Рейхстагты алушылар қатарында болған ақын Е. Долматовский сол қабырғалардың иелерін анықтап, үлкен кітап шығарды. Ол күндер туралы Г. Жуковтың «Рейхстаг қабырғасына қол қою үшін басқа жақтардан да солдаттар келіп жатты» деп еске алатыны бар. Ал сол қолтаңбалардың арасында «Үсенов, С. Из Казахстана» деген жазу тұрды. Долматовскийдің кітабында жазудың фотосы бар да, авторы жайлы дерек жоқ. Бұл Үсенов кім? Жеңіске қол қойғандардың арасындағы бұл қазақтың кейінгі тағдыры қандай? Жеңіс күнделігі. Ол осыдан 40 жыл бұрын толтырылғанмен бізге жыл өткен сайын жақындай бермек. Оған бүгінгі ұрпақтың да тікелей қатысы бар. Жеңіс күнделігінің толтырылмай қалған, е скерусіз қалған парақт ары

Айтпақшы, «Сапарбек Үсенов оққа ұшып, ерлікпен қаза тапты» деп соғыс кезінде ауылына 3 рет «қара қағаз» келіпті. Және 3 рет ауыр жараланған екен. Бірақ өзі туып-өскен Қызылтаңына 1946 жылы аман-есен оралып, отбасын құрып, бір ұл, бір қыз сүйіпті. Бүгінде олардан 16 немере, 43 шөбере өрбіп отыр. Елге оралған соң, бригадир, дүкенші, шопан сияқты сан түрлі жұмыстар да атқарған. Сөйтіп 1992 жылы 82 жасында өз отбасының төрінде жатып өмірден өткен. Аққұм ауылы, Талас ауданы.

Орындалған арман

О с ы н ау Ұ л ы Же ң і с к ү н і н Берденовтер әулеті де асыға күтеді. Арада 70 жыл өтсе де, сол сұрапыл соғыстың зар­д абы басылар емес. Қан майданда осы әулеттің кенже ұлы Әміреқұл қыршынынан қиылды. Артындағы тынысы бауырының қазасы соғыст ан броньмен қалдырылып келген ағасы Әбдіхалыққа қатты тиді. Қас дұшпаннан өш алмаққа майданға жіберуді өтінді. Алайда, аудандық әскери комисс ариатт ағылар «Сендей ауыл шаруа­шылығының ұйымдастырушысы тылға да керек» деп жібермеді. Бұл кезде фашистер Сталинград қаласына жақындап қалған. Соғыстың әбден асқынған кезі. Волга мен Дон өзендерінің аралығында сұмдық сұрапыл соғыстар ж ү р і п ж ат т ы . В о е н комат т ы ң табалдырығын тоздырған Әбдіха лық Берденовті ақыры майданға жібереді. Сөйтіп ол қырғын соғыс жүріп жатқан Сталинград майданынан бір-ақ шығады. Ашуыза бойын кернеген ол інісінің кегін қайтармаққа фашистермен аянбай соғысады. ...Оқ бораған ұрыстың бірінде окопқа таптап кетпек болып келе жатқан «Тигр» танкісіне граната лақтырып, оққа орайды. Осы сәт тажалды тоқтатқан оның ерлігі жауынгерлерге рух беріп, атойлап қарсы шабуылға шығады. Жау шегініп, шығынға ұшырайды. Бойын кек кернеген қазақ жауынгері а лдыңғы шепте атой с а лып

бара жатқанда жау минасының жарықшағы тиеді. Ауыр жарақат алған ол госпитальда есін жияды. Жаралы майдангер көп ұзамай елге оралады. Майданнан оралған ер-азаматты колхоздың ауыр жұмыстары күтіп тұрған ғой. Олар демалмастан енді еңбек майданында тер төкті. Соғысқа дейін колхоз ұйымдастыру ісінде тәжірибесі бар Әбдіхалық атама аудан басшылығы «Новотройцк» колхозын басқаруды тапсырады. Тынығатын кез емес, қиналған елдің қамын ойлап, атқа қонады. Осы колхозды он жыл басқарып, соғыстан әбден қалжыраған елжұрттың әл-ауқаты түзеліп, есін енді жиды-ау деген кезде өз өтінішімен басшылық қызметтен босады. Шаруашылықтан қол үзіп кетпей, зейнетке шыққанға дейін Абай және Қарабөгет (Мойынқұм ауданы) шаруашылықтарында бөлімше меңгеруші қызметтерін абыроймен атқарады. Шаруашылықтардағы жетістігі үшін Мәскеудегі Халық шаруашылығы жетістіктер көрмесіне қатысып, еңбек озаты атанды. Кешегі қан майданда к ө р с е т ке н е рл і г і ү ш і н а л ғ а н жауынгерлік марапаттың қатары енді еңбек майданында алған орден-медальдармен толықты. Шу өңіріне меринос қойын әкеліп, же р с і н д і р ге н д е рд і ң қ ат а р ы н д а Әбдіхалық Берденовтің де аты аталады. Ауыл шаруашылық саласындағы ұ з а қ ж ы л ғ ы е ң бе к т ә ж і р и бе с і оны осындай биіктерге көтерді.

Қойдың осы түрінен мол табыс тауып, шалқыған шаруашылықтардың толағай еңбек табысында ол кісінің де еңбегі бар екендігін замандастары айтып отыратын. Майдангер атамыз жайлы бірде әкем Әлімқұл былай деп еді: «Әкемнің бір ғана арманы болды. Ол жат жерде опат болған бауыры Әміреқұлдың жерленген жерін тауып, басына барып тағзым ету» еді. Ақыры әкемнің арманы орындалды. Іздестіру жұмыстарына талай жыл кетті. 1988 жылы Ресейдің Курск облыстық атқару комитетінен: «Сіздің ағаңыз Әміреқұл Берденұлы Отан қорғау жолында ерлікпен қаза тапқан. Оның есімі 1987 жылы Дмитрев қаласындағы Жеңістің 40 жылдығы саябағындағы мемориалдық тақтаға жазылды» деген хат алдық. Қазір Төле би ауылындағы бір көше атам Әбдіхалық Берденов есімімен аталады. Биыл ауылдағы « Д а ң қ » м о н у ­­м е н т і қ а й т а жаңғыртылып, оған ағайынды майдан­гер­лердің есімдері жазылды. Ерлік ұмытылмайды деген осы. Қайсар ӘБДІХАЛЫҚОВ, облыстық прокуратураның 5-Басқарма аға прокуроры. Шу ауданы.

7

9 мамыр, 2015 жыл

Н – ҰРА А Қ Қ А ЕРЛІК – ЕЛГЕ МҰРА, ҰРП

СТАЛИНГРАД МАЙДАНЫНДА ШАЙҚАСҚАН

ФОТОХАБАР

д а й н а г м е р ң і д з і Б

ДЕРЕК ПЕН ДӘЙЕК

КЕШЕ ЖЕҢІС МЕРЕКЕСІНЕ ОРАЙ III ЖӘНЕ II ДӘРЕЖЕЛІ «ДАҢҚ» ОРДЕНІНІҢ КАВАЛЕРІ, «АҚ ЖОЛ» ГАЗЕТІНІҢ АРДАГЕРІ СРАЙЫЛ КЕРІМБАЕВҚА ОБЛЫС ӘКІМІ­НІҢ СЫЙ-СИЯПАТЫ ЖӘНЕ ГАЗЕТІ­ МІЗДІҢ СЫЙЛЫҒЫ ТАБЫС ЕТІЛДІ.

Ұлы Отан соғысына аттанған бозбалалардың арасында түймекентік Ізтілеу Битабаров та бар еді. 1930 жылы «Трудовой пахарь» колхозы құрылғанда оның ең алғашқы мүшелерінің бірі болған ол соғыс қарсаңында есепші болып істепті. Батыстан соғыс «бұрқ» ете

ТЫЛДА ТЕР ТӨККЕН АНА қалғанда қолына қару алып, майданға аттанған. Соғыстың алғашқы айынан Сталинград майданында №678 бөлімінің атқыштар батальонында майданға кіреді. Сталинград қаласын азат ету жолындағы сұрапыл соғыстарға қатысады. Осындағы ерен ерлігі үшін ІІ дәрежелі «Даңқ» орденімен наградталды. Жауынгердің одан кейінгі жорығы Забайкалье майданында жалғасып, жау бекініп алған қалаларды азат ету операцияларында шайқасады. Мұндағы ерлігі үшін жауынгерлік «Қызыл Жұлдыз» орденімен марапатталады. Жеңісті Еуропа жерінде қарсы алған жауынгер Ізтілеу Битабаровқа енді шығыстағы Жапон соғысына қатысуға тура келеді. Қос майданда қан төккен жеңімпаз жауынгер Ізтілеу 1946 жылдың наурызында елге оралады. Енді еңбек майданында тер төккен ол ұзақ жыл аудандық шикізат дайындау мекемесінде еңбек етті. Колхоз мүшелерінің меншігіндегі малдың терісі мен жүнін жинап, мемлекеттің меншігіне өткізу тынымсыз тірлікті қажет ететін. Осы тірлікті ұқсата білген бейнеткеш Ізтілеу аға көпшіліктің алғысына бөленетін. Аудан бойынша дайындаушыларға берілетін жоспарды асыра орындап, ылғи алғы шептен көрінетін. Майдангер жастайынан қосылған Күлішкен апамызбен 60 жыл өмір сүріп, екі ұл, үш қызды тәрбиелеп, өсірді. Олардан бүгінде 24 немере, 42 шөбере, 3 немене өсіп, алып бәйтерекке айналды. Бертінде өмірден озған майдангердің бүгінгі ұрпағы осылай жалғасып, бейбіт те бақытты ғұмыр кешіп жатқан еліміздің игілігі жолында еңбек етіп жатыр. Есіркеп СЕРІКБАЕВ, тыл ардагері.

СҰ РА

Байзақ ауданы.

Ы П

Л

Ж

Осыдан 70 жыл бұрын өткен сұрапыл соғыстың сызы неткен ызғарлы еді. Бүгінгі ұрпаққа қой үстіне бозторғай ұялаған мына заман оңайшылықпен келген жоқ. Сол жылдары мұзды жалаң аяғымен басып, өмірдің үскірік аязына бетін тосқан, майдандағы әкелерінің, азаматтарының, б ау ы рл а р ы н ы ң а ма н сау оралуын тілеп, қиын­ д ы қ п е н бе т п е - бе т ке л ге н ана ларымыздың ерлігін

ұмытпауымыз керек. Олардың қара шаңырақты құлатпай өмір сүруге деген құштарлығы ерлікке пара-пар емес пе? Сол қайс ар ана лардың ішінде менің анам Ақшай да бар еді. Ішерге ас, жеуге нан таппай, күні бойғы ауыр бейнеттен күйзелген сол заманда өз перзенттерімен қоса туысының қызын да қанатының астына алып, қамқор болған қасиеті – ұрпаққа үлгі. Әр перзентінің бақыты үшін аянбай еңбек

еткен. Жуалының қақаған қысының үскірік аязында он шақырым жердегі сиыр фермаға жаяу қатынап, сүт т асыған. Жаздың апт ап ыстығында тілім-тілімі шығып, бидай орып бастырған. Анамыз өмірінің соңына дейін заманның тыныш болуын тілеп өтті. Бұл тілеудің астарына үңілсек, өмірінде көрген зорлық-зомбылықтың ащы дәмін енді ұрпағы татпаса екен дегені екен ғой.

Бар ана перзен­­тінің бейбіт те берекелік заманда өмір сүргенін қалайды ғой. Ұлы Жеңістің 70 жылдық торқалы тойы үстінде тылда жүріп тер төккен аяулы ана ларымыздың ауыр бейнетін де еске алсақ, олардың өлмес рухына тағзым етсек, орынды. Жеңіске олардың да үлесі бар. Айымбала МЕШЕЛОВА, ТарМУ-дың 2-курс магистранты.

АТАЛАР – АР-ОЖДАНЫМ Елеубек пен Қожантай Елеуқұлов аталарым 1941 жылдың маусымында Ком м у н а р ау ы л ы н а н м а й д а н ғ а аттанған. Қожантай атамнан ешқандай дерек болмай, хабар-ошарсыз кеткен. Елеубек атам Украина, Беларусь жерлерінде 3-атқыштар батальонында болып, ауыр жарақат алып, 1943 жылдың ақпан айында елге оралған. Ол кісі қатардан қалмай көп жылдар тылда еңбек еткен. Аталарым жауынгерлік ерліктері үшін орден-медальдармен марапатталған. Елеубек атам елге қадірлі болды, Аманкүл апам екеуі 12 ұл-қыз тәрбиелеп өсіріп, 27 немере, 16 шөбере сүйді. Атам 2006 жылдың наурыз айында дүниеден озды. * * * Өз атам Мәмбет Елеуқұлов та (1936 жылы дүниеге келген) бес жастағы ойын баласы болғанына қарамастан тылда еңбек еткен. Соғыс өртінің жалыны шарпыған, көңілге қаяу түсірген заманда анасы Сарқытпен бірге ат жегілген арбамен егін даласында аш құрсақ түнеп жүрген. Мәмбет атам мен Палым апамнан тараған он ұл-қыз, жиырма үш немере, тоғыз шөберенің оқитыны оқып, еңбекке

жарағаны еңбек етіп, бейбіт заманда бақытты өмір кешуде. * * * Сұрапыл жылдары елге нәубет төккен сұм соғысқа Талдыбұлақ ауылынан аттанған тоқсан адамның барлығы дерлік опат болған. Солардың арасында Жұма батырдың алтыншы ұрпағы, нағашы атамның ағасы 1920 жылы дүниеге келген Қалмағанбет Тұңғышбаев атам да болған. Ол Жамбыл қаласындағы педагогикалық училищенің соңғы курсында оқып жүріп, өз ауылында ауылдың хатшысы болып істеген.

1942 жылдың аяғында әскер қатарына алынып, Алматыдағы Талғар қаласының төңірегінде екі айлық оқу-жаттығу курсынан өткеннен кейін майданға жөнелтілген. Атамның қай жерлерде соғысқаны туралы тек ол кісінің жазған хаттарынан ғана білеміз. Бір жапырақ ашық хатында «Алматыдан Батысқа кетіп бара жатырмыз» депті. Ол кісіден бас-аяғы он үш хат келген. Украина маңындағы соғыста болғандығы сол хатта анық жазылған. Соңғы хатында К и е в қ а л а с ы м а ң ы н д а ғ ы ү л ке н ұрысқа қатысқалы тұрғандығы жайлы

Л

Зинаида Константиновна Александрова 1928 жылы туған. Соғыс кезінде, яғни 1942 жылы, қалалық поштада хаттарды сұрыптама жасайтын темір жол бекетінде әскери цензура деген мекемеде жұмыс істеген ол 1988 жылы зейнетке шықты. Темір жол бекетіне бара жатқан жолдың сол жағында бекетке жетпей 500 метрдей жерде ертеде ағаштан салынған 2 қабатты үй бар. Ол үй қазір де бар болуы мүмкін. Сол үйден 1942 жылы Ахмет деген азамат соғысқа атта­ныпты. Өзі шала сауатты болуы керек. Сталинград майданына қатысқан. Зинаида Александрова бірде маған соғыс кезінде хат сұрыптаушы боп жұмыс істеп жүрген кезіндегі қызық оқиғаны айтып беріп еді.

– Жасым 14-те, көптеген жас қыздар жұмысқа азанғы сегізде барып, келесі күнгі азанғы сегізге дейін жұмыс істейміз. Хаттар өте көп. Келетін хаттардың көбісінің мекен-жайлары толық болмайды. Жұмыстың соңына таман сондай хаттарды реттейміз, тиісті жерлерге апарып береміз. Бір күні, күздің қай айы екені есімде жоқ, үш бұрышты үлкен хат келді. Хаттың сыртында «Жамбыл. Дом на дом. Деревянный. 2 кв. Получить отец, мать, сестра. Отец работает в поезд. Полевая почта. Ахмет» деп жазылған. Хатты қасымдағы қыздарға көрсеттім де, былай дедім: «Мына хаттағы «Дом на дом» дегені жолдағы 2 қабатты үй болуы керек. Қайтарда соған соғайық».

– Солай еттік те, үйдің қасына келіп: «Кім Ахметті біледі? Хат бар» – деп, айқайладық. Екінші қабаттан жасы 40-тар шамасындағы әйел түсіп, «Ахмет – менің балам» деді. Хатты бердік, әйел жылап, хатты сүйіп, біздерді үйіне кіргізіп тамақ берді. Сол Ахмет 1946 жылы әскерден аман-есен келіп, бізде жұмыс істейтін қызға үйленді. Тағдыр қандай десеңізші! Зинаида Константиновна қазір де осы әңгімені бір жылап, бір күліп отырып есіне алады. Жасы келсе де, соғыс жылдарындағы қиындықтарды ұмытпаған. «Ұмытпаймын да...» деп көзіне жас алады. Жақсылық ТӘЖІБАЕВ, байланыс қызметінің ардагері. Тараз қаласы.

Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ең ауыр шайқастардың бірі – Сталинград шайқасы. Шайқастың маңыздылығы сонша Сталинград азат етілген күні әлемнің көптеген елдерінен құттықтаулар келді. Соның ішінде Ұлыбритания королінің Сталинград тұрғындарына арналған құттықтауы ерекшеленген. Король өзінің құттықтауымен қоса тарихи құнды қылышты да сыйға тартты. Ұлы Отан соғысы жылдары майдан даласында 60 мыңнан астам ит жауынгерлердің ең сенімді серігі болды. Иттердің қатысуымен 200 мыңнан астам әскери операциялар жүзеге асырылды. 700 мың жаралы жауынгер иттердің көмегінен шайқас алаңынан құтқарылған еді. 303 қаланы минадан тазарту кезінде иттердің үлесі зор болған. Солардың арасында ең танымалы – «Джулбарыс» атты ит. «Джулбарыс» 7 мың мина мен 150 снарядты тауып, қызметі ерекше бағаланды. 1945 жылы 24 маусымда алғаш рет өткен Жеңіс шеруіне итті И.Сталин өзі арнайы алдыртқан. Итке риза болған И.Сталин шеруге шыққан кезде оған өзінің шинелін жапқан. Кейін бұл итке «Ерлігі үшін» медалі берілді. Ал оның иесі жауынгер – әйел Дина Волкац «Қызыл жұлдыз» және «Ұлы Отан соғысы» ордендерімен марапатталды.

Соғыстан кейін жауынгерлерді медаль­ дармен марапаттау қолға алынды. 1956 жылдың өзінде 1 миллион медаль өз иесін тапты. Өкінішке қарай, 400 мың медаль өз иесін таппады. Оған көптеген жауынгерлер­ дің соғыста хабар-ошарсыз кетуі себеп.

толғанған. Одан кейін хабарсыз кеткен. Тек 1944 жылдың басында үйге қаралы хат келген. Нағашы атамның үлкен ағасы Мақажан Тұңғышбаев атам да соғыстан екінші топтағы мүгедек болып оралған. Ол кісі көп жылдар бойы ұжымшарда басшылық қызмет атқарған. Біз – ерлердің ұлағатты ұрпағымыз. Жадыра ЕЛЕУҚҰЛОВА, Тараз қалалық прокурорының көмекшісі, ІІІ сыныпты заңгер. Сарысу ауданы.

РЫ РЛА Ы РС ДА

Ел басына күн туғанда қолына қару алып, қан майданға аттанған ерлердің қатарында әкем Сатыбалды Иманалиев те болған. Ол кісі майданға дейін, яғни, 1939 жылы әскер қатарына шақырылады. Сонда жүргенде-ақ финдермен соғыс басталып кетіп, оған қатысады. Енді елге қайтқалы жатқанда батыстан Ұлы Отан соғысы басталып, әскери полк сонда аттанады. 1942 жылдың аяғына дейін №126 атқыштар полкінің құрамында қанды ұрыс­т арға қатысады. Украинаның Одесса облысының аумағында қатты сұрапыл соғыс кезінде неміс дивизиясының қоршауына түсіп, кеңес жауынгерлерінің үлкен бір тобы тұтқынға түседі. Сол маңда бұрынғы С т а л и н ат ы н д а ғ ы м е к т е п т і н е м і с т е р лагерьге айналдырған екен. 30-35 мың кеңес жауынгерлері осы лагерьде болған. Немістің лагерінде болғаннан соғыс өтінде өлгенің жақсы болар еді деп армандайды екен сонда жауынгерлер. Өйткені мұнда олар жазалаудың небір түрін бастан кешіреді. Итке талату, дүре соғу, шеге қаққан тақтаймен жүргізу, қақаған қыста көк мұз карцерге қамау сынды азапты көрген соғыс тұтқындары кейін кеңес жауынгерлеріне қосылған соң да азапты бастан кешті ғой. Қай соғыс болмасын ұрыс үстінде қапылыста жау қолына түсіп қалу болған. Ал

Берлин операциясы тарихтағы ең үлкен операция ретінде Гиннестің рекордтар кітабына енді. Шайқасқа екі жақтан 3,5 миллион адам қатысты. Операцияны жүзеге асыру үшін 52 мыңнан астам қару мен 7750 танк, 11 мың ұшақ пайдаланылды.

Кеңес одағы 17 жыл қатарынан (19481965 жылдары) Жеңіс күнін тойлаған жоқ. КСРО басшылығы «майдангерлер соғыстың зардабын ұмытып, халық соғыс психологиясынан арылуы керек» деген ұстанымда болды.

Ы Ш Ң Е Д Д Н А І Т Л Ө Ғ С А Ы Ғ Н О С ы т а х ң і т Ахмет (қаз-қалпында)

Ы

КСРО әскеріндегі офицерлердің 80 мыңнан астамы әйелдер еді. Олардың 87-сі Кеңес Одағының Батыры атанды.

сол ұрыстарда жараланып ес-түссіз жау қолына түскен жауынгерлерді бұлай азаптау әділдік емес еді. 1955 жылы тұтқынға түскен жазықсыз жауынгерлердің бәрі ақталды. Ә д і л д і к с а л т а н ат қ ұ рд ы . Соғыстан кейінгі уақытта да талай қиындықты көрген әкеміз есін жиып, сыр бере бастаған денсаулығына қарамастан ко л хо з ш а р у а ш ы л ы ғ ы н а белсене араласты. Көп жыл ферма меңгерушісі, қырман меңгерушісі болып еңбек етті. Қоғам байлығының артуына өзіндік үлес қосты. Өмірінің соңына дейін колхоз гаражында диспетчер жұмысын атқарды. Озипа анамызбен т атутәтті өмір сүріп, 1977 жылы дүниеден ертерек озды. Артында қалған 6 ұл-қыз өсіп жетіліп, үлкен әулетке айналды. Бұл әулеттен бұл күнде 12 немере, 20 шөбере өсіп-өніп, майдангердің қара шаңырағын қасиетке бөлеп отыр. Майданда да, бейбіт өмірде де талай қиындықты бастан кешіп, қасқайып қарсы алған әкеміздің әруағы риза болсын дейміз. Сол соғыста қан кешкен майдангерлердің ерлігіне бас иеміз. Бектемір ИМАНАЛИЕВ. Қызылжұлдыз ауылы, Байзақ ауданы.

Гитлер Сталиннен гөрі кеңестік әйгілі диктор Левитанды сұмдық жек көрген. Тіпті оның басын кесіп әкелген солдатқа арнайы марапат пен 250 000 марка сыйақы жариялаған. Гитлер оны Кеңес одағын жаулап алған кезде бірден ату жазасына бұйырылатын адам ретінде тізіміне бірінші етіп жазған. Бірақ, Гитлердің бұл «арманы» орындалмай, Левитанға Германияның тізе бүккені мен Жеңіс күнін радио арқылы жариялау бақыты бұйырды. Сталинге кеңестік көлік құрастырушылар «Родина» көлігін таныстырады. Қолбасшыға көліктің өзі ұнағанымен, оның атауы ұнамайды. Сталиннің ойынша, «Родина» атауы бар зат ешқашан сатылмауы тиіс болған. Сондықтан көлікке «Победа» деген атау берген. Аталған көліктер Кеңес халқына 50 жылдан астам қызмет етті. Ұлы Отан соғысы әйгілі тарихи қолбасшы Әмір Темірдің қабірін қазғаннан кейін бір күннен соң басталды. Қолбасшының қабірін қазатын кезде діни сенімдегі адамдар ғалымдарға қабірді қазбауын өтінген. Егер оны қазса, соғыс басталуы мүмкін екенін де ескерткен. Ғалымдар бұл сөзге иланбай, 1941 жылы 21 маусымда қабірді қазады. Арада 1 тәулік өтпей жатып Ұлы Отан соғысы басталды. Ұлы Отан соғысының тарихында екі Гитлер болды. Немістерге қарсы соғысқан кеңестік бір солдаттың фамилиясы да Гитлер болатын. Кейін оның Гитлер деген фамилиясы Гитлев болып өзгертілген деген деректер бар. Мәскеуді жаулап алмақ болған немістер кеңестік ғалымдарды «ақымақ» санаған. Себебі, кеңестік ғалымдар жасаған Мәскеу қаласының картасынан Кремльді іздеген немістер оны картадан тапқанымен, шынайы өмірде таба алмайды. Әсіресе, немістің бомбалаушы ұшақтарының ұшқыштары Мәскеуді бомбалаған кезде Кремльді таппай, әуреге түскен. Тіпті, оның бар екеніне сенімсіздік танытқан. Қаланың төбесінен қанша барлау жұмыстарын жүргізсе де Кремльді таба алмайды. Кейіннен белгілі болғанындай, Кеңес үкіметі жаудан қорғану үшін Кремльдің күмбездерін қара түске бояп, оның мұнараларын өртенген кейіптегі үйлер тәрізді етіп декорациялаған. Кремльге жақын барлық ғимараттар да бомбадан кейінгі ғимарат қалдықтары тәрізді түспен боялады. Осылайша, кеңестік ғалымдар мен архитекторлар Кремльді сақтап қалған еді. Әзірлеген: Шынар САҒИЕВА, «Ақ жол».

8

www.akjolgazet.kz

9 мамыр, 2015 жыл

əңгімесіін баласы баласы Əсіресе, есте қалғаны – Қамызай апа. Ол кісі əңгімесін тып келетіндей тап қазір үйден шығып кетіп, əне-міне қайтып й дəмдеп айтушы еді. «Өлді» деуге аузы бармайды. «Айқұлжан ұялшақтау еді. Орыстың бір қызына үйленіп алып, үйге келуден қорқыңқырап жүрген шығар. Келін орыс болса да мейлі, ұрыспаймын. Осыдан үйге келсін, қазақша сөйлеуді өзім-ақ үйретіп алам» деп айтқан əңгімесіне шынымен сеніп қалатынбыз. «Қызым, немерелерім кімге тартты екен? Атын кім деп қойды екен?» деп қадала қарағанында айтарға сөз таппай, сасқалақтап, қара терге түсетінмін. Апайдың онымен шаруасы жоқ, «Мына малдың Айқұлым келгенде керегі болар, біразын тойға соярмын деп байлап, семіртіп отырмын» дейтін жайбарақат қана. Кейін ол кісінің үйінің көктемде ыза теуіп, қабырғасы жарылып, құлап қалу қаупі төнді. Сөйте тұрса да ол жерден совхоз салып берген жаңа үйге əрең көшті. «Айқұлым мен Қасқабай (күйеуі) түнде келіп қалса, мені

Күтумен өткен ғұмырлар

Сол бір сұрапыл жылдары Мойынқұм ауданындағы Коминтерн (қазіргі Биназар) ауылынан да соғысқа көптеген азаматтар бірінен соң бірі аттанып жатты. Бала кезімдегі сол бір көріністер əлі есімде. Мектепке алғаш барған жылым. Бибіш əжем неге екенін білмеймін, кеш батса-ақ егіле жылаумен болады. Кейін есім кіре түсіндім, сөйтсем, ол кісі Дүйсенбай, Сарыбай, Нұржаубай атты үш ұлын бірдей майданға аттандырған екен. Екі ұлы от ортасынан оралмады ақыры. Үлкен ұлы Дүйсенбай соғысқа кетерінен бір ай ғана бұрын үйленген екен. Келіншегі жары соғыстан қайтпаған соң, көрші ауылға басқа біреуге тұрмысқа шығып кетіпті. Міне, осының бəрі жанын жегідей жеп, əжеміз көз жасын көлдей төгеді екен. Күні бойы ыңылдап, əн секілді бірдеңелерді айтып, көкірегі қарс айырыла күрсінумен болатын. Кенжесі ғана жаралы болып, елге оралған. Біздің көшеміздің бойында тағдыры əжеміздікіне ұқсас тағы біраз жалғызбасты кейуаналар тұратын. Балалықпен түсінбей «Бұлар неге жалғыз тұрады?» деп таңғалатын едім. Ойнап жүріп үйінің төңірегіне барсам, əлгі апалар «Неге келдің? Əлде, бір жақсы хабарың бар ма?» деп кəдімгідей елеңдеп қалушы еді. Неге өйтеді, түсінбеймін. Мұның жайын сұрасам, апам «Е, балам, кейін түсінерсің. Барлық қарғыс «пəшеске» болсын» дейтін екіұштылау жауап қатып. Кейін бойжетіп, оқу бітіріп, еңбекке араластым. Сол кезде бəрін түсіндік қой. Жалғызілікті кейуаналарды «қызыл əскер отбасы» деп қамқорлыққа алатын едік. Оқушылардың «тимуршылар» командасын құрып, оларға көмекке де барып, отын-суын əзірлеу, үйлерін əктеп беру, ауласын қоқыстан арылту, қораның қиын ою секілді жұмыстарды атқаратынбыз. Балалар сол жұмыстың бəрін де ынтамен кірісіп, тез-ақ аяқтайтын. Сол кезде мен де апалармен шүйіркелесе əңгімелесіп қалатынмын.

Жуандық ата өте бауырмал, балажанды кісі еді. Ауылға келгенінде Байқошқар атамның үйіне, болмаса біздің үйге түсіп, қонып жүрді. Бір көзі шыны еді. Ұйықтағанда сол шыны көзі жабылмайды. Мұны көріп, өңкей майда бала, «Əне, қара, өтірік ұйықтап жатыр, бізді алдап», – деп басында тұрып алып шулаймыз. Біздің шуымыздан оянып кетіп, «Өй, өңкей шуылдаған неме, кетіңдер!» деп түре қуып тастайды. Біраздан соң есіктен сығалап ол кісінің қорылдап ұйықтап жатқанын көріп, қайта шуылдасамыз. Жөкең біздің өзіне ұйқы бермесімізге көзі жетіп, орнынан тұрып кетеді. Ұрыспайтынын білем. «Ата, соғыс туралы айтыңызшы» десем, «Балам, соғыс ойыншық емес. Құр босқа түсіңнен шошып жүрерсің» деп ештеңе айтпайды. Жалпы соғыс туралы айтуға құлқы да болмайтын. Сонда да мен: – Ата, соғыста болдыңыз, ең болмаса жарақат алғаныңызды, жаудан қорыққаныңызды айтып беріңізші, – деп сұрап қоймаймын. Сондайда: – Соғыс туралы сендердің көріп жүрген киноларың шылғи өтірік. Неміс ақымақ емес қой! Немісті біз санымыз көптігімізбен жеңдік, – дейтін де қоятын. Елдің аузында Жуандық көкем – батыр! 1970 жылы Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 25 жылдығына орай «Азаттық (Осбовождение)» фильмін теледидардан көрсете бастаған-ды. Сол киноның Курск иініндегі шайқасқа қатысты бөлімін көріп отырып: – Міне, мынау шын соғысқа ұқсайды, – дегені бар атамыздың. Осыны пайдаланып сұрақтарымды қайта қоя бастадым. Сонда айтқан əңгімелері мынадай еді. ОЙНАЙМЫН ДЕП ОТ БАСТЫМ...

– Жалпы мен соғыста бұғып қалған емеспін.

таппай қалады ғой» деп кешке барып, үйін қарап, есігінің құлпын ашып кіретін. Көршілеріне «Олар келе қалса, бірден маған айтыңдар, сүйіншіге берер танам да дайын» деп ескертуден де жалықпайтын жарықтық. Бертінде өзімізбен көрші тұрды. Жетпісінші жылдары тұңғыш ұлымды босанғанымда, кеудеше мен тақия алып келіп сыйлап тұрып: «Қызым, мыналарды немерелеріме алып едім. Ендігі олар өсіп кеткен болар», – дегені де есімде. Ешқашан да жылап-сықтаған емес. Өле-өлгенінше ұлын үлкен үмітпен күтті. Нашарлап жатып та ет жақындарына малының санын айтып, үйін табыстаумен болды. «Айқұлым келгенде айтарсыңдар» деп жатты. Ол кезде жастаумын ғой, бұған онша мəн бермеппін. Қазір арада қырық жылдан астам уақыт өтсе де, сол Қамызай апаның үміт пен сенімге толы сөздері есіме оралғанда, кəдімгідей жүрегім сыздайды. Ауылымыздағы Мəніш, Дəріш, Алтынбала, Əзине, Қараəкпелердің (біразының есімдерін ұмыттым, əруақтары кешірсін) барлығы да бүкіл ғұмырын тап осы Қамызай апа секілді соғыстан қайтпай қалған ұлдарын зарыға күтумен, армандап, қиялдаумен өткізген еді. Асыл аналар бұл күнде қатарымызда жоқ. Алайда олар – 41-інші жылғы келіншектер əр кезде де біздің жадымызда, жүрегімізде сақтала бермек. Гүлсім НҰРЖАУБАЕВА, зейнеткер, ұстаз. Жаңажол ауылы, Шу ауданы.

ӘКЕМІЗДІ МАҚТАН ЕТЕМІЗ Ел басына күн туған осындай қиын шақта əкеміз Жазыбай Байшонов та 19 жасында майданға аттаныпты. Əкеміз 1922 жылы Бостандық ауылында дүниеге келіп, жастайынан ата-анасынан айырылып, 4-сыныпқа дейін балалар үйінде тəрбиеленіпті. Атаанадан жалғыз қалған əкеміздің кіндігінен 12 ұл-қыз өссе, бұл күндері олардан 40-тан аса ұрпақ тарап отыр. Бір өкініштісі, біз бала кезімізде де, жастық шақта да əкемізден қанқұйлы соғыс жайлы, қай жерлерде, қай майдандарда шайқасқаны туралы сұрамаппыз. Əкеміздің өзі де сұм соғыс жайлы көп ашылып айта бермейтін. Алда-жалда сұрай қалсақ: «Соғыс деген өмір мен өлімнің арасындағы шайқас, соғысқа араласу – ол ажалға бару» дейтін күрсіне отырып. Құдай енді сендерге сұм соғысты көрсетпесін деп тілейтін. Қаратау қалалық қорғаныс істері жөніндегі біріктірілген бөлімнен алынған мəліметтерге жүгінсек, əкеміз майданға 1942 жылдың мамыр айында 6 гвардиялық атқыштар полкінде пулеметші бола жүріп, кіріпті. Бұдан кейін кескілескен ұрыстарға қатысып, сан мəрте ажал аузына барыпты. ...Бір жолы Жеңіс күніне арналған мерекелік дастарханда сол кездегі Аққұм орта мектебінің директоры, марқұм Əбілəш Нысанбеков көкеміз екеуінің майдан естеліктері жайлы айтқан əңгімесінің куəсі болдым. Əкеміз сол сұрапыл 1942 жылдың желтоқсан айында 25-гвардиялық атқыштар полкінде бір селоның сыртындағы қалың орман шетінде немістермен болған сұрапыл шайқасқа қатысқан. Біздің жауынгерлер ұзына бойы терең траншеялар қазып, қару-жарақ, оқ-дəрілерін сайлап, жаудың келуін күтіп жатқан. Бір кездері жаудың да қарасы көрініп, танкісі бар, жаяу əскері бар, шеп құрып жатқан Кеңес əскеріне қарай бет алған. Кескілескен ұрыс басталып та кеткен. Жау жақтан – қарша бораған оқ, жарылған снарядтар. Небір үлкен талдар түбімен қопарылып құлап жатыр. Фашистер атқылаған оқтың көптігі сонша ағаш бұтақтары баудай қиылып түсіп жатыр. Атылған оқ пен жарылған снарядтың даусынан құлағымыз тас болып бітеліп қалды. Траншея бойындағы жауынгерлер бірінен кейін бірі оққа ұшып, снаряд жарықшағынан жер құшуда. Жауынгерлердің қатары əбден сиреді. Жанымда жауға қарай пулеметтен оқ жаудырып жатқан ағайынды екі татар жігіті бар еді. Олардың да пулеметінің үні өшті. Қарасам, екеуі де оққа ұшып, пулеметті құшақтай құлапты. Осы шайқаста мен де аяғымнан жараланып, əскери госпитальға түстім.

«Қырық жыл қырғын болса да ажалды өледі» деген рас екен, кескілескен осы шайқаста екі жүзден аса жауынгерден небəрі 11-12 адам ғана қалыпты. Əкеміз жаумен айқасқан сұрапыл соғыста тізе қосып бірге жүрген майдандастарынан күн сайын айырылып, оларды жер қойнауына өз қолдарымен тапсырудың қаншалықты ауыр екенін жүрегі қарс айырыла отырып еске алушы еді. Госпитальдан емделіп қайтқаннан кейін ол 245 сапёрлар батальонының құрамында шайқасқа қатысқан. Соғыс кезінде сапёрлардың міндеті аса ауыр, əрі мейлінше қауіпті екен. Өйткені, олар Кеңес əскерлері шабуылға шыққан кезде олардың алдын жасырып көмген жау миналарынан тазартып отырған. Кейде, тіпті жау оғы борап тұрған кездің өзінде жол бойларында, болмаса үлкен көпірлерде Кеңес танкілерінің, зеңбірек сүйреген техникалардың алдын миналардан тазалауға тура келеді екен. Осындай кездері сəл қателіктен мина жарылып, кеудесі бір жақта, аяғы бір жақта шоршып жатқан қаруластарыңды көргенде жаның түршігеді дейді. Бірақ, қазақ «Үш күннен кейін көрге де үйренесің» деп бекер айтпаған екен, бұл көрініске де еттері үйреніпті. Осындай бір кезекті шайқаста əкеміз 1943 жылдың

Жерлестерден Сəду Шəкіровті бөле-жара айтуға болады. Ол момын еді, шабуылдың алдында «наркомдық» спирт берді. Жаңадан келген жауынгерлер оны бірден ішіп алады. Ал соғысқа кіріп жүрген, еті үйреніп кеткен жауынгерлер: «Текке оққа ұшып жүрерміз» деп ішпейді. Əлгіндей «үлестерінің» бəрін жиып жүріп, соғыс арасында болатын демалыстарда бір-ақ ішеді. Кімдердің осылай істейтінін білемін ғой. Олардың спирттерін байқатпай ұрлап алып қоямын. Содан Сəдуге 50 грамм берсем болды, мас боп қалады. Арақ көтере алмайды. Орыстар жоғалған арақтарын Сəдуден көріп «Ах, ты украл?» деп оған тарпа бас салады. Мен барып арашалап аламын. Себебі, менен бəрі де кəдімгідей қаймығатын. «Оттан», «судан» – айып батальонынан аман-сау шығып, орден, медаль алу екінің біріне бұйырмаған.

Өте ержүрек азамат еді. Аңдаусызда оққа ұшты, байғұс. Соның айтуымен, бір күні біздің əскер шабуылға шыққанда, күрегімді қолыма алып араласып кеттім. Қоянқолтық ұрысқа түстік. Біздің офицерді неміс солдаты астына басып жатқанын көріп қап, күрегіммен фрицтің басын қауындай айырып, офицерді құтқарып алдым. Мен құтқарған офицер капитан шенді, рота командирі екен. Шабуылдан соң менімен сөйлесіп, жоғары жаққа хат жазып, мені өз қарамағына алды. Əрі «Ерлігі үшін» медаліне ұсынды. Бұл маған берілген алғашқы награда еді. ТӘУЕКЕЛ Бір күні полкті сапқа тұрғызып, барлау бөліміне еріктілерді таңдайтынын хабарлады. Мен бірінші болып шықтым. Сол кезде сапта тұрған қазақ жауынгерлері: – Байғұс-ау, өлім аузына өз еркіңмен басыңды тіккенің не? Қатарда жүре бермейсің бе? – деп сыбырлады. Оларға: – Ажалың жетсе қарап тұрып өлесің, менің қандай тозақтан келгенімді білмейсіңдер ғой. Қорықсаңдар, тыныш тұрыңдар, – дедім. Екінші болып Павел деген беларусь жігіті шықты. Павел ірі денелі, өте күшті жігіт еді. Барлауға шыққанда, артық қару-жарақ пен оқ-дəріні соған артып қоямыз. Азамат мыңқ етпейтін.

СӘДУ ҚАЛАЙ БАТЫР БОЛДЫ? Днепрден еріктілердің қатарында бірге өттік. 30 адамнан арғы бетке, ішімізде жаралылары да бар, 14 адам өттік. Немістер өзен бетіне прожектор жағып, ағып бара жатқан бұтақты да атқылайды. Мен бір бөренені құшақтап жеке өттім. Арғы бетке өткен соң жиналып, ақылдасып үшке бөлініп, жауға үш жақтан қолдағы бар қарумен атқылап, «уралап» лап қойдық. Немістер ə дегенде қоршауда қалдық деп ойлап, шегініп кетті. Біз бары-жоғы бес-он минуттай соғыстық. Сол уақыттың ішінде біз салған «коридор» арқылы сақадай сайланып тұрған бір полк əскер түгел өзеннен өтті. Барлауға барып жүріп үйреніп қалғанмын, біздің ұрыс осымен бітті деп іздеп жүріп, офицерлер блиндажын тауып алып, неміс арағына тойып алып, мас болып қалыппын.

АЛҒАШҚЫ ЖАРАҚАТ Бір хуторды таңертеңнен кешке дейін бес рет шабуылдап əзер алдық. Бір үйдің алдында арбаға жегілген қос ат тұр екен. Аттың біреуінің бір аяғын снаряд жұлып кетіпті. Екінші ат жұлқынғанымен, бір аяғынан

наурыз айында қолынан жарақаттанып, екінші мəрте госпитальға түскен. Бұдан кейін майданға қайта оралып, 389-атқыштар дивизиясының құрамында болған. Соғысты аяқтап, елге 1946 жылы бір-ақ қайтқан. Əкем айтатын: осы сұм соғыстың кесірінен қаншама боздақ қыршынынан қиылды. Мен де солардың бірі болып, жау оғынан қаза табуым мүмкін еді. Бірақ, көрер жарығым бар екен, майданда екі рет жаралансам да елге аман-есен оралдым. Тəңірімнің бұл да бір маған берген сыйы шығар, өмірдің қызығын көрсін, ұрпақ таратсын деген болар. Көзі тірі болғанда əкеміз биыл 93 жасқа келер еді. Сұрапыл соғыста жау оғына арқасын бермей, кеудесін тосқан нар тұлға майдангер əкемізді ұрпақтары ешқашан ұмытпайды жəне мақтанышпен еске алады. Өйткені, сан мыңдаған жауынгерлер сияқты Отан үшін от кешіп жүріп Ұлы Жеңісті жақындатуға үлес қосты, келер ұрпаққа бейбітшілік пен бақыт сыйлады. Соғыстан кейінгі бейбіт өмірде əкеміз өзінің бүкіл саналы ғұмырын, қажыр-қайратын ел экономикасын өркендетуге арнады. Дəлірек айтсақ, өзі еңбек еткен «Бостандық» жəне «Аққұм» кеңшарларының егін жəне мал шаруашылығын дамыту ісіне сүбелі үлес қосты, бел шешпей еңбек етті. Əкеміздің бойындағы тағы бір қасиет, егін алқаптарына арықты қалай тартуды, суды қалай шығаруды өте жақсы білуші еді. Ол кісінің тартқызған арықтарында алқапқа су шықпай қалу, болмаса су бетімен кетіп ысырап болу деген болмайтын. Бойында дихандық қасиеті де бар еді. Тіпті, зейнетке шыққаннан кейін де əкеміз шаруашылық басшыларының қолқа салуымен 5-6 жыл бойы 100 гектар арпа-бидай егіп, олардан жоғары өнім алып беріп отырды. Зейнетке шыққаннан кейін бір жылдары жоғары білімді гидротехник маманы өз жұмысын алып жүре алмағаннан кейін ол жұмысты шаруашылық басшыларының қоярда-қоймай сұрануымен əкеміздің атқарғаны да есімізде. Ұлы Отан соғысының ардагері əкеміз Жазыбай Байшонов неміс фашистерімен болған ұрыстарда көрсеткен ерлігі үшін бірнеше медальдармен жəне «Екінші дəрежелі Ұлы Отан соғысы» орденімен марапатталған. Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдық мерекесінде біздер, ұрпақтары, майдангер əкемізді мақтанышпен еске алатын боламыз. Мұхаметілда ЖАЗЫБАЙҰЛЫ. Аққұм ауылы, Талас ауданы.

Ол кезде дала госпиталы деген болды. Соғыс өткен жердегі жаралы жауынгерлердің жарақатын таңып, ішкі госпитальға жіберіп, өлгендердің «капсуласын» жиып алып, «бауырластар зиратына» тездеп жерлеп те кетеді. Уақыт тапшы. Соның кесірінен ес-түссіз жатқан талай жауынгер «тірідей» көміліп кетті ғой, – деп атам мұңайып отырып қалды. Жарығым бар болуы керек, санитарлар келгенде су сұрап жатыр екенмін. Екі айдан соң есімді госпитальда бір-ақ жидым. Бұл уақыт аралығында не болып, не қойғанын білмеймін. Сау-тамтық жерім жоқ. Екі қол екі жерден, екі аяғым екі жерден, екі жағым, қабырғаларым сынған екен. Сегіз ай госпитальда емделіп, ақырында соғысқа жарамсыз болып шықтым. Айнаға қарасам өзімді – өзім танымаймын. Мына түріммен мен кімге керекпін деп, елге қайтудан бас тарттым. Мені ес-түссіз жатқанда, жаны қалмай күткен Зоя есімді хохол қызы бар еді. Сонымен дəм-тұз жарастырдым. Ол бірде: – Қанша айтқанмен, сенің еліңде соғыс болған жоқ. Ол жақтағы жағдай бұл жақтағыдан əлдеқайда жақсы, сенің еліңе кетейік, – деп қоймай көндірді. Зояны ертіп елге оралдым. Елге келген соң, аудандық ДОССАФ-тың бастығы болдым. Зоя апаң ауруханада медбике болды, – деп əңгімесін аяқтады. Зоя апамыз туралы сұрап едім, еш нəрсе айтпады. Кейін естідім. Зоя апамыз аурухананың асханасынан жуынды əкеп, шошқа баққан екен. Оның етін өздері жемей, базарға шығарып сатып пұл етеді екен. Бір күні Бітен атам інісінің үйіне барып, аттан түсіп жатса, көршісі: – Қария, «ақ қойдың» етін жеуге келдіңіз бе? – деп кекетеді. Бұл сөзді естіген атам үйге кірмей атына қайта мініп кетіп қалады. Арада қатынаған біреуден: «Ана қатынын

ЖУАНДЫҚТЫҢ ӘҢГІМЕЛЕРІ

Шабуылға шыққанда, ылғи алдымен ұмтылдым. Бірақ бірде-бір шабуылда бір жерімді жаңқа жыртқан емес. Соғыстың алғы шебіне кештетіп келіп орналастық. Мені түнгі кезекшілікке қойды. Түнде күзетшілерді аралап келе жатсам, Шовтис деген эстон жігіті кезекшілікте екенін ұмытып, пулеметін құшақтап ұйықтап қалыпты. Ал пулеметшілер күзетке кезектесіп тұрып, түнде ұйықтамауы керек. Жастығым ғой, қорқытайын деп, винтовкамды құлағының түбіне, жерге тіреп қойып тарс еткізіп атып жібердім. Сол-ақ, əлгі жігіт шошып оянып, қапелімде не болғанын да түсінбей, пулеметін қолына алды да, бей-берекет ата бастады. Заматта ұрыпжығып, пулеметін қолынан əзер ажыратып алдым. Демде «айрықша бөлімнің» адамдары келді де, оның қолын артына қайырып, бір жаққа алды да кетті.

– Біздің шебімізді немістер біліп қойды! Неге оқ аттың? – десе эстон жігіті жұмған ауын ашпайды. Қарап тұрмай, оның ұйықтап қалғанын көріп, қорқытпақ болып, алғаш оқ атқанымды айтып салдым. Содан əлгі сайрасын: – Бағаналы бері кім екенін білмей отыр едім. Міне, осы солдат шұлғауын винтовкасына байлап алып, арғы бетке кетіп бара жатқан соң артынан аттым. Қашып құтыла алмасын сезіп қайтып келді. Енді маған жала жауып жатыр, – деп. Əлгінің айтып тұрғаны шылғи өтірік. Ол кезде азиаттарға сенім жоқ. Содан өзімді қамап тастады. Елден бірге келген жауынгерлердің бəрі сұрақтың астында қалды. «Шыныңды айт, бəрібір ату жазасын аласың», – дейді. Менің бірде-бір жауабыма сенбейді. Ұзақ ұстады. Сөйтсем, əскери комиссариат арқылы менің туған күнімнен бастап тексеріпті. Өмірбаянымнан еш шикілік таппаған, бірақ. Əлі де оң-солын білмес жаста екенім ескерілді ме, мені айып батальонына жіберді. Ол жер – нағыз тозақтың төрі. Алғы шепте траншея, окоп қазып жатасың. Қолыңда сапер күрегінен басқа түк жоқ. Табан астында шабуыл басталады. Жатқан орныңды тереңдете қазып бұғып жатасың. Басыңды көтерсең неміс те, біздің əскер де атады. Сол кезде бір лейтенантпен таныстым. Ленин ордені бар екен өзінің. Мұнда бір əйел үшін жаламен түсіпті.

айырылған атты алып кете алмай əуре. Арба үстінде екі шабадан жатыр.

– Мина қойып кеткен, – деп сержант ешкімді жібермей тұр екен.

– Ой, барлауға барғанда талай минаны көргенмін, – деп бардым да, бір шабаданды ашсам, онда неміс офицерінің киімі мен пистолеті бар екен. Оларды алып сержантқа бердім де, екіншісін аштым. Іші тола ром, коньяк, неміс арағы, шұжық, печенье, конфет. Біз мұндай байлықты өңіміз түгілі, түсімізде де көрмегенбіз.

– Ей, жігіттер, өлсек те, бір тойып өлейік, келіңдер, – дедім. «Ой, улап кеткен шығар» – деп, ешкім жақындамады. Қолымды бір сілтеп, конфет-печеньеден ауыз тиіп, шұжықтан кесіп алып, неміс арағын ішіп, мəз-мейрам болып отырғанымда, дəл жанымнан снаряд жарылды. Жарықшағы кеудеме қадалып, бір-ақ сəтте мүшкіл болдым да қалдым. Сонда да есімнен айырылмадым. Мені госпитальға жіберді. Кейін білсем, немістердің бір миномет расчеті шегініп үлгермей, ескі диірменге жасырынған екен. Менің мəз-мейрам болып отырғаныма ыза болып, бір мəрте залп беріпті. Госпитальда екі ай емделдім. Жарақатым қара қотыр бола бастағанда, өз бөлімшеме бару үшін қашып кеттім. Себебі госпитальдан шыққандарға əр түрлі разнарядка беріледі. Өз бөлімшеңе түспей қалуың да мүмкін. АС-СУСЫЗ ҚАЛЫП... Бір күні дала асханасына бомба түсіп, ас-сусыз қалдық. Тылдан жаңа асхана келгенше үш күнге деп құрғақ тамақ берді. Қолға тиген соң қоямыз ба, онымызды бір-ақ күнде тауысып қойып, аш қалдық. Сонан соң барлаушылар командиріне барып, немістің тылынан азық-түлік əкелейін деп рұқсат сұрадым. Себебі біздің əскер алға жылжып келе жатқан кез.

– Таңғы тексеруге үлгермесем, «қашып кетті» деп қабылдаңыз. Қарап отырып аштан өлеміз бе? – дедім. Командир ойланып отырып рұқсатын берді. Үстіме немістің шинелін киіп, автоматын асынып

(эссе) жолға шықтым. Арада шағын өзен бар екен. Сал жасап, арғы бетке өттім. Бір деревняға барып, көшемен келе жатқанымда қиылыстан патрульдік күзеттегі үш неміс солдаты шыға келіп, «халт» деп автоматтарын кезене қалды. Үшеуін де атып тастауға үлгерем, бірақ мылтық даусы шықса, ол жерден құтылып кету еш мүмкін емес. Прожектор салып, қоян сияқты əп-сəтте-ақ ұстап алады. Сол уақытта сасқанымнан тапқан амалым – өтірік мас бола қалып, қисалаңдап барып біреуінің иығынан бір түйдім де, қарқылдап күліп, өлең айтып бұрылысқа түсіп кеттім. Əлгі үшеуі аң-таң болып тұрып қалды. Əлі күнге қандай өлең айтқанымды білмеймін...

– Ой, ата, сіз де соғады екенсіз өтірікті! Қазақша өлең айтқан боларсыз, дəу де болса. Өйтсеңіз кім екеніңізді сол сəтінде-ақ біліп қоймай ма? – деймін.

– Е, қарағым-ай, неміс əскерінде неше түрлі ұлт өкілі болды. Олар бір-бірінің тілін қайдан білсін! Орысша айтпағаным айдан анық, – деп əңгімесін жалғастырды атам.

– Жарық жанып тұрған шеткері үйге кіріп барсам, шал-кемпір екен. Мені көріп зəрелері қалмады. Ол кезде Власовтың əскерінде азиялықтар да болды. Олар қатыгез еді. Менің түріме қарап солардың бірі деп қалса керек. Сырт киімімді шешіп, ішкі киімімді көрсетіп, совет жауынгері екенімді айтып, біраздан бері аш отырмыз дедім. Сонда ғана барып қариялардың көңілдері орнына түсіп, зыр жүгіріп жүріп біразға жетерліктей азық-түлік дайындап берді. Рахметімді айтып кері қайттым. Таңғы тексеруге үлгердім, əйтеуір. «НАРКОМНЫҢ» СПИРТІ Мен екі бірдей жауынгерлік «Қызыл жұлдыз», Ленин ордендерін, «Ерлігі үшін» медалін алып үлгергенімде, полк бойынша бір майорда ғана жауынгерлік «Қызыл жұлдыз» ордені болды. Оның өзін ол Азамат соғысында алған.

Кешке штабтан келген генерал тірі қалған еріктілерді сапқа тұрғызғанда, мен аяғыма тұра алмадым. Сол себепті «Ерлігі үшін» медалін ғана алдым. Қалғандары, өлісі бар, тірісі бар жоғары наградаларға ұсынылды. Сəду де осы жолы «Кеңестер Одағының Батыры» атағын алды. «Ерлігі үшін» медалі – менің соғыстан алған ең соңғы наградам. (Жазушы Дулат Исабековтің «Бозжорға» атты кітабында «Талас жігіті» деген хикаясы бар. Сонда жазушы Сəду Шəкіровтің сөзі арқылы Жуандық Сүгірəлиев жөнінде былай баяндайды: «Нағыз батыр деп Жуандықты айтса болады. Оның қайнаған соғыс кезінде мен жақсылығын, көмегін де көп көрдім. Днепр өзенінен жауынгерлердің алды болып бірге өттік. Өте өжет, намысшыл, батыл жігіт болатын. Осы Жуандықтың қорқып-пысқанын көрген емеспін. Қайта қасындағы біздерге ісімен де, сөзімен де күш-қуат беріп, жауға қарсы қайрап отырудан танбайтын» (Ү. Б.). ЗОЯМЕН ҚАЛАЙ БАС ҚОСТЫМ? НЕМЕСЕ ЕКІНШІ ЖАРАҚАТ Батыс шекараға келіп қалғанбыз. Тапсырмамен немістерден «тіл» əкелу керек, əрі алғы шептің штабынан бір планшетті қолға түсіру керек, барлауға он төрт жауынгер жолға шықтық. Түн қараңғылығымен алғы шептің штабын тауып алып, «часовойларды» жоюға Павел екеуміз бардық. Оларды жойған соң, ішке кірдік. Үш офицер карта ойнап отыр екен. Сейфтегі бар қағаздарымен қоса офицерлерді де сыртқа алып шықтық. Жолда екі офицердің көзін жойып, біреуін ары қарай алып кетті.

– Таң алакеуімде екі шептің ортасына шыққанда артыма қарасам, бір неміс «часовойы» ары-бері қараңдап жүр екен. Неге екенін қайдам, басыма «Ертең шабуылға шықсақ, сол неміс мені атып өлтіреді» деген ойдың келе қалғаны. Сол мұң екен, автоматтан ұзақ бір «очередь» бердім. Бұл тұста немістердің минометшілері де бар болып шықты. Атқылап берді. Шаршылап атқылағанда снарядтың жарылысынан еш нəрсе білмей қалдым. Сол күні біздің əскер шабуылдап алға ілгерілеп кетіпті.

қоя берсін, егер қоя бермесе менің бетімді көрмесін», деп сəлем айтып жібереді. Зоя апамыздан бір қыз бар екен. Ағасының сөзін жерге тастай алмай, Зоя апамыздан ажырасыпты. Көргендер: «Зоя жақсы адам еді, үйіне барған кісіні үлкен-кіші демей, асты-үстіне түсіп күтетін», деседі. Бұдан кейін Жуандық атам екінші рет үйленіп, екі қыз, екі ұлы болды. Ұлдары – Мұрат, Бақтияр. Олардан тараған ұл-қыздар да бар. БАТЫР ДЕСЕ, БАТЫР... Жөкең аудандық ДОССАФ-тың бастығы болып тұрғанда, əкем аудан-ауылда су суғарып жүреді екен. Бірде ауылға келгенінде Жуандық атам: «Сенің осылай ебіл-дебіл болып егін суғарып жүргеніңді көргенімше, өлгенім артық» – деп қоймай аудан орталығына алып кетіпті. Жуандық атамыз қалай мақтасақ та тұратын адам еді.

– Ата, сізді елдің бəрі батыр дейді. Ендеше, неге сізге Кеңес Одағының Батыры атағын бермеді? – дегенімде: – Əй, қарағым-ай, мен тұрмақ Бауыржан Момышұлына да ол атақ бұйырмады. Жолы болған қазақтар алады ғой, – дейтін. Бізден жасы үлкендер: «Соғыстан келгенде Жуандық қолбасшыдан алған, өзінің аты ойылып жазылған (именной) қылышымен келді. Біреулердің айтқан сөзі ұнамай қалса, сонысын жалма-жан қынабынан суырып ала қоюшы еді. Адамның зəре-құтын алатын, сөйтіп» деседі. Бүгінде ол қылыштың қайда қалғанын білмейміз. Көргендерге – ақиқат, бізге – аңыз. Қанды қырғында қаһармандық танытып, Алтын жұлдызсыз-ақ батыр атанған атамыз Жуандық Сүгірəлиев елге аман-есен оралып, 1975 жылы 51 жасында қайтыс болды. Үмітəлі БІТЕНОВ. Тамабек ауылы, Талас ауданы.

9 мамыр, 2015 жыл

ЖАРНАМА Жоба Діни қызмет саласында мемлекеттік көрсетілетін қызметтер регламенттерін бекіту туралы «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» 2013 жылғы 15 сəуірдегі Заңына сəйкес Жамбыл облысының əкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ: 1. Қоса беріліп отырған: 1) «Ғибадат үйлерін (ғимараттарын) салу жəне олардың орналасатын жерін айқындау туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті; 2) «Үйлерді (ғимараттарды) ғибадат үйлері (ғимараттары) етіп қайта бейіндеу (функционалдық мақсатын өзгерту) туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті бекітілсін.

2. «Жамбыл облысы əкімдігінің сəулет жəне қала құрылысы басқармасы» заңнамада белгіленген тəртіппен: 1) осы қаулының əділет органдарында мемлекеттік тіркелуін; 2) осы қаулының мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он күнтізбелік күннің ішінде оны ресми жариялауға мерзімді баспа басылымдарында жəне «Əділет» құқықтық-ақпараттық жүйесіне жіберуді; 3) осы қаулының Жамбыл облысы əкімдігінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Қосымшаға сəйкес Жамбыл облысы əкімдігінің кейбір қаулыларының күші жойылды деп танылсын.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау облыс əкімінің бірінші орынбасары Б.Орынбековке жүктелсін.

5. Осы қаулы əділет органдарында мемлекеттік тіркелген күннен бастап күшіне енеді жəне оның алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Облыс əкімі

К.Көкрекбаев Жамбыл облысы əкімдігінің 2015 жылғы « » № қаулысымен бекітілген 1 - қосымша

«Ғибадат үйлерін (ғимараттарын) салу жəне олардың орналасатын жерін айқындау туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті 1. Жалпы ережелер 1. «Ғибадат үйлерін (ғимараттарын) салу жəне олардың орналасатын жерін айқындау туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызметі (бұдан əрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет).

2. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті Жамбыл облысы əкімдігінің сəулет жəне қала құрылысы басқармасымен əзірленген.

3. Мемлекеттік көрсетілетін қызметті Жамбыл облысы əкімдігінің сəулет жəне қала құрылысы басқармасымен (бұдан əрі – көрсетілетін қызметті беруші) көрсетіледі. Өтінішті қабылдау жəне мемлекеттік көрсетілетін қызмет нəтижесін беру көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесімен жүзеге асырылады.

2. Мемлекеттік қызметті көрсету тəртібі 4. Мемлекеттік қызметті көрсету мерзімі: 1) құжаттар топтамасы тапсырылған сəттен бастап – күнтізбелік 30 (отыз) күн; 2) құжаттар топтамасын тапсыру үшін күтудің рұқсат етілген ең ұзақ уақыты – 30 минут; 3) қызмет көрсетудің рұқсат етілген ең ұзақ уақыты – 30 минут; 5. Мемлекеттік қызметті көрсету нысаны – қағаз түрінде.

6. Мемлекеттік қызметті көрсету нəтижесi – ғибадат үйлерін (ғимараттарын) салу, олардың орналасатын жерін айқындау туралы көрсетілетін қызметті берушінің шешімі немесе көрсетілетін қызметті берушінің осы регламенттің 10-тармағына көзделген жағдайда жəне негіздер бойынша мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы дəлелденген жауап. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет нəтижесін ұсыну нысаны – қағаз түрінде.

7. Мемлекеттік қызмет жеке жəне заңды тұлғаларға (бұдан əрі –көрсетілетін қызметті алушы) тегін көрсетіледі.

8. Көрсетілетін қызметті берушінің жұмыс кестесi – Қазақстан Республикасының еңбек заңамасына сəйкес демалыс жəне мереке күндерінен басқа, дүйсенбі – жұма аралығында сағат 13.00-ден 14.30-ға дейін түскі үзіліспен, сағат 9.00-ден 18.30-ға дейін. Өтінішті қабылдау жəне мемлекеттік қызметті көрсету нəтижесі сағат 13.00-ден 14.30ға дейін түскі үзіліспен сағат 9.00-ден 18.30-ға дейін беріледі. Өтінішті қабылдау алдын ала жазылусыз жəне жеделдетілген қызмет көрсетусіз кезек күту тəртібімен жүзеге асырылады.

9. Мемлекеттік көрсетілетін қызметті алушы (не сенімхат бойынша оның өкілі) өтініш берген кезде мемлекеттік қызмет көрсету үшін қажетті құжаттардың тізбесі: 1) осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында қосымшада берілген нысан бойынша өтініш; 2) жеке тұлғалар үшiн – жеке басын куəландыратын құжаттың көшiрмесi немесе заңды тұлғалар үшiн салыстырып тексеру мақсатында құжаттардың түпнұсқасын міндетті түрде ұсына отырып – діни бірлестікті мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəліктің* немесе анықтаманың көшiрмесi. Ескертпе:* «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу жəне филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 24 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы қолданысқа енгізілгенге дейін берілген заңды тұлғаны (филиалды, өкілдікті) мемлекеттік (есептік) тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəлік заңды тұлға өз қызметін тоқтатқанға дейін жарамды болып табылады; 3) тіркелген діни бірлестіктің басшысы қол қойған ғибадат үйін (ғимаратын) салу туралы еркін нысандағы негіздеме (ғибадат үйінің (ғимаратының) атауы жəне ол тиесілі болатын діни бірлестік, құрылыстың мақсаттары, аталған аумақта діни қажеттілігін қанағаттандыруға мұқтаж келушілер саны, ғибадат үйінде (ғимаратында) қызмет ететін діни қызметкерлерге үміткерлер көрсетілген); 4) ғибадат үйін (ғимаратын) салу жоспарланып отырған аумақта жергілікті қоғамдастық жиналысының (жиынының) ғибадат үйін (ғимаратын) салуға (жақын маңда ғибадат

ЖАРНАМА

үйі (ғимараты) аумағымен шектесетін (сонымен қатар, шекара аралығында сервитут, автомобиль жолы өтетін болса) тұрғын үйлер болған жағдайда ұсынылады, ) келісетіні туралы шешімінің көшірмесі. Жергілікті қоғамдастық жиналысы (жиыны) немесе кондоминиум объектісінің органы болмаған жағдайда жеке тұлғаның немесе заңды тұлғаның ғибадат үйіне немесе ғимаратына қайта бейіндеуге келісімі туралы хаты ұсынылады (үй-жай орналасқан ғимараттың аумағымен шектесетін (сонымен қатар, шекара аралығында сервитут, автомобиль жолы өтетін болса) жеке тұлғаның үйі, заңды тұлғаның үй-жайы болған жағдайда ұсынылады). Құжаттарды қабылдап алған тұлғаның тегі, аты-жөні, əкесінің аты (болған жағдайда), құжаттардың қабылданған күні, мерзімі жəне кіріс құжаттардың нөмірі көрсетіліп, көрсетілетін қызметті берушінің мөртаңбасы қойылған көрсетілетін қызметті алушы өтінішінің көшірмесі осы тармақта көрсетілген құжаттар топтамасын көрсетілетін қызметті алушының қабылдап алғанын растау болып табылады.

10. Мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тартуға негіз ретінде егер діни бірлестіктердің қызметі: 1) бір дiннің үстемдігін орнықтыруға, зорлық-зомбылықпен немесе зорлық-зомбылыққа үндеумен жəне өзге де құқыққа қарсы іс-əрекеттермен байланысты діни өшпендiлiктi немесе алауыздықты қоздыруға, 2) Қазақстан Республикасының азаматтарын, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарды дiнге көзқарасын айқындауда, діни бірлестіктердің қызметіне, дiни жораларға жəне (немесе) дiндi оқып-үйренуге қатысуына немесе қатыспауына қандай да бiр мəжбүрлеуге; 3) Қазақстан Республикасының азаматтарына, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға зорлық-зомбылық көрсетумен, олардың денсаулығына өзге де зиян келтірумен, ерлі-зайыптылардың некесін бұзумен (отбасының бұзылуымен), туыстық қарымқатынастарды тоқтатумен, имандылыққа нұқсан келтірумен, адамның жəне азаматтың құқықтары мен бостандықтарын бұзумен, азаматтарды Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарында көзделген міндеттерін атқарудан бас тартуға түрткі болуымен жəне Қазақстан Республикасының заңнамасын өзге де бұзушылықпен ұштасса; 4) Қазақстан Республикасының азаматтарын, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарды, оның ішінде қайырымдылық қызмет арқылы жəне (немесе) олардың діни бірлестіктерден шығуына кедергі келтіретін, оның ішінде Қазақстан Республикасы азаматтарының, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың материалдық немесе өзге де тəуелділігін пайдалана отырып бопсалау, күш қолдану немесе күш қолданамын деп қорқыту жолымен не алдау жолымен өз қызметіне мəжбүрлеп тартса; 5) діни бірлестіктің қатысушыларын (мүшелерін) жəне дін ұстанушыларын діни бірлестіктің, оның басшылары мен басқа да қатысушыларының (мүшелерінің) пайдасына өздеріне тиесілі мүлкін иеліктеуге итермелесе; 6) дінді жəне діни көзқарастарды пайдалана отырып, мемлекеттік органдардың қызметіне қасақана іріткі салуға, олардың үздіксіз жұмыс істеуінің бұзылуына, елдегі басқарушылық деңгейін төмендетуге əкеп соғатын шешімдерді қабылдауға жəне ісəрекеттер жасауға түрткі болса мемлекеттiк қызмет көрсетуден бас тартылады.

3. Мемлекеттік қызмет көрсету мəселелері бойынша көрсетілетін қызметті берушінің жəне (немесе) олардың лауазымды адамдардың шешімдеріне, əрекетiне (əрекетсiздiгiне) шағымдану тəртiбi 11. Мемлекеттік көрсетілген қызметті берушінің жəне (немесе) оның лауазымды адамдарының шешімдеріне, əрекетіне (əрекетсiздiгіне) шағымданған жағдайда, шағым uagajo@gmail.com интернет-ресурсында орналасқан немесе 080000, Тараз қаласы, Желтоқсан көшесi, 78, мекенжайы, 8 (7262) 437877, 437879 телефондары бойынша көрсетілетін қызметті беруші басшысының атына жазбаша нысанда берiледi. Шағым жазбаша нысанда почта арқылы немесе көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесі арқылы қолма-қол берiледi. Көрсетілетін қызметті берушінің мекенжайына келіп түскен көрсетілетін қызметті алушының шағымы тіркелген күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде қаралуы тиіс. Көрсетілген мемлекеттік қызметтің нəтижелерімен келіспеген жағдайда, көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік қызмет көрсету сапасын бағалау жəне бақылау жөніндегі уəкілетті органға шағым бере алады. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау жəне бақылау жөніндегі уəкілетті органға келіп түскен көрсетілетін қызметті алушының шағымы тіркелген күнінен бастап он бес жұмыс күні ішінде қаралады.

12. Көрсетілген мемлекеттiк қызмет нəтижелерiмен келiспеген жағдайда, көрсетілетін қызметтi алушы заңнамада белгiленген тəртiппен сотқа жүгiнуге құқылы.

4. Мемлекеттік қызметті көрсету ерекшеліктері ескерілген өзге де талаптар 13. Мемлекеттік көрсетілетін қызметті берушіге мүмкіндігі шектеулі көрсетілетін қызметті алушы өтініш берген жағдайда, мемлекеттік қызмет көрсету ерекшеліктері: ғимарат мүмкіндігі шектеулі адамдардың кіруіне арналған пандустармен жабдықталған.

14. Мемлекеттік қызмет көрсетілетін жердің мекенжайлары www.uag.zhambyl.gov. kz интернет-ресурсында жəне www.egov.kz «электронды үкімет» веб-порталында орналастырылған.

15. Көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік қызметті көрсету тəртібі мен мəртебесі туралы ақпаратты қашықтықтан қол жеткізу режимінде мемлекеттік қызмет көрсету мəселелері бойынша бірыңғай байланыс-орталығының телефоны, көрсетілетін қызметті берушінің телефоны арқылы алуға мүмкіндігі бар.

16. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет мəселелері бойынша бірыңғай байланысорталығы: 1414, 8-800-080-7777. «Ғибадат үйлерін (ғимараттарын) салу жəне олардың орналасатын жерін айқындау туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне қосымша

Əрекет № Қызмет көрсетушінің жауапты тұлғалары

Негізгі үдерістің (барысының, жұмыс ағынының) əрекеттері 1 2 3 4 Қызмет Қызмет көрсетушінің Қызмет көрсетушінің бөлім Қызмет көрсетушінің көрсетушінің маманы басшысы басшысы жауапты маманы

Əрекеттер атауы жəне олардың сипаттамасы

Құжаттарды қабылдайды, тіркейді

Құжаттарды қарайды, бұрыштама қояды жəне жауапты бөлім басшысына жолдайды

Құжаттарды қарайды, бұрыштама қояды жəне жауапты қызметкерге жолдайды

Басшыға береді

Бұрыштама

Жауап беру үшін дайындайды

1

2

3

Құжаттарды қарайды Дін істері басқармасына жолдайды

5 Дін істері басқармасы

6 Қызмет көрсетушінің жауапты маманы

7 Қызмет көрсетушінің басшысы

əзірлейді немесе Шешім береді Келіседі немесе Шешімді тарту жауабын əзірлеп немесе бас тарту дəлелді бас тартады бас басшыға қол қоюға береді жауабын береді Құжаттарды тіркейді Құжаттарды пошта арқылы жолдайды

Орындау мерзімдері

Жамбыл облысы əкімдігінің 2015 жылғы « » № қаулысымен бекітілген 2 - қосымша «Үйлерді (ғимараттарды) ғибадат үйлері (ғимараттары) етіп қайта бейіндеу (функционалдық мақсатын өзгерту) туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет Регламенті 1. Жалпы ережелер 1. «Үйлерді (ғимараттарды) ғибадат үйлері (ғимараттары) етіп қайта бейіндеу (функционалдық мақсатын өзгерту) туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызметі (бұдан əрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет).

2. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті Жамбыл облысы əкімдігінің сəулет жəне қала құрылысы басқармасымен əзірленген.

3. Мемлекеттік қызметті Жамбыл облысы əкімдігінің сəулет жəне қала құрылысы басқармасымен көрсетіледі. Өтінішті қабылдау жəне мемлекеттік көрсетілетін қызмет нəтижесін беру көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесімен жүзеге асырылады.

2. Мемлекеттік қызметті көрсету тəртібі 4. Мемлекеттік қызметті көрсету мерзімі: 30 (отыз) күн; 1) құжаттар топтамасы тапсырылған сəттен бастап – күнтізбелік 2) құжаттар топтамасын тапсыру үшін күтудің рұқсат етілген ең ұзақ уақыты – 30 минут; 3) қызмет көрсетудің рұқсат етілген ең ұзақ уақыты – 30 минут; 5. Мемлекеттік қызметті көрсету нысаны – қағаз түрінде 6. Мемлекеттік қызметті көрсету нəтижесi – үйлерді (ғимараттарды) ғибадат үйлері (ғимараттары) етіп қайта бейіндеу (функционалдық мақсатын өзгерту) туралы көрсетілетін қызметті берушінің шешімі немесе көрсетілетін қызметті берушінің осы регламенттің 10-тармағында көзделген жағдайлар жəне негіздер бойынша мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы дəлелденген жауап. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет нəтижесін ұсыну нысаны – қағаз түрінде.

7. Мемлекеттік қызмет жеке жəне заңды тұлғаларға (бұдан əрі –көрсетілетін қызметті алушы) тегін көрсетіледі.

8. Көрсетілетін қызметті берушінің жұмыс кестесi – Қазақстан Республикасының еңбек заңамасына сəйкес демалыс жəне мереке күндерінен басқа, дүйсенбі – жұма аралығында сағат 13.00-ден 14.30-ға дейін түскі үзіліспен, сағат 9.00-ден 18.30-ге дейін. Өтінішті қабылдау жəне мемлекеттік қызметті көрсету нəтижесі сағат 13.00-ден 14.30ға дейін түскі үзіліспен сағат 9.00-ден 18.30-ға дейін беріледі. Өтінішті қабылдау алдын ала жазылусыз жəне жеделдетілген қызмет көрсетусіз кезек күту тəртібімен жүзеге асырылады.

9. Мемлекеттік көрсетілетін қызметті алушы (не сенімхат бойынша оның өкілі) өтініш берген кезде мемлекеттік қызмет көрсету үшін қажетті құжаттардың тізбесі: 1) осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына қосымшада берілген нысан бойынша өтініш; 2) жеке тұлғалар үшiн – жеке басын куəландыратын құжаттың көшiрмесi немесе заңды тұлғалар үшiн салыстырып тексеру мақсатында құжаттардың түпнұсқасын міндетті түрде ұсына отырып – діни бірлестікті мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəліктің* немесе анықтаманың көшiрмесi. Ескертпе:* «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу жəне филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2012 жылғы 24 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы қолданысқа енгізілгенге дейін берілген заңды тұлғаны (филиалды, өкілдікті) мемлекеттік (есептік) тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəлік заңды тұлға өз қызметін тоқтатқанға дейін жарамды болып табылады; 3) жылжымайтын мүліктің техникалық паспортының көшірмесімен қоса, құқық белгілеуші құжаттың көшірмесі жəне жер учаскесінің сəйкестендіру құжатының көшірмесі, нотариалды куəландырылған не салыстырып тексеру үшін түпнұсқалары ұсынылады; 4) жылжымайтын мүлiк нысанына ауыртпалықтардың жоқ екендігі туралы анықтама; 5) меншік иесінің үйді (ғимаратты) ғибадат үйі (ғимараты) етіп қайта бейіндеуге келісуі туралы хаты (ғимарат жалға алынған жағдайда ұсынылады); 6) тіркелген діни бірлестіктің басшысы қол қойған ғибадат үйін (ғимаратын) салу туралы еркін нысандағы негіздеме (ғибадат үйінің (ғимаратының) атауы жəне ол тиесілі болатын діни бірлестік, құрылыстың мақсаттары, аталған аумақта діни қажеттілігін қанағаттандыруға мұқтаж, келушілер саны, ғибадат үйінде (ғимаратында) қызмет ететін діни қызметкерлерге үміткерлер көрсетілген);

13. Мемлекеттік көрсетілетін қызметті берушіге мүмкіндігі шектеулі көрсетілетін қызметті алушы өтініш берген жағдайда, мемлекеттік қызмет көрсету ерекшеліктері: ғимарат мүмкіндігі шектеулі адамдардың кіруіне арналған пандустармен жабдықталған.

14. Мемлекеттік қызмет көрсетілетін жердің мекенжайлары www.uag.zhambyl. gov.kz интернет-ресурсында жəне www.egov.kz «электронды үкімет» вебпорталында орналастырылған.

15. Көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік қызметті көрсету тəртібі мен мəртебесі туралы ақпаратты қашықтықтан қол жеткізу режимінде мемлекеттік қызмет көрсету мəселелері бойынша бірыңғай байланыс-орталығының телефоны, көрсетілетін қызметті берушінің телефоны арқылы алуға мүмкіндігі бар.

16. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет мəселелері бойынша бірыңғай байланысорталығы: 1414, 8-800-080-7777.

4

5

6

7

7) үйлерді (ғимараттарды) қайта бейіндеу жоспарланып отырған аумақта əрекет ететін жергілікті қоғамдастық жиналысының (жиынының) немесе үй-жайлардың (пəтерлердің) меншік иелері жиналысының ғибадат үйін (ғимаратына) қайта бейіндеуге (жақын маңда ғибадат үйі (ғимараты) аумағымен шектесетін (сонымен қатар, шекара аралығында сервитут, автомобиль жолы өтетін болса) тұрғын үйлер болған жағдайда ұсынылады) келісетіні туралы шешімінің көшірмесі. Жергілікті қоғамдастық жиналысы (жиыны) немесе кондоминиум объектісінің органы болмаған жағдайда жеке тұлғаның немесе заңды тұлғаның ғибадат үйіне немесе ғимаратына қайта бейіндеуге келісімі туралы хаты ұсынылады (үй-жай орналасқан ғимараттың аумағымен шектесетін (сонымен қатар, шекара аралығында сервитут, автомобиль жолы өтетін болса) жеке тұлғаның үйі, заңды тұлғаның немесе жеке кəсіпкердің үй-жайы болған жағдайда ұсынылады). Құжаттарды қабылдап алған тұлғаның тегі, аты-жөні, əкесінің аты (болған жағдайда), құжаттардың қабылданған күні, мерзімі жəне кіріс құжаттардың нөмірі көрсетіліп, көрсетілетін қызметті берушінің мөртаңбасы қойылған көрсетілетін қызметті алушы өтінішінің көшірмесі осы тармақта көрсетілген құжаттар топтамасын көрсетілетін қызметті алушының қабылдап алғанын растау болып табылады.

10. Мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тартуға негіз ретінде егер діни бірлестіктердің қызметі: 1) бір дiннің үстемдігін орнықтыруға, зорлық-зомбылықпен немесе зорлық-зомбылыққа үндеумен жəне өзге де құқыққа қарсы іс-əрекеттермен байланысты діни өшпендiлiктi немесе алауыздықты қоздыруға, 2) Қазақстан Республикасының азаматтарын, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарды дiнге көзқарасын айқындауда, діни бірлестіктердің қызметіне, дiни жораларға жəне (немесе) дiндi оқып-үйренуге қатысуына немесе қатыспауына қандай да бiр мəжбүрлеуге; 3) Қазақстан Республикасының азаматтарына, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға зорлық-зомбылық көрсетумен, олардың денсаулығына өзге де зиян келтірумен, ерлі-зайыптылардың некесін бұзумен (отбасының бұзылуымен), туыстық қарымқатынастарды тоқтатумен, имандылыққа нұқсан келтірумен, адамның жəне азаматтың құқықтары мен бостандықтарын бұзумен, азаматтарды Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарында көзделген міндеттерін атқарудан бас тартуға түрткі болуымен жəне Қазақстан Республикасының заңнамасын өзге де бұзушылықпен ұштасса; 4) Қазақстан Республикасының азаматтарын, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарды, оның ішінде қайырымдылық қызмет арқылы жəне (немесе) олардың діни бірлестіктерден шығуына кедергі келтіретін, оның ішінде Қазақстан Республикасы азаматтарының, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың материалдық немесе өзге де тəуелділігін пайдалана отырып бопсалау, күш қолдану немесе күш қолданамын деп қорқыту жолымен не алдау жолымен өз қызметіне мəжбүрлеп тартса; 5) діни бірлестіктің қатысушыларын (мүшелерін) жəне дін ұстанушыларын діни бірлестіктің, оның басшылары мен басқа да қатысушыларының (мүшелерінің) пайдасына өздеріне тиесілі мүлкін иеліктеуге итермелесе; 6) дінді жəне діни көзқарастарды пайдалана отырып, мемлекеттік органдардың қызметіне қасақана іріткі салуға, олардың үздіксіз жұмыс істеуінің бұзылуына, елдегі басқарушылық деңгейін төмендетуге əкеп соғатын шешімдерді қабылдауға жəне ісəрекеттер жасауға түрткі болса мемлекеттiк қызмет көрсетуден бас тартылады.

3. Мемлекеттік қызмет көрсету мəселелері бойынша көрсетілетін қызметті берушінің жəне (немесе) олардың лауазымды адамдардың шешімдеріне, əрекетiне (əрекетсiздiгiне) шағымдану тəртiбi 11. Мемлекеттік көрсетілген қызметті берушінің жəне (немесе) оның лауазымды адамдарының шешімдеріне, əрекетіне (əрекетсiздiгіне) шағымданған жағдайда, шағым uagajo@gmail.com интернет-ресурсында орналасқан немесе 080000, Тараз қаласы, Желтоқсан көшесi 78, мекенжайы, 8 (7262) 437877,437879 телефондары бойынша көрсетілетін қызметті беруші басшысының атына жазбаша нысанда берiледi. Шағым жазбаша нысанда почта арқылы немесе көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесі арқылы қолма-қол берiледi. Көрсетілетін қызметті берушінің мекенжайына келіп түскен көрсетілетін қызметті алушының шағымы тіркелген күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде қаралуы тиіс. Көрсетілген мемлекеттік қызметтің нəтижелерімен келіспеген жағдайда, көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік қызмет көрсету сапасын бағалау жəне бақылау жөніндегі уəкілетті органға шағым бере алады. Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау жəне бақылау жөніндегі уəкілетті

«Үйлерді (ғимараттарды) ғибадат үйлері (ғимараттары) етіп қайта бейіндеу (функционалдық мақсатын өзгерту) туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті қосымша өтініш нысаны көрсетілетін қызметті берушіге ____________________________________ (көрсетілетін қызметті алушының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда)) көрсетілетін қызметті алушыдан ____________________________________ (жеке тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), мекен-жайы телефоны мен ЖСН жəне заңды тұлғаның атауы, пошталық мекен-жайы, телефоны жəне БСН) Өтініш Сізден ______________________мекенжайы бойынша орналасқан__________________ үйiн (ғимаратын) ғибадат үйi (ғимараты) етiп қайта бейiндеу (функционалдық мақсатын өзгерту) туралы шешiм берудi сұраймын. Ғибадат үйi __________________________________________________ (конфессияға тиесiлiлiгi) Ғибадат үйi құрылысын қаржыландыру көзi _____________________ Ғибадат үйiнiң сыйымдылығы (адамдар саны)___________. Көрсетілетін қызметті алушының қолы______ Өтініш берген күні_________ Көрсетілетін қызметті алушының мөрі _________________________

«Үйлерді (ғимараттарды) ғибадат үйлері (ғимараттары) етіп қайта бейіндеу (функционалдық мақсатын өзгерту) туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне қосымша; Мемлекеттік қызмет көрсету үдерісінің əрбір рəсімінің реттілігін сипаттау Негізгі үдерістің (барысының, жұмыс ағынының) əрекеттері Əрекет № Қызмет көрсетушінің жауапты тұлғалары

1

2

Қызмет көрсетушінің маманы

Қызмет көрсетушінің басшысы

Қызмет көрсетушінің бөлім басшысы

Қызмет көрсетушінің жауапты маманы

Əрекеттер атауы жəне олардың сипаттамасы

Құжаттарды қабылдайды, тіркейді

Құжаттарды қарайды, бұрыштама қояды жəне жауапты бөлім басшысына жолдайды

Құжаттарды қарайды, бұрыштама қояды жəне жауапты қызметкерге жолдайды

Құжаттарды қарайды Дін істері басқармасына жолдайды

Аяқтау нысаны деректер, құжат, ұйымдастыруөкімдік шешім)

Басшыға береді

Бұрыштама

Жауап беру үшін дайындайды

1

2

3

Орындау мерзімдері Келесі əрекеттің нөмірі

3

4

5 Дін істері басқармасы

6

7

Қызмет көрсетушуінің жауапты маманы

Қызмет көрсетушінің басшысы

Келіседі Шешімді əзірлейді немесе Шешім береді немесе немесе бас тарту жауабын əзірлеп тарту дəлелді бас бас жауабын басшыға қол қоюға береді тартады береді Құжаттарды тіркейді Құжаттарды пошта арқылы жолдайды

4

5

6

7

ЖЫЛЫ ЛЕБІЗ Ж

РАХМЕТ СІЗГЕ, АРЕКЕ! Алло!!! Бұл Америкалық «Dyna LIFE» компаниясынан Daniel William ғой, «Ақ жолдың» жарнама қызметі ме екен?..

Телефон/факс: 8 (7262) 43-32-50 ak-jol-taraz@rambler.ru

Аса қадірлі Арғынбай Бекбосынұлы! Ұлы Отан соғысының ардагері, Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығының еңбек сіңірген қызметкері, Меркі ауданының Құрметті азаматы, көзі тірісінде аяулы жар, қамқоршыл əке, сүйікті ата бола білген Қайсарбай Ыдрысұлы туралы «Ақ жол» газетінің бетінде жариялаған естелігіңізді оқып, бала-шағамызбен қатты қуанып қалдық. Мың да бір рахмет айтып, өзіңізге үлкен ризашылығымызды білдіреміз! Қазақ елінің өсіп-өркендеуіне қо сқан қомақты еңбегіңіздің жемісі мен жақсылығын молынан көріп, кейінгі ұрпаққа тəлім-тəрбие беріп, жастарды жігерлендіретін шығармалар қаламыңыздың ұшынан көптеп туындай беруіне тілектеспіз. Отбасыңызға амандық, бақ-береке тілейміз. Қайсарбай Ыдрысұлынан тараған 63 ұрпағының атынан – жұбайы Тоқаш АЛДАБЕРГЕНҚЫЗЫ.

«Ақ жолдың» ақылы қызметін пайдаланыңыз!

А

ОБЛЫС ӘКІМДІГІ МӘДЕНИЕТ, МҰРАҒАТТАР ЖӘНЕ ҚҰЖАТТАМА БАСҚАРМАСЫНА ҚАРАСТЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУЫМЕН ЖАМБЫЛ АУДАНДЫҚ МӘДЕНИЕТ ҮЙІНДЕ ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ КЕЗІНДЕ ШЫРҚАЛҒАН ӘНДЕРДІҢ «ЖЕҢІСТІҢ ЖАСАМПАЗ ӘНДЕРІ!» АТТЫ ОБЛЫСТЫҚ БАЙҚАУЫ ӨТТІ.

Өтініш Сізден __________________мекенжайы бойынша орналасқан жалпы көлемi _______ гектар жер учаскесiнде ғибадат үйiн (ғимаратын) салу туралы шешiм берудi сұраймын. Ғибадат үйi _______________________________________________________________. (конфессияға тиесiлiлiгi) Ғибадат үйi құрылысын қаржыландыру көзi ___________________________________. Ғибадат үйiнiң сыйымдылығы (адамдар саны)___________. Көрсетілетін қызметті алушының қолы______ Өтініш берген күні____________ Көрсетілетін қызметті алушының мөрі _____________________________________

Мемлекеттік қызмет көрсету үдерісінің əрбір рəсімінің реттілігін сипаттау

Келесі əрекеттің нөмірі

органға келіп түскен көрсетілетін қызметті алушының шағымы тіркелген күнінен бастап он бес жұмыс күні ішінде қаралады.

12. Көрсетілген мемлекеттiк қызмет нəтижелерiмен келiспеген жағдайда, көрсетілетін қызметтi алушы заңнамада белгiленген тəртiппен сотқа жүгiнуге құқылы.

4. Мемлекеттік қызметті көрсету ерекшеліктері ескерілген өзге де талаптар

өтініш нысаны көрсетілетін қызметті берушіге ____________________________________ (көрсетілетін қызметті алушының тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда)) көрсетілетін қызметті алушыдан ____________________________________ (жеке тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), мекен-жайы телефоны мен ЖСН жəне заңды тұлғаның атауы, пошталық мекен-жайы, телефоны жəне БСН)

«Ғибадат үйлерін (ғимараттарын) салу олардың орналасатын жерін айқындау туралы шешім беру» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне қосымша

Аяқтау нысаны (деректер, құжат, ұйымдастыру-өкімдік шешім)

9

www.akjolgazet.kz

І Д Е Л Е У Ә І Р Е Д Н Ә ТЕК ҚАНА ЖЕҢІС Табиғат АБАИЛДАЕВ, «Ақ жол». Жас ұрпақты отансүйгіштікке тəрбиелеуді мақсат еткен байқауға 26 өнерпаз қатысты. Он жеті үміткер іріктеуден іркілмей өтіп, өз өнерлерін ортаға салды. Өнер аламаны басталмай тұрып, сахнаға облыс əкімдігі мəдениет, мұрағатт ар жəне құжатт ама басқармасының басшысы Дүйсенəлі Бықыбаев пен Жамбыл ауданы əкімінің орынбас ары Үміткен Н а й ма н о ва ш ы ғ ы п , к ө р е рм е н қ ау ы м д ы а й т ул ы м е р е к е м е н құттықтап, қатысушыларға сəттілік тіледі. П ед а го г и ка ғ ы л ы м д а р ы н ы ң кандидаты, ҚР мəдениет қайраткері, қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің «Өнер жəне мəдениет» факультетінің деканы Гүлнұр Өмірбаева бастаған қазылар алқасы байқауға қатысушылардың вокалдық тұрғыдан дайындығын, біліктілігін бағалап отырды. Шарт бойынша қатысушылар соғыс жылдарындағы əскери бір əн, патриоттық бір əн орындады. Қорытындысында бірінші орынды Меркі ауданынан келген Сағыныш

Қоянбаева жеңіп алса, екінші орын Талас ауданынан келген Айдын Асқарəліұлы мен Жамбыл ауданынан Олжас Əлібайға бұйырды. Үшінші орынға шулық Ербосын Қасымбеков пен тараздық Дархан Қабыл лайық деп танылды. Сондай-ақ, Бекет Алдабергенов (Меркі ауданы), Арайлым Əділбекова (Шу ауданы), Айбар Сəбит (Жуалы ауданы), Ербол Қоқымбаев (Жамбыл ауданы) ынт а ландыру сыйлықт арымен марапатталып, Медет Көбегенов (Шу ауданы), Ерлан Сазанбаев (Жуалы ауданы), Қаламқас Тасқожаева (Тараз қаласы), Назым Падсабек

(Тараз қаласы), Ерболат Құлышев (Т.Рысқұлов ауданы), Ұлбо сын Мырзақұлова (Шу қаласы), Дулат Жасұзақов (Байзақ ауданы), Жадыра Даукенова (Сарысу ауданы) секілді өнерпаздарға облыс əкімдігінің м ə д е н и е т, м ұ р а ғ а т т а р ж ə н е құжаттама басқармасының арнайы алғыс хаттары табысталды. Байқау жеңімпаздары мен жүлдегерлеріне арнайы дипломдар мен ақшалай сыйлықтар тапсырылды. Кешқұрым а уд а н о р т а л ы ғ ы н д а б а й қ а у жеңімпаздарының гала-концерті ұйымдастырылды. Жамбыл ауданы.

Майдангердің ұрпағымыз К Кешегі Ұлы Отан соғысының қ қасірет-қайғысы телегей теңіз еді. М Миллиондаған адамдардың өмірін жалмаған сол соғыстың зардабынан ж қаншама отбасы азап шекті. Қан қ майданнан қаншасы жаралы болып м о оралып, соның зардабынан дүниеден ертерек көшті. Көппен бірге соғысқа е аттанған әкеміз Жанысбек Наханов та а с соғыс салған жарадан 1981 жылы І топтағы мүгедек болып дүниеден өтті. Олл кісі 1942 жылы Коммунар ауылынан қан майданға аттанған. Елге 1942 жылы мүгедек болып оралған.

Қалған барлық саналы ғұмырын ұстаздыққа арнады. Мектеп директоры болып, жас ұрпақтың тəрбиесіне тер төкті. Денсаулығына, соғыс салған жараға, қарамай Алматыдағы қазақтың Абай атындағы мемлекеттік педагогикалық институтын сырттай оқып бітірді. Өмірге деген құштарлығы зор еді. 1976 жылы «ҚазССР халық ағарту ісінің озық қызметкері» атанды. Өнегелі отбасының иесі болды. Ұлы Жеңістің 70 жылдық мерекесін тойлап жатқан майдангерлердің арманы жоқ қой. Майдангердің ұрпағы екендігімізді мақтан етеміз. Гүлнар НАХАНОВА. Сарысу ауданы.

10

9 мамыр, 2015 жыл

А

Қ

ӘСКЕРИ АКЦИЯ

І ҮН

«МЕН ОТАНДЫ ҚОРҒАУҒА ДАЙЫНМЫН!»

ҰР

П

АСПАНДА. ЖЕРДЕ. ТЕҢІЗДЕ

Жасұлан СЕЙІЛХАНОВ, Й «Ақ жол».

АДАМЗАТ ТАРИХЫНДАҒЫ ЕҢ ЖОЙҚЫН СОҒЫСТЫҢ ӨТКЕНІНЕ 70 ЖЫЛ ТОЛДЫ. СОЛ СҰРАПЫЛ СОҒЫСТЫ БАСТАН ӨТКЕРГЕН МАЙДАНГЕРЛЕРГЕ ҚАНДАЙ ҚҰРМЕТ ЖАСАСАҚ ТА ЖАРАСАДЫ. ОЛАР ҚИЫНҚЫСТАУ КҮНДЕРІ ҚОЛЫНА ҚАРУ АЛЫП, ОТАНЫН ҚОРҒАП, ЕЛ МЕН ЖЕРДІ СҮЮДІҢ АСҚАН ҮЛГІСІН КӨРСЕТТІ. БҰЛ – КЕЙІНГІ ҰРПАҚ ҮШІН ҰМЫТЫЛМАС САБАҚ.

Жылдағы дəстүр бойынша мереке қарсаңында Тараздағы ҚР Тұңғыш Президенті саябағында рухани-патриоттық тəрбиені ту еткен кезекті əсерлі іс-шара өткізілді. «Мен Отанды қорғауға дайынмын!» деп аталатын патриоттық акцияны бұл жолы да облыстық қорғаныс істері жөніндегі департамент пен облыс əкімдігі жастар саясаты мəселелері басқармасы ұйымдастырды. Шараны өткізу əскер қ ат а р ы н а ш а қ ы р т ы л ғ а н б о л а ш а қ сарбаздарды шығарып салу рəсіміне негізделген. Оған соғыс ардагерлері мен əскерилер, əскери кафедра курсанттары жəне қала тұрғындары мен əскерге

шақырту алған жастар, олардың атааналары шақыртылыпты. Акция «Жастар а в и а ц и я л ы қ о рт а л ы ғ ы » қ о ғ а м д ы қ бірлестігі курсанттарының парашютпен жерден əуеге көтерілу көрсетілімімен ашылды. П ат р и от т ы қ а к ц и я н ы ө т к і зуд е г і мақсаттың ауқымы кең, көздегені көп. Жа с т а р ы м ы зд ы ң бо й ы н д а ə с ке р и пат риоттық тəрбие қа лыпт астыру, о т а н с ү й г і ш т і к к е б а у л у, ə с к е р и құндылықтарды насихаттай отырып, азаматтық жауапкершіліктерін орнықтыру жəне де əскери қызметтің беделін көтеру осы шараның басты ұстанымы болды. Бұл жөнінде алғашқы сөз сөйлеген «Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығы əскерлерінің қолбасшысы, генерал-майор Талғат Қойбақов та айтып өтті. Жиылғандарды

Отан қорғаушы күнімен құттықтай келе, ол еліміздің соңғы жылдарда қарулы күштер саласына да көп көңіл бөліп, əскерлеріміздің материалдық-техникалық əлеуетінің артып келе жатқанын айтып өтті. Сондай-ақ, жастарды Отан қорғаудан еш тайынбауға шақырды. Ал облыстық қорғаныс істері жөніндегі департаменттің бастығы Бақыт Əбдібаев бұл акцияның жылына екі рет жоғары деңгейде өткізіліп жүргенін жеткізе келе, бұл жолғысы Отан қорғаушы күні мен Ұлы Жеңістің 70 жылдығына жəне еліміздің Қарулы күштерінің құрылғанына 23 жыл толуына арналып отырғандығын айтып өтті. Отан алдындағы əскери борышты өтеу əрбір азаматтың парызы екенін айта келе, ол əскерге шақыртылған жастарға сəттілік жолдап, аман-есен барып, қайтуларын тіледі.

Сөз арасында концерттік нөмірлермен қолдау тауып отырған акцияда əскерижауынгерлік дайындық шаралары да көрсетілді. Арнайы жасақ сарбаздары ас а ауыр жағдайдағы, яғни, суық қарумен, винтовкамен болатын ашық айқас алаңындағы жекпе-жек əдістерін көрсетіп, нағыз сайыпқыран екендіктерін танытты. Мұнымен шектелмеген олар шекелеріне шөлмек жарып, ағаш тақтайларын да жұдырықпен жəне аяқпен теуіп сындырып, шеберліктерімен жұртты тəнті ете алды. Жастардың бойындағы жауынгерлік рухты, жалын мен жігерді оятуға тырысқан патриоттық акция əскерге кетіп бара жатқан 100 сарбазды шығарып салу рəсімімен түйінделді. Оларға ұйымдастырушылар атынан сыйлықтар берілді.

ЕРЛІК – ЕЛГЕ МҰРА, ҰРПАҚҚА – ҰРАН

«Мың тағзым»

Ң ЖЕ

ІС К

Ү

АРС НІ Қ

А Ң ЫНДА

КӘСІПКЕР СӘУЛЕ РЫСБАЕВАНЫҢ ЕСТЕЛІК КІТАБЫ ОСЫЛАЙ АТАЛАДЫ Ардақ ҮСЕЙІНОВА, «Ақ жол».

Отан қорғауға жанын шүберекке түйіп аттанған ерлердің қатарында нағашы атам Төлеуқұл Байдалиев те болды. Соғыс басталған мезетте ол кісі əскер қатарында екен. Əскери қолбасшы, генералполковник Чайковтың 8 гвардиялық əскерінің құрамында ұрысқа кіреді. Мəскеуге дейін ентелеп жеткен жау əскеріне қарсы тұрып, Сталинград майданында қиян-кескі ұрыстарды бастан кешеді. Варшава, Прага қалаларын басқыншылардан азат етісіп, жеңісті Берлинде қарсы алады. Төрт жыл бойы қолынан қаруын тастамай жаумен аянбай айқасқан атам майдандағы ерлігі үшін ІІІ дəрежелі «Даңқ» ордені мен «Берлинді алғаны үшін», «Кенигсбергті алғаны үшін», «Ерлігі үшін» жауынгерлік медальдарымен марапатталған. Неміс-фашистерді ұясында талқандаған кеңес əскерлері үшін енді олардың одақтасы Жапонияда соғыс күтіп тұр еді. Аз ғана уақытқа созылған бұл соғысқа да қатысқан атам 1947 жылы туған ауылы Шолаққайыңдыға аман-сау оралады. Майданнан оралған атам колхоздың сан-салалы тірлігіне бел шеше араласып, құрылыс саласында еңбек етеді. Аудандағы ірі шаруашылықтың бірі Жамбыл атындағы ұжымшарда ұзақ жыл №3 комплексті өндіріс бригадасының бригадир қызметін атқарды. Майданда да, бейбіт өмірде де абыроймен өмір сүрген атамыз əжем Панурамен ұзақ жыл отасып, бақытты ғұмыр кешті. Он ұл-қызды өмір көшіне қосты. Бүгінде осы ұрпағынан тараған немере, шөберелері бір қауым ел болды. Ұлы Жеңістің 70 жылдық мерекесінде Отан үшін от кешкен майдангер атамыздың рухына бас иіп, осынау бейбіт өмірді сыйлаған барша майдангерлерге алғысымыз шексіз. Бану ПІРНАЗАРОВА, майдангердің ұрпағы, мектеп оқушысы. Т.Рысқұлов ауданы.

ОҒАН ОБЛЫС ӘКІМІ КӘРІМ КӨКІРЕКБАЕВ ҚАТЫСТЫ

МЕРЕКЕЛІК ІС-ШАРА

ЕЛ ЖАДЫНДА Ұлы Жеңіске 70 жыл толуын облыстық «Мейірім» саңырау жəне нашар е ститін балаларға арналған арнайы түзету мектепинтернатының жеткіншектері де атап өтті. Отан үшін опат болғандарды еске алу үшін бір минут үнсіздік жариялануымен басталған мерекелік шарада Ауған соғысының ардагерлері Жолдас Сейджанов, Үсен Дуренов, Боходур ИсмаилАкунов, Жахангер Орынбаев, Нұрбахыт Сенбиев айтулы күннің мəн-маңызын, елдің, соғыста қаза болған ерлердің ерліктері мəңгі жадымызда сақталатынын айтып, ізгі тілектерін жеткізді. Елімізде сұрапыл соғыс қасіреті орағыта өткен бірде-бір отбасы жоқ десе де болады. Мектеп-интернат оқушылары мұны өздері қойған əдеби-сазды композицияда шынайы

Мерекелік велошеру

бейнелеп, «Кестелі орамал», «Əлия», «Катюша», «Тырналар», «Жойылсын соғыс!», «Бақытты мамыр», «Соғыссыз əлем» секілді патриоттық əндерді нəшіне келтіре орындап берді. Іс-шара соңында мектеп-интернат директоры Азат Назаралиева тағылымды əңгімелері үшін Ауған соғысы ардагерлеріне ризашылығын білдірсе, оқушылар гүл шоқтары мен кəдесыйларын ұсынып, ілтипат көрсетті. Мерекелік шараның өз деңгейінде өтуіне ұйымдастырушы ұстаз Мəншүк Қадырбаева, тəрбиешілер Эльвира Каленова, Гауһар Көбейқұловалар белсене атсалысты. Баймаханбет ТОҚТАРОВ, журналист.

Табиғат АБАИЛДАЕВ, «Ақ жол». Отан қорғаушылар күні мен Ұлы Жеңістің 70 жылдық мерейтойына орай Тараз қаласындағы орталық «Достық» алаңында велошеру ұйымдастырылды. Бұқаралық спортты дамытудың айшықты бір көрінісіндей болған бұл шараға облыс əкімі Кəрім Көкірекбаев қатысып, сөз сөйлеп, халықпен бірге велосипед айдады. Бұқаралық спортты өрістетудің бір жолы осы велошеру екенін айтып өткен Кəрім Нəсбекұлы:

«Мына велододаны 6 шақырым деп жоспарлапсыздар. Бəріміз бір келісімге келіп, 10 шақырымға дейін ұзартсақ қалай қарайсыздар?» – деп сұрақты қалың көпшілікке тастап еді, ел бірауыздан басшысын қолдай кетті. О с ы л а й ш а , ж ү зд е ге н қ а л а т ұ р ғ ы н д а р ы о бл ы с ə к і м і н і ң соңына еріп, қос аяқты темір тұлпармен жолға шықты. Əрине, орта жолда шалдығып қалғандар да ұшырасты. Дегенмен, қала ха л қ ы н ы ң ж а л п ы ха л ы қ т ы қ маңызға ие болған шараға бір кісідей қатысқаны көңіл қуантты.

Газетіміздің келесі саны 14 мамыр, бейсенбі күні шығады.

Мекен-жайымыз: 080000, Тараз қаласы, Ы. Сүлейменов көшесі, 5, Баспасөз үйі.

Меншік иесі: «ЖАМБЫЛ ОБЛЫСТЫҚ «АҚ ЖОЛ» ГАЗЕТІНІҢ РЕДАКЦИЯСЫ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІ

Ұлы Жеңістің 70 жылдығы қарсаңында жарық көрген «Мың тағзым» атты естелік кітап – кəсіпкер Сəуле Рысбаеваның тырнақалды туындысы емес. Ол осыдан төрт жыл бұрын тəуелсіздіктің 20 жылдығына орай «Елбасымен жеті рет кездесу» атты жинақ шығарған болатын. Қос тілде жазылған кітапта Мемлекет басшысымен кездескен сəттерде алған əсерлерімен бөліссе, бұл жолы Ұлы Отан соғысына қатысқан майдангер ағаларын еске алыпты. «Ұлы Отан соғысы... Айтуға ауыр, еске түсіргенде егілмей айта алмайтын осынау қиынқыстау кезең біздің де əулетімізді айналып өтпепті. Мен ел басына күн туғанда қарша бораған от пен оқтан қорықпай, майданға аттанған Көрпеш, Көкіш, Əбдімəжит секілді көкелерімнің тəлімін көрдім. Майдангер ұстаздарым – бастауыш сыныпта Тастан ағайымнан, орта мектепте Өмірзақ ағайдан тəлім алдым. Тілі басқа болса

да, тілегі бір, өзбек ұлтының өкілі, жауынгер Шүкір Исабайұлының қамқорлығын сезініп, орыс тілінде тілші ретінде алғаш аяқ-киім зауытының «За качество» газетінде тұңғыш қалам ұштатқан ардагер – редактор В.К.Усовтың еңбек мектептерінен өттім. Солардың айтқандарын ойға түйе жүріп, есейдім. Осы жандар маған өмір жолымда өнеге болды» дейді автор кітаптың кіріспесінде. Кəсіпкер бұл жинақта майдангер ағалары мен ұстаздарының өмір белестерін естеліктеріне арқау еткен. Ашаршылық кезінде бір ауылды аштықтан аман алып қалған көпті көрген қария, ауылдастары арасында «үндемес кемпір» атанған Құндыз апа туралы да қызықты əңгімелер бар. «Апамның тəлім-тəрбиесі менің бүкіл өміріме азық болды», – дейді автор. Сондай-ақ, Мойынқұм ауданы жəне Тараз қаласындағы Ұлы Отан соғысына арналған ескерткіштердің тізбесін, олардың авторлары мен архитектуралық үлгісі жайлы мəліметтерді таба аласыз.

Телефондар/факс: бас редактордың қабылдау бөлмесі – (қаланың коды – 8-726-2) 43-17-07. Жарнама – 43-32-50. Электрондық пошта: ak-jol-taraz@rambler.ru. Газеттің сайты: akjolgazet.kz

ДИРЕКТОР – БАС РЕДАКТОР Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ

Бас редактордың бірінші орынбасары – Ақылжан МАМЫТ – 43-17-08; Бас редактордың орынбасары – Фариза ӘБДІКЕРІМОВА – 43-33-08; Жауапты хатшы – Әділбек БАҚҚАРАҰЛЫ – 43-50-73; БӨЛІМДЕР: Экономика және саясат – Тұрсынбек СҰЛТАНБЕКОВ – 43-33-08;

Әлеумет – Баймаханбет АХМЕТ – 43-31-62; Мәдениет – Табиғат АБАИЛДАЕВ – 45-48-09;

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР:

Сайт (www.akjolgazet.kz) – Алмаз ОРМАНОВ – 43-17-13;

Мойынқұм – Байжан ЕМБЕРДІ – 87019632775; Қордай – Құрманбек ӘЛІМЖАН – 8 (72636) 4-74-34, 87016489927;

Жарнама – Жүрсінгүл ЖАҚЫП – 43-32-50; Компьютер орталығы – Жанна БЕЙСЕНҚҰЛОВА – 43-26-90; Бухгалтерия – 43-17-12.

Талас, Сарысу – Сәулембай ӘБСАДЫҚҰЛЫ – 8 (726 44) 5-06-68, 87777590076;

Шу – Қарлығаш ЕСБЕРГЕНОВА – 8 (726 38) 3-29-99, 87074228246.

«ЖАМБЫЛ ОБЛЫСТЫҚ «АҚ ЖОЛ» ГАЗЕТІНІҢ РЕДАКЦИЯСЫ» ЖАУАПКЕРШІЛІГІ ШЕКТЕУЛІ СЕРІКТЕСТІГІ. ЖСК KZ04319E010000374569, БСК ABKZKZKX, СТН 211500070391. КБЕ 17, КНП 851, БСН 030940003725, «БТА БАНК» АҚ ЖАМБЫЛ ФИЛИАЛЫ. ИНДЕКСІ: ЖЕКЕ ЖАЗЫЛУШЫ ҮШІН – 65457, МЕКЕМЕ ҮШІН – 15457. Редакция авторлардың көзқарасы, жарнама мазмұны үшін жауап бермейді. Жарияланбаған хатқа жауап қайтарылмайды. А – материалдың жариялану ақысы төленген.

Газетті есепке алу туралы №12327-Г куәлікті 2012 жылғы 1 наурызда Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі берген.

Нөмірдің кезекші редакторы Табиғат АБАИЛДАЕВ

ТАРАЛЫМЫ: 21860 АПТАЛЫҚ ТАРАЛЫМЫ: 65460

Газет аптасына үш рет шығады. Газет редакцияның компьютерлік орталығында теріліп, беттелген. Қалыбы Жамбыл «Сенім» ЖШС баспа орталығында жасалып, көбейтілді. 080012, Тараз қаласы, Төле би көшесі, 22-үй. тел.: 43-32-83. Тапсырыс 382