IX. σήμερα

from Η αφηρημένη έννοια του (ου) τόπου - Αλέξανδρος Τσιλιμπάρης

VIII. συμπέρασμα Ι

IX.σήμερα

Τέτοιου είδους σύγχρονες ουτοπικές προσεγγίσεις-απεικονίσεις σπανίζουν, καθώς φαίνεται πως η πλειοψηφία των κορυφαίων θεωρητικών-σχεδιαστών/κατασκευαστών αρχιτεκτόνων απασχολείται-επηρεάζεται περισσότερο από άλλα ιδιότροπα ζητήματα της εποχής, -καινοτόμες τεχνικές υπολογιστών-αισθητήρων, οικολογίας, βιωσιμότητας, κ.α.- ενώ υποβαθμίζεται/αγνοείται το κοινωνικό/πολιτικό περιεχόμενο της αρχιτεκτονικής. Οι ουτοπικές ιδέες απουσιάζουν εμφανώς. Σύμφωνα με τον Woods, αυτή η απουσία οφείλεται σε μια ποικιλία λόγων/αιτιών.

Η κυριότερη αιτία θα μπορούσε να είναι “...το ευρέως αποδεκτό συναίσθημα ότι έχουμε φτάσει στο τέλος της Ιστορίας και στον παγκόσμιο θρίαμβο του καπιταλισμού και της φιλελεύθερης δημοκρατίας...”³⁰(Woods)

Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού φαίνεται πως δεν άφησε καμμιά αξιόπιστη εναλλακτική στρατηγική/νόημα στην παγκόσμια σκηνή των εργατικών διεκδικήσεων, αφήνοντας σε μεγάλο ποσοστό των πολιτών -του Δυτικού κόσμου- μια γενική αίσθηση πως δεν υπάρχει κάποια καλύτερη πολιτική-φιλοσοφική λύση κοινωνικής διευθέτησης από τον καπιταλισμό και την παγκόσμια κυριαρχία της ελεύθερης αγοράς. Σε όλα τα ουτοπικά κείμενα/έργα οι προτάσεις/περιγραφές στοχεύουν όχι μόνο σε τυπικές και τεχνικές περιορισμένες βελτιώσεις, αλλά και σε ευρείας

κλίμακας κοινωνικές. Στο συγκεκριμένο γενικό κλίμα στοχασμού και διεκδικήσεων, λοιπόν, οι μόνες πιθανές ουτοπίες φαίνονται να είναι αυτές που τελειοποιούν/συντηρούν τον καπιταλισμό και τις σημερινές καταναλωτικές διαθέσεις/συμπεριφορές.

“...Άπό μία άποψη, η ουτοπία έχει ήδη πραγματοποιηθεί. Ολοι μπορούν να πάρουν μία πιστωτική κάρτα, όλοι μπορούν να αγοράσουν και να είναι ευτυχείς, τουλάχιστον έως ότου τελειώσουν τα χρήματα της κάρτας τους. Λοιπόν, που είναι η έμπνευση για να φανταστεί κανείς μια άλλη ουτοπία; Οι σημερινοί ηγέτες στον τομέα της αρχιτεκτονικής δεν έχουν βρει ακόμα την απάντηση...”³¹ (Woods)

Η αρχιτεκτονική, θεωρία και πράξη, σίγουρα δεν έχει την ικανότητα να μεταρρυθμίσει κάθε περιορισμένη και ολοκληρωμένη κοινωνία. Ακόμα και όταν προτείνει διαφοροποιήσεις στο χώρο, το χρόνο και τις σχέσεις, περιορίζεται στην συμβατική κριτική της εργασίας με εναλλακτικές απαντήσεις που περιλαμβάνονται στο ενεργό καπιταλιστικό πλαίσιο αγορών. Ο Tafuri αναπτύσσει το επιχείρημα πως δεν είναι πλέον δυνατό να κρύψουμε την πραγματικότητα που καθιστά άσκοπα επικίνδυνες τις επιλογές των αρχιτεκτόνων που συνδέονται απεγνωσμένα με πειθαρχικές ιδεολογίες. Ασκοπα επικίνδυνες, γιατί είναι ανώφελος ο αγώνας για διαφυγή όταν η ζωή είναι ολοκληρωτικά εγκλωβισμένη χωρίς έξοδο. Υποστηρίζει ότι η κρίση προτάσεων της σύγχρονης αρχιτεκτονικής δεν είναι αποτέλεσμα ένδειας ιδεών αλλά μάλλον για κρίση της ιδεολογικής λειτουργίας-υποχρέωσης της αρχιτεκτονικής.

“...Πόσο πιο κοντά στην ουτοπία μπορούμε να φτάσουμε; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο καπιταλισμός είναι μια ουτοπία αυτό-ικανοποίησης και ανησυχίας. Ποιος, λοιπόν, χρειάζεται μια καλύτερη κοινωνία; Οι εναλλακτικές ουτοπίες είναι πλέον ξεπερασμένες τη στιγμή που γράφονται ή σχεδιάζονται. Τα ιδανικά και ο ιδεαλισμός μπορούν να μας επιβραδύνουν μόνο. Οι ουτοπίες μπορούν να παρεμποδίσουν μόνο...”³² (Woods)

“...Η πτώση της σύγχρονης τέχνης είναι η τελική μαρτυρία της αστικής ασάφειας, διχασμένη μεταξύ θετικών στόχων και της άθικτης αυτο-εξερεύνησης της δικής της αντικειμενικής εμπορευματοποίησης. Δεν υπάρχει πλέον σωτηρία να βρεθεί μέσα σε αυτήν, ούτε να περιπλανιέται ανήσυχα σε λαβύρινθους εικόνων τόσο πολυσθενείς που καταλήγουν σε σιωπή, ούτε να περικλείονται στην επίμονη σιωπή του τέλειου γεωμετρικού περιεχομένου. Για το λόγο αυτό, είναι άχρηστο να προτείνει κανείς καθαρά αρχιτεκτονικές εναλλακτικές λύσεις. Η αναζήτηση μιας εναλλακτικής λύσης εντός των δομών που καθορίζουν τον ίδιο τον χαρακτήρα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού είναι πράγματι μια προφανής αντίφαση των όρων...”³³ (Tafuri)