À°Ã Ççé 29 îÅðÚ ÃÆ

ÇÕðêÅñ ÇÃ³Ø Ú§çé

×°ðÈ éÅéÕ êÅåôÅÔ ç¶ Çîôé ìÅð¶ â±³ØÆ ÇòÚÅð Õðé òÅÿ¶ Ãí ÇòçòÅé ǼÕ-î¼å Ôé ÇÕ À°Ôé» çÅ Çîôé ÇÂ¼Õ ÇÂéÕñÅìÆ Çîôé ÃÆ, ÇÜà çÅ À°ç¶ô îé°¼Ö» ç¶ Ãî¹¼Ú¶ ÜÆòé Çò¼Ú êÇðòðåé ÇñÁÅÀ°äÅ ÃÆÍ À°Ã¶ ñÂÆ À°Ôé» çÆ ìÅäÆ Çò¼Ú ÇÜ¼æ¶ ÁÇèÁÅåÇîÕ Á×òÅÂÆ Çç¼åÆ ×ÂÆ ÔË, úæ¶ ÃîÅÇÜÕ, ÁÅðÇæÕ Áå¶ ðÅÜÃÆ ÜÆòé ñÂÆ òÆ Ã¶è» Çç¼åÆÁ» ×ÂÆÁ» ÔéÍ ÇÜ¼æ¶ À°Ã ò¶ÿ¶ ç¶ íÅðåÆ îÈñ ç¶ èðî» ç¶ ÁÅ×È Ã³ÇéÁÅÃ, ÜÅå-òðä, ÁÇÔ³ÃÅ, óØðôîÂÆ ÜÆòé ç¶ ÇåÁÅ×, ܳ×ÿ»- êðìå» å¶ ÜÅ Õ¶ Òí×åÆÓ Õðé, ðÅÇÜÁ» ç¶ Á¼ÇåÁÅÚÅð» ò¼ñ¯º À°êðÅî ðÇÔä çÆ ÇüÇÖÁÅ ç¶ ðÔ¶ Ãé, úæ¶ ×°ðÈ éÅéÕ ç¶ò ÜÆ é¶ ÜÆòé ç¶ ÃÅð¶ ÕÅð-ÇòÔÅð ÕðÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ», ÁÅêä¶ êÇðòÅÇðÕ å¶ ÃîÅÇÜÕ øð÷ ÇéíÅÀ°ºÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» êzí± çÆ ïÅç Çò¼Ú Ü°ó¶ ðÇÔä çÆ ÇüÇÖÁÅ Çç¼åÆÍ

óé 1849 .... 29 îÅðÚ çÅ Ççé ÃÅⶠñÂÆ ÇÕ³éÅ Ú³çðÅ Ççé ÃÆ.....ÇÕ³éÅ îéÔÈà Ççé ÃÆ.....ÇÜà Ççé ÃÅâÆ Ô¯äÆ Çò¼Ú Òö°ñÅîÆÓ ÇñÖ Çç¼åÆ ÃÆÍ ÇÜà Ççé ÁÃƺ ðÅÇÜÁ» 寺 ð³Õ ìä ׶ û, ÇÜà Ççé ÃÅâÆ â¶ã ý ÃÅñ çÆ ÕÆåÆ ÕðÅÂÆ Çî¼àÆ Çò¼Ú Çîÿ ×ÂÆ ÃÆÍ ÇÂà Ççé Á³×ð¶÷» é¶ ÃÅⶠկÿ¯º ê³ÜÅì Ö¯Ô ÇñÁÅ ÃÆ å¶ ÃÅⶠ×ÿ ö°ñÅîÆ çÅ ÜÈÿÅ êË Ç×ÁÅ ÃÆ, ÇÜà ù ÁÃƺ Áܶ åÕ ñÅÔ éÔƺ ÃÕ¶Í

ÇÂà Ççé Á³×ð¶÷» é¶ ñÅÔ½ð Çò¼Ú ÇÂ¼Õ çðìÅð ì¹ñÅÇÂÁÅ ÃÆÍ ÇÂÔ çðìÅð Ãò¶ð¶ üå òܶ ñ¼×ÅÍ ÇÂà çðìÅð çÅ Ç÷Õð ÇÂ¼Õ ÇÃ¼Ö ñ¶ÖÕ (Ã: çÆçÅð ÇÃ³Ø ìÆ.¶) é¶ ÇÂà åð·» ÕÆåÅ ÔË:

ÒÒîÔÅðÅÜÅ çñÆê ÇÃ³Ø Ü¯ À°Ã ò¶ÿ¶ Õ¯ÂÆ 10-11 ÃÅñ» çÅ ÃÆ, åõå Óå¶ ìËáÅÍ À°Ã ç¶ Ã¼Ü¶ Ô¼æ Á³×ð¶÷ ÁøÃð ÇÂÇñÁà, ÔËéðÆ ñÅðËºÃ å¶ Ô¯ð ìËᶠԯ¶ Ãé å¶ Ö¼ì¶ êÅö ê³ÜÅì ç¶ î¹Á¼÷Ü êzî¹¼Ö ìËᶠÃéÍ êð À°Ôé» ç¶ îÈ³Ô Óå¶ î¹ðç¶ÔÅäÆ ÛÅÂÆ Ô¯ÂÆ ÃÆÍÓÓ

ÇÂñÆÁà é¶ Ü¯ Ô°Õî êÇó·ÁÅ À°Ã çÅ ÇÂ¼Õ êËðÅ ÇÂà åð·» ÔË:

ÒÒÃ÷Å Áå¶ ñÅí (ñÅñÚ) ç¯ò¶º Çüֻ ç¶ îé» Çò¼Ú¯º ÇõñÅøå Õ¼ãä 寺 ÁÃîðæ ðÔ¶ ÔéÍ ÇÂà ñÂÆ ×òðéð-Üéðñ é¶ øËÃñÅ ÕÆåÅ ÔË, ÇÕ ÇÂà սî»åðÆ Á¼ÇåÁÅÚÅð å¶ ÃçÅ çÆ ñóÅÂÆ ù ì³ç Õðé ñÂÆ, ê³ÜÅì Çò¼Ú Á³×ð¶÷Æ ðÅÜ ÕÅÇÂî ÕÆåÅ ÜÅò¶ å¶ À°Ã ÇÃ¼Ö Õ½î ù, ÇÜà ù À°Ã ç¶ ÁÅêä¶ ÔÅÕî ÕÅìÈ ð¼Öä 寺 ÁÃîðæ ðÔ¶ Ôé, ÁèÆé ÕÆåÅ ÜÅò¶Í ÇÕÀ°ºÇÕ ÇêÛñÆÁ» ØàéÅò» ç¼ÃçÆÁ» Ôé, ÇÕ ÇÜ³é» ÇÚð À°Ôé» Õ¯ÿ ùå³åð ðÅÜ ðÔ¶×Å, À°Ô ñóÅÂÆ å¯º éÔƺ À°µÕä׶ÍÓÓ

×òðéð-Üéðñ ù ÇÂà ׼ñ çÅ Áøïà ÔË ÇÕ À°Ô îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø ç¶ òÅðà çñÆê ÇÃ³Ø ù Ü篺 ÇÕ À°Ô Áܶ ìÅñÕ ÔË, îÜìÈðé åõå 寺 ñÅÔ ÇðÔÅ ÔËÍ

ÇÂà ÁËñÅééÅî¶ Çò¼Ú ÇÂ¼Õ ÇÂÔ òÆ èÅðÅ ÃÆ ÇÕ î¹ÃñîÅé, ÇÔ³çÈ å¶ ÇÃ¼Ö ÁÅêä¶- ÁÅêä¶ èðî çÅ êÅñä Õð ÃÕä׶Í

ÇÂà 寺 ìÅÁç Çüֻ çÅ ÇéôÅé ÃÅÇÔì ñÅÔ½ð ç¶ ÇÕñ·¶ 寺 À°åÅð Õ¶ ïÈéÆÁé ÜËÕ ëÇÔðÅ Çç¼åÅ Ç×ÁÅÍ (14 Á×Ãå 1947

ù À°Ã¶ ÇÕñ·¶ Óå¶ ïÈéÆÁé ÜËÕ çÆ Ü×·Å êÅÇÕÃåÅé çÅ ÇÂÃñÅîÆ Þ³âÅ ñÇÔðÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÔË)Í

(îÅðÚ 29, 1849 Çüֻ çÅ ö°ñÅîÆÇçé), ê³éÅ 13-14)

ÇÂà åð·» Á³×ð¶÷» é¶ ìóÆ ÚñÅÕÆ éÅÿ, ÕÆå¶ Á¼ÇåÁÅÚÅð», å¯óÆÁ» óèÆÁ», ÕÆåÆÁ» òÅÁçÅ ÇõñÅøÆÁ» çÅ ç¯ô Çüֻ ç¶ ÇÃð îó· Õ¶, ê³ÜÅì ù ÁÅêä¶ ÁÇèÕÅð Ô¶á ñË ÇñÁÅÍ

×°ðÈ éÅéÕ êÅåôÅÔ ç¶ Çîôé ìÅð¶ â±³ØÆ ÇòÚÅð Õðé òÅÿ¶ Ãí ÇòçòÅé ǼÕ-î¼å Ôé ÇÕ À°Ôé» çÅ Çîôé ÇÂ¼Õ ÇÂéÕñÅìÆ Çîôé ÃÆ, ÇÜà çÅ À°ç¶ô îé°¼Ö» ç¶ Ãî¹¼Ú¶ ÜÆòé Çò¼Ú êÇðòðåé ÇñÁÅÀ°äÅ ÃÆÍ À°Ã¶ ñÂÆ À°Ôé» çÆ ìÅäÆ Çò¼Ú ÇÜ¼æ¶ ÁÇèÁÅåÇîÕ Á×òÅÂÆ Çç¼åÆ ×ÂÆ ÔË, úæ¶ ÃîÅÇÜÕ, ÁÅðÇæÕ Áå¶ ðÅÜÃÆ ÜÆòé ñÂÆ òÆ Ã¶è» Çç¼åÆÁ» ×ÂÆÁ» ÔéÍ ÇÜ¼æ¶ À°Ã ò¶ÿ¶ ç¶ íÅðåÆ îÈñ ç¶ èðî» ç¶ ÁÅ×È Ã³ÇéÁÅÃ, ÜÅå-òðä, ÁÇÔ³ÃÅ, óØðôîÂÆ ÜÆòé ç¶ ÇåÁÅ×, ܳ×ÿ»-êðìå» å¶ ÜÅ Õ¶ Òí×åÆÓ Õðé, ðÅÇÜÁ» ç¶ Á¼ÇåÁÅÚÅð» ò¼ñ¯º À°êðÅî ðÇÔä çÆ ÇüÇÖÁÅ ç¶ ðÔ¶ Ãé, úæ¶ ×°ðÈ éÅéÕ ç¶ò ÜÆ é¶ ÜÆòé ç¶ ÃÅð¶ ÕÅðÇòÔÅð ÕðÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ», ÁÅêä¶ êÇðòÅÇðÕ å¶ ÃîÅÇÜÕ øð÷ ÇéíÅÀ°ºÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» êzí± çÆ ïÅç Çò¼Ú Ü°ó¶ ðÇÔä çÆ ÇüÇÖÁÅ Çç¼åÆÍ À°Ôé» é¶ Ã³ÇéÁÅÃ, î¼á-òÅç, ÜÅå-êÅå, Õðî-ջ⻠çÅ Çå¼ÖÅ Çòð¯è ÕÆåÅ, ÇÕðå Õðé, ò³â ÛÕä å¶ ÃîÅÜ Çò¼Ú¯º Ôð åð·» çÆÁ» Õ°ðÆåÆÁ» çÈð Õðé ñÂÆ ñ¯Õ» ù ÇÕÔÅÍ

ÇÂÃ ç¶ éÅÿ ÔÆ À°Ôé» é¶ Çòç¶ôÆ ÔîñÅòð» Áå¶ ç¶ô ç¶ ðÅÇÜÁ» çÆ ì¶ÇÂéÃÅøÆ Áå¶ Á¼ÇåÁÅÚÅð» çÅ Çòð¯è Áå¶ î¹ÕÅìñÅ Õðé çÅ À°êç¶ô Çç¼åÅ Áå¶ ÁîñÆ (ÇòÔÅÇðÕ) å½ð Óå¶ ñ¯Õ» çÆ Á×òÅÂÆ ÕÆåÆÍ ìÅìð ç¶ Ôîñ¶ Ã À°Ã ù Çé§ÇçÁÅ, ÒÜÅìðÓ ÁÅÇÖÁÅ Áå¶ À°Ã çÆ Ü¶ñ· Çò¼Ú ÜÅäÅ ÃòÆÕÅð ÕÆåÅÍ ÇÂ¼æ¶ ÔÆ ì¼Ã éÔƺ ÁÅêäÆ À°ÚÅðÆ ð¼ìÆ ìÅäÆ Çò¼Ú ìÅìð ç¶ Ôîñ¶ ìÅð¶ ÚÅð ôìç À°ÚÅðé ÕÆå¶, ÇÜé·» ù ÒìÅìð ìÅäÆÓ ç¶ é» éÅÿ ïÅç ÕÆåÅ

Ü»çÅ ÔËÍ Ã ç¶ ÔÅÕî» ù ÁÅê ÜÆ é¶ ð¼ìÆìÅäÆ Çò¼Ú õȳõÅð, ìÇØÁÅó, ÜéåÅ çÅ ð¼å ÚÈÃä òÅÿ¶, ÕÃÅÂÆ ÁÅÇÖÁÅ Áå¶ À°Ôé» ç¶ ÇòñÅÃÆ ÜÆòé ù Çé§ÇçÁÅÍ À°Ôé» é¶ Ö¼åðÆÁ» (Õô¼åðÆÁ») ù ñÅÔéå» êÅÂÆÁ» ÇÕ À°Ô ÃÈðîåÅÂÆ Û¼â Õ¶ âðê¯Õ Ô¯ ׶ Ôé, ÔÅÕî» ç¶ öñå Ô°Õî» ù î³é ðÔ¶ Ôé Áå¶ ÁÅêä¶ ÔÆ èðî-íðÅò» å¶ ÷°ñî Õð ðÔ¶ Ôé, Øð» Çò¼Ú å» êÈÜÅ-êÅá Õðç¶ Ôé, êð ðÅÜ çðìÅð» Çò¼Ú ê¼ÛîÆ (Õå¶ì») ê¹ÃåÕ» êó·ç¶ ÔéÍ ñ¯Õ» ù ò³×Åð êÅÂÆ ÇÕ À°Ôé» çÆ ì¯ñÆ, ÖÅä-êÆä, òÃåð-êÇÔéä ×¼ñ ÕÆ Ãî¹¼Ú¶ ÜÆòé å¶ ö°ñÅîÆ çÅ êzå¼Ö êzíÅò ÔËÍ...Ǽ毺 åÕ ÇÕ ×°ðìÅäÆ Çò¼Ú ðÅÜÃÆ å¶ ï°¼è çÆ ôìçÅòñÆ (Çì³ìÅòñÆ) òðåÆ ×ÂÆÍ ÇÂÔ Õ¯ÂÆ ÇÂåøÅÕÆÁÅ ×¼ñ éÔƺ ÃÆ, ÇÂÔ â±³Ø¶ Áðæ ð¼ÖçÆ ÃÆÍ

ÇÂÔ ×°ðìÅäÆ çÆ ÇÂéÕñÅìÆ ÇòÚÅðèÅðÅ Áå¶ À°Ã çÅ êzÚÅð ÔÆ ÃÆ ÇÜà çÆ ÇÃ¼Ö ×°ðÈ ÃÅÇÔì ù íÅðÆ ÕÆîå ÁçÅ ÕðéÆ êÂÆ; Ǽ毺 åÕ ÇÕ ×°ðÈ ÁðÜé ç¶ò ÜÆ Áå¶ ×°ðÈ å¶× ìÔÅçð ÜÆ ù ôÔÅçå ç¶äÆ êÂÆÍ ×°ðÈ ÔÇðׯÇì³ç ÃÅÇÔì Áå¶ ×°ðÈ ×¯Çì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ ù ÔÇæÁÅðì³ç óØðô ÕðéÅ ÇêÁÅÍ Çüֻ ç¶ éÅÿ ×°ðÈ-êÇðòÅð» ç¶ î˺ìð» ù î¹ÃÆìå» ÃÇÔäÆÁ» êÂÆÁ», ôÔÆçÆÁ» ç¶äÆÁ» êÂÆÁ»Í ×°ðÈ ÔÇðׯÇì³ç ÃÅÇÔì çÆ íËä ìÆìÆ òÆð¯ ÜÆ ç¶ Çå³é Ãê¹¼åð», ×°ðÈ ×¯Çì³ç ÇÃ³Ø ÜÆ ç¶ îÅåÅ, îÅåÅ ×°ÜðÆ ÜÆ Áå¶ ÚÅð ÃÅÇÔì÷ÅÇçÁ» çÆÁ» ôÔÆçÆÁ» ÇÂà å¼æ çÆ êzå¼Ö ÇîÃÅñ ÔËÍ ÇÂÔ ×°ðÈ ÃÅÇÔìÅé Áå¶ À°Ôé» ç¶ êÇðòÅÇðÕ î˺ìð» çÆÁ» ôÔÆçÆÁ» Ãé ÇÜé·» é¶ Ô÷Åð» Çüֻ ù ÁÃÇÔ å¶ ÁÕÇÔ Õôà ÃÔÅðÇçÁ» Ô¯ÇÂÁ» üÚ, èðî, ÇÂéÃÅø Áå¶ ñ¯Õ-ÇÔ¼å» çÆ õÅåð ÜÅé» òÅðé ñÂÆ êz¶Çðå ÕÆåÅ ÔË Áå¶ Á¼Ü òÆ êz¶Çðå Õð ðÔÆÁ» ÔéÍ

Çüֻ é¶ òÆ ÁÅêä¶ ÇêÁÅð¶ ×°ðÈ çÆ åð·» ÁÅêä¶ êÇðòÅð èðî 寺 òÅð Çç¼å¶Í À°Ôé» ç¶ îé Çò¼Ú ÇÂà åð·» ç¶ ÇòÚÅð À°µáç¶ ðÇÔ³ç¶ Ãé: ÇñÖé ÕÅÜ Ã¹ ×°ðÈ ÔîÅð¶, ÃÆà çÆú ÇéÜ ÃéêðòÅð˨21¨ ÚÅð¶ ê¹åð ÜÅé Õ°ÔŶ, ï Ú³âÆ (åñòÅð) ÕÆ í¶à ÕðÅÂ¶Í Ôî ÕÅðé ×°ð Õ°ñÇÔ ×òÅÂÆ, Ôî Õ°ñ ðÅÖ˺ Õ½ä ìâÅÂƨ21¨

(ÃzÆ ×°ðÈ (êzÅÚÆé) ê³æ êzÕÅô)

óØðô Áå¶ ôÔÆçÆÁ» ç¶ ç½ðÅé ÔÆ Çüֻ çÅ çìçìÅ, ÃÅð¶ ê³ÜÅì Çò¼Ú Ô¯ Ç×ÁÅÍ À°Ô ÇîÃñ» ç¶ ðÈê Çò¼Ú ê³ÜÅì ç¶ ÔÕÆÕÆ ôÅÃÕ ìä¶, Á³å 7 Ü°ñÅÂÆ, 1799 ù îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø çÆ ÃðçÅðÆ Ô¶á» ÇÃ¼Ö Ãî¹¼Ú¶ ê³ÜÅì Óå¶ ÕÅì÷ Ô¯ ׶Í

Á³×ð¶÷ ú篺 åÕ ìÅÕÆ ÃÅð¶ ÇÔ³ç¹ÃåÅé å¶ ÕÅì÷ Ô¯ Ú¹¼Õ¶ ÃéÍ Çç¼ñÆ Çò¼Ú î¹öñ» çÆ ÔÕÈîå Õ¶òñ éÅî-îÅåð ÔÆ ÃÆÍ

îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø çÅ ðÅÜ ÃæÅêå Ô¯ä î×𯺠Ãåñ°Ü-êÅð çÆÁ» ÇÃ¼Ö ÇðÁÅÃå» é¶ Á³×ð¶÷» ç¶ ÁèÆé ðÇÔäÅ êóç ÕÆåÅÍ 25 ÁêzËñ 1809 ù Á³ÇîzåÃð ÇòÖ¶ îÔÅðÅܶ å¶ Á³×ð¶÷» ÇòÚÕÅð Ô¯ÂÆ Ã³èÆ (ÁÇÔçéÅî¶) ç¶ Áé°ÃÅð ÇÂ¼Õ çÈܶ çÆ Ô¼ç Çò¼Ú çõñ éÅ ç¶ä çÅ øËÃñÅ Ô¯ÇÂÁÅÍ ÇÂà óèÆ ç¶ ÕÅðé ÇÃ¼Ö ôÕåÆ ò³âÆ ×ÂÆ Áå¶ Á³×ð¶÷» ù Çüֻ 寺 Õ¯ÂÆ õåðÅ éÅ ÇðÔÅÍ

ïÅç ð¼ÖäÅ ÚÅÔÆçÅ ÔË ÇÕ Ã³é 1737 寺 ÇÃ¼Ö ñ×ÅåÅð Çç¼ñÆ å¶ Ôîñ¶ Õðç¶ ÁÅ ðÔ¶ ÃéÍ Ã³é 1765 寺 1787 åÕ Çüֻ é¶ Çç¼ñÆ å¶ 15 Ôîñ¶ ÕÆå¶ ÃéÍ îÅðÚ 1783 Çò¼Ú å» ÇÃ¼Ö ñÅñ ÇÕñ·¶ Á³çð çÅõñ Ô¯ ׶ Ãé Áå¶ ñÅñ ÇÕñ·¶ å¶ õÅñÃÅÂÆ ÇéôÅé ÃÅÇÔì Þ°ñÅÇÂÁÅ ÃÆÍ ÇÂà óèÆ éÅÿ Á³×ð¶÷ ÁÇÜÔ¶ ÔîÇñÁ» 寺 ÇéôÇÚ³å Ô¯ ׶ ÃéÍ úèð îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø òÆ Á³×ð¶÷» ò¼ñ¯º ÇéôÇÚ³å Ô¯ Õ¶ Ãåñ°Ü ç¶ Ã¼Ü¶ êÅö ÁÅêäÅ ðÅÜ ÕÅÇÂî Õðé (ðÅÜ çÅ ÇòÃåÅð Õðé) ñÂÆ Á÷Åç Ô¯ Ç×ÁÅ ÃÆÍ À°Ã é¶ ìÔÅçð õÅñÃÅ ë½Ü ç¶ ÃÔÅð¶ ÕÃÈð, î¹ñåÅé, ÕôîÆð, ÇêôÅòð, Ô÷ÅðÅ, é°ôÇÔðÅ Áå¶ ñçÅõ å¶ Õì÷Å Õð ÇñÁÅÍ Áø×ÅÇéÃåÅé ç¶ è¹ð Á³çð ÜÅ Õ¶ ÇÜ¼å» ÔÅÃñ ÕÆåÆÁ»Í À°Ã ç¶ ðÅÜ çÅ Ö¶åðëñ ÇÂ¼Õ ñ¼Ö, ê³åÅÿÆ Ô÷Åð òð×îÆñ ÃÆÍ êð À°Ã çÆ î½å (27 ÜÈé, 1739) ç¶ çà ÃÅñ» Çò¼Ú ÔÆ À°Ã çÆ Ç³éÆ ÇòôÅñ Ãñåéå çÅ í¯× êË Ç×ÁÅÍ

ÇÂà çÅ ÕÅðé ìä¶ Ü³îÈ ç¶ â¯×ð¶ Áå¶ À°µåð êzç¶ô ç¶ ìzÅÔîä ÇÜé·» ù îÔÅðÅܶ é¶ ÇÃÖð çÆÁ» êçòÆÁ» ç¶ ÇéòÅÇÜÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆÍ ÇÂÔ À°µÚ-êçòÆÁ» Óå¶ ìËá Õ¶ ÇÃ¼Ö ðÅÜ éÅÿ èz¯Ô ÕîÅÀ°ºç¶ ðÔ¶, ÇÂ¼Õ êÅö ÇÂÔé» é¶ Ã: ÔðÆ ÇÃ³Ø éñÈÁÅ, ÁÕÅñÆ ëÈñÅ ÇÃ³Ø Áå¶ ôÅî ÇÃ³Ø ÁàÅðÆ òð׶ ê³æ-çðçÆ ÜðéËñ» ù îÔÅðÅܶ 寺 çÈð ð¼ÇÖÁÅ, çÈܶ êÅö Á³×ð¶÷» éÅÿ ׳ã-å°ê Õðç¶ ðÔ¶Í îÔÅðÅܶ çÆ î½å î×𯺠ÇÂÔé» çÆÁ» ÃÅ÷ô» À°µØó Õ¶ ÃÅî·ä¶ ÁÅ ×ÂÆÁ»Í îÔÅðÅܶ ç¶ À°åðÅÇèÕÅðÆ Ç¼Õ-ÇÂ¼Õ ÕðÕ¶ ì¶ðÇÔîÆ éÅÿ Õåñ Õð Çç¼å¶ ×Â¶Í ÇÂÔé» é¶ ÔÆ ÁÅêä¶ Çé¼ÜÆ ÇÔ¼å» ñÂÆ Á³×ð¶÷» ù ê³ÜÅì Óå¶ Õì÷Å Õðé çÆ Ô¼ñÅô¶ðÆ Çç¼åÆÍ

Á³×ð¶÷» é¶ ñóÅÂÆ Áð³í Õðé 寺 êÇÔñ» êÈðÆ ÇåÁÅðÆ Õð ñÂÆ ÃÆÍ À°Ôé» é¶ êÈðÆ ÇòÀ°ºåì³çÆ éÅÿ êz¯×ðÅî À°ñÆÕ ñ¶ Áå¶ éÕô¶ ÇåÁÅð Õð ñ¶ ÃéÍ À°Ôé» é¶ Ãøñ Ô¯ä ñÂÆ ðÅÜéÆÇåÕ ÚÅñ» Ú¼ñäÆÁ» Áå¶ ÃÅ÷-ìÅ÷ ÕðéÆ Áð³í Çç¼åÆÍ ÇÃ¼Ö ðÅÜ çÆÁ» Ô¼ç» Óå¶ ø½Ü åÅÇÂéÅå Õð Çç¼åÆ, ì³çÈÕ», ìðÈç Áå¶ Ô¯ð ø½ÜÆ ÃÅîÅé ÇÂÕ¼áÅ Õð ÇñÁÅ Áå¶ ñÅÔ½ð çðìÅð ç¶ ÁøÃð» ù Çðôòå» å¶ ñÅñÚ ç¶ Õ¶ ׳ÇãÁÅ Ç×ÁÅ Áå¶ ÃÈÔÆÁ» å¶ ×¼çÅð» ù Ô¼ñÅô¶ðÆ Çç¼åÆ å» ÇÕ Çüֻ ç¶ ç¶ô Óå¶ ÃøñåÅ ÃÇÔå ÁÇèÕÅð ÜîÅÇÂÁÅ ÜÅ ÃÕ¶Í ÇÂÔ ú篺 Ô¯ÇÂÁÅ Ü篺 ÇÕ Á³×ð¶÷» é¶ ñÅÔ½ð çðìÅð (õÅñÃÅ ÔÕÈîå) éÅÿ óèÆÁ» å¶ ç¯ÃåÆ ç¶ ÁÇÔçéÅî¶ ÕÆå¶ Ô¯Â¶ ÃéÍ

çÈܶ êÅö ÇÃ¼Ö Á³×ð¶÷» éÅÿ ÕÆå¶ Ô¯Â¶ Õ½ñ-ÕðÅð» Óå¶ Á³å åÕ ÕÅÇÂî ðÔ¶Í Çüֻ ù î¶Üð ÜÅðÜ ìzÅâë¹à òð׶ ÃðÔ¼çÆ ÁøÃð» é¶ ôð¶ÁÅî íóÕÅÇÂÁÅÍ À°Ã çÆÁ» ÔðÕå» ÇÂà åð·» çÆÁ» Ãé ÇÜò¶º Ãåñ°Ü¯º êÅð ç¶ ñÅÔ½ð çÆ ìÅçôÅÔå ç¶ ÇÂñÅÕ¶ òÆ Á³×ð¶÷» ç¶ ÁÅêä¶ ÇÂñÅÕ¶ Ô¯äÍ À°Ã é¶ Çüֻ ç¶ ÇÂ¼Õ à¯ñ¶ Óå¶ Ü¯ ÁÅêä¶ ÇÂñÅÕ¶ çÅ ç½ðÅ Õð ÇðÔÅ ÃÆ, ÔîñÅ Õð Çç¼åÅÍ ÇÂà éÅÿ Á³×ð¶÷» å¶ Çüֻ çÆÁ» ñóÅÂÆÁ» çÅ î¹¼ã ì³Çé·ÁÅ Ç×ÁÅÍ

êÇÔñÆ ñóÅÂÆ çóìð 1845 Çò¼Ú Áð³í Ô¯ÂÆ å¶ î¹çÕÆ, ë¶ðÈ ôÇÔð (Ç÷ñ·Å Çøð¯÷ê¹ð), ìç¯òÅñ, ÁñÆòÅñ (Ç÷ñ·Å ñ°ÇèÁÅäÅ) Áå¶ ÃíðÅò» (Ç÷ñ·Å Á³ÇîzåÃð) ÁÅÇçÕ æ»ò» å¶ ñóÆ ×ÂÆ Áå¶ øðòðÆ 1846 Çò¼Ú õåî Ô¯ÂÆÍ Çüֻ çÆ ìÔÅçðÆ, çñ¶ðÆ, ê³æ-öòÅ Áå¶ ç¶ô-í×åÆ çÆ Çòð¯èÆÁ» é¶ òÆ êzóÃÅ ÕÆåÆ, êð ö¼çÅð å¶ öËð-ÇÃ¼Ö ÃËéÅêåÆ Áå¶ êzèÅé î³åðÆ çÆ Á³×ð¶÷» éÅÿ ûá-×»á Ô¯ä ÕðÕ¶ Á³å Çò¼Ú ÇÃ¼Ö ø½Ü» çÆ ÔÅð Ô¯ ×ÂÆÍ

çÈÜÆ ñóÅÂÆ Ú¶ñÆÁ» òÅÿÅ ÇòÖ¶ 13 ÜéòðÆ 1849 Áå¶ ×°ÜðÅå ÇòÖ¶ 21

øðòðÆ, 1849 ù Ô¯ÂÆÍ Üç ÃËéÅêåÆ å¶ ÜðéËñ ÔÆ ÇòÕ¶ ԯ¶ Ãé å» ÔÅð å» Ô¯äÆ ÃÆÍ ÇÂÃ ç¶ î×𯺠29 îÅðÚ, 1849 ù ñÅÔ½ð Çò¼Ú çðìÅð ñÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÇÜà Çò¼Ú îÔÅðÅÜÅ çñÆê ÇÃ³Ø ù ×¼çÆúº ñÅÔ Çç¼åÅ Ç×ÁÅÍ

ÇÂà åð·» ÇÃ¼Ö ðÅÜéÆÇåÕ å½ð å¶ ö°ñÅî ìä ×Â¶Í êð îÅéÇÃÕ (èÅðÇîÕ) å½ð Óå¶ å» À°Ô ìÔ°å êÇÔñ» ç¶ ö°ñÅî ìä Ú¹¼Õ¶ ÃéÍ ÒÁáÅ·ðòÆºÓ ÃçÆ Çüֻ çÆ Ã³Øðô Çò¼Ú å¶ ÁÅêäÆ Ô¯ºç ù ìÚÅÀ°ä Çò¼Ú ìÆå ×ÂÆÍ ÇÂà Ã Çüֻ ç¶ ×°ðçòÅÇðÁ» çÅ êzì³è À°çÅÃÆ Áå¶ Çéðîñ¶ ÃÅè» ç¶ Õ¯ÿ ÃÆÍ À°Ôé» ç¶ Ã Çüֻ Çò¼Ú ìzÅÔîäòÅç êÈðÆ åð·» Ø°Ã Ç×ÁÅÍ îÔÅðÅܶ ç¶ ðÅÜ-ÕÅñ Çò¼Ú ìzÅÔîäòÅç çÆ êÕó Ãׯº Ô¯ð î÷ìÈå Ô¯ ×ÂÆÍ À°Ã çÅ ðÅÜÕÅñ ÔÆ ìzÅÔîäòÅçÆÁ» ç¶ Ô¼æ Çò¼Ú ÃÆÍ ðÅÜ-çðìÅð Çò¼Ú ÔÆ ìzÅÔîäÆ ðÆå»-ðÃî» ÇéíÅÂÆÁ» Ü»çÆÁ» ÃéÍ

íÅò¶º 19òƺ ÃçÆ Çò¼Ú éÅîèÅðÆ å¶ Çéð³ÕÅðÆ Ã¹èÅðÕ ñÇÔð» Ú¼ñÆÁ», êð ÇÂÔ òÆ î×𯺠ÇüÖ-Ã¯Ú ù ׳èÿÅ Õðé çÅ ÕÅðé ìäÆÁ»Í ÒÇÃ³Ø ÃíÅÓ òð×Æ å¼å-õÅñÃÅÂÆ ñÇÔð òÆ Ú¼ñÆ, ÇÜÃ é¶ ÇüÖÆ ç¶ ÇéÁÅð¶êä ù ê¹éð ùðÜÆå Õðé ÕÂÆ êÈðÅ åÅä ñÅ Çç¼åÅ, êð Á³×ð¶÷» çÆ ÃðêzÃåÆ éÅÿ À°çÅÃÆ ÃÅè ×°ðçòÅÇðÁ» å¶ ê¼ÕÆ åð·» ÕÅì÷ Ô¯ ׶, ÇÜé·» é¶ ÇìêðòÅç ù ëËñÅÀ°ä ç¶ éÅÿ ×°ðçòÅÇðÁ» ù ÁËôêzÃåÆ ç¶ Á¼â¶ ìäÅ ÇñÁÅÍ ×°ðç¹ÁÅðŠùèÅð ñÇÔð é¶ ×°ðçòÅð¶

å» Á÷Åç ÕðòÅ ñ¶ êð ìzÅÔîäòÅç Áܶ òÆ ÇÃ¼Ö ÜÆòé Óå¶ êÈðÆ åð·» ÔÅòÆ ÔËÍ

ÇêÛñ¶ 30-35 ÃÅñ» 寺 ÇìêðòÅç çÅ ÇôÕ³ÜÅ Ô¯ð Õ¼ÇÃÁÅ Ç×ÁÅ ÔË, ÇÕÀ°ºÇÕ Çüֻ çÆ ÇÃÁÅÃÆ êÅðàÆ é¶ ÇìêðòÅçÆ åÅÕå» éÅÿ êÆâÆ Ã»Þ êÅ ñÂÆ ÔËÍ ÔÅñå Ǽ毺 åÕ ÇéØð ×ÂÆ ÔË ÇÕ ÇüÖÆ ç¶ èÅðÇîÕ øËÃñ¶ òÆ À°Ôé» çÆ Ç¼ÛÅ î¹åÅÇìÕ Ô°³ç¶ ÔéÍ ÁËÃÅ òÅåÅòðé ÇÃðÜ Çç¼åÅ ÔË Áå¶ ÇÃðÇÜÁÅ ÜÅ ÇðÔÅ ÔË ÇÕ ÇÃ¼Ö ×°ðîÇå ÇòÚÅðèÅðÅ éÅÿ¯º êÈðÆ åð·» à°¼à ÜÅä Áå¶ À°Ôé» Á³ç𯺠װðÈêÅåôÅÔ» ò¼ñ¯º ÇñÁ»ç¶ ÇÂéÕñÅì ç¶ ìÚ¶- Ö¹Ú¶ êzíÅò» ù òÆ õåî ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕ¶Í

ÇÂÔ ò¼âÆ åzÅÃçÆ ðÔÆ ÔË ÇÕ ÁÃƺ Ôî¶ô» ÔÆ ÇÃ¼Ö Çòð¯èÆ åÅÕå» çÆÁ» ÃÅ÷ô» çÅ ÇôÕÅð Ô¯ Õ¶ ÁÅêä¶ êËð» Óå¶ ÁÅê Õ°ÔÅóÅ îÅðç¶ ðÔ¶ Ô»Í îÔÅðÅÜÅ ðäÜÆå ÇÃ³Ø ç¶ ðÅÜ-ÕÅñ ç½ðÅé Áå¶ îÔÅðÅܶ çÆ î½å î×𯺠ÁÃƺ ÇìêðòÅçÆÁ» ç¶ ÇòéÅôÕÅðÆ ÇÚÔð¶ ù êÛÅä éÅ ÃÕ¶ Áå¶ À°Ôé» çÆÁ» ÚÅñ» Çò¼Ú ëà ն ÁÃƺ ñ§î¶ óØðô î×𯺠ÕÅÇÂî ÕÆå¶ ðÅÜ ù Õ°Þ ÃÅñ» Çò¼Ú ÔÆ ×°ÁÅ ÇñÁÅÍ Ã½-ÃÅñ» î×𯺠óé 1947 Çò¼Ú ÃÅⶠկÿ ÁÇÜÔÅ î½ÕÅ ÁÅÇÂÁÅ ÃÆ Ü篺 ÇÕ ÁÃƺ ÁÅêäÆ Õ½î çÅ Õ°Þ Ã³òÅð ÃÕç¶ Ã», êð ÁÃƺ ú篺 òÆ ìzÅÔîäòÅçÆ ñÆâð» ç¶ Ûñ ù éÅ êÛÅÇäÁÅ ÁÅêä¶ ñ¼Ö» ÁÅçîÆ îðòÅ Õ¶, Õð¯ó» çÆÁ» ÜÅÇÂçÅç» å¯º Ô¼æ è¯ Õ¶, êzÅä» å¯º ÇêÁÅð¶ ×°ðèÅî» ù Û¼â Õ¶, ÜðÅÇÂî-ê¶ôÅ Ô¯ä çÅ ÃðàÆÇëÕ¶à ñËä ñÂÆ ÇÂà Òê¹³é

í±îÆÓ å¶ ÁÅä ìËá¶Í ÇÜà ÁäÖ, Ǽ÷å Áå¶ èðî çÆ Ã¹å³åðåÅ ñÂÆ Ç¼èð ÁŶ û, À°Ã¶ çÆ ðÅÖÆ ñÂÆ Çëð ÃÇåÁÅÇ×zÔ», ð¯Ã îÅðÚ», î¯ðÇÚÁ», ܶñ·» íðé, é½ÜòÅé» ç¶ êzÅä» çÆ ìñÆ ç¶ä ç¶ ðÅÔ å¶ å°ð ê¶Í

1984 Çò¼Ú ܯ Õ°Þ Ô¯ÇÂÁÅ, À°Ã ù ç¹ÔðÅÀ°ä çÆ ñ¯ó éÔÆºÍ ÁÃƺ À°Ã ÇíÁÅéÕ òðåÅð¶ 寺 òÆ Õ¯ÂÆ ÇüÇÖÁÅ éÔƺ ñÂÆÍ À°Ã åzÅÃçÆ ç¶ Õôà Áܶ åÕ Ô÷Åð» é½ÜòÅé ܶñ·» Çò¼Ú í¯× ðÔ¶ ÔéÍ ÁÅêä¶ ÕÅåñ» ù Ã÷Å ç¹ÁÅÀ°ä ñÂÆ ÕÂÆ ÁÅÔð-êÅÔð Õð ðÔ¶ Ô», êð ÃÅâÆ ÇÕå¶ Ã¹äòÅÂÆ éÔƺ, ÃÅâÆ çñÆñ ÁêÆñ çÅ Õ¯ÂÆ ÁÃð éÔƺ Ô°³çÅÍ ÃÅⶠñÂÆ ÇÂéÃÅø ç¶ ÃÅð¶ çðòÅ÷¶ ì³ç ÔéÍ ÃÅⶠÕÅåñ ÛÅåÆ Ú½óÆ ÕðÕ¶ Ø°³î ðÔ¶ Ôé, ÕÂÆ å» ðÅÜ-íÅ× ç¶ Ã¹Ö îÅä Ú¹¼Õ¶ Ôé Áå¶ îÅä òÆ ðÔ¶ ÔéÍ ÕÂÆ ÃÅⶠòð׶ ÇÚÔð¶- î¯Ôð¶ òÅÿ¶ ñ¯Õ òÆ À°Ôé» ÕÅåñ» éÅÿ ðñ Õ¶ ðÅÜ-íÅ× çÅ Áé§ç îÅä ðÔ¶ ÔéÍ ÁÃƺ ÕÅåñ» Õ¯ÿ¯º ÔÆ òÅð-òÅð ÃÔÅÇÂåÅ çÆ î³× Õðç¶ Ô»Í ÃÅⶠÃîÅ×î» Çò¼Ú ÒÕÅåñ»Ó ù ÃéîÅÇéå ÕÆåÅ Ü»çÅ ÔË, ÇÜÔó¶ ÃÅâÆ Õ½î çÆÁ» Üó·» Çò¼Ú å¶ñ ç¶ä ç¶ ñ×ÅåÅð ïåé Õðç¶ ÁÅ ðÔ¶ ÔéÍ ÇÂÔ ö°ñÅîÆ çÆ ÇÃÖð éÔƺ, å» Ô¯ð ÕÆ ÔË?

ÁÅú ÜÅ×ƶ! ÁÅú ïÚƶ! ¶éÆ ñ§îÆ ö°ñÅîÆ Ú³×Æ éÔƺ Ô°³çÆ..... ÁÅú, ö°ñÅîÆ çÅ À°Ô ÜÈÿÅ êð·» ò×ÅÔ îÅðƶ, ÇÜÔóÅ 29 îÅðÚ, óé 1849 ù ÃÅⶠ×ÿ» Çò¼Ú êÅÇÂÁÅ Ç×ÁÅ ÃÆÍ

×¹ðç¹ÁÅðÅ í¯ðÅ ÃÅÇÔì, ìÅìÅ ìÕÅñÅ, ÇÜæ¶ é½ò¶º êÅÇåôÅÔ ÃzÆ ×¹ðÈ å¶ö ìÔÅçð ÃÅÇÔì ÜÆ é¶ 26 ÃÅñ 9 îÔÆé¶ 13 Ççé åê¾ÇÃÁÅ ÕÆåÆ ÃÆ Áå¶ ÇÂæ¶ ÔÆ î¾Öä ôÅÔ «ìÅä¶ çÆ Á§åð ÁÅåî¶ ÕÆåÆ ÁðçÅà êÈðÆ ÕðÕ¶ 齺òƺ êÅÇåôÅÔÆ êz×à ԯ¶ ÃéÍ