akıcı ayrıntılı
kpss 2014
güncel konu anlatımları örnekler yorumlar uyarılar pratik bilgiler ösym tarzında özgün sorular ve açıklamaları
ölçme ve değerlendirme 40 soru
e
kpss’ 13 d 0 2
rla a l u n o yeni k larla u r o s tır ş ı m yeni n ırla z a h e gör e n i m iste s v a n ı yeni s
Komisyon KPSS ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ISBN 978-605-364-533-7 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. © Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti. ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.
“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”
4. Baskı: Kasım 2013, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Özge Alpaslan Dizgi-Grafik Tasarım: Yakup Çiçek Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA (0312-278 34 84) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU
Değerli Öğretmen Adayları,
Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan “Ölçme ve Değerlendirme” kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; n
Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar,
n
Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler,
n
Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları,
n
Test ve Madde İstatistikleri bölümlerinden oluşmaktadır.
Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somutlaştırılmasına ve tablolarda akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda; n
özet,
n
bulmaca,
n
doğru - yanlış testi,
n
boşluk doldurma,
n
çözümlü test,
n
cevaplı test ve
n
çıkmış sorulara;
yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanları ile öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.
Komisyon
İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ.................................................................................................. 4 EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................. 5 EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR? ......................................................................................... 5 ÖLÇME ............................................................................................................... 6 Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar ................................................... 6 Ölçme İşlemi Ögeleri ........................................................................................ 6 Değişken ......................................................................................................... 7 Özelliklerine Göre Değişkenler......................................................................... 7 Yapılarına Göre Değişkenler ............................................................................ 8 Araştırmaya Konu Oluşlarına Göre Değişkenler ............................................. 8 Ölçme Kuralı ................................................................................................... 11 Birim ................................................................................................................ 11 Doğal Birim....................................................................................................... 11 Yapma / Standart birim..................................................................................... 12 Tanımlanmış/Türetilmiş Birim ........................................................................... 12 Birimin Taşıması Gereken Nitelikler ................................................................ 13 Ölçme Türleri ................................................................................................... 13 Doğrudan Ölçme .............................................................................................. 13 Dolaylı Ölçme ................................................................................................... 14 Türetilmiş Ölçme .............................................................................................. 14 Ölçmede Ölçek................................................................................................. 16 Sınıflama Ölçeği ............................................................................................... 17 Sıralama Ölçeği................................................................................................ 18 Eşit Aralıklı Ölçekler ......................................................................................... 19 Eşit Oranlı Ölçek ............................................................................................. 21 DEĞERLENDİRME ............................................................................................. 23 Değerlendirme Türleri ...................................................................................... 24 Ölçütüne Göre Değerlendirme Türleri .............................................................. 25 Mutlak Değerlendirme ...................................................................................... 25 Bağıl Değerlendirme ........................................................................................ 25 Amacına Göre Değerlendirme Türleri ............................................................. 27
Tanıma Yerleştirme (Diagnastik) Değerlendirme .............................................. 28 Biçimlendirme Yetiştirme Değerlendirmesi (İzleme, Formative Değerlendirme).................................................................. 28 Düzey Belirleme Değerlendirmesi (Değer Biçme Sonuç Ya Da Summative Değerlendirme) ............................................................................................... 29 BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ÖLÇME ................................................................... 33 Bilimsel Araştırmalarda Evren Ve Örnekler ...................................................... 34 Evren ................................................................................................................ 34 Örneklem.......................................................................................................... 34 Korelasyon ....................................................................................................... 35 Korelasyon Grafikleri ........................................................................................ 36 ÖZET ................................................................................................................... 39 BULMACA ........................................................................................................... 41 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ .................................................................................... 42 BOŞLUK DOLDURMA ........................................................................................ 43 ÇÖZÜMLÜ TEST................................................................................................. 44 ÇÖZÜMLER ........................................................................................................ 46 CEVAPLI TEST ................................................................................................... 47 ÇIKMIŞ SORULAR .............................................................................................. 51
2. BÖLÜM Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER ....................... 62 GEÇERLİLİK ....................................................................................................... 62 GEÇERLİK TÜRLERİ .......................................................................................... 64 Kapsam Geçerliği ............................................................................................ 64 Kapsam geçerliğini belirleme yolları................................................................. 65 Görünüş Geçerliği ............................................................................................ 68 Ölçüt Geçerlikleri .............................................................................................. 69 Yordama Geçerliği ........................................................................................... 69 Uygunluk Geçerliği (Mevcut durum, eş zaman, zamandaş geçerlik) ............... 72 Yapı Geçerliği ................................................................................................... 73 Sonuçsal Geçerlik ............................................................................................ 75 Geçerliği Etkileyen Faktörler ............................................................................ 75 GÜVENİRLİK ....................................................................................................... 76 Ölçmede Hata ve Güvenirlik ............................................................................ 78 Ölçmede Hata Kaynakları ................................................................................ 79 Hata Türleri ...................................................................................................... 80 Güvenirlik Belirleme Yolları .............................................................................. 82
PEGEM AKADEMİ
vi Test - Tekrar Test Yöntemi (Kararlılık Katsayısı) .............................................. 82 Eş Değer Formlar Yöntemi (Paralel Testler Yöntemi - Eş Değerlik Katsayısı ya da Tutarlılık Katsayısı) ................................................................. 85 Eş Değer Yarılama (Testin iki yarıya bölünmesi) (İç Tutarlılık Katsayısı) Yöntemi ............................................................................................................ 86 İç Tutarlılık Katsayıları Yoluyla Güvenirliğin Belirlenmesi................................. 88 Standart Hata ................................................................................................... 90 GÜVENİRLİĞİ ARTTIRMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER .......................... 93 GEÇERLİLİK VE GÜVENİLİRLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ ...................................... 96 KULLANIŞLILIK ................................................................................................... 98 ÖZET .................................................................................................................. 100 BULMACA .......................................................................................................... 102 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ ................................................................................... 103 BOŞLUK DOLDURMA ....................................................................................... 104 ÇÖZÜMLÜ TEST................................................................................................ 105 ÇÖZÜMLER ....................................................................................................... 108 CEVAPLI TEST .................................................................................................. 110 ÇIKMIŞ SORULAR ............................................................................................. 113 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ................................................................... 115
3. BÖLÜM Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları TESTLERİN SINIFLANMASI ............................................................................. 120 **Ölçtükleri Özelliklere Göre Testlerin Sınıflanması ...................................... 120 Tipik Davranış Testleri ............................................................................... 120 Maksimum Performans Testleri ................................................................. 122 **Cevaplama Tepkisine Göre Testler.............................................................. 123 **Ayrılan Zamana Göre Testler ...................................................................... 123 Hız Testleri .................................................................................................. 123 Güç Testleri ................................................................................................ 123 **Puanlama Biçimine Göre Testler ................................................................. 123 **Testi Alan Birey Sayısına Göre Testler ........................................................ 123 Test Planı .................................................................................................... 124 KLASİK ÖLÇME ARAÇLARI ............................................................................. 126 Yazılı Yoklama ................................................................................................ 126 Yazılı Yoklamalarda Geçerlik ve Güvenirlik .................................................... 132 Yazılı Yoklamalarda Puanlama....................................................................... 133 Kısa Cevaplı Testler ....................................................................................... 137 Kısa Cevaplı Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik ............................................... 140 Eşleştirmeli Testler ......................................................................................... 140 Doğru - Yanlış Testleri .................................................................................... 142 Çoktan Seçmeli Testler .................................................................................. 143 Çoktan Seçmeli Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik .......................................... 148 Çoktan Seçmeli Testlerin Puanlanması.......................................................... 150
vii Sözlü Sınavlar ................................................................................................ 151 Sözlü sınavlarda geçerlik, güvenirlik ve kullanışlılık....................................... 152 TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞI .................................................................... 154 Kavram Haritaları ........................................................................................... 155 Tanılayıcı Dallanmış Ağaç (TDA) ................................................................... 157 Kelime İlişkilendirme Tablosu (KİT) ................................................................ 158 Yapılandırılmış Grid........................................................................................ 159 Performans Değerlendirme ............................................................................ 161 Performans Ödevleri ..................................................................................... 162 Proje Ödevleri ................................................................................................ 164 Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) ...................................................................... 164 Portfolyo Türleri .............................................................................................. 165 Portfolyoların Sınırlılıklarını Ortadan Kaldırmak İçin Yapılması Gerekenler... 169 TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞINDA PERFORMANSI PUANLAMA ARAÇLARI......................................................................................................... 171 Kontrol Listesi................................................................................................. 171 Dereceli Puanlama Ölçeği (Rubric) ................................................................ 173 Gözlem Formları ............................................................................................ 178 Anekdot Kayıtları ............................................................................................ 179 Görüşmeler (Mülakatlar) ................................................................................ 179 ÖĞRENCİNİN DEĞERLENDİRME SÜRECİNE KATILIMINI SAĞLAMA ARAÇLARI......................................................................................................... 180 Öz Değerlendirme Formları............................................................................ 180 Akran Değerlendirme Formu .......................................................................... 182 Grup Değerlendirme Formu ........................................................................... 183 ÖZET ................................................................................................................. 184 BULMACA ......................................................................................................... 186 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ .................................................................................. 187 BOŞLUK DOLDURMA ...................................................................................... 188 ÇÖZÜMLÜ TEST............................................................................................... 189 ÇÖZÜMLER ...................................................................................................... 192 CEVAPLI TEST ................................................................................................. 193 ÇIKMIŞ SORULAR ............................................................................................ 196 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................................................................. 201
PEGEM AKADEMİ
PEGEM AKADEMİ
viii 4. BÖLÜM Test ve Madde İstatistikleri TEST VE MADDE İSTATİSTİKLERİ ................................................................. 206 MERKEZİ YIĞILMA - TOPLANMA - MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ................ 206 Aritmetik ortalama ......................................................................................... 206 Medyan ......................................................................................................... 213 Mod (tepe değer) .......................................................................................... 216 MERKEZİ YAYILIM (DEĞİŞİM, FARKLILAŞMA, DAĞILIM) ÖLÇÜLERİ .......... 222 Ranj ............................................................................................................... 223 Çeyrek Sapma ............................................................................................. 225 Standart sapma ............................................................................................. 227 Varyans (Değişkenlik) ................................................................................... 229 Bağıl Değişkenlik Katsayısı ........................................................................... 230 Çarpıklık Katsayısı ........................................................................................ 231 Normal ya da Simetrik Dağılım ..................................................................... 231 Sağa Çarpık Pozitif Kayışlı Dağılım ............................................................. 233 Sola Çarpık Negatif Kayışlı Dağılımlar .......................................................... 233 STANDART PUANLAR (Z VE T PUANI) ......................................................... 236 Z - Puanı ....................................................................................................... 237 T-Puanı.......................................................................................................... 238 MADDE İSTATİSTİKLERİ ................................................................................ 245 Basit Yöntemle Madde Analizi ...................................................................... 249 Madde Güçlük İndeksi................................................................................... 249 Madde Ayırt Edicilik İndeksi .......................................................................... 250 Korelasyon Yöntemi ile Madde Ayırt Ediciliğinin Hesaplanması ................... 258 Diğer Madde İstatistikleri ............................................................................... 260 Madde Varyansı ve Madde Standart Sapması.............................................. 260 Madde Güvenirlik Katsayısı .......................................................................... 263 ÖZET ................................................................................................................ 267 BULMACA ........................................................................................................ 270 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ ................................................................................. 271 BOŞLUK DOLDURMA ..................................................................................... 272 ÇÖZÜMLÜ TEST.............................................................................................. 273 ÇÖZÜMLER ..................................................................................................... 276 CEVAPLI TEST ................................................................................................ 278 ÇIKMIŞ SORULAR ........................................................................................... 281 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ................................................................. 285 BULMACA CEVAPLARI ................................................................................... 287 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ CEVAPLARI ............................................................ 288 BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI ................................................................ 289 KAYNAKÇA ...................................................................................................... 290
EÄ&#x;itim Bilimleri’nde
40
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖSYM SORULARI
PEGEM AKADEMİ SORULARI
2013 29. Aşağıdakilerden hangisi dolaylı ölçmedir? A)
4.
Bir arabanın bir yolculuktaki ortalama hızının belirlenmesi
B)
Bir öğrencinin bir dakikada okuduğu kelime sayısının belirlenmesi
C)
Bir öğrencinin, zekâ düzeyinin belirlenmesi
D)
Bir ülkenin, nüfus yoğunluğunun hesaplanması
E)
Bir öğrencinin yazdığı metinde kaç yazım hatası yaptığının belirlenmesi
Aşağıdaki işlemlerin hangisinde dolaylı ölçme işlemi yapılmıştır? A)
Ölçütüne göre Oya kompozisyon yazılısında 8 tane yazım yanlışı yapmıştır.
B)
Candan bir dönem için okuma listesinde yer alan 10 kitaptan 6’sını okumuştur.
C)
Cemil hızlı okuma yarışmasında dakikada 95 kelime okumuştur.
D)
Olcay ilgi envanterinde en yüksek puanı açık hava etkinlikleri ile ilgili bölümden almıştır.
E)
Yeşilay kulübü bir dönemde okulda en fazla etkinlik yapan kulüp olmuştur.
Konu Anlatımlı Kitap Ölçme ve Değerlendirme Çözümlü Test / 44. Sayfa / 4. Soru 31. Bir öğretmen, dönem sonu sınavını hazırlarken soruları; dersin dönem içindeki tüm kritik kazanımlarını konu ve bilişsel beceri boyutuyla temsil eden bir örneklem oluşturacak biçimde seçmiştir.
7.
Öğretmenin bu uygulaması, sınavın en çok hangi özelliğini iyileştirir?
Öğrenci başarısının ölçülmesi amacıyla kullanılan ölçme araçlarının öğretim esnasında işlenen tüm konuları dengeli bir şekilde kapsaması ancak daha ileride işlenecek konuları dâhil etmemesi gerekir.
A) İç tutarlılığını
B) Yapı geçerliğini
Yukarıdaki ilke göz önünde bulundurularak hazırlanan sınavların hangi özelliğinin yüksek düzeyde olması beklenir?
C) Kararlılığını
D) Kapsam geçerliğini
A)
İç tutarlık
B)
Görünüş geçerliği
C)
Yordama geçerliği
D)
Kapsam geçerliği
E)
Puanlama güvenirliği
E) Yordama geçerliğini
Ezberbozan KPSS Eğitim Bilimleri Soru Bankası Ölçme ve Değerlendirme / Test - 6 / 7. Soru
6.
Bir öğretmen ölçme aracı geliştirirken hazırladığı soruların hedeflerle uyumlu olmasına özen göstermiştir. Öğretmenin yapmaya çalıştığı ölçme aracının hangi niteliğini artırmaya yöneliktir? A) Duyarlık
B) Objektiflik
D) Yapı geçerliği
C) Güvenirlik
E) Kapsam geçerliği
Efsane 5000 Tamamı Çözümlü Modüler Soru Bankası Ölçme ve Değerlendirme / Test - 10 / 6. Soru
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖSYM SORULARI
PEGEM AKADEMİ SORULARI
2013 36. Yapılandırılmış grid uygulamasında öğrencilerin; I.
her cevap için uygun kutucukları bulma,
II.
kutucuktaki cevabın doğru ya da yanlış olmasına göre ilerleme,
III.
kutucuklardaki anahtar kavramların çağrıştırdığı kelimeleri yazma
6. I.
Öğrencilerin bilişsel yapısındaki yanlış kavramları, bilgi ağındaki eksiklik ve aksaklıkları ortaya koyacak yapı oluşturulması
II.
Ana fikirden ya da kavramdan ayrıntılara doğru giden bir sırada önermeler verilmesi
III.
Öğrencinin seçebileceği 8 veya 16 seçimlik önermeler listesi oluşturulması
IV.
Soru ve cevapların birbiri ile bağlantılı ve birbirini etkileyen bir yapı ile sıralanması
V.
Her bir sorunun birden fazla doğru cevabının bulunmasına ve bunların mantıksal olarak sıralanmasına dayalı yapı oluşturulması
işlemlerinden hangilerini yapmaları istenir? A) Yalnız I
B) Yalnız II D) I ve III
C) I ve II E) II ve III
Yukarıda verilen durumların hangisi ya da hangileri yapılandırılmış grid ile ilgilidir? A) Yalnız I
B) Yalnız II D) III, IV ve V
C) I, II ve III E) IV ve V
Konu Anlatımlı Kitap Ölçme ve Değerlendirme Çözümlü Test / 187. Sayfa / 6. Soru
2.
Tülay Öğretmen, yazı tahtasına bir tablo çizerek eş karelere ayırmış ve her kareye “Işık ve Ses” ünitesi ile ilgili kavramlar ve özellikler yazmıştır. Tablonun altına ise, “Hangileri ışığın özellikleridir?”, “Sesin yayıldığı ortamlar hangileridir?” gibi tablodaki kavram ve özellikleri kapsayan sorular yazmıştır. Öğrencilerden bu soruları cevaplamalarını istemiştir. Tülay Öğretmen’in kullandığı öğretim tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A)
Çalışma yaprağı
B)
Yapılandırılmış grid
C)
Kavram ağı
D)
Tanılayıcı dallanmış ağaç
E)
Anlam çözümleme tablosu
Konu Anlatımlı Kitap Ölçme ve Değerlendirme 5. Bölüm / Cevaplı Test / 2. Soru
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖSYM SORULARI
PEGEM AKADEMİ SORULARI
2013 39.
7. Yetenek Grubu
Seçenekler (%) a.
b.
c.
d.
e.
Boş
Yüksek
30
5
50
15
0
0
Düşük
10
30
10
20
0
30
13. madde
A
B
C
*D
E
Boş Toplam
Üst Grup
2
18
10
60
10
0
100
Alt Grup
20
5
20
15
30
10
100
Tabloda bir testteki 13. maddenin seçeneklerine düşen frekansın dağılımı verilmiştir.
Yukarıdaki tabloda; yüksek ve düşük yetenek grubundaki öğrencilerin, sayısal yetenek testinde yer alan bir maddenin seçeneklerini işaretleme veya boş bırakma yüzdeleri verilmiştir.
Maddeyle ilgili olarak aşağıdaki söylenenlerden hangisi doğru değildir? A)
Maddeye alt grupta 90 kişi cevap vermiştir.
B)
En kötü çalışan çeldirici B çeldiricisidir.
a. seçeneği çeldirici ise kötü işleyen bir çeldiricidir.
C)
En iyi çalışan çeldirici E çeldiricisidir.
D)
Maddenin ayırıcılığı çok iyidir.
B)
Doğru cevap c. seçeneği ise maddenin ayırt ediciliği 0,25’tir.
E)
A çeldiricisi düzeltilmelidir.
C)
Doğru cevap c. seçeneği ise maddenin doğru cevaplanma oranı 0,30’dur.
D)
Soru dört seçenekli olarak işlemiştir.
E)
Doğru cevap d. seçeneği ise maddenin ayırt ediciliği negatiftir.
Buna göre, maddeyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A)
Efsane 5000 Tamamı Çözümlü Modüler Soru Bankası Ölçme ve Değerlendirme / Test - 20 / 7. Soru
11. 20. soru
A
B
C
*D
E
Boş Toplam
Üst Grup
2
3
-
27
8
10
50
Alt Grup
11
9
-
7
13
10
50
Toplam
13
12
0
34
21
20
100
Tabloda 40 soruluk bir testte bulunan 20. Sorunun seçeneklerine frekansların dağılımı verilmiştir. Maddeyle ilgili olarak aşağıda söylenenlerden hangisi doğru değildir? A)
Maddenin ayırt ediciliği yüksektir.
B)
Boş bırakanlar dikkate alınırsa zor bir sorudur.
C)
En iyi çeldirici E çeldiricisidir.
D)
C çeldiricisi işlememiştir.
E)
C çeldiricisi şans başarısını artırmıştır.
Efsane 5000 Tamamı Çözümlü Modüler Soru Bankası Ölçme ve Değerlendirme / Test - 22 / 11. Soru
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR Ø
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ
Ø
EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Ø
EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR?
Ø
ÖLÇME
Ø
DEĞERLENDİRME
2009 3 08 20 5
201 0 3 07 20 4
20
-2 10 3 2011 3
06 20 7
12 3
20
05
20
3
13 20 2
Çıkmış Soru Ağacı
Ölçemediğinizi değerlendiremez, ölçüp değerlendiremediğinizi geliştiremezsiniz.
KAVRAM HARİTASI
Ölçme ve Değerlendirme Eğitim programı sınama durumları
Ögesidir.
Eğitim sistemine Dönüttür.
Eğitim programına Ölçüm
Öğrenciye
Ölçüt Öğretmene
Karar Ölçme işleminden önce yapılır.
Değerlendirme işleminden önce yapılır.
Ögeleridir.
Doğrudan Türleri
Dolaylı
Ölçme
Tanıma yerleştirme
Değerlendirme
Türetilmiş Türleri
Gözlemdir.
İşlem olarak
Sonucudur.
İşlemlerinde kullanılır.
Ölçme kuralı bulunur.
Ölçüm
Ölçmeye konu olan özelliklerdir.
Ölçütüne göre
Amacına göre
Değişken Mutlak
Test yönergelerinde
Ölçme aracı
Düzey belirleme
Bağıl
Aralıkları eşit
Gruplanır.
En küçük parçasıdır.
Genel Olmalıdır.
Kullanışlı
Yapısındadır.
Özelliklerine göre Birim
Süreksiz
Türetilmiş Dört türlüdür.
Sınıflama Sıralama
Eşit aralıklı
Araştırmaya konu oluşlarına
Sürekli
Nitel Nicel
Yapma
Aldığı değere göre
Ölçek
Üç türlüdür.
Doğal
Biçimlendirme yetiştirme
Eşit oranlı
Bağımsız Bağımlı
1. BÖLÜM ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR si Bölüm Önce
kavdirme iki ana e ve değerlen amçm vr öl ka m el lü m bö te u B dönük olan a ın as e, lm çm şı öl la le ramının an de öncelik . dır. Bu bölüm ır ta kt ak ca m la uş ru ol lardan üzerinde du i er rl tü i, el er n öz ölçmenin öğel n sonra ölçüle tanımlandıkta m, ölçek ri bi ı, ac Ölçme işlemi ar e , ölçek, ölçm değerlik (değişken) Daha sonra . ir kt ce ne le ce rlenin ğe rı de la ve am i kavr enin öğeler rm di e en rl ğe nd Değerle irm lendirme, de e alınacaktır. el i du er rl de tü in in er dirmen eleri üz l çüt, karar öğ ğı öl , ba m ve çü öl k i la er ut öğel ne göre m tü çü öl ra, ti nr eş rl rulduktan so re tanıma ye e, amacına gö belirleme y ze dü değerlendirm ve e irme yetiştirm celenecektir. Bu me, biçimlend rı in e yaklaşımla emleri ve değerlendirm aştırma yönt ar l se lim bi ca rı ay aktır. Bu bölü bölümde da ele alınac a su ın nu as ko lm şı on la sy korela mlerin an ası diğer bölü l ortamün anlaşılm lümden her yı bö u B . ır kt ca ra tu temel oluş lmektedir. lama 4 soru ge
N YAŞAMDA
rileayanır. Ve nuçlarına d so ğru e o d m lç ile ö u ) ygunluğ irmelerimiz izde ölçütlerin u im ve (değerlend iğ u d ız ğ e m d lu rı i” ru a ğ rl tün kara anken gib leminin do ruz. Ve0-60-90 m Hayatta bü u, ölçme iş yapmış olu e ya da “9 e d n doğruluğ m iz rı ir a d im rl n iğ e ra d rl e e ka cek rip değ kadın” d “Ne güzel bir karar ve orantılıdır. lçme sonra ö i n ya m özle önce bir g kararlarla; receğimiz ygun hale işi bırakırız… nırız… tlerimize u lışır ya da kendi ölçü da boşa u ya n İş bulur ça r ’ lu O o r, i lu k sahib ra aşık o Evlenir çocu da kalanla tlerin dışın ü lç ö l lçer, a rm No n doğru ö çalışırız… iştiririz… eriz… Baze ğ de lç e ö e d m ir lış h lç n ö getirmeye şe ya n nir. Baze r? Bazen . alır, satar, u ile d vb tk u e a m rar b n ra a ka ru a r ğ rd Ev, mız do iğimiz he mız bunla n kararları isi onuçta verd a kararları d S çt n u r. n ke tı o n lış S Peki, bütü tı n ya … a zaman ya yalıdır. Ha t kullanırız a m ü d A a lç e d ö in r r… a m u lış d d n le ya uygun Bir o ka e ölçme iş ölçütler de re dayalı… en endirme d tle B rl ü e ir. ğ lç d e ö e d doğrudur, k r m e tla lç H t bir ö midir? Mu ndirmedir. dığı… Haya uygun ölçütlerle irme değil bir değerle üzel”ini ara r, değerlend le “G ir i m b d ü n v lç a ö ke n sı de bir t, herkesin m ki: Doğru ya ru a o h iy d ir k id m ç olara un…. bağıl değil ım… Sonu “Güzel” ols ıkça anlad “Hayat”ınız k ra la o O’nu yazd lı ğ a kararlara b lmuştur. verdiğiniz rek oluşturu lene
:4 ten esin
rkuş, 2006 Kaynak: E
PEGEM AKADEMİ
4 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ Eğitim belli uzak, genel ve özel amaçlara ulaşmak üzere oluşmuş bir sistemdir. Eğitim sistemi girdiler, işlemler, çıktılar ve dönüt ögelerinden oluşmaktadır. Eğitim sisteminin belli noktalarında dönütleri olan ve başka sistemlerle de ilişkileri olan açık bir sistemdir. GİRDİLER
İŞLEMLER
ü Öğrenci özellikleri ü Öğretmen nitelikleri ü Öğretim programı ü Eğitim amaçları ü Bilgi ve kültürel birikim ü Eğitim felsefesi
ü Öğrenme-öğretme uygulama, iş ve işlemleri ü Öğrenme – öğretme yaşantıları ü Öğretim etkinlik, yöntem ve teknikleri
ÇIKTILAR ü Bilişsel, duyuşsal davranış değişiklikleri ü Öğrenme ürünleri ü İstenilen davranış değişikleri ile donanmış bireyler ü Ulaşılan yeterlikler
DÖNÜT Ölçme ve Değerlendirme Ölçme ve değerlendirme; ü Girdilerin niteliklerinin belirlenmesi, ü İşlemlerin, etkinlikle ve yöntemlerin etkileri ve eksiklerinin belirlenmesi ü Hedeflere ve belirlenen yeterliklere ulaşma düzeyinin belirlenmesi yolu ile eğitim sistemine dönüt sağlamaktadır. Ölçme ve değerlendirmeden dönüt alan unsurlar ve aldıkları dönütün niteliği aşağıdaki gibi tablolaştırılabilir: ü Hazır oluş ve ön öğrenme düzeyi, ü İlgi ve yetenekleri, ÖĞRENCİYE
ü Öğrenme eksiklikleri, ü Güçlü ve zayıf yönleri, ü Hedef ve yeterliklere ulaşma düzeyi hakkında dönüt sağlar. ü Öğrencilerin gelişimi ve nitelikleri,
ÖĞRETMENE
ü Öğrencilerini tanıma, gelişimlerini izleme ve öğrenme düzeylerini belirleme, ü Kendi mesleki yeterlikleri, ü Öğretimi planlama, uygulama ve değerlendirme konusundaki yeterlikleri hakkında dönüt sağlar. ü Etkili öğrenme sağlayıp sağlamadığı,
ÖĞRETİM YÖNTEM-TEKNİK, ARAÇ GEREÇ VE ORTAMINA
ÖĞRETİM PROGRAMINA
ü Aksayan, eksik kalan yönleri olup olmadığı, ü Biçimlendirilmesi ve değiştirilmesi gereken yönlerinin olup olmadığı yönünde dönüt sağlar. ü İstenilen öğrenmeleri saptamadaki araçsal ve yapısal değeri hakkında dönüt sağlar.
5
PEGEM AKADEMİ
EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ölçme ve değerlendirme (sınama durumları) eğitim programları ögelerinden biridir. “Ne kadar öğrettik?” sorusu temelinde desenlenir. Ölçme ve değerlendirmenin hangi ölçme araçları ile nasıl yapılacağı programların sınama durumları ögesinde uygulayıcılara açıklanır. Hedefler / Kazanımlar DEĞERLENDİRME
İçerik
ÖLÇME
Eğitim programı ögeleri Eğitim Durumları Sınama Durumları
Klasik Ölçme Araçları
Tamamlayıcı Ölçme Anlayışı Ölçme Araçları
Uzun Cevaplı ve Kısa Cevaplı Testler
Performans Ödevleri
Çoktan Seçmeli, Doğru Yanlış, Eşleştirme Tipi Testler
Proje Ödevleri
Sözlü sınavlar
Öğrenci Ürün Dosyaları (Portfolyo) Rubric, Gözlem Formları, Akran Değerlendirme Formları, Grup Değerlendirme Formları, vs.
EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR? ü Eğitim gereksinimlerinin saptanması, ü Belli bir dersle ilgili davranışları kazanabilmeleri için gerekli olan davranışlara önceden sahip olup olmadıklarının belirlenmesi, ü Öğretme- öğrenme sürecinde oluşan eksikliklerin belirlenmesi, sürecin biçimlendirilmesi ve iyileştirilmesi, ü Öğrencilerin kazanımlara ulaşma düzeylerinin belirlenmesi, ü Öğretim programlarının değerlendirilmesi, ü Rehberlik ve yönlendirme amacıyla (ilgi ve yeteneklerin değerlendirilmesi) yararlanılabilir.
hoca notu
Ölçme değerlendirmeden; ü ü ü ü ü ü ü ü ü ü
Tanıma, Seçme, Yöneltme, Yerleştirme, İzleme, Düzey belirleme, Dönüt alma, Program değerlendirme, İhtiyaç saptama Rehberlik ve yönlendirme
amacıyla yararlanılmaktadır.
6
PEGEM AKADEMİ
ÖLÇME Ölçme, en geniş anlamı ile “belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının gözlenerek sonuçlarının sayılarla ya da başka sembollerle gösterilmesidir.” Ölçme tanımı aşağıdaki gibi şemalaştırılabilir:
Ölçmeye konu olan özellikler (Değişken)
Gözlem sonucu ortaya çıkan sayı ya da sembol (Ölçüm)
Gözlem
Ölçme İşlemi
Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar hoca notu
Fark kavramı ölçme için temeldir. Çünkü ölçme farktan doğmuştur. Ölçmenin yapılış gerekçesini aynı varlıkların farklı derecelerde özelliklere sahip olmasıyla açıklayabiliriz. Ölçme işlemi bu farklılıkları; ü miktara dönüştürme, ü puanlama, ü sayma, ü sıralama, ü niteleme, ü adlandırma, ü gruplama şeklinde yapılabilir.
ü Ölçme işlemine en az bir özellik konu edilir. Ölçmeye konu edilen bu özelliklere değişken denir. ü Ölçme işlemi bir gözlemdir. ü Ölçme işleminin sonucu gözlenilenlerin sayı ve sembolle ifade edilmesi gerekir. ü Sayı ve sembolle ifade edilen bu sonuca ölçüm denir. ü Ölçme ne kadar sorusuna yanıt aramaktadır.
Ölçme İşlemi Ögeleri ü Ölçülen özellik (Değişken), ü Ölçme kuralı, ü Ölçme aracı, ü Birim, ü Ölçen (gözlemi yapan), ü Ölçüm. Ölçmenin ögeleri aşağıdaki tablodaki gibi örneklenebilir:
Ölçülen Özellik (Değişken)
Ölçme Kuralı
Ölçme Aracı
Birim
Gözlemi Yapan
Ölçüm
Akademik Başarı (matematik dersi için)
Testte 25 soru vardır. Her soru 4 puandır.
Çoktan Seçmeli Matematik Testi
4 puan
Matematik öğretmeni
Ali 80 aldı. 80 puan
Ölçme işlemine örnekler ü Deniz bu dönem 8 gün devamsızlık yaptı. ü Çağdaş, Türkçe dersinde 4 kez söz aldı. ü Kaan’ın yazdığı kompozisyonda 6 yerde yazım yanlışı var. ü Matematik testinde en yüksek puanı Zeynep aldı. ü Kız öğrencilerin en uzunu Merve’dir. ü Feyza’nın göz rengi kahverengidir.
7
CA SORUSU HO
Aşağıdakilerden hangisi ölçmenin ögelerinden biri değildir? A) Ölçülecek nitelik B) Birim C) Ölçme aracı D) Ölçüt E) Ölçen kişi ya da makine Çözüm: Ölçme ögeleri arasında ölçüt, yorum ve karar bulunmaz. Bunlar değerlendirme ile ilgili kavramlardır. Cevap D
Değişken ü Bir ölçümden diğerine farklılık gösterirler. ü Gözlemden gözleme farklı değer alabilirler. ü Ölçmeye konu olan özelliklerdir. ü Cinsiyet, yaş, boy uzunluğu, akademik başarı, zekâ, yetenek puanları bir bireyden diğerine farklılık gösterdiğinden her biri bir değişkendir. Değişkenleri aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz: Değişken
Özelliklerine göre
Aldıkları değere göre
Araştırmaya konu oluşlarına göre
Nitel
Sürekli
Bağımlı
Nicel
Süreksiz
Bağımsız
Özelliklerine göre değişkenler Nitel değişken ü Kalite, kategori, adlandırma ve çeşit yönünden ifade edilebilirler (Cinsiyet, kan grubu, medeni durum, meslek, doğum yeri, ilgi, öğrenme stili gibi). ü Sembol ve sıfatlarla gösterilirler. ü Gruplama (kategorilendirme), sıralama ve derecelemeye uygun düşerler. Nicel değişken ü Sayısal olarak gösterilen değişkenlerdir. (Boy uzunluğu, kilo, sınav puanı, sınıftaki öğrenci sayısı vb.) ü Bu değişkenleri göstermede kullanılan sayılar matematiksel olarak miktar belirtir. ü Eşit aralıklı ve eşit oranlı ölçekle elde edilen değişkenlerdir.
PEGEM AKADEMİ
PEGEM AKADEMİ
8 Nicel olarak ifade edilen bir değişken nitel olarak da ifadelendirilebilir.
Ölçülen özellik (değişken) boy uzunluğudur. Sayısal (187 cm) olarak ifade edildiği için değişken niceldir.
Deniz’in boyu 187 cm’dir.
Ölçülen özellik yine boy uzunluğudur. Ancak sonuç sıfatla ifade edildiği için değişken niteldir.
Deniz uzun boyludur.
Bunun tersi de söz konusu olabilir. Nitel bir değişken uygun bir ölçme aracı ile gözlenerek sayısallaştırılıp nicel değişken haline getirilebilir. Ancak bu durum her nitel değişken için söz konusu değildir. Örneğin bir anketin kişisel bilgiler bölümünde; Cinsiyetiniz: (1) Erkek
(2) Kadın
biçiminde 1 ve 2 ile adlandırılsa da bu cinsiyet nitel değişkenini nicel hale getirmez. Burada 1 ve 2 rakamları miktar belirtmek için değil adlandırmak için kullanılmıştır.
Deniz uzun boyludur. Ölçülen özellik yine boy uzunluğudur. Ancak sonuç sıfatla ifade edildiği için değişken niteldir.
Yapılarına göre değişkenler Sürekli (kesiksiz) değişkenler ü İki ayrı ölçüm arası kuramsal olarak sonsuz parçaya bölünebilir. ü Değişken değerleri her zaman tam değeri almayabilir. Örneğin boy uzunluğu 180 cm olabileceği gibi, 177,5 cm de olabilir. ü Boy uzunluğu, akademik başarı, zekâ, yetenek puanları sürekli değişkendir. Süreksiz (kesikli) değişkenler ü Miktar yönünden değişiklik yerine tür yönünden değişiklik gösterir. ü Dolayısıyla bir obje ya da birey bir özelliğe sahiptir ya da değildir. ü Yani kesin değerler alırlar. Nitel değişkenlerin hemen hepsi süreksiz değişkendir. ü Cinsiyet, medeni durum ölçüldüğünde birinin diğerine göre daha çok veya az olması mümkün değildir. ü Temel saymaya dayalı ölçmelerde de sadece tam sayılı değer alınabileceği için (kardeş sayısı, sahip olunan kitap sayısı vb. değişkenler 1.5 kardeş, 44.2 kitap şeklinde belirlenemeyeceği için süreksiz değişkenlerdir.)
Araştırmaya konu oluşlarına göre değişkenler Bazı değişkenler başka hiçbir değişkene bağlı olmadan değişebilirken bazıları başka bir veya birkaç değişkene bağlı değerler alabilirler. Başka bir değişkene bağlı olmadan değerler alabilen değişkenlere bağımsız, başka bir değişkene veya değişkenlere bağlı olarak değerler alabilen değişkenlere de bağımlı değişken denir (Baykul, 2000:11).