ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES
TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ
BANKERS’ CLUB ΑΞ ΊΑ ΈΧΕΙ …ΝΑ ΜΟΙΡΆΖΕΣΑΙ
ΤΙΣ ΓΝΏΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΌΨΕΙΣ ΣΟΥ
ΕΠΙΛΟΓΗ 29
32 ΕΠΙΛΟΓΗ
TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ
ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES
Bankers Club
ΑΞΙΑ ΕΧΕΙ …ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ & ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ
Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου EFG EUROLIFE ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ
ΕΠΙΛΟΓΗ 61
{
Συνέντευξη Αλεξανδρος Σαρρηγεωργιου // EFG Eurolife Ασφαλιστικη
αγωνας
δρομου Ο Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου δεν χρειάζεται συστάσεις. Είναι manager της ασφαλιστικής αγοράς με μακρά εμπειρία. Εκτιμά ότι η ασφαλιστική αγορά βρίσκεται σήμερα σε ένα κομβικό σημείο. Οι εταιρείες έχουν μειωμένη καθαρή θέση λόγω της ύφεσης και ταυτόχρονα βρίσκονται αντιμέτωπες με την πρόκληση του Solvency II, την πρόκληση της αυξημένης κεφαλαιακής επάρκειας. Από την ελενα Ερμειδου
Β
ρίσκεστε στη Eurolife μετά από μια επιτυχημένη πορεία στην Allianz Ελλάδος. Να σας πω. Συμπληρώ-
νω φέτος αισίως 26 χρόνια στον χώρο των ασφαλειών και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού, έχοντας ξεκινήσει από τις Γενικές Ασφάλειες. Το διοικείν κάθε εταιρείας παρουσιάζει για τον manager ένα διαφορετικό σύνολο προκλήσεων, μπορώ πάντως να πω ότι ο ασφαλιστικός χώρος στα χρόνια που πέρασαν και στα χρόνια που έρχονται, μου επεφύλαξε και πιστεύω θα συνεχίσει να μου προσφέρει, εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εμπειρίες και την ευκαιρία να γνωρίζω και να συνεργάζομαι με εξαιρετικούς ανθρώπους. Να περάσουμε στην ασφαλιστική αγορά τώρα. Η χώρα μας βρίσκεται στα γρανάζια της ύφεσης κ. Σαρρηγεωργίου. Ποιές οι επιπτώσεις της στον κλάδο των ασφαλειών; Η ασφαλιστική
αγορά βρίσκεται σήμερα σε ένα κομβικό σημείο. Την ώρα που τα στοιχεία του ενεργητικού και η καθαρή θέση των εταιρειών είναι απομειωμένες λόγω της κρίσης, το Solvency II είναι προ των πυλών, αυξάνοντας δραστικά σε κάποιες περιπτώσεις τα απαιτούμενα κεφάλαια, ενώ ταυτόχρονα οι εποπτικές αρχές και οι εξελίξεις της αγοράς βάζουν τέλος σε νοσηρές πρακτικές δεκαετιών. Είναι σαφές ότι πολλές εταιρείες θα δυσκολευθούν. Είναι φυσιολογικό να υπάρξει συρρίκνωση, με συγχωνεύσεις, εξαγορές αλλά και ενδεχομένως αφαιρέσεις αδειών σε επίπεδο αφαλιστικών 62 ΕΠΙΛΟΓΗ
εταιρειών και σε επίπεδο διαμεσολαβούντων. Όμως την επόμενη μέρα, κατά την εκτίμησή μου, σε 2-3 χρόνια από τώρα, λιγότερες, κεφαλαιακά ισχυρές, ανταγωνιστικές ασφαλιστικές εταιρείες θα μπορούν να προσβλέπουν στην ανάπτυξη στον χώρο της Ζωής κυρίως με το συνταξιοδοτικό αλλά και στον ευρύτερο χώρο των Γενικών Ασφαλίσεων. Οι αλλαγές στο ασφαλιστικό ανοίγουν νέες προοπτικές για τον κλάδο της ιδιωτικής ασφάλισης; Έχουμε έναν κλάδο, τον
κλάδο της ιδιωτικής ασφάλισης ο οποίος λειτουργεί πια υπό την εποπτεία της Τράπεζας της Ελλάδος, με κριτήρια αξιοπιστίας που υπαγορεύονται πλέον ουσιαστικά από το Solvency II. Εδώ σημειώστε ότι Solvency II δεν σημαίνει μόνο κεφαλαιακή επάρκεια, αλλά και κανόνες για την αξιόπιστη λειτουργία μιας ασφαλιστικής εταιρείας και η οποία, μέσα σε θεσμικό πλαίσιο που θα καθορίσει η Πολιτεία και που θα εξασφαλίζει την υγιή λειτουργία του συστήματος, μπορεί άμεσα να δώσει τη λύση που η κοινωνία χρειάζεται. Πιστεύω πως αν επιτευχθεί το 3πτυχο: φορολογικά κίνητρα, θεσμικό πλαίσιο και εποπτεία τότε είναι σίγουρο πως η ανάπτυξη στον χώρο του ασφαλιστικού θα είναι σημαντική. Θεωρώ επίσης πως είναι σημαντικό κάθε Έλληνας πολίτης να συνειδητοποιήσει πως από εδώ και στο εξής, συμπληρωματικά με την
ασφαλιστικό περιβάλλον υπεύθυνα, προσφέροντας στους πελάτες προστιθέμενη αξία. Έτσι, τα τελευταία χρόνια ένας από τους στρατηγικούς άξονες στους οποίους επενδύει η Eurolife είναι να δουλεύει με όλα τα δίκτυα εκείνα που προσθέτουν αξία στις σχέσεις τους με τον πελάτη. Με βάση αυτή τη στρατηγική, έχουμε διευρύνει τις συνεργασίες μας στον χώρο των μεσιτών και των πρακτόρων στον οποίο και μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η περαιτέρω ανάπτυξη με δεδομένη και την ποιότητα των εργασιών και της συνεργασίας. Είναι προφανές ότι τόσο το bancassurance όσο και οι άλλοι μη παραδοσιακοί τρόποι πώλησης ήδη παίζουν ή θα παίξουν ρόλο στο μέλλον της διανομής ασφαλιστικών προϊόντων. Όμως πιστεύω ακράδαντα ότι ο καλά ενημερωμένος επαγγελματίας ασφαλιστής θα συνεχίσει να επιτελεί το έργο του –να συμβουλεύει αποτελεσματικά τον πελάτη για το risk management
{
«Είναι σημαντικό κάθε Έλ-
κοινωνική ασφάλιση, θα πρέπει ο ίδιος να αποταμιεύσει κεφάλαια για τη δική του σύνταξη. Και δώ πρέπει να σημειώσουμε το προφανές: ότι οι νέοι πρέπει να αποταμιεύσουν κεφάλαια με μακροπρόθεσμο ορίζοντα ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν και στο μέλλον ένα καλό βιοτικό επίπεδο. H μεταφορά της ΕΠΕΙΑ στην ΤτΕ πιστεύετε ότι θα συμβάλει θετικά στον κλάδο; Η ΕΠΕΙΑ αναμφισβήτητα επετέλεσε ση-
μαντικό έργο, όμως η Τράπεζα της Ελλάδος είναι ένας έμπειρος εποπτικός οργανισμός με κύρος και εμβέλεια τέτοια που θα βοηθήσει –επιτελώντας με ταχύτητα και συνέπεια τον ρόλο της– στην αποκατάσταση της φήμης του θεσμού της ιδιωτικής ασφάλισης. Πολλά έχουν ειπωθεί και γραφεί για τον θεσμό των δικτύων πρακτόρων στη χώρα, άλλοτε θετικά και άλλοτε πολύ λιγότερο. Ποιά η γνώμη σας για τον πολυσυζητημένο θεσμό του agency; Τί αλλάζει, υποκινούμενο από το σκηνικό της ύφεσης; Κοιτάξ-
τε, εμείς στην EFG Eurolife Ασφαλιστική πιστεύουμε ότι στα χρόνια που έρχονται, θα αναδειχθούν εκείνοι οι διαμεσολαβούντες οι οποίοι με τις γνώσεις και τις υπηρεσίες που προσφέρουν θα δικαιολογούν την αμοιβή τους, εκείνοι οι οποίοι θα έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για να λειτουργούν στο νέο
ληνας πολίτης να συνειδητοποιήσει πως από εδώ και στο εξής, συμπληρωματικά με την κοινωνική ασφάλιση, θα πρέπει ο ίδιος να αποταμιεύσει κεφάλαια για τη δική του σύνταξη.»
της οικογένειας ή της επιχείρησής του– χωρίς ανταγωνισμό σε αυτό το επίπεδο. Από την άλλη πλευρά, ο ευκαιριακός, μη κατηρτισμένος διανομέας προϊόντων δεν έχει πια μέλλον. Ας περάσουμε στην EFG Eurolife. Ο δικτυακός τόπος της εταιρείας, πρόσφατα αναβαθμισμένος δίνει τη δυνατότητα για iphone application. Ναι, η εφαρμογή που δημιουργήσαμε για
το i-phone είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά του νέου site και παράλληλα, είναι η εφαρμογή που μας καθιστά την πρώτη ασφαλιστική εταιρεία στη χώρα που δίνει τη δυνατότητα στον πελάτη να οργανώσει τα στοιχεία που αφορούν στην ασφάλιση του αυτοκινήτου του κάνοντας τη ζωή του ευκολότερη. Γενικά, πιστεύω ότι το αναβαθμισμένο site της EFG Eurolife Ασφαλιστικής ξεχωρίζει για την υψηλή αισθητική του, το φιλικό του προφίλ, την εύκολη πλοήγηση και τη χρήση νέων εφαρμογών. ΕΠΙΛΟΓΗ 63
32 ΕΠΙΛΟΓΗ
Bankers Club
’
ΑΞΙΑ ΕΧΕΙ …ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ
ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ & ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ
Βρασίδας Ζάβρας ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΕΠΙΛΟΓΗ 67
BANKERS’ CLUB
GBankers REEN O τραπεζικός δανεισµός για πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες, παρουσιάζει αυξητικές τάσεις αποτελώντας µια ευχάριστη εξαίρεση στον κανόνα, υποστηρίζει σε συνέντευξή του στην «E» ο Βρασίδας Ζάβρας, γενικός διευθυντής της Τράπεζας Πειραιώς. O ίδιος µιλά για τις σηµερινές προκλήσεις των τραπεζών στο ενεργειακό κύµα της πράσινης ανάπτυξης, ενώ παρουσιάζει τις δράσεις της Τράπεζας Πειραιώς. στη χρηµατοδότηση πράσινων έργων και πρωτοβουλιών. Συνέντευξη στον ΜΑΚΗ ΝΤΟΒΟΛΟ
Μ
έσα σε ένα περιβάλλον στο οποίο ο ρυθµός των συνολικών χορηγήσεων κινείται σχεδόν σε µηδενικά επίπεδα, τί εικόνα παρουσιάζουν τα δανειακά προϊόντα που αφορούν π ράσ ινε ς δ ράσ ε ις τό σ ο σ ε ε πίπ εδο ιδιωτών όσο και επιχειρήσεων; Ο τοµέας της πράσινης επιχειρηµατικότητας και των φιλοπεριβαλλοντικών καταναλωτικών επιλογών είναι µια ευχάριστη εξαίρεση στον κανόνα. O τραπεζικός δανεισµός για πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες παρουσιάζει αυξητικές τάσεις, γεγονός ιδιαίτερης σηµασίας αν λάβει κανείς υπόψη του και τις 68 ΕΠΙΛΟΓΗ
δύσκολες µέρες στην οικονοµία. Πρωταθλητής στην πράσινη αυτή κούρσα αναδεικνύονται σήµερα τα φωτοβολταϊκά, αφού υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από πλευράς επενδυτών και από οικιακούς καταναλωτές που επιθυµούν να εγκαταστήσουν ένα φωτοβολταϊκό σύστηµα στην κατοικία τους. Η Τράπεζα Πειραιώς παρέχει όλη την γκάµα των σχετικών προϊόντων για τον κλάδο αυτό, µε ιδιαίτερα ευνοϊκά επιτόκια και ποσοστό δανεισµού που φτάνει και το 100% στην περίπτωση των οικιακών συστηµάτων. Σε άνοδο θα βρεθεί επίσης και ο τοµέας των πράσινων στεγα-
στικών αφού µε τη νέα νοµοθεσία, οι πολίτες έχουν ένα επιπλέον κίνητρο να στραφούν σε κτίρια χαµηλότερης ενεργειακής κατανάλωσης. Τα πράσινα δανειακά προϊόντα διαφοροποιούνται σε όρους χορήγησης σε σχέση µε τα υπόλοιπα δανειακά προϊόντα της τράπεζας; Φυσικά και διαφοροποιούνται. Στην Τράπεζα Πειραιώς, πράσινα προϊόντα θεωρούνται εκείνα που έχουν ως σκοπό «τη χρηµατοδότηση επιχειρήσεων και ιδιωτών οι οποίοι θέλουν να επενδύσουν σε προϊόντα και υπηρεσίες φιλικές προς το περι-
ΒΡΑΣΙΔΑΣ ΖΑΒΡΑΣ // ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
είναι ακόµη σχετικά µικρές στη χώρα µας. Έτσι δεν τίθεται άµεσα θέµα δυνατότητας χρηµατοδότησης των ώριµων και σοβαρών επενδύσεων .
»
βάλλον» και δίνονται πιο προνοµιακοί όροι από ότι στα «παραδοσιακά» προϊόντα. Ανάλογα µε την κάθε περίπτωση, δίνονται είτε καλύτερα επιτόκια, είτε εύκολες διαδικασίες, είτε λιγότερες εξασφαλίσεις, είτε δωρεάν έξοδα διαφόρων ελέγχων ή και συνδυασµός των παραπάνω. Στόχος είναι τα προϊόντα αυτά να δηµιουργήσουν το κίνητρο για µια πράσινη στροφή της οικονοµίας.
Το τραπεζικό σύστηµα είναι ικανό να ικανοποιήσει την όποια ζήτηση υπάρξει για πράσινα δάνεια λόγω εγγυηµένων τιµών και επιδοτήσεων από την πλευρά του κράτους, ή η δυσµενής οικονοµική συγκυρία και οι ιδιαίτερες συνθήκες που αντιµετωπίζουν οι ελληνικές τράπεζες θέτουν όρια στην ανάπτυξη αυτού του τοµέα χορηγήσεων; Για την Τράπεζα Πειραιώς, η ενίσχυση της πράσινης οικονοµίας αποτελεί βασικό στρατηγικό στόχο. Έχουµε δεσµευτεί να στηρίξουµε τις προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση, ιδιαίτερα τώρα που η ροή του χρήµατος είναι περιορισµένη. Απόδειξη γι’ αυτό είναι ο µεγάλος αριθµός δανείων που δίνουµε σε δράσεις πράσινης επιχειρηµατικότητας. Οι πράσινες αγορές βέβαια είναι ακόµη σχετικά µικρές στη χώρα µας. Έτσι δεν τίθεται άµεσα θέ-
Το πρόγραµµα Πράσινων Επενδύσεων ύψους 1,5 δισ. ευρώ που ανακοίνωσε η Πειραιώς τον περασµένο Φεβρουάριο µαζί µε τα υπουργεία Οικονοµίας και Περιβάλλοντος, σε τι στάδιο υλοποίησης βρίσκεται; Ο πρώτος άξονας που άρχισε ήδη να υλοποιείται αφορά σε εγκατάσταση µονάδων ΑΠΕ (πρωτίστως φωτοβολταϊκών και δευτερευόντως βιοµάζας) σε βιοµηχανικά οικόπεδα εντός ΒΙΠΕ, καθώς και σε βιοµηχανικές στέγες. Ήδη, έχουν δεσµευτεί συνολικά περί τα 1.600 στρέµµατα εντός ΒΙΠΕ για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, ενώ από τον Ιούνιο του 2010 ξεκίνησε το ειδικό πρόγραµµα της ΕΤΒΑ ΒΙΠΕ για τις βιοµηχανικές στέγες και είναι σε πλήρη ανάπτυξη. Με την ανακοίνωση του προγράµµατος, υπήρξε έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό. Από την άλλη πλευρά και προσπαθώντας να «κρατήσουµε» ζωντανό το ενδιαφέρον των επενδυτών, περιµένουµε τη θεσµική τακτοποίηση του νέου καθεστώτος για τα Βιοµηχανικά Πάρκα ώστε να υλοποιήσουµε και τους υπόλοιπους άξονες του προγράµµατος.
Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ
«Οι πράσινες αγορές
µα δυνατότητας χρηµατοδότησης των ώριµων και σοβαρών επενδύσεων. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, η νοµοθεσία παρέχει εγγυηµένα έσοδα 20ετίας για τον επενδυτή και αυτό εκτιµάται θετικά από τις τράπεζες.
Ποιούς βραχυπρόθεσµους και µεσοπρόθεσµους στόχους έχετε θέσει ως τράπεζα στον τοµέα της πράσινης επιχειρηµατικότητας; Σχεδιάζετε κάποια καινούργια προϊόντα; Εκτός από τη δέσµευση που ανακοινώθηκε τον περασµένο Φεβρουάριο για την προσέλκυση επενδύσεων ύψους 1,5 δισ. ευρώ, σηµαντικό είναι να αναφέρουµε πως ως το τέλος Ιουνίου του 2010, η Τράπεζα Πειραιώς είχε εγκρίνει χρηµατοδοτήσεις ύψους 770 εκατ. ευρώ, ενώ οι εκταµιεύσεις είχαν φτάσει τα 423 εκατ. ευρώ. Το πελατολόγιο µας στην πράσινη επιχειρηµατικότητα είχε ξεπεράσει τα 600 άτοµα και οι αρµόδιες Διευθύνσεις της Τράπεζας σχεδιάζουν νέα και καινοτόµα προϊόντα σε όλους τους τοµείς της πράσινης επιχειρηµατικότητας. ΕΠΙΛΟΓΗ 69
38 ΕΠΙΛΟΓΗ
Bankers Club
ΑΞΙΑ ΕΧΕΙ …ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ & ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ
Σωτήρης Συρµακέζης WINBANK - ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
ΕΠΙΛΟΓΗ 61
BANKERS’ CLUB
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ eBANKING
Ο Σωτήρης Συρµακέζης πρωτεργάτης της ηλεκτρονικής τράπεζας του Οµίλου Πειραιώς, έχει ξοδέψει άπειρες ώρες για το σηµερινό ηλεκτρονικό καµάρι της τράπεζας, τη winbank. Σήµερα δέκα χρόνια µετά, ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής της winbank, εξηγεί γιατί η επανάσταση της διαδικτυακής τραπεζικής στη χώρα έρχεται πολύ αργότερα, σε σχέση µε τις αρχικές εκτιµήσεις της αγοράς και µιλά για τα δυνατά σηµεία του ebanking έναντι της παραδοσιακής τραπεζικής. Συνέντευξη στη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ
Η
υπερβολές. Στην Ευρώπη υπήρξαν αλλαγές και ανακατατάξεις που προήλθαν από το ebanking και ευρύτερα τα δίκτυα ηλεκτρονικής τραπεζικής. Στην Αγγλία έκλεισαν καταστήµατα. Μπορούµε όµως να εξετάσουµε το ζήτηµα και αντίστροφα. Αν υποθέσουµε λοιπόν ότι δεν υπήρχε το internet banking, ο αριθµός των τραπεζικών καταστηµάτων θα ήταν όσος είναι σήµερα; Η απάντηση είναι απλή. Θα ήταν πολύ περισσότερα.
Υπερβολή που πήγαζε από τον ενθουσιασµό ή ήταν µία προσπάθεια µε στόχο την αύξηση εσόδων κάθε δραστηριότητας σχετικής µε το διαδίκτυο; Περισσότερο ενθουσιασµός µε τη νέα τεχνολογία αλλά και ως έναν βαθµό υποβολιµαία πραγµατικότητα. Μην ξεχνάµε ότι ήταν η εποχή του internet hype και έκδηλη ήταν η προθυµία καθετί που σχετίζεται µε το διαδίκτυο να προβάλλεται και να προωθείται ώστε οι µετοχές να ανεβαίνουν, όλα τα start ups {νεοϊδρυθείσες εταιρείες και πρωτοβουλίες µε σχετική δραστηριότητα} να βγαίνουν κερδισµένα, τα venture capitals να κερδίζουν σηµαντικά ποσά. Άρα λοιπόν καλλιεργούνταν εκείνη την εποχή οι υποσχέσεις που αναφέραµε. Και ήταν
Και στην Ελλάδα; Στη χώρα µας, µολονότι οι τράπεζες καταβάλλουν µεγάλη προσπάθεια, ενώ αυξήθηκε η διείσδυση διαδικτύου που ήταν ιδιαίτερα πενιχρή πριν µερικά χρόνια, υπάρχουν πελάτες που αρνούνται να δεχτούν ακόµη και την χρεωστική κάρτα για τα ATM’s. Οι τράπεζες δίνουν αγώνα για να µπορέσουν µαζί µε κάθε λογαριασµό να δώσουν και µία χρεωστική κάρτα και το πετυχαίνουν σήµερα σε ποσοστό 85-90%. Δυσθεώρητο νούµερο σε σχέση µε το παρελθόν. Αλλά και πάλι, υφίσταται ένα ποσοστό περί το 10% που δεν θέλει χρεωστική κάρτα (cash card). Και εάν ο πελάτης δεν επιθυµεί µία απλή cashcard πώς θα τον πείσεις για το internet banking; Εάν δηλαδή δεν πετυχαίνουµε το 100% χρήσης στο παραδοσιακό κανάλι που είναι τα ATMs, καταλαβαίνετε ποια είναι σήµερα η πραγµατικότητα. Ανέφερα προχθές σε τραπεζικό στέλεχος µικρότερης τράπεζας στη χώρα ότι έχουµε {στην Πειραιώς} ποσοστό που πλησιά-
ταν περίπου µία δεκαετία πριν κ. Συρµακέζη που η τραπεζική αγορά ευαγγελίστηκε την επανάσταση στις σχέσεις τράπεζας-πελάτη στο όνοµα του ebanking και της ηλεκτρονικής τραπεζικής. Επανάσταση, που βλέπουµε όµως να συµβαίνει δέκα χρόνια µετά. Κάπως έτσι είχε συµβεί. Η αγορά προσπαθούσε να µαντέψει τις εξελίξεις της επόµενης µέρας. Λίγο ως πολύ διατυπώνονταν ότι θα αλλάξουν οι ισορροπίες στις σχέσεις τράπεζας-πελάτη σχεδόν ριζικά, ότι θα κλείσουν τραπεζικά καταστήµατα και η πλειονότητα των πελατών θα εκτελεί τις συναλλαγές της µέσω του διαδικτύου. Αυτά όµως ήταν υπερβολές.
62 ΕΠΙΛΟΓΗ
ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ
Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ
«
Δεν θεωρώ ότι δεν έχουν πιάσει τόπο οι επενδύσεις των τραπεζών επειδή δεν έχουµε πετύχει τα νούµερα που έχουν οι Ευρωπαίοι.
»
ΕΠΙΛΟΓΗ 63
BANKERS’ CLUB ζει το 80% στις αναλήψεις στα ATMs ως µέρος του συνόλου των αναλήψεων της τράπεζας. Η απάντηση που έλαβα είναι χαρακτηριστική του ότι ακόµα µία µερίδα Ελλήνων επιµένει παραδοσιακά. Και η απάντηση αυτή ήταν: «Μας πώς είναι δυνατόν να έχετε πιάσει το 80%;». Σήµερα λοιπόν εξακολουθεί να υπάρχει ένα ποσοστό 20% που για τις αναλήψεις του προτιµά το γκισέ.
Τι δείχνουν όλα αυτά; Σηµαίνουν ότι όλος ο κόσµος δεν είναι φτιαγµένος για self-service, υπάρχει κόσµος που θέλει human assistant service, που ενδεχοµένως δεν έχει εµπιστοσύνη στον εαυτό του ότι µπορεί εκτελέσει την κλασική ανάληψη στο ATM σωστά. Το ζήτηµα είναι ψυχολογικό, κοινωνιολογικό κ.λπ. Τα τελευταία 2-3 χρόνια η χώρα έχει αρχίσει να καταγράφει επιδόσεις στη διείσδυση του διαδικτύου που είναι ιδιαίτερα σηµαντικές εάν τις συγκρίνει κανείς µε ό,τι ίσχυε πριν µερικά χρόνια. Το ζήσαµε και εµείς αυτό στις τράπεζες. Είδαµε ξαφνικά µία απότοµη αύξηση στις εγγραφές του διαδικτύου. Πιάνουν λοιπόν τόπο οι τραπεζικές επενδύσεις; Κοιτάξτε, να δούµε τα πράγµατα σφαιρικά. Αυτό λοιπόν που υποστήριζαν οι τραπεζικοί κύκλοι στην Αµερική όταν ανέπτυσσαν το διαδίκτυο και τις πλατφόρµες τραπεζικής εξυπηρέτησης –γιατί σήµερα έχει επιτευχθεί εκεί ο στόχος της ωρίµανσης– είναι ότι όταν µία τράπεζα καταφέρει το 10-15% των ενεργών πελατών της να χρησιµοποιεί το internet banking, τότε έχει «πιάσει τόπο» η επένδυσή της και η τράπεζα µπορεί να χαµογελά. Εµείς είµαστε αυτή τη στιγµή στο 15% των εγγεγραµµένων και πλησιάζουµε στο 10% των ενεργών πελατών µας να κάνουν συναλλαγές µέσω διαδικτύου, άρα λοιπόν µπορούµε να λέµε αντίστοιχα ότι χαµογελάµε. Δεν είναι πολύ µικρό το ποσοστό; Όχι, γιατί εδώ ισχύει ο νόµος του Παρέτο για το 80/20. Ναι µεν είναι λίγοι οι πελάτες, είναι όµως εξαιρετικά σηµαντικοί πελάτες. Χαµογελάµε λοιπόν συγκρίνοντας ποιες εργασίες εκτελούν οι τραπεζικοί πελάτες µέσω της διαδικτυακής τραπεζικής σε σχέση µε τους πελάτες που δεν χρησιµοποιούν το internet banking. Τι προκύπτει; Ότι οι πελάτες που είναι χρήστες της υπηρεσίας internet banking τη χρησιµοποιούν δέκα φορές το µήνα κατά µέσο όρο. Αυτό σηµαίνει ότι έρχονται σε επαφή µε την τράπεζα τουλάχιστον δέκα φορές το µήνα, στις οποίες η τράπεζα έχει τη δυνατότητα να τους µιλήσει, να τους θυµίσει ότι είναι εκεί. Στο κατάστηµα αντίστοιχα είναι µία φορά το δίµηνο. Ας δούµε όµως και τι είδους συναλλαγές πραγµατοποιούν. Προκύπτει ότι λόγου χάρη εκτελούν το 60-70% των συναλλαγών ΙΚΑ, ΤΕΒΕ ΦΠΑ, αν ο λόγος αφορά τις µικρές επιχειρήσεις, τους ελεύθερους επαγγελµατίες που είναι για την Τράπεζα Πειραιώς η ραχοκοκαλιά των πελατών της. Στους retail πελάτες προκύπτει αντίστοιχα ότι εκτελούν το 95% των πληρωµών των πιστωτικών καρτών τους µε χρέωση λογαριασµού. Δεν 64 ΕΠΙΛΟΓΗ
πηγαίνουν δηλαδή στο κατάστηµα για να πληρώσουν την κάρτα τους. Να συµπληρώσω εδώ ότι από τους πελάτες που πηγαίνουν σε κατάστηµα για να πληρώσουν την κάρτα τους µε µετρητά και όχι µε χρέωση του λογαριασµού τους, το 40% χρησιµοποιεί το µηχάνηµα αυτοεξυπηρέτησης, το µηχάνηµα easypay. Αν λοιπόν αφαιρέσουµε αυτά τα δύο κανάλια µένει τελικά ένα κοµµάτι πελατών που χρησιµοποιεί το γκισέ που είναι οι παραδοσιακοί πελάτες που δεν θέλουν τη self service εξυπηρέτηση. Αυτούς τους κατηγοριοποιήσαµε και εξετάσαµε το προφίλ τους. Είναι οι πελάτες που δεν πήραν χρεωστική κάρτα, είναι ηλικίας κατά µέσο όρο 55+ ετών και ζουν κυρίως στη βόρεια Ελλάδα.
Γιατί κυρίως στη βόρεια Ελλάδα; Τι να σας πω …εκεί διατηρούµε πολλά καταστήµατα. Μπορεί να υπάρχουν κάποια κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά αλλά δεν έχουµε φθάσει σε τέτοιο βάθος. Ας γυρίσουµε στις επενδύσεις. Οι πρώτες τραπεζικές επενδύσεις σε διαδικτυακές πλατφόρµες συναλλαγών έγιναν εδώ και περίπου δέκα χρόνια. Πρωτοστάτησαν εκείνη την εποχή η Πειραιώς και η Eurobank. Ακολούθησαν µετέπειτα οι άλλες τράπεζες. Πόσο κοστίζει τελικά το να είσαι µπροστά από την εποχή σου; Καταρχάς δεν πραγµατοποίησαν όλες οι τράπεζες επενδύσεις ίδιου µεγέθους. Υπήρχαν τράπεζες που έκαναν γαλαντόµες κινήσεις στην κατεύθυνση αυτή και άλλες όχι. Εµείς όχι. Οι επενδύσεις µας στη Winbank δεν ήταν τόσο µεγάλες σε σχέση µε άλλες τράπεζες. Αυτές αφορούν κυρίως budget πληροφορικής και δευτερευόντως budget marketing. Άρα λοιπόν στο κοµµάτι της πληροφορικής επειδή ξέρουµε τι πληρώνουµε εµείς και τι πληρώνουν οι άλλοι, εµείς πληρώνουµε σαφώς λιγότερα. Πληρώναµε περισσότερα σε ορισµένες περιπτώσεις, εκεί όπου θεωρούµε ότι θα έχουµε πολλαπλασιαστικά πολύ µεγαλύτερη παραγωγή. Αυτό ήταν το ένα. Το δεύτερο είναι ότι κάναµε την επένδυση, φέραµε κάποιους πελάτες στο διαδικτυακό κοµµάτι, στην περίπτωση της Πειραιώς πολύ περισσότερους αναλογικά σε σχέση µε άλλες τράπεζες. Υπάρχει η εκτίµηση ότι η διαδικτυακή τραπεζική είναι αρωγός των τραπεζών στην αύξηση των πωλήσεών τους. Έτσι, είναι; Πράγµατι. Οι πελάτες που χρησιµοποιούν το internet banking αγοράζουν περισσότερα προϊόντα. Η αναλογία κατοχής προϊόντων µεταξύ διαδικτυακών και µη πελατών είναι περίπου 10:3. Και δεν είναι µόνον αυτά. Οι διαδικτυακοί πελάτες έχουν µεγαλύτερα έως πολύ µεγαλύτερα υπόλοιπα στους τραπεζικούς λογαριασµούς τους, κάνουν πολύ µεγαλύτερη χρήση των ορίων που έχουν στα χορηγητικά προϊόντα (δάνεια και κάρτες), έχουν περισσότερες υπηρεσίες (κάνουν εµβάσµατα, διατηρούν θυρίδες κ.λπ.), άρα είναι οι πολύ καλοί τραπεζικοί πελάτες. Το στοίχηµα είναι να τους κρατάς πιστούς, να αξιοποιείς αυτή τη καλή σχέση που αναπτύσσεται online. Λόγου χάρη, µε διείσδυση του internet banking στην πελατειακή
ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ βάση στα επίπεδα 10%-12%, σε κάθε 100 πελάτες που κλείνουν τη σχέση τους, θα έπρεπε να βρίσκουµε 10 έως 12 χρήστες winbank. Αντ’ αυτού βρίσκουµε µόνον έναν. Τι σηµαίνει αυτό; Ότι όσο περισσότερο κόσµο κατευθύνεις στην self service εξυπηρέτηση µέσω διαδικτύου κυρίως αλλά και ευρύτερα στα κανάλια ηλεκτρονικής τραπεζικής, τόσο πιο πιστοί γίνονται, µένουν στην τράπεζα και δεν φεύγουν και καθώς µένουν αγοράζουν περισσότερα προϊόντα. Μάλιστα έχουµε µετρήσει µέχρι και τον ρυθµό απόκτησης προϊόντων. Παρατηρήσαµε λοιπόν ότι οι πελάτες που εγγράφονται στην ηλεκτρονική τραπεζική αποκτούν τα επόµενα προϊόντα πιο γρήγορα σε σχέση µε τον ρυθµό που θα τα αποκτούσαν εάν δεν ήταν πελάτες της ηλεκτρονικής τραπεζικής. Φανταστείτε τη δυναµική που υπάρχει εάν δραστηριοποιηθούµε στην on line πώληση, κάτι που δεν κάνουµε καθόλου τώρα. Δεν πουλάµε προϊόντα on line µε εξαίρεση τη winbank direct που την ξεκινήσαµε πριν µερικούς µήνες. Αν λοιπόν αυτούς τους πελάτες που βρίσκονται online και χαίρονται από ό,τι φαίνεται την εξυπηρέτησή τους, τους πουλήσεις προϊόντα, οι πιθανότητες να τα αγοράσουν online είναι πολύ περισσότερες σε σχέση µε τον παραδοσιακό τρόπο. Συνεπώς, για να τοποθετηθώ συνολικά στη συζήτησή µας, δεν θεωρώ ότι δεν έχουν πιάσει τόπο οι επενδύσεις µας επειδή δεν έχουµε πετύχει τα νούµερα που έχουν οι Ευρωπαίοι.
Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ
Τέλος, οι αδυναµίες της ηλεκτρονικής τραπεζικής; Η ασφάλεια είναι µόνο. Πάντα ήταν αυτό. Αλλά σήµερα για την Ελλάδα είναι περισσότερο συζήτηση παρά ουσία. Οι απάτες είναι ελάχιστες. Οι πελάτες που γίνονται θύµατα της ηλεκτρονικής απάτης είναι λίγοι, τα χρήµατα που χάνουν είναι απίστευτα λίγα –όταν λέω χάνονται, να διευκρινίσω ότι η τράπεζα τα χάνει όχι ο πελάτης– τα χρήµατα λοιπόν είναι τόσο λίγα που θεωρητικά θα µπορούσε η τράπεζα να σκεφτεί: «Καλύτερα να έχω αυτές τις µικρές απώλειες παρά να επενδύω στην ασφάλεια των συστηµάτων. Το κόστος των επενδύσεων είναι πολύ µεγαλύτερο από τις απώλειες». Επενδύσεις στην ασφάλεια όµως γίνονται. Ναι. Αυτό συµβαίνει γιατί δεν θέλουµε ο πελάτης να πάθει το σοκ της απώλειας. Επενδύσεις όµως γίνονται και για έναν ακόµη λόγο. Δεν ξέρουµε τι µας επιφυλάσσει το µέλλον και επειδή πάντα οι τρόποι για να γίνονται οι απάτες εκδηλώνονται πρώτοι, πρώτα βλέπεις την απάτη και µετά κοιτάς πως θα την αντιµετωπίσεις, πάντα υπάρχει ο κίνδυνος κάποια απάτη να σου προκύψει ως µεγάλο πρόβληµα. Γι ‘αυτό πρέπει να είσαι προετοιµασµένος να καταλάβεις την απάτη, όχι να την αντιµετωπίσεις. Αυτό λέγεται fraud detection. Πρόκειται για αλγόριθµους που στηρίζονται σε θεωρία και µεθοδολογία τεχνητής νοηµοσύνης που προσπαθούν να µάθουν από τη συµπεριφορά του πελάτη και να καταλάβουν εάν κάποια εκδήλωση αυτής της συµπεριφοράς είναι λογική ή όχι βάσει του προφίλ που έχει εκδηλώσει µέχρι εκείνη τη στιγµή. ΕΠΙΛΟΓΗ 65
38 ΕΠΙΛΟΓΗ
BANKERS’ CLUB Α …
ΞΙΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ
Νέλλη Τζάκου-Λαµπροπούλου Αλέξανδρος Κοντόπουλος ΕΘΝΙΚΗ FACTORS
ΕΠΙΛΟΓΗ 61
BANKERS’ CLUB
ΕΛΙΞΙΡΙΟ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ Ανήκουν στους χρηµατοπιστωτικούς µάνατζερς που εστιάζουν στο πνεύµα και τις ανάγκες της εποχής τους µε µία διάθεση να αναπτύξουν εργασίες που µπορούν να συνδράµουν στην έξοδο της χώρας από την ύφεση. Ο λόγος για την Νέλλη Τζάκου-Λαµπροπούλου, γενική διευθύντρια Λειτουργιών και υπεύθυνη των Ηλεκτρονικών Εργασιών και Εναλλακτικών Δικτύων καθώς και πρόεδρο της Εθνική Factors και τον Αλέξανδρο Κοντόπουλο, διευθύνοντα σύµβουλο της θυγατρικής εταιρείας factoring της Εθνικής Τράπεζας. Συνέντευξη στη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ
Θ
εσµός που λειτουργεί στην αγορά δεκαπέντε χρόνια περίπου, κα Τζάκου και κ. Κοντόπουλε, η πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων, κατάφερε να αποκτήσει οντότητα στη χώρα µας µέσα στην κρίση, ακριβώς γιατί αποτελεί αντίδοτο στην έλλειψη ρευστότητας. Αλέξανδρος Κοντόπουλος: Πράγµατι. Χρειάστηκε αρκετός χρόνος για να εισαχθεί στην αγορά και να γίνει ευρύτερα γνωστός στις επιχειρήσεις ο θεσµός της πρακτορείας επιχειρηµατικών απαιτήσεων. Δεν σας κρύβω ότι επειδή η έννοια του factoring ήταν κάπως παρεξηγηµένη στην αρχή της εισαγωγής του θεσµού στην αγορά, χρειάστηκε αρκετός χρόνος για να πειστεί το επιχειρηµατικό κοινό για τα οφέλη του. Τι µεγέθους είναι οι περισσότεροι πελάτες της αγοράς; Α. Κοντόπουλος: Εάν ορίσουµε έναν χώρο των µεσαίων επιχειρήσεων που κάνουν κύκλο εργασιών από 2,5 εκατ. έως 50 εκατ. ευρώ ετησίως, όπως και ορίζει σχετικά η ΤτΕ, εκεί συγκεντρώνεται το 80% του αριθµού των πελατών που κάνει χρήση των υπηρεσιών της πρακ τορείας επιχειρηµατικών 62 ΕΠΙΛΟΓΗ
απαιτήσεων. Βασ ική προϋπόθεση για µία εταιρεία να γίνει πελάτης του factoring είναι να έχει business to business. Το factoring δεν απευθύνεται στις εταιρείες που λειτουργούν retail.
Έχει γίνει λόγος για την αντικατάσταση των µεταχρονολογηµένων επιταγών, φαινόµενο που πήρε σηµαντικές διαστάσεις µέσα στην κρίση µε τις υπηρεσίες πρακτορείας επιχειρηµατικών απαιτήσεων. Το θέµα όµως επί του παρόντος φαίνεται να εξαντλείται µόνο σε συζητήσεις και χωρίς ουσιαστικές θεσµικές αλλαγές. Νέλλη Τζάκου-Λαµπροπούλου: Θα θέλαµε να προωθηθεί η αν τικατάσ τασ η τ ων µε τα χ ρονολογ ηµέ νων επιταγών µε το factoring. Γιατί η πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων µπορεί να προσφέρει µεγαλύτερη ασφάλεια στις συναλλαγές, µεγαλύτερη διαφάνεια, καλύτερο έλεγχο της πιστοδοτικής ικανότητας των οφειλετών και τελικά µία ουσιώδη λύση στο πρόβληµα των µεταχρονολογηµένων επιταγών. Είναι εξέλιξη που πρέπει να τη δούµε σ ταδιακά ως εφαρµογή αφού πρώτα θεσµοθετηθεί. Είναι σαφές ότι δεν µπορούµε να καταργήσουµε τις επιταγές από τη µία µέρα στην άλλη. Εποµένως, πρέπει να λη-
φθεί η σχετική απόφαση, να δοθούν κίνητ ρα σ τ ην επιχε ιρηµατ ικότ ητα ώστε µέσα σε ένα διάστηµα ενός µε δύο ετών ο τζίρος που γίνεται σήµερα στις µεταχρονολογηµένες επιταγές να περάσει στο factoring. Η πρακτική των ιδιωτών να δίνουν µεταχρονολογηµένες επιταγές θα παραµείνει και είναι πρακτική που θα αργήσει να «πεθάνει», αφορά όµως µικρά µεγέθη. Ο µεγαλύτερος τζίρος γίνεται από τις επιχειρήσεις εάν δούµε το θέµα σε απόλυτα νούµερα, εποµένως εάν δοθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις θα µπορέσει να υλοποιηθεί η µετάβαση. Πρακτική από την οποία θα έχει σηµαντικά οφέλη και το Δηµόσιο καθώς θα εισπράττει µεγαλύτερους φόρους.
Το factoring µπορεί να βοηθήσει σηµαντικά το Δηµόσιο, ιδίως στη σηµερινή δύσκολη συγκυρία. Δεν αξιοποιείται όµως σε µεγάλο βαθµό. Α. Κοντόπουλος: Κοιτάξτε, η πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων µπορεί να βοηθήσει οπουδήποτε παρατηρούν ται σηµαν τικοί χρόνοι πίστωσης και όπου µία κατά κανόνα επαναληπτική συµπεριφορά στη σχέση ενός προµηθευτή και ενός αγορασ τή. Δυσ τυχώς ορισµένα κοµµάτια
ΝΕΛΛΗ ΤΖΑΚΟΥ-ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ
«» .
Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ
του δηµόσιου τοµέα έχουν εξαιρετικά µακροχρόνιες περιόδους αποπληρωµής ή και άγνωστους χρόνους πληρωµής. Παρόλα αυτά τολµώ να πω ότι το factoring είναι µέσα σε αυτήν την αγορά σε ένα ποσοστό που του αναλογεί και έχει χρηµατοδοτήσει πολλές επιχειρήσεις για τις απαιτήσεις που έχουν από το ελληνικό δηµόσιο. Κάτι όµως που θα βοηθούσε εξαιρετικά θα ήταν η σωστή λογιστική και µηχανογραφική οργάνωση του Δηµοσίου ώστε ανά πάσα στιγµή να µπορεί να δίνει και στον «φάκτορα» ως εκδοχέα της απαίτησης, µία αναµενόµενη ηµεροµηνία πληρωµής και τουλάχιστον το ακριβές ποσό που οφείλει. Κάποιος που αγοράζει µία απαίτηση, εν προκειµένω ο
«φάκτορας» πρέπει να ξέρει τι αξία έχει αυτό που αγοράζει. Αυτό είναι επί του παρόντος δύσκολο σε αρκετές περιπτώσεις. Να σας δώσω ένα παράδειγµα, τα νοσοκοµεία που δεν έχουν µηχανογραφηµένο σύσ τηµα. Είναι πολύ συχνό φαινόµενο να καλούµε τα νοσοκοµεία που έχουν ένα υπόλοιπο στους προµηθευτές τους και να µην µπορούµε να έχουµε συνολική αποτίµηση της κατάστασης. Είναι µία διαδικασία εξαιρετικά δυσχερής.
Στη συγκεκριµένη συγκυρία οι τράπεζες πρέπει να παίξουν ρόλο-κλειδί. Να γίνουν οι χρηµατοδότες της ανάπτυξης. Ταυτόχρονα τους ζητείται να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές στο ρίσκο που αναλαµβάνουν. Ως
µάνατζερς του χρηµατοπιστωτικού τοµέα πως θα σχολιάζατε την πρόκληση; Ν. Τζάκου: Το ζητούµενο από τον κόσµο σήµερα δεν είναι τα µεγάλα αναπτυξιακά έργα. Σε αυτά, τουλάχιστον η Εθνική Τράπεζα πάντα είχε συµµετοχή, από τη διώρυγα της Κορίνθου µέχρι σήµερα που δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα σ τη χρηµατοδότηση των ενεργειακών εγχειρηµάτων. Το πρόβληµα όµως για τον κόσµο σήµερα είναι οι κακοπληρωτές, που είναι κυρίως µικρές επιχειρήσεις. Α. Κοντόπουλος: Να προσθέσω κάτι ακόµη. Οι προβλέψεις για το αεπ είναι αρνητικές για το 2010, ανεξάρτητα µε το δηµόσιο χρέος. Σε αρνητικές λοιΕΠΙΛΟΓΗ 63
BANKERS’ CLUB
πόν προβλέψεις και σε καθεστώς µειωµένων εργασιών σίγουρα και η πιστωτική επέκταση θα είναι είτε σταθερή είτε αρνητική. Άρα λογικά εάν δεν περιµένουµε από τις ελληνικές επιχειρήσεις να παράξουν περισσότερο δεν θα πρέπει να περιµένουµε και από τις ελληνικές τράπεζες να χρηµατοδοτήσουν περισσότερο. Και αυτό είναι το ένα σηµείο. Το δεύτερο είναι, και η κα Τζάκου το ξέρει πολύ καλύτερα, ότι η πολιτική της Εθνικής Τράπεζας είναι να στηρίξει τους πελάτες της, να προστατέψει τις επιχειρήσεις που παραδοσιακά είναι πελάτες της. Συνεπώς παρά τις αρνητικές προβλέψεις, η τράπεζα είναι εδώ και σαφώς δεν έχει σταµατήσει τις χορηγήσεις. Ν. Τζάκου: Θα προσέθετα και κάτι άλλο που σχετίζεται άµεσα µε το factoring. Στην ουσία, µε τη γνώση που έχουµε σαν τράπεζα από τις χρηµατοδοτήσεις και τις αναλύσεις των πελατών που συνεργαζόµαστε, που είναι η πλειονότητα των επιχειρηµατιών, προστατεύουµε και τους πελάτες που έρχονται σε µας να κάνουν factoring. Γιατί δεν είναι ο πελάτης που έρχεται, στην ουσία είναι ο οφειλέτης του. Εποµένως, µε τη γνώση και την τεχνογνωσία που διαθέτει η τράπεζα και κάνοντας χρήση των µοντέλων πιστωτικής αξιολόγησης, όταν έλθει ο πελάτης, µπορείς να του πεις «πρόσεξε αυτόν τον πελάτη σου, έχει κακή συµπεριφορά». Και αυτό µε στόχο την προστασία του δικού µας πελάτη. Να σας το πω απλά: Οι τράπεζες έχουν καλά µοντέλα
«
Θα θέλαµε να προωθηθεί η αντικατάσταση των µεταχρονολογηµένων επιταγών µε το factoring. Γιατί η πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων µπορεί να προσφέρει µεγαλύτερη ασφάλεια στις συναλλαγές, µεγαλύτερη διαφάνεια, καλύτερο έλεγχο της πιστοδοτικής ικανότητας των οφειλετών και ουσιαστικά µία ουσιώδη λύση στο πρόβληµα των µεταχρονολογηµένων επιταγών. 64 ΕΠΙΛΟΓΗ
»
ΝΕΛΛΗ ΤΖΑΚΟΥ-ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ
αξιολόγησης πιστωτικού κινδύνου, οι θυγατρικές factoring έχουν τεράστιες βάσεις δεδοµένων που δείχνουν για τον κάθε πελάτη τους πόσο συνεπείς είναι απέναντι στον προµηθευτή του ή τους προµηθευτές του. Αυτές οι βάσεις δεδοµένων συνεχώς διευρύνονται. Το πάντρεµα της εµπειρίας της αγοράς, το πως δηλαδή συµπεριφέρεται ένας πελάτης στην αγορά και το πως εµφανίζονται τα οικονοµικά του στοιχεία, είναι ένας µοναδικός συνδυασµός που σκιαγραφεί το προφίλ ενός πελάτη. Από κει και πέρα οι τράπεζες έχουν εξοικειωθεί µε το factoring και µπορούν να διακρίνουν πολύ εύκολα ποια επιχείρηση ενδεχοµένως θα ήταν λιγότερο κατάλληλη για έναν παραδοσιακό τραπεζικό δανεισµό αλλά πάρα πολύ καλή για το factoring. Και αυτό αποδεικνύεται στο πόσο έχουν διευρυνθεί οι εργασίες του factoring τα τελευταία χρόνια. Ο αριθµός των επιχειρήσεων που απευθύνονται σήµερα στην πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων σε σχέση µε 6-7 χρόνια πριν είναι αυξηµένος 150%. Και αυτό είναι προς όφελος της ελληνικής οικονοµίας. Χαρακτηριστικά να σηµειώσω ότι σαν ένδειξη του πόσο οι τράπεζες επενδύουν στο factoring, η Εθνική έκανε πέρυσι µία πολύ σοβαρή επένδυση συστήνοντας την Εθνική Factors, µε αρχικό µετοχικό κεφάλαιο 50 εκατ. ευρώ, που είναι και το µεγαλύτερο µετοχικό κεφάλαιο που είχε ποτέ ελληνική εταιρεία. Το µέγεθος της επένδυσης αυτής δείχνει τη δέσµευση της τράπεζας σε αυτό το προϊόν που σκοπό έχει να χρηµατοδοτήσει το κεφάλαιο κίνησης της ελληνικής επιχείρησης, της µικροµεσαίας ελληνικής επιχείρησης που είναι η καρδιά της οικονοµίας.
Ποιες είναι οι επιχειρήσεις σήµερα που κάνουν χρήση του factoring; Α. Κοντόπουλος: Δεν υπάρχουν περιορισµοί στους κλάδους, εµπόριο, βιοµηχανία, υπηρεσίες µπορούν να είναι και είναι πελάτες του θεσµού. Π.χ. µία πολυεθνική που θα κάνει µόνο διαχειριστικές υπηρεσίες ή µόνο εισπρακτικές υπηρεσίες, µία πολυεθνική που θέλει να χρηµατοδοτηθεί τοπικά στην Ελλάδα γιατί αυτή τη γραµµή της έχει δώσει η
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ
«
Το ζητούµενο σήµερα είναι η ρευστότητα, η αξιολόγηση του πιστωτικού κινδύνου και η κάλυψή του κάποιες φορές. Είναι σαφές ότι σήµερα οι επιχειρήσεις βρίσκονται σε εγρήγορση για να προστατευθούν και οι ίδιες. Π.χ. παλαιότερα δεν σκεφτόντουσαν τόσο πολύ να ασφαλίσουν τον κίνδυνο εκχωρώντας τις απαιτήσεις πληρωµής τους, σήµερα το κάνουν.
»
µητρική εταιρεία, µέχρι µία αµιγώς ελληνική επιχείρηση, µία βιοτεχνία, ακόµα και µία µικρή επιχείρηση που δεν έχει τον πάγιο εξοπλισµό ή άλλες εγγυήσεις να παρέχει στην τράπεζα για παραδοσιακό δανεισµό αλλά τι έχει; Την καθηµερινή της λειτουργία που λέγεται πωλήσεις. Αυτό και µόνο το στοιχείο, είναι ένα σηµαντικό στοιχείο που προσµετρείται θετικά για να κάνει µία επιχείρηση factoring στην παρούσα χρονική στιγµή. Γιατί το ζητούµενο σήµερα είναι η ρευστότητα, η αξιολόγηση του πιστωτικού κινδύνου και η κάλυψή του κάποιες φορές. Είναι σαφές ότι σήµερα οι επιχειρήσεις βρίσκονται σε εγρήγορση για να προστατευθούν και οι ίδιες. Π.χ. παλαιότερα δεν σκεφτόντουσαν τόσο πολύ να ασφαλίσουν τον κίνδυνο εκχωρώντας τις απαιτήσεις πληρωµής τους, σήµερα το κάνουν.
Ποιες οι επόµενες κινήσεις και οι στόχοι της Εθνική Factors; Ν. Τζάκου: Η στρατηγική µας προβλέπει κάθετη και οριζόντια ανάπτυξη. Στην κάθετη πρέπει να διεκδικήσουµε στην αγορά το µερίδιο που µας αντιστοιχεί και στην οριζόντια πρέπει να αναπτυχθούµε στις χώρες παρουσίας του Οµίλου ΕΤΕ. Έχουµε ξεκινήσει τη θυγατρική στην Τουρκία, τη Βουλγαρία και µέχρι το Σεπτέµβριο θα έχουµε και τη θυγατρική στη Ρουµανία. Στη Βουλγαρία, υπό κανονικές συνθήκες, περιµένουµε να έχουµε τη δεύτερη θέση, ενώ στην Τουρκία µε τη Finansbank υπάρχει αντίστοιχα η επιθετική στρατηγική να µπει µέσα στην πρώτη πεντάδα τα 2-3 πρώτα χρόνια λειτουργίας της. ΕΠΙΛΟΓΗ 65
32 ΕΠΙΛΟΓΗ
BANKERS’ CLUB Α …
ΞΙΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ
Άρης Ξενόφος EFG ΑΕΔΑΚ
ΕΠΙΛΟΓΗ 33
BANKERS’ CLUB
ΚΟΚΤΕΙΛ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Ο διευθύνων σύµβουλος της EFG ΑΕΔΑΚ και πρόεδρος της Ένωσης Θεσµικών Επενδυτών, είναι ένας έµπειρος µάνατζερ, πάντα στην πρώτη γραµµή της θεσµικής διαχείρισης. Πιστεύει ότι ο τραπεζικός τοµέας αποτελεί τον τροφοδότη µηχανισµό της οικονοµίας, όµως η σηµερινή κατάσταση στην αγορά είναι ένα εκρηκτικό κοκτέιλ και µία δύσκολη εξίσωση στην οποία οι τράπεζες πρέπει να συνδυάσουν το ρίσκο, το κόστος, τις προοπτικές, πριν καταλήξουν στη χρηµατοδότηση κάποιου εγχειρήµατος. Όταν ένας τέτοιος συνδυασµός αποτελέσει κεκτηµένο του συστήµατος, τότε αυτόµατα θα βρεθούµε πιο κοντά στην έξοδο από την τωρινή κρίση. Συνέντευξη στη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ
Ν
α ξεκινήσουµε κ. Ξενόφο µε την καρδιά των δραστηριοτήτων σας ως µάνατζερ. Η αγορά των αµοιβαίων κεφαλαίων δεν κινείται θετικά από τις αρχές του έτους και δεν υπάρχουν προσδοκίες ότι µπορεί το κλίµα να ανατραπεί σύντοµα. Κάπως έτσι είναι. Η αγορά φέτος έχει υποχωρήσει 8-9%, µε το µεγαλύτερο µέρος αυτής της µείωσης να αφορά τα αµοιβαία κεφάλαια διαχείρισης διαθεσίµων που ουσιαστικά είναι κεφάλαια ισοδύναµα µε µία εναλλακτικής µορφής επένδυση. Παράλληλα, λόγω και της οικονοµικής στενότητας στην αγορά, είναι εύλογη τους τελευταίους 3-4 µήνες, η στροφή στις τραπεζικές καταθέσεις, λαµβάνοντας υπόψη ότι η αγορά των αµοιβαίων κεφαλαίων στη χώρα κυριαρχείται από τραπεζικά ιδρύµατα σε επίπεδο διανοµής. Με εξαίρεση λοιπόν αυτό το κοµµάτι, παρατηρούµε εισροές στα καθαρά επενδυτικά προϊόντα και κυρίως σε αυτά µε διεθνή προσανατολισµό όπως τα µετοχικά προϊόντα και τα fund of funds. Πρόκειται ουσιαστικά για εκείνο το πλέγµα των αµοιβαίων κεφαλαίων που προσφέρουν διέξοδο στις διεθνείς αγορές, ικανοποιώντας την ανάγκη για διασπορά του ρίσκου στο ευρύτερο κλίµα αβεβαιότητας και µακριά από το «ελληνικό ρίσκο» που επίσης είναι έντονο. Εποµένως, το πρώτο εξάµηνο του 2010, θα συµφωνήσω ότι οι συνθήκες είναι δύσκολες κυρίως λόγω των συνθηκών ρευστότητας αλλά ταυτόχρονα και ο Έλληνας επενδυτής θα έλεγα είναι «κουµπωµένος» σήµερα. Είναι κυρίως θέµα ρευστότητας ή περισσότερο αρνητικής ψυχολογίας; Πιστεύω ότι το σηµερινό πρόβληµα είναι περισσότερο ζήτηµα ρευστότητας. Η ψυχολογία σίγουρα επιβαρύνει τις επενδύσεις αλλά πρέπει να της αναγνωρίσουµε και θετικά στοιχεία καθώς οδηγεί σε 34 ΕΠΙΛΟΓΗ
περαιτέρω διερεύνηση των επιλογών και αξιολόγηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν στη χώρα αλλά και εκτός Ελλάδας. Άρα περισσότερο προς το κοµµάτι της ρευστότητας βλέπω να εστιάζεται το πρόβληµα, µία ρευστότητα που δυστυχώς περιορίζεται και λόγω των κεφαλαίων που αυτή τη στιγµή διοχετεύονται για να καλύψουν τις τρέχουσες ανάγκες των επενδυτών, στη µείωση της πιστωτικής επέκτασης που στερεί κεφάλαια από την αγορά και σε µία στροφή κεφαλαίων προς το εξωτερικό που οπωσδήποτε αναζητούσαν µία άλλη επιλογή περιορίζοντας ουσιαστικά το ρίσκο στην ελληνική αγορά.
Να σταθούµε σε αυτό. Στη φυγή των κεφαλαίων στο εξωτερικό. Πολλά λέγονται, αρκετά γράφονται. Τελικά υπάρχει φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό; Υπάρχει, αλλά για να είµαστε ειλικρινείς θα πρέπει κανείς να διαβάσει µε αντικειµενικότητα αυτή τη φυγή. Δηλαδή, υπάρχουν κεφάλαια που έχουν φύγει στο εξωτερικό αλλά έχουν παραµείνει εντός των ελληνικών οργανισµών. Όλοι οι ελληνικοί οργανισµοί έχουν παρουσία στην Κύπρο, το Λουξεµβούργο, το Λονδίνο. Έτσι, τα κεφάλαια που έχουν φύγει σε ένα βαθµό παρέµειναν µέσα στον οργανισµό. Άρα οι οργανισµοί διατηρούν τη ρευστότητά τους και την κεφαλαιακή επάρκεια τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις η φυγή κεφαλαίων σχετίζεται µε την έλλειψη εµπιστοσύνης στη χώρα και όχι στα πιστωτικά ιδρύµατα. Ταυτόχρονα παρατηρείται στροφή κεφαλαίων προς επενδύσεις σε τίτλους του ελληνικού δηµοσίου, παρόλο που ενέχουν ρίσκο, αλλά και φυσική φυγή επενδυτικών κεφαλαίων για να καλυφθούν οι τρέχουσες ανάγκες καθώς η πιστωτική επέκταση έχει περιοριστεί σηµαντικά σε σχέση µε τους ρυθµούς που είχαµε βιώσει τα προηγούµενα χρόνια. Σίγουρα όµως ένα µέρος είναι πραγµατικά
ΑΡΗΣ ΞΕΝΟΦΟΣ
«
Εάν η προηγούµενη κυβέρνηση στο ξεκίνηµα της δεύτερης θητείας της είχε λάβει µέτρα για τη µείωση των ελλειµµάτων, ίσως τα πράγµατα να ήταν καλύτερα σήµερα. Τελικά έπρεπε να βρεθούµε µε την πλάτη στον τοίχο για να µπορέσουµε να ξεπεράσουµε την αναβλητικότητα, την ατολµία, το πολιτικό κόστος.
Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ
»
ΕΠΙΛΟΓΗ 35
BANKERS’ CLUB
φυγή κεφαλαίων από τη χώρα αλλά αυτή νοµίζω είναι πάρα πολύ µικρή και κυρίως αφορά κεφάλαια όπως ενδεχοµένως ναυτιλιακά ή επιχειρηµατικά τα οποία λόγω δραστηριότητας πάντα είχαν σχέσεις µε το διεθνές πιστωτικό σύστηµα.
Ένας σηµαντικός αριθµός µικρών χαρτοφυλακίων αποσύρθηκε από την αγορά περί το 2001-2002, χαρτοφυλάκια κατά βάση που σχηµατίστηκαν τη διετία 1998-2000. Έκτοτε η αγορά λειτούργησε αρκετά µε µικροµεσαία χαρτοφυλάκια. Σήµερα, µε την κρίση στη χώρα, αποσύρονται και αυτά; Θα έλεγα όχι. Υπάρχει όµως µία συρρίκνωση, σε βάθος χρόνου, στα επενδυτικά χαρτοφυλάκια. Ας δούµε για παράδειγµα τον χώρο της θεσµικής διαχείρισης. Το 2005-2006 τα υπό διαχείριση κεφάλαια ήταν γύρω στα 30 δισ. ευρώ. Φυσικά ένα µεγάλο µέρος τους ήταν σε αµοιβαία κεφάλαια βραχυπρόθεσµης κατεύθυνσης όπως τα διαχείρισης διαθεσίµων. Σήµερα τα υπό διαχείριση κεφάλαια βρίσκονται στα 10 δισ. ευρώ, άρα έχουν υποχωρήσει στο 1/3. Μόνο και µόνο από αυτό µπορεί κανείς να καταλάβει ότι υπάρχει µία συρρίκνωση των επενδυτικών κεφαλαίων. Στην πορεία όµως των τελευταίων ετών, η θεσµική διαχείριση έχει αναπτυχθεί σε πολύ καλό βαθµό, και σε επιλογές που προσφέρει πλέον στους πελάτες και σε εξειδίκευση και σε τεχνικές διαχείρισης. Και αναφέροµαι κυρίως σε τεχνικές διαχείρισης κινδύνου που πλέον διακρίνει τα χαρτοφυλάκια και στις οποίες πρέπει να δίνεται βαρύτητα. Άρα επιλογές υπάρχουν! Οι τράπεζες σήµερα βρίσκονται µπροστά σε µία αυτοαναιρούµενη πρόκληση. Οι κεντρικοί τραπεζίτες και η κυβέρνηση τις καλούν να αναλάβουν δράση ως χρηµατοδότες εξόδου από την ύφεση και ταυτόχρονα συστήνουν ιδιαίτερη προσοχή. Ως µάνατζερ του χρηµατοπιστωτικού τοµέα πώς θα σχολιάζατε αυτή την πραγµατικότητα; Ποια θέση πρέπει να πάρουν οι τράπεζες; Της άµυνας ή της επίθεσης; Κάπως έτσι είναι και αυτό πραγµατικά είναι ένα δύσκολο ζήτηµα για να αποφανθεί κανείς. Ο τραπεζικός τοµέας όµως ανέκαθεν ήταν και θα συνεχίσει και στο µέλλον να αποτελεί τον τροφοδότη µηχανισµό µίας οικονοµίας. Όλοι οι τοµείς όµως της οικονοµίας δεν είναι αναπτυξιακοί στην κατεύθυνση που θα ήθελε η κυβέρνηση και γενικά ο χρηµατοπιστωτικός κλάδος να χρηµατοδοτήσει. Και αυτό τόσο για λόγους επιχειρηµατικότητας αλλά και για λόγους ανάπτυξης. Παρενθετικά να σηµειώσω εδώ ότι η Eurobank συνειδητοποιηµένα δίνει βαρύτητα σε κλάδους ανάπτυξης όπως είναι ο τουρισµός, η ενέργεια, η εξωστρέφεια. Κλείνοντας την παρένθεση πιστεύω ότι θα πρέπει οι χρηµατοπιστωτικοί οργανισµοί που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της χώρας να εξετάζουν πιο συνειδητοποιηµένα και πιο στρατηγικά το πώς διοχετεύουν τη χορηγούµενη ρευστότητα, σε περίοδο που είναι ιδιαίτερα ακριβή και για τις τράπεζες. Πιστωτική 36 ΕΠΙΛΟΓΗ
επέκταση συνεχίζει να υπάρχει αν και µε πάρα πολύ χαµηλότερους ρυθµούς σε σχέση µε ό,τι είχαµε συνηθίσει τα τελευταία 2-3 χρόνια. Όµως υπάρχει. Σήµερα ζούµε στην αγορά ένα κοκτέιλ κινδύνου που χαρακτηρίζεται από το υψηλό κόστος δανεισµού, όχι µόνο από τη πλευρά των πελατών που καλούνται να πάρουν ένα δάνειο αλλά και των ίδιων των τραπεζών καθώς λειτουργούν σε ένα διεθνές χρηµατοπιστωτικό σύστηµα και καλούνται να αντλήσουν ρευστότητα από το διεθνές σύστηµα. Άρα εδώ εντοπίζεται ένα αυξηµένο κόστος διαχείρισης του
«
Το έλλειµµα του τρίτου πυλώνα ασφάλισης στην Ελλάδα, το έλλειµµα κινήτρων που θα ενισχύσουν τη µακροπρόθεσµη συγκέντρωση κεφαλαίων, αποδυναµώνει τους Έλληνες διαχειριστές από το να µπορούν να στηρίξουν την εσωτερική αγορά στη δεδοµένη συγκυρία.
»
χρήµατος, είναι ένα εκρηκτικό κοκτέιλ και µία δύσκολη εξίσωση, στην οποία οι τράπεζες να συνδυάσουν το ρίσκο, το κόστος, τις προοπτικές, πριν καταλήξουν στη χρηµατοδότηση κάποιου εγχειρήµατος.
Έναν τέτοιο συνδυασµό όµως, µία «µαγική συνταγή», αντίδοτο στη συγκυρία που να δίνει απτά αποτελέσµατα στην οικονοµία, δεν βλέπω ότι έχουν καταφέρει να πετύχουν έως σήµερα οι τράπεζες. Και αυτή νοµίζω ότι θα είναι η µεγάλη πρόκληση για το επόµενο διάστηµα. Είναι νωρίς ακόµα. Είµαστε στο κέντρο της αβεβαιότητας, στο επίκεντρο της κρίσης στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, εάν δεν υπάρξει µία βελτίωση στο κόστος χρήµατος, µία πίστωση χρόνου κυρίως στο κυβερνητικό επιτελείο για να αρχίσουν τα µέτρα που έχουν εξαγγελθεί να αποδίδουν και να αρχίσει το διεθνές σύστηµα να διαβλέπει µία προοπτική στη χώρα, ώστε και οι τράπεζες να δουν µε τη σειρά τους την προοπτική αυτή της ανάπτυξης και να αρχίσουν µέσα από νέους ρυθµούς -όχι τους υψηλούς του παρελθόντος γιατί ξέρετε η κρίση δίνει σε όλους µας µαθήµατα- να χρηµατοδοτούν την πραγµατική οικονοµία, εάν δεν γίνουν όλα αυτά, δεν θα δούµε αυτό που περιγράφετε. Όλοι περιµένουµε να δούµε το περιβάλλον να ξεκαθαρίζει. Από την πλευρά τους οι θεσµικοί επενδυτές µπορούν να συµβάλλουν θετικά στη δύσκολη για τη χώρα, συγκυρία; Οι θεσµικοί επενδυτές, υπό τις υφιστάµενες συνθήκες
ΑΡΗΣ ΞΕΝΟΦΟΣ
Είναι κεφάλαια της επόµενης π.χ. δεκαπενταετίαςεικοσαετίας για όταν θα επέλθει η σύνταξη. Εποµένως, το έλλειµµα αυτού του πλαισίου στην Ελλάδα, το έλλειµµα κινήτρων που θα ενίσχυαν τη µακροπρόθεσµη συγκέντρωση κεφαλαίων, αποδυναµώνει τους Έλληνες διαχειριστές από το να µπορούν να στηρίξουν την εσωτερική αγορά στη δεδοµένη συγκυρία.
Είναι άλλο ένα ζήτηµα που συζητάµε στη χώρα το λιγότερο την τελευταία δεκαετία. Έτσι είναι. Φανταστείτε εάν τα κεφάλαια της Ελλάδας βρίσκονταν σήµερα στα επίπεδα που ήταν πριν 4-5 χρόνια, περί τα 30 δισ. ευρώ, και εάν αυτά ήταν καθαρά επενδυτικά κεφάλαια και δεδοµένου ότι ο Έλληνας αν και έχει διάθεση να ρισκάρει, στις επενδύσεις του επιδεικνύει µία συντηρητικότητα, ένα πολύ µεγάλο µέρος αυτών των κεφαλαίων θα µπορούσε να δώσει ευχέρεια στο ελληνικό δηµόσιο να αντλήσει κεφάλαια απευθυνόµενο στην ελληνική αγορά. Για να συνεχίσω στην ίδια θεµατική, πάρα πολλά χρόνια πριν η αγορά ζητούσε να προχωρήσουµε στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, µε σκοπό να λειτουργήσει ως ανάχωµα σε µία ενδεχόµενη κρίση στο µέλλον. Η κρίση ήρθε και µας βρήκε απροετοίµαστους. Ναι. Τι φταίει ενδεχοµένως; Ό,τι φταίει για όλα όσα συµβαίνουν στην Ελλάδα. Φταίει ενδεχοµένως η αναβλητικότητα, φταίει ενδεχοµένως ότι η Ελλάδα είχε την πολυτέλεια να ζήσει µία περίοδο υψηλών ρυθµών ανάπτυξης µε δανεικά, αυτή όµως η αναπτυξη έκρυψε µέσα της ανεπάρκειες του συστήµατος και ενίσχυσε την αναβλητικότητα. Γιατί τα ευαίσθητα θέµατα δυστυχώς παραδοσιακά στη χώρα µας, µεταφέρονταν από τη µια κυβέρνηση στην επόµενη. Μέχρι τη στιγµή που δεν µπορούσαν πια να αναβληθούν. διαχείρισης λίγα πράγµατα µπορούν να κάνουν. Συγκεκριµένα, τα κράτη όπου διαπιστώνουµε ότι υπάρχει µία σταθερότητα στα υπό διαχείριση κεφάλαια και όχι µόνο σταθερότητα αλλά και αύξηση, είναι κράτη στα οποία έχουν εδραιωθεί µηχανισµοί που υποστηρίζουν µία σταδιακή συγκέντρωση κεφαλαίου. Είναι κράτη που χτίζουν µία θετική προσέγγιση απέναντι στην επένδυση, µία µακροπρόθεσµη προοπτική. Στην Ελλάδα δυστυχώς αυτό δεν υπάρχει. Παράδειγµα σηµαντικό, δεν υπάρχουν συνταξιοδοτικοί µηχανισµοί που να µπορούν να υποκαταστήσουν, ως έναν βαθµό, τους φορείς συνταξιοδοτικής ασφάλισης.
Αναφέρεστε προφανώς στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, µηχανισµό που τα αναπτυγµένα κράτη έχουν κατακτήσει αρκετά χρόνια πριν. Ναι. Γιατί ο τρίτος πυλώνας ασφάλισης µε τη δοµή του επιτρέπει σταδιακά εισροές στο σύστηµα, δηµιουργεί ασφάλεια όταν οι συνθήκες δυσκολεύουν. Και αυτό γιατί τα κεφάλαια που διοχετεύονται στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης είναι µακροπρόθεσµα κεφάλαια που ο κόσµος δεν ρευστοποιεί όταν βλέπει έναν κίνδυνο.
Αναβλητικότητα, καθυστερήσεις, λόγια. Δώσαµε άλλοθι στους κερδοσκόπους τελικά; Οι αγορές θέλουν πράγµατα συγκριµένα. Όταν υπάρχουν µόνο λόγια και δεν υπάρχουν έργα, οι αγορές το εκµεταλλεύονται. Να σηµειώσω ότι είµαι αντίθετος µε τη λέξη κερδοσκόπος. Όπως δεν έχετε ακούσει τη λέξη «χασοσκόπος», δεν υπάρχουν και κερδοσκόποι. Και ίσως είναι µία λάθος µεταφορά του αγγλικού όρου speculator και speculation που σηµαίνουν µία εκτίµηση γενικά των πραγµάτων. Αλλά αυτοί είναι οι κανόνες της αγοράς. Οι κερδοσκόποι δεν κερδίζουν πάντα, χάνουν και µάλιστα µεγάλα κεφάλαια σε ορισµένες περιπτώσεις. Το παιχνίδι αυτό κόστισε στην Ελλάδα. Όµως όταν µιλάµε για κερδοσκόπους, αναφερόµαστε σε επενδυτικούς οίκους που εκτιµούν καταστάσεις, διαβλέπουν µία πραγµατικότητα. Μπορεί να κερδίσουν, µπορεί να χάσουν. Όταν όµως η προοπτική του κέρδους τους ενισχύεται µε µια αναβλητικότητα ή µε φιλολογία που συνεχώς φορτίζει το περιβάλλον χωρίς να συνοδεύεται από πράξεις και τόλµη, δηµιουργείται ένα ντόµινο δυσκολιών και προβληµάτων. ΕΠΙΛΟΓΗ 37
34 ΕΠΙΛΟΓΗ
BANKERS’ CLUB Α …
ΞΙΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ
Γεώργιος Τανισκίδης Millennium Βank
ΕΠΙΛΟΓΗ 35
BANKERS’ CLUB
ΠΥΡΙΝΑ ΛΟΓΙΑ Ο πρόεδρος της Millennium Βank, δεν τρέφει ψευδαισθήσεις. Δεν καταδέχεται τις εύκολες λύσεις, δεν κρύβεται πίσω από τα άλλοθι της όποιας συγκυρίας. Η πραγµατικότητα είναι εδώ, πρέπει να αντιµετωπιστεί χωρίς να υποτιµηθεί, ούτε να υπερτιµηθεί. Αυτή είναι και η φιλοσοφία του Γεωργίου Τανισκίδη. Πιστεύει ότι στη σηµερινή ιδιαίτερα απαιτητική συγκυρία, αν δεν πούµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους, εάν δεν καταφέρουµε να συνειδητοποιήσει κάθε Έλληνας ότι δεν µπορούµε, ως χώρα, να ξοδεύουµε περισσότερα από όσα παράγουµε, καµία καλύτερη µέρα δεν θα ξηµερώσει στον τόπο. Συνέντευξη στις ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
Έ
τος ύφεσης κ. Τανισκίδη για τη χώρα, το ευρύτερο κλίµα έγινε πιο βαρύ µετά και τη λήψη των σκληρών, αναγκαίων όµως µέτρων από την κυβέρνηση. Πόσο επηρεάζονται οι ελληνικές τράπεζες από τη δυσµενή αυτή εικόνα; Να σας πω. Δεν υπάρχει αµφιβολία ότι δεν έχουµε παραδεισένια ατµόσφαιρα στη χώρα. Και δεν υπάρχει αµφιβολία ότι οι τράπεζες περνούν µία πολύ δύσκολη ατραπό. Αντιµετωπίζουν, σήµερα, πολλά θέµατα που καλούνται να επιλύσουν, µε κυριότερο το ζήτηµα της ρευστότητας. Εξίσου σοβαρό θέµα που απασχολεί τις τράπεζες είναι το γεγονός ότι αυξάνονται ραγδαία, µήνα µε τον µήνα µάλιστα, τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια. Σε αυτά µπορούµε να προσθέσουµε ένα ακόµη στοιχείο. Η ελληνική κοινωνία αντιµετωπίζει τις τράπεζες µε επιφυλακτικότητα. Η αλήθεια είναι ότι ο κόσµος ξεχνά ότι, στην ουσία, οι τράπεζες στάθηκαν πάντοτε αρωγοί της ανάπτυξης. Και ξέρετε γιατί συµβαίνει αυτό; Μόνο και µόνο από το γεγονός ότι έχουµε δανειστεί. «Τι ωραία που είναι να µην πληρώσουµε ποτέ το δάνειο µας!», σκέφτεται µία µεγάλη µερίδα του κόσµου. Και αυτές οι σκέψεις οδηγούν τις εξελίξεις σε µία πιο δύσκολη καµπή. Παρά τις δυσκολίες όµως, ανάπτυξη σηµαίνει και αύξηση των χορηγήσεων. Η ροή δανείων πώς µπορεί να αναθερµανθεί; Νοµίζω ότι αυτή τη στιγµή είναι αρκετά δύσκολο. Και αυτό γιατί, όπως σας είπα, η ρευστότητα είναι κάτι που απασχολεί γενικότερα το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα. 36 ΕΠΙΛΟΓΗ
Αλλά και πέρα από αυτό εάν κοιτάξουµε τα νοµοθετήµατα, και αναφέροµαι στη ρύθµιση οφειλών των επιχειρήσεων, διαπιστώνουµε ότι ένα νοµοσχέδιο που το αποκαλούµε «νοµοσχέδιο για την ενίσχυση της ρευστότητας», µόνο τη ρευστότητα δεν ενισχύει. Τα δάνεια δεν µπορούν να επιστραφούν στις τράπεζες και αυτό δυσκολεύει την κατάσταση. Στην πράξη το σχετικό νοµοσχέδιο θα έπρεπε να έχει άλλο τίτλο. Θα έπρεπε να το ονοµάσουµε «νοµοσχέδιο περί µη ρευστότητας». Τουλάχιστον σε αυτή την περίπτωση θα γνωρίζαµε τι µας συµβαίνει.
Τι χαρακτηριστικά θα έπρεπε δηλαδή να έχει; Το νοµοσχέδιο λέει «όποιοι χρωστάνε, ρυθµίστε». Δεν υπάρχει νοµοσχέδιο που να προβλέπει «βάλτε λεφτά στην αγορά». Εκείνο που θα µπορούσε να γίνει είναι, απλά, να αντιληφθούν οι Έλληνες ότι είναι σηµαντικότερο να γίνεται η απονοµή της δικαιοσύνης πολύ ταχύτερα. Δεν είναι δυνατόν, παραδείγµατος χάρη, να απαιτούνται έξι µήνες για να βγει µία διαταγή πληρωµής. Επίσης, και εξίσου σηµαντικό: Θα πρέπει να αντιληφθεί ο καθένας µας ότι όταν δανείζεται, δεν δανείζεται τα λεφτά κάποιας τράπεζας, δανείζεται τα λεφτά του ελληνικού λαού, των καταθετών. Αυτά δανείζει η τράπεζα. Και δεν είναι µόνο αυτό. Πρέπει να αντιληφθεί ο κάθε Έλληνας τον ορισµό της έννοιας λαϊκισµός. Και εµένα µου αρέσει να λαϊκίζω. Όµως όταν θα αποφασίσω να λαϊκίσω, θα λαϊκίσω µε το 9095%. Δεν αντιλαµβάνοµαι καθόλου, το πώς λαϊκίζω µε το 5% που δεν πληρώνει τις οφειλές του στην τράπεζα, ενώ το υπόλοιπο 95% δεν αντιλαµβάνεται
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΑΝΙΣΚΙΔΗΣ
Α
Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ
«Aποκαλούµε το νοµοσχέδιο για τη ρύθµιση οφειλών των επιχειρήσεων, ‘νοµοσχέδιο για την ενίσχυση της ρευστότητας’. Μόνο τη ρευστότητα όµως δεν ενισχύει. Στην πράξη το σχετικό νοµοσχέδιο θα έπρεπε να έχει άλλο τίτλο. Θα έπρεπε να το ονοµάσουµε ‘νοµοσχέδιο περί µη ρευστότητας’.»
ΕΠΙΛΟΓΗ 37
BANKERS’ CLUB
ότι στο τέλος της ηµέρας αυτό θα κληθεί να πληρώσει τον λογαριασµό. Πρέπει να εξηγηθούν τα πράγµατα στον κόσµο. Ότι όταν κάποιος δεν πληρώνει, κάποιος άλλος ή θα πληρώσει πολύ περισσότερο ή δεν θα πάρει ποτέ δάνειο γιατί τα κριτήρια θα δυσκολέψουν πάρα πολύ. Βρισκόµαστε λοιπόν στο σηµείο όπου πρέπει να πούµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους. Γιατί χαϊδεύοντας τα αυτιά των κακοπληρωτών, το µόνο που κάνουµε είναι να χτυπάµε έντονα τους συνεπείς δανειολήπτες. Πρόσφατα, σηµειώθηκαν αυξήσεις στα επιτόκια των στεγαστικών δανείων από όλες τις τράπεζες. Γιατί; Γιατί ακόµα και στα στεγαστικά δάνεια καταφέραµε να δηµιουργήσουµε µία προσδοκία ότι "και να µην πληρώσεις δεν πειράζει διότι έχουµε αναστείλει τους πλειστηριασµούς ή γιατί θα βγει κάποιο άλλο νοµοσχέδιο που θα σου χαρίσει τις οφειλές ή κάτι άλλο". Οι τράπεζες βλέπουν τι συµβαίνει, και εύλογα αµύνονται για το καλό των καταθετών τους. Και η άµυνά τους είναι η αύξηση των επιτοκίων.
Τι ποσοστό των δανείων µπορεί να επηρεάσει ο πρόσφατος νόµος για τις ρυθµίσεις; Μόλις ένα 5% όπως είπατε; Ο πρόσφατος νόµος αναφέρεται και στα ενήµερα και στα µη ενήµερα δάνεια. Άρα λογικά δεν υπάρχει ποσοστό για το οποίο µπορούµε να µιλήσουµε, δεν υπάρχει διαχωρισµός σε ενήµερα και µη ενήµερα. Και δεν είναι µόνον αυτά. Νοµίζω ότι οι τράπεζες βρίσκονται σήµερα ανάµεσα σε δύο αντικρουόµενες δυνάµεις. Από τη µία βρίσκονται οι κεντρικοί τραπεζίτες και λένε σας στηρίξαµε στην κρίση όχι για σας αλλά για να ενισχύσετε την οικονοµία και από την άλλη, η πραγµατικότητα που περιγράφετε. Πρέπει να εξηγήσω κάτι που αφορά τη χώρα µας. Ενώ η Ισλανδία και η Ιρλανδία ήταν δύο χώρες όπου οι τράπεζες λύγισαν, οι τράπεζες στην Ελλάδα διατήρησαν την υγιή οικονοµική τους εικόνα, έχουν µε δυο λόγια κάνει τον λογαριασµό τους. Στην Ελλάδα δεν λύγισαν οι τράπεζες. Λυγίζει το κράτος. Αυτή η διαφορά είναι πολύ σοβαρή. Θα συνεχίσω στο ίδιο µήκος κύµατος. Σήµερα, είναι αυστηρότερες οι απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας για τις τράπεζες. Ζητείται να κρατούν περισσότερα αποθέµατα και ταυτόχρονα να παρέχουν περισσότερα δάνεια. Θα µου επιτρέψετε να σας πω, πολύ απλά, ότι δεν µπορούµε να δώσουµε περισσότερα δάνεια αν δεν έχουµε περισσότερα κεφάλαια, περισσότερες καταθέσεις, µεγαλύτερη ρευστότητα. Με ευχολόγια δεν γίνεται κάτι. Επανερχόµαστε, εποµένως, στο θέµα της πολιτικής εξουσίας και το ρόλου της. Από πλευράς τραπεζών, σας τονίζω ότι οι Ελληνικές 38 ΕΠΙΛΟΓΗ
τράπεζες στηρίζουν µε θέρµη το κράτος. Η πολιτική εξουσία, και νοµίζω ότι το έχει αντιληφθεί, εκείνο που πρέπει να κάνει είναι να επαναφέρει νοικοκυροσύνη στον τόπο. Δεν µπορούµε να ξοδεύουµε περισσότερα από όσα βγάζουµε. Επίσης πρέπει να αντιληφθούµε, όλοι οι Έλληνες, ότι δεν γίνεται να αποµυζούµε συνεχώς το κράτος. Ό,τι είχε µας το έδωσε. Το σπαταλήσαµε, ό,τι και εάν συνέβη τελείωσε. Τώρα πια πρέπει να βγάζουµε εµείς οι ίδιοι λεφτά για να τρέφουµε την οικογένεια.
Το έχουµε συνειδητοποιήσει αυτό κ. Τανισκίδη; Δεν είµαι σίγουρος πόσο το έχουµε συνειδητοποιήσει. Κάθε µέρα όµως που περνά, θεωρώ ότι όλο και περισσότεροι πυκνώνουν τις τάξεις αυτών που το συνειδητοποιούν. Όλο και περισσότεροι αντιλαµβάνονται ότι αυτός ο τόπος πρέπει κάτι να παράγει. Ο επικείµενος επενδυτικός νόµος τι χαρακτηριστικά θα πρέπει να έχει; Ποιους τοµείς θα έπρεπε να στηρίξει ώστε να ανοίξουν ευκαιρίες χρηµατοδότησης από τις τράπεζες για να κινηθεί η οικονοµία; Μήπως είναι η υπερεκτιµηµένη η πράσινη οικονοµία που προβάλλεται τόσο; Η πράσινη ανάπτυξη είναι µία πάρα πολύ ωραία ιδέα. Φοβάµαι όµως ότι για να έχουµε εκκίνηση αυτής της προσπάθειας, και πάλι ο κόσµος προσβλέπει στο κράτος να βάλει το χέρι στην τσέπη. Δηλαδή περιµένει να υπάρχει επιδότηση για να κάνει ένα αιολικό πάρκο ή ένα φωτοβολταϊκό πάρκο. Στο µέτρο που αυτό ισχύει πάλι ζητάµε από ένα φτωχό κράτος, αντί εµείς να αναπτύξουµε ιδιωτική πρωτοβουλία και καινοτοµία. Από το ΈΣΠΑ; Τουλάχιστον ας αξιοποιήσουµε επαρκώς τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Όλα τα ευρωπαϊκά κονδύλια καλό είναι να τα αξιοποιούµε. Αν καταφέρουµε και τα αξιοποιήσουµε µε παραγωγικό σκοπό τότε νοµίζω ότι θα πάµε πολύ καλύτερα. Από την εµπειρία σας πιστεύετε ότι οι αγκυλώσεις που προκαλεί η γραφειοκρατία, ο βραδυκίνητος κρατικός µηχανισµός είναι που κάνει την Ελλάδα να υστερεί σε επιχειρηµατικότητα ή είναι η επιχειρηµατικότητα πιο διστακτική στην Ελλάδα σε σχέση µε άλλες χώρες; Νοµίζω ότι η επιχειρηµατικότητα στην Ελλάδα δεν νοσεί επειδή οι Έλληνες αρνούνται να αναλάβουν κίνδυνο. Θέλω, δε, να σας πω το εξής: Πώς είναι δυνατόν ο Έλληνας να βγαίνει στο εξωτερικό, να αναλαµβάνει κινδύνους σε ξένο περιβάλλον και να µεγαλουργεί, αλλά στην Ελλάδα το όνειρο του µέσου Έλληνα να είναι να πάει στο Δηµόσιο, να δουλεύει κάποιες ώρες και µετά να φεύγει χωρίς να έχει κάνει τίποτα το παραγωγικό; Άρα δεν µπορώ να πιστέψω ότι οι Έλληνες υστερούν σε επιχειρηµατικότητα σε σχέση µε άλλους λαούς. Αντίθετα
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΑΝΙΣΚΙΔΗΣ
ν
θα έλεγα ότι υπερέχουν. Είναι το θεσµικό περιβάλλον που βάζει εµπόδια και η νοοτροπία που έχει δηµιουργηθεί, όχι η έλλειψη ικανότητας του Έλληνα.
Οι χορηγήσεις πώς αναµένετε ότι θα κινηθούν φέτος; Πάρα πολύ χαµηλά. Πάρα πολύ προσεκτικά. Ο ρυθµός ανόδου των δανείων έχει υποχωρήσει στο 4%. Πιστεύετε ότι θα υποχωρήσει και άλλο; Να σας το πω αντίστροφα. Δεν βλέπω να αυξάνεται. Τα πιστωτικά κριτήρια σαφώς θα είναι πιο αυστηρά γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Σήµερα οι δουλειές έχουν περιοριστεί. Περιορίζονται σε οποιοδήποτε κλάδο. Το µυαλό κάθε ανθρώπου που ονειρεύεται την ανάπτυξη δεν είναι σήµερα στην ανάπτυξη. Δεν είναι στην επίθεση. Είναι στην άµυνα. Κλείνοντας κ. Τανισκίδη, ποιες είναι σήµερα οι προκλήσεις που αντιµετωπίζουν οι τράπεζες; Νοµίζω ότι πρέπει να αντιληφθούµε ότι οι τράπεζες δεν µπορούν να δίνουν δάνεια αφειδώς. Σε επίπεδο προκλήσεων, η τράπεζα που θα έχει το χαµηλότερο ποσοστό επισφαλειών, θα αντικρύσει µε σιγουριά την επόµενη ηµέρα. Οσον αφορά στην Τράπεζα Millennium, το 2010
θα δώσουµε απόλυτη βαρύτητα στη στήριξη των αναγκών των πελατών µας. Μια µεγάλη πρόκληση όµως, για το σύνολο του Τραπεζικού κλάδου, είναι το να ωριµάσει ο καταναλωτής, σε όλα τα επίπεδα. Επιτρέψτε µου να σας φέρω ένα παράδειγµα: Διατυπώνεται κριτική στις τράπεζες του τύπου «Πώς είναι δυνατόν να δώσατε σε κάποιον επτά πιστωτικές κάρτες;» Από την άλλη πλευρά, είµαι βέβαιος ότι αυτοί που διατυπώνουν αυτή την κριτική συγχρόνως θα υποστηρίζουν ότι η βάση δεδοµένων του Τειρεσία πρέπει να διατηρεί στοιχεία συναλλακτικής συµπεριφοράς µόνο της περασµένης εβδοµάδας! Άρα σε αυτή τη χώρα θέλουµε να µην δηλώνουµε το πραγµατικό µας εισόδηµα, να µην υπάρχουν ιστορικά στοιχεία πιστωτικής συµπεριφοράς αλλά, παρόλα αυτά, οι τράπεζες να χορηγούν συνέχεια και αφειδώς το σύστηµα. Αυτά δεν γίνονται. Ή θα πούµε ότι σοβαρευόµαστε, ότι θέλουµε πράγµατι να έχουµε ένα καλύτερο σύστηµα, µε τον Τειρεσία όπως έχει, και τους συµπατριώτες µας να δηλώνουν τα πραγµατικά εισοδήµατά τους ή ξεχάστε το, δεν µπορούµε να προχωρήσουµε άλλο έτσι. Και όσο δεν τα λέµε αυτά στον κόσµο τόσο τον κρατάµε σε άγνοια και η άγνοια δεν φέρνει καµία καλύτερη άνοιξη!
«
Πολύ απλά: Δεν µπορούµε να δώσουµε περισσότερα δάνεια, αν δεν έχουµε περισσότερα κεφάλαια, περισσότερες καταθέσεις, µεγαλύτερη ρευστότητα. Με ευχολόγια δεν γίνεται κάτι.
»
ΕΠΙΛΟΓΗ 39
38 ΕΠΙΛΟΓΗ
BANKERS’ CLUB Α …
ΞΙΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ
Φωκίων Καραβίας Eurobank EFG
ΕΠΙΛΟΓΗ 39
Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ
BANKERS’ CLUB
ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ Ο γενικός διευθυντής, µέλος Εκτελεστικής Επιτροπής, Global Markets, Institutiοnal Asset Management & Transactional Services, της Eurobank EFG εκτιµά ότι η επιβράδυνση του ρυθµού πιστωτικής επέκτασης και χρηµατοδότησης της οικονοµίας, απόρροια της οικονοµικής ύφεσης, θα συνεχιστεί το 2010. Αλλά, αν και θεωρεί παρακινδυνευµένη την οποιανδήποτε πρόβλεψη, καθώς στη χώρα µας τη διεθνή κρίση διαδέχεται µια σοβαρότατη δηµοσιονοµική, υπάρχουν ήδη κάποιες ενδείξεις ότι ο ρυθµός αύξησης των µη εξυπηρετούµενων δανείων βαίνει µειούµενος, ιδίως στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης, περιοχή που οι ελληνικές τράπεζες έχουν παρουσία. Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ 40 ΕΠΙΛΟΓΗ
ΦΩΚΙΩΝ ΚΑΡΑΒΙΑΣ
Κ
αθόλου άσχηµες οι επιδόσεις των ελληνικών τραπεζών µετά το ξέσπασµα της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης και µέχρι σήµερα, έτσι δεν είναι κ. Καραβία; Αν και σίγουρα είχαν το ατού της µη έκθεσης σε τοξικά προϊόντα. Ναι. Οι ελληνικές τράπεζες αντιµετώπισαν την κρίση έως σήµερα µε ιδιαίτερη επιτυχία. Αυτή είναι η αλήθεια. Η έκθεσή τους σε σύνθε τα τοξικά προϊόντα ήταν µηδενική. Παρέµειναν κερδοφόρες σχεδόν όλα τα τρίµηνα µετά την έναρξη της κρίσης, η κεφαλαιακή τους επάρκεια είναι µεταξύ των υψηλότερων στην Ευρώπη, ενώ ο βαθµός µόχλευσης του ισολογισµού τους παρέµεινε σχετικά χαµηλός, περίπου στο µισό του αντίστοιχου µέσου όρου των ευρωπαϊκών τραπεζών. Και σήµερα; Κοιτάξτε, στο νέο περιβάλλον, κυρίως λόγω της σηµαντικής επιβράδυνσης της οικονοµίας, στην Ελλάδα και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύµατα έχουν να αντιµετωπίσουν προκλήσεις που σχε-
9µήνου του 2009, διατηρεί ισχυρή κεφαλαιακή επάρκεια µε τα βασικά ίδια κεφάλαια (Core Tier I) στο 10% σε σχέση µε το σταθµισµένο ενεργητικό της τράπεζας –αυξηµένα κατά 2% από το τέλος του 2008– ποσοστό σηµαντικά υψηλότερο από αυτό της πλειοψηφίας των ευρωπαϊκών τραπεζών. Επίσης, κατά το τρίτο τρίµηνο του 2009, η τράπεζα παρουσίασε ρεκόρ κερδοφορίας πριν την αφαίρεση των προβλέψεων, παρά το υψηλότατο κόσ τος καταθέσεων. Γενικά µπορώ να σας πω ότι το ελληνικό τραπεζικό σύσ τηµα, παρά την έντονη κριτική που έχει δεχθεί τον τελευταίο καιρό, επέδειξε ευελιξία και κατανόηση στην αν τιµε τώπιση των δυσκολιών των πελατών προχωρώντας σε ρυθµίσεις των υποχρεώσεών τους όπου απαιτούντο και ήταν δυνατό. Είναι σηµαντικό ότι το 2009, ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης παρέµεινε θετικός στο 4% σε αντίθεση µε την Ευρώπη όπου είναι αρνητικός. Βέβαια, τα περιθώρια των επιτοκίων των δανείων κινήθηκαν ανοδικά ως συνέπεια του υψηλότερου
αναµενόµενο ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης και χρηµατοδότησης της οικονοµίας να επιβραδύνεται. Σήµερα, σε παγκόσµιο επίπεδο, η µείωση της πιστωτικής επέκτασης είναι συνέπεια τόσο της µειωµένης ζήτησης για νέα δάνεια, αλλά και της περιορισµένης, λόγω των συνθηκών, προσφοράς. Συγκεκριµένα, η ζήτηση νέων δανείων µειώνεται τόσο από τις επιχειρήσεις λόγω της αναβολής επενδύσεων που οφείλεται σ τη χαµηλή οικονοµική ορατότητα και αβεβαιότητα, όσο και από τους ιδιώτες λόγω ελαττωµένης κατανάλωσης. Στον τοµέα της προσφοράς χρήµατος, σ την παρούσα φάση τόσο οι αυξηµένες απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας όσο και η ανάγκη µείωσης της µόχλευσης των ισολογισµών που θέτουν οι εποπτικές αρχές στις τράπεζες παγκοσµίως, έχουν επίσης ως συνέπεια τη µείωση της προσφοράς δανείων. Ένας επιπλέον παράγον τας που επηρεάζει έµµεσα την πιστωτική επέκταση είναι το µέγεθος των καταθέσεων. Επειδή οι τράπεζες διαχειρίζονται
«Η παρουσία του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος στην Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο να θεωρηθεί στρατηγικής και εθνικής σηµασίας και να ενισχυθεί τουλάχιστον στα πλαίσια της οικονοµικής διπλωµατίας».
τίζονται: α) Με τις υψηλότερες προβλέψεις των αυξανόµενων µη εξυπηρετούµενων δανείων, β) τη στενότητα της ρευστότητας στην οικονοµία λόγω της δηµοσιονοµικής κρίσης στην Ελλάδα και του σηµαντικού ελλείµµατος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και γ) το υψηλό κόστος καταθέσεων. Ασπίδα προσ τασίας έναν τι των προκλήσεων αυτών αποτελούν η υψηλή κεφαλαιακή επάρκεια και η ιδιαίτερα ικανοποιητική οργανική κερδοφορία των τραπεζών. Για παράδειγµα, η Eurobank, µε βάση τα στοιχεία του
κόστους άντλησης ρευστότητας από τις διεθνείς χρηµαταγορές, αλλά κυρίως λόγω των υψηλών επιτοκίων καταθέσεων στην Ελλάδα – τα υψηλότερα στην Ευρωζώνη µαζί µε την Κύπρο.
Σε όλη την Ευρώπη παραµένει το πρόβληµα χρηµατοδότησης της πραγµατικής οικονοµίας. Πώς πιστεύετε να εξελιχθούν οι ρυθµοί ανόδου των χορηγήσεων των τραπεζών τους επόµενους µήνες; Σε συνθήκες οικονοµικής ύφεσης όπως αυτή που βιώνουµε τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα, είναι
και δανείζουν τα χρήµατα των καταθετών τους κυρίως, η χρηµατοδότηση της οικονοµίας και ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης σαφώς επηρεάζονται και από τη µεταβολή των καταθέσεων στο σύστηµα συνολικά. Για το 2009 οι ενδείξεις είναι ότι οι συνολικές καταθέσεις µειώθηκαν, γεγονός που επίσης συµβάλλει στην επιβράδυνση του ρυθµού πιστωτικής επέκτασης. Ωστόσο, όπως σας είπα και λίγο πριν, στην Ελλάδα κατά το 2009, ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης παρέµεινε θετικός στο 4,2% σε αντίθεση µε την ΕΠΙΛΟΓΗ 41
BANKERS’ CLUB
Ευρώπη όπου κινήθηκε αρνητικά, σχεδόν στο -1%. Οι ΗΠΑ, επίσης, βιώνουν σηµαντική επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασής τους. Είναι σηµαντικό να αναφέρουµε, ότι τα προηγούµενα χρόνια πριν την εκδήλωση της κρίσης, το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα χρηµατοδότησε τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες εντατικά, µε αποτέλεσµα οι ρυθµοί πιστωτικής ανάπτυξης να κινηθούν στα επίπεδα του 20% ετησίως ή και υψηλότερα. Η επιστροφή σε παρόµοιους ρυθµούς χρηµατοδότησης δεν είναι πιθανή για το άµεσο µέλλον µε προφανείς αρνητικές επιπτώσεις στην κατανάλωση και την ανάπτυξη.
Βλέπετε ότι θα υπάρξει µία διεύρυνση των επιτοκίων περιθωρίου στην Ελλάδα για το 2010, δεδοµένου ότι οι κίνδυνοι είναι αυξηµένοι; Να σας πω. Λόγω της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης αλλά και του ειδικότερου δηµοσιονοµικού προβλήµατος της ελληνικής οικονοµίας, το κόστος δανεισµού για το Ελληνικό Δηµόσιο, τις ελληνικές τράπεζες, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αυξήθηκε τόσο το 2008 όσο και το 2009. Συγκεκριµένα, το κόστος δανεισµού του Ελληνικού Δηµοσίου και των ελληνικών τραπεζών ως περιθώριο πάνω από τα επιτόκια των γερµανικών οµολόγων ή τα επιτόκια της διατραπεζικής σχεδόν δεκαπλασιάστηκε την τελευταία διετία. Για παράδειγµα, ενώ το Ελληνικό Δηµόσιο δανειζόταν στη 10ετία µε 20-30 µονάδες βάσης πάνω από το αντίστοιχο οµόλογο του γερµανικού δηµοσίου, το περιθώριο αυτό διευρύνθηκε στην περιοχή των 200-300 µονάδων βάσης τόσο κατά το πρώτο τρίµηνο του 2009, λόγω της διεθνούς κρίσης, όσο και κατά τις τελευταίες εβδοµάδες του χρόνου, λόγω του ελληνικού δηµοσιονοµικού προβλήµατος. Αντίστοιχα, τα περιθώρια των δανείων κινήθηκαν ανοδικά ως συνέπεια του υψηλότερου κόστους άντλησης ρευστότητας από τις διεθνείς χρηµαταγορές, αλλά κυρίως λόγω των υψηλότατων επιτοκίων προθεσµιακών καταθέσεων. Οι ελληνικές τράπεζες πληρώνουν σήµερα στις προθεσµιακές καταθέσεις πελατών πολύ υψηλά επιτόκια, σηµαντικά υψηλότερα από τη διατραπεζική αγορά. Έτσι, το περιθώριο (spread) των στεγαστικών ή επιχειρηµατικών δανείων αυξήθηκε σηµαντικά, κατά δύο ή δυόµισι φορές σε σχέση µε τα επίπεδα πριν την κρίση. Περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων στην Ελλάδα για το 2010; Βλέπετε; Αυτή θα εξαρτηθεί κυρίως από την εξέλιξη των δηµοσιονοµικών µεγεθών στη χώρα. Για να γίνει κατανοητή µία διάσταση του προβλήµατος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι είµαστε ήδη σε ένα 42 ΕΠΙΛΟΓΗ
ΦΩΚΙΩΝ ΚΑΡΑΒΙΑΣ
φαύλο κύκλο, όπου τα τεράστια ελλείµµατα τροφοδοτούν το δηµόσιο χρέος, το οποίο µε τη σειρά του, λόγω της δαπάνης των τόκων, τροφοδοτεί το έλλειµµα. Η δαπάνη για τόκους ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέβηκε από 4,3% το 2007, σε 4,7% το 2008, σε 5,1% το 2009 και προβλέπεται να ανέλθει στο 5,3% το 2010. Και αυτό σε ένα περιβάλλον χαµηλών διατραπεζικών επιτοκίων, που δεν µπορεί να διατηρηθεί για πάντα. Εποµένως, αν το µέσο επιτόκιο του δηµοσίου χρέους διαµορφωθεί στα επόµενα δύο ή τρία έτη στο 5% από 4% σήµερα, και το χρέος της Κεντρικής Κυβέρνησης από 133% του ΑΕΠ το 2010 στο 150%, σενάριο δυστυχώς διόλου απίθανο, τότε η δαπάνη για τόκους θα ξεπεράσει το 7% καθιστώντας τη µείωση του ελλείµµατος στα επίπεδα του 3% σχεδόν αδύνατη. Αν οι αγορές θεωρήσουν µια τέτοια εξέλιξη ως πιθανή –πράγµα που συνέβη τις τελευταίες εβδοµάδες του 2009- θα απαιτήσουν ακόµη υψηλότερα περιθώρια δανεισµού για το Δηµόσιο λόγω του αυξηµένου κινδύνου της χώρας. Σε µια τέτοια περίπτωση θα είναι δυστυχώς αναπόφευκτη η περαιτέρω αύξηση των περιθωρίων των δανείων για επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Εποµένως, πέρα από τους άλ λους προφανείς λόγους, η εξυγίανση των δηµοσίων οικονοµικών είναι απαραίτητη και για να µπορούν οι ελληνικές επιχειρήσεις και ιδιώτες να δανείζονται µε χαµηλά περιθώρια επιτοκίων.
Πόσο µπορεί να επηρεαστεί η κεφαλαιακή επάρκεια κάποιων τραπεζών από τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια; Είναι σηµαντικό να τονιστεί ότι η κεφαλαιακή επάρκεια του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος δεν επηρεάστηκε αρνητικά από την κρίση και τη σηµαντική αύξηση των µη εξυπηρετούµενων δανείων. Παρόλο που οι προβλέψεις διαµορφώθηκαν σε διπλάσια ή και τριπλάσια επίπεδα σε σχέση µε αυτά πριν την κρίση, τα οργανικά έσοδα των τραπεζών στάθηκαν αρκετά και ικανά να τις απορροφήσουν. Έτσι, οι ελληνικές τράπεζες παρέµειναν κερδοφόρες σχεδόν όλα
«Αν και η πιστωτική επέκταση έχει παραµείνει θετική στην Ελλάδα, η επιστροφή σε παρόµοιους ρυθµούς χρηµατοδότησης δεν είναι πιθανή για το άµεσο µέλλον µε προφανείς αρνητικές επιπτώσεις στην κατανάλωση και την ανάπτυξη».
τα τρίµηνα από την αρχή της κρίσης του 2007, χωρίς να επηρεαστεί η κεφαλαιακή επάρκειά τους αρνητικά. Αντίθετα, αρκετές τράπεζες – µεταξύ αυτών και η Eurobank – βελτίωσαν τους κεφαλαιακούς τους δείκτες σηµαντικά κατά τη διάρκεια του 2009. Σήµερα, οι ελληνικές τράπεζες εµφανίζουν κεφαλαιακή επάρκεια από τις υψηλότερες µεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών. Συγχρόνως, αν και θα ήταν παρακινδυνευµένο να προχωρήσουµε σε οποιαδήποτε πρόβλεψη, καθώς στη χώρα µας τη διεθνή οικονοµική κρίση διαδέ χεται µια σοβαρότατη δηµοσιονοµική κρίση, υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι ο ρυθµός αύξησης των µη εξυπηρετούµενων δανείων βαίνει µειούµενος, ιδίως στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που οι ελληνικές τράπεζες έχουν παρουσία.
Πώς βλέπετε την κατάσταση στα Βαλκάνια, όπου οι ελληνικές τράπεζες και επιχειρή-
σεις έχουν ισχυρή παρουσία. Θα εξέλθουν πιο γρήγορα από την κρίση σε σχέση µε την Ελλάδα; Η πρόσφατη διεθνής κρίση είχε ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες σ τις οικονοµίες των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, σε ορισµένες των οποίων υπήρξε αναγκαία η συντονισµένη παρέµβαση του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να εξασφαλιστεί η σταθεροποίησή τους. Ως αποτέλεσµα της κρίσης ανεκόπη και η αναπτυξιακή πορεία των ελληνικών και άλλων τραπεζών στην περιοχή. Ωστόσο, οι µακροοικονοµικές συνθήκες για τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων παραµένουν µεσοπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα θετικές. Είναι ενδιαφέρον ότι οι κυβερνητικές και εποπτικές αρχές χωρών, όπως η Αυστρία, έχουν δηλώσει επανειληµµένως ότι η παρουσία των τραπεζών και επιχειρήσεών τους στην περιοχή είναι στρατηγικής σηµασίας. Στα πλαίσια αυτά, η παρουσία του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος στην Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο να θεωρηθεί στρατηγικής και εθνικής σηµασίας και να ενισχυθεί τουλάχιστον στα πλαίσια της οικονοµικής διπλωµατίας. Ωστόσο, παράγοντες όπως η δηµοσιονοµική κρίση της Ελλάδος, η αρνητική δηµοσιότητα, οι συνεχείς υποβαθµίσεις της χώρας αλλά και των τραπεζών από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, απειλούν την αναπτυξιακή παρουσία των ελληνικών τραπεζών στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Για το 2010, αναµένεται ότι οι οικονοµίες των χωρών των Βαλκανίων θα εξέλθουν της κρίσης µε θετικούς ρυθµούς ανάπτυξης. Αντίθετα, η Ελλάδα θα παραµείνει µε αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης και το 2010. Οι οικονοµίες των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, αν και εµφανίζουν σηµαντικά δηµοσιονοµικά ελλείµµατα και ελλείµµατα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, έχουν το πλεονέκτηµα του µικρού σχετικά δηµόσιου χρέους, κάτω του 50% του ΑΕΠ για την Τουρκία και πολύ χαµηλότερου για τις υπόλοιπες χώρες έναντι 115% στην Ελλάδα. ΕΠΙΛΟΓΗ 43
32 ΕΠΙΛΟΓΗ