M&A Magazine 01 2018

YOUNG M&A ‘JONGE GENERATIE MINDER MONOMAAN’ ZO GROEN IS DE OVERNAMESTRATEGIE IN DE ENERGIESECTOR

NEDERLANDSE ENERGIE MAATSCHAPPIJ DIRECTEUR HARALD SWINKELS CASHTE SAMEN MET PIETER SCHOEN 200 MILJOEN

‘WE NAMEN ONSZELF AMPER SERIEUS’ VOOR BEDRIJVEN EN PROFESSIONALS IN M&A, CORPORATE FINANCE & PRIVATE EQUITY IN DE BENELUX Q1 2018

SAVE THE DATE 2018 ONTMOET PROFESSIONALS IN M&A, CORPORATE FINANCE EN PRIVATE EQUITY 17 mei M&A Forum Young M&A Professionals | Lexence Amsterdam

18 mei M&A Criterium - Wielrennen met Sven Nys | Utrecht

21 juni ECM Zomerforum | Stibbe Amsterdam

21 november Private Equity Forum | KPMG Amstelveen

13 december M&A Awards | Beurs van Berlage Amsterdam

Voor het gehele overzicht gaat u naar MenA.nl/events

MEER KENNIS, DEALS EN GROEI IN DE M&A COMMUNITY WORD OOK LID VAN DE M&A COMMUNITY. PROFITEER VAN VELE PRIVILEGES:

• Dealsourcing tijdens M&A Fora • Topnotch kennis tijdens M&A Masterclasses • Bezoek kosteloos het Private Equity Summit** • Vind alle top-notch specialisten en bedrijven in de Top 1000 Dealmakers • Onbeperkt toegang tot M&A Insight, M&A Database & League tables • Profiel in Top 1000 Dealmakers naar 2.500 CFO's en M&A Directors • Blijf op de hoogte met de MenA.nl Nieuwsbrief • Inside & achtergrond in M&A Magazine

Meld u vandaag nog aan via MenA.nl*

* Het M&A Community Full Membership is voorbehouden aan professionals werkzaam in M&A, corporate finance en private equity **Voor Full Members van de partners van de M&A Community is een gelimiteerd aantal kaarten beschikbaar

Colofon

De M&A Community brengt professionals in M&A, Corporate Finance en Private Equity bij elkaar middels live events, het M&A Magazine en de website MenA.nl met nieuws en een M&A database. M&A Magazine informeert over actuele ontwikkelingen op het gebied van fusies, overnames, participaties, investeringen en financiĂŤle bedrijfsinformatie.

Redactie M&A / MenA.nl Nicky de Beer, Freuke Diepenbrock, Willem van Oosten, Charles Sanders, Tim Vogels en Dirk-Jan Zom

Aan deze editie werkten mee Jorge Groen en Guy Hoeks

Fotografie Arthur van Megen, Geert Snoeijer, Paul Tolenaar en Ton Zonneveld

Algemeen Hoofdredacteur Marjan Bleeker (mbleeker@alexvangroningen.nl) Tel. 06 11584926

Uitgever Alex van Groningen BV (info@alexvangroningen.nl) Burgemeester Haspelslaan 63 1181 NB Amstelveen Tel. 020 57 88 900 Fax 020 63 91 025

Marketing Paul van Beckum (pvanbeckum@alexvangroningen.nl) Tel. 020 57 88 919

M&A Community Manager Ezri Joy Blaauw (eblaauw@alexvangroningen.nl) Tel. 020 5788909 Mobiel. 06 46384782

Lidmaatschap M&A Community De mooiste deals worden gesloten met de juiste kennis en de beste contacten. De top van de M&A professionals in Nederland is daarom aangesloten bij de M&A Community. Wilt u daar ook bij horen? Meld u aan op MenA.nl

Drukker Bal Media, Schiedam

Vormgeving Cor Lesterhuis Š Alex van Groningen BV Amstelveen 2017 Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet toegestaan om integraal artikelen over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen in welke vorm dan ook. Nota bene: geen toestemming is nodig om de titel en inleiding van artikelen over te nemen op (eigen) websites, mits met bronvermelding. wet bescherming persoonsgegevens De abonneegegevens zijn opgenomen in een database van Alex van Groningen B.V. Deze is aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens. Wij gebruiken deze gegevens om u op de hoogte te houden van aanbiedingen. Indien u hier bezwaar tegen heeft, maakt u dit kenbaar door bericht te zenden naar info@alexvangroningen.nl.

Aanlevering van Artikelen Inzending van een artikel naar de redactie ter publicatie houdt in dat de auteur akkoord gaat met de volgende voorwaarden ter plaatsing: - de auteur heeft het volledige auteursrecht op het artikel; - het artikel is niet eerder, in welke taal dan ook, gepubliceerd; - met publicatie wordt geen geheimhouding geschonden; - de auteur zal niet zonder schriftelijke toestemming van de uitgever het artikel elders publiceren; - de auteur verleent de uitgever het gebruiksrecht op het artikel om dit in al haar media te (her)publiceren in print, online of in welke vorm dan ook en waar gewenst eventueel aan te kunnen passen.

4 | MenA.nl

Redactioneel

U GAAT NAAR BELGIË, WIJ OOK In totaal kochten wij Nederlanders de afgelopen jaren 66 Belgische bedrijven, we gaven daar ruim 6 miljard euro aan uit. Door Belgische partijen werden in dezelfde periode 45 Nederlandse bedrijven gekocht voor in totaal ruim 36 miljard euro.

Dat zijn geweldige crossborder-cijfers. Dit is onder meer reden voor ons – het bedrijf Alex van Groningen en de M&A Community – om ook eens in België te gaan kijken.

Want u blijkt steeds actiever bij onze zuiderburen. In 2017 (vergeleken met 2014) was er sprake van meer dan een verdubbeling van het aantal deals waarbij minimaal één Nederlands en één Belgische partij betrokken was.

Adviseur Koens-Betz van Accuracy onderschrijft dat in het artikel op pagina 20. Zij ziet in haar transactiepraktijk al jaren toenemende deal activiteit tussen Nederland en België. De laatste jaren valt daarbij de toenemende belangstelling van private equity-partijen op.

Net als bij u is ook onze expansie in België in razend tempo vorm aan het krijgen. De eerste stappen met de CFO Community zijn gezet. In september vorig jaar kwamen CFO's en CEO's bij elkaar tijdens de Executive Day op Kasteel Brasschaat en op 22 maart jongstleden spraken onder meer Jeroen Dijsselbloem en Marc Lammers op de eerste CFO Day in België.

De laatste maanden is ook M&A community manager Ezri Joy Blauw veel in Antwerpen en Brussel geweest en heeft gesprekken gevoerd met banken, bedrijven, investeerders en adviseurs o ​ ver een M&A Community in België. En ik mag u zeggen dat we de M&A Awards in België aan het organiseren zijn.

We zullen u natuurlijk berichten over de voortgang daarvan en staan open voor contact met u daarover.

Maar lees zeker ook het verhaal van onze M&A Insight, dé database op M&A-gebied waarin we gegevens verzamelen over alle deals gedaan door Nederlanse M&A-ers en met Nederlandse M&A-ers. Het biedt een mooi overzicht van de (inter)nationale M&A-activiteiten waarbij u betrokken bent.

MARJAN BLEEKER HOOFDREDACTEUR M&A

MenA.nl | 5

Inhoud

14 Harald Swinkels en Pieter Schoen Nederlandse Energie Maatschappij Ze verkochten hun energiebedrijf. Afscheid nemen doet pijn, maar cashen is ook leuk. Het verhaal van Sjors en Sjimmie en de rebellenclub aan de Maas die 200 miljoen ophaalden.

28 ‘Jonge generatie minder monomaan’

Young M&A Community is het onlangs opgerichte netwerk waar jonge M&A-professionals kennis en ervaring kunnen uitwisselen. Waarom is zo’n community nodig?

6 | MenA.nl

‘Als je adequaat het woord voert, zijn grijze haren zeker geen vereiste.’ Kevin Beukeveld, advocaat bij Lexence.

‘Ook bij M&A deals is beeld en snelheid een cruciale factor.’

Maaike Veeling, consultant bij Hill+Knowlton Strategies.

‘De leeftijdsgenoten van nu moet je straks in je balboekje hebben.’ Maurits Drijfhout van Hooff, Associate Director bij het KPMG-dealteam Technology, Media and Telecom.

‘Heldere afspraken maken en die niet op hun beloop laten.’

Pieter Bukala, associate bij Mentha Capital.

07 Redactioneel

20 M&A Insight: Internationale deals

Duitsland Nederlandse bedrijven Verenigd Koninkrijk 80 zijn steeds internationaler 43 Verenigde Staten 117 georiënteerd. Doen 63 buitenlandse bedrijven net zo 231 veel in Nederland.

Frankrijk

België

58

66

45

73 23

37

Zweden 10

Zwitserland 28 5 12

08 Private equity tegen armoede

Spanje 9

Japan 32 1

10 Nieuwjaarsborrel: M&A gaat los 18

China

4

12 M&A Awards 2017: 32 winnaars 23 Earn-out: uitstel van executie

Nederlandse ondernememingen als handelaar en handelswaar Top 10 buitenlanden in fusies en overnames

Inbound

24 Verandering M&A-landschap

Waarbij een buitenlandse koper een Nederlands bedrijf verwerft

Gemeten in aantallen deals

Outbound Hoewel de geschiedenis zich met enige regelmaat herhaalt, zal 2017 toch worden herinnerd als het jaar dat cruciale gevolgen had voor de Nederlandse M&A-markt.

Deals waarbij een Nederlandse koper een buitenlands bedrijf koopt

38 Eneco, Shell en de overnames in het spoor van de engergietransitie Als ‘vervuilend’ bekend staande oliereuzen duiken steeds vaker op ‘groen’.

Is dat terug te zien in hun M&A-beleid?

50 Moeilijk sturen met vier kapiteins

Muziekretailketen Key Music gaat tegen de stroom in.

Gesterkt door een duidelijk buy-and-buildplan. “Wie haalt het in zijn hoofd om winkels te kopen?”

56 De 100 dagen na de fusie

Post-merger integration bepaalt uiteindelijk echt hoe succesvol een fusie of overname is.

27 Synthetische garanties?

36 Tandarts wordt onbekende

De tandarts op de hoek van de straat verdwijnt in ras tempo. Samenvoeging van praktijken en overnames van hele ketens zijn aan de orde van de dag.

44 Gehele markt moet harder lopen Door de felle concurrentiestrijd in de M&A-wereld verandert de rol die banken spelen. "We weten meer dan andere partijen in de markt, lopen een stap voor."

46 Alvarez & Marsal leert bedrijven ‘drumbeat’

Hoe laat je een miljardendeal renderen?

55 Signing protocol na uniface 60 Movers & shakers 64 League tables

MenA.nl | 7

Community

Frank Verbeek, Improved Corporate Finance / Drake Star Partners en Machtelt Groothuis, Social Impact Ventures

ING Rondetafel (met Rob van Veldhuizen van ING Bank)

PE-SUMMIT TEGEN ARMOEDE TEKST CHARLES SANDERS EN WILLEM VAN OOSTEN Club Sandwich, dubbele espresso, glas verse jus d’orange, bruin café, door wind en golfslag dobberende bootjes aan de kade vanwege de Hiswa, mager voorjaarszonnetje…

Aan de entourage ontbrak het sowieso niet. Maar waar het echt om ging, die hoofdrolspelers: 250 bevlogen bezoekers aan de door Alex van Groningen georganiseerde Private Equity Summit 2018 in Amsterdam.

Vrouwen en mannen die meer willen horen en leren over ‘the role of private equity in a moneyless world.’

Met toonaangevende sprekers als Volkert Doeksen, senior advisor The Carlyle Group, Machtelt Groothuis, co-founder Social Impact Ventures en Ynzo van Zanten, Choco Evangelist bij Tony’s Chocolonely.

Om maar met die laatste te beginnen. Wat is de rol van private equity in een wereld die steeds minder lijkt te geven om geld en status?

8 | MenA.nl

Om jonge mensen die niet malen om zo’n gelikte BMW op de riante oprit, maar net zo lief de bus of trein pakken? Ezri Joy Blaauw van Alex van Groningen beet met die vraag op bevlogen wijze de spits af.

En Ynzo Van Zanten legde op even indrukwekkende wijze uit hoe Tony’s Chocolonely opkomt voor de zwakke boeren in Ghana en Ivoorkust.

Voor die als werkslaven misbruikte kinderen, soms ontvoerd, soms weggekocht van hun ouders. Die niet mogen leren, maar wel moeten werken.

“Chocolade is de oplossing voor alles,” aldus Van Zanten op licht cynische toon. “Breek een blok, laat het in je mond smelten en je zit in de happy zone. Maar voor een reep die hier 2,65 euro kost, krijgt de boer in Afrika 12 schamele centen. Een omzet van 1300 euro per jaar betekent 60 cent per dag voor een vader

met een vrouw en vier kinderen in Ivoorkust. Ver beneden de armoedegrens. En kijk, daar hebben wij iets aan gedaan.”

Ynzo van Zanten schetst een schokkend beeld van wat zich op acht uur vliegen van Nederland afspeelt.

In de met belangrijke spelers in de private equity scene afgeladen zaal wordt geschokt geluisterd. Een enkeling vraagt zich af of Tony’s Chocolonely de business vanuit Amsterdam-West inderdaad zonder winstbejag als eerste prioriteit runt.

Maar de meeste bezoekers geloven Van Zanten zonder voorbehoud. Het was op de Private Equity Summit 2018 op locatie Zuidpool Amsterdam RAI sowieso een beetje de goednieuwsshow. Duurzaamheid, groen, voorjaar, dilemma tussen maatschappelijk en financieel optimum, zijn keuzes eigenlijk wel mogelijk? Ja dus! Legde Volkert Doeksen van The

Herman Kaemingk en Jan Dexel, Programme manager Venture Capital bij Ministerie van Economische Zaken Landbouw en Innovatie

Carlyle Group hartstochtelijk uit.

“Ik heb inderdaad een stapje terug gedaan, werk nog 1 à 2 dagen in de week voor Carlyle, maar doe verder investeringen op eigen titel. Naast die gekochte werf voor zeilschepen en het onroerend goed. Sustainable investments? Zitten wij al sinds 2000 in, mede dankzij de pensioenfondsen ABP en PGGM. Want toen begon die aandacht voor duurzaam al.

Inderdaad, omdat die twee fondsen erom vroegen, zijn we meegegaan.

Waarschijnlijk waren we er destijds zelf totaal niet opgekomen. Maar uiteindelijk dus een win-winsituatie.

Met een goede performance. Environmetal, Social and Governance (ESG) levert uiteindelijk ook nog eens een hogere beurswaarde op.”

Ondenkbaar dat het ‘nieuwe zakendoen’ ooit weer verdwijnt? “Ja, zegt Doeksen. “Dat denk ik wel, het is zo gegroeid. Wapenhandel en tabak,

Herman Kaemingk en Volkert Doeksen

daar zitten we al twintig jaar niet meer in. Nu zijn sustainable investments niet meer weg te denken.

Een must. Kopen wij anno 2018 een bedrijf, dan is die ESG-bijdrage één van de eerste zaken waarop we letten. Van groot belang geworden. Als Carlyle begonnen wij ook pas nadat APB en PGGM erop aandrongen.

Maar later zagen we dat het door ESG betere bedrijven zijn geworden.

Bedrijven die wij kochten.”

“Wij, van private equity, zijn niet goed in het verkopen van onszelf, wij houden ook niet van camera’s, weren de pers,” aldus Volkert Doeksen.

“Maar ESG snel en efficiënt implementeren en je footprint achterlaten, verbeterd… Het moet en het kan en het gebeurt! Bij elk bedrijf waarin wij als The Carlyle Group nu investeren, speelt Environmental, Social and Governance een grote rol.

Is core value geworden.”

Van Zanten en Doeksen zijn doordrongen zijn van het belang van sociaal en duurzaam ondernemen, maar als co-host Herman Kaemingk van Loyens & Loeff aan het eind van de dag de balans opmaakt blijkt de sector nog niet zo ver.

Bij Baker McKenzie werd het thema ‘beleggingen met een positieve impact’ uitgebreid behandeld tijdens de rondetafel op de boot. Investeren in energiebesparing, betere sociale omstandigheden, betere voeding, gezondheidszorg en het aanjagen van de cirulaire economie. Goed voor de wereld én goed voor de portemonnee. n

Ontmoet professionals in M&A, corporate finance en private equity op het Corporate M&A Forum op 20 juni op het ECM Zomer forum in Amsterdam

MenA.nl | 9

Community

Pieter van Duijvenvoorde, CMS

Frank Verbeek, Improved Corporate Finance / Drake Star Partners en Alexander Olgers, Deloitte

NIEUWJAARSBORREL: M&A GAAT LOS TEKST CHARLES SANDERS BEELD GEERT SNOEIJER “In 2018 meer grote deals, meer economische groei. Kennis inkopen. We gaan los!" Het welkomstwoord van Pieter van Duijvenvoorde, Partner Corporate/M&A Praktijkgroep bij CMS, zet meteen de toon op de M&A nieuwjaarsborrel. "En de Brexit? Die doet er volgens 230 door ons geënquêteerden niet toe!”

Champagne, hapjes, maar vooral optimisme en vrolijkheid troef in het hagelnieuwe kantoor van CMS aan de Zuidas waar ruim 110 gasten waren. Ook bij het drietal sprekers.

Frank Verbeek, Managing Partner bij Improved Corporate Finance & Drake Star Partners (Genomineerd

10 | MenA.nl

Best M&A Advisor Midmarket 2017): “Verdient Donald Trump complimenten? Nee hoor, onder Obama deed de Amerikaanse beurs het beter! Bedrijven uit de VS hebben gelukkig veel cash en durven in Europa te kopen.”

Alexander Olgers, Partner Deloitte en Genomineerd Best Debt Advisor 2017: “Mee eens!”

Niels Jonker, Director Acquisitie Finance MID-market Rabobank (Winnaar Best Young M&A Talent 2017): “Maatschappelijke thema’s. Het milieu, sustainability… Ze worden steeds belangrijker. En, al zou je het willen, onomkeerbaar.”

Dit is niet de avond om te somberen of over malaise te mijmeren.

Rotsvast geloof in de toekomst, voert de boventoon. Ook als het gaat om nieuwe ontwikkelingen. Zo verwacht Niels Jonker de komende vijf jaar veel van cryptovaluta en blockchain.

Brengt Olgers het nieuws dat Deloitte Debt Advisory in België de deuren opent en denkt Frank Verbeek dat het goed is om de nieuwe Europese privacywetgeving – eind mei treedt die GDPR in werking – in de gaten te houden. Ook kijkt Frank Verbeek nog even terug op de succesvolle verkoop van laadpalenaanbieder NewMotion aan Shell. “Je verkoopt iets aan je grote vijand. Zo lijkt het misschien.

Maar nee hoor, die zogenaamde vijand heeft anderen nodig. Het heeft

Mels Huige, Active Capital Company

allemaal ook met human capital te maken. Talenten willen werken bij bedrijven die het milieu serieus nemen. En ook dat is een niet terug te draaien ontwikkeling.”

MASERATI AAN DE STEKKER Later, bij de borrel, laat Verbeek nog wat los over de deal tussen Shell en NewMotion. “In Noorwegen rijdt 25

‘Je verkoopt iets aan je grote vijand. Zo lijkt het misschien’

procent elektrisch, daar kijken ze je raar aan als je met een diesel of benzineauto aan komt tuffen. Nederland loopt achter, met 6 procent. En de Duitsers, die halen een schamele 1 procent. Maar change is coming.

De ommezwaai is onstuitbaar. Iemand van Shell zei na de deal met NewMotion: dit moet een bedrijf van 1 miljard worden. En zelfs topmerken van sportwagen fabrikanten als Porsche, Aston Martin en Maserati zetten nu vol in op elektrisch. Stel je voor. Maserati. Aan de stekker.”

Olijk tijdens deze nieuwjaarsborrel is ook Maasbert Schouten van in-

vesteringsmaatschappij NV MaasInvest. Hij verwacht voor 2018 vooral veel deals aan de onderkant van de markt. Vooruitkijkend: “Meer, maar voor minder geld.” Terugkijkend op wat was: “Kopen en vervolgens verkopen van voetbalclub Vitesse aan een Georgier… Het is en blijft een prachtige ‘tombstone’.“

SPIJT HEBBEN Motto van de investeerder: “Je moet uitsluitend spijt hebben van de dingen die je niet hebt gedaan. En dus beslist nooit van de dingen die je wel deed...” Met een vette knipoog: “Nee, geloof me, ik zeg nooit iets dat onverstandig is!” n

MenA.nl | 11

Community

M&A Awards 2017: 205 genomineerde topdealmakers, deals & firms I 32 winnaars

General counsel Lonneke de Beer van SHV

M&A AWARDS 2017: 32 WINNAARS TEKST RUBEN MUNSTERMAN BEELD GEERT SNOEIJER Meer dan 1000 dealmakers schuifelden 14 december richting de herberg aan Damrak 243. Daar ging het allemaal gebeuren: de jaarlijkse M&A Awards. De entree is overweldigend: rode loper, champagne, zwoele kerstmuziek en een aangename binnentemperatuur. Ook deze editie was de champagne een verdienste van ABN AMRO Escrow & Settlement.

Het gala kan beginnen. Lichten uit, scherm aan. "In many ways 2017 was a year like every other year," sprak de stem van Morgan Freeman gruizig de zaal toe. "As always, American banks dominated the league tables, the Belgians bought another big Dutch media company and Herman Kaemingk is nominated

12 | MenA.nl

as Best Lawyer Midmarket." Toch was niet alles dit jaar hetzelfde, ging de bariton verder (is het nou echt Morgan Freeman?). "Who would have thought that in the past twelve months there would be zero national scandals in the private equity industry?" Of wat dacht u van de AkzoNobel-saga, de investering van 100 miljoen euro in Picnic of de verkoop van 3 miljard euro van Bureau van Dijk?

Lichten aan. Scherm op stil. Tijd voor de awards. Marianne Zwagerman trapte af en wist de aandacht van de zaal met alle top dealmakers en firms goed te trekken door de juiste vragen te stellen. Omdat de M&A

Community niet alleen het borrelen serieus neemt maar ook het vak, lichtte M&A Community manager Ezri Joy Blaauw nog even de nominatieprocedure toe. Voor de juristen onder ons; die compliance is dik in orde. En wie het niet mee eens is met de uitslag, mag daarover corresponderen met de meer dan 320 M&A-experts die hun stem uitbrachten.

De winnaars op een rij. Best Deal Midmarket: Ergon Capital Partners - Keesing Media Group. Best Transaction Support Advisor Midmarket: Remco van Daal, PwC. Best Venture Capital Manager: Sake Bosch, Prime Ventures. Best Investment Mana-

Pieter de Jong van 3i en host Marianne Zwagerman

ger Family Office: Taco Rietveld, HB Capital. Best Private Equity Manager Midmarket: Zoran van Gessel, Bencis Capital Partners. Best Limited Partner: Eric-Jan Vink, PGGM. Best M&A Advisor Midmarket: Matthew Gooch, William Blair. Best M&A Lawyer Midmarket: Matthijs Ingen-Housz, INGEN HOUSZ. Best Deal: Toyota Industries - Vanderlande Industries.

Best Transaction Support Advisor: Hans Dullaert, PwC. Best M&A Tax Advisor: Rowdy Schouten, JSA Tax Consultancy. Best Debt Advisor: Daan Bouwman, Nielen Schuman.

Best Restructuring Advisor: Peter Wolterman, PwC. Best Buy Out Manager: Jim Vermeule, DentConnect.

Best M&A Director: Pim Berendsen,

Zoran van Gessel van Bencis Capital Partners

PostNL. Best Private Equity Manager: Pieter de Jong, 3i Group plc. Best ECM Deal: IPO VolkerWessels. Best ECM Banker: Pim Kist, ING Bank.

Best ECM Lawyer: Tim Stevens, Allen & Overy. Best General Counsel: Lonneke de Beer, SHV Holdings. Best Acquisition Finance Banker: Franck de Lange, ABN AMRO. Best Banking and Finance Lawyer: Jelle Hofland, Clifford Chance. Best M&A Lawyer: Arne Grimme, De Brauw Blackstone Westbroek. Best M&A Advisor: Bastiaan Vaandrager, Rothschild. Best Young Talent: Niels Jonker, Rabobank.

Best Small Cap Deal: Active Capital Company - Arnold Suhr. Best Dutch M&A Boutique: Rothschild. Best PR Advisor: Uneke Dekkers, CFF Com-

munications. Best Dutch M&A Law Boutique: De Breij Evers Boon. Best Valuator: Wim Holterman, PwC. Best Dutch M&A Law Firm: Allen & Overy.

Best Dutch M&A House: ING Bank.

Na 32 Awards kropen de genodigden in de zaal naar de voorkant van de zaal want daar gaf niemand minder dan Ruth Jacott een zinderend optreden voor een knallend concert. Way to go, Ruth! n

Bekijk de video’s van alle winnaars op MenA.nl. Bent u er volgend jaar ook bij? Reserveer nu uw tafel voor de M&A Awards 2018 op 13 december 2018 via M&A Community Manager Ezri Joy Blaauw (020-5788913 / 06-46384782).

MenA.nl | 13

Interview

14 | MenA.nl

Twee verdrietige mannetjes?

Slimme marketeers, ondernemers in hart en nieren, mannen met humor.

Harald Swinkels en Pieter Schoen verkochten hun Nederlandse Energie Maatschappij. Naar verluidt voor 200 miljoen euro. Afscheid nemen doet pijn, maar cashen is óók leuk. Het verhaal van Sjors en Sjimmie van de Rebellenclub aan de Maas.

TEKST CHARLES SANDERS BEELD TON ZONNEVELD

MenA.nl | 15

Interview

H

et kantoor in Rotterdam Building aan de Aert van Nesstraat is verruild voor een statig pand aan de Veerkade. Harald Swinkels, oprichter en voormalig CEO van Nederlandse Energie Maatschappij (NLE), zegt met olijke blik: “Pieter en ik zijn samen het pand uitgelopen waar we lief en leed hebben gedeeld.

We hadden net onze ontslagbrieven ingediend. Schouder aan schouder, tranen in de ogen, twee verdrietige mannetjes… Ik heb persoonlijk de regie over het daarbij gemaakte filmpje gevoerd.”

Om vervolgens te onthullen: “Maar die tranen waren niet echt hoor, het was gespeeld! De video is voor het personeel bedoeld, de 200 mensen bij NLE, onze medewerkers. En die weten heel goed dat wij van een grap en een grol houden. Met z’n allen hebben we er smakelijk om moeten lachen. Zoals we zo vaak deden.

Maar, het blijft wel een dubbel gevoel.”

Pieter Schoen, medeoprichter en voormalig lid van de board: “Ik ben al een tijd met mijn eigen investeringsmaatschappij bezig. Swinkels was recent veel drukker met NLE dan ik. En toen kwam dat bod van Budget Energie, eigenlijk van moedermaatschappij Nutsgroep.

We waren al twee jaar met ze in gesprek. Draaiden om elkaar heen.

De ene keer serieuzer dan de andere keer. Maar zij hielden van Budget Energie, wij van onze Nederlandse

16 | MenA.nl

Energie Maatschappij. Zij vonden hun eigen bedrijf net iets toffer, wij dat van ons. Er was gewoon nog 'too much love involved' om afscheid te nemen. Het was te vroeg. Totdat private equity firma Waterland vorig jaar een belang van 50 procent in Nutsgroep nam. Het werd zakelijker, minder emotioneel, het kwam rond.”

Pijn? “Ondanks de gedachte aan afscheid nemen van je ‘kindje’, voelden we dat dit het moment was,” zegt Harald Swinkels. “We wilden aan iets anders beginnen, zijn beiden 42 jaar. Wacht je tot je 50+ bent, dan is het veel moeilijker om de schouders ergens opnieuw onder te zetten, uitdagingen aan te gaan. Je weet het natuurlijk nooit helemaal zeker, maar ja, inderdaad, ik denk dat het goed was om nu een keer ‘ja’ te zeggen. Natuurlijk hebben we in het verleden ook zelf wel eens naar de M&A-markt gekeken, overnames overwogen. Die strategische ideeën deelden we met de werknemers. We besloten uiteindelijk toch telkens weer dat autonoom groeien beter bij ons paste.”

Maar met Budget Energie en Nuts-

groep is dat volgens de Rotterdammers anders. Beide bedrijven vullen én voelen elkaar aan. Als was het alleen maar omdat vier managers van Nutsgroep ‘groot groeiden’ onder Swinkels en Schoen bij Nederlandse Energie Maatschappij.

“Wij waren frontrunner, Nutsgroep, en eigenlijk dus Budget Energie, volgde,” zegt Swinkels. “Samen bestierden we dát deel van de markt dat niet door de grote spelers werd afgedekt. Er speelde nog iets wat voor ons heel belangrijk was bij die keuze voor Nutsgroep. Op M&A gebied staan dingen te gebeuren.

Eneco zal waarschijnlijk worden gekocht door Shell of door Total, uit Frankrijk. Die oliereuzen van weleer zijn op jacht naar elektriciteit, naar nieuwe verdienmodellen, ze rukken op richting groen. Wij wilden per se niet verkopen aan zo’n grote corporate. Al was het alleen maar vanwege onze 200 personeelsleden.

Die zijn jong, gemiddeld 29 jaar, en hebben destijds gekozen voor NLE vanwege dat groenige, het rebelse, die knuffelkant van het bedrijf.

Kansloos natuurlijk, als een stoffige

‘Een bod van 35 miljoen gulden op CareerFever wijzen ze af. Adviseurs schatten de waarde drie keer hoger in.

Toen klapte de internetzeepbel’

multinational je overneemt. Maar met Nutsgroep blijft dat Pietje Bell gevoel bestaan.”

Knuffelig blijkt bijvoorbeeld uit de cadeautjes die NLE uitdeelt als er met een bankstornering fouten zijn gemaakt. Dan krijgen klanten een paar sokken met de boodschap: ‘Wel warme voeten!’ “Of een ansichtkaart, met mezelf daarop afgebeeld, opgeplakt snorretje onder de neus.

‘Snorry, het spijt me heel erg!’ Nee, zie ik Eneco niet snel doen.”

Bevriend zijn ze al ruim twintig jaar.

Dat begon toen beiden aan de Erasmus Universiteit studeerden. Schoen bedrijfskunde, Swinkels economie.

Er was zo’n klik die kameraden heel soms hebben en die dan nooit meer overgaat. Pieter Schoen, bulderend van de lach: “Ja, we zijn als een soort stelletje. Onafscheidelijk, al twee decennia lang. We weten alleen nog steeds niet wie nou het mannetje is, wie het vrouwtje…”

Hij loopt naar de kast in de hoek van hun gezamenlijke kantoor en komt terug met een groot boekwerk. “Ons eerste project, we studeerden nog.

Captains of industry en decisionmakers hebben we geportretteerd, 85 mannen en vrouwen. ‘Wat wil jij worden?’ Van de dierenarts in Artis tot de CEO’s van multinationals.

Foto’s, interviews. Iedereen versleet ons voor gek. ‘Dat lukt jullie nooit, daar kom je nooit binnen.’ Wel dus.

Ik ging naar ze toe, Swinkels schreef de interviews uit.”

Die laatste, met een blik alsof hij na

een veel te zware maaltijd smacht naar vijf maagzuurtabletten: “Dan schreef ik voor de tigste keer de drijfveren van zo’n CEO op. ‘Ik wil dat het goed landt bij de medewerkers…’ Of, nog erger, een leuke anekdote. ‘Ik lach élke dag!’ Maar ja, het boek kwam er en bleek een succes.”

GEEN 35 MILJOEN OP DE BANK Succesvol is ook hun eerste echte bedrijf. Doorslaand succes zelfs.

CareerFever, in 1999 gestart. Een carrièresite, maar dan anders. Want:

gecombineerd met een game. Pieter Schoen: “Het was het begin van de grote dot.com bubble. Maar dat het een zeepbel zou blijken, was toen nog niet duidelijk...Wij hadden een spel ontwikkeld waarmee je op de computer een gebouw binnenging, met diverse kamers. Bijvoorbeeld een Heineken-ruimte. Als je goed genoeg was in het gamen, een hoge score haalde, volgde automatisch een gesprek met de recruiters van de bierbrouwer. En dus een behoorlijk grote kans op een leuke baan.

MenA.nl | 17

Interview

Het sloeg enorm aan, we openden fysieke hoofdkantoren in Brussel, Parijs, Londen, Madrid en Stockholm.

We vlogen af en aan, waren onze tijd ver vooruit.”

Als er een bod van 35 miljoen gulden op CareerFever wordt gedaan, besluiten Schoen en Swinkels dat af te wijzen. Adviseurs schatten de waarde drie keer hoger in. Niet veel later, 2003, klapt de internetzeepbel.

Geen 35 miljoen op de bank, maar een faillissement met alle ellende van dien. De deceptie is groot. Menig ander ondernemer zou met de handen in het haar een schuilplaats in de kelder zoeken, maar Harald en Pieter likken hun wonden en gaan voor de herkansing.

NIET GEHINDERD DOOR KENNIS In 2005, de Nederlandse Energie Maatschappij. Ze kiezen voor wat ze zelf een ‘verdringingsmarkt’ noemen. Beetje saai ook. Met klanten die allesbehalve trouw zijn, niet per definitie loyaal. Welkom in de wereld die energie heet.

“Niet gehinderd door enige kennis van zaken stapten we in,” grijnst Harald Swinkels. “Ook geen groeimarkt,

bepaald niet sexy. We namen onszelf amper serieus. Wilden de zegmaar-Airbnb-van-de-energiemarkt worden. Heel hard schreeuwen en duwen, daar kozen we voor. Maar wel erg acquisitiegericht. Reclamecampagnes met slechte filmpjes die we zelf probeerden nóg lelijker te maken. Grote namen als boegbeeld, dat weer wel. Natasja Froger, Maurice de Hond, Frans Bauer, Johan Derksen… Het leverde NLE een serie Loden Leeuwen op van consumentenprogramma Radar. Teleurgesteld?

Nee hoor. Hartstikke blij mee!”

Doorslaand succes dat NLE, met in de nadagen van hun ‘bewind’, bijna 800.000 aansluitingen. Daarna expansie richting internet, tv en vaste telefonie. En die elektrische auto’s, samen met een leasebedrijf.

Pieter Schoen: “Wel duizend Model 3 Tesla’s hebben we gereserveerd en gefinancierd. Ik ben realistisch genoeg om niet te geloven dat Elon Musk rollend van opwinding en blijdschap door de gangen van het hoofdkwartier in Palo Alto is gegaan vanwege onze order. Maar toch. Een behoorlijk aantal. Aflevering? Daar wachten we, als zovele anderen

‘We zijn tevreden met het verloop van alles.

En danken Rob van Veldhuizen van ING en Christiaan de Brauw van Allen & Overy ’ 18 | MenA.nl

wereldwijd, nog steeds op.” Niet dat hij zelf in die instapper van het merk zal rijden. “Nee hoor, ik heb zo’n grappige Renault Twizy!” Vriend en zakenpartner Harald Swinkels: “Ja hoor. Naast die andere auto’s!”

Nog zo’n bijzonder initiatief van Schoen, een van de Maas-rebellen: de start van website Sloop de Crisis.

Zogenaamd onafhankelijk, om burgers in economische ramptijden te helpen met tips en trucs. Maar natuurlijk ook commercieel, met de rebellenclub op de achtergrond.

“Gaat gewoon door, Sloop de Crisis.

Want die kan ook zo maar weer terugkomen,” zegt Pieter Schoen frank en vrij. Zijn huis in Rotterdam Hillegersberg is volgens Quote dé enclave van rust, privacy en luxe in de havenstad en zou een slordige 9,5 miljoen euro hebben gekost.

Schoen gaat er niet op in. Maar woont best lekker, zegt hij. Net zomin als Harald inhoudelijk reageert op het overnamebedrag van 200 miljoen voor hun beider aandelen Nederlandse Energie Maatschappij.

“We zijn gewoon heel tevreden met het verloop van alles. En danken Rob van Veldhuizen, hoofd corporate finance M&A bij ING, en Christiaan de Brauw, partner Allen & Overy. Maar financieel gaat het goed hoor.”

ADVISEURSBAND TIJDELIJK Schoen richt zich helemaal op zijn investeringsbedrijf. Na een aantal startups in het zadel te hebben geholpen, richt hij zich nu op bedrij-

ven die al enig succes op hun conto hebben. Swinkels blijft als adviseur verbonden aan NLE. Hoewel… “Ik wil kijken hoe het met onze 200 mensen daar gaat. Maar ben er natuurlijk niet om eens in de maand een handgeschreven tip in de ideeënbus te gooien… Mijn adviseursband met de Nederlandse Energie Maatschappij zal vermoedelijk tijdelijk zijn.”

Noodzaak ook. Harald Swinkels gaat zich richten op de filmwereld, streeft naar zijn eigen productiebedrijf. Ook daarom maakte hij de laatste serie reclames voor NLE – die stukken beter waren dan het zo fel bekritiseerde gestuntel kort na oprichting

van het bedrijf – helemaal zelf. “Mijn broer werkt bij een grote filmstudio in Los Angeles. Dat wil ik ook! Want hoe komt het dat Scandinavische series je aan de buis doen kluisteren, terwijl je van poldertelevisie juist heel erg verdrietig wordt. Dat kan en moet beter. Uitdaging! De komende tijd ga ik in Nederland oefenen.

Commercials, onder ander voor de startups van Pieter. Maar uiteindelijk wil ik producties maken zoals Dunkirk van regisseur Christopher Nolan. En ja hoor, als je niet groots durft te dromen, gebeurt er ook niets!”

Pieter blijft Rotterdam trouw. “Ja,

wat moet ik anders? Ik heb straks zes kinderen!” Vriend en zakenpartner Harald slaat zijn handen op de knieën van het lachen: “Toch niet bij zes vrouwen hé?”

Pieter Schoen over zichzelf: “Opportunistisch, sales gericht, commercieel, optimist tot in de kist.”

En Harald Swinkels, met zelfkennis: “Control freak, creatief, koester mijn menselijke kant, inspireer jonge mensen. Hoop ik.”

Contact zullen ze altijd blijven houden, de twee. Zelfs als Swinkels straks veel in Californië werkt. “Dat zit er gewoon in, dat gaat nooit meer over. Vrienden voor het leven.” n

MenA.nl | 19

Insight

INTERNATIONALE M&A MARKT

HANDELAAR OF HANDELSWAAR Frankrijk

BelgiĂŤ Duitsland Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten

80 117

43

63 231

58

66

45

73 23

37

Zweden 10

Zwitserland 28 5 12

Spanje 9

Japan 32 1 18

China 4

Nederlandse ondernememingen als handelaar en handelswaar Top 10 buitenlanden in fusies en overnames

Gemeten in aantallen deals BronMenA.nl/insight

20 | MenA.nl

Inbound

Waarbij een buitenlandse koper een Nederlands bedrijf verwerft

Outbound

Deals waarbij een Nederlandse koper een buitenlands bedrijf koopt

De internationale M&A-markt is goed voor meer dan de helft van alle M&A-deals. Nederlandse bedrijven zijn ook steeds internationaler georiënteerd. Doen buitenlandse bedrijven net zo veel in Nederland?

TEKST FREUKE DIEPENBROCK RESEARCH NICKY DE BEER INFOGRAPHIC PAUL MOUWES

A

ls het gaat om bedrijfsovernames laten buitenlandse kopers Nederland zeker niet links liggen. In de periode 2014 tot februari 2018 zijn er bijna anderhalf keer zoveel deals afgerond waarbij een buitenlandse partij was betrokken, vergeleken met het aantal deals tussen alleen Nederlandse partijen.

De internationale M&A-markt is goed voor meer dan de helft van alle M&A-deals. Nederlandse bedrijven zijn ook steeds internationaler georiënteerd. Volgens transactieadviseur Leontine Koens-Betz, managing partner bij Accuracy Nederland, is het niet voor niets dat er bij buitenlandse partijen groeiende belangstelling is voor Nederland. Koens-Betz: ‘‘Buitenlandse kopers waarderen veelal

vooral de recht-door-zee-mentaliteit en transparantie bij Nederlandse bedrijven.’’

Als geheel bekeken doen buitenlandse bedrijven minder deals in Nederland dan Nederlandse bedrijven in het buiteland doen. Maar in totaal hebben deze deals wel een hogere waarde dan de deals die Nederlandse bedrijven zelf doen in het buitenland.

Daarbij valt de lange handelsrelatie op tussen de Verenigde Staten en respectievelijk Engeland en Nederland. In het totaalplaatje van deals met een grensoverschrijdend karakter, valt ook op dat bij het rijtje buitenlandse kopers ons ‘kleine’ buurland België op een redelijk prominente vierde plek komt. Een van

de opvallende deals van de afgelopen jaren was de megafusie tussen de Nederlandse supermarktketen en Albert-Heijn-eigenaar Ahold en het Belgische Delhaize in de zomer van 2015. Door de samensmelting is een bedrijf ontstaan met ruim 6500 winkels in Europa en de Verenigde Staten en 375.000 medewerkers. Een recenter voorbeeld is het bod vorig jaar van het Vlaamse Mediahuis op de Telegraaf Media Groep met de bedoeling om een Nederlands-Belgisch multimediabedrijf te vormen.

In totaal kochten Nederlanders de afgelopen jaren zesenzestig Belgische bedrijven, zij gaven daar ruim 6 miljard euro aan uit. Door Belgische partijen werden in dezelfde periode vijfenveertig Nederlandse bedrijven gekocht voor in totaal ruim 36 mil-

MenA.nl | 21

Insight Inbound

Gemeten in waarde (in € mln)

Waarbij een buitenlandse koper een Nederlands bedrijf verwerft

Outbound

Deals waarbij een Nederlandse koper een buitenlands bedrijf koopt

Graphic Paul Mouwes | Bron M&A Insight

64.253 7782 856 China

51.450 Verenigde Staten

10.931 Canada

12.495 28

10.444

Japan

27.938 62.765 33.108

Verenigd Koninkrijk

Frankrijk

25.384 17.580 26.880 Luxemburg

14.259 12 223 Duitsland

510 18.473 Australië

6026 36.303 België

BronMenA.nl/insight jard euro. In 2017 was er sprake van meer dan een verdubbeling van het aantal deals waarbij minimaal één Nederlands en één Belgische partij betrokken was, vergeleken met 2014.

Adviseur Koens-Betz van Accuracy herkent dat beeld. Zij ziet in haar transactiepraktijk al jaren toenemende activiteit tussen Nederland en België. De laatste jaren valt daarbij de toenemende belangstelling van private equity-partijen voor Nederlandse bedrijven op. ‘‘Nederland is toegankelijk. De Nederlandse openheid en transparantie worden gewaardeerd. Dat maakt toetreden gemakkelijker,’’ legt Koens-Betz uit.

Het is goed zaken doen in en met België. Het verschil tussen Neder-

22 | MenA.nl

land en België lijkt van een afstand bezien klein door de overeenkomst in taal en de geografische afstand.

Maar in de praktijk blijken er wel obstakels te zijn. Koens-Betz: ‘‘België lijkt veel minder op Nederland dan vaak gedacht wordt. Het is een land met andere gewoontes. Wat betreft zaken doen en mentaliteit zitten wij als Nederlanders vaak dichter bij de Scandinavische landen dan bij België.’’

Volgens Koens-Betz wordt het daardoor vaak als lastig gezien om zaken te doen in België, zeker wanneer je daar niet gevestigd bent.

Alleen al tussen de internationaal georiënteerde steden Brussel en Antwerpen zijn de verschillen in werken groot.

De verschillen zijn echter wel overbrugbaar voor wie zich een beetje weet aan te passen en er voor open staat om de cultuur te leren kennen.

Koens-Betz: ‘‘In België is het vaak ‘ons-kent-ons’, dat is lastig, maar is ook iets waar je op in kunt spelen met bijvoorbeeld lokaal management. Ik probeer mij zelf als buitenstaander in elk geval nederig en open op te stellen als dat nodig is.’’

Als Nederlander moet je je er ook van bewust zijn dat je in België soms met argwaan wordt bekeken, heeft Koens-Betz ervaren. Koens-Betz: ‘‘Het is in elk geval iets om altijd rekening mee te houden. Het moet niet zo zijn dat de mensen daar denken: daar komen de Nederlanders die denken het allemaal wel even te zullen regelen.’’ n

Column

EARN-OUT: UITSTEL VAN EXECUTIE? Soms kunnen de onderhandelingen tussen koper en verkoper over de koopprijs van de over te nemen onderneming alleen vlot worden getrokken door een earn-out overeen te komen. Belangrijkste reden daarvoor is doorgaans dat de verkoper de toekomstige resultaten van de onderneming optimistischer inschat dan de koper en dus een hogere koopprijs verwacht, terwijl een koper alleen wil betalen voor die verwachtingen als die zich ook gerealiseerd hebben.

Een earn-out is een bepaling in een overnamecontract die bepaalt dat een deel van de koopsom afhankelijk is van (bepaalde) in de toekomst te behalen resultaten. Deze resultaten zijn vaak van financiële aard, zoals het behalen van een bepaald minimum bedrijfsresultaat. Earn-outvoorwaarden kunnen echter ook niet-financieel van aard zijn en bijvoorbeeld gekoppeld zijn aan een productlancering.

Met name wanneer een earn-out niet betaald wordt omdat (volgens de koper) niet aan de earn-outvoorwaarden is voldaan, leidt een earn-out nogal eens tot langdurige discussies. Om deze discussies te voorkomen, is het van belang om duidelijke afspraken te maken. Essentiële vragen die partijen zich in dit verband zouden moeten stellen zijn in ieder geval de volgende: Wat zijn de earn-outvoorwaarden? In het geval van financiële earn-outvoorwaarden wordt wel betoogd dat het voor een verkoper verstandig is om aansluiting te zoeken bij een item dat zo hoog mogelijk op de winst- en verliesrekening staat. De kans op onenigheid over het gebruik van normalisaties, uitsluitingen en kosten, wordt namelijk groter naarmate het item lager op de winst- en verliesrekening staat. In de praktijk zullen partijen veelal aansluiten bij een item dat het operationele resultaat van de onderneming het beste weergeeft.

Op welke wijze wordt de onderneming na de overdracht voortgezet? Doorgaans neemt na closing de invloed van verkoper op de dagelijkse gang van zaken binnen de onderneming af. In een dergelijk geval ligt het voor de hand om nauwkeurige afspraken te maken over de wijze waarop de onderneming gedurende de earn-outperiode wordt voortgezet. Een verandering in strategie (of het verhogen van de kosten) kan immers een negatieve invloed hebben op het al dan niet behalen van de earn-out.

Wat is de duur van de earn-outperiode? De earn-outperiode ligt doorgaans tussen één en drie jaar: een kortere periode is meestal te kort om de onderneming in staat te stellen zichzelf te bewijzen en een langere periode heeft waarschijnlijk invloed op de toekomstplannen van de koper. Verkoper kan zich daarnaast afvragen of het recht op toekenning / vaststelling van de earn-out onder bepaalde omstandigheden (zoals wijziging in zeggenschap van de koper of een schending van gemaakte afspraken) niet naar voren gehaald zou moeten worden.

Het formuleren van een earn-outbepaling is doorgaans complex en vraagt van betrokken partijen goed inzicht in de situatie post-closing. Een earn-out kan tijdens vastgelopen onderhandelingen de sleutel tot succes lijken, maar de praktijk leert dat een earn-out vaak tot onenigheid leidt. In die zin is het dus “uitstel van executie.”

ANTOINETTE VAN DER HAUW IS M&A-ADVOCAAT LOYENS & LOEFF

MenA.nl | 23

Expert

NIEUWE COCKTAIL VERANDERT M&A-LANDSCHAP DEFINITIEF Hoewel de geschiedenis zich met enige regelmaat herhaalt, zal 2017 toch worden herinnerd als het jaar dat cruciale gevolgen had voor de Nederlandse M&A-markt. Drie ontwikkelingen zijn daar debet aan, schrijft Frans van der Grint van Hill+Knowlton Strategies.

TEKST: FRANS VAN DER GRINT VAN HILL+KNOWLTON

D

e drie ontwikkelingen met hun blijvende impact zijn: neo-protectionisme in combinatie met politieke bemoeienis, toenemend aandeelhoudersactivisme in verschillende vormen en het gedrag van bestuurders in reactie daarop. Voeg daarbij de ongekende aandacht van media en opinieleiders en je hebt een cocktail die het landschap voor impactvolle M&A-transacties definitief verandert. Van Nederlandse bestuurders wordt uiterste standvastigheid verwacht met betrekking tot de strategie.

1. Neo-Protectionisme en politiek Met de staalheffing van President

24 | MenA.nl

Trump als laatste voorbeeld behoeft de revival van economisch protectionisme geen betoog. Terwijl veel Amerikaanse investeerders openlijk kritiek hadden op de betrokkenheid van de Nederlandse regering in dossiers zoals die van PostNL, AkzoNobel en Unilever, staat het beleid van de regering in hun homeland in het teken van America First. Maar ook de Europese regeringen laten zich niet onbetuigd. Terwijl er in de Tweede Kamer aanvankelijk nog wat schuchter over werd gedaan, lieten de VVD-ministers er geen misverstand over bestaan dat zij op willen komen voor de belangen van (grote) Nederlandse (beurs-)bedrijven.

Legitimatie hiervoor is niet alleen de

economisch betekenis, maar veelal ook de belangen van een brede groep van stakeholders om die bedrijven heen. Werknemers en klanten zijn kiezers en daarmee het domein van politici.

Eerder al bevocht KPN het Mexicaanse American Movil met succes. Daar was het nationaal veiligheidsbelang van de vitale communicatie-infrastructuur van KPN de motivator.

Later haalden het Belgische Bpost (bij PostNL), het Amerikaanse PPG (bij AkzoNobel) en KraftHeinz (bij Unilever) bakzeil. In al deze dossiers waren het parlement en het Kabinet, al of niet in eendrachtige samenwerking, zeer aanwezig. Ook actief was het Kabinet bij TataSteel in de lobby

voor het hoofdkantoor van de joint venture met ThyssenKrupp.

Dutch discount Over hoofdkantoren gesproken.

Interessant is de wat desperate poging van de Engelsen om het hoofdkantoor van Unilever te behouden, uiteraard om verdere politieke Brexit-imagoschade te voorkomen.

De Engelse lobby probeerde via het mobiliseren van veelal Amerikaanse aandeelhouders Unilever alsnog te forceren om het hoofdkantoor in de UK te houden. Want, zo luidde de Engelse waarschuwing, in Nederland – met al die mogelijkheden voor rare beschermingsconstructies – zijn de aandeelhouders slechter af. De Dutch

discount kaart wordt nog maar eens gespeeld. De Engelse lobby kon niet op tegen de troefkaart van de Nederlandse regering (afschaffing van de dividendbelasting). Unilever heeft een beslissing genomen: het wordt Rotterdam. Het Kabinet Rutte boekt een nieuwe en dit keer kapitale overwinning.

En daarmee krijgt de periode van laissez-faire in het Nederlandse economische beleid zijn definitieve einde. Het ABN Amro echec had al diepe wonden achtergelaten maar de successen in de gevechten om KPN, PostNL, AkzoNobel, Unilever en TataSteel zullen de Nederlandse regeringen en politiek veel zelfvertrouwen geven. Sommige economen,

corporate bankiers, juristen en bestuurders vinden dat het hier om pyrrusoverwinningen gaat, maar de politiek zal ze koesteren.

2. Aandeelhoudersactivisme Naast het politieke economisch activisme heeft vrijwel gelijktijdig het aandeelhoudersactivisme zich in volle glorie gemeld. Niet alleen in Nederland, her en der in Europa en ook in de VS (denk aan P&G) manifesteren aandeelhouders zich met eisen, daadkracht en vaak veel publicitair geweld.

Ongetwijfeld heeft iedereen wel een beeld van activistische aandeelhouders, simpel omdat deze het meest publiek vocaal en zichtbaar zijn. De

MenA.nl | 25

Expert

vraag is evenwel of de term activisme de lading dekt bij het categoriseren van aandeelhoudersgroepen.

Immers, (Nederlandse) pensioenfondsen laten zich niet onbetuigd als het om duurzaamheid en beloningen gaat. Daarin kunnen ze net zo vocaal en zichtbaar zijn, al was het maar vanuit profileringsdrang naar hun achterban. Pensioenfondsen kenmerken zich als aandeelhouder veelal door hun lange termijn aandelenbezit. Dat is significant anders dan de kletspraat van investeerders die een paar maanden aandeelhouder zijn, aansturen op verkoop van het bedrijf en dan beweren dat ze er voor de lange termijn zijn. Om die reden lijkt het zinvol om aandeelhouders in te delen in categorie long term – mid term – short term. Dat gaat zeker helpen bij het optuigen van een gedifferentieerd investor relations beleid, wat hard nodig is. Er valt wat voor te zeggen om aandeelhouders ook te laten weten in welke categorie ze door het bedrijf zijn geplaatst, want het maakt de relatie en de wederzijdse bedoelingen helder.

ondernemingsbesturen niet kunnen worden verplicht om te gaan praten met een overname-partij. Aandeelhouders kunnen dat in Nederland simpelweg niet afdwingen. Wel moet het bestuur achteraf goed uitleggen hoe en waarom zij tot de afwegingen is gekomen.

Welk effect de Akzo-zaak zal hebben op aandeelhoudersactivisme laat zich nog even bezien. De juridische kaart lijkt niet veel uit te halen.

Aanhoudend publicitair geweld, coalitievorming en druk op de commissarissen via de achterkamertjes zijn wellicht meer beproefde instrumenten van de activist. Paul Polman, de topman van Unilever, was er begin maart tegenover beleggers in New York eerlijk over: “‘We moesten enkele praktische compromissen sluiten (...) die ik liever niet had gedaan.” KraftHeinz was dan wel met succes de deur gewezen, offers richting aandeelhouders moesten worden gemaakt. En na het afwijzen van de PPG-avances laat AkzoNobel vele miljarden naar zijn aandeelhouders vloeien.

Strategie Overigens is er ook nog een andere indeling te maken: aandeelhouders die de strategie steunen en zij die dat niet doen. Nu hebben Nederlandse rechters al voldoende bepaald dat het bestuur over de strategie gaat en niet de aandeelhouders. Daar is tien jaar geleden het fundament voor gelegd in de zaak van Stork tegen hedgefunds Centaurus en Paulson. In 2017 werd die positie van het bestuur nog eens extra bekrachtigd door de Ondernemingskamer in de zaak Elliott - AkzoNobel. In dit laatste proces bepaalde de rechter ook dat

3. Reactie van bestuurders Het toenemende en vooral scherpere activisme van aandeelhouders is een van de belangrijkste hot topics in de bestuurskamers van de genoteerde bedrijven. Niet in de laatste plaats omdat de (publieke) druk op bestuurders en commissarissen groot is. De vraag is wie in die situatie knikkende knieën krijgt. Nederlandse commissarissen weten zich dan wel gesteund door geldende governance en de rechter die hen het primaat van strategie en stakeholderbelangen geeft, tegelijkertijd moeten die parttime commissarissen het opnemen tegen fulltime en zwaarbe-

26 | MenA.nl

wapende activisten. Voor het bestuur zou de vraag aan aandeelhouders simpel kunnen zijn: of je tekent in op de strategie, of niet. In dat laatste geval kan je je aandelen verkopen en investeren in een bedrijf waar je wel in de strategie gelooft.

Verwachting Zo eenvoudig is het niet. De short term shareholder hanteert juist de tactiek om via een strategiewijziging tot korte termijn rendement te komen. Voor bestuurders komt het dan ook aan op de vraag of ze hun strategie ter discussie willen stellen of niet. Sommigen zeggen open te staan voor een strategie-aanpassing, anderen willen dat per se niet omdat ze overtuigd zijn van hun koers.

In beide gevallen betekent het dat bestuurders hun positie helder moeten kunnen uitleggen. Nederlandse bestuurders kunnen niet anders dan de aandeelhoudersbelangen naast die van de andere stakeholders leggen. Een heldere, duidelijke strategie met perspectief zal het beste wapen zijn om opstandige aandeelhouders, zeker op momenten van al of niet hostile benadering, te weren. Daarbuiten komt het aan op standvastigheid in combinatie met een niet aflatende inzet om de dialoog met aandeelhouders te handhaven. Dit laatste wil de Ondernemingskamer ook. Die standvastige positie kan baat hebben bij brede stakeholder support, inclusief de politiek. Waar bestuurders en commissarissen zich van bewust van moeten zijn, is dat stakeholders daarvoor ook iets terug willen. n

AUTEUR FRANS VAN DER GRINT IS FINANCIAL+M&A PRACTICE DIRECTOR EUROPE BIJ HILL+KNOWLTON STRATEGIES

Column

VOLGENDE HALTE: SYNTHETISCHE GARANTIES? In de huidige competitieve overnamemarkt behoort de clean exit in veel transacties tot het standaard eisenpakket van de verkoper. We zien daarom regelmatig koopovereenkomsten die weliswaar business-garanties en belastinggaranties of vrijwaring bevatten, maar vervolgens uitdrukkelijk bepalen dat de koper zich niet of nauwelijks kan verhalen op de verkoper. De garanties in de koopovereenkomst zijn vooral bedoeld om de door koper af te sluiten warranty&indemnity-verzekering te faciliteren.

Het gebruik van W&I-verzekering door de koper leidt tot een bijzondere dynamiek tussen verkoper en koper. Op de ene pagina van de koopovereenkomst geeft de verkoper garanties, en op de volgende pagina staat dat verkoper niet aansprakelijk is voor deze zojuist door hem verstrekte garanties.

Dit roept de vraag op waarom in transacties met een clean exit en W&I-verzekering de garanties niet staan in de verzekeringspolis, tussen de verzekeraar en koper. Dergelijke ‘synthetische’ garanties bieden ook een oplossing voor als verkoper per se geen garanties wil afgeven.

Ik heb het gebruik van synthetische garanties diverse keren besproken met brokers en verzekeraars en de tijd lijkt er rijp voor. Het is in ieder geval al eens gebruikt in een distressed transactie en ook zijn er W&I-verzekeringen afgesloten met extra elementen die alleen tussen koper en verzekeraar werden afgesproken, zoals een aparte belastingvrijwaring, of verbreding van de garanties.

Verzekeraars lijken nog te twijfelen over het product. Ze hebben liever dat de garanties in de SPA het resultaat zijn van ‘reguliere’ onderhandelingen tussen partijen. Dit beperkt het risicoprofiel. Ik meen dat de zorgen van verzekeraars grotendeels kunnen worden weggenomen, bijvoorbeeld door zelf iets meer due diligence te doen en meer aandacht te geven aan de kwaliteit van het disclosure proces.

Kopers zullen in de meeste gevallen liever garanties krijgen van verkoper, ook al is er alleen verhaal op de verzekeraar. In geval van opzet aan de zijde van verkoper (bijvoorbeeld opzettelijk niet vertellen over een bekende inbreuk op de garanties) kan meestal alsnog de verkoper worden aangesproken, door koper of verzekeraar. De verkoper zal dus wel extra nadenken voordat hij vals speelt.

Het zou een goede stap zijn als verzekeraars Nederland uitkiezen om het gebruik van synthetische garanties verder te ontwikkelen. Bied om te beginnen een standaard set garanties aan, toegespitst op een sector, en geef de mogelijkheid deze set uit te breiden met verschillende extra garanties, ongetwijfeld tegen een extra premie. De verschillende haken en ogen lossen we wel op.

LENNARD KEIJZER PARTNER BIJ DE BRAUW BLACKSTONE WESTBROEK

MenA.nl | 27

Young

Kick-off Young M&A Community 17 mei, Lexence in Amsterdam.

Met: Theo van Duivenbode, vml. profvoetballer en vml. RvC Ajax.

Alex Ploeg, Comedian. Lid worden van Young M&A? Kijk op MenA.nl/Young

28 | MenA.nl

‘JONGE GENERATIE MINDER MONOMAAN’ Young M&A Community is het onlangs opgerichte netwerk waar jonge M&A-professionals kennis en ervaring kunnen uitwisselen.

Waarom is zo’n community nodig?

TEKST TIM JANSEN BEELD ARTHUR VAN MEGEN Voorzitter van de Young M&A Community is Kevin Beukeveld, advocaat bij Lexence. Hij zag dat bij de ‘gewone’ M&A-events en andere netwerkborrels de aanwezigheid van een ‘enorme grijze laag’. Dit maakte het lastig om te netwerken, omdat de seniore types vooral elkaar opzoeken. “Onder de toplaag zijn er ook een hoop mensen die hard werken in de M&A-wereld. Het is leuk om die te verbinden.”

Bestuurslid Maurits Drijfhout van Hooff, associate director in het KPMG-dealteam Technology, Media and Telecom vult aan: “Zelf had ik al een paar ‘gewone’ M&A-events bezocht. Die hadden een groot ouwejongens-krentenbrood gehalte. Het werd dus tijd dat er iets georganiseerd werd voor medecollega’s, zodat je niet alleen met de jonge generatie aan een opdracht werkt, maar af en toe ook samen borrelt.”

Belangrijk ook, meent bestuurs-

lid Maaike Veeling, consultant bij Hill+Knowlton Strategies, is dat de jongere generatie een andere visie heeft op hoe er gewerkt moet worden. “Ze vragen zich constant af ‘waarom doen we de dingen zoals we die doen’. Met de community ontstaat er een mooie kans om kennis en ervaringen uit te wisselen.

Maar ook om elkaar uit te dagen. Ik ga graag in discussie over het belang van communicatie voor de maatschappelijke acceptatie van deals.”

Wat hopen we nog meer te bereiken met de Young M&A Community?

Beukeveld: “Het zou mooi zijn als er bij het eerste evenement in mei minstens 100 jonge M&A’ers aanwezig zijn. Een gelegenheid waar je je vrij voelt om met iedereen te praten enorm kan helpen. Pak je de volgende keer toch sneller de telefoon als je elkaar nodig hebt. Daarnaast hoop ik dat het bijdraagt aan inhoudelijke kennisuitwisseling.”

MenA.nl | 29

Young

‘Als je adequaat het woord voert, zijn grijze haren zeker geen vereiste’ Kevin Beukeveld, advocaat bij Lexence Bij de ‘gewone’ M&A events en andere netwerkborrels zag hij de aanwezigheid van een ‘enorme grijze laag’. Dit maakte het lastig om te netwerken, omdat de seniors vooral elkaar opzoeken. “Onder de toplaag zijn er ook een hoop mensen die hard werken in de M&A-wereld. Het is leuk om die te verbinden.”

Wat hoop je nog meer te bereiken met de Young M&A Community?

“Het zou mooi zijn als er bij het eerste evenement in mei minstens 100 jonge M&A’ers aanwezig zijn. Nu is er gebrek aan echte netwerkmogelijkheden, terwijl een gelegenheid waar je je vrij voelt om met iedereen te praten enorm kan helpen. Pak je de volgende keer toch sneller de telefoon als je elkaar nodig hebt. Daarnaast hoop ik dat het bijdraagt aan inhoudelijke kennisuitwisseling.”

Hoe ben je zelf in het M&A-vak beland?

“Eerst heb ik ‘gewoon’ rechten gedaan, vervolgens een master Law and Economics in Rotterdam, Bologna en Mumbai. Zo kwam ik ook in aanraking met bedrijfswetenschappen en econometrie. Wat mij aantrok in het M&A-vak is het dealmaken en onderhandelen. Niet alleen je inhoudelijke kennis, maar ook je soft skills zijn belangrijk. Je wilt samen tot een

30 | MenA.nl

goed resultaat komen, waar zowel een koper als verkoper blij mee zijn.

Dit maakt het anders dan andere rechtsgebieden waar vaak procedures worden gevoerd en je probeert te winnen ten koste van de andere partij. Het zoeken naar een win-winsituatie geeft positieve energie.”

Doet leeftijd ertoe aan de onderhandelingstafel?

“Het helpt als je een natuurlijk overwicht hebt aan de tafel. Leeftijd speelt daarbij ongetwijfeld een rol maar zolang je inhoudelijk goed bent ingevoerd en adequaat het woord voert, zijn grijze haren zeker geen vereiste. Ik merk dat zodra ik een eerste indruk heb kunnen geven, ik direct als gelijkwaardige gesprekspartner word behandeld. ” Gaan de jongere generaties anders om met het M&A-vak?

“De huidige mogelijkheden van internet, sociale media en smartphones hebben een duidelijke impact op ons werk. Nu alles digitaal gaat verwacht men ook sneller terugkoppeling. Je kunt je nooit verschuilen achter de gewone post en er wordt verwacht dat je altijd beschikbaar bent. Ik merk dat de jongere generatie daar veel gemakkelijker mee omgaat en beter op inspeelt dan de generaties boven ons. Als ik om me heen kijk, heb ik niet het idee dat wij minder hard werken dan de vorige generaties, maar wellicht is onze

generatie iets minder monomaan en meer gericht op wat het leven verder nog te bieden heeft.”

Hoe ga jij om met die werkdruk?

“Belangrijk is dat je persoonlijk leiderschap toont. Hiermee bedoel ik enerzijds verantwoordelijkheid nemen voor de werkzaamheden die je uitvoert. Geen dingen afschuiven naar anderen, maar juist pro-actief de touwtjes in handen nemen. Bijvoorbeeld door vroeg in een dealproces de coördinatie en planning naar me toe te trekken. Dit betekent wellicht nog meer werk maar dan ben ik wel ‘in control’ en weegt de werkdruk minder. Een ander onderdeel van persoonlijk leiderschap is voor mij dat ik zelf zorg voor een goede balans in het leven buiten kantoor.

Met een beetje planning en discipline is dat best voor elkaar te krijgen.

Naast de basale zaken zoals voldoende slaap, goed eten en sporten, blijft er best tijd over voor de andere leuke dingen van het leven.”

Op welk moment in je carrière ben je trots?

“Een tijdje terug hebben we een deal gedaan voor een Canadese onderneming die een bedrijf dat onder bijzonder beheer stond, had gekocht.

De situatie bij het over te nemen bedrijf was zo penibel dat er geen salarissen zouden worden uitbetaald als niet voor een bepaalde datum een deal tot stand kwam. Uiteindelijk konden wij de deal op het laatste moment closen. Toen kreeg ik een mailtje van de CFO dat de salarissen waren overgemaakt. Op zo’n moment begint papier te leven. Het menselijke aspect in zo’n deal is heel gaaf.”

‘De leeftijdsgenoten van nu moet je straks in je balboekje hebben’ Maurits Drijfhout van Hooff, Associate Director bij het KPMG-dealteam Technology, Media and Telecom Maurits Drijfhout van Hooff legde een enigszins ongebruikelijke route af naar zijn huidige rol als Associate Director in het KPMG-dealteam Technology, Media and Telecom.

Tijdens zijn studie Life Science & Technology in Leiden en Delft, “daar doe je onder meer gave dingen met DNA-modificatie,” ging hij in een onderzoeksgroep meewerken. “Er

heerste een negentot-kwartvoorvijf- en broodtrommeltjes mentaliteit. Dat was niets voor mij.”

Waarom kom je dan bij de M&Atak uit?

“Tijdens mijn master volgde ik al enkele financiële vakken ter verbre-

MenA.nl | 31

Young

ding. Na mijn ervaring in de onderzoekswereld wist ik één ding zeker: ik wilde voornamelijk met een leuk, jong team werken. Middels verscheidene inhousedagen en business courses heb ik kunnen proeven van een aantal bekende richtingen waar je met een technische studie terecht kunt. Maar al snel viel mijn oog op de corporate financewereld. En zo ben ik ook bij KPMG terecht gekomen, waar ik succesvol door het sollicitatieproces voor stagiair ben gekomen. Ik wist toen bij wijze van spreken nog niet eens wat EBITDA was, maar gelukkig konden mijn interviewers door die kennisachterstand heen kijken.”

Wat vind je bijna zeven jaar later zo mooi aan het M&A-vak?

“Dat je werkt aan concrete doelen die veel impact hebben. Je schrijft geen vuistdikke rapporten om vervolgens naar de volgende klant te gaan, maar helpt bijvoorbeeld een ondernemer een internationale strategie te verwezenlijken of, simpeler, financiële onafhankelijkheid te bewerkstelligen.”

Hoe kijk je tegen de huidige Nederlandse M&A-markt aan?

“Die is op dit moment erg positief gestemd. Er is extreem veel geld in de markt. Dat heeft niet alleen maar voordelen. Waarderingen schieten omhoog, waardoor het voor privateequity moeilijker wordt om hun rendementen te halen. Persoonlijk vind ik het mooi om te zien dat de technologiesector extra hard groeit.

Je ziet dat technologie ook in steeds meer traditionele sectoren doordringt, zoals bijvoorbeeld de schadeverzekeringsbranche waar je alleen het verschil kunt maken als je het beste uit je data haalt.”

En de M&A-business...?

“Die zie ik op de korte termijn niet

32 | MenA.nl

snel veranderen door technologische ontwikkelingen. M&A blijft toch een mensenbusiness. Een gevleugelde uitspraak van één van onze KPMG-partners: kennis is macht, maar kennissen is meer. De kunst van M&A zit hem niet in een goed proces runnen, dat is überhaupt een randvoorwaarde als je in dit vakgebied zit. Je kunt je voornamelijk onderscheiden met je netwerk. Het gaat om persoonlijke relaties met de juiste mensen. Als je een bedrijf in de markt zet, is het cruciaal dat je weet wie de juiste persoon is binnen de potentiële kopers om zoiets bij neer te leggen. En dat deze persoon vervolgens ook de telefoon opneemt als hij ziet dat jij belt.”

Een ouderwetse sector dus?

“M&A zal niet immuun zijn voor veranderingen. Aan de onderkant van de markt, voor overnames van kleine partijen, zie ik wel ruimte voor Funda-achtige platformen. In de midmarket en daarboven blijft het een mensenvak. Wel kan ik mij voorstellen dat ontwikkelingen rondom data-analyse en AI bepaalde processen gaan versnellen. Routinematige klussen zoals due diligence onderzoeken kunnen verder geautomatiseerd worden.”

Tot slot. Je bent bestuurslid van de Young M&A Community. Waarom moest deze community er komen?

“Zelf had ik al een paar ‘gewone’ M&A-events bezocht. Die hadden een hoog ouwe-jongens-krentenbrood gehalte. Het werd dus tijd dat er iets georganiseerd werd voor medecollega’s, zodat je niet alleen met de jonge generatie aan een opdracht werkt, maar af en toe ook samen borrelt. Want de leeftijdsgenoten van nu moet je straks in je balboekje hebben.”

Eigenlijk zijn jullie dus precies hetzelfde als de oude generaties?

“Nee, de jongere generatie is wat bijdehanter en eist meer vrijheid. Dat laatste is niet iets waar onze sector traditioneel bekend om staat. Dit

verandert momenteel wel. Thuiswerken is bijvoorbeeld vaak geen probleem. Zolang jij verantwoordelijkheid neemt wordt flexibiliteit gegund.”

‘Ook bij M&A deals is beeld en snelheid een cruciale factor’ Maaike Veeling, consultant bij Hill+Knowlton Strategies Maaike Veeling stapte vanuit de regionale dagbladjournalistiek over naar het communicatievak. “Verhalen vertellen is interessant, maar boeiender is het om samen met een bedrijf te kijken hoe zij hun verhaal begrijpelijk naar buiten kunnen brengen.”

Volgens haar wordt het bij beursgangen en andere M&A-trajecten steeds belangrijker om een breder bedrijfsverhaal voor alle stakeholders naar buiten te brengen.

De M&A-sector is toch vooral van de keiharde multiples, waarom is het van belang een heel bedrijfsverhaal op te tuigen?

“Simpelweg omdat deals niet alleen over financiële waardes gaan. Het is ons doel om acceptatie voor de deal te creëren bij verschillende stakeholders en tegelijkertijd de reputatie van het bedrijf te beschermen. Klanten vragen ons, bijvoorbeeld bij een beursgang, ook om mee te denken over communicatie richting werknemers. Wanneer je die communicatie richt op juridische en financiële specialisten neem je de medewerkers niet mee in het verhaal. Aan ons de taak om dit verhaal voor zowel medewerkers als de buitenwereld be-

grijpelijk en vrij van jargon te maken.

Schipperen tussen complexe materie en verschillende doelgroepen is interessant.”

En hoe krijg je de buitenwereld mee in dat bredere verhaal?

“Door goed te kijken naar je communicatiemiddelen. Enerzijds op inhoud, door het uit te leggen op een manier en in een taal die begrijpelijk is en aansluit op de verschillende stakeholders, en anderzijds op de vorm. Bij dit laatste moet je innovatief zijn. Binnen mijn generatie draait het steeds meer om beeld en snelheid. Neem de beursgang van Takeaway. Van oudsher werd er een ITF-bericht [intention to float, red.] naar de media gestuurd, vaak gevolgd door een persconferentie achter een afgerokte tafel in een hotel en de gongceremonie op de beurs. Deze traditionele manier paste in dit geval niet bij het bedrijf.

Collega’s van mij hebben verkleed

MenA.nl | 33

Young

als bezorgers van Thuisbezorgd het persbericht op redacties afgeleverd. De persconferentie was op het hoofdkantoor van Takeaway.

Journalisten waarderen dat. Op de dag van de beursgang kwam het management samen met tientallen medewerkers op de fiets, die vervolgens zelf de beursgang mee konden beleven vanuit het Beurscafé of via een livestream.”

Dit gaat vooral over de vormgeving van de boodschap. Wat is er inhoudelijk belangrijk qua communicatie?

“Bij transacties zit de acceptatie niet alleen in de vorm, maar juist in de inhoud; het kijken naar de belangen van alle betrokkenen en wat de deal voor impact heeft op hen - positief of negatief en daar in communicatie ook aandacht aan besteden: om uiteindelijk begrip en brede acceptatie te krijgen voor de deal. In het geval van Takeaway was het ook belangrijk om uit te leggen waarom het bedrijf de Duitse markt opgaat en welke investeringen daarvoor nodig zijn. In het algemeen is het nood-

zakelijk om diverse scenario’s uit te tekenen. Dingen gaan altijd anders dan je hoopt, door met scenario’s te werken kun je sneller inspelen op veranderingen.”

Waarom moest de Young M&A Community opgericht worden?

“Er werken veel generatiegenoten binnen het vak, maar bij events kom je ze nauwelijks tegen. De jongere generatie heeft een andere visie op hoe er gewerkt moet worden. Ze vragen zich constant af ‘waarom doen we de dingen zoals we die doen’. Met de community ontstaat er een mooie kans om kennis en ervaringen uit te wisselen. Maar ook om elkaar uit te dagen. Ik ga graag in discussie over het belang van communicatie voor de acceptatie van deals bij verschilende stakeholders.”

Op welke presentatie ben je trots?

“Toch wel het creatieve proces en de samenwerking met Takeaway.com rond hun beursgang. We hebben daar ook erkenning voor gekregen in de vorm van een internationale award.”

‘Heldere afspraken maken en die niet op hun beloop laten’ Pieter Bukala, associate bij Mentha Capital Pieter Bukala ziet de nieuwe Community vooral als een manier om specialistische kennis en ervaringen te delen onder jonge talenten.

34 | MenA.nl

Vanwaar jouw focus op kennisdeling bij de community?

“Hiervoor heb ik in de strategieconsultancy gewerkt. Die omgeving heeft als voordeel dat je veel verschillende bedrijven en proble-

men tegenkomt en zo snel leert.

Echter de vereiste set competenties was relatief smal. Toen ik de switch maakte naar private-equity werd ik geconfronteerd met een breed scala aan specialistische disciplines, van fiscaal tot juridisch. Een evenement waarbij jonge M&A’ers kunnen kiezen uit een paar specialistische tracks kan talenten helpen snel stappen te maken. Om mij heen zie ik de behoefte voor dit soort evenementen.”

Waarom heb je de overstap gemaakt vanuit de strategieconsultancy?

“In de consultancy ben je veeleer kort betrokken bij een onderneming.

Advies geven, het verandertraject in gang zetten en snel weer door. Als eigenaar van een bedrijf kun je langer aan een resultaat werken en een bedrijf zien groeien. Zeker in de midmarket waar Mentha opereert kun je vaak veel toevoegen in samenwerking met het bedrijfsmanagement.”

Word je als jongeling aan tafel serieus genomen door het bedrijfsmanagement?

“Je moet wel je mannetje kunnen staan. Deels door de inhoud goed onder de knie te hebben. In discussies kun je dan terugvallen op cijfers en de inhoud. Daarnaast is privateequity een spel van vertrouwen en transparantie. Het is belangrijk om heldere afspraken te maken en die niet op hun beloop te laten.”

Gaan de jongste generaties in private equity anders met vak om?

“Het vertrouwensgedeelte verandert niet, maar jongeren gebruiken meer technologie. Ze zijn vertrouwder met sociale netwerken als LinkedIn en zullen sneller dealkansen en experts via onlineplatformen zoeken.

Daarnaast denk ik dat deze genera-

tie meer geïnteresseerd is in de leer ervaring en persoonlijke ontwikkeling dan de harde financiële returns.

De wereld een stukje beter maken klinkt misschien iets te cheesy, maar het is mooi ervoor te zorgen dat een bedrijf goed presteert en zo voor meer banen en andere vormen van waarde zorgt.”

Je noemt online platformen, maar zie je het M&A-vak digitaliseren?

“Niet in zijn volledigheid, er blijft altijd een groot menselijk aspect aan deals. Wel denk ik dat je bij deals scherp moet zijn op technologische ontwikkelingen. Zijn de verdienmodellen duurzaam of is er een kans dat disruptieve trends als kunstmatige intelligentie of robotica de bedrijfstaak (gedeeltelijk) kan vervangen? Om deze risico’s in te schatten moet je op de hoogte blijven van technologie, via adviseurs en marktrapporten.”

Hoe voorzie je de nabije toekomst voor de M&A-markt?

“Er is op dit moment veel geld in de markt. Dit drijft de multiples op. Het wordt nog relevanter om je op andere factoren dan prijs te onderscheiden. Bij aankoop moet je al een vertrouwensband met het managementteam kunnen smeden en een duidelijk plan hebben voor waardecreatie. Op de langere termijn verwacht ik dat de klassieke private-equitypartijen uit onconventionele hoeken concurrentie kunnen verwachten. Zo zijn onder meer crowdfunding-initiatieven sterk in opkomst.

Op welke prestatie ben je trots?

“Hoe we portfoliobedrijf Frimex hebben kunnen omvormen van een economische dieptepunt naar een gezonde en sterke onderneming met toekomstperspectief.” n

MenA.nl | 35

Analyse

TANDARTS WORDT EEN ONBEKENDE DOOR OVERNAMES De tandarts op de hoek van de straat verdwijnt in ras tempo. Samenvoeging van praktijken en overnames van hele ketens zijn aan de orde van de dag. Het aantal ketens (meer dan vier vestigingen) verdubbelde sinds 2014 tot vijftien.

TEKST CHARLES SANDERS

J

onge tandartsen hebben weinig trek om een bestaande praktijk over te nemen, vooral vrouwen die zijn afgestudeerd hebben geen zin in de bureaucratische rompslomp en de financiële onzekerheden van een eigen bedrijf.

Waardoor afzwaaiende oudere collega’s de zaak overdoen aan één van die ketens.

PROGRESSIEF Dat blijkt onder andere uit onderzoek van de website tandarts. nl. Operatielamp en boor worden definitief verruild voor de laatste generatie Callaway golfclubs en dat zo begeerde abonnement op de chique Pine Cliffs Golf Course in het Portugese Albufeira.

Recent steeg het aantal praktijken dat onderdeel is van een keten van 4,7 procent naar ruim 6. Dat lijkt bescheiden, maar is progressief. Want omdat door de vergrijzing honderden tandartsen komende jaren met

36 | MenA.nl

pensioen gaan, zal het aantal kleine praktijken – nu nog 5000 – drastisch dalen.

sultaat van 21,5 miljoen euro. Dat zou komende jaren verdubbelen.

Vandaar ook die hoge vraagprijs.

HOGE VRAAGPRIJS

NIEUWE TECHNOLOGIE EN IT

Voorbeelden van recente overnames, fusies en voorgenomen verkopen: Investeerder Bencis Capital Partners heeft de keten Tandvitaal (1100 medewerkers) in de etalage. Het bedrijf, ontstaan na een reeks overnames en met meer dan honderd vestigingen in Nederland en nog eens tachtig in Duitsland en België, geldt als grootste keten van het land. Onlangs kocht Tandvitaal nog Samenwerkende Tandartsen van NPM, de private equity-tak van de familie Fentener van Vlissingen. Om de acquisitie mogelijk te maken, trok NPM Capital zich terug als aandeelhouder van Samenwerkende Tandartsen. Prijs?

Naar verluidt rond 400 miljoen euro. Over 2015, het laatste jaar dat cijfers werden gepubliceerd, behaalden Tandvitaal en Samenwerkende Tandartsen een bruto bedrijfsre-

Nóg zo’n bundeling in tandartsland: Ivory Ivory, met 18 vestigingen, werd ingelijfd door Dental Clinics (69 praktijken). Met het creëren van steeds grotere ketens is het relatief eenvoudig en voordelig in nieuwe technologie en IT te investeren. Immers; de tandarts op de hoek van de straat kan dat met zijn éénmanspraktijk door de hoge prijzen van nieuwe apparatuur niet of maar moeilijk betalen.

Kwaliteit van de behandelingen komt volgens onderzoek door al die fusies en overnames niet in het gedrang. want groter heeft ook voordelen. Vaak hebben ketens alle specialismen, zoals het plaatsen van implantaten, in eigen huis.

Toch zijn er ook nadelen: door die alsmaar voortschrijdende schaalvergroting verdwijnt het bekende

gezicht boven de wijd opengesperde mond en de angstig kijkende ogen.

Tandartsen staan bekend als jobhoppers en door de schaarste in de branche is inmiddels sprake van een internationale beroepsgroep.

Waardoor een heus vreemdelingenlegioen is ontstaan. Zweden, Polen, Argentijnen, Surinamers… In de vestigingen van de Dental Clinics van deze wereld werken ze inmiddels allemaal.

TERUG NAAR STOCKHOLM “In principe niet veel mee mis hoor,” zegt een tandarts in Amsterdam Zuid. “Maar wat mensen toch vaak als heel vervelend ervaren; zo’n Zweed of Pool gaat na een paar maanden weer terug naar Stockholm en Warschau. En dan duikt er opeens weer een Chileen aan de behandelstoel op. Niet goed voor de klantenbinding. Wij zijn hier met onze praktijk van twee tandartsen misschien maar een kleine speler.

Maar het publiek blijft ons juist

2018-02-19

Nordic Capital koopt Top Mondzorg, Adent Cliniques Dentaires Groupe en DPH Dental Partner

2017-07-24

Eigenaar koopt alle aandelen Dent2Dent

2017-10-12

Rabo Participates en management kopen Hofmeester Dental

2017-10-12

EQT koopt Pan-European dental services platform Curaeos van Bencis Capital Partners

2017-04-19

DentConnect koopt Samenwerkende Tandartsen van NPM Capital

2017-02-21

Align Technology koopt GL Dental Couture

2017-03-15

Curaeos koopt Dentalcoop

2017-01-05

Dental Clinics koopt Ivory & Ivory

2017-01-31

3D Systems koopt Vertex-Global

daardoor trouw. Bovendien merk ik dat patiënten in die mammoetklinieken soms bang zijn voor ‘overbehandeling’. Omdat het toch allemaal moet worden betaald, al die technische pracht en uiterlijke praal. En op de achtergrond eisen ook de investeerders hun rendement op. In plaats van een relatief goedkope kroon, toch maar kiezen voor dat dure implantaat. Onder

patiënten bestaat die vrees.”

De markt voor algemene tandheelkunde behelst in Nederland ruim 2,5 miljard euro per jaar. De schaalvergroting hier te lande is nog bescheiden vergeleken met wat er momenteel in de VS en Engeland gebeurt. Zo ging de leidende Britse tandartsketen Oasis Dental Care voor 835 miljoen pond naar zorgverzekeraar Bupa. n

MenA.nl | 37

Analyse

ENECO, SHELL EN DE OVERNAMES IN HET SPOOR VAN DE ENERGIETRANSITIE Als ‘vervuilend’ bekend staande oliereuzen duiken steeds vaker op ‘groen’.

Is dat terug te zien in hun M&A-beleid?

TEKST CHARLES SANDERS

A

ls ‘vervuilend’ bekend staande oliereuzen duiken steeds vaker op ‘groen’.

Elders in dit magazine leggen Harald Swinkels en Pieter Schoen uit waarom zij hun Nederlandse Energie Maatschappij (NLE) onder geen beding wilden verkopen aan een grote corporate als Shell. Dat zelf weer in de race is

om het braafste jongetje van de klas Eneco in te lijven. De moeizaam verlopende energietransitie zorgt voor opvallende overnames en fusies. En heftige reacties.

Zo wordt de vermeende belangstelling van Shell voor duurzame energieleverancier Eneco, door lang niet iedereen als positief en gewenst beschouwd. Hoogleraar Hans

Groene aankopen en investeringen Shell

38 | MenA.nl

Schenk, kroonlid van de SociaalEconomische Raad, is een van de criticasters. “Grote marktpartijen hebben een ingeboren neiging innovatie tegen te houden.” En de zich ‘scientivist’ noemende Jan Rotmans, hoogleraar Transitie en Duurzaamheid aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, sprak tijdens een symposium dat de gemeente Am-

Husk Ministroomnetwerken in India en Tanzania, aangedreven door zonnestroom en biomassa uit restanten van rijstplanten.

Investering: 20 miljoen dollar.

stelveen eerder dit jaar organiseerde van ‘wishful thinking’ als mensen menen dat Shell groener wordt van Eneco. De bijeenkomst was voor de 53 gemeenten met aandelen Eneco – driekwart wil verkopen, geld cashen en dat vervolgens in eigen stadsprojecten steken.

De Brits-Nederlandse multinational zou er slechts op uit zijn het ‘kroonjuweel van de energietransitie’ op te knippen en uit te kleden. Het prijskaartje dat aan Eneco bungelt, 2,5 miljard euro? Peanuts voor Shell!

Om maar even terug te kijken: in 2016 koopt de olie- en gasreus voor 63 miljard euro de Britse BG Group, tot dan de grootste Nederlandse overname uit de geschiedenis.

LUXEMBURG BEROERDER Met hun kritiek op het overnamebe-

leid van Shell wijzen deskundigen en analisten op de eerdere verkoop van Nuon en Essent aan respectievelijk het Zweedse Vattenfall en het Duitse Rheinisch-Westfalisches Elektrizitätswerk (RWE). Nadat de deals rond waren, bleek er plotseling nog maar bar weinig aandacht voor innovatie en groen, zo concludeerde de Consumentenbond na onderzoek. Nuon kreeg een duurzaamheidsscore van 4,2. Essent lag daar met 3,0 zelfs nog dik onder. Daar waar Eneco met 7,0 een ruime voldoende behaalde.

Bij overnames door grote spelers maakt de zo broodnodige energietransitie vaak een stap achterwaarts, is de conclusie. Nog eens aangetoond op de Europese ranglijst voor duurzame energie. Waar Nederland op een-na-laatste staat, met alleen het nietige Luxemburg dat het nog

beroerder doet.

De miljarden voor Nuon en Essent zijn dan ook zeer zeker niet naar de energietransitie gegaan. Bewondering is er wel alom voor de groep aandeelhouders die Shell van binnenuit wil vergroenen. Follow This deed tijdens de vorige AVA Shell een voorstel waarmee de olie- en gasmaatschappij wordt gedwongen sneller en ingrijpender in duurzame energie als zon en wind te investeren. De resolutie werd door lang niet iedereen op prijs gesteld. Engagement werkt wel, maar slechts op de lange duur. Zoveel was wel duidelijk.

FLIRTEN MET ‘GROEN’ Praten op de aandeelhoudersvergadering mág. Maar als het er echt op aan komt, stemmen grote aandeelhouders toch niet met je mee. De op-

Borssele 3/4 Deelname, met onder andere Eneco en Van Oord, in nieuwe windparken op de Noordzee.

Investering: 300 miljoen euro.

H2 Mobility Waterstofpompen voor auto’s in Duitsland.

Investering: onbekend.

MenA.nl | 39

Analyse

roep van Follow This om duurzamer te worden, werd dan ook met grote meerderheid verworpen. Al lijkt de verdubbeling van het aantal voorstemmers tot boven de 6 procent een kleine aanwijzing dat ‘change is coming’.

Eén ding is écht zeker: het einde van beleggen in fossiele brandstoffen is nog lang niet in zicht. Bij Shell wordt vooral wat geflirt met ‘groen’. Zo is althans de indruk.

Nu topman Ben van Beurden heeft aangekondigd voor een belangrijk deel te willen inzetten op schaliegas, een van de meest vervuilende manieren van gaswinning, lijken toekomststrategie en overnamepolitiek van een van de grootste energiemultinationals wereldwijd zwalkend. Sowieso pijnlijk, die gok op schaliegas nadat Shell eerder met

grote verliezen en de staart tussen de benen die vanwege allerlei milieuaspecten omstreden winning in de Verenigde Staten beëindigde. Van Beurden verklaarde daarvoor dat hij de Co2 voetprint van klanten in 2050 gehalveerd wil hebben. Met als tussenstation 2035. En dan een verlaging van de uitstoot met 20 procent.

WEL WILLEN, NIET KUNNEN Shell wil wel, maar kan niet echt. Althans niet voor 100 procent, niet met volle overgave. Omdat het grote geld nog steeds met olie en gas wordt verdiend. Omdat de meeste aandeelhouders conservatief denken. Omdat zij zekerheid willen over het verdienmodel van Shell. Dat ‘wel willen’ van Shell wordt bewezen met recente aankopen. Zo nam het bedrijf een belang van 44 procent in het Ameri-

kaanse Silicon Ranch, ontwikkelaar en beheerder van zonneparken.

Naar verluidt voor een bedrag van rond de 200 miljoen dollar. En eerder was daar natuurlijk de opvallende aankoop van het Amsterdamse NewMotion, een van de grootste aanbieders van laadpalen voor elektrische auto’s in Europa.

Dat botsende culturen en een gebrek aan synergie tussen het groene NewMotion en het ‘zwarte’ Shell dat eerste bedrijf intern zou verscheuren, wordt gelogenstraft door CEO Sytse Zuidema. Op de website van de laadpaalfabrikant laat de topman weten: “Wij zijn erg blij met deze sterke investeerder, die onze missie volledig ondersteunt en ons in staat stelt verder te groeien in Europa. Op een moment dat de transitie naar elektrisch rijden in volle gang is. Het

Sun Seap Zonne-energieprojecten in Azië.

Investering: onbekend.

SolarNow Zonne-energiesystemen in Oost-Afrika.

Investering: 9 miljoen dollar.

40 | MenA.nl

is geweldig dat onze missie en het rotsvaste geloof in een minder vervuilende energiebron zo sterk wordt onderschreven door Shell, een van de meest toonaangevende energiebedrijven ter wereld.”

VERLANGLIJSTJE VAN SHELL Ook branchegenoot Allego – uitbater van 7500 laadpalen in de Benelux, Duitsland, Frankrijk en Engeland – zou op het verlanglijstje van Shell staan. De pas vijf jaar oude dochter van netbeheerder Alliander beschikt onder andere over ultra-snelladers die tot 350 kW kunnen leveren en staat in de etalage. Dan is er nog een reeks aan kleine en wat grotere groene aankopen van het bedrijf dat eind november vorig jaar nog schrijft over ‘een strategie die op dit moment draait om de leiderschaps-

positie in olie en gas te versterken’.

Pas in een volgende zin wordt dan verwezen naar de energietransitie en naar een ‘energiesysteem met lage uitstoot van koolwaterstoffen’.

Tot 2020 wil Shell tussen 1 en 2 miljard dollar investeren in nieuwe energie, tussen de 4 en 8 procent van de totale geplande investeringen per jaar (25 à 30 miljard dollar).

Veel te weinig, zeggen hoogleraren.

Best oké, menen sommige analisten. Immers: als beursgenoteerde reus moet het rekening houden met aandeelhouders, met rendement.

Met wat de klant wil, dat ook. En wereldwijd is dat nog steeds vooral olie en gas. “Bovendien is die lange termijn energietransitie zeker óók een zaak van de overheid. En juist daar ligt – met elke vier jaar een nieuwe regering, andere partijen én

dus vaak ook aangepast beleid – het daadwerkelijke probleem als we over de transitiekalender praten.”

OLIE UIT INSTABIEL LIBIË De kritiek van menig expert ten spijt, Shell lijkt alle opties open te houden. Wordt duurzame energie steeds groter, dan zijn ze toch – al is het niet met maximale efforts – op verschillende markten en niveaus ingestapt. Anderzijds wordt de deur naar de core business sinds 1890 – fossiele energie dus – bepaald niet op slot gedaan. Sterker; Shell is druk met olie uit het politiek instabiele Libië en bouwt, voor het eerst sinds 2008, een bemande olie-installatie op de bodem van de Noordzee. Nodig ook, omdat volgens het International Energy Agency de vraag naar energie komende twintig jaar met 30

Delga Solar Farm Zonne-energieproject in Australië.

Investering: onbekend.

MenA.nl | 41

Analyse

procent zal stijgen, zo wordt gemeld in de World Energy Outlook 2017. En met alleen meer zonnepanelen en windmolens kan die steeds grotere mondiale honger naar energie – nu vooral vanuit China en India, straks nóg meer vanuit Oost- en West-Afrika – niet worden gestild.

REEKS RECHTSZAKEN Dan is er nog dat imago, die uitstraling van Shell. Want door het – al dan niet gedwongen – accent op fossiele energie is die bij het grote publiek tanende. Waarbij een reeks rechtszaken ook al niet helpt.

Zo procedeert de stad New York tegen het Brits-Nederlandse bedrijf vanwege haar ‘bijdrage aan opwarming van de aarde’. New York wil miljarden dollars van Shell, BP, Chevron, ConocoPhilips en Exxon Mobil. De vijf oliegiganten zouden

moeten betalen voor maatregelen als verbeterde kustbescherming en capabele riolering. En ook nog eens voor voorlichtingscampagnes om New Yorkers te leren hoe zich te beschermen tegen gerezen temperaturen. “Om winst te maken, hebben ze de bevolking met opzet misleid, die oliebedrijven,” meent burgemeester Bill de Blasio.

Ook worden aandelen in olie- en gasconcerns van de vijf New Yorkse pensioenfondsen, met een waarde van in totaal 5 miljard dollar, versneld verkocht.

HOOGGEPLAATSTE Pijnlijker voor Shell is een andere juridische procedure, die onlangs voor de rechtbank van Milaan begon en op maandag 14 mei wordt vervolgd.

Shell en de Italiaanse oliemaatschappij Eni zouden op grote schaal

steekpenningen hebben betaald om een olieveld in de Nigeriaanse Golf van Guinee binnen te hengelen. NGO Global Witness bracht de zaak aan het rollen en spreekt van het grootste corruptieproces ooit. Vanwege de 1,3 miljard dollar die met de koop van olieveld OPL245 – bijna 2000 vierkante kilometer ten zuiden van de Niger Delta, met een geschatte omvang van 9 miljard vaten ter waarde van 450 miljard dollar – zou zijn gemoeid. Eni en Shell zijn sinds 2011 voor de helft eigenaar. Maar het geld dat voor OPL245 is betaald, zou vooral bij hooggeplaatste Nigerianen zijn beland. Onder wie toenmalig president Goodluck Jonathon.

De Italiaanse openbaar aanklager Fabio de Pasquale verzocht de rechter in Milaan om, behalve de twee oliebedrijven zelf, Eni-CEO Claudio Descalzi en zijn voorganger Paolo

First Utility Energieleverancier in het Verenigd Koninkrijk.

Investering: onbekend.

42 | MenA.nl

Scaroni te vervolgen. Van Shell moeten, naast twee hoge managers, ook door het bedrijf ingehuurde voormalige spionnen van de Britse geheime dienst MI6 – John Copleston en Guy Colgate – voor de rechter verschijnen. Het duo werd door Shell als consultants op locatie ingehuurd.

Hun e-mails lekten vorig jaar uit en toen zou zijn gebleken dat de Shelltop op de hoogte was van onder de tafel betaald geld. Zo zouden ‘aanzienlijke inkomsten naar GLJ (Goodluck Jonathan) stromen’. Shell heeft laten weten teleurgesteld te zijn over het besluit om tot vervolging over te gaan en dat integriteit tot de kernwaarden van het bedrijf behoort. “Voor omkoping of corruptie is in ons bedrijf geen plaats.”

Gênant: op verzoek van de Italiaanse justitie vallen 17 februari 2016 dertig FIOD-rechercheurs het Shell hoofd-

kantoor in Den Haag binnen. Vanuit de directievertrekken worden 1800 pagina’s aan documenten en e-mails meegenomen.

LONDENSE TAXIDIENST Shell en Eni hebben niet alleen een ‘Nigeria connectie’. Eerder verkocht het Brits-Nederlandse bedrijf haar 32,5 procent belang in het Australische schaliegasveld Evans, 300 kilometer noordelijk van Darwin. En als Eneco wordt overgenomen door Shell, komt Eni ook weer om de hoek kijken. Want het kapitaalkrachtige Eneco nam de Belgische tak van Eni over.

Shell zelf heeft met de overname van FarePilot in Londen mogelijk goud in handen. Volgens de Financial Times diende het olie- en gasconcern bij de vervoersautoriteit een aanvraag in om een taxidienst te

mogen starten. FarePilot laat chauffeurs zien waar veel vraag is naar taxi’s. Shell bezit 75 procent van de aandelen en zou al druk zijn met het benaderen van chauffeurs.

Al is er officieel nog geen besluit of het project wordt doorgezet. Omdat Uber – met 40.000 chauffeurs in de Britse hoofdstad – vorig jaar zijn Londense vergunning verloor, liggen hier wel grote kansen. Eerder al liet Shell weten innovatief te zijn met het oog op ontwikkelingen als taxiapps en elektrische en zelfrijdende auto’s. Het past wel in het rijtje andere aankopen door de oliereus.

Want als traditionele tankstations – en dus ook olieproducenten – door de hausse aan elektrische auto’s minder belangrijk worden en taxiapps het privaat bezit van vierwielers nog eens verder verminderen…

‘If you can’t beat them, join them!’ n

Ionity Bouw van netwerk van 400 oplaadpunten in Europa.

Samen met BMW, Mercedes, Ford en Volkswagen.

Investering onbekend.

MenA.nl | 43

Expert

HELE MARKT MOET HARDER LOPEN Door de felle concurrentiestrijd in de M&A-wereld verandert de rol die banken spelen. “We weten meer dan andere partijen in de markt, lopen een stap voor.”

TEKST DIRK-JAN ZOM

“

Investeerders verdringen zich rond goede te koop staande bedrijven.” Wie het hoort ziet direct het plaatje voor zich.

Een plaatje dat de huidige stand van zaken in de M&A-wereld treffend weergeeft. “Er is heel veel kapitaal beschikbaar en er zijn veel partijen die hard naar rendement zoeken. Het is een wedstrijd tussen investeerders: wie biedt het meeste,” zegt Astrid Gombert, als hoofd Acquisition Finance bij Rabobank verantwoordelijk voor de grote fusie- en overnametransacties. “Het speelveld wordt groter, de gretigheid en concurrentie nemen toe,” voegt collega Jacco Rolvink toe. Hij is bij Rabobank verantwoordelijk voor de Acquisitie Financieringen in het mid-market-segment.

De gevolgen zijn voor vrijwel alle partijen te voelen. Private equity staat door oplopende prijzen voor

44 | MenA.nl

de moeilijke opgave om de steeds hogere investeringen terug te kunnen verdienen. En die druk sijpelt door, naar financiers, due diligencepartijen, adviseurs en advocaten.

Gombert: “Iedereen moet in dit proces mee. De gehele markt moet harder lopen.” Voor banken is de vraag welke opstelling ze hierbinnen kiezen. Hoever gaan ze? Waar gaan ze wel mee akkoord? En hoe kunnen ze onderscheidend zijn?

De verkopende partijen hebben het makkelijk, zij zitten in een zetel en domineren het verkoopproces. “Het is een verkopersmarkt. De koper moet mee in een strakke planning, toegang tot management is steeds vaker beperkt,” legt Gombert uit. Het gevolg is dat de investeringsbeslissing daardoor onder hoge tijdsdruk en op een steeds smallere basis gebeurt. Dat is niet altijd een wen-

selijke situatie, vinden de bankiers.

“Koper en verkoper gaan toch een soort huwelijk samen aan, de koper wil graag weten met wie het in zee gaat.”

De druk van kopende partijen om hun doelen te behalen, leidt in combinatie met het enorme aanbod van kapitaal tot groeiend gebruik van “exotische financieringsstructuren.”

Het gevolg is dat de bank meer op afstand komt te staan, ten gunste van meer vrijheid voor de kopende partij. “Dit leidt tot meer onzekerheid voor banken. We kunnen pas veel later dan voorheen ingrijpen,” zegt Gombert.

GOED PLAN NU ESSENTIEEL Juist in deze tijden is het belangrijker dan ooit om een goed plan te hebben, zegt Rolvink: “De focus neemt toe naarmate er meer wordt betaald en er meer risico wordt

genomen. Wat is het verhaal van de investeerder? Hoe willen ze groei gaan bereiken? Zeker private equitypartijen lopen het risico bij een onvoldoende doordacht plan geen acceptabel rendement te behalen.”

Banken moeten selectiever worden.

Gaat er te veel schuld in? Wordt de bank te veel aan de zijlijn geplaatst?

“Soms moeten we nee verkopen,” zegt Gombert.

Of deze omstandigheden leiden tot meer mislukte huwelijken is de vraag. De bank weet wel dat voorzichtigheid gepast is. Gombert: “Aan de ene kant moeten we hierin mee gaan. Aan de andere kant moeten we zorgen dat we de juiste investeringsbeslissingen nemen.”

Binnen deze concurrentiestrijd kunnen banken profiteren van hun uitgebreide sectorkennis, zegt Rolvink.

Zo heeft Rabobank onder andere

veel expertise in packaging, en in de agrarische en voedingssector, geconcentreerd in een kenniscentrum. De bank beschikt hiernaast over een enorm netwerk. “We weten meer dan andere partijen in de markt.

Op basis daarvan lopen we een stap voor,” zegt Rolvink.

De bank richt zich ook op disruptive companies, bedrijven die markten overhoop halen. Rabobank is in die gevallen bereid om bij de goede disruptives eerder te financieren dan ze normaliter zou doen. Een kasstroom is vaak bijvoorbeeld nog niet gegarandeerd. “Belangrijk is dat we vertrouwen hebben in het plan. Er is altijd een moment waarop aan te wijzen is of een onderneming een succes wordt. Daar sorteren we op voor.”

De bank wil meer als regisseur werken en partijen uit het eigen netwerk bij elkaar brengen. “We heb-

ben enorm veel klanten door heel Nederland,” zegt Rolvink. “Dus niet alleen maar aanbieder zijn van een zak met geld, maar meer met ideeën komen voor onze klanten.”

Het geld zal voorlopig nog wel even in grote hoeveelheden voorradig zijn. En de economie draait goed en dat zal zijn weerslag hebben op de waarderingen. Toch spreekt Gombert de hoop uit dat er afkoeling plaatsvindt: “Het schiet nu wat door.

En de vraag is wanneer deze succesvolle periode afkoelt.” Dan wordt de situatie anders. “Als de economie even minder gaat, dan komt de lakmoesproef,” zegt Rolvink: “Dan komen de inkomsten onder druk te staan, de waarderingen van de investeringen lopen terug, terwijl de hoge prijs al is betaald. Dit bewustzijn zien we onder klanten al steeds meer terug.” n

MenA.nl | 45

Expert

46 | MenA.nl

ALVAREZ & MARSAL LEERT BEDRIJVEN ‘DRUMBEAT’ Veel dealmakers hebben de wenkbrauwen gefronst bij de bekendmaking van de miljardenverkoop van de Unilever margarine divisie aan private equity. De deal was geen verrassing - die lag al maanden in de week – maar hoe laat je een dergelijke investering renderen?

TEKST REDACTIE M&A EN ALVAREZ & MARSAL BEELD TON ZONNEVELD

V

eel dealmakers hebben de wenkbrauwen gefronst bij de bekendmaking van de miljardenverkoop van de Unilever margarine divisie aan private equity. De deal was geen verrassing - die lag al maanden in de week – maar hoe laat je een dergelijke investering renderen? Voor de grotere transacties wordt steeds vaker A&M in de arm genomen om te helpen versneld focus aan te brengen en met het juiste tempo operationele prestaties te verbeteren. Zo adviseerde A&M onlangs nieuwsdienst ANP bij de verkoop aan Talpa.

INVESTERING SUCCESVOL De ingevoerde dealmaker koppelt A&M aan Lehman Brothers. Toen

de Amerikaanse zakenbank in 2008 ten onder ging werd A&M ingeschakeld om door een strak georganiseerde herstructurering waarde voor belanghebbenden te behouden.

“Ja,” zegt Age Lindenbergh, “restructuring is waar wij bekend om zijn, maar inmiddels doen we veel meer.

Advies bij herstructureringen is goed voor een kwart van onze omzet. De voortvarende aanpak die nodig is bij herstructureringen wordt ingezet bij het verbeteren van bedrijfsprestaties en advies bij transacties, geschillen en het omgaan met nieuwe regelgeving.” Lindenbergh: “A&M wordt gebeld als je een partner nodig hebt, als het er echt om gaat.”

LINDENBERGH GEEFT SAMEN met Stefaan Vansteenkiste leiding

aan de A&M praktijk in de Benelux. In 2015 is hij bij A&M van start gegaan met een missie. De economie stond er heel anders voor dan ten tijde van de val van Lehman Brothers. Bedrijven vechten niet meer om te overleven, maar richten zich juist op groei en het maximaliseren van de winstgevendheid. De afgelopen jaren A&M speelt daar wereldwijd op in door investeerders vanaf de investering tot aan de exit te ondersteunen. “Dit doen we door de combinatie van ex-operators en ervaren transactie specialisten aan te bieden. Deze werken als adviseur of als medewerker (ad interim) van de onderneming samen met de klant om het investeringsplan om te zetten.”

Deze aanpak, met ervaren krachten

MenA.nl | 47

Expert

die het spel kennen, spreekt klanten aan: “In de afgelopen drie jaar hebben we in Nederland aan ruim 100 transacties gewerkt waarvan er meer dan 40 succesvol waren. Vanzelfsprekend waren/zijn we vaak na de transactie tot aan de exit actief.”

TEMPO VAN DE VERANDERING De pragmatische aanpak valt in de smaak bij private equity investeerders, een belangrijke klantengroep van A&M. Waar investeerders vroeger bedrijven kochten met veel externe financiering en schijnbaar rustig achterover konden leunen tot ze voor de investeerder meer waard werden, is de wereld echt veranderd.

Daar speelt A&M op in. Casper de

Age Lindenbergh:

‘Ik heb vorig jaar als CFO een bijdrage mogen leveren aan het herstel bij Heijmans’ 48 | MenA.nl

Bruyn, managing director bij A&M en adviseur transaction advisory, ziet dat private equity anders is gaan werken. “Waarderingen van bedrijven zijn nu heel hoog en blijven stijgen, waardoor het steeds moeilijker wordt voor investeerders om het gewenste rendement te behalen.

Daarom is er nu veel meer aandacht voor de operationele verbetering van bedrijven, om zo de lange termijn EBITDA te laten stijgen.” Kortom, er moet echt werk verzet worden en daarvoor is meer nodig dan kennis van de boekhouding van een bedrijf. A&M doet dit met mannen die ‘aan de knoppen hebben gezeten’ en bedrijven op sleeptouw hebben genomen in een diepgaande verandering. Zij helpen klanten op basis van hun ervaring om de focus en het tempo van de verandering, ofwel de “drumbeat”, te bepalen.

Zo is een managing director van A&M momenteel aangesteld als interim CEO van Intertoys, de speelgoed-verkoper die in 2017 werd overgenomen door Alteri Investors.

Maar ook de voormalige CFO van het theaterbedrijf van Lord Andrew Lloyd Webber is partner bij A&M. Hij

Casper de Bruyn:

‘Er is nu veel meer aandacht voor de operationele verbetering van bedrijven, om zo de EBITDA omhoog te krijgen’

speelde een belangrijke rol in het versterken van het musicalbedrijf Stage Entertainment, opgezet door Joop van den Ende. De ondersteuning van Stage Entertainment is illustratief voor het ‘nieuwe’ A&M. Stage maakte goedbezochte producties, maar op een aantal punten werd het bedrijf naar een hoger plan gebracht door “best practices” die in het buitenland reeds worden toegepast in te brengen. Na de investering door private equity heeft Stage is veel tijd en geld geïnvesteerd in de operationele

verbetering van het bedrijf zelf en de uitbreiding met nieuwe musicallocaties, hierdoor is de performance van het bedrijf sterk verbeterd.

Lindenbergh: “Maar we werken ook steeds vaker voor grote beursgenoteerde ondernemingen. Kortgeleden maakte Rolls Royce haar winstcijfers bekend, met ondersteuning van A&M rapporteert het nu weer winst na een fors verlies in 2016. Zelf heb ik vorig jaar als CFO een bijdrage mogen leveren aan het herstel bij Heijmans.”

De toegevoegde waarde die A&M kan brengen is niet onopgemerkt gebleven en dat maakt dat A&M steeds vaker bij complexe situaties in de Benelux betrokken is.

WERELDWIJD INZETBAAR Bij de ondersteuning van haar klanten maakt A&M niet alleen gebruik van de mensen die aan de Zuidas zitten. “A&M is geen landenorganisatie. Wij opereren meer zoals de strategy houses en de internationale investment banks en kunnen voor elke klant de expertise van alle, ruim 3,000 A&M professionals inbrengen.

In dat opzicht onderscheiden wij ons

van de grote accountancykantoren, die door de auditpraktijken een sterke landenfocus hebben.” Het A&M netwerk is groot, want het bedrijf heeft over de hele wereld voormalig CEO’s en CFO’s in dienst. A&M opereert vanuit 53 kantoren wereldwijd, waarvan vijftien kantoren in Europa.

De uitbreiding van de dienstverlening heeft A&M veel nieuwe deals en klanten opgeleverd, maar volgens Lindenbergh is A&M nog lang niet klaar. “We groeien op dit moment hard in de meeste Europese lan-

den en versterken met name onze activiteiten op de Franse en Duitse markt. Daarnaast werken we verder aan de uitbreiding van ons team in de Benelux en zijn kortgeleden fors uitgebreid in Scandinavie.” Met de ambitie en het tempo waarmee A&M aan haar eigen transformatie werkt wordt het kantoor snel bekender in de markt voor operational improvement en transactieadvies. Zij werkt daaraan met dezelfde voortvarendheid die zij ten tijde van de “herstructurering van Lehman Brothers” al had. n

MenA.nl | 49

Interview

‘MOEILIJK STUREN MET VIER KAPITEINS’ Muziekretailketen Key Music gaat tegen de stroom in. Gesterkt door een duidelijk buy-andbuildplan. “Wie haalt het in zijn hoofd om winkels te kopen?”

TEKST GUY HOEKS

50 | MenA.nl

F

rancky Dedeyne glimt van trots, wijzend naar het Key Music Magazine. “Wereldsterren als de Red Hot Chili Peppers en dj-duo Dimitri Vegas & Like Mike kopen hun apparatuur bij ons!”

Op de cover poseren de Peppers met fonkelnieuwe instrumenten. Dedeyne wordt geflankeerd door Idgar van Kippersluis, partner bij Standard Investment. En sinds vorig jaar grootaandeelhouder van Key Music.

De in het West-Vlaamse Roeselare geboren Dedeyne is rasondernemer.

En eentje met een vlotte babbel. In zijn jeugd moet hij van pa en ma een muziekinstrument leren bespelen.

Maar met het door hem verkozen keyboard worden die eerste stappen als aspirant-artiest geen doorslaand succes.

“Ik ging liever stiekem voetballen dan naar muziekles,” vertelt hij onomwonden. “Hoewel je op een bepaald moment natuurlijk wél allerlei nummers speelt. Van White Snake tot Marco Borsato.” Ondanks dat gebrek aan liefde op het eerste gezicht, stort de Belg zich begin jaren ’90 vol op de muziek. Dit keer niet als veelbelovend keyboard-talent, maar als gepassioneerd ondernemer met een

duidelijk doel Hij legt in St. Niklaas, onder de rook van Antwerpen, de eerste hand aan zijn muzikale droom: een eigen winkel. Inmiddels is zijn bedrijf Key Music (omzet 32 miljoen euro, twintig vestigingen, 180 medewerkers) een van de snelstgroeiende muziekretail-ketens in de Benelux en mag de onderneming zich meten met grote spelers als Sony Europe en EMD Music.

BUIKPIJN Dat het tij nu zo mee zit, is voor Dedeyne allesbehalve vanzelfsprekend.

Met het leegtrekken van grootstedelijke winkelstraten, mede gevolg van de opkomst van het online shoppen, is Key Music voor een moeilijke keuze komen te staan: moet niet helemaal op online worden gegokt als nieuwe strategie? Dedeyne kreeg al buikpijn bij het idee. Hij vond, en vindt nog steeds, dat muziek een persoonlijke belevenis is, moet zijn. Het bij bosjes sneuvelen van muziekzaken is voor hem nimmer reden geweest dat idee te laten varen. Wat daarbij altijd al meespeelt: liefst 85 procent van de omzet wordt offline behaald. “Als jij een muziekinstrument koopt, vraag je naar de dichtstbijzijnde muziekzaak. En ja,

die willen wij natuurlijk zijn,” stelt hij vastberaden. “Als het eerste contact in de winkel top is, koop je het instrument. En zo niet, dan bestel je online.”

Hoe het niet moet, leert hij bij Piens Music, een inmiddels ter ziele gegane muziekinstrumenten-keten uit Vlaanderen. Zijn eerste baan ook.

“De klant werd vooral gezien als lastig. Ik heb dat nauwkeurig bekeken en ben vervolgens het omgekeerde gaan doen.” Gevraagd naar zijn succesformule: “Als iemand voor het eerst bij ons komt, zijn wij die muziekzaak van de Ceintuurbaan, in Rotterdam. En daarna komen mensen terug voor Jasper of voor Jan. We willen een hobbysfeer creëren, waar de tijd van twintig jaar geleden terugkeert. En dát lukt weer alleen als je elkaar persoonlijk kent.”

Want, gouden regel van het huidige succes: luisteren naar de klant. Als Key Music aftrapt, mei 1992, worden vooral keyboards en piano’s verkocht. “Ik speel in die tijd piano, heb dan echt niets met gitaren. Tot die eerste tien klanten vragen: leuk hoor piano’s, maar heb je ook gitaren?”

Inmiddels verkoopt Dedeyne 25 duizend gitaren per jaar. Slordige 40 procent van de totale omzet.

MenA.nl | 51

Interview

Online winkelen kan en wil Dedeyne niet compleet negeren. want mede dankzij een enorm netwerk in de muziekwereld lonkt digitaal shoppen óók. Dankzij de goede reputatie van het bedrijf is het ook niet meer dan logisch om consumenten via meerdere kanalen te bereiken.

Onder de vleugels van investeerder Standard Investment wil Key Music zowel online als op locatie met bekende merken als Roland, Yamaha, Gibson en Vox doorgroeien. En hard ook. “Op deze instrumenten spelen topartiesten als Ed Sheeran en Eric Clapton. En ja, zulke instrumenten vliegen er dan ook echt uit,” zegt Dedeyne triomfantelijk.

CULTUURVERSCHILLEN Naast de sterk veranderende retailmarkt van muziekinstrumenten en geluidsapparatuur is het in die jaren zaak meer slagen te maken. Want op bedrijfskundig niveau rommelt het al een tijdje. Key Music, sinds

1998 onderdeel van de Nederlandse muziekgroothandel BMI, ondervindt zo’n vier jaar geleden hinder van de cultuurverschillen tussen de verschillende aandeelhouders.

Door de overname van branchegenoot Feedback in 2013 verwerft BMI weliswaar een aanzienlijk marktaandeel in Nederland; het concern blijkt zich ook te verkijken op de penibele financiële situatie van de target. Dedeyne is op voorhand al sceptisch, maar BMI wil de acquisitie toch graag doorzetten. “De put blijkt te diep binnen Feedback, een goed plan is nodig om het bedrijf gezond te maken,” zegt Dedeyne. “Met verschillende culturen niet zo simpel.

We hadden BMI’ers, Feedback’ers én mensen van Key Music België en Nederland...”

Bovendien is Feedback te laat begonnen met de grote digitaliseringsslag; de concurrentie is veel verder, de inhaalrace zwaar. “De omzet duikelt, omdat er online concurrenten bijko-

‘Wie haalt het nou in zijn hoofd in deze tijd winkels te kopen?’

52 | MenA.nl

men. Het bedrijf kampt bovendien met hoge kosten, waardoor weer problemen ontstaan in de verhouding tot de baten. En dan stort de gitaarmarkt ook nog eens in.” Het nieuw gevormde muziek-conglomeraat heeft moeite het hoofd boven water te houden. “Feedback dreigt BMI en Key Music mee het ravijn in te sleuren,” zegt Idgar van Kippersluis van Standard Investment. Dedeyne vult aan: “Het is dan erop of eronder. Het komt echt op een week aan. Zo zou blijken. Want anders…”

STABILITEIT CREËREN Zaak is een kapitaalkrachtige koper te vinden. En bij die speurtocht wordt ingezet op een partij die de muziekbusiness goed kent en snel orde op zaken weet te stellen. ING biedt soelaas en presenteert een shortlist van potentiële investeerders. “Aanvankelijk is 2015 geen slecht jaar, maar als 2016 opnieuw moeilijk dreigt te worden, moeten we op zoek,” kijkt Dedeyne terug.

Aandeelhouders BMI en de familie Landman concluderen uiteindelijk samen dat een nieuwe grootaandeelhouder gewenst is.

Standard Investment rolt als eerste uit de koker. “Er is onmiddellijk die

Francky Dedeyne

klik,” zegt Van Kippersluis. “Dat heeft geresulteerd in een mooie transactie, met in eerste instantie overdracht van kapitaal om stabiliteit te creëren.

Daarnaast hebben we organisatorisch veranderingen aangebracht.”

Zo wordt met voormalig Lego-manager Niels Willems bewust gekozen voor een CFO buiten de muziekbranche. “Aan een echte cijferman is dan sterk behoefte,” zegt Dedeyne.

“Standard heeft een duidelijk buyand-buildplan, groot voordeel. Het stopt niet zomaar met geld.”

Van Kippersluis: “Nadat we zijn ingestapt. willen we focussen op de retailtak en de webshop.” De muziekgroothandel in Den Haag gaat als gevolg daarvan dicht. “De retail- en

Idgar van Kippersluis

groothandelsactiviteiten bijten elkaar eerder dan dat ze aanvullend zijn. En met een eigen groothandel lever je aan andere retailers. Die op hun beurt weer concurreren met Key Music.“ Het allereerste contact tussen Key en Standard wordt gelegd in september 2015, ruim een jaar voor de daadwerkelijke overname door de Amsterdamse investeerder. “Dat proces heeft lang geduurd. Grootaandeelhouder BMI twijfelt en hoopt dat de problemen uit zichzelf verdwijnen,” zegt Van Kippersluis. “Als de druk op de onderneming steeds groter wordt, schuiven we begin 2016 op initiatief van Francky (Dedeyne,

red.) opnieuw aan. Maar het duurt nog zeker tot de zomer voordat we overeenstemming bereiken.” Dedeyne over het lange overnametraject: “Vier kapiteins, de BMI-familie met drie personen en Dedeyne, op een en hetzelfde schip… Dat is moeilijk sturen. Het bedrijf bestaat al ruim zestig jaar. Gecompliceerd als grote beslissingen moeten worden genomen.”

Die maandenlange ‘lijdensweg’, zoals Dedeyne het overnameproces noemt, heeft uiteindelijk een gelukkige afloop. “Niet gemakkelijk hoor, je kind na 25 jaar verkopen,” zegt de Vlaming. “Na de overname heerst er bij alle partijen een gevoel van enorme opluchting,” aldus Van Kippersluis.

MenA.nl | 53

Interview

Op de shortlist van potentiële kopers prijken aanvankelijk ook enkele Belgische investeringsmaatschappijen.

“De familie Brantegem van Brantano, moederbedrijf van modemerk Scapino, bijvoorbeeld,” zegt Dedeyne. “Er moet snel worden beslist. Feit dat Standard het dossier al kent, maakt recapituleren gemakkelijker.”

TOEKOMST Ondanks het verse kapitaal en de expertise van Standard resten genoeg uitdagingen, meent Dedeyne.

“Slechts vijf procent van de wereldbevolking bespeelt een muziekinstrument. Een echte nichemarkt.

Maar wel een kapitaalkrachtige niche. Klanten willen levering op dezelfde dag als de bestelling. Marges staan onder druk, kosten stijgen. En die druk is duidelijk gegroeid,” erkent Dedeyne. Om daar in één adem en met brede lach aan toe te voegen: “Maar ik functioneer het beste onder druk!”

De Belg is blij dat de wave naar elektronische muziek weer naar hem toekomt. Want DJ’s mogen de wereld veroveren, bands met échte instrumenten zullen niet snel verdwijnen. “Zo gaan we weer terug richting analoge synthesizers,

54 | MenA.nl

nadat die in de jaren ‘80 ook al heel populair waren. En ach, mocht het niet goed gaan met de gitaar, dan kunnen we altijd nog piano’s of synthesizers verkopen...” De koek wordt niet per definitie groter, maar volgens Dedeyne wel beter verdeeld.

“Vijf jaar geleden had je meer speciaalmuziekzaken. Vele daarvan zijn samengegaan.”

Dedeyne merkt dat ook de retailmarkt voor muziekinstrumenten en geluidsapparaten consolideert.

“Muziekgroothandels in de Benelux krijgen het komende jaren zwaar.

Ze worden opgeslokt door panEuropese bedrijven, direct channels.

Bekende merken verkopen liever direct aan de klant en werken niet meer met tussenpersonen,” zegt hij. “In de toekomst maken alleen generalisten én specialisten echt kans te overleven. De overname van I4-Muzique uit Eindhoven is daarom een goede test. Om te checken wat er nou gebeurt na overname van zo’n speciaalzaak. De acquisitie heeft groot effect, zo blijkt. Onze omzet stijgt met 30 à 40 procent.”

Met de overname van het Groningse Westerhaven komt het aantal muziekzaken op twintig. Dedeyne noemt de strategie van Coolblue

als voorbeeld. “Wat zij doen met eerst online webshops en vervolgens fysieke winkels, doen wij andersom.” Om daar grijnzend aan toe te voegen: “Wie haalt het nou in zijn hoofd in deze tijd winkels te kopen?” Volgens Van Kippersluis zit er logica achter: “Je wilt een fysieke winkel. Voor beleving, voor mensen met passie voor muziek. Daar ontstaat de klik tussen consument en instrument. We organiseren daarom ook muziek-lessen in verschillende zaken. Als jij je eerste gitaar koopt, kun je gelijk extra lessen nemen. Zo ontstaat een community.”

TOPINSTRUMENTEN AANBIEDEN De Red Hot Chili Peppers lijken ook voor hun resterende loopbaanjaren bij Key Music terecht te kunnen.

“In 2017 bestonden we 25 jaar. We hebben inmiddels tamelijk veel one-off instruments, zoals een gitaar van Robbie Robertson van The Band. Én een Warhol-gitaar... Die kosten respectievelijk achttien- en twintigduizend euro. Als je anders wilt zijn, onderscheidend, moet je ook die topinstrumenten aanbieden. We zijn er voor mensen uit alle lagen van de bevolking, van alle leeftijden ook.

Van 7 tot 70 jaar!” n

Column

SIGNING PROTOCOL NÁ UNIFACE Het gonsde door overnameland: liggen de tijden van het signing protocol achter ons? De reden was de uitspraak die de Ondernemingskamer deed op 10 oktober 2017 in de Uniface-zaak. In deze zaak werd een ondernemer stevig op de vingers getikt door de Ondernemingskamer wegens een onzorgvuldig medezeggenschapstraject bij de verkoop van Uniface. Dat was op veel punten – naar mijn mening – onterecht. Maar daar gaat deze column niet over. Ik wil het graag hebben over het signing protocol.

Vorig jaar besloot een Amerikaans private equity-huis tot de verkoop van haar Nederlandse portfolio company Uniface. Nadat de koopovereenkomst was uitonderhandeld, tekenden partijen een signing protocol en werd advies gevraagd aan de ondernemingsraad (OR). In een signing protocol wordt de concept-koopovereenkomst als het ware bevroren hangende het adviestraject met de OR. In dit geval bepaalde het signing protocol dat de transactie ook in afwezigheid van een advies of bij een negatief advies van de OR zou worden voortgezet. Hierdoor vond de Ondernemingskamer dat de OR niet voorafgaand aan het bestreden besluit in staat was gesteld op dat besluit wezenlijke invloed uit te oefenen. Het besluit tot overdracht van aandelen in Uniface was mede hierdoor kennelijk onredelijk.

Betekent de Uniface-beschikking het einde van het signing protocol? Neen. In de Uniface-zaak werd in het signing protocol de deur voor ‘wezenlijke invloed’ te hard dichtgegooid. De afspraak dat partijen hoe dan ook voort zouden gaan met de transactie, ongeacht wat de OR zou zeggen, holde de medezeggenschap te veel uit.

In een overname is het voor koper en verkoper meestal moeilijk om te accepteren dat er nog wijzigingen kunnen worden aangebracht in de afspraken nadat de onderhandelingen feitelijk zijn afgerond. Maar dat is een realiteit die in een overname waarin een Nederlandse OR betrokken is niet te ontkennen valt. Een signing protocol waarin het beëindigen of aanpassen van de transactie in geval van negatief advies praktisch zeer bezwaarlijk of onmogelijk wordt gemaakt (denk aan een zwaar boetebeding), zal naar mijn idee de toets van de Ondernemingskamer ook niet doorstaan. Zolang in een signing protocol in geval van negatief OR-advies de mogelijkheid wordt opengehouden om de afspraken te herzien, moet het echter goed gaan. Mijn ervaring is dat de meeste signing protocols op die manier werken.

Gebruik van het signing protocol blijft dus ook na deze uitspraak mogelijk. En dat is goed nieuws voor M&A-advocaten.

PIEN VAN VEERSEN IS ADVOCAAT/PARTNER BIJ ORANGE CLOVER IN AMSTERDAM

MenA.nl | 55

Trend

DE 100 DAGEN NA DE FUSIE Post-merger integration bepaalt uiteindelijk echt hoe succesvol een fusie of overname is. “Elke overname is anders en vergt een specifieke aanpak.”

TEKST EDWIN VAN SAS

D

e signing van een overname lijkt voor veel mensen de afronding van een overnametraject, maar voor Harold de Bruijn, partner bij KPMG bij haar integratiepraktijk, begint dan meestal het werk pas. En misschien wel het belangrijkste werk zelfs: post-merger integration bepaalt uiteindelijk echt hoe succesvol een fusie of overname is. “Elke overname is anders en vergt

56 | MenA.nl

een specifieke aanpak.”

De Bruijn raakt meestal betrokken als een fusie- of overnamedeal wordt aangekondigd, vertelt hij desgevraagd. “Vlak daarvoor kom ik in beeld. Ik ben geen dealmaker, maar denk met de klant mee over hoe de integratie in praktijk moet gaan en welke zaken daar bij komen kijken.

De signing is een belangrijk moment, maar de closing vindt daarna pas plaats. Daar zit soms een lange peri-

ode tussen waarin je de grote lijnen over de integratie moet uitzetten.”

Met een achtergrond in econometrie is de KPMG-partner goed onderlegd om de financiële kant van zo’n traject te bewaken, maar zijn werk is veel meer dan dat. Een goede integratie van bedrijven gaat ook over niet kwantitatieve maatstaven: het overbruggen van cultuurverschillen. “Ik ben als econometrist meteen al begonnen in consulting,

in de context van de organisatie. Om synergievoordelen te kunnen realiseren, moet je ook cultuurverschillen kunnen overbruggen,” legt De Bruijn uit. “Dat maakt dit werk ook ongelofelijk lastig. Er komen verschillende disciplines bij elkaar, zoals Inkoop, Finance, IT, HR, Operaties, etc Maar dus ook project management, communicatie, change management en synergiën.”

Waar moet je specifiek op letten bij bedrijfsintegraties om ervoor te zorgen dat ze succesvol verlopen?

De Bruijn: “Integratie is eigenlijk een misleidende term. Het suggereert dat je na een paar jaar niks meer van de verschillende bedrijven meer terugziet. Maar soms is het een slimmere strategie om niet, of niet volledig, te integreren. Als je een nieuwe markt of land wil betreden

bijvoorbeeld kun je zo’n bedrijf vaak beter laten werken zoals het gewend is. Of kijk naar wat grote internationale bedrijven doen: zij kopen startups op, maar gaan daar niet meteen hun overhead over uitrollen.

In zo’n geval koop je vooral kennis, en die moet je zien te behouden. Als het groter wordt kun je het later nog wel een keer integreren. Je integratiestrategie hangt dus af van wat je wil bereiken.”

ZO VROEG MOGELIJK In de praktijk blijken mensen over die strategie vaak niet goed te hebben nagedacht, constateert De Bruijn.

“Het doel is dan niet meer dan de overname zelf, zonder dat er een integratieplan ligt over hoe je die overname succesvol maakt. Bedrijven zitten vaak in een competitieve situ-

atie: als ik het niet koop doet de concurrent het. Vaak begin je dan te laat met het nadenken over de integratie aanpak, terwijl het echt belangrijk is om op hoofdlijnen je post-merger integration op papier te krijgen.”

Het liefst haakt De Bruijn dan ook zo vroeg mogelijk aan. Dan kan hij zo snel mogelijk de kansen en risico’s in kaart te brengen, al is dat niet eenvoudig. “Tot de signing en eigenlijk tot de closing, heb je geen volledige toegang tot alle informatie. Bijvoorbeeld klantenlijsten krijg je pas wanneer de aandelen zijn overgedragen. Maar je kunt al wel kijken naar systemen, processen en bedrijfslocaties. En natuurlijk kun je de bedrijfscultuur op hoofdlijnen in kaart brengen.”

Daarmee stipt hij een van meest de essentiële zaken aan, want veel

MenA.nl | 57

Trend

fusies blijken in termen van het creëren van economische waarde geen enkel nut te hebben. Soms kloppen de vooraf geschetste cijfers niet, maar vaak worden bedrijven samengevoegd zonder aandacht voor het cultuuraspect en faalt daardoor de integratie. “Beide bedrijven zijn succesvol op hun eigen manier,” legt De Bruijn uit. “Ze vinden hun manier van doen heel normaal – juist omdat het succesvol is en omdat het is ingesleten in de dagdagelijkse manier van doen.”

Zo’n cultuur moet je volgens De Bruijn ‘kwantificeren’, bijvoorbeeld

door interviews te doen met werknemers en door surveys uit te zetten.

Daarnaast kijkt hij naar reclame-uitingen, en door bijvoorbeeld jaarverslagen te analyseren op taalgebruik.

“Op basis daarvan ontstaat een beeld. Je hebt verschillende type culturen, zoals een familiecultuur, een innovatieve cultuur, een doelgerichte (Anglo-Saksische) of een meer rolgerichte (Duits model). En combinaties hiervan. Op een gegeven moment kun je de bedrijven plotten en zie je de overeenkomsten en verschillen,” aldus De Bruijn.

Maar dan ben je er nog niet. “Uit zo’n

‘De signing is een belangrijk moment, maar de closing vindt daarna pas plaats’ 58 | MenA.nl

analyse blijkt bijvoorbeeld dat beide bedrijven erg klantgericht zijn, maar bij de één betekent het dat als de klant iets wil, dat het bedrijf ervoor zorgt dat ze precies dat krijgen. Bij een ander bedrijf kan het betekenen dat er een uitstekende oplossing wordt geboden door bestaande, mooie producten of bouwblokken te combineren,” licht De Bruijn toe.

“Beiden zijn klantgericht, maar totaal verschillend in hun aanpak.” De eerste stap in een integratieproces is het creëren van bewustzijn van de verschillen. “Je moet ze bij het management en de mensen in hun hoofd planten. Voorbeelden geven van verschillen die ze in de praktijk gaan tegenkomen. Dat hun collegabestuurders bepaalde terminologie zullen gebruiken, en wat ze daar in de praktijk mee bedoelen.”

Vervolgens werkt De Bruijn met een team aan de change aanpak en een integratieplan. “Op Dag 1 (de dag van de closing) wil je meteen starten met het integratieprogramma. Daarvoor moet je dus al veel plannen op hoofdlijnen af hebben: wat doen we met sales, it, welke locaties worden gesloten.” Los van de hoofdlijnen blijft het de belangrijkste opgave om het integratieproces van twee bedrijven met verschillende culturen tot een goed eind te brengen. De belangrijkste truc daarbij is om geen cultuur te veranderen, maar om een nieuwe cultuur te starten. “Een cultuur veranderen is heel moeilijk.

Je kunt niet zeggen: je werkt nu zus, maar moet het morgen zo doen. Zo werkt het gewoon niet,” aldus De Bruijn. “Je moet een cultuur laten ontstaan waarbij mensen op een

positieve manier van elkaar leren. Je moet dat in de eerste 100 dagen heel goed neerzetten, managers en werknemers in de organisaties opleiden en bewustwording te creëren.”

PAAR CRUCIALE MOMENTEN Die eerste drie maanden zijn essentieel, stelt De Bruijn. “Dat is een bewezen psychologisch principe. Ik krijg klanten die mij er een half jaar na closing bij vragen, maar dan wordt het echt een stuk ingewikkelder. Je hebt een paar momenten rond de closing en signing, dat mensen weten dat er wat gaat gebeuren. Daar zit een momentum in. Als er in de eerste 100 dagen te weinig is gebeurd verliezen werknemers het vertrouwen, zakken ze terug in hun eigen omgevingen en zoeken de samenwerking niet meer. Om dat weer aan de gang

te krijgen is ontzettend moeilijk.”

Het belangrijkste voor bedrijven die in een fusie- of overnameproces zitten is dus om zo snel mogelijk een integratieplan op hoofdlijnen te hebben rond de signing, concludeert De Bruijn. “Wij definiëren kpi’s om het succes van een integratie te meten, bijvoorbeeld op het gebied van employee en client satisfaction en synergierealisatie. Hoe concreter je plan al is vóór de deal, hoe beter het is.” n

Hoe krijgt u controle over het gekochte bedrijf? Hoe behoudt u klanten en medewerkers? Hoe zorgt u dat de deal optimaal synergievoordeel oplevert?

Na de ééndaagse Training Post-Merger Integration heeft u de antwoorden. Kijk op alexvangroningen.nl

MenA.nl | 59

Movers & Shakers

MOVERS & SHAKERS 3i heeft 3 nieuwe medewerkers aangenomen. Voor het private equity-team in Amsterdam. Hiermee versterken zij hun positie in NoordEuropa. Reinier de Jong voegt zich bij het team als associate director.

Hiervoor was De Jong manager bij Bain & Company, en daarvoor heeft hij gewerkt bij Morgan Stanley.

Justin Pabst voegt zich bij het team als associate. Hiervoor was Pabst Commercial project manager bij Coolblue, en daarvoor heeft hij gewerkt bij McKinsey & Company. Jelle Klein Teeselink voegt zij bij het team als analyst. Hij heeft zijn master in Financial Engineering & Management behaald aan de Universiteit van Twente.

Stef Koning vertrekt per 1 juni bij HB Capital. Dat werd vandaag bekendgemaakt door de investeringsmaatschappij van de familie Blokker. Het vertrek van Koning valt samen met een wijziging binnen HB Capital, waardoor de focus meer zal komen te liggen op indirecte fondsinvesteringen, zoals bijvoorbeeld private equity.

Stef Koning richtte in 2005 samen met Jaap Blokker HB Capital op, toen nog onder de naam Breedinvest.

60 | MenA.nl

Hij speelde als managing director corporate investments de afgelopen 12 jaar een belangrijke rol bij het ontwikkelen en uitbouwen van HB Capital.

AKD heeft Hans Galavazi aangetrokken als belastingadviseur-partner.

Galavazi is advocaat en belastingadviseur en heeft ruime ervaring met fusies en overnames, het structureren van nationale en internationale investeringen en het geven van strategisch belastingadvies.

Advocaten Guus Kemperink en Sander Maarschalkerweerd zijn hun eigen boutique kantoor begonnen.

Per 1 februari is Kemperink Maarschalkerweerd N.V. van start gegaan.

Het kantoor aan de Amsterdamse Zuidas richt zich op corporate/M&A, corporate governance en corporate litigation.

Koen Dinkla start als directeur Dealadvies bij Flynth. Koen was als partner werkzaam bij KPMG Transaction Services en wordt in zijn nieuwe rol verantwoordelijk voor het Dealadvies team dat zich bezighoudt met fusies en overnames, financieringen, het waarderen van ondernemingen

en de ondersteuning bij financiële transacties.

Jones Day Amsterdam start een Beleggingsfondsen en Vermogensbeheer praktijk. Partners Quirine Eenhorst en Ate van IJlzinga Veenstra en hun ervaren team maken vanaf 1 maart deel uit van de Jones Day Private Equity praktijkgroep.

De focus ligt op het structureren, onderhandelen en documenteren (juridisch, fiscaal en regulatoir) van beleggingsfondsen, joint ventures, club deals, managed accounts, vermogensbeheer-overeenkomsten en andere beleggingsstructuren.

Maurice Meertens is per 1 februari in dienst getreden van Dutch Mezzanine Fund. De 29 jarige Meertens zal bij Dutch Mezzanine Fund de functie vervullen van Investment Manager.

Voorheen was hij werkzaam als Portfolio Manager Private Debt bij Delta Lloyd Asset Management en als Credit Analyst bij Rabobank Acquisition Finance.

M&A-advocaat Ruben Tros is begin dit jaar als partner toegetreden tot de corporate praktijkgroep van advocatenkantoor Stek. Tros verwacht

Stef Koning

Hans Galavazi

dat de bloei van de M&A-markt het komende jaar zal aanhouden. En dat het nog meer dan vorig jaar een verkopersmarkt zal zijn. Voor private equity-partijen is van belang om tijdig in contact te komen en doorlopend te blijven met interessante ondernemingen. Zo maken ze meer kans om een onderneming éénop-één over te nemen zonder dat deze via een controlled auction wordt verkocht. Verder ziet Tros dat veel ondernemingen hard werken aan hun compliance.

meer dan 10 jaar ervaring op het gebied van financieringen, M&A en private-equity. De afgelopen 4 jaar stond Floris aan het hoofd van GIMV Nederland.

Voormalig ING-topman Jan Hommen gaat aan de slag bij ‘s werelds grootste vermogensbeheerder BlackRock.

Hij wordt daar chairman, wat bij BlackRock een senior-adviseurschap inhoudt. Het gaat om de Nederlandse tak van het bedrijf.

Hij gaat behalve adviseren voor BlackRock ook de contacten onderhouden en uitbreiden met onder meer institutionele klanten, de politiek en toezichthouders.

Jan Hommen won in 2014 al een CFO Award.

Gaston Freijser is per 1 januari 2018 toegetreden als partner van advocatenkantoor deBreij. Freijser is M&Aspecialist: hij begeleidt overnames, fusies, joint ventures, financieringen en herstructureringen. Hij heeft ruime ervaring in private-equity en venture capital. Freijser adviseert professionele investeerders, aansprekende ondernemingen, oprichters en management.

Per 1 januari 2018 treedt Floris van Oranje als vierde partner toe bij Strong Root Capital. Floris heeft

AKD heeft Bas Collard aangetrokken als senior medewerker voor de Bouw & Vastgoedpraktijk. Bas gaat zich bij AKD met name richten op de transactiepraktijk en projectontwikkeling. Bas Collard (1981) is gespecialiseerd in bouw- en vastgoedrecht en werkt sinds 2006 als advocaat.

Vanaf begin dit jaar is Meelf van Oosten gestart als associate bij Vriman M&A Lawyers.

Van Oosten is afkomstig van Freshfields, waar hij drie jaar op de Corporate M&A afdeling werkzaam was.

Maurice Meertens

“Met de komst van Meelf vergroten wij de slagkracht van onze snel groeiende M&A-praktijk en zijn wij nog beter in staat om onze cliënten te bedienen,” aldus Bas Mees, partner bij Vriman.

Hogan Lovells heeft met ingang van 2018 Hein van den Bos tot partner en Joke Bodewits tot counsel benoemd.

Hein van den Bos (40) is werkzaam binnen de Life Sciences Regulatory praktijk van Hogan Lovells. Hij legt zich toe op Europese en Nederlandse regulering van de Life Sciences sector (geneesmiddelen, biotechnologie, medische hulpmiddelen en levensmiddelen). Hein staat ondernemingen bij op het gebied van onder meer toelating tot de EU markt, compliance, reclame en sponsoring, distributie, parallelimport, prijzen en zorgverzekeringen en medischwetenschappelijk onderzoek. Hein is in 2003 afgestudeerd in Nederlands recht aan de Rijksuniversiteit Groningen en in 2004 in Internationale Betrekkingen.

Joke Bodewits (36) is werkzaam binnen de Privacy & Cybersecurity praktijk van Hogan Lovells. Joke houdt zich bezig met alle aspecten van het privacyrecht (“privacy & cy-

MenA.nl | 61

Movers & Shakers

Ruben Tros

bersecurity”) en begeleidt bedrijven bij het bepalen en implementeren van privacybeleid. Joke heeft onder andere ervaring met datalekken, ecommerce, profiling, internationale doorgifte van data, online tracking en patiëntengegevens.

Houthoff zet in op een stevige uitbreiding van haar belastingadviespraktijk. Per 1 januari is Paulus Merks gestart als nieuwe partner.

Deze uitbreiding volgt op de recente toetreding van Peter Josten, eveneens als partner. De verwachting is dat de fiscale praktijk tegen het einde van het jaar is verdubbeld tot 30 belastingadviseurs.

De praktijkgroep heeft hiermee straks alle fiscaal relevante disciplines in huis, zoals Vpb, BTW, IB / LB, overdrachtsbelasting en transfer pricing inclusief internationale advisering. “Met deze uitbreiding verstevigen we de positie van onze fiscale praktijk verder in de markt en zijn we in staat om onze cliënten nog beter alle specialismen binnen het belastingrecht te bieden,” aldus Edward de Bock, managing partner bij Houthoff.

Paulus Merks is een expert op het gebied van nationaal en internati-

62 | MenA.nl

Jan Hommen

onaal belastingrecht. Hij adviseert bij fusies en overname transacties, herstructureringen, reorganisaties, public offerings en transfer pricing. Daarnaast procedeert hij over geschillen met de fiscus en adviseert hij over algemeen belastingrecht.

Merks werkt veelvuldig voor Amerikaanse en andere buitenlandse bedrijven die hij adviseert over het structureren van hun activiteiten en overnames - overal ter wereld.

Loyens & Loeff, advocaten, belastingadviseurs en notarissen heeft Michiel Beudeker, Roel Fluit, Steven Lucas, Anne-Marie Nicolas en Marc Wiggers tot partner benoemd per 1 januari 2018. Met de toetreding van deze vijf partners komt het aantal partners per 1 januari 2018 wereldwijd op 110.

Michiel Beudeker (1981), fiscalist, is werkzaam binnen de praktijkgroep Investment Management van Loyens & Loeff in Amsterdam. Michiel richt zich op de fiscale advisering van fondsmanagers in West-Europa, met name in Nederland, Londen en Italië, bij het formeren van private equity fondsstructuren in Luxemburg en Nederland. Michiel heeft specifieke fiscale expertise op het gebied van

Floris van Oranje

partnerships, een onderwerp waar hij regelmatig over doceert en publiceert. Beudeker is ook de drijvende kracht achter het Loyens & Loeff Italy Region Team. Klanten waarderen Michiel vanwege zijn pro-activiteit, scherpte en pragmatische insteek.

Roel Fluit (1982), advocaat, is werkzaam binnen de praktijkgroep Ondernemingsrecht in Amsterdam.

Hij is gespecialiseerd in fusies en overnames, (inter)nationale joint ventures en private equity transacties. Fluit was in de race voor de M&A Award Best Young M&A Talent 2017. Steven Lucas (1978), advocaat, is werkzaam binnen de praktijkgroep Vastgoed. Steven is gespecialiseerd in residentieel vastgoed en projectontwikkeling. Hij heeft in de afgelopen jaren een indrukkende trackrecord op residentiële transacties opgebouwd en mag meerdere toonaangevende woningbeleggers tot zijn cliënten rekenen. Cliënten prijzen hem als een onvermoeibare dienstverlener, die door zijn feitenkennis en inlevingsvermogen voor ieder juridisch probleem een bekwame oplossing aandraagt.

Voor zijn dienstverband bij Loyens & Loeff heeft Steven enkele jaren als bedrijfsjurist gewerkt bij een

Bas Collard

Nederlandse institutionele vastgoedbelegger.

Anne-Marie Nicolas (1978), advocaat die is toegelaten tot de balie van Luxemburg en New York, is lid van de praktijkgroep Bank en Financiën in Luxemburg. Anne-Marie treedt op voor financiële instellingen, bedrijven en private equity-investeerders in verschillende soorten grensoverschrijdende financiering en schuld (her) structurering. Ze adviseert ook regelmatig over kwesties op het gebied van regelgeving, insolventie en corporate governance. Klanten waarderen haar flexibele en multiculturele aanpak, evenals haar uitgebreide kennis van de Luxemburgse markt en haar ervaring als hoofd van de afdeling corporate and finance law van EMEA in een industriële groep die op de NYSE genoteerd staat. Anne-Marie spreekt en doceert geregeld over juridische en marktonderwerpen.

Marc Wiggers (1979), advocaat, is werkzaam binnen de praktijkgroep Mededinging & Overheid. Marc is gespecialiseerd in het Nederlands en Europees mededingingsrecht en zorgrecht. Hij procedeert en adviseert over de toepassing van de mededingingsregels (kartelverbod, verbod van misbruik van machtspositie en

Koen Dinkla

concentratietoezicht) en het algemene zorgregulatoire kader (toezicht en compliance). Marc richt zich daarbij ook op internal investigations. Cliënten waarderen zijn no-nonsense approach en beschouwen hem als een belangrijke sparringpartner. Marc is gepromoveerd op het toezicht van de ACM en de NZa. Hij is hoofddocent aan de Grotius Academie, geeft lezingen en publiceert veelvuldig in vaktijdschriften.

DLA Piper heeft Max Mayer benoemd tot partner in haar Finance & Projects praktijk in Amsterdam.

Begin 2018 gaat de advocaat, die afkomstig is van Freshfields Bruckhaus Deringer, van start bij zijn nieuwe werkgever.

Mayer heeft ervaring in het adviseren van financiële instellingen, private equity-huizen, debt investors en corporate cliënten bij binnenlandse en internationale financieringstransacties. Zijn focus ligt op leveraged finance en corporate lending transacties.

Bregal Freshstream meldt dat Lodewijk de Graauw is aangesteld als Head of Portfolio Operations, waar hij verantwoordelijk zal zijn

Harold de Bruijn

voor het samenwerken met de managementteams van de bedrijven die in het portfolio van de investeringsmaatschappij zitten. Voorheen werkte De Graauw 14 jaar bij consultantsfirma Bain & Company, recent als partner en hoofd van Bain’s turnaroundpraktijk in Europa.

Internationaal advocatenkantoor Jones Day heeft Ton Schutte aangesteld als nieuwe partner. Hij treedt per 1 mei toe tot het Corporate M&A-team in Amsterdam.

AKD breidt bestuursrechtpraktijk uit Met komst ervaren partner Henk Breeman en team. AKD breidt de bestuursrechtpraktijk uit met de aanstelling van partner Henk Breeman en twee medewerkers.

Henk Breeman is 28 jaar verbonden geweest aan Loyens & Loeff. Hij is per 5 maart gestart bij AKD. Arthur Vegt en Veii Jacobs gaan respectievelijk als senior medewerker en medewerker samen met Henk Breeman aan de slag bij AKD. Ook zij hebben hun sporen in de bestuursen omgevingsrechtelijke praktijk verdiend bij Loyens & Loeff. Arthur Vegt en Veii Jacobs starten per 1 april. n

MenA.nl | 63

League Tables

DERTIG PROCENT MINDER DEALS BIJ START 2018 Het M&A-jaar 2018 lijkt rustig van start gegaan. In de eerste twee maanden van het jaar werden bijna 30 procent minder deals gedaan ten opzichte van dezelfde periode in 2017. De eerste twee maanden van 2018 werden 90 deals aangemeld, vergeleken met 127 in 2017. Staan uw deals al online? Zorg voor een volledig overzicht op mena.nl.

Niet alleen in aantallen bleven de eerste twee maanden achter bij dezelfde periode in 2017, toen het jaar aanvankelijk ook luw van start ging maar uiteindelijk toch met een record aantal van 878 deals met een totale waarde van 117 miljard euro eindigde. Ook de dealwaarde loopt in

WAARDE DEALS LEGAL Ook wat betreft de waarde van de deals is Loyens & Loeff het jaar voortvarend van start gegaan. Sinds de start van 2018 kan Loyens zich aanvoerder noemen van de advocatenranglijst. Ook Lexence is nieuw in de top. Voor De Brauw geldt dat niet.

Dit kantoor stond al eerder genoemd als tweede in de top10 van juridische M&A-adviseurs.

64 | MenA.nl

de eerste twee maanden nog achter bij dezelfde periode van 2017. Voor de eerste twee maanden van 2018 werd er in totaal voor iets meer dan 5 miljard euro aan deals gedaan, vergeleken met 7 miljard euro vorig jaar in dezelfde periode.

LEGAL ADVISORY DEAL VALUE Jan-Feb 2018

Jan-Feb 2017

Company

Deals

Value (mln â‚Ź)

1

16

Loyens & Loeff

10

797,2

2

10

Lexence

8

762

3

13

De Brauw Blackstone Westbroek

6

635

4

28

Stibbe

5

580

5

1

Allen & Overy

9

570,4

6

2

Freshfields Bruckhaus Deringer

3

505

7

-

DLA Piper

3

420

8

7

deBreij

9

365,8

9

25

CMS

3

305

10

6

NautaDutilh

2

254,5

AANTAL DEALS LEGAL

LEGAL ADVISORY DEAL VOLUME Jan-Feb 2018

Jan-Feb 2017

Company

Deals

Value (mln €)

1

7

Loyens & Loeff

10

797,2

2

3

Allen & Overy

9

570,4

3

4

deBreij

9

365,8

4

2

Lexence

8

762

5

15

AKD

8

40

6

1

Houthoff

7

35

7

19

De Brauw Blackstone Westbroek

6

635

8

22

Stibbe

5

580

9

18

Clifford Chance

4

160

10

16

CORP.

4

90

M&A ADVISORY DEAL VALUE

Loyens Loeff, lang op de tweede plek in de league tables, is het jaar goed ingegaan door betrokkenheid bij tien deals in de eerste twee maanden van het jaar. Allen & Overy, dat in 2017 licht wegzakte in de tabel, staat nu op 2. Voor dit advocatenteam een redelijk vertrouwde plek bovenin de ranglijst. deBreij, het voormalige deBreij Evers Boon, staat op de derde plek met een vrijwel gelijk aantal deals. Dit kantoor splitste zich op en is sinds de start van 2018 volledig gericht op de M&A-praktijk.

WAARDE DEALS M&A

Jan-Feb 2018

Jan-Feb 2017

Company

Deals

Value (mln €)

1

2

ING BANK

4

425

2

4

Rabobank

11

412,5

3

6

Capitalmind

1

340

4

-

Jefferies

1

270

-

FT Partners

1

270

6

7

ABN AMRO

3

260

7

3

Barclays

1

250

9

Lazard

1

250

9

-

Lincoln International

2

122,5

10

-

Rothschild

2

105

M&A ADVISORY DEAL VOLUME

Ook hier heeft Rabobank een plek veroverd in de top. Vorig jaar ook hoog op de ranglijst, nu op twee. ING zet het jaar in met de kopplek van de ranglijst.

AANTAL DEALS M&A

Jan-Feb 2018

Jan-Feb 2017

Company

Deals

Value (mln €)

1

2

Rabobank

11

412,5

2

1

ING BANK

4

425

3

12

ABN AMRO

3

260

4

3

KPMG

3

60

16

Deloitte

3

60

6

-

Lincoln International

2

122,5

7

-

Rothschild

2

105

8

-

Squarefield

2

55

9

8

IRIS CF

2

54,5

10

6

Marktlink

2

10

Rabobank voert over de eerste twee maanden van 2018 het lijstje aan met een totaal van elf deals. Een deal met een bekende naam waar het Rabo-team onder aanvoering van Willem Boezen bij betrokken was, is de verkoop van kinderwagenproducent Bugaboo. Deze deal gaat met een waarde tussen 250 en 500 mln euro de ranglijsten in.

MenA.nl | 65

League Tables

WAARDE DEALS ADVISEURS Naar waarde gemeten staat Accuracy, een internationaal opererend kantoor met ambitieuze groeiplannen in Nederland, zelfs op een derde plek. KPMG en PWC voeren de lijst aan. PWC deed dat vorig jaar ook al in de dezelfde periode. KPMG komt van plek 4.

AANTAL DEALS ADVISEURS PWC, KPMG en EY voeren opnieuw het lijstje met adviseurs aan. Maar opvallende stijger in de eerste twee maanden van dit jaar is wel Accuracy.

Profiteer van onbeperkt toegang tot de M&A Database met het meest uitgebreide overzicht in de Nederlandse markt van fusies & overnames. Word Full Member van de M&A Community via MenA.nl

66 | MenA.nl

TRANSACTION SERVICES DEAL VALUE Jan-Feb 2018

Jan-Feb 2017

Company

Deals

Value (mln €)

1

1

PwC

7

880

2

4

KPMG

7

689,5

3

10

Accuracy

7

465

4

2

Deloitte

5

402,5

5

-

Roland Berger

1

117,5

-

ERM

1

117,5

7

3

EY

7

80

8

9

BDO

4

20

9

6

SINCERIUS

2

10

10

-

RSM

2

10

TRANSACTION SERVICES DEAL VOLUME Jan-Feb 2018

Jan-Feb 2017

Company

Deals

Value (mln €)

1

2

PwC

7

880

2

3

KPMG

7

689,5

3

8

Accuracy

7

465

4

4

EY

7

80

5

1

Deloitte

5

402,5

6

5

BDO

4

20

7

6

SINCERIUS

2

10

12

RSM

2

10

-

Roland Berger

1

117,5

-

ERM

1

117,5

9

STE FINANC IË OP

8.5

ge n)

LEIDER

OORDEELD BE A

BE

LE

LS

Br in on ar :S erv prin + 0 gest.nl (16

EERSTE 100 DAGEN NA DE OVERNAME BEPALEN SUCCES Snelheid vormt de sleutel. Ontdek dé aanpak die in vele overnames haar succes bewezen heeft. Volg de training Post-Merger Integration.

Bekijk het programma op AlexVanGroningen.nl en Laatste plaats 018 voor 21 juni 2

Nederl an lijke d ink

ts an

Ko n

© Copyright Alex van Groningen BV | Burgemeester Haspelslaan 63 | 1181 NB Amstelveen | Tel. 020 639 0008 | AlexVanGroningen.nl

van Accoun tie t sa

oepsorga Ber ni se

ACTIE

ang Word lid van de M&A Community & ontv 69. €1​ . t.w.v md athe a ​ ​ M r​ Tailo New een gratis​ .nl MenA via ’ Meld u nu aan met code ‘actie1

THE NEXT STEP NEWTAILOR.NL