EPILOGI 2009/11 by DIGITAL PUBLISHING

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε ΤΟΣ 4 7 ο



Ν Ο Ε Μ Β Ρ Ι ΟΣ 2 0 0 9

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

•

Π Ε Ρ Ι Ο ∆ Ι Κ Ο

TIMH 5.00 €

Ε υ ρ ω παϊκή Οικονοµία

ΘΑΛΑΣΣΑ ΧΡΕΟΥΣ

Η αύξηση των δηµόσιων δαπανών των χωρών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιµετώπιση της ύφεσης και η αναπόφευκτη εντολή της Επιτροπής: «περάστε στην αίθουσα επιτήρησης»

B a n k i ng

ΑΠΟ

ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ Οι κυβερνητικές παρεµβάσεις, οι κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας που γίνονται πιο αυστηροί και όλοι οι λόγοι για τους οποίους το τοπίο αλλάζει στο τραπεζικό σύστηµα

&Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ Πολιτική και πολιτικοί σε καιρούς απαιτήσεων και το µεγάλο στοίχηµα ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας που δεν µπορεί να περιµένει την επόµενη µέρα!

Go Green Πράσινες πρωτοβουλίες, πράσινοι νόµοι, πράσινη ενέργεια. Η επιχειρηµατικότητα ανεβάζει την ένταση και στροβιλίζεται στον ρυθµό της οικολογικής ανάπτυξης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο ∆ Ι Κ Ο

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2009

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ ΔΙΕΘΝΗΣ & ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε» Οι εξελίξεις και οι τάσεις που σκιαγραφούν την επόµενη ηµέρα στον Κόσµο και την Ελλάδα.

08 Νέα κυβέρνηση και διακυβέρνηση – Ένας µήνας και κάτι // Ελλάδα και δηµοσιονοµικά – Η µέθοδος του Δον Κιχώτη // Οικονοµία – Το κυνήγι της γάτας µε το ποντίκι // ΗΠΑ-ΕΥΡΩΠΗ – Φιλοδοξία και πραγµατικότητα // Επενδύσεις – χρυσός και µαύρος χρυσός //Επισηµάνσεις από την Ελλάδα και τον Κόσµο

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ 22 ΠΟΛΙΤΙΚΗ – ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ Αν ο Γιώργος Παπανδρέου επιτρέψει µια εκ νέου προσπάθεια... αρµέγµατος του κράτους θα υποθηκεύσει το πολιτικό του µέλλον και το µέλλον του τόπου.

24 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΠΙΑΣΤΕ ΜΕ, ΠΕΦΤΩ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ Η διατηρήσιµη ανάπτυξη για να έρθει, χρειάζεται βιώσιµες λύσεις και ισχυρή πολιτική βούληση εδώ και τώρα.

26 ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ – ΟΙ ΚΑΛΟΙ ΜΑΣ ΓΕΙΤΟΝΕΣ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ Ενώ µέχρι τώρα η ενταξιακή προοπτική των Σκοπίων προσέκρουε στην Κοµισιόν και στα κοινοτικά κριτήρια, τώρα, χάρη σε εισήγηση του επιτρόπου Όλι Ρεν, θα αναχαιτίζεται από την ελληνική πλευρά σε κάθε Σύνοδο Κορυφής.

Θεοφάνους 19, 115 23 Αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp ή www.επιλογη.gr EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 849 email: epilogi.subscribe@allmedia.gr ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΛΗ ΚΟΝΤΟΝΑΣΙΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ, ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ ΑΡΛΕΤΑ ΖΙΩΓΚΑ ART DIRECTOR ALLMEDIA CREATIVE

28 BANKING SECTION // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε» Εξελίξεις, αναλύσεις, συνεντεύξεις, νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Η εργασιακή πραγµατικότητα, οι προβληµατισµοί και οι αξίες του σύγχρονου τραπεζίτη στον κόσµο και την Ελλάδα. Φορολογία – Δύο όψεις // Banking ανάλυση – Από την εποχή του χρυσού στην εποχή των κεραµικών // Σταύρος Σιώκος, Τράπεζα Πειραιώς – Νέες προκλήσεις στο Private Banking // Oι τράπεζες συµµετέχουν στην πράσινη ανάπτυξη – The bankers’ way // Green Banking Products ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 € Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοιτητές 115 €

2 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ: ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260 ΙΔΡΥΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E. Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

�� , ��. � �� , �� € 2 ��., �� .�.

�� € 13,5 ��. �� , �� € 13,5 ��. � �� 2009 – 2014. �� € 7 ��., �� . �� , �� : • �� , �� • �� , �� • � ��, �� • � �� , �� • �� , �� • �� , �� • �� , �� … …�� , �� …

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2009

ΘΕΜΑΤΑ 52 ΕΥΡΩΠΗ – ΘΑΛΑΣΣΑ ΧΡΕΟΥΣ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χτυπά το καµπανάκι του κινδύνου για τις χώρες-µέλη της, καθώς αύξησαν σηµαντικά τις δηµόσιες δαπάνες για να αντιµετωπίσουν την ύφεση και να τονώσουν τις οικονοµίες τους.

ΦΑΚΕΛΟΣ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ //ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ & ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

54 GO GREEN // Το 2009 θα µείνει στην ιστορία της ανθρωπότητας ως η χρονιά κατά την οποία έγινε απολύτως αντιληπτή, σε όλα τα µήκη και πλάτη του κόσµου, η αναγκαιότητα για αλλαγή στο µοντέλο οικονοµικής ανάπτυξης. 58 O ΚΑΜΒΑΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΩΝ // Το θεσµικό πλαίσιο για την απρόσκοπτη ανάπτυξη της αγοράς των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας έχει αρχίσει να υφαίνεται παντού στον κόσµο. Σε αυτό το σκηνικό η Ελλάδα επαναπροσδιορίζει τη θέση της. 62 ΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ // Η ενέργεια αναµένεται να αποτελέσει έναν από τους κυριότερους – αν όχι τον σηµαντικότερο – πυλώνα στήριξης για την πράσινη «στροφή» ανάπτυξης που επιχειρείται σήµερα. Η νέα, φιλική προς το περιβάλλον, οικονοµία φιλοδοξεί να στηριχτεί σε µεγάλα επιχειρηµατικά σχήµατα που ενδιαφέρονται να επενδύσουν και σε ενεργειακά πρότυπα.

68 ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ΕΥΡΩ // Επιχειρηµατικές ευκαιρίες από τα σκουπίδια που παράγουµε µε φρενήρεις ρυθµούς και τεχνολογίες που µειώνουν ή και ελαχιστοποιούν την περιβαλλοντική επίπτωση από τη διαχείρισή τους µας προτείνει η σύγχρονη ατζέντα της διαχείρισης απορριµµάτων. 72 Η ΕΚΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΓΙΓΑΝΤΑ // Αν συνεχιστεί η παράλογη και

αλόγιστη σπατάλη του νερού ούτε ολόκληρος ο Αχελώος θα µπορούσε να βοηθήσει τη Θεσσαλία.

ΒUSINESS SECTION Επιχειρηµατικές εξελίξεις, έρευνες, θέµατα και συνεντεύξεις, οδηγός οικονοµίας, προϊόντα και υπηρεσίες. Όλα όσα αξίζουν την προσοχή του σύγχρονου επιχειρηµατία!

76 – 87 OTE – Πειραµατόζωο των Βρυξελλών // Ευρυζωνικότη-

τα – Λίαν καλώς για την Ελλάδα // Βusiness – Εξελίξεις και νέα της επιχειρηµατικής αγοράς // Οικονοµικός οδηγός – Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας

88 ΟΙ 4ΤΡΟΧΕΣ ΑΠΟΛΑΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ // Eπιλογές από τα νέα µοντέλα που θα είναι διαθέσιµα στην αγορά το αµέσως επόµενο διάστηµα. Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ 92 ANDY WARHOL – «Αγιογραφίες Διασήµων» // Η πραγµατικό-

τητα στην αποδόµηση και την επανασύνθεσή της µέσα από τη ζωγραφική και τον φακό του Andy Warhol. Τα έργα του καλλιτέχνη φιλοξενούνται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθήνας και στη γκαλερί Πότνια Θηρών - Bank of Attention.

4 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ & ΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ // ΑΠΟ ΤΟΥΣ Κ. ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ & Λ. ΚΑΤΣΩΝΗ Θα καταφέρει η νέα κυβέρνηση µε τους χειρισµούς της να δώσει στην ελληνική οικονοµία το εισητήριο εισόδου στην ανάπτυξη ή η χώρα θα µείνει και πάλι µεταξεταστέα στην ύλη προόδου;. Σελ.: 46

Ο Μ Ι Κ Ο Ο Ι Κ Ο Ν

Ι Κ Ο Ρ Η Μ ΑΤ Ε Π Ι Χ Ε Ι

Ι Κ Ο Π Ε Ρ Ι Ο∆

Σ // ΦΑΚΕΛΟΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Μ Ι ΒΙΩΣ

Το Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, έχοντας μια ιστορία 81 χρόνων, είναι το πέμπτο αρχαιότερο ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα και η πρώτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών στην Ελλάδα, με μεγάλη προσφορά στην καλλιέργεια και την ανάπτυξη των κοινωνικών επιστημών στον τόπο μας, αλλά και στους κοινωνικούς αγώνες του λαού μας. Η ιστορία του αποτελεί σημαντική παρακαταθήκη καθώς η ίδρυσή του αποδίδεται στην ιστορική αναγκαιότητα να προσαρμοσθεί το ελληνικό κράτος στις μεγάλες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές που γνώρισε η ευρωπαϊκή ήπειρος κατά τον 19ο και 20ο αιώνα. Το Πάντειο ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών αγώνων της χώρας μας, αποτελούσε και αποτελεί έναν ελεύθερο χώρο πολιτικού διαλόγου σε κρίσιμες στιγμές της ελληνικής ιστορίας. Σήμερα είναι ένα Πανεπιστήμιο αυστηρά προσανατολισμένο στην κοινωνική φύση της παρεχόμενης ανώτατης εκπαίδευσης, στη σύνδεση της ερευνητικής με την πρακτική κοινωνική πραγματικότητα με στόχο πάντα τη μεγιστοποίηση της κοινωνικής του συμβολής. Δέσμευση της επιστημονικής κοινότητας του Παντείου αποτελεί η προώθηση του ευρωπαϊκού και διεθνούς προσανατολισμού του Πανεπιστημίου μας και αυτό αποδεικνύεται μέσα από τη συνεργασία με μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών και διεθνούς εμβέλειας Πανεπιστημίων και Ινστιτούτων και την προώθηση προγραμμάτων ανταλλαγής. Στόχος της είναι η προετοιμασία επιστημόνων με εκείνα τα προσόντα που χρειάζεται η σύγχρονη κοινωνία. Και για να τον επιτύχει, το Πάντειο Πανεπιστήμιο προσφέρει ένα ευρύ πεδίο διδασκόμενων μαθημάτων που κατανέμονται σε: - 10 ακαδημαϊκά Τμήματα - 14 Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών - 3 Ερευνητικά Πανεπιστημιακά Ινστιτούτα - 23 Ερευνητικά Κέντρα - και 8 Εργαστήρια τα οποία και αναπροσαρμόζουν το πρόγραμμα σπουδών τους ακολουθώντας τις κοινωνικές εξελίξεις, ώστε το Πάντειο Πανεπιστήμιο να μπορεί στο διηνεκές να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις της κοινωνίας μας

Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Κ Ω Ν Κ Α Ι Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Ω Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ω Ν

Τμήματα & Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

«Δημόσια Διοίκηση» «Οικονομικά της Παραγωγής & των Διακλαδικών Σχέσεων» ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

«Οργανωτική και Οικονομική Ψυχολογία» «Ψυχολογία και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης» «Δυνητικές Κοινότητες: Κοινωνιο-Ψυχολογικές Προσσεγγίσεις και Τεχνικές Εφαρμογές» ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

«Μεθοδολογία και Εφαρμογές στην Κοινωνική Πολιτική» ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

«Πολιτική Επιστήμη και Ιστορία», ΓΕΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΙΚΑΙΟΥ

«Δίκαιο και Ευρωπαϊκή Ενοποίηση» ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

«Πολιτιστική Πολιτική, Διοίκηση και Επικοινωνία» ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ

«Κοινωνική και Πολιτική Ανθρωπολογία» ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

«Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης» ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

«Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών» ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ

«Κοινωνιολογία» «Η Σύγχρονη Εγκληματικότητα και η Αντιμετώπισή της»

Λ. Συγγρού 136, 176 71 Αθήνα • T 210 920 1013 • F 210 922 2890

www.panteion.gr

ΕΠΙΛΟΓΗ 5

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

από τον εκδότη

Το δύσκολο 2010 Ίσως η κυβέρνηση βρει στην ΕΕ ένα σύµµαχο για να κάνει αυτά που το πολιτικό κόστος και η αναποτελεσµατικότητα εµπόδισαν τις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών να κάνουν.

την παγκόσµια κοινότητα σιγά –σιγά εδραιώνεται η αισιοδοξία ότι τα χειρότερα πέρασαν και ο δρόµος για την ανάκαµψη διστακτικά ανοίγει. Παρά τις επιφυλάξεις ότι η υγεία του χρηµατοοικονοµικού τοµέα παραµένει εύθραυστη, ότι µια ανάκαµψη µε υψηλή ανεργία, που έχει φτάσει σε ύψη ρεκόρ στην Ευρώπη και την Αµερική, δύσκολα µπορεί να είναι βιώσιµη, ότι η ανάκαµψη στηρίζεται στα κυβερνητικά πακέτα ενίσχυσης της οικονοµίας και τα χαµηλά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών, το 2010 προοιωνίζεται καλύτερο από τη χρονιά που τελειώνει σύντοµα. Για την Ελλάδα όµως τα δύσκολα έπονται. Μπορεί η ύφεση να προβλέπεται ηπιότερη την επόµενη χρονιά, µε τον ρυθµό ανάπτυξης από -1,9% να περιορίζεται σε -0,3%, όµως το 2010 θα είναι χρονιά πρόκλησης για την κλονισµένη αξιοπιστία της Ελλάδας στους Ευρωπαίους εταίρους της. Η κριτική τους απέναντί µας, για αναξιοπιστία των στοιχείων για το δηµόσιο έλλειµµα, αποδεικνύεται βάσιµη, αφού σε κάθε αναθεώρηση εµφανίζεται όλο και πιο υψηλά. Το 12,7% του ΑΕΠ φέτος είναι το υψηλότερο στην Ε.Ε., ενώ το επόµενο έτος, και παρά τα µέτρα της κυβέρνησης που στοχεύουν στη µείωση του ελλείµµατος στο 9,5% το 2010, θα έχουµε το υψηλότερο δηµόσιο χρέος, που θα αναλογεί στο 121% του ΑΕΠ. Kαι µόνο η εξυπηρέτησή του περιορίζει δραµατικά τις δυνατότητες της κυβέρνησης να ασκήσει πολιτική τόνωσης της οικονοµίας. Αν µάλιστα λάβουµε υπόψη ότι χρωστάµε στο εξωτερικό (εξωτερικό χρέος δηµοσίου και επιχειρήσεων) περίπου µιάµιση φορά το ετήσιο παραγόµενο προϊόν της χώρας, τότε η εικόνα γίνεται πιο σκοτεινή. Οι αγορές είναι αµείλικτοι κριτές, και η υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης θα σηµάνει αύξηση των επιτοκίων δανεισµού του ελληνικού δηµοσίου στις διεθνείς αγορές. Αλλά δεν θα σταµατήσει εκεί. Θα αυξηθούν και τα επιτόκια µε τα οποία οι τράπεζες αντλούν ρευστότητα, µε συνέπεια την άνοδο των επιτοκίων για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. Η χρηµατοδότηση της ανάκαµψης θα γίνει ακριβότερη και η ίδια η ανάκαµψη θα µετατεθεί χρονικά. Συνεπώς βρισκόµαστε σε ένα φαύλο κύκλο. Όταν οι περισσότερες χώρες, π.χ. η Γερµανία και η Γαλλία, ασκούν επεκτατική πολιτική για να στηρίξουν την έξοδο από την ύφεση, εµείς πρέπει να «σφίξουµε το ζωνάρι» για να αποφύγουµε τα χειρότερα. Είµαστε λοιπόν µια υπερχρεωµένη χώρα µε υπερχρεωµένο δηµόσιο και καταναλωτές που δυσκολεύονται να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους. Το στοίχηµα για την κυβέρνηση είναι να καταφέρει µια περιοριστική πολιτική να αποδειχθεί αναπτυξιακή. Και καθώς, όπως φαίνεται, σύντοµα η ΕΕ θα επιτηρεί τα οικονοµικά µας σε τριµηνιαία βάση, ίσως η κυβέρνηση βρει στην ΕΕ ένα σύµµαχο για να κάνει αυτά που το πολιτικό κόστος και η αναποτελεσµατικότητα εµπόδισαν όλες τις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών να κάνουν.

Χρήστος Παπαϊωάννου

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Νέα κυβέρνηση και διακυβέρνηση

EΝΑΣ ΜΗΝΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΙ Η κυβέρνηση προσπαθεί να βάλει τη χώρα σε τροχιά ανάπτυξης, µε επιδόσεις που δεν είναι ούτε άσπρες, ούτε µαύρες αλλά σύνθεση ελπίδας σε φόντο γκρίζο.

σοι ήλπισαν ότι το εντυπωσιακό εκλογικό αποτέλεσµα της 4ης Οκτωβρίου πρόκειται να βγάλει δια µιας τη χώρα από τα µεγάλα προβλήµατά της πλανώνται «πλάνην οικτράν». Ευτυχώς η µεγάλη πλειονότητα γνώριζε ότι πολλά από τα προβλήµατα της χώρας δεν ήταν µόνο θέµα προσώπων στην εξουσία. Χαρακτηριστικότερο, η αντιµετώπιση του υπέρογκου χρέους, που πλέον η κυβέρνηση το υπολογίζει στο 121% του αεπ για το 2010 και η ανάγκη αύξησης των φορολογικών εσόδων και µείωσης των δηµόσιων δαπανών. Οι πολίτες µπορεί να µην

περιµένουν µε µία κίνηση να διορθωθούν όλα, περιµένουν όµως κάτι, έστω και µικρό να γίνει, πέρα από τα λόγια στα οποία η κυβέρνηση της ΝΔ τους τελευταίους µήνες της θητείας της είχε εγκλωβιστεί. Και αυτό φαίνεται ότι η

σηµερινή κυβέρνηση το επιχειρεί, µε τους φιλόδοξους στόχους για περικοπές στις σπατάλες του δηµοσίου -µειώνει τις καταναλωτικές δαπάνες κατά 24% και αυξάνει τις δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις στο 4,2%του αεπ από 3% το 2009. Ήδη όµως, από τις πρώτες ηµέρες ανέκυψαν ζητήµατα που την έφεραν αντιµέτωπη µε όσα ευαγγελιζόταν προεκλογικά. Το ΠΑΣΟΚ διατεινόταν ότι αν καταλάµβανε την εξουσία θα προωθούσε αλλαγές στη 8 ΕΠΙΛΟΓΗ

σύµβαση του ΟΛΠ µε την κινεζική COSCO, που αναλαµβάνει τη διαχείριση του προβλήτα ΙΙ του Σταθµού Εµπορευµατοκιβωτίων Πειραιώς. Οι προεκλογικές υποσχέσεις είναι εύκολες, η διαχείριση µιας κρίσης όχι τόσο. Η κυβέρνηση κατάφερε να κατεβάσει τους τόνους και να διαχειριστεί την κάστα των περίπου 600 λιµενεργατών οι οποίοι δηµιούργησαν µια κρίση τεραστίων διαστάσεων: Κόστος 3 εκατ. ευρώ κάθε ηµέρα από την παύση των εργασιών στο λιµάνι τον Οκτώβριο και βαρύ πλήγµα στην αξιοπιστία της Ελλάδας ως εµπορικού εταίρου. Το πρόβληµα επανήλθε τον Νοέµβριο, που ξεκίνησε µε νέες απεργίες. Υπάρχει διεθνής σύµβαση επικυρωµένη µε ισχύ νόµου, συνεπώς τα περιθώρια είναι περιορισµένα για την κυβέρνηση. Και το ερώτηµα είναι αν µπορεί να προστατέψει από τον ανταγωνισµό εργαζόµενους που είχαν υψηλές απολαβές και οι οποίοι τώρα φοβούνται ότι η Κινεζική εταιρεία (προφανώς εκτιµώντας ότι θα είναι πιο αποτελεσµατική) «θα µας πάρει τους πελάτες». Όπως και να έχουν τα πράγµατα η νέα κυβέρνηση

δικαιούται περίοδο χάριτος µέχρι να βρει τον βηµατισµό της. Ιδίως όταν διαδέχεται µια κυβέρνηση που είχε απολέσει τη δυνατότητα διοίκησης για διάστηµα αρκετών µηνών και όταν τα πρώτα σοβαρά δείγµατα γραφής της είναι θετικά.

Επιτελείο «Ε»

Οι νέοι κυβερνήτες πρέπει να αποδείξουν ότι είναι ικανότεροι των προκατόχων τους. Δεν αρκούν τα λάθη του αντιπάλου ούτε µια επιτυχηµένη ρητορική για να κυβερνήσουν καλά. Το µοντέλο αυτό δοκιµάσ τηκε επί ΝΔ και απέτυχε. Η αποτελεσµατικότητα στην επίλυση των πραγµατικών προβληµάτων και η πυγµή απέναντι σε κάθε είδους εκβιασµούς είναι που µετράει.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ο δηµοσιονοµικός εκτροχιασµός και η ΕΕ

Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗ

Αν ο Γιώργος Παπανδρέου διστάσει και δεν βάλει φρένο στην παραοικονοµία, σαν τον Δον Κιχώτη θα χτίζει µία πραγµατικότητα αρκετά έξω από τα σύνορά της.

έρα από τους όποιους πολιτικούς συµβολισµούς υπάρχουν σε µέτρα όπως η έκτακτη εισφορά στις 300 περίπου επιχειρήσεις µε κέρδη πάνω από 5 εκατ. ευρώ και τους ιδιοκτήτες ακινήτων µε αντικειµενική αξία άνω των 600 χιλ. ευρώ για τη χρηµατοδότηση του επιδόµατος κοινωνικής αλληλεγγύης σε 2,5 εκατ. πολίτες που αποφάσισε η κυβέρνηση, η οικονοµική λογική επιβάλλει τα όποια µέτρα λαµβάνονται να µην είναι χωρίς αντίκρισµα, δηλαδή χωρίς αποτέλεσµα. Με άλλα λόγια θα πρέπει να ενταχθούν σε ολοκληρωµένο σχέδιο δηµοσιονοµικής προσαρµογής όπου θα κυριαρχούν µέτρα µόνιµου χαρακτήρα τα κυριότερα των οποίων είναι τρία. Μόνιµη περιστολή της κρατικής σπατάλης, δεύτερον, και ουσιαστικότερο, ότι τα έσοδα θα συλλέγονται από όλους ανεξαιρέτως τους Έλληνες πολίτες ανάλογα µε τα πραγµατικά εισοδήµατά τους, και τέλος ότι τα χρήµατα αυτά δεν θα καταλήγουν σε καταναλωτικές ή άλλες αµφιβόλου αποτελεσµατικότητας δηµόσιες δαπάνες, αλλά θα χρηµατοδοτήσουν σχέδια µε αναπτυξιακό όφελος για την οικονοµία. Ο πήχης έχει τεθεί

πολύ ψηλά για το νέο οικονοµικό επιτελείο µε δεδοµένες τις µεγάλες αδυναµίες του κρατικού µηχανισµού. Το µεγάλο στοίχηµα είναι αν θα αναληφθεί το πολιτικό κόστος να φορολογηθούν τα αδήλωτα εισοδήµατα της παραοικονοµίας.

Αν δεν αγγίξει αυτά τα εισοδήµατα αναγκαστικά θα προχωρήσει σε νέους έµµεσους φόρους που είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσουν αλυσιδωτές επιπτώσεις στα πορτοφόλια όλων ανεξαιρέτως των νοικοκυριών. Τι πρέπει να γίνει λοιπόν; Να ξεκινήσει επιτέλους το πολυδιαφηµιζόµενο έντονο κυνήγι της φοροδιαφυγής µε στόχο την είσπραξη του ΦΠΑ και να εφαρµοστούν νέα αυστηρότερα 10 ΕΠΙΛΟΓΗ

τεκµήρια διαβίωσης. Η κατάργηση της ευνοϊκής φορολόγησης µε συντελεστή 1% στις γονικές παροχές και στις κληρονοµιές και η αντικατάσταση του ΕΤΑΚ από τον φόρο µεγάλης ακίνητης περιουσίας είναι αµφίβολης φορολογικής δικαιοσύνης αλλά δικαιολογηµένες αν τουλάχιστον οδηγήσουν σε αυξηµένα φορολογικά έσοδα. Επίσης, είναι απαραίτητη η κατάργηση του µέτρου της «αυτοπεραίωσης» καθώς και η εφαρµογή αυστηρών αντικειµενικών κριτηρίων προσδιορισµού των καθαρών κερδών των ελευθέρων επαγγελµατιών. Ούτως ή άλλως οι περισσότερες τράπεζες χρησιµοποιούν ανάλογα συστήµατα για να πάρουν τις πιστοδοτικές τους αποφάσεις µη βασιζόµενες ουσιαστικά στα εισοδήµατα που δηλώνουν. // Επιτελείο «Ε»

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΔΙΛΗΜΜΑ Η µέθοδος γνωστή. Ό,τι δεν διορθώνεται µε ενέσεις και χάπια κατευθύνεται στο χειρουργείο. Η κυβέρνηση το γνωρίζει αυτό πολύ καλά και έχει ήδη καλλιεργήσει τις προσδοκίες ότι θα δεχτεί να αναλάβει το όποιο πολιτικό κόστος µπροστά στο γενικότερο συµφέρον. Κάτι που επί σειρά ετών δεν τολµούν όλες οι κυβερνήσεις της χώρας. Ο λόγος για την παραοικονοµία και το µεγάλο στοίχηµα της κυβέρνησης Παπανδρέου να φορολογηθούν τα αδήλωτα εισοδήµατα της παραοικονοµίας. Και εάν µέχρι πρόσφατα το πολιτικό κόστος δεν αναλαµβάνονταν µεταθέτοντας το πρόβληµα στο µέλλον, σήµερα η κυβέρνηση πρέπει απλά να διαλέξει: την ευηµερία της χώρας ή την «ευηµερία» όσων φοροδιαφεύγουν.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Στην αδυσώπητη καταδίωξη της παραοικονοµίας

ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ ΜΕ ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ Τέλος του «κρυφτούλι» µε το έλλειµµα διαµηνύει η ΕΕ, µε την Ελλάδα επί ποδός για να συµµαζέψει το δηµοσιονοµικό έλλειµµα των 29 δισ. ευρώ.

ερίπου 7,7 δισ. ευρώ θα απαιτηθούν για να µειωθεί το δηµόσιο έλλειµµα στο 9,4% του αεπ που στοχεύει η κυβέρνηση για το 2010 από το 12,7% ή 29 δισ. ευρώ που υπολογίζεται πλέον για το 2009. Η κυβέρνηση, πέρα από την έκτακτη εισφορά σε επιχειρήσεις και ιδιώτες µε µεγάλη ακίνητη περιουσία, µε το φορολογικό νοµοσχέδιο που θα κατατεθεί τον επόµενο Μάρτιο σχεδιάζει την αύξηση της φορολογίας και την κατάργηση των φοροαπαλλαγών στα υψηλά εισοδήµατα, την κατάργηση της αυτοτελούς φορολόγησης εισοδηµάτων, την αύξηση των φόρων κατανάλωσης σε καύσιµα, ποτά και τσιγάρα, την επαναφορά του φόρου µεταβίβασης γονικών παροχών και κληρονοµιών, την επαναφορά του φόρου µεγάλης ακίνητης περιουσίας και τη φορολόγηση των µερισµάτων στο πλαίσιο της φορολογικής κλίµακας. Από

τα µέτρα αυτά υπολογίζεται να εισπραχθούν επιπλέον 4,5 δισ. ευρώ σε σχέση µε το 2009, κατά το οποίο οι εισπράξεις του κράτους µειώθηκαν κατά 2,5 δισ, λόγω της ύφεσης και των αδυναµιών του φοροεισπρακτικού µηχανισµού. Η

εκτίναξη του δηµόσιου ελλείµµατος φέτος οφείλεται στην υστέρηση των εσόδων κατά 10 δισ. ευρώ σε σχέση µε όσα προβλέπονταν ένα χρόνο πριν, στην υπέρβαση των δαπανών κατά 2 δισ. αλλά και στην ένταξη στον προϋπολογισµό δαπανών που είχε αφήσει εκτός η προηγούµενη κυβέρνηση, όπως η εξόφληση χρεών των νοσοκοµείων και της Ολυµπιακής. Από την πλευρά των δαπανών στόχος είναι να εξοικονοµηθούν 3,5 δισ. ευρώ από τον εξορθολογισµό τους. Έτσι αναµένεται να επιταχυνθούν τα µέτρα της προηγούµενης κυβέρνησης όπως η ενιαία αρχή πληρωµών των δηµοσίων υπαλλήλων, ώστε να υπάρχει µεγαλύτερος έλεχγος στις αµοιβές 12 ΕΠΙΛΟΓΗ

τους και η κατάρτιση προϋπολογισµών προγραµµάτων. Οι οφειλές του Δηµοσίου προς τον ιδιωτικό τοµέα φθάνουν τα 11 δισ. ευρώ. Επίσης, ανοικτό παραµένει το θέµα των οφειλών του Δηµοσίου στα Ασφαλιστικά Ταµεία, που υπολογίζεται σε 10 δισ. ευρώ περίπου. Συνεπώς τα δύσκολα τώρα αρχίζουν για τη νέα κυβέρνηση. Ήδη η ΕΕ δυσανασχετεί και ζήτησε να µπει τέλος στα παιχνίδια της Ελλάδας µε τα δηµοσιονοµικά της στοιχεία. Γιατί δηµιουργεί εύλογα απορίες το ότι µέσα σε δύο µόλις µήνες η Ελλάδα έστειλε στις Βρυξέλλες εκτιµήσεις που ανεβάζουν το έλλειµµα για φέτος από 6,5% του αεπ σε 12,5%! Και στις προβλέψεις της κυβέρνησης για χαµηλότερο έλλειµµα το 2010, αντιτάσσει τις δικές της που µιλούν για οριακή µόνο µείωση στο 12% την επόµενη διετία! // Επιτελείο «Ε»

ΟΙ ΑΓΟΡΕΣ ΔΕΝ ΑΣΤΕΙΕΥΟΝΤΑΙ

 Η πρόσφατη υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από τον οίκο Fitch δείχνει ότι οι αγορές καιροφυλακτούν. Οι επιπτώσεις σ το κόσ τος δανεισµού και την πραγµατική οικονοµία δεν θα αργήσουν αν ακολουθήσουν και άλλες υποβαθµίσεις!

��

�

��

ΗΠΑ - ΕΥΡΩΠΗ

Σχέσεις εξάρτησης

ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Πέτρα του σκανδάλου της κρίσης οι ΗΠΑ, αιτία για την υποτονική ανάπτυξη που εκτιµάται για την ΕΕ το 2010. Οι Ευρωπαίοι δύσκολα πείθονται για το αντίθετο.

ε προσπάθειες παρέµβασης µε στόχο την αποδυνάµωση του ευρώ έχει αποδυθεί ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλοντ Τρισέ, που προσπαθεί να αναδείξει την ανάγκη να εφαρµόσουν οι ΗΠΑ πολιτική στήριξης του δολαρίου. Αφήνει µάλιστα να

εννοηθεί ότι η Ευρωζώνη ουδέποτε είχε σχέδιο να διεκδικήσει ρόλο διεθνούς νοµίσµατος για το ευρώ. Στην πραγµατικότητα, θα ήθελε αυτό τον ρόλο να τον κατακτήσει οµαλά και αργά. Η ανατίµηση του ευρώ έναντι του

δολαρίου υπονοµεύει την ανάκαµψή της. Η οικονοµία της Ευρωζώνης προβλέπεται να σηµειώσει ανάπτυξη µόλις 0,3% το 2010, µετά τη συρρίκνωση του 4% το 2009. Κανείς δεν µπορεί να βγάλει από τη συλλογική ευρωπαϊκή συνείδηση την ιδέα ότι αυτό συνδέεται µε το πλήγµα που δέχονται οι ευρωπαϊκές εξαγωγές από το αποδυναµωµένο δολάριο. Το δολάριο υποχωρεί καθώς δεν µπορεί πλέον να κρυφτεί η πρόθεση της οµοσπονδιακής τράπεζας Fed να διατηρήσει τα αµερικανικά επιτόκια στα ιστορικά χαµηλά του 0,25%, στα οποία έχει ρίξει άγκυρα από τον Δεκέµβριο 2009. Οι επενδυτές εγκαταλείπουν το δολάριο αφού προτιµούν να τοποθετούνται σε νοµίσµατα µε υψηλότερες αποδόσεις. Προτιµούν να δανείζονται σε δολάρια και να τοποθετούνται σε αγορές µε υψηλότερες αποδόσεις, κατά τα carry trades που ως τα µέσα του 2007 οδηγούσαν στην υποχώρηση του γεν λόγω των πολύ χαµηλών ιαπωνικών επιτοκίων και των πολύ υψηλότερων στις άλλες αγορές. Επίσης, οι ενδείξεις ανάκαµψης της αµερικανικής οικονοµίας δηµιουργούν αισιοδοξία για ανάκαµψη και στις άλλες περιοχές του πλανήτη και διάθεση ανάληψης µεγαλύτερων κινδύνων. Οι παράγοντες αυτοί βέβαια δεν έχουν σχέση µε την ελκυστικότητα του δολαρίου µακροπρόθεσµα. Το δολάριο παραµένει κυρίαρχο νόµισµα, η συµµετοχή του στα παγκόσµια συναλλαγµατικά αποθέµατα είναι τριπλάσια από του ευρώ, ενώ ο κύριος όγκος των εµπορικών συναλλαγών εκτός Ευρωζώνης γίνεται σε δολάρια. Μακροπρόθεσµα όµως πιθανό14 ΕΠΙΛΟΓΗ

τατα να υπάρξουν ανατροπές. Η υποχώρησή του µπορεί να σηµατοδοτεί την αρχή της διόρθωσης των παγκόσµιων ανισορροπιών, των αµερικανικών ελλειµµάτων και των πλεονασµάτων των Ασιατικών χωρών, καθώς η αµερικανική παραγωγική µηχανή στρέφεται προς τις ελκυστικές πλέον για τον υπόλοιπο κόσµο εξαγωγές της. Το βάρος της διόρθωσης φέρουν η Ευρωζώνη και η Ιαπωνία, τα νοµίσµατα των οποίων ανατιµώνται. Από την άλλη πλευρά, οι πλεονασµατικές χώρες, οι Ασιατικές και κυρίως η Κίνα, αναγκαστικά συνεχίζουν να αγοράζουν δολαριακούς τίτλους και να στηρίζουν το δολάριο καθώς έχουν ήδη µεγάλες τοποθετήσεις στην αµερικανική αγορά, ώστε η διακοπή των αγορών αυτών να συνεπάγεται υποχώρηση του δολαρίου και της αξίας των τοποθετήσεών τους αλλά και ανατίµηση των νοµισµάτων τους που θα πλήξει τις εξαγωγές τους. Συνεπώς η αναδιάταξη του σκηνικού στην παγκόσµια οικονοµία είναι ακόµη µακριά. Τα δίδυµα αµερικανικά ελλείµµατα και η αλλαγή των ισορροπιών µε την άνοδο της Κίνας στην παγκόσµια οικονοµία, µακροπρόθεσµα πάντα, θα οδηγήσουν σε µεγαλύτερη συµµετοχή του ευρώ και του κινεζικού γουάν στις συναλλαγές και τα συναλλαγµατικά αποθέµατα και περιορισµό της κυριαρχίας του δολαρίου. Μέχρι τότε, όπως δήλωσε ο υπουργός Οικονοµικών, Τιµ Γκάιτνερ, στην πρόσφατη σύνοδο του ΔΝΤ στην Κωνσταντινούπολη, οι ΗΠΑ θα κάνουν ότι πρέπει για να διατηρήσουν την εµπιστοσύνη στις αγορές. // Επιτελείο «Ε»

ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΙΓΝΩΣΗ Η υποχώρηση του δολαρίου στέλνει ρίγη ανησυχίας στους Ευρωπαίους και όχι µόνο. Ο Αµερικανός υπουργός Οικονοµικών, Τιµ Γκάιτνερ, δηλώνει πάντως ότι η χώρα του αναγνωρίζει ότι ο σηµαντικός ρόλος του δολαρίου στο παγκόσµιο σύστηµα συνεπάγεται ευθύνες και ότι θα κάνουν ότι πρέπει για να διατηρήσουν την εµπιστοσύνη στις αγορές.

10.

�� µ��

941.154.163

806.860.062 28.976.156 1.360.266.031

1.446.999.270

1.131.910.591

435.391.713

244.108.451 21.016.494.782

440.000.000 37.468.400.000

156.541

135.741.804

��

�.

��

� ��

�� (��) �� µ��

��µ�� (��).

156.541

351.222.517

��µµ��

�� µ��

��µ�� µ�� µ��

12. 13.

��

�.

510.437.207 275.033

111.243.362 111.243.362 55.000.000

38.654.814.573

��

� �� I��

�� µ�� µ�� µ�� µ�� 13.5 �� µ��

��

11.

13.1 13.2 13.3 13.4

��

10.

9.1 �� µ�� µ� ��µµ�� 9.2 �� µ�, �� µ��, �� µµ�� 9.3 �� µ�� µ� �� (TARGET2)

��µ�� µ��

82.536.271

76.433.270.648

788.198.964

1.549.240.879

1.520.508.252

1.112.372.400

38.654.814.573

845.965.701

�� µ� �� µ� ��

7.1 �� 7.2 ��

78.564.010 82.536.271

�� µ� ��

725.736.041

�� µ� ��

6.946.256.395 74.614.547

4.1 �� 4.2 ��

0 7.020.870.942

�� µ��

4.148.448.815 36.000.000

4.184.448.815

19.870.013.800

2.1 ��µ�� µ�� (��µ��µ�� ) 2.2 ��

�� µ�� µ�� µ� �� µ��µ��

��

��, 13 �� 2009

71.553.486.539 270.871.693 102.307.445.397

9.613.774.186

20.869.312.979

76.433.270.648

2.196.102.249

3.014.301.574

7.301.995.507

21.260.603.233

89.312.433

37.908.400.000

��µ��: ��µ�� µ� �� 54� �� , �� µ� ��

1. �� µ�� "�� µ�� µ�� " ��µ�� µ� �� .2469/97 2. �� µ�� µ�� µ�� µ��, �� 3. �� µ� �� µ��µ�� µ�� . 4. �� µ��

�� (��)

��

10.1 ��µ�� µ�� 10.2 �� µ��µ�� 10.3 ��

��

9.1 ��µµ�� , �� µ�� 9.2 �� µ�� µ�� µ�� 9.3 �� µ�, �� µ��, �� µµ�� 9.4 �� µ�� µ� �� (TARGET2)

M��µ��

7.1 �� µ��µ�� 7.2 ��

�� µ��

��

5.1 �� µ�� 5.2 �� µ��µ�� µ��

�� µ�� µ�� µ� �� µ��µ��

�� µ� ��

4.1 �� , �� 4.2 ��

�� µ� ��

2.1 �� 2.2 �� , ��, ��

3.234.280.627 1.076.895.967

��

�� µ� �� µ� ��

��

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Σεπτεµβρίου 2009 (σε ευρώ) �� 30ης ��

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Χρυσός και µαύρος χρυσός

ΡΙΨΟΚΙΝΔΥΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ Το ράλι του µαύρου χρυσού τροφοδοτείται καθηµερινά από το ασθενές δολάριο και την αυξανόµενη αισιοδοξία των επενδυτών για ανάκαµψη.

ι πορείες των τιµών του πετρελαίου και του χρυσού είναι βέβαιο πως έχουν επηρεαστεί σηµαντικά από την υποχώρηση του δολαρίου και τη συνεπαγόµενη εξαγωγή αβεβαιότητας στο οικονοµικό σύστηµα. Είναι, όµως, αυτή η καθίζηση ο µόνος προσδιοριστικός παράγοντας για την πρόσφατη άνοδο των τιµών τους; Ο χρυσός, η τιµή του οποίου ξεπέρασε τα 1.000 δολάρια ανά ουγκιά πρόσφατα χάρη στο ράλι που την έχει ωθήσει κατά 19% υψηλότερα από τις αρχές του έτους, φαίνεται ότι εξακολουθεί να συνιστά ένα ασφαλές καταφύγιο σε περιόδους αποδυνάµωσης ενός ισχυρού νοµίσµατος και έναντι µελλοντικού πληθωρισµού. Οι ξένοι

επενδυτές στρέφονται στο πολύτιµο µέταλλο καθώς θέλουν να εξασφαλισθούν από µια µείωση της αξίας των αµερικανικών κρατικών οµολόγων. Η αξία των οµολόγων µε τα οποία οι κυβερνήσεις χρηµατοδοτούν τα ελλείµµατά τους υποχωρεί όταν αυξάνεται ο πληθωρισµός ή (για τους ξένους επενδυτές) όταν υποχωρεί το νόµισµα στο οποίο εκδίδονται. Και το τελευταίο συµβαίνει µε το δολάριο µε συνέπεια τη στροφή των επενδυτών στο πολύτιµο µέταλλο. Η τιµή του πετρελαίου πάλι επηρεάζεται τόσο από αρνητικές ή θετικές ειδήσεις και αφορµές που επηρεάζουν προσωρινά τις αγορές όσο και από δοµικές αλλαγές µε µακροχρόνιες επιπτώσεις. Για παράδειγµα η ανακοίνωση των στοιχείων που δείχνουν άνοδο της βιοµηχανικής παραγωγής των ΗΠΑ, η επιστροφή στη θετική ανάπτυξη το 3ο τρίµηνο φέτος µε ρυθµό 3,5% αλλά και η κλιµάκωση των εντάσεων στην πλούσια πετρελαιοπαραγωγό χώρα, τη Νιγηρία, επιτάχυναν την ανοδική πορεία των τιµών. Το ίδιο αποτέλεσµα είχαν οι ανακοινώσεις για µείωση του αριθµού των Αµερικανών που κατέθεσε για πρώτη φορά 16 ΕΠΙΛΟΓΗ

αίτηση για επίδοµα ανεργίας. Δοµικά, ωστόσο, το ράλι του «µαύρου χρυσού» τροφοδοτείται καθηµερινά από το ασθενές δολάριο και την αυξανόµενη αισιοδοξία των επενδυτών για τις προοπτικές της παγκόσµιας οικονοµίας. Σε κάθε περίπτωση, δεδοµένου ότι η προοπτική της ανάπτυξης είναι ο θεµελιώδης λόγος ανόδου της τιµής του φέτος καθώς η ζήτηση είναι χαµηλότερη από πέρυσι κατά 1,2 εκατ. βαρέλια ηµερησίως, η ισορροπία στην αγορά παραµένει εύθραυστη. Και αυτό γιατί ουσιαστικά πωλείται η φήµη ανόδου και εξόδου από την κρίση και αγοράζεται το γεγονός, µε ότι αυτό συνεπάγεται για τη µελλοντική εξέλιξη της τιµής του.

// Επιτελείο «Ε»

ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ Η ακύρωση επενδύσεων στην πετρελαϊκή βιοµηχανία πέρυσι µετά την απότοµη υποχώρηση της τιµής του πετρελαίου, µπορεί να οδηγήσει σε νέα άνοδο της τιµής του µαύρου χρυσού όταν οι χώρεςµεγάλοι καταναλωτές ανακάµψουν από την ύφεση και η ζήτησή του αυξηθεί. Αυτά προειδοποιεί ο επικεφαλής οικονοµολόγος του Διεθνούς Οργανισµού Ενέργειας, Φατίχ Μπιρόλ.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Κόσµος - Ελλάδα

ΦΟΡΟΑΠΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Περικοπές φόρων 24 δισ. σχεδιάζει η Γερµανική κυβέρνηση για το 2010. Προεκλογικά η καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ είχε υποσχεθεί περικοπές φόρων ύψους 15 δισ. ευρώ, αλλά υπό την πίεση των Ελεύθερων Δηµοκρατών, του νεοφιλελεύθερου κόµµατος µε το οποίο σχηµάτισε κυβέρνηση συνεργασίας αυξάνει το όριο. Ήδη βρίσκεται σε καθεστώς επιτήρησης από την ΕΕ για υπέρβαση του ορίου 3% του ΑΕΠ για το δηµόσιο έλλειµµα, προβλέπεται στο 3,9% και 5,9% του ΑΕΠ φέτος και το 2010, καθώς η υπέρµαχος της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας χαλαρώνει τη στάση της για να αναθερµανθεί η οικονοµία. Οι Γερµανοί βιοµήχανοι σχολίασαν επικριτικά τα µέτρα -από τα οποία ωφελούνται και αυτοί- τονίζοντας ότι προτεραιότητα πρέπει να είναι η µείωση του δηµόσιου ελλείµµατος. Οι µέχρι τώρα προσπάθειες πάντως αποδίδουν, η κυβέρνηση αναθεωρεί προς τα πάνω τις προβλέψεις της για τον ρυθµό ανάπτυξης το 2010, από 0,5% σε 1,6%. Βέβαια η άνοδος του ευρώ έναντι του δολαρίου πλήττει τις εξαγωγές της, που ήδη υποχωρούν.

ΚΙΝΕΖΙΚΟ ΠΙΓΚ-ΠΟΓΚ Μέχρι πρότινος όλοι οι διεθνείς οργανισµοί αλλά και η αµερικανική κυβέρνηση καλούσαν την Κίνα να επιτρέψει την ανατίµηση του νοµίσµατός της καθώς η χαµηλή ισοτιµία του γουάν συνέβαλλε στη διατήρηση των παγκόσµιων ανισορροπιών που συνιστούσαν τα µεγάλα εµπορικά πλεονάσµατα των εξαγωγικών χωρών (Κίνα, Νότια Ασία, Γερµανία & Ιαπωνία) και το τεράστιο αµερικανικό εµπορικό έλλειµµα. Τώρα που το δολάριο υποχωρεί συµβάλλοντας στη µείωση του αµερικανικού ελλείµµατος, αντίστοιχα υποχωρεί και το συνδεδεµένο µε αυτό κινεζικό νόµισµα. Άρα τα ανταγωνιστικά από άποψη τιµής κινεζικά προϊόντα γίνονται ακόµη πιο ανταγωνιστικά: Και όπως φαίνεται το βάρος της διόρθωσης των παγκόσµιων ισορροπιών θα φέρουν το ευρώ, του οποίου η ισοτιµία πλέον έχει φτάσει τα 1,5 δολάρια /ευρώ, και κυρίως η µεγάλη εξαγωγική «µηχανή» της Ευρωζώνης, η Γερµανία. Κατά δεύτερο λόγο, το βάρος της διόρθωσης φέρει και η Ιαπωνία µε το γιεν που ενισχύεται έναντι του δολαρίου. Οι εξελίξεις αυτές δηµιουργούν αβεβαιότητα όσον αφορά την ανάκαµψη της Ευρωζώνης, καθώς η νέα τάξη πραγµάτων θα επηρεάσει σηµαντικά την ευρωπαϊκή οικονοµία. Το 8µηνο Ιανουαρίου - Αυγούστου οι εξαγωγές της Ευρωζώνης ήταν 22% χαµηλότερες από πέρυσι. Ο µεγαλύτερος προµηθευτής της; H Κίνα, µε επόµενες τις ΗΠΑ, Βρετανία και Ρωσία λόγω του φυσικού αερίου που εξάγει στην Ευρώπη.

18 ΕΠΙΛΟΓΗ

FINITO LA MUSICA, PASSATO LA FΙESTA Τέρµα σ τον χορό των εκατοµµυρίων. Ο ειδικός επόπτης για τις αµοιβές στις επιχειρήσεις που έχουν λάβει ενίσχυση από το αµερικαν ικό δηµόσ ιο, Κένεθ Φάινµπεργκ, επί το έργον. Πρώτα, ανάγκασε τη Citigroup, που έχει λάβει κρατικά κεφάλαια 45 δισ. δολ. (και ανήκει κατά το 1/3 στο αµερικανικό δηµόσιο) να πουλήσει τη θυγατρική της Phibro, που δραστηριοποιείται στα εµπορεύµατα, στην Occidental Petroleum. Και αυτό γιατί οι υψηλές αµοιβές των στελεχών της δεν συµβαδίζουν µε τους κανόνες που έχει θεσπίσει η αµερικανική κυβέρνηση. Σύµφωνα µε πληροφορίες, οι συνολικές αµοιβές του καλύτερου της trader, Andrew Hall, έφθασαν το 2008 τα 100 εκατ δολάρια! Αρκετοί είναι οι traders που εγκαταλείπουν τις τράπεζες λόγω των περιορισµών στα µπόνους που προωθούνται, ενισχύοντας το δυναµικό εταιρειών εµπορευµάτων, hedge funds, πετρελαϊκών εταιρειών. Στο στόχαστρο τώρα του Φαίνµπεργκ, τα µεσαία στελέχη των εταιρειών που στήριξε µε κρατικά κεφάλαια η αµερικανική κυβέρνηση, µεταξύ των οποίων ο ασφαλιστικός κολοσσός AIG, η General Motors και η Bank of America, και τα γενναιόδωρα πακέτα αµοιβών τους.

ΕΠΙΛΟΓΗ 19

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Κόσµος - Ελλάδα OΛΟ ΚΑΙ ΨΗΛΟΤΕΡΑ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ Ο Διεθνής Οργανισµός Ενέργειας αναθεωρεί προς τα πάνω τις προβλέψεις του για τη ζήτηση πετρελαίου φέτος και το 2010, µετά την προς τα πάνω αναθεώρηση των εκτιµήσεων για την παγκόσµια ανάπτυξη, ιδίως στην Αµερική και τις αναπτυσσόµενες χώρες της Ασίας. Στο περιβάλλον αυτό οι τιµές του πετρελαίου κινούνται ανοδικά και πιθανό να οδηγηθούµε και πάλι σε ένα ανοδικό ράλι καθώς η δραστηριότητα στην αγορά συµβολαίων δικαιωµάτων κινείται ανοδικά. Τα συµβόλαια αγοράς ήδη έχουν ξεπεράσει τα 80 δολ. Έτσι, καθώς οι αγοραστές αυτών των συµβολαίων (συµφωνία αγοράς σε προκαθορισµένη τιµή) έχουν προεξοφλήσει ανοδική πορεία, πιθανή επιβεβαίωση τους θα οδηγήσει τους πωλητές των συµβολαίων αυτών σε αγορές πετρελαίου για να τα καλύψουν. Έτσι θα ενισχύσουν την ανοδική τάση, κατά τα πρότυπα του περυσινού καλοκαιριού, οπότε η τιµή του έφθασε τα 150 δολ. το βαρέλι. Αντίστοιχα αν οι τιµές υποχωρήσουν, τα συµβόλαια πώλησης θα µεγεθύνουν την πτωτική τάση. Γι αυτό και στην agenda των διεθνών οργανισµών, ΔΝΤ, ΟΟΣΑ και forum όπως το G20, υπάρχει η εντολή από τους ηγέτες των χωρών-µελών τους να εξετασθεί ο ρόλος των προθεσµιακών συµβολαίων και της κερδοσκοπίας στη µεγάλη µεταβλητότητα των τιµών του πετρελαίου.

ΣΤΟ ΡΑΦΙ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Ελληνική πρωτοπορία; Μάλλον, αλλά αρνητική. Σε πρόσφατη έκδοση του ΟΟΣΑ για την ποιότητα της διακυβέρνησης σε κάθε χώρα παρουσιάζεται η δραστηριότητα του δηµόσιου τοµέα σε όρους δαπάνης του ακ. εγχώριου προϊόντος κάθε χώρας. Η Ελλάδα δαπανά µόλις 2,3% του ΑΕΠ της για την εκπαίδευση των νέων της. Το ποσοστό αυτό

20 ΕΠΙΛΟΓΗ

είναι το χαµηλότερο και από τις 25 χώρες µέλη (από τις 30 συνολικά) του Οργανισµού που πήραν µέρος στην έρευνα. Η Δανία αφιερώνει το µεγαλύτερο ποσοστό 7,7%, η Σουηδία και η Πορτογαλία 7,1% , η Γαλλία, η Βρετανία και οι ΗΠΑ 6% και ακολουθούν οι άλλες χώρες µε χαµηλότερα ποσοστά. Πώς άραγε περιµένουµε η Ελλάδα να κερ-

δίσει έδαφος στη µελλοντική κοινωνία της γνώσης χωρίς να επενδύσει σε αυτή; Φυσικά και δεν είναι όλα θέµα χρηµάτων. Το βλέπουµε άλλωστε και από την περίπτωση της Γερµανίας και της Ιαπωνίας που δαπανούν µόνο 4% του ΑΕΠ τους για την εκπαίδευση, όµως είναι οι πιο προηγµένες τεχνολογικά (και πλούσιες) χώρες. Το γνωρίζουµε όµως και από τις αρτηριοσκληρωτικές δοµές που υπάρχουν ακόµη σε αρκετά τµήµατα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ιδίως της πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης που θεωρεί λύση στο πρόβληµα την προστασία από τον ανταγωνισµό των ιδιωτικών κολεγίων, από τις κατεστηµένες νοοτροπίες διδασκόντων και διδασκοµένων µε συνέπεια το αποτέλεσµα να είναι κατώτερο των προσδοκιών. Όµως αυτό δεν είναι δικαιολογία. Η πράσινη ανάπτυξη που είναι οδηγός πολιτικής για τον πρωθυπουργό Παπανδρέου, δεν µπορεί να αγνοήσει το χάσµα που χωρίζει την Ελλάδα από τις άλλες χώρες. Η µεγάλη πρόκληση είναι να το κλείσει, όχι µε σπατάλες αλλά µε πολιτικές που θα αποδώσουν για τους νέους και την κοινωνία.

��

�� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� ��

��

�� ΕΠΙΛΟΓΗ 21

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Πολιτική

Το µεγάλο ερώτηµα Αν ο Γιώργος Παπανδρέου επιτρέψει µια εκ νέου προσπάθεια... αρµέγµατος του κράτους, ενσωµατώνοντας στο σύστηµα όλους όσους θεωρούσαν λίγο πολύ αυτονόητο κάτι τέτοιο, γιατί αυτή είναι η καθεστηκυία νοοτροπία στη χώρα, στην πράξη θα υποθηκεύσει το πολιτικό του µέλλον και το µέλλον του τόπου. Ταυτόχρονα όµως ο πρωθυπουργός χρειάζεται συµµάχους. Και αυτό περιπλέκει πολύ τα πράγµατα. Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

σ τω και µε αρκε τή καθυσ τ έρηση, οι γε ν ικοί γραµµατείς των υπουργείων διορίστηκαν. Έστω και µε µικρή καθυστέρηση, η κρατική µηχανή άρχισε να µοντάρεται και η υλοποίηση του κυβερνητικού προγράµµατος που εξήγγειλε προεκλογικά ο Γιώργος Παπανδρέου, ξεκίνησε. Σε αντίθεση µε ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν και θα περίµενε κανείς, υπήρξε µια εγκράτεια στον επιµερισµό της κρατικής λείας που επέφερε η νίκη της 4ης Οκτωβρίου. 22 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ήταν η διαδικασία υποβολής των βιογραφικών όσων θα ενδιαφέρονταν να πληρώσουν θέσεις του Δηµοσίου, που την επέβαλε; Ήταν οι επικοινωνιακού τύπου πρωτοβουλίες για µείωση της ποσότητας και του κυβισµού των κρατικών αυτοκινήτων; Ή η µείωση της στρατιάς των αστυνοµικών φρουρών σε επώνυµους; Ήταν κι όλα αυτά µαζί. Πάντως, ο Γιώργος Παπανδρέου κι οι νέοι υπουργοί µπήκαν φουριόζοι, φρέσκοι κι έτοιµοι για δουλειά. «Σήκωσαν τα µανίκια» όπως προέτρεψε ο Γιώργος Παπανδρέου, ενη-

µερώθηκαν για το περιεχόµενο όσων φακέλων βρήκαν κι ορισµένοι έκαναν και εξαγγελίες. Το ζητούµενο τώρα είναι από τις εξαγγελίες να περάσουµε στην πράξη. Κι εδώ είναι το δύσκολο κοµµάτι. Διότι δεν είναι µόνο τα προβλήµατα που σωρεύτηκαν όλα αυτά τα χρόνια κι απαιτούν άµεσες και ριζοσπαστικές λύσεις. Είναι κάτι ακόµα πιο βαθύ. Είναι η αλλαγή νοοτροπίας που χρειάζεται, σε έναν «ελληνικό λαό» που έµαθε να βάζει το «εγώ» πάνω από το «εµείς», που έµαθε πως «για όλα φταίνε οι άλλοι» ή «ο κακός

 Ο πρωθυπουργός και τα διλλήµατα του ηγέτη  µας ο καιρός», που έµαθε να διεκδικεί χωρίς να προτείνει, να βολεύεται και να απαιτεί να βολευτεί... Τα παραδοσιακά αντανακλαστικά ενεργοποιήθηκαν άµεσα και όσοι θεωρούσαν αυτονόητη την ενσωµάτωσή τους στο σύστηµα εξουσίας, θορυβήθηκαν. Αγνόησαν ή αγνοούν πως η «παχιά αγελάδα» που λέγεται κράτος είναι πλέον ισχνή και δεν της έχει µείνει άλλο γάλα να δώσει. Όπως αγνόησαν και αγνοούν πως αν ο Γιώργος Παπανδρέου επιτρέψει µια εκ νέου προσπάθεια... αρµέγµατος, θα υποθηκεύσει το πολιτικό του µέλλον και το µέλλον του τόπου. Το ερώτηµα όµως είναι αν είναι περισσότεροι εκείνοι που γνωρίζουν ή έχουν αντιληφθεί τη σκληρή αυτή πραγµατικότητα. Διότι σε µια τέτοια περίπτωση, ο Παπανδρέου έχει προοπτική να κερδίζει δυο από εκεί που θα χάνει έναν. Αλλά είναι σαφές που µόνος του δεν θα τα καταφέρει. Χρειάζεται να συνασπίσει γύρω του µια πολιτική µειοψηφία για να συνοµιλήσει µε µια κοινωνική πλειοψηφία – αν υποτεθεί πως αυτή πλέον έχει δηµιουργηθεί. Είναι επίσης σαφές πως τέτοιου είδους βοήθεια δεν µπορεί να αναµένει απ’ τη ΝΔ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην υπόθεση των stage, η Ντόρα Μπακογιάννη αναγκάστηκε να µιλήσει για «εκδικητικό µένος» για να πάψει να βλέπει τον κοµµατικό της πυρήνα να συρρικνώνεται έναντι του Αντώνη Σαµαρά. Και όµως ο αδελφός της Κυριάκος Μητσοτάκης ευθαρσώς υπερασπίστηκε την απόφαση της κυβέρνησης για την κατάργηση των stage. Τι θα συµβεί τελικά; Θα µπορέσει ο Γιώργος Παπανδρέου να επιβάλει την αλλαγή της νοοτροπίας, µέσα από τη ριζική µεταβολή του πολιτικού συστήµατος, σε συνδυασµό µε τη µεταρρύθµιση της Δηµόσιας Διοίκησης; Η απάντηση θα ήταν εύκολη, αν η οικονοµική συγκυρία τον ευνοούσε. Αν η χώρα δεν ήταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Διότι, καλή η διαφάνεια και η αξιοκρατία, πλην όµως η αγορά πρέπει να αποκτήσει ζωή, η οικονοµία πρέπει να αναθερµανθεί. Διότι, ως γνωστό «η φτώχεια φέρνει γκρίνια».

Η ΤΟΥΡΤΑ

ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ Δεν πρόλαβε ο Γιώργος Παπανδρέου να διαπιστώσει ότι το Μέγαρο Μαξίµου δεν τον βολεύει για να κυβερνήσει, ούτε και οι υπουργοί να βρουν θέση στα νέα τους γραφεία και η πρώτη προειδοποίηση ήρθε. Οι λιµενεργάτες κρατούσαν κλειστό το λιµάνι του Πειραιά και αξίωναν την ακύρωση της διακρατικής συµφωνίας Ελλάδας - Κίνας, ώστε να µην εκχωρηθεί το δικαίωµα εκµετάλλευσης του ΟΛΠ στην Cosco. Η δεύτερη προειδοποίηση ήρθε λίγο αργότερα, όταν ο προεδρικός εκλεκτός για τη θέση του Γραµµατέα του ΠΑΣΟΚ, Σωκράτης Ξυνίδης αδυνατούσε να συγκεντρώσει το 50 συν 1 των ψήφων για να εκλεγεί. Το («βαθύ») ΠΑΣΟΚ δήλωνε βροντερά πως «... είναι εδώ, ενωµένο δυνατό», ενώ ο Γιώργος Παπανδρέου δεν άλλαζε την αρχική του θέση για κατάργηση των stage. Προφανώς, εννοούσε όσα έλεγε προεκλογικά. Αλλά τότε ποιος τον άκουγε. Η «τούρτα» της εξουσίας ήταν µπροστά και ουδείς ήθελε να συµβεί κάτι και να την χάσει. Άσχετα, αν ο Παπανδρέου ουδέποτε µίλησε για τούρτα. Πόσο µάλλον, για... πράσινη τούρτα. Και όµως η τούρτα είναι και πάλι το διακύβευµα της εποχής. Μπορεί ο Παπανδρέου να την τράβηξε µπροστά από τα πρόσωπα των κοµµατικών, πλην όµως δεν µπορεί και να την καταβροχθίσει µια νέα κοµµατική ελίτ που τείνει να δηµιουργηθεί. Η τούρτα αφορά τους πάντες και η νέα κυβέρνηση θα κριθεί απ’ την ικανότητά της να δηµιουργεί πολλές τούρτες που θα µοιράζονται σε όλους εκείνους που έχουν τα εχέγγυα για να τις απολαύσουν.

ΕΠΙΛΟΓΗ 23

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Οικονοµία

Πιάστε µε, πέφτω Το µοντέλο ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας που στηρίχτηκε στην αναβλητικότητα των αναγκαίων µεταρρυθµίσεων και τις ευρωπαϊκές τονωτικές ενέσεις, ό,τι είχε να δώσει το έδωσε. Η διατηρήσιµη ανάπτυξη για να έρθει, χρειάζεται βιώσιµες λύσεις και ισχυρή πολιτική βούληση εδώ και τώρα. Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

π ο ρε ί να π λ ηθ αίνου ν οι ε νδ ε ίξ ε ις ότι η ανάκαµψη της διε θ νο ύς οικονο µίας αρχίζει κάπου εδώ, οι περισσότεροι όµως µιλούν για µία ανάκαµψη που δεν θα έχει τα χαρακτηριστικά των υψηλών ρυθµών του παρελθόντος, δεδοµένου ότι εξακολουθεί να ελλοχεύει ο κίνδυνος 24 ΕΠΙΛΟΓΗ

υποτροπιασµού της διεθνούς κρίσης. Κοινή παραδοχή ότι οι µακροπρόθεσµες προβλέψεις δεν συµβαδίζουν µε την κατάσταση του διεθνούς σκηνικού και όλοι όσοι µιλούν για το αύριο της κρίσης προτιµούν να είναι συγκρατηµένοι. Για την Ελλάδα οι παραδοχές τις οποίες πρέπει να κάνουµε είναι δύο: α) εισήλθε µε υστέρηση στην κρίση, γεγονός που µείωσε ως ένα βαθµό

τους κραδασµούς από τις επιπτώσεις της αλλά κατ’ αναλογία θα αργήσει και να εξέλθει από αυτή, β) η κρίση και η ύφεση που ακολούθησε δεν βρήκε την Ελλάδα σε µία περίοδο προετοιµασµένη να την αντιµετωπίσει. Η χώρα είχε ήδη χρόνια διαρθρωτικά προβλήµατα και υψηλό χρέος, που η κρίση ανάδειξε και έκανε εντονότερα, σε τέτοιο βαθµό µάλιστα που η ελληνική οικονο-

 Το µεγάλο έλλειµµα και το σοκ της ελληνικής «ηµιχρεοκοπίας»  µία δεν µπορεί πια να λειτουργεί στο παλιό-καλό µοτίβο της: «Τα προβλήµατα µπορούν πάντα να λυθούν την επόµενη µέρα και οι µεταρρυθµίσεις πρέπει να γίνουν για να προχωρήσει η χώρα αλλά µπορούν και να γίνουν σταδιακά». Το µοντέλο αυτό είναι πλέον ανεπαρκές. Η χώρα έχει σηµαντικό πρόβληµα ανάπτυξης, έλλειψη ρευστότητας που «πνίγει» την αγορά, έλλειψη εµπιστοσύνης στο κράτος, έλλειµµα ανταγωνιστικότητας και επενδύσεων. Ολ’ αυτά σηµαίνουν ότι χρειάζονται άµεσες λύσεις εδώ και τώρα και όχι κάποια στιγµή την επόµενη µέρα. Γιατί η ανάκαµψη της διεθνούς οικονοµίας δεν προδιαγράφεται ότι θα κινηθεί µε δυναµικούς ρυθµούς. Μια υποτονική όµως διεθνής ανάκαµψη στην πράξη σηµαίνει για την υπερχρεωµένη ελληνική οικονοµία, µηδενική ανάπτυξη. Πως αντιµετωπίζεται το δηµόσιο χρέος σε συνθήκες µηδενικής ανάπτυξης; Πολύ απλά απαιτεί πρωτοβουλίες έξω από την πεπατηµένη της αύξησης της φορολογίας και της µείωσης των δαπανών. Πέραν, δηλαδή της συνήθους δηµοσιονοµικής προσαρµογής η οποία αναµφίβολα πλήττει περαιτέρω την οικονοµική δραστηριότητα και, κατ’ επέκταση, τα κρατικά έσοδα.

Η «έξυπνη» πολιτική Το πρόβληµα µε τη νέα οικονοµική πολιτική είναι ότι, ενώ από την µία πλευρά οµολογεί τον δηµοσιονοµικό εκτροχιασµό της οικονοµίας, από την άλλη προβάλλει µέτρα συµβατικής πολιτικής για την αντιµετώπισή του. Τα οποία, µάλιστα, εάν εφαρµοστούν πιθανότατα να ακυρώσουν την αναπτυξιακή στρατηγική της κυβέρνησης. Με το δηµόσιο έλλειµµα στο 12,5% του ΑΕΠ φέτος και την Τράπεζα της Ελλάδος να υποδεικνύει µείωσή του 2,5% ετησίως τη διετία 2010-2011 και 1,5-2% ετησίως την επόµενη διετία, το µόνο βέβαιο είναι πως το δηµόσιο χρέος θα συνεχίσει να µεγαλώνει σε συνθήκες µηδενικής ανάπτυξης και πληθωρισµού καθώς το κόστος εξυπηρέτησής του παραµένει σταθερά στο 4,5% περίπου. Αυτό πρακτικά σηµαίνει πως για να µην αυξηθεί το χρέ-

Ο,ΤΙ ΔΕΝ ΛΥΝΕΤΑΙ, ΚΟΒΕΤΑΙ Η κυβέρνηση πρέπει να σπάσει τα δεσµά του δηµόσιου χρέους και των ελλειµάτων, τροχοπέδη κάθε αναπτυξιακής προσπάθειας. Η κυβέρνηση οφείλει να ρίξει το βάρος της προσαρµογής στην καταπολέµηση της φοροδιαφυγής και την περιστολή της κρατικής σπατάλης υιοθετώντας ένα πρόγραµµα τολµηρών µεταρρυθµίσεων µε διάρκεια απόδοσης, χαµηλό δηµοσιονοµικό κόστος και ισχυρή αναπτυξιακή επίπτωση (βλ. υποδείξεις ΤτΕ), αντί να προσπαθεί να ισορροπήσει τη δοσολογία µείωσης των ελλειµµάτων µε ισόποσες αυξήσεις φόρων (επιβαρύνουν δυσανάλογα την ανάπτυξη) και περικοπές δαπανών ή µε προώθηση οριακών διαρθρωτικών αλλαγών (βλ. σταδιακή εξίσωση ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ανδρών-γυναικών στο Δηµόσιο, διαχειριστικές αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστηµα, επανεξέταση βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελµάτων, άνοιγµα κλειστών επαγγελµάτων). Κυρίως, όµως, πρέπει να ζητήσει την αναδιάρθρωση του χρέους που δεν συµµαζεύεται µε τίποτα. Εάν πορευτεί µε πνεύµα κοινωνικής δικαιοσύνης και βάλει µαχαίρι στις σπατάλες στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα νοσοκοµεία, τις αµυντικές δαπάνες, τα ασφαλιστικά ταµεία ή αλλού µε αποτέλεσµα ορατό στον πολίτη τότε το κλίµα αισιοδοξίας µπορεί να συντηρηθεί και η οικονοµία να συνέλθει από το σοκ της «ηµιχρεοκοπίας».

ος πρέπει να επιτυγχάνονται ετήσια πρωτογενή πλεονάσµατα 4-4,5% του ΑΕΠ, δηλαδή διπλάσια απ’ ό,τι είναι ο επίσηµος στόχος. Μόνη περίπτωση να αποτραπεί η αύξηση του χρέους µε τη δηµουργία πρωτογενών πλεονασµάτων έως 2,5% του ΑΕΠ είναι να επιτευχθούν συγχρόνως πραγµατικοί ρυθµοί ανάπτυξης 2-3% ετησίως. Στις τρέχουσες διεθνείς συνθήκες της κρίσης αυτό είναι σχεδόν αδύνατο και

ως πιθανότερη εκδοχή υποθέτουµε µηδενικούς ρυθµούς επέκτασης του ΑΕΠ. Αυτό σηµαίνει πως το δηµόσιο χρέος από 115% του ΑΕΠ φέτος θα αυξηθεί στο 125% την προσεχή τετραετία παρά τη σταδιακή µείωση του δηµοσίου ελλείµµατος, αποστραγγίζοντας την ανάπτυξη από πολύτιµους πόρους και εκθέτοντας την οικονοµία σε κινδύνους περίπτωση µεγάλης αύξησης των διεθνών επιτοκίων. ΕΠΙΛΟΓΗ 25

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Εξωτερική πολιτική

Οι καλοί µας γείτονες Ενώ µέχρι τώρα η ενταξιακή προοπτική των Σκοπίων προσέκρουε στην Κοµισιόν και στα κοινοτικά κριτήρια, τώρα, χάρη σε εισήγηση του επιτρόπου Όλι Ρεν, θα αναχαιτίζεται από την ελληνική πλευρά σε κάθε Σύνοδο Κορυφής. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

θε τ ική ε ισ ήγησ η τ ης Ευρωπαϊκής Επιτροπής για έναρξη ενταξιακών διαπραγµατεύσεων της ΕΕ µε την ΠΓΔΜ, δηµιουργεί νέα δεδοµένα, που απαιτούν λεπτούς χειρισµούς από την ελληνική κυβέρνηση, αρχής γενοµένης της προ26 ΕΠΙΛΟΓΗ

σεχούς συνόδου των 27 Ευρωπαίων ηγετών στις 10 και 11 Δεκεµβρίου. Σε αν τίθεση µε τα προηγούµενα χρόνια, φέτος, ίσως και λόγω των εθνικών εκλογών η ελληνική διπλωµατία δεν κατάφερε να αποφύγει την αναβάθµιση της ενταξιακής πορείας των Σκοπίων από τον αρµόδιο Επί-

τροπο για τη διεύρυνση, Ολι Ρεν. Ο Φιλανδός Επίτροπος, στο πλαίσιο της ετήσιας έκθεσης προόδου σχετικά µε την υποψηφιότητα της ΠΓΔΜ, δεν έκανε µόνο θετική εισήγηση, αλλά δήλωσε επιπλέον ότι η ενταξιακή πορεία µιας υποψήφιας χώρας δεν πρέπει να ανασταλεί λόγω διµερών διαφο-

 Σκόπια και Τουρκία, το δίδυµο των κυβερνητικών προκλήσεων 

ρών, τις οποίες πρέπει να επιλύουν τα ενδιαφερόµενα µέρη. Τα Σκόπια έχουν χαρακτηριστεί υποψήφια χώρα από τον Δεκέµβριο του 2005. Όµως, δεν είχαν λάβει ηµεροµηνία έναρξης διαπραγµατεύσεων, διότι δεν πληρούσαν τα πολιτικά κριτήρια της ΕΕ που ισχύουν για όλες τις υποψήφιες χώρες (κράτος δικαίου, σεβασµός ανθρωπίνων δικαιωµάτων, πάταξη εγκληµατικότητας και διαφοράς). Στη φετινή ετήσια έκθεση προόδου των Σκοπίων, ο κ. Ρεν αποφάνθηκε ξαφνικά ότι η γειτονική χώρα, η οποία πέρυσι δεν πληρούσε κανένα από τα 7 κριτήρια που είχε θέσει πριν δύο χρόνια η Κοµισιόν, φέτος πληρεί όλες τις προϋποθέσεις και µπορεί να ξεκινήσει διαπραγµατεύσεις. Η εισήγηση της Κοµισιον προς τους Ευρωπαίους ηγέτες αποτελεί ένα σηµαντικό βήµα για τους Σκοπιανούς, που εδώ και 4 χρόνια έβλεπαν την ενταξιακή τους πορεία σε πλήρες αδιέξοδο. Η θετική εισήγηση δεν σηµαίνει ότι τα Σκόπια θα ξεκινήσουν ενταξιακές διαπραγµατεύσεις σε ορατό χρονικό ορίζοντα. Τον τελευταίο λόγο θα τον έχει πάντα η Ελλάδα, δεδοµένου ότι οποιαδήποτε απόφαση της ΕΕ έχει σχέση µε τη διεύρυνση απαιτεί οµοφων ία των κρατών µε λών. Όµως, ενώ µέχρι τώρα η ενταξιακή προοπτική των Σκοπίων προσέκρουε στην Κοµισιον και στα κοινοτικά κριτήρια, τώρα θα πρέπει να την αναχαιτίζουµε εµείς σε κάθε Σύνοδο Κορυφής. Τους επόµενες µήνες βέβαια δεν πρέπει να περιµένουµε έντονες πιέσεις από τους εταίρους. Η έναρξη διαπραγµατεύσεων µε υποψήφια χώρα δεν αποτελεί σήµερα προτεραιότητα για την Κοινότητα, η οποία βρίσκεται αντιµέτωπη µε σοβαρά εσωτερικά προβλήµατα, όπως η έξοδος από την οικονοµική κρίση, η οποία έχει εκτοξεύσει στα ύψη δηµόσια ελλείµµατα και χρέος σε όλα τα κράτη µέλη.

Α ΠΟΦΕΥΓΕΙ ΤΙΣ KΥΡΩΣΕΙΣ Η ΤΟΥΡΚΙΑ Η Τουρκία δεν τήρησε τις δεσµεύσεις της για άνοιγµα των τουρκικών λιµανιών και αεροδροµίων σε κυπριακά πλοία και αεροπλάνα και η ΕΕ δεν εισηγήθηκε, ως όφειλε, την επιβολή πρόσθετων κυρώσεων. Παράλληλα µε την έκθεση για την ενταξιακή πορεία των Σκοπίων, η Κοµισιόν δηµοσιοποίησε και την ετήσια έκθεση προόδου της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας. Έκθεση αρκετά αντικειµενική σε ότι αφορά τη γενική κατάσταση στη χώρα και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Άδικη, όµως, για την Κύπρο. Όπως επισηµαίνει η Κοµισιόν, στον τοµέα των εσωτερικών µεταρρυθµίσεων έγιναν ελάχιστα σε σχέση µε όσα ζητάει η ΕΕ αναφορικά µε τον σεβασµό της ελευθερίας της έκφρασης, των θρησκευτικών µειονοτήτων, της ελευθερίας του τύπου, των συνδικαλιστικών οργανώσεων, του περιορισµού του ρόλου του στρατού. Έγιναν κάποιες µεταρρυθµίσεις στη δικαιοσύνη, τα ανοίγµατα-Ερντογάν προς τους Κούρδους και η συµφωνία για διπλωµατική αναγνώριση µε την Αρµενία. Στην εξέλιξη των ελληνοτουρκικων σχέσεων, όπως και στην περυσινή έκθεση έτσι και φέτος η Κοµισιόν αναφέρεται στα δικαιώµατα του Οικουµενικού Πατριαρχείου, στη ανάγκη επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, στην ανάγκη σχέσεων καλής γειτονίας, την αποφυγή προκλητικών ενεργειών από την Τουρκία και και την επίλυση των διµερών προβληµάτων στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Το νέο στοιχείο φέτος είναι ότι η Επιτροπή καταγράφει, χωρίς να παίρνει θέση, τις καταγγελίες της Ελλάδας για υπερπτήσεις τουρκικών πολεµικών αεροσκαφών σε ελληνικό εναέριο χώρο. Όµως, σε σχέση µε την Κύπρο, παρότι επισηµαίνεται στην έκθεση ότι η Τουρκία δεν τήρησε τις δεσµεύσεις της για εξοµάλυνση των σχέσεων µε την Κυπριακή Δηµοκρατία και την εφαρµογή του πρωτοκόλλου της Άγκυρας (άνοιγµα τουρκικών λιµανιών και αεροδροµίων σε κυπριακά πλοία και αεροπλάνα), εντούτοις δεν εισηγήθηκε ως όφειλε την επιβολή πρόσθετων κυρώσεων. Τον Δεκέµβριο του 2006 οι Ευρωπαίοι ηγέτες «πάγωσαν» 8 κεφάλαια στις ενταξιακές διαπραγµατεύσεις µε την Άγκυρα για τους παραπάνω λόγους. Μάλιστα, η Επιτροπή είχε δώσει τότε ραντεβού για επανεξέταση της κατάστασης το 2009 και ενδεχοµένως τη λήψη µέτρων σε περίπτωση µη συµµόρφωσης. Τώρα απλώς καταγράφει ότι η Τουρκία δεν συµµορφώθηκε. Χωρίς να το λεει δηµόσια, διαρρέει ότι δεν προτείνει κυρώσεις για να µην διαταράξει το κλίµα των συνοµιλιών Χριστόφια-Ταλατ για την επίλυση του Κυπριακού υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Η κυπριακή κυβέρνηση αναµένεται να θέσει επιτακτικά το θέµα στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεµβρίου καθώς και το γεγονός ότι η Τουρκία όχι µόνον δεν στηρίζει τις συνοµιλίες στην Κύπρο, όπως ισχυρίζεται η Κοµισιόν στην έκθεση, αλλά µε το να µιλάει για λύση του Κυπριακού στη λογική των δύο κρατών, στην ουσία τις δυναµιτίζει.

ΕΠΙΛΟΓΗ 27

BANKING

Φορολογία

Δύο όψεις Με την επιβολή έκτακτης φορολογίας, οι τράπεζες στην πραγµατικότητα θα επιστρέψουν στο κράτος ένα µικρό µέρος από τα κέρδη που αποκοµίζουν αγοράζοντας κρατικούς τίτλους υψηλής απόδοσης µε φθηνά κεφάλαια που τους χορηγεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «Ε»

NON ΣΤΗΝ ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΙΣΦΟΡΑ Η Γαλλίδα υπουργός Οικονοµίας, Κριστίν Λαγκάρντ, αποκλείει το ενδεχόµενο επιβολής έκτακτης εισφοράς 10% σ τα κέρδη των τραπεζών. Όπως τονίζει δεν πρόκειται να υπονοµεύσει τις προσπάθειές της για να αναβαθµίσει την ανταγωνιστικότητα του Παρισιού ως χρηµατοοικονοµικού κέντρου, τιµωρώντας τράπεζες που συµπεριφέρθηκαν καλά στη διάρκεια της κρίσης.

28 ΕΠΙΛΟΓΗ

επιβολή έκτακτης φορολογίας στις τράπεζες και στις µεγάλες κερδοφόρες επιχειρήσεις σε περίοδο κρίσης στην Ελλάδα νοµιµοποιείται ηθικά και πολιτικά από το γεγονός ότι είναι λιγότερο κοινωνικά άδικη από την έκτατη εισφορά της προηγούµενης κυβέρνησης µε την οποία ουσιαστικά τιµωρούνταν η ειλικρίνεια των φορολογουµένων. Όµως υπάρχει αντίλογος αναφορικά µε το κατά πόσο αυτή µπορεί να αποδειχτεί τελικά αντιαναπτυξιακή. Όσον αφορά στις τράπεζες η κοινή γνώµη είναι θετική µε δεδοµένο ότι οι µέτοχοί τους στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν έδειξαν προθυµία να συµµετάσχουν στο κόστος της κρίσης αυξάνον τας την παροχή ρευσ τότητας σ την πραγµατική οικονοµία µετά την κρατική κεφαλαιακή τους ενίσχυση. Και εδώ υπάρχει αντίλογος βέβαια, αφού και η ζήτηση δανείων σε περίοδο ύφεσης είναι µειωµένη. Όπως και να έχουν τα πράγµατα, οι τράπεζες στην πραγµατικότητα θα επιστρέψουν στο κράτος ένα µικρό µέρος από τα κέρδη που αποκοµίζουν αγοράζοντας κρατικούς τίτλους µε φθηνά κεφάλαια που τους χορηγεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, πρακτική βέβαια που οδεύει προς το τέλος της. Πράγµατι, οι τράπεζες δανείζονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα µε επιτόκιο 1%. Με τα κεφάλαια αυτά, αγοράζουν οµόλογα και έντοκα γραµµάτια του ελληνικού Δηµοσίου µε απόδοση 5,5% µε βάση τα δεδοµένα της χρονιάς που µας πέρασε. Στη συνέχεια, χρησιµοποιούν τους τίτλους που αγόρασαν ως ενέχυρο για να δανειστούν νέα κεφάλαια από την ΕΚΤ. Αξιοποιώντας

αυτή τη διαφορά αντισταθµίζουν µερικώς τη µείωση των κερδών από τις παραδοσιακές τραπεζικές εργασίες και τροφοδοτούν την άνοδο της αξίας των µετοχών τους διευκολύνοντας τις αυξήσεις κεφαλαίου που σε µεγάλο βαθµό αποσκοπούν στην επαναγορά των προνοµιούχων µετοχών τους από το κράτος έτσι ώστε να διανείµουν απρόσκοπτα και πάλι µέρισµα στους µετόχους τους. Γίνεται λοιπόν προφανές ότι η κίνηση της κυβέρνησης δεν στερείται ηθικής νοµιµοποιητικής βάσης. Το ερώτηµα ωσ τόσο είναι κατά πόσο ελέγχεται για την οικονοµική λογική της. Είναι πιθανό τα µειωµένα κέρδη να ζηµιώσουν την επενδυτική δραστηριότητα και κατ’ επέκταση να καθηλώσουν τη δηµιουργία θέσεων εργασίας σε µία περίοδο ιδιαίτερα δύσκολη για την οικονοµία. Ανάλογες απόψεις, για έκτακτη εισφορά 10% στα κέρδη των τραπεζών διατυπώθηκαν και στη Γαλλία από την αντιπολίτευση αλλά και µέλη του κυβερνώντος κόµµατος. Η υπουργός Οικονοµίας, Κριστίν Λαγκάρντ, αποκλείει το ενδεχόµενο έκτακτης εισφοράς, τονίζοντας ότι δεν πρόκειται να υπονοµεύσει τις προσπάθειές της για να αναβαθµίσει την ανταγωνιστικότητα του Παρισιού ως χρηµατοοικονοµικού κέντρου, τιµωρώντας τράπεζες που συµπεριφέρθηκαν καλά στη διάρκεια της κρίσης. Από την άλλη πλευρά οι τράπεζες υποστηρίζουν ότι το µέτρο θα τις «τιµωρήσει» σε περίοδο που πρέπει να αυξήσουν τα κεφάλαιά τους για να καλύψουν τους αυστηρότερους κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας που σχεδιάζονται, µε συνέπεια λιγότερους διαθέσιµους πόρους για τη χρηµατοδότηση της οικονοµίας.

BANKING

Κόσµος - Ελλάδα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ Οι τράπεζες θα πρέπει να επιστρέψουν στον παραδοσιακό τους ρόλο, που είναι η παροχή υπηρεσιών στην πραγµατική οικονοµία. Αυτό προϋποθέτει αλλαγή νοοτροπίας στον χρηµατοπιστωτικό τοµέα και αποµάκρυνση από την απροκάλυπτη κερδοσκοπία και τον χρηµατοοικονοµικό τζόγο. Αυτά είπε ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλωντ Τρισέ, σε οµιλία του και στη Φραγκφούρτη, αναφερόµενος στα µαθήµατα που πρέπει να αντληθούν από την κρίση. Δηλώνει εντυπωσιασµένος από την οµοφωνία που υπάρχει στην οµάδα G20, το forum των ανεπτυγµένων και αναπτυσσόµενων χωρών για τον συντονισµό της οικονοµικής πολιτικής στον πλανήτη, όσον αφορά τα θέµατα της παγκόσµιας οικονοµίας. Αιτίες της κρίσης, µέτρα αντίδρασης, κατεύθυνση µέτρων για την εποπτεία των τραπεζών, µακροοικονοµική πολιτική σε εθνικό επίπεδο που είναι συνεπής µε τη σταθερότητα σε παγκόσµιο, δεδοµένου ότι οι παγκόσµιες ανισορροπίες (πλεονάσµατα εξαγωγικών χωρών-αµερικανικά ελλείµµατα) αποτέλεσαν βασική κινητήριο δύναµη της κρίσης, για όλα υπάρχει πλήρης σχεδόν ταύτιση απόψεων. Αυτό που χρειάζεται, όπως είπε ο πρόεδρος της ΕΚΤ, είναι η αποµάκρυνση από τη βραχυπρόθεσµη στόχευση και η στόχευση στο µεσοπρόθεσµο. Όλες οι προσπάθειες όµως εξαρτώνται πρωταρχικά και κυρίως από τη σηµαντική αλλαγή συµπεριφοράς και διαχείρισης κινδύνων από τις τράπεζες. Συνεπώς, το σηµαντικότερο είναι οι πολιτικοί, επόπτες και ρυθµιστικές αρχές, να διασφαλίσουν ότι και ο χρηµατοπιστωτικός τοµέας ευρύτερα πήρε όντως, τα σωστά µαθήµατα από την κρίση.Προφανώς ο Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης δεν είναι ακόµη σίγουρος ότι το τελευταίο ισχύει.

30 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΤΙΔΡΟΥΝ ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΙΤΕΣ

ι µεγάλοι τραπεζίτες της ευρωπαϊκής οικονοµίας δυσανασχετούν για τα µέτρα που σχεδιάζονται στο πλαίσιο του G20 για την αυστηρότερη εποπτεία των τραπεζών και τη θωράκιση έναντι µελλοντικών κρίσεων. Βασικά σηµεία κριτικής είναι τα µπόνους των τραπεζικών στελεχών και τα υψηλότερα όρια κεφαλαιακής επάρκειας. Την αρχή έκανε ο επικεφαλής της Deutsche Bank, Τζόζεφ Άκερµαν (φωτό), τον περασµένο µήνα στην Κωνσταντινούπολη, στο περιθώριο της Συνόδου του ΔΝΤ. Στην παράλληλη σύνοδο του Institute οf International Finance, του forum των τραπεζιτών, προειδοποίησε ότι οι αυστηρότεροι κανόνες για την κεφαλαιακή επάρκεια (και τις αµοιβές των στελεχών που προτείνονται ) θα κάνουν τις τράπεζες πιο συγκρατηµένες στη χρηµατοδότηση της οικονοµίας, εξέλιξη που θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη. Υπάρχει ένα trade-off, όπως είπε χαρακτηριστικά. Η απάντηση των Yπουργών Oικονοµίας ήταν άµεση, ο αµερικανός Tιµ Γκάιτνερ, δήλωσε ότι το κόστος της πρόσφατης κρίσης σε όρους ανάπτυξης ήταν τόσο µεγάλο, ώστε χωρίς αµφιβολία η πλάστιγγα γέρνει προς τις αυστηρότερες ρυθµίσεις. Οι ρυθµίσεις που σχεδιάζονται από τις εποπτικές αρχές και την επιτροπή της Βασιλείας θα υποχρεώνουν τις τράπεζες να διατηρούν περισσότερα κεφάλαια για την αντιµετώπιση κρίσεων και να είναι καλύτερης ποιότητας (µετοχικό και κέρδη και λιγότερα υβριδικά). Επίσης, θα τεθούν όρια στη δυνατότητα µόχλευσής τους ώστε να µην υπερεκτίθενται στις αγορές και να καθίστανται ευάλωτες σε κρίσεις όπως η πρόσφατη. Βέβαια υπάρχουν ενστάσεις ότι οι ρυθµίσεις που προτείνονται από το G20 αν εφαρµοσθούν αυστηρά στην Ευρώπη πιθανότατα να καταστήσουν τις ευρωπαϊκές τράπεζες λιγότερο ανταγωνιστικές έναντι των αµερικανών, καθώς από την αµερικανική διοίκηση αντιµετωπίζονται πιο χαλαρά, ως ενδεικτικές και όχι δεσµευτικές. Σε συνέντευξή του στον διαδικτυακό τόπο των Financial Times, o επικεφαλής της Barclays, Marcus Agius, είπε ότι εφόσον οι ρυθµίσεις αποδειχθούν υπερβολικά αυστηρές, οι τράπεζες στο µέλλον θα δυσκολευτούν να αντλήσουν κεφάλαια από τους µετόχους τους καθώς οι αποδόσεις θα είναι µικρές αλλά και τα επιτόκια των δανείων θα αυξηθούν µε αποτέλεσµα τη συγκράτηση της ανόδου στην οικονοµία. Το µέλλον θα δείξει προς τα που θα γείρει η πλάστιγγα.

��

�� ΕΠΙΛΟΓΗ 31

BANKING

Ανάλυση

Από την εποχή του ΧΡΥΣΟΥ στην εποχή των ΚΕΡΑΜΙΚΩΝ

ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑ; Μέτρα σχεδιάζονται ανά τον κόσµο για τις τράπεζες. Η Ελλάδα δεν θα µπορούσε να ξεφύγει από το ρεύµα. Τα υπερκέρδη, όπως συχνά χαρακτηρίζονται οι επιδόσεις τους, δεν µπορούν να διατηρηθούν καθώς οι κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας γίνονται αυστηρότεροι, το κόστος άντλησης κεφαλαίων αυξάνεται µετά την υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, ενώ αυξάνονται και οι προβλέψεις για τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ 32 ΕΠΙΛΟΓΗ

χρυσός κανόνας της Κεινσ ιανής πολιτικής υποδεικνύει ότι «κάθε φορά που το Κράτος αποφασίζει να παρέµβει σε µια αγορά, πρέπει αυτοµάτως να έχει σχεδιάσει και τον τρόπο µε τον οποίο θα αποσύρει την παρέµβασή του…». Με πιο απλά λόγια όταν κάποιος αποφασίζει να ρυθµίσει µια οικονοµική δραστηριότητα πρέπει ταυτόχρονα να έχει αποφασίσει και πώς, όταν χρειατεί, θα την απορυθµίσει. Στην περίπτωση της νέας κυβέρνησης που προέκυψε µετά τις εκλογές της 4 ης Οκτωβρίου, είναι φανερό ότι υπάρχει διάθεση παρέµβασης και αλλαγών στο χρηµατοπιστωτικό µας σύστηµα, παραδείγµατος µε τη σχεδιαζόµενη επιβολή ενός µηχανισµού επιβολής ανώτατου ορίου στα επιτόκια των πιστωτικών καρτών ίσου µε τον µέσο όρο της Ευρωζώνης συν ένα ποσοστό, όπως επίσης και µε το νοµοσχέδιο για την προστασία των υπερχρεωµένων νοικοκυριών µε το «πάγωµα» των οφειλών τους και αλλαγές στη διαδικασία αναγγελίας οφειλών στον Τειρεσία ώστε να ανακουφισθούν οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις σε περίοδο ύφεσης. Προς το παρόν, η κριτική στις τράπεζες περιορίζεται σε µια αναπαραγωγή των πρωτοσέλιδων των µεγάλων ξένων εφηµερίδων, που αντικατοπτρίζουν τη γενική κατακραυγή εξαιτίας των υπερβολικών µπόνους και των αµοιβών που απολάµβαναν τραπεζικά στελέχη που δεν ανταποκρίθηκαν στον ρόλο τους. Στην Ελλάδα όµως το τραπεζικό σύστηµα απέχει πολύ από τις καταστάσεις που αντιµετωπίζουν σήµερα οι αγγλοσαξονικές και κεντροευρωπαϊκές κοινωνίες. Στην Ελλάδα αυτό που προβάλλεται είναι ότι «οι τραπεζίτες κερδίζουν πολλά», «οι τράπεζες έχουν υπερκέρδη» και ότι «οι τράπεζες δεν χρηµατοδοτούν την µικροµεσαία επιχείρηση παρά τις εγγυήσεις ευρώ που απλόχερα προσέφερε η Ελληνική Πολιτεία».

Υπερκέρδη και αύριο; Από την κορύφωση της χρηµατοπιστωτικής κρίσης και µετά οι ελληνικές τράπεζες έχουν δανειστεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα περίπου 42 δισ. ευρώ (το 6% της συνολικής ρευστότητας που έχει χορηγήσει η ΕΚΤ), ενώ θεωρητικά το ποσό που

αναλογεί στην Ελλάδα είναι 2,7%. Από αυτά τα 42 δισ. ευρώ, τα 20 δισ. έχουν τοποθετηθεί σε τίτλους του ελληνικού Δηµοσίου οι οποίοι προσφέρουν απόδοση της τάξης του 5% ενώ «κοστίζουν» στις τράπεζες κάτι περισσότερο από 1%. Αυτά τα εύκολα κέρδη σε συνδυασµό µε την εντυπωσιακή πορεία των χρηµατιστηριακών αγορών προσέφεραν σ τις τράπεζες «χρυσή» ευκαιρία να αντλήσουν έσοδα τα οποία διευκολύνουν τις κινήσεις διαχείρισης του χαρτοφυλακίου τους. Ωστόσο –σε καµία περίπτωση- δεν είναι επαναλαµβανόµενα. Ήδη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει προαναγγείλει ότι η γενναιόδωρη παροχή ρευστότητας στις τράπεζες, και στην περίπτωση των ελληνικών τραπεζών µε ενέχυρο τίτλους του ελληνικού δηµοσίου θα διακοπεί. Επιπλέον οι κεντρικοί τραπεζίτες της Φραγκφούρτης προειδοποιούν τους ευρωπαίους –κατά συνέπεια και τους Έλληνες- τραπεζίτες ότι από την πρωτοχρονιά του 2011 οι απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών θα είναι εξαιρετικά αυστηρότερες. Αυτό σηµαίνει ότι οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστεί να προσφύγουν και πάλι στους µετόχους τους για αυξήσεις κεφαλαίου ή θα κάνουν χρήση των χρηµατιστηριακών τους κερδών για να αντιµετωπίσουν το αυξηµένο κόστος δανεισµού τους που συνεπάγεται η πρόσφατη υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας λόγω των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων. Το τρίτο τρίµηνο του έτους δεν ήταν τόσο λαµπερό και αισιόδοξο όσο τα προηγούµενα τρίµηνα για τις ελληνικές τράπεζες. Τα επιτοκιακά έσοδα ήταν στάσιµα, σε σχέση µε αυτά του δεύτερου τριµήνου, καθώς η πιστωτική επέκταση δεν ξεπέρασε το 5,5%. Οι αγορές των οµολόγων που είχαν ενισχύσει τους ισολογισµούς των τραπεζών τα προηγούµενα τρίµηνα, τον τελευταίο καιρό δεν εκπέµπουν αισιόδοξα µηνύµατα. Τέλος υπάρχουν και οι απαιτήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος για αύξηση των προβλέψεων έναντι επισφαλών απαιτήσεων. Στο τέλος του πρώτου εξαµήνου, ο λόγος των δανείων σε καθυστέρηση προς το σύνολο των δανείων στην Ελλάδα αυξήθηκε στο 6,8% έναντι 6% στο πρώτο τρίµηνο και 5% που ήταν στο τέλος του 2008. Ο δείκτης καθυστερήσεων στα στεγαστικά δάνεια ανήλθε στο τέλος

Οι κεντρικοί τραπεζίτες της Φραγκφούρτης προειδοποιούν τους ευρωπαίους – κατά συνέπεια και τους Έλληνες – τραπεζίτες ότι από την πρωτοχρονιά του 2011 οι απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών θα είναι εξαιρετικά αυστηρότερες. Αυτό σηµαίνει ότι οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστεί να προσφύγουν και πάλι στους µετόχους τους για αυξήσεις κεφαλαίου.

ΕΠΙΛΟΓΗ 33

BANKING

ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΥΣΤΗΡΕΣ ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ



Προς χαλάρωση των αυστηρότερων κριτηρίων χορήγησης δανείων οδεύουν οι τράπεζες της Ευρωζώνης. Σύµφωνα µε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα το ποσοστό των τ ραπεζ ών που αναφέρουν αυσ τ ηροποίησ η των κριτηρίων δανειοδότησης των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών υποχώρησε σ το 8% το τρίτο τρίµηνο φέτος από 21% το δεύτερο, ένδειξη ότι πλησιάζουµε το σηµείο καµπής στη στενότητα της χρηµατοδότησης της οικονοµίας. Βέβαια όπως τονίζει η ΕΚΤ στην πρόσφατη έκθεσή της, τα κριτήρια χρηµατοδότησης παραµένουν πολύ αυστηρότερα από ότι πριν από την κρίση, καθώς οι τ ράπεζ ε ς είναι επιφυλακ τ ικέ ς γ ια τις οικονοµικές εξελίξεις αλλά και τις προοπτικές συγκεκριµένων κλάδων, ενώ η ρευσ τότητα των τραπεζών και η δυνατότητα τους άντλησης κεφαλαίων από τις αγορές έχει βελτιωθεί. Παρόλα αυτά, η τ ροφοδότ ηση τ ης ευρωπαϊκής οικο νοµίας µε νέα δανειακά κεφάλαια υποχωρεί. Τα δάνεια του ιδιωτικού τοµέα υποχωρούν για δεύτερο συνεχόµενο µήνα τον Σεπτέµβριο. Επιχειρήσεις και νοικοκυριά µειώνουν τον δανεισµό τους, τόσο γιατί η πρόσβαση τους σε δάνεια είναι δυσκολότερη όσο και γιατί η ύφεση συνεπάγεται µείωση της ζήτησης δανείων.

34 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ανάλυση

Ιουνίου στο 6,8% από 5,3% στο τέλος του 2008, ενώ οι καθυστερήσεις στα καταναλωτικά δάνεια ανήλθαν σε διψήφιο νούµερο, διαµορφώθηκαν στο 10,7%, έναντι 8,2% που ήταν στο τέλος του 2008. Καλύτερη εικόνα παρουσιάζουν οι καθυστερήσεις στα επιχειρηµατικά δάνεια, οι οποίες ανήλθαν στο 5,9% από 4,3% το 2008. Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιµά ότι εξαιτίας της οικονοµικής κρίσης στη χώρα µας, ένα στα δέκα δάνεια των τραπεζών θεωρείται επισφαλές. Οι ίδιες οι τράπεζες εκτιµούν ότι µόνον το 40% των επισφαλών δανείων είναι δυνατόν κάποια στιγµή να αποπληρωθεί. Στα σχεδιαζόµενα από την κυβέρνηση µέτρα που αναφέρθηκαν πιο πάνω, οι τράπεζες αντιτείνουν ότι στο θέµα της ρύθµισης των οφειλών των υπερχρεωµένων νοικοκυριών είναι πολύ πιθανό να δηµιουργηθεί µια σωρεία αγωγών για ρυθµίσεις χρεών 2-3 χιλ. ευρώ, που θα δηµιουργήσει πρόβληµα στην αγορά και θα πλήξει σηµαντικά την κερδοφορία τους. Από την άλλη πλευρά, στο υψηλότερο κόστος δανεισµού τους λόγω της χαµηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας αποδίδουν τα υψηλότερα επιτόκια των καταναλωτικών δανείων.

Διαφορετικά προβλήµατα Την ίδια στιγµή τα «τραπεζικά προβλήµατα» στον υπόλοιπο αναπτυγµένο κόσµο είναι εντελώς διαφορετικά. Στις ΗΠΑ το πρόβληµα δεν είναι τα «υπερκέρδη των τραπεζών από τα επιτόκια των πιστωτικών καρτών» αλλά το πώς µπορεί µια κυβέρνηση του µεγέθους και της εµβέλειας της κυβέρνησης Οµπάµα να διαχειριστεί τις τράπεζες που είναι τόσο µεγάλες ώστε δεν υπάρχει άλλη επιλογή παρά να τις σώζει η κυβέρνηση όταν αντιµετωπίζουν πρόβληµα. Η βασική ιδέα είναι να καταστεί πολύ πιο δαπανηρή η ύπαρξη µεγάλων χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων. Θα υποχρεωθούν οι τράπεζες να κατέχουν περισσότερα κεφάλαια ως αποθεµατικό, δυσκολεύοντας τον υπερβολικό δανεισµό τους µε εγγύηση τα περιουσιακά τους στοιχεία. Θα θεσπισθεί ένα είδος «διαθήκης», απαιτώντας να έχουν σχεδιάσει οι ίδιες οι τράπεζες τον τρόπο απεµπλοκής τους σε περίπτωση κρίσης. Υπάρχει µεγάλη συζήτηση για το ενδεχόµενο διάσπασης των µεγαλύτερων τραπεζών και επενδυτικών εταιρειών πολύ πριν πτωχεύσουν ή, τουλάχιστον, να επιβληθούν αυστηρά όρια στις χρηµατιστηριακές δραστηριότητές τους.

Υπερ-ρύθµιση αγορών και ανεργία Στην Ελλάδα πιστεύουµε ότι έχουµε τη δυνατότητα να υπερ-φορολογούµε τους ισχυρούς (δηλαδή κατά κύριο λόγο τις τράπεζες) γιατί η παγκόσµια οικονοµική ανάκαµψη θα τους βοηθήσει να επανακτήσουν τη χαµένη τους δύναµη. Πιστεύουµε ότι η κυβέρνηση πρέπει να δείξει πυγµή και παρέµβει στη λειτουργία των τραπεζών τώρα που είναι ακόµη νωρίς γιατί σε λίγο καιρό οι αγορές θα ξεφύγουν πάλι ανοδικά και τότε –λένε- θα είναι αργά για παρεµβάσεις. Είναι αυτό όµως σωστό; Θα συνεχίσουν οι χρηµατιστηριακές αγορές να ανεβαίνουν σκορπώντας αισιοδοξία; Είναι δυνατόν να υπάρχει πραγµατική οικονοµική ανάκαµψη χωρίς αύξηση της απασχόλησης; Υπάρχει ένα µεγάλο χάσµα ανάµεσα στις «αρκούδες» των αγορών, που πιστεύουν ότι το βάρος των επισφαλών χρεών και της “αποµόχλευσης” -της αποπληρωµής χρεών- θα προκαλέσει σ την οικονοµία µία ακόµα βουτιά, και στους «ταύρους» οι οποίοι θεωρούν πως τα δηµόσια µέτρα στήριξης θα κάνουν τον επιχειρηµατικό κλάδο να ανακάµψει. Είναι όµως εντυπωσιακό ότι και οι δύο πλευρές πιστεύουν πως η ανεργία θα παραµείνει σε αρκετά υψηλά επίπεδα για µεγάλο διάστηµα. Το σενάριο των «ταύρων» µιλά για «άνεργη ανάπτυξη». Αν οι εταιρείες αρχίσουν ξανά στα σοβαρά τις προσλήψεις, τότε θα αυξηθούν οι πιέσεις στις κεντρικές τράπεζες να σταµατήσουν το µε σχεδόν µηδενικό κόστος δανεισµό των τραπεζών για να αυξήσουν τη ρευστότητά τους. Πόσο µάλλον που αυτή δεν διοχετεύεται σε δάνεια στην οικονοµία. Μια αύξηση στην απασχόληση θα έδειχνε ότι υπάρχουν πράγµατι πληθωριστικές πιέσεις στην οικονοµία ώστε να πρέπει να διακόψουν την πολιτική των ιστορικά χαµηλών επιτοκίων. Αν δεν διατηρηθεί µια µακρά περίοδος φθηνού χρήµατος από την κυβέρνηση, το σενάριο των «ταύρων» θα διαψευστεί. Σε κάθε περίπτωση που µια ανήσυχη κυβέρνηση πρέπει να κάνει επίφοβες κινήσεις για να αλλάξει την πολιτική της, κινδυνεύει να προκαλέσει λάθη τόσο από τους ίδιους τους διοικητές των τραπεζών, που µεταφράζονται σε περιορισµό των χορηγήσεων καταναλωτικών δανείων µέσω πιστωτικών καρτών, όσο και από τους επενδυτές που θα προσπαθήσουν να µεταφράσουν τις κινήσεις της.

ΤΕΛΟΣ ΣΤΟ ΕΥΚΟΛΟ ΧΡΗΜΑ Οι ελληνικές τράπεζες έχουν δανειστεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα περίπου 42 δισ. ευρώ. Από αυτά τα 42 δισ. ευρώ, τα 20 δισ. έχουν τοποθετηθεί σε τίτλους του ελληνικού Δηµοσίου οι οποίοι προσφέρουν απόδοση της τάξης του 5% ενώ «κοστίζουν» στις τράπεζες κάτι περισσότερο από 1%. Αυτά τα εύκολα κέρδη όµως οδεύουν προς το τέλος τους καθώς οι συνθήκες στις χρηµαταγορές έχουν βελτιωθεί ώστε η παροχή φθηνού χρήµατος από την ΕΚΤ προς τις τράπεζες να επανεξετάζεται. Ο Γερµανός κεντρικός τραπεζίτης, Αξελ Βέµπερ, δηλώνει ότι η εξάρτηση των τραπεζών από την κεντρική τράπεζα της Ευρωζώνης για παροχή ρευστότητας δεν αποτελεί βιώσιµο µοντέλο λειτουργίας. Από την άλλη πλευρά ο Γάλλος κεντρικός τραπεζίτης, Κριστιάν Νουαγιέ, τονίζει ότι τα πρόσφατα κέρδη των τραπεζών είναι, σαφέστατα, αποτέλεσµα κυρίως των µέτρων που έλαβαν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες για την αντιµετώπιση της κρίσης.

Ο Γάλλος κεντρικός τραπεζίτης, Κριστιάν Νουαγιέ επάνω και ο Γερµανός κεντρικός τραπεζίτης, Αξελ Βέµπερ δεξιά.

ΕΠΙΛΟΓΗ 35

BANKING

Συνέντευξη

Νέες προκλήσεις ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΙΩΚΟΣ Ο γενικός διευθυντής της Τράπεζας Πειραιώς, υπεύθυνος για θέµατα διαχείρισης treasury και financial markets επενδύσεων στον όµιλο, εξηγεί στην «Ε» γιατί η συµφωνία µε την BNP Paribas στον τοµέα του Private Banking ανοίγει νέους δρόµους συνεργασιών στον ελληνικό χρηµατοπιστωτικό τοµέα. Από τον ΝΙΚΟ ΤΣΙΤΣΑ

ν µέσω οικονοµικής ύφεσης θεωρείται ότι ο τοµέας του Wealth Management χρεάζεται µεγαλύτερη ενίσχυση; Ποιοι είναι κ. Σιώκο, στο πλαίσιο αυτό οι στόχοι της συµφωνίας µεταξύ Τράπεζας Πειραιώς και BNP Baribas; Κοιτάξτε, βασικοί στόχοι της συγκεκριµένης συνεργασίας είναι η παροχή υπηρεσιών wealth management αντάξιων της Τράπεζας Πειραιώς και της BNP Paribas και η κατάκτηση µίας από τις τρεις πρώτες θέσεις στη σχετική τοπική αγορά. Με τη συγκεκριµένη συµφωνία αποδεικνύουµε ότι οι καινοτόµες συνεργασίες µπορούν να φέρουν αποτελέσµατα ακόµα και σε περιόδους όπως αυτή που διανύουµε. Στόχος µας είναι να προµηθεύουµε τους πελάτες µας µε τα καλύτερα προϊόντα που µπορεί να βρει κανείς διεθνώς. Πρέπει να τονίσω όµως ότι η συνεργασία µας µε την BNP λειτουργεί συµπληρωµατικά. Ο όµιλός µας έχει παρουσία και γνώση της τοπικής αγοράς σε 9 χώρες, την οποία τώρα χρησιµοποιεί για να ενδυναµωθεί στον χώρο του wealth management αξιοποιώντας την τεχνογνωσία της BNP. Στόχος της στρατηγικής συνεργασίας µεταξύ της Τράπεζας Πειραιώς και της BNP Paribas Wealth Management είναι να κατακτηθούν ηγετικά µερίδια αγοράς στον συγκεκριµένο τοµέα εργασιών, στον οποίο 36 ΕΠΙΛΟΓΗ

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

υπάρχουν πολύ σηµαντικές προοπτικές ανάπτυξης. Η νέα στρατηγική συµµαχία στοχεύει στην προσέλκυση πελατείας που διαθέτει προς διαχείριση κεφάλαια άνω των 500.000 ευρώ που σύµφωνα µε εκτιµήσεις αριθµητικά στην Ελλάδα ξεπερνούν τους 240.000 ιδιώτες περίπου. Η συνεργασία µας όµως δεν αφορά µόνο την ελληνική αγορά. Στα σχέδια του νέου σχήµατος είναι η δηµιουργία ενός δικτύου wealth management που θα καλύπτει τουλάχιστον το 75% του Ελληνικού πληθυσµού που έχει ανάγκη παροχής υπηρεσιών wealth management µε την εγκατάσταση τοπικών καταστηµάτων στις µεγάλες πόλεις της χώρας. Όπου είναι δυνατόν, τα καταστήµατα αυτά θα συνεγκατασταθούν µε τα υποκαταστήµατα της τράπεζας, ειδάλλως θα αναζητηθούν χώροι κοντά σε αυτά. Η BNP Baribas παρέχει την τεχνογνωσία της και εµείς το δίκτυο που έχουµε αναπτύξει σε 9 χώρες. Οι πελάτες µας στο εξωτερικό αναζητούν αντίστοιχες συµβουλευτικές υπηρεσίες και η Τράπεζα Πειραιώς τους εξασφαλίζει την αποκλειστική συνεργασία µε µία από τις σπουδαιότερες τράπεζες στον κόσµο για θέµατα Private Banking.

Ποιες οι προοπτικές της νέας συνεργασίας; Δηµιουργούνται δύο νέες κοινές εταιρείες της Τράπεζας Πειραιώς και της BNP Paribas Wealth Management οι οποίες θα ξεκινήσουν τη λειτουργία τους αµέσως µετά τη λήψη των απαραίτητων εγκρίσεων από τις αρµόδιες αρχές, κάτι που είχε τοποθετηθεί χρονικά στο τελευταίο τρίµηνο του έτους. Η εταιρεία που θα εδρεύει στην Ελλάδα, θα φέρει το όνοµα Piraeus Wealth Management, ενώ στο λογότυπο της εταιρείας θα επισηµαίνεται ότι πρόκειται για ένα «joint venture with BNP Paribas Wealth Management». Σε ό,τι αφορά την ελβετική εταιρεία θα εξυπηρετεί ανάγκες πελατών των χωρών παρουσίας του οµίλου της Τράπεζας Πειραιώς που για διάφορους λόγους επιθυµούν να διατηρούν τα κεφάλαιά τους στην παραδοσιακά ασφαλή τραπεζική αγορά. Για την παροχή των υπηρεσιών θα χρησιµοποιηθεί µια από τις καλύτερες πλατφόρµες που υπάρχουν διεθνώς, ενώ οι νέες εταιρίες θα απευθύνονται σε πελάτες µε κεφάλαιο από 500.000 ευρώ και πάνω. Η αρχιτεκτονική επενδύσεων των νέων εταιρειών θα είναι ανοιχτή, ενώ εκτός από τα προϊόντα της BNP και της Τράπεζας Πειραιώς, θα διατίθενται και προϊόντα από όλους τους παρόχους που δραστηριοποιούνται στη διεθνή αγορά. Οι δοµές και η µορφή της συνεργασίας µας µε την BNP Paribas WM στην

Ελβετία είναι µοναδικές και πρωτοποριακές για τον χώρο του wealth management σε παγκόσµιο επίπεδο. Στόχος είναι να προσφέρουµε υπηρεσίες wealth management σε πελάτες που ζητούν κάτι παραπάνω από καταθέσεις. Η συµφωνία της Τράπεζας Πειραιώς µε την BNP Paribas αποτελεί την τραπεζική συµφωνία της χρονιάς. Μην ξεχνάτε ότι η BNP Paribas Wealth Management, θυγατρική της BNP Paribas, έχει την ευθύνη για τις υπηρεσίες wealth management σε διεθνές επίπεδο και διαθέτει παρουσία σε περισσότερες από 30 χώρες. Είναι η πρώτη τράπεζα στον τοµέα της στην Ευρωζώνη και η έβδοµη µεγαλύτερη παγκοσµίως µε υπό διαχείριση κεφάλαια ύψους 189 δισ. ευρώ.

«Η νέα στρατηγική συµµαχία στοχεύει στην προσέλκυση πελατείας που διαθέτει προς διαχείριση κεφάλαια άνω των 500.000 ευρώ που σύµφωνα µε εκτιµήσεις αριθµητικά στην Ελλάδα ξεπερνούν τους 240.000 ιδιώτες».

Στα νέα σας καθήκοντα περιλαµβάνονται τοµείς οι οποίοι βρίσκονται σε αναπτυξιακή φάση. Ποια τα σχέδια σας; Στον χώρο του asset management µας ενδιαφέρει να µεγαλώσουµε οργανικά καθώς και µέσω εξαγορών και συνεργασιών (όπως πρόσφατα κάναµε µε την ING), προσφέροντας σε Έλληνες και ξένους θεσµικούς προϊόντα και υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Η εξέλιξη σε αυτό τον χώρο είναι δύσκολη αυτή την εποχή αλλά εµείς πιστεύουµε ότι τώρα είναι η κατάλληλη χρονική περίοδος για να επενδύσει κάποιος στο asset management. Ας µην ξεχνάµε ότι σε τελική ανάλυση, η κρίση είναι ο συνδυασµός έντονων διακυµάνσεων και κινδύνων αλλά και ταυτόχρονα πολλών ευκαιριών. Στον τοµέα των καταθέσεων ο µοναδικός µας σκοπός είναι να προσφέρουµε ξεκάθαρα καινοτόµα προϊόντα που σέβονται και εξυπηρετούν τον πελάτη. Είναι µια δύσκολη περίοδος και σε αυτό τον χώρο αλλά πεποίθηση µας είναι ότι η διαφάνεια και η ειλικρίνεια είναι κάτι που µπορεί να ξεχωρίσει κάποιον από τον ανταγωνισµό. Τέλος οι τοµείς των Private Equity και Venture Capital είναι οι τοµείς στους οποίους βλέπουµε µεγάλες εξελίξεις και µέλλον. Αρχίσαµε µε τη δηµιουργία ενός fund σε συνεργασία µε το ΤΑΝΕΟ στον τοµέα των Venture Capitals, συνεχίσαµε µε τη συµµετοχή µας στη δηµιουργία του Open Fund µε στόχο τη χρηµατοδότηση µικρών και πολύ µικρών καινοτόµων επιχειρήσεων, κάτι που δεν υπήρχε στην Ελλάδα. Οι τοµείς της πράσινης επιχειρηµατικότητας καθώς και της ενέργειας αποτελούν πρώτες προτεραιότητες µας στον χώρο των επενδύσεων. Μας ενδιαφέρει να βοηθήσουµε και να συµµετάσχουµε σε όλο το φάσµα µετοχικών επενδύσεων βοηθώντας την ελληνική επιχειρηµατικότητα σε όλα τα επίπεδα.. ΕΠΙΛΟΓΗ 37

BANKING

To πράσινο αποτύπωµα

The Bankers’ way Τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα φέρουν στις πανίσχυρες µέχρι πρόσφατα πλάτες τους …τις αµαρτίες όλου του κόσµου. Ο κλάδος, κατ’ εξοχήν υπεύθυνος για την οικονοµική κρίση , προσπαθεί αυτό το διάστηµα να λάβει µέρος στην «πράσινη» στροφή που επιχειρούν οι µεγαλύτερες οικονοµίες του κόσµου, να συµβάλλει στην προσπάθεια, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ξαφνιάζει ευχάριστα µε τις πρωτοβουλίες του. Δεν υπάρχουν άλλωστε µόνο golden boys, τοξικά χρεόγραφα και ετήσια µπόνους. Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ 38 ΕΠΙΛΟΓΗ

δώ και µερικά χρόνια, ο ΟΗΕ έχει συστήσει µια Χρηµατοπιστωτική Πρωτοβουλία (Finance Initiative) στο πλαίσιο του διάσηµου Περιβαλλοντικού Προγράµµατός του (Environmental ProgramEP) και µέσω αυτής επιχειρεί να στρέψει τον πιο «δύσκολο» κλάδο των σύγχρονων κοινωνιών, αλλά ταυτόχρονα, τον πιο νευραλγικό, σε πρωτοβουλίες υπέρ της πράσινης οικονοµίας και υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος. Το UNEP- FI, η εντυπωσιακή σε (κεφαλαιακό) όγκο πρωτοβουλία του ΟΗΕ, έχει επίσηµους partners σ τις διάφορε ς χώρε ς του κόσµου όπου αναπτύσσει δραστηριότητα και µέχρι αυτή τη στιγµή, έχει καταγράψει εξαιρετικές επιδόσεις. Μεγάλος αριθµός εταιρειών από όλο το φάσµα του χρηµατοπισ τωτικού και επενδυτικού τοµέα έχουν συµµετάσχει, ενώ τα υπό διαχείριση κεφάλαια αυξάνουν µε γεωµετρική πρόοδο. Στην Ελλάδα, ορισµένες από τις κορυφαίες τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες είναι µέλη αυτής της πρωτοβουλίας. Την ίδια στιγµή, τα τραπεζικά ιδρύµατα έχουν πραγµατοποιήσει µια πολύ ενδιαφέρουσα σ τροφή προς περιβαλλοντικά φιλικές επιχειρηµατικές διαδικασίες και φροντίζουν µε κάθε τρόπο να περιορίσουν το περιβαλλοντικό «αποτύπωµά» τους. Ασφαλώς η τραπεζική δεν αποτελεί ρυπογόνα δρασ τηριότητα, όπως π.χ. η µεταφορά εµπορευµάτων ή η ανέγερση κτιριακών εγκατασ τάσεων, εν τούτοις, οι υπολογισµοί των επιτελείων σ τις τράπεζες κάνουν λόγο για εκποµπές αερίων θερµοκηπίου από τη λειτουργία τους που µπορούν να µειωθούν σε ποσοσ τό που φτάνει µέχρι και το 50% των σηµερινών ή για ανακύκλωση µέχρι και του 80% των συνολικών απορριµµάτων που παράγον ται από την τραπεζική διαδικασία. Με αυτούς τους δύο άξο-

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Ο ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΠΡΕΣΒΗΣ Η Τράπεζα της Ελλάδος σύστησε πρόσφατα την «Επιτροπή Μελέτης των επιπτώσεων της Κλιµατικής Αλλαγής», κίνηση που θεωρείται η πιο συγκροτηµένη και φιλόδοξη από τις προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στη χώρα µας για την οικονοµική αποτίµηση της κλιµατικής αλλαγής. Σύµφωνα µε την ανακοίνωση της Τράπεζας, στην Επιτροπή «ανατέθηκε το έργο της εκπόνησης µελέτης σχετικά µε τις οικονοµικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής στην Ελλάδα. Η Επιτροπή θα αποτιµήσει το κόστος της κλιµατικής αλλαγής για την ελληνική οικονοµία, το κόστος της τυχόν αδράνειας καθώς και το κόστος των µέτρων άµβλυνσης των συνεπειών της κλιµατικής αλλαγής τα οποία θα ληφθούν στο πλαίσιο των σχετικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Μιλάµε µε τον ακαδηµαϊκό Χρήστο Ζερεφό, Πρόεδρο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και Συντονιστή της Επιτροπής Μελέτης Κλιµατικής Αλλαγής, (Πρόεδρός της είναι ο Κωνσταντίνος Δρακάτος, οµότιµος καθηγητής της Στατιστικής στο Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών του Πανεπιστηµίου Αθηνών). «Η Επιτροπή εργάζεται πυρετωδώς µε έναν µεγάλο αριθµό στατιστικών στοιχείων και δεδοµένων και ελπίζουµε ότι µέχρι τα τέλη της χρονιάς θα µπορέσουµε να υλοποιήσουµε µια έκθεση προς την Τράπεζα» µας είπε ο καθηγητής. Ο Χρήστος Ζερεφός έχει εµπιστοσύνη στα «µυαλά» που συγκεντρώνει η συγκεκριµένη επιτροπή και δεν φαίνεται να τον απασχολεί το πώς θα αποτιµηθεί η οικονοµική διάσταση της κλιµατικής αλλαγής, διευκρινίζοντας «δεν είµαι οικονοµολόγος, αλλά υπάρχει µια εξαιρετική οµάδα οικονοµολόγων που συµµετέχει στην προσπάθεια». Μάλιστα, όταν τον ρωτήσαµε αν νιώθει σαν «ο Nicholas Stern» της Ελλάδας, ο διαπρεπής επιστήµονας της ατµόσφαιρας έσπευσε να µας διορθώσει ευγενικά. «Είµαι ένας στρατιώτης σε µια προσπάθεια να προστατέψουµε το περιβάλλον» είπε χαρακτηριστικά.

νες, τη συµµετοχή σε µια πράσ ινη επενδυτική στροφή και την προσπάθεια για περιορισµό του οικολογικού ‘αποτυπώµατός’ τους, οι τ ράπεζ ε ς τείνουν να αναδειχθούν σε πρωταγωνιστές και σε αρκετές περιπτώσεις δείχνουν τον δρόµο σε όσους θέλουν να συµβάλουν σ την προσ τασία του περιβάλλοντος µέσα από την άσκηση επιχειρηµατικής δραστηριότητας.

Υπό τη σκέπη του ΟΗΕ Η UNEP FΙ έφερε κοντά δεκάδες πρωτοποριακές τράπεζες, επενδυτικούς φορείς και ασφαλιστικούς οργανισµούς που δεσµεύτηκαν για αειφόρο ανάπτυξη και αποτελούν ζωντανό

παράδειγµα βιώσιµων και κοινωνικά υπεύθυνων επιχειρηµατικών µοντέλων. Παράλληλα, οι Αρχές Υπεύθυνης Επένδυσης (Principles for Responsible Investment -PRI), τις οποίες καλούν ται να εφαρµόσουν τα µέ λη της, προσφέρουν πρώτης τάξης ρυθµιστικό πλαίσιο για κοινωνικά υπεύθυνες επενδυτικές πολιτικές. Η πρωτοβουλία UNEP-FI έχει «περάσει» δύο φορές για διαβουλεύσεις από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων, ενώ έχουν πραγµατοποιηθεί αρκετά σεµινάρια και ηµερίδες για τη σχέση του τραπεζικού τοµέα µε την πράσινη οικονοµία σε επίπεδο χρηµατοδοτήσεων και επενδύσεων. ΕΠΙΛΟΓΗ 39

BANKING

Η Regina Kessler, υπεύθυνη του προγράµµατος του UNEP- FI θεωρεί ότι η παγκόσµια κρίση θα επηρεάσει το οικονοµικό σύστηµα σε όλες τις χώρες του κόσµου και θα αλλάξει το ρυθµιστικό πλαίσιο υπό το οποίο λειτουργούν τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα. Κατά συνέπεια, θα διαµορφώσει ανάλογα το επιχειρηµατικό µοντέλο των τραπεζών, των ασφαλιστικών εταιρειών και των εταιρειών διαχείρισης κεφαλαίων. «Είµαι πεπεισµένη πλέον ότι τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα του µέλλοντος θα πρέπει να συνδυάσουν περιβαλλοντικά, κοινωνικά και κριτήρια διακυβέρνησης, πρόκειται για το γνωστό σχήµα ‘Environmental, social & governance criteria- ESG, στις επιχειρηµατικές τους πρακτικές», µας είπε. «Η αλήθεια είναι ότι ο τραπεζικός τοµέας έχει χάσει σηµαντικό µέρος του κύρους του. Η πράσινη στροφή φαντάζει δύσκολη υπόθεση µέσα σε ένα τέτοιο κλίµα «καχυποψίας». Η R. Kessler πιστεύει ότι ακριβώς αυτή η

To πράσινο αποτύπωµα

κρίση είναι ευκαιρία. «Η περιβαλλοντική, κοινωνική και πολιτική συνείδηση, µπορεί να αποτελέσει το εργαλείο µε το οποίο ο χρηµατοπιστωτικός τοµέας θα µπορέσει να ανακτήσει την εµπιστοσύνη των καταναλωτών» τονίζει η κ.Kessler.

Κοινή πεποίθηση η συµµετοχή Το εγχώριο τραπεζικό σύστηµα διατηρεί αποστάσεις από το διεθνές και έχει άλλου είδους αντιδράσεις και συµπεριφορά απέναντι στην οικονοµική κρίση. Αξίζει να σηµειώσουµε ότι πολύ πρόσφατα η Τράπεζα της Ελλάδος σύστησε επιτροπή για την κλιµατική αλλαγή και τις οικονοµικές επιπτώσεις που (θα) έχει στην ελληνική οικονοµία και προίκισε τη συγκεκριµένη επιτροπή µε τη συµµετοχή εξαίρετων επιστηµόνων όπως οι πανεπιστηµιακοί καθηγητές Χρήστος Ζερεφός και Γιώργος Δονάτος. Ποια είναι όµως η

δική µας «πράσινη» εικόνα; Αυτή τη στιγµή δεν υπάρχει διαθέσιµη έρευνα η οποία να αποτυπώνει τον αντίκτυπο της οικονοµικής κρίσης στις περιβαλλοντικές επιδόσεις των τραπεζών- θα περιοριστούµε λοιπόν σε παλαιότερη έρευνα η οποία είχε διεξαχθεί από την πρωτοβουλία UNEP- FI, µια από τις πιο ακριβείς καταγραφές της τραπεζικής αντίληψης σε θέµατα περιβάλλοντος (www.unepfi.org/ceetf ). Σύµφωνα λοιπόν µε την έρευνα (την είχε παρουσιάσει στο τελευταίο ταξίδι του στη χώρα µας ο επικεφαλής της Πρωτοβουλίας στην Ευρώπη Paul Clements Hunt), οι ελληνικές τράπεζες αποδίδουν µεγάλη σηµασία σε θέµατα περιβαλλοντικής προστασίας και αειφόρου ανάπτυξης, αλλά «σε αντίθεση µε τα διεθνή δεδοµένα, περιορίζονται µόνο στην εσωτερική περιβαλλοντική διαχείριση, σε καµπάνιες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και στην επιλεγµένη προσφορά «πράσινων» προϊόντων και όχι σε πρακτικές

GREEN HOPE Τραπεζικοί αναλυτές θεωρούν ότι το ένα έκτο των χρηµάτων που έχουν ήδη δαπανηθεί σε παγκόσµιο επίπεδο για να ξεπεράσουµε την κρίση έχουν κατευθυνθεί σε δραστηριότητες που υπάγονται στην «πράσινη» οικονοµία. Πιο συγκεκριµένα, θεωρούν ότι πάνω από 500 δισ. δολάρια από τα περίπου 3,1 τρισ. δολάρια της παγκόσµιας δηµοσιονοµικής τόνωσης, κατευθύνθηκαν σε πράσινες επενδύσεις. Στην Ελλάδα, λόγω της αλλαγής κυβέρνησης δεν µπορούν να γίνουν ασφαλείς προβλέψεις, ενώ δεν υπάρχει επίσηµη έρευνα για το ύψος στο οποίο αναµένεται να φτάσουν οι επενδύσεις του τοµέα της πράσινης οικονοµίας, αν και περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως η Greenpeace κάνουν ήδη προβλέψεις για τον αριθµό των νέων θέσεων εργασίας που θα δηµιουργήσει ο πράσινος τοµέας. Επειδή συνήθως οι τραπεζίτες γνωρίζουν πολύ καλύτερα τις πραγµατικές διαστάσεις της οικονοµίας, µεταφέρουµε εδώ την πρόβλεψη του Μιχάλη Σάλλα, ο οποίος πρόσφατα εκτίµησε ότι η στροφή προς ένα φιλο-περιβαλλοντικό µοντέλο οικονοµικής ανάπτυξης, θα απαιτήσει στην Ελλάδα συνολικές επενδύσεις της τάξης των 45-55 δισ. ευρώ έως το 2020. Ειδικά για την πενταετία 2009-2014, ο Μ. Σάλλας προβλέπει ότι θα απαιτηθούν δηµόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις της τάξης των 11 - 12 δισ. ευρώ, δηµιουργώντας παράλληλα συνολικά 60.000 νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης.

40 ΕΠΙΛΟΓΗ

αειφόρου δανεισµού και επενδύσεων». Στην έρευνα του 2007, έλαβαν µέρος 13 τραπεζικοί οργανισµοί και σχεδόν όλοι (12) αναγνωρίζουν ότι ‘τα θέµατα προστασίας περιβάλλοντος θα αποτελούν κριτήριο επιλογής για τους µελλοντικούς πελάτες και επενδυτές µιας τράπεζας’. Η συντριπτική πλειοψηφία του δείγµατος (11) δηλώνει ότι οι τράπεζες ‘πρέπει να εκδίδουν κοινωνικό απολογισµό’ στον οποίο να περιέχονται στοιχεία για το πώς προστατεύεται το περιβάλλον και προωθείται η ιδέα της αειφορίας. Δέκα από τις 13 τράπεζες του δείγµατος αναγνωρίζουν ότι µέσα στα επόµενα πέντε χρόνια ‘οι πολιτικές εταιρικής κοινωνικής ευθύνης θα παίζουν κεντρικό ρόλο για το επιχειρείν των τραπεζών’. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πλαίσιο της έρευνας, οι περισσότεροι ερωτώµενοι τραπεζικοί φορείς δήλωσαν ότι οι πελάτες τους ζητάνε ‘ειδικά τραπεζικά προϊόντα’, ενώ δάνεια για περιβαλλοντικά έργα καθώς και το περιβαλλοντικό leasing αναµένεται να αυξηθούν ως κύκλος εργασιών στο άµεσο µέλλον.

Πράσινη στρατηγική «Είναι θετικό ότι όλο και περισσότερες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, νιώθουν την ανάγκη να δηλώσουν ότι είναι ‘φίλοι’ του περιβάλλοντος. Ακόµα κι αυτό, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση». Με αυτά τα λόγια σχολίασε το έντονο ενδιαφέρον της επιχειρηµατικής κοινότητας για την προστασία του περιβάλλοντος η Στέλλα Κοβλακά, σύµβουλος διοίκησης για θέµατα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης στην Εµπορική Τράπεζα. Συναντήσαµε την Στ. Κοβλακά, η οποία αναπτύσσει έν τονη διεθνή δρασ τηριότητα ως ενεργό και δραστήριο µέλος της πρωτοβουλίας UNEP-FI, στη διάρκεια εκδήλωσης που πραγµατοποιήθηκε στα µέσα Οκτωβρίου στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών µε διοργανωτές το Εµπορικό Τµήµα της Γαλλικής Πρεσβείας σ την Αθήνα και το Ελληνογαλλικό Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο και είχαµε την ευκαιρία να καταγράψουµε τη φιλοσοφία όχι

µιας συγκεκριµένης τράπεζας όπως η Εµπορική, αλλά µιας ευρύτερης πρακτικής η οποία αξίζει να υιοθετηθεί. «Οι επιπτώσεις της τραπεζικής λειτουργίας στο περιβάλλον δεν αφορούν µόνο στην καθηµερινή λειτουργία της τράπεζας, αλλά επεκτείνονται και στις περιβαλλοντικές επιδράσεις τ ω ν χ ρη µ α τ ο δ ο τ ή σ ε ώ ν µ α ς. Δ ε ν µπορούµε νε λέµε ότι προστατεύουµε τα δάση και να χρηµατοδοτούµε δασοκτόνες επενδύσεις» ανέφερε η κα Κοβλακά και υποστήριξε ότι είναι αναγκαία στις µέρες µας η ενσωµάτωση περιβαλλοντικών κριτηρίων στην

ραίτητα στοιχεία κάθε προγράµµατος εταιρικής κοινωνικής ευθύνης µε άξονα το περιβάλλον, εκτός από τις µετρήσεις και τη συγκέντρωση στοιχείων, την πιστοποίηση από ανεξάρτητη αρχή βάσει διεθνών κριτηρίων και τη δηµοσιοποίηση των αποτελεσµάτων. Τι σ ηµαίνε ι όµως σ τ ην πράξ η σχεδιασµός κι εφαρµογή πρακτικών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και προστασίας του περιβάλλοντος; Αυτό είναι το µέγα ερώτηµα που απασχολεί κάθε τραπεζικό και η Στέλλα Κοβλακά δεν διαφέρει παρά µόνο στην ειλικρίνεια µε την οποία απαντάει. «Κρατώ

ΜΠΟΡΕΙ Η ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΝΑ ΜΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΡΥΠΟΓΟΝΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ, όπως π.χ. η µεταφορά εµπορευµάτων ή η ανέγερση κτιριακών εγκαταστάσεων, εντούτοις, οι υπολογισµοί των επιτελείων στις τράπεζες κάνουν λόγο για εκποµπές αερίων θερµοκηπίου από τη λειτουργία τους που µπορούν να µειωθούν σε ποσοστό που φτάνει µέχρι και το 50% των σηµερινών ή για ανακύκλωση µέχρι και του 80% των συνολικών απορριµµάτων που παράγονται από την τραπεζική διαδικασία.

πιστωτική πολιτική κάθε ιδρύµατος. Μιλώντας για την τράπεζα στην οποία εργάζεται, µας ανέφερε ότι «εµείς στην Εµπορική Τράπεζα γνωρίζουµε ότι από τη δραστηριότητα κάθε υπαλλήλου εκπέµπονται 4,74 τόνοι CO2 το έτος, ενώ καταναλώνονται για κάθε έναν από µας 11,7 κυβικά µέτρα νερό τον χρόνο. Μετράµε, υπολογίζουµε και έχουµε έτσι τη δυνατότητα να παρεµβαίνουµε και να διορθώνουµε» µας είπε. Παρότι υπέρµαχος των συνεχών µετρήσεων και της συγκέντρωσης στοιχείων, η Στέλλα Κοβλακά παραδέχεται ότι η Εµπορική δεν διαθέτει Διεύθυνση Περιβάλλοντος κι αυτό διότι έχει αποφασιστεί να ενσωµατώνεται η περιβαλλοντική διάσταση σε κάθε λειτουργία της τράπεζας, από τις τεχνικές υπηρεσίες µέχρι τις προµήθειες. Η Στ. Κοβλακά θεωρεί απα-

επιφυλάξεις για το αν και κατά πόσο παράγονται αυξηµένα κέρδη εφαρµόζοντας αρχές ΕΚΕ και περιβαλλοντικής προστασίας. Κρατώ επιφυλάξεις για αν έρχονται στην τράπεζα καινούργιοι πελάτες. Διατηρώ επιφυλάξεις για το αν οι πελάτες επιθυµούν να πληρώνουν ένα premium για ορισµένα προϊόντα. Στις σχετικές έρευνες οι ερωτώµενοι είτε δεν γνωρίζουν ακριβώς τι συµβαίνει µε την τιµολόγηση των προϊόντων είτε απλώς θέλουν να είναι αρεστοί. Εµείς όµως κάνουµε όλα όσα κάνουµε ανεξάρτητα από τα κέρδη και τους πελάτες, το κάνουµε επειδή πρέπει» µας είπε µε αφοπλιστικό τρόπο. Το χρέος είναι πάντα κινητήριος µοχλός. Ίσως αποβεί το ίδιο σηµαντικός µε το κέρδος. Δεν υπάρχουν άλλωστε µόνο golden boys, τοξικά χρεόγραφα και ετήσια µπόνους. ΕΠΙΛΟΓΗ 41

ΕΠΙΛΟΓΗ 43

BANKING

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ; Πρόκειται για µια από τις πλέον δραστήριες τράπεζες σε θέµατα περιβάλλοντος η οποία εν µέσω οικονοµικής κρίσης, ανακοίνωσε νέα χρηµατοδοτικά προγράµµατα. ΠΡΟΪΟΝΤΑ. Μέσα στο καλοκαίρι ο Μιχάλης Σάλλας, πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς ανακοίνωσε νέα χρηµατοδοτικά προγράµµατα. Ο κ. Σάλλας ανέφερε ότι «η ανάπτυξη της οικονοµίας µέσα από επενδύσεις που είναι φιλικές προς το περιβάλλον, είναι µία ακόµη ευκαιρία για τη δηµιουργία χιλιάδων νέων θέσεων εργασίας, σε καινούργιους τοµείς της οικονοµίας, που κρίνονται απαραίτητοι για την καταπολέµηση των περιβαλλοντικών προβληµάτων». Σύµφωνα µε τον αναπληρωτή διευθύνοντα σύµβουλο, Χριστόδουλο Αντωνιάδη, µέσα από τη Γενική Διεύθυνση Πράσινης Επιχειρηµατικότητας, την οποία έχει συστήσει το τραπεζικό ίδρυµα, προωθούνται ‘πράσινα’ τραπεζικά προϊόντα και τα τελευταία χρόνια έχουν εγκριθεί δάνεια συνολικού ύψους πάνω από 600 εκατ. ευρώ. Η Τράπεζα Πειραιώς εκτιµά ότι θα διαθέσει 1,2 δισ. ευρώ στην επόµενη διετία, για να χρηµατοδοτήσει νέες επενδύσεις επιχει-

44 ΕΠΙΛΟΓΗ

Green products

ρήσεων και ιδιωτών, στον τοµέα της οικονοµίας που προστατεύει το περιβάλλον. Τα δάνεια αυτά θα προσφέρονται µε ευνοϊκότερους από τους συνήθεις όρους δανειοδότησης. Τα νέου τύπου δάνεια αφορούν όλους τους κλάδους της πράσινης επιχειρηµατικότητας. Μεταξύ αυτών βρίσκονται οι ανανεώσιµες πηγές (από αιολικά και ηλιοθερµικά µέχρι σύγχρονους καυστήρες βιοµάζας, γεωθερµικές αντλίες κ.ά.), η οικολογική δόµηση σύµφωνα και µε τη νέα νοµοθεσία (από ενεργειακές επιθεωρήσεις µέχρι ανακλαστικές βαφές και θερµοµόνωση σε υφιστάµενα κτήρια), η βιολογική γεωργία, τα προΪόντα πράσινης χηµείας τα οποία τώρα αναπτύσσονται και στην Ελλάδα, οι πράσινες µεταφορές, η διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων και, φυσικά, ο οικοτουρισµός και ο αγροτουρισµός. ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ. Η Τράπεζα Πειραιώς εφαρµόζει µε εξαιρετική επιτυχία το πολυσύνθετο πρόγραµµα GREEBNbanking4life. Υλοποιείται µε τη συνεργασία της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης και κεντρικός στόχος του είναι η µείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον από τη λειτουργία της τράπεζας.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ; Από τις ισχυρότερες εµπορικές τράπεζες των Βαλκανίων, η Eurobank έχει µακρά σχέση µε το περιβάλλον κυρίως µε δικά της περιβαλλοντικά προγράµµατα, τα οποία εντάσσονται στην ευρύτερη CSR στρατηγική της εταιρείας. ΠΡΟΪΟΝΤΑ. Πρόσφατα εισήλθε µε αξιώσεις στον τοµέα της χρηµατοδότησης φωτοβολταϊκών συστηµάτων, στο πλαίσιο ευρύτερης στροφής που πραγµατοποιεί το τραπεζικό ίδρυµα προς τον βιοµηχανικό και παραγωγικό τοµέα. Η τράπεζα αποφάσισε να αξιοποιήσει τα πρόσφατα, ιδιαίτερα ευνοϊκά κατά τους περισσότερους παράγοντες της αγοράς, µέτρα και το, σχετικά σύγχρονο, νοµοθετικό καθεστώς που διέπει πλέον τον κλάδο των φωτοβολταϊκών. Έτσι, πριν µερικές εβδοµάδες ανακοίνωσε τη δηµιουργία και εµπορική διάθεση ενός νέου τραπεζικού προϊόντος. Το ‘Οικολογικό ΔάνειοΦωτοβολταϊκά’ αφορά στη χρηµατοδότηση για την αγορά και την εγκατάσ ταση φωτοβολταϊκών πάνελ σε στέγες κατοικιών και προσφέρεται σε προνοµιακούς όρους (κάτοχοι ακινήτων, διάρκεια 15-25 έτη, µε ή χωρίς προσηµείωση ακινήτου). ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ. Συνεργασία µε σηµαντικές περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως το WWF και ειδικά προϊόντα (όπως πιστωτικές κάρτες σε συνεργασία µε το γνωστό αυτό Ταµείο) περιλαµβάνονται στις ενέργειές της. Στηρίζει την προστασία δασ ικών συσ τηµάτων και εθνικών δρυµών (τα µονοπάτια στα γειτονικά βουνά της Αθήνας είναι ένα δικό της ‘έργο’), ενώ εφαρµόζει ένα αυστηρό σύστηµα περιορισµού του περιβαλλοντικού της αποτυπώµατος.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ; Ευαισθητοποιηµένη για τα περιβαλ λον τ ικά ζ ητ ήµα τα, κοινωνικά υπεύθυνη απέναντι σε πελάτες, προµηθευτές κι εργαζόµενους, η τ ράπεζα κινείται απόλυτα ικανοποιητ ικά σ τον τοµέα της προστασίας του περιβάλλοντος, ενώ προσφέρει και πράσινα προϊόντα. ΠΡΟΪΟΝΤΑ. Το νέο επενδυτικό προϊόν της είναι ένα Επιχειρηµατικό Πολυδάνειο και Κεφάλαιο Κίνησης έναντι Δηµόσιας Επιχορήγησης. Αφορά σε επιχειρήσεις οι οποίες επιθυµούν να επενδύσουν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκούς σταθµούς (µέχρι 500 KW). Η διάρκεια αποπληρωµής φτάνει τα 10 χρόνια µε 12 µήνες περίοδο χάριτος και επιτόκιο 6,85%. Επίσης χορηγεί δάνεια για κεφάλαιο κίνησης, µε ποσό που φτάνει µέχρι το 100% του ποσού της επιχορήγησης της επένδυσης.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ; Από τις τράπεζες που µπήκαν πρώτες στον τοµέα της περιβαλλοντικής ευθύνης και εφαρµόζουν αξιόλογα προγράµµατα. Εδώ και χρόνια, εκδίδει εταιρικό κοινωνικό απολογισµό και έχει πλούσια δράση. ΠΡΟΪΟΝΤΑ. Η Alpha εισήλθε πρόσφατα και στον ανταγωνιστικό τοµέα των ‘πράσινων’ επιχειρηµατικών προϊόντων. Αυτή τη στιγµή διαθέτει στην αγορά το προϊόν ‘Alpha Ενέργεια’, ένα δάνειο για τη χρηµατοδότηση επιχειρήσεων οι οποίες ενδιαφέρονται να επενδύσουν σε φωτοβολταϊκά συστήµατα µέχρι 150 ΚW. Το δάνειο αφορά σε εγκαταστάσεις και σε εξοπλισµό, έχει επιτόκιο κυµαινόµενο µε βάση το Euribor µηνός / τριµήνου (πλέον περιθωρίου προσαυξήσεως έως 3,75%). Η διάρκειά του φτάνει τα 10 χρόνια, ενώ προβλέπεται και περίοδος χάριτος τριών µηνών µετά την ηµεροµηνία ολοκλήρωσης της επένδυσης -όπως αυτή θα ορίζεται στην κάθε απόφαση υπαγωγής- χωρίς κεφαλαιοποίηση των τόκων. ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ. Η τράπεζα υλοποιεί εδώ και χρόνια σύνθετο πρόγραµµα περιβαλλοντικών µέτρων, για την εξοικονόµηση ενέργειας και τη διαχείριση αποβλήτων, τηρεί αυστηρές περιβαλλοντικές αρχές για τους προµηθευτές της, δηµοσιοποιεί τα αποτελέσµατα των προσπαθειών της και βρίσκεται σε συνεχή και ανοικτή συνεργασία και διάλογο µε τους κοινωνικούς εταίρους της. Παράδειγµα της περιβαλλοντικής πολιτικής της τράπεζας αποτελεί το νέο κτίριο της Λεωφόρου Αθηνών 103, συνολικής επιφάνειας 20.000 τ.µ. Το κτίριο, το οποίο είναι δηµιούργηµα του Γραφείου Μελετών Α. Ν. Τοµπάζη, έχει χαρακτηρισθεί βιοκλιµατικό σύµφωνα µε τη µελέτη του Φυσικού Τµήµατος του Πανεπιστηµίου Αθηνών.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ; Μέλος της πρωτοβουλίας UNEP- FI η τράπεζα πρωτοστατεί σε ζητήµατα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και περιβαλλοντικής προστασίας. ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ. Η τράπεζα δεσµεύεται για α) τη λήψη µέτρων για τη βελτίωση της εσωτερικής εταιρικής οικολογικής αποδοτικότητας (υπολογισµός και έλεγχος της εκποµπής CO2, υπολογισµός και δηµοσιοποίηση δεικτών οικο-αποδοτικότητας, ανάπτυ-

ξη πρωτοβουλιών που στοχεύουν στη µείωση της κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας, του χαρτιού και του νερού κ.ά.), β) λήψη µέτρων για τη µείωση της εξωτερικής περιβαλλοντικής υποβάθµισης (ενσωµάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στο Σύστηµα Πιστοδοτήσεων της Τράπεζας στο Σύστηµα Προµηθειών κ.ά.), και γ) στη λήψη µέτρων που ενισχύουν τη διαφάνεια για την εταιρική περιβαλλοντική διαχείριση (δηµοσιοποίηση πληροφοριών και στατιστικών στοιχείων για την περιβαλλοντική διαχείριση και την οικοαποδοτικότητα της Τράπεζας και του Οµίλου κ.ά.).

ΕΠΙΛΟΓΗ 45

TEST ΠΡΟΟΔΟΥ:

Πολιτική & πολιτικοί σε καιρούς απαιτήσεων

46 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

& ΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ Θα καταφέρει η νέα κυβέρνηση µε τους χειρισµούς της να δώσει στην ελληνική οικονοµία το εισιτήριο εισόδου στην ανάπτυξη ή η χώρα θα µείνει και πάλι µεταξεταστέα στην ύλη προόδου; Γιατί το να ξέρεις τη θεωρία είναι σίγουρα το ήµισυ του παντός. Αλλά δεν αρκεί. Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου γνωρίζει τη θεωρία, µε σηµεία-κλειδί τη µείωση του χρέους, το νοικοκύρεµα του κράτους, την αντιµετώπιση της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής και δείχνει αποφασισµένος να την εφαρµόσει ώστε η κυβέρνηση να προχωρήσει στο επόµενο βήµα των διαρθρωτικών αλλαγών. Το αν, στην πράξη, θα τα καταφέρει, θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες. Από τους ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ και ΛΟΥΚΑ ΚΑΤΣΩΝΗ

ο µεγάλο πρόβληµα της ελληνικής οικον ο µ ία ς ή τ α ν, ε ίνα ι και θα είναι το υψηλό δηµόσιο χρέος της. Όσο η οικονοµία αναπτυσσόταν µε ταχείς ρυθµούς το πρόβληµα ήταν ανεκτό. Αυτό, όµως, που προκαλούσε ανησυχία ήταν ότι παρά την προηγούµενη υψηλόρυθµη ανάπτυξη το δηµόσιο χρέος δεν µειωνόταν ουσιαστικά. Ονοµαστικά, ως ποσοστό στο ΑΕΠ, είχαµε κάποια µικρή µείωση την τελευταία δεκαετία. Αυτή όµως ήταν λογιστικής περισσότερο υφής, εξαιτίας των δύο ανοδικών αναθεωρήσεων του ΑΕΠ που έγιναν για να συµπεριλάβουν την παραοικονοµία. Δυναµική και πολιτική µείωσης του χρέους δεν υπήρχε. Φθάσαµε, έτσι, στη διεθνή χρηµατοπιστωτική και οικονοµική κρίση και η

ελληνική οικονοµία εξασθένισε θεαµατικά µέσα σε ένα χρόνο, µε το χρέος να βαραίνει απελπιστικά στα πόδια της. Απο το 4% ανάπτυξη πέσαµε στο -1% και αυτοµάτως η εξυπηρέτηση του δηµόσιου χρέους απαιτούσε νέο υψηλό δανεισµό από τις διεθνείς αγορές σε µία περίοδο γενικευµένης δηµοσιονοµικής κρίσης λόγω των εκτεταµένων κρατικών παρεµβάσεων στήριξης των οικονοµιών. Στη δηµοσιονοµική προστέθηκε και η πολιτική κρίση µε συνέπεια τις πρόσφατες εκλογές και την ανάδειξη της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου στην εξουσία.

Η προετοιµασία Παρά την παραλαβή µιας οικονοµίας σε δηµοσιονοµική κρίση, τα πρώτα

κυβερνητικά βήµατα είναι θετικά: ολιγοµελές υπουργικό σχήµα, νέα άφθαρτα πολιτικά πρόσωπα στη κυβέρνηση, άµεσες περικοπές στη δηµόσια σπατάλη (συµβολικής επί του παρόντος µορφής), άνοιγµα για ενεργό συµµετοχή του πολίτη στις αλλαγές της δηµόσιας διοίκησης, εναρκτήριο λάκτισµα του κοινωνικού διαλόγου από το υπουργείο Εργασίας µε υλοποίηση της προγραµµατικής δέσµευσης για ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τέλος, συνεργασία µε τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για τεκµηρίωση και από κοινού διεκδίκηση 4ετούς παράτασης από την ΕΕ για τη µείωση του ελλείµµατος στο 3% του αεπ. Στα αρνητικά, η τροφοδότηση προεκλογικά προσδοκιών για επαναπροσδιορισµό των όρων της σύµβασης µε την κινεζική Cosco ΕΠΙΛΟΓΗ 47

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

για την παραχώρηση του προβλήτα ΙΙ του λιµανιού του Πειραιά, µε αποτέλεσµα τις καταστροφικές για την οικονοµία απεργίες των λιµενεργατών που ακολούθησαν. Παρά τ ις ε νθαρρυν τ ικέ ς αυτ έ ς εξελίξεις και όσες άλλες προαναγγελθείσες µεταρρυθµίσεις φαίνεται να κυοφορούνται από τη νέα κυβέρνηση, το όραµα της πράσινης ανάπτυξης κινδυνεύει να κολλήσει στον βάλτο της δηµοσιονοµικής εκτροπής και την παγίδα του χρέους. Η τόσο απαραίτητη κοινωνική συναίνεση που φαίνεται να διαθέτει η νέα σοσιαλδηµοκρατική κυβέρνηση, είναι πιθανόν να φυλλοροήσει εύκολα εφόσον ενταθεί η κρίση στην αγορά και την οικονοµία. Αυτό, δε, είναι ένα ρεαλιστικό σενάριο γιατί η παγκόσµια οικονοµία εξακολουθεί να κουβαλά τα προβλήµατα της κρίσης στην πλάτη της (βλ.πλεονάζον παραγωγικό δυναµικό, µεγάλες εµπορικές και νοµισµατικές ανισορροπίες, τοξικά δάνεια και περιουσιακά στοιχεία τραπεζών, συνεχιζόµενη µόχλευση και υπερχρέωση κ.λπ.), προσπαθώντας να αντιµετωπίσει την υπερβολική µόχλευση και υπερχρέωση µε τη δηµιουργία νέων χρεών (βλ. πολιτικές νοµισµατικής ποσοτικής χαλάρωσης και δηµοσιονοµικής επέκτασης). Αυτό έχει ως συνέπεια, η προαναγγελθείσα οικονοµική ανάκαµψη να σέρνεται διατρέχοντας σοβαρό κίνδυνο υφεσιακής υποτροπής και νέου κραχ των χρηµατιστηριακών αγορών. Σηµειωτέον ότι η ελληνική οικονοµία δεν έχει αντιµετωπίσει

ακόµη µία σοβαρή κρίση στην αγορά ακινήτων και στεγαστικών δανείων, όπως δεν έχει ακόµη εισπράξει τις συνέπειες µιας σοβαρής επιδείνωσης της οικονοµικής κατάστασης στα Βαλκάνια. Και ενώ όλοι εύχονται να τις αποφύγουµε, πρόκειται για εξελίξεις που θα τις βρούµε σίγουρα µπροστά µας εάν υποτροπιάσει η διεθνής κρίση.

Το µεγάλο διαγώνισµα στην οικονοµία Σε αυτό το σκηνικό ο νέος υπουργός Οικονοµίας, Γιώργος Παπακωνσταντίνου γνωρίζει πολύ καλά ότι σε αυτόν έπεσε το λαχείο της αλλαγής του παραγωγικού και αναπτυξιακού µοντέλου της χώρας. Γιατί, το δηµοσιονοµικό έλλειµµα που πλέον υπολογίζεται στο 12,7% του ΑΕΠ και το εκρηκτικό χρέος – που έσπασε και πάλι το φράγµα του 100% του ΑΕΠ – δεν αποτελούν τα βασικά προβλήµατα. Η έλλειψη σοβαρής παραγωγικής βάσης στη χώρα και η

κακοδιοίκηση είναι υπεύθυνες για την οικονοµική καχεξία. Η αντίληψη που εµπεδώθηκε τα τελευταία 15 χρόνια ότι η ελληνική οικονοµία πρέπει να είναι µια οικονοµία βασισµένη στην παροχή υπηρεσιών συµπίεσε τις παραγωγικές δυνατότητες. Η πρωτογενής παραγωγή έχει σηµαντικά προβλήµατα έκτοτε όπως επίσης και η βιοµηχανία. Μαζί τους και οι εξαγωγές. Στο µέτρο που η νέα κυβέρνηση επιδιώκει να µειώσει το έλλειµµα στο εµπορικό ισοζύγιο, ώστε να φθάσουµε στο σηµείο που θα µεταβάλλουµε επί τα βελτίω την καταστροφική αναλογία ένα προς τρία που χαρακτηρίζει τις εξαγωγές µας έναντι των εισαγωγών, θα πρέπει να προσαρµόσει ανάλογα τις πολιτικές της. Για παράδειγµα, η ενίσχυση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων του τουρισµού και του εµπορίου δεν θα πρέπει πια να απορροφά πόρους από ενισχύσεις που µπορούν να κατευθύνονται και σε άλλες παραγωγικές – αναπτυξιακές δρα-

Για να πάρει η χώρα το εισιτήριο εισόδου στην ανάπτυξη και να αποφοιτήσει από την ύφεση, καίριο είναι να περάσει µε επιτυχία τις εξετάσεις διαχείρισης του ελλείµµατος. Όσο γι’ αυτό, µπορεί να χρειαστούν ακόµα και 4 χρόνια για να µειωθεί κάτω από το όριο του 3% του ΑΕΠ, σύµφωνα µε τον υπουργό Οικονοµικών, Γιώργο Παπακωνσταντίνου.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΕΛΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το να αρχίσει η ελληνική οικονοµία να κάνει βήµατα εµπρός είναι δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο.

12,7% Από το κακό στο χειρότερο! Και ενώ το έλλειµµα του 2008 εκτιµάται πλέον στα επίπεδα του 7,7% του αεπ, το 2009 προβλέπεται ότι θα εκτιναχθεί πάνω από το 12%!

48 ΕΠΙΛΟΓΗ

81% Οι Έλληνες φαίνεται να έχουν αποδεχθεί τις µεθόδους πλάγιου χρηµατισµού ως ενδεδειγµένη πρακτική. Αυτό έδειξε η έρευνα για τη διαφθορά στη χώρα το 2008 που είδε το φως της δηµοσιότητας τους τελευταίους µήνες. Είναι χαρακτηριστικό πως το 91% των ερωτηθέντων εκτιµά πως η διαφθορά κυριαρχεί στη χώρα µας και το 81% όσων ενεπλάκησαν σε αυτή, δηλώνουν πως δεν ενοχλούνται εφόσον εξυπηρετήθηκαν.

10 δισ. ευρώ

1.150 εκατ. ευρώ

Στην αναζήτηση 10 δισ. ευρώ, που θα τονώσουν τον προϋπολογισµό του 2010, µειώνοντας ταυτόχρονα το δηµοσιονοµικό έλλειµµα σε µονοψήφιο ποσοστό, βρίσκεται η κυβέρνηση. Η αύξηση των έµµεσων φόρων φαίνεται να προκρίνεται από το οικονοµικό επιτελείο!

Η αύξηση της τελικής τιµής των καυσίµων κατά 10% θα ενισχύσει τον προϋπολογισµό 2010 κατά περίπου 800 εκατ. ευρώ, ενώ η αύξηση της τιµής των τσιγάρων µπορεί να αποδώσει στον προϋπολογισµό περίπου 350 εκατ. ευρώ.

ΕΠΙΛΟΓΗ 49

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

στηριότητες. Επίσης, σηµαντικό ρόλο θα παίξει η ενίσχυση στην έρευνα και την καινοτοµία που µέχρι σήµερα παραµένουν βαρύγδουπες αλλά κενές περιεχοµένου λέξεις. Μόνο µε αυτές τις πολιτικές θα έρθουν τα πρωτογενή πλεονάσµατα που θα ανατάξουν τα δηµόσια οικονοµικά.

Μια ζωή στην ίδια τάξη Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ οφείλει να πραγµατοποιήσει όσα υποσχόταν η… Νέα Δηµοκρατία το 2004 για την επανίδρυση του κράτους και δεν τα πραγµατοποίησε. Η απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών στην οικονοµική δραστηριότητα είναι κρίσιµη. Η γραφειοκρατία υπολογίζεται ότι επιβαρύνει σήµερα την οικονοµική δραστηριότητα µε επιπλέον κόστος ίσο µε 7% του ΑΕΠ. Το ποσό σε ευρώ είναι τεράστιο, κοντά στα

20 δισ. ευρώ. Επίσης, η απλοποίηση των ελέγχων στην οικονοµία που θα οδηγήσει σε µείωση της διαφθοράς και αύξηση των φορολογικών εσόδων αλλά και το συµµάζεµα της πολυνοµίας (που ορθώς εξαγγέλθηκε από την πρώτη στιγµή της ανάληψης της εξουσίας ) µπορούν να δώσουν την απαραίτητη ανάσα στο δυναµικό κοµµάτι των ενεργών πολιτών που επιθυµούν να δηµιουργήσουν πλούτο για τον εαυτό τους και την ελληνική οικονοµία. Έτσι θα αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της χώρας που σήµερα βρίσκεται στην 71η θέση µεταξύ 133 χωρών σύµφωνα µε το World Economic Forum. Με τα πρώτα δείγµατα µιας τέτοιας γραφής, ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου θα αρχίσει να βλέπει εγχώρια και διεθνή κεφάλαια να επενδύονται στην ελληνική οικονοµία. Η αγορά θα ξαναρχίσει να κινείται µε ευεργετικές επιπτώσεις για την απασχόληση. Έτσι θα αρχίσουν και

τα δηµόσια έσοδα να αυξάνονται. Η οικονοµική δραστηριότητα συνεπάγεται δηµιουργία πλούτου και αυτή µε τη σειρά της παραγωγή φορολογητέας ύλης. Το δηµόσιο έλλειµµα θα εισέλθει σε φάση συρρίκνωσης και µαζί του και το δηµόσιο χρέος. Αυτά, τουλάχιστον, λέει η θεωρία. Στην πράξη τα πράγµατα είναι και πιο δύσκολα και πιο πολύπλοκα!

Η ύλη της πολιτικής Στο πολιτικό επίπεδο η νέα κυβέρνηση έχει να αντιµετωπίσει δύο βασικούς πυλώνες αντίδρασης. Ο πρώτος αφορά στα συνδικάτα που δεν έχουν καµία διάθεση να απολέσουν κεκτηµένα προνόµια για συνδικαλιστές και εργαζόµενους. Το «δικαίωµα στην τεµπελιά» χαρακτηρίζει κοµµάτια του δηµόσιου τοµέα. Μαζί υπάρχει και το «δικαίωµα σ τη διαφθορά», που βασίζεται στις χαµηλές αµοιβές αλλά

ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ

Λίγο ψηλότερα Φορολογικά έσοδα αναζητά η κυβέρνηση για να στηρίξει τον προύπολογισµό. Ταυτόχρονα καταργεί την ευνοϊκή αυτοτελή φορολόγηση των επιδοµάτων στους δηµοσίους υπαλλήλους. Ο ι α λ λα γ έ ς σ τ η φ ο ρ ολογ ία ε ισ ο δήµα τ ο ς φυσικών και νοµικών προσώπων αναµένεται να καθυσ τ ερήσουν να θεσµοθε τηθούν, δεδοµένου ότι πρόθεση της κυβέρνησης είναι να ξεκινήσει διάλογο µε τους παραγωγικούς φορείς και τους κοινωνικούς εταίρους. Οι διαβουλεύσεις ξεκινούν σύντοµα, ενώ δεν αποκλείεται η κυβέρνηση να βρεθεί αντιµέτωπη µε δηµόσιους υπαλλήλους εξαιτίας της κατάργησης της αυτοτελούς φορολόγησης. Σήµερα, µέρος των επιδοµάτων που λαµβάνουν οι δηµόσιοι υπάλ ληλοι αλ λά και άλ λε ς κατηγορίε ς εισοδηµάτων φορολογούνται αυτοτελώς µε συντελεστές από 5% έως 20%. Με τις αλλαγές που θα επέλθουν, τα επιδόµατα θα φορολογούνται µε την ενιαία φορολογική κλίµακα. Οι πληροφορίες πάντως κάνουν µέχρι στιγµής λόγο ότι η νέα φορολογική κλίµακα που µελετά το οικονοµικό επιτελείο θα προβλέπει αφορολόγητο όριο στα 12.000 ευρώ.

50 ΕΠΙΛΟΓΗ

Πάνω από αυτό και µέχρι το ποσό των 15.000 ευρώ θα δηµιουργηθεί ένα νέο κλιµάκιο µε συντελεστή 15%. Από το ποσό αυτό και µέχρι τα 30.000 ευρώ ο συντελεστής θα είναι 25%, ενώ τα εισοδήµατα από 30.000 ευρώ µέ χρι 50.000 ή 60.000 ευρώ θα φορολογούν ται µε συντελεστή 30%. Ο συντελεστής µέχρι τα 75.000 ευρώ θα παραµείνει στο 35%, ενώ εισοδήµατα άνω του ποσού αυτού θα φορολογούνται µε συντελεστή 40%.

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΒΡΥΞΕΛΕΣ

ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΣΟΒΑΡΕΥΤΕΙΤΕ! Τα κοίταξαν, τα ξανακοίταξαν και δεν πίστευαν στα µάτια τους στις Βρυξέλες! Ο λόγος για τη νεα αναθεώρηση των στατιστικών στοιχείων για το δηµόσιο έλλειµµα της Ελλάδας. Αυστηρή προειδοποίηση στη χώρα απηύθυναν το Eurogroup και η Κοµισιόν για λήψη µέτρων για τον έλεγχο του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος αλλά και για την αναξιοπιστία των στατιστικών της στοιχείων. «Μεγάλες αναθεωρήσεις έχουν γίνει και έχουν ξαναγίνει στο παρελθόν, το θέµα είναι σοβαρό. Το παιχνίδι τελείωσε, χρειαζόµαστε σοβαρά στατιστικά στοιχεία», δήλωσε εµφανώς ενοχληµένος ο πρόεδρος του Eurogroup, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Από την πλευρά του ο αρµόδιος επίτροπος για τις Οικονοµικές και Νοµισµατικές Υποθέσεις, Χοακίν Αλµούνια, τόνισε ότι ανησυχεί για τις στατιστικές διαφορές, οι οποίες απαιτούν εις βάθος εξέταση και ότι θα δώσει σχετική εντολή στη Eurostat. Ειδικότερα, µετά τη συνάντηση µε τον Έλληνα υπουργό Οικονοµικών, Γιώργο Παπακωνσταντίνου, στα µέσα Οκτωβρίου ο κ. Αλµούνια είπε ότι είναι απόλυτη προτεραιότητα για την Ελλάδα η υιοθέτηση ενός φιλόδοξου σχεδίου δηµοσιονοµικής προσαρµογής για τα επόµενα χρόνια, το οποίο θα πρέπει να συνοδεύεται από ένα ουσιαστικό πρόγραµµα διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων.

ΑΝ ΔΕΝ ΗΤΑΝ Η ΕΕ Οι χώρες που είναι καθαροί αποδέκτες κονδυλίων από την ΕΕ το περασµένο έτος, σε εκατ. ευρώ. Η χώρα µας είχε τις πιο υψηλές καθαρές απολαβές! Εισέπραξαν: Ελλάδα Πολωνία Ισπανία Πορτογαλία Τσεχία Ρουµανία Ουγγαρία Λιθουανία Σλοβακία Ιρλανδία Βουλγαρία Λετονία Εσθονία Σλοβενία Μάλτα

6.279,7 (2,68% του ΑΕΠ) 4.441,7 2.813,2 2.695,1 1.178 1.581 1.111,7 842,6 715,6 566,1 699,6 407 227,4 113,8 30

και την πολυδαίδαλη γραφειοκρατία. Σύµφωνα µε την Παγκόσµια Τράπεζα, ο τζίρος της διαφθοράς στη χώρα µας είναι 3,5 δισ. ευρώ ετησίως. Παράλληλα, η φοροδιαφυγή εκτιµάται στα 20 δισ. ετησίως. Πώς θα µπορέσει κανείς να πολεµήσει αυτές τις προσοδοφόρες πρακτικές αντιτείνοντας µελλοντικά ωφελήµατα; Μεγάλη είναι η πρόκληση για τη νέα κυβέρνηση. Ο δεύτερος είναι η ταλαιπωρηµένη ψυχολο«Το παιχνίδι τελείωσε, γία των πολιτών. Οι ψηφοφόροι χρειαζόµαστε σοβαρά µπορεί µεν να χάρισαν άνετη στατιστικά στοιχεία», δήπλειοψηφία στη νέα κυβέρνηση λωσε πρόσφατα ο πρόεαλλά θα είναι λάθος να πιστέψει δρος του Eurogroup, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ κανείς ότι θα δείξουν ανοχή στη διαιώνιση των κακώς κειµένων στο κράτος. Αν δεν προκύψουν διορθωτικές κινήσεις, οι εξελίξεις θα είναι απρόβλεπτες και δεν θα κρύβουν τίποτα θετικό για την οικονοµία.

Τα κεφάλαια της οικονοµίας Στην ίδια την οικονοµία τώρα, το νέο οικονοµικό επιτελείο υπό τον κ. Παπακωνσταντίνου έχει να αντιµετωπίσει δύο επείγοντα προβλήµατα. Πρώτον, τις χαµηλές φορολογικές εισπράξεις. Τα δηµόσια έσοδα φέτος θα είναι κατά περίπου 17% χαµηλότερα των 59,2 δισ. ευρώ που ήταν ο στόχος στο αναθεωρηµένο Πρόγραµµα Σταθερότητας. Η µείωση αυτή οφείλεται κατά ένα µέρος στην κρίση και την οικονοµική δυσπραγία που έχει επιφέρει σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Κατά ένα άλλο µέρος οφείλεται στην αναποτελεσµατικότητα του φοροεισπρακτικού µηχανισµού. Δεύτερον, την ανάγκη µείωσης των δηµοσίων δαπανών µε τρόπο ώστε να µην υπονοµεύονται οι αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας. Από τα περίπου 65 δισ. ευρώ των ετήσιων δηµοσίων δαπανών (χωρίς τις επενδύσεις), ο κύριος όγκος (40% περίπου) αφορά στην πληρωµή µισθών και συντάξεων. Άρα, οι τοµές στο µέγεθος του δηµόσιου τοµέα είναι ζήτηµα εκ των ων ουκ άνευ. Περικοπές στις υπόλοιπες δαπάνες θα πρέπει επίσης να εξεταστούν για να απαλειφθούν οι σπατάλες. Μια ειλικρινής προσπάθεια στα ανωτέρω θα αποτελέσει το απαραίτητο σκαλοπάτι για να προχωρήσει η κυβέρνηση στα επόµενα διαρθρωτικά βήµατα. Μόνο έτσι θα πείσει τις Βρυξέλλες, τις διεθνείς αγορές αλλά και τους Έλληνες πολίτες ότι έχει πάρει στα σοβαρά τον ρόλο της! ΕΠΙΛΟΓΗ 51

ΕΥΡΩΠΗ & ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ

ΘΑΛΑΣΣΑ ΧΡΕΟΥΣ Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χτυπά το καµπανάκι του κινδύνου για τις χώρες-µέλη της, καθώς αύξησαν σηµαντικά τις δηµόσιες δαπάνες για να αντιµετωπίσουν την ύφεση και να τονώσουν τις οικονοµίες τους. Παρόλο που είναι νωρίς ακόµη για τις κυβερνήσεις των περισσότερων χωρών να αποσύρουν τα µέτρα στήριξης, η ΕΕ δηµοσίευσε προβλέψεις που δείχνουν ότι, αν δεν ληφθούν µέτρα, το δηµόσιο χρέος, για αρκετές από αυτές – µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα – θα φτάσει σε δυσθεώρητα και µη διαχειρίσιµα επίπεδα. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

εκτροχιασµός των δηµόσιων οικονοµικών των κρατών µελών προκαλεί έντονη ανησυχία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία εκτιµά ότι θα χρειαστούν δυναµικές πολιτικές εξυγίανσης επί σειρά ετών, προκειµένου οι δείκτες να επανέλθουν στα προ της χρηµατοπιστωτικής και οικονοµικής κρίσης επίπεδα. Μελέτη για τη δηµοσιονοµική κατάσταση στα κράτη µέλη, που επεξεργάστηκε η Γενική Διεύθυνση Οικονοµικών και Νοµισµατικών Υποθέσεων της Κοµισιόν, προκαλεί δέος. Σύµφωνα µε τους Ευρωπαίους τεχνοκράτες, εάν δεν ληφθούν, µέχρι το τέλος του επόµενου έτους, δυναµικά µέτρα, το ύψος του χρέους από 69,3% του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη το 2008 , θα εκ το ξ ευθε ί σ το 10 0 % το 2016 και στο 115% το 2020. Σε ορισµέ νε ς χώρε ς που επλήγησαν καίρια από τη χρηµατοπιστωτική κρίση, η επιδείνωση θα είναι δραµατική. Για παράδειγµα το 2020 το χρέος στην Ιρλανδία θα φτάσει το 200% του ΑΕΠ, στο Ηνωµένο Βασίλειο το 190%, στη Λε52 ΕΠΙΛΟΓΗ

τονία το 175%, ενώ στη Γαλλία και την Ιταλία θα ξεπεράσει το 130%. Όπως επισηµαίνει η Επιτροπή θα χρειαστούν σκληρές προσπάθειες για πολλά χρόνια, προκειµένου να επουλωθούν οι δηµοσιονοµικές «πληγές». Μάλιστα, διευκρινίζει ότι ο ρυθµός της µείωσης για κάθε χώρα πρέπει να καθοριστεί «α λα καρτ». Στις περισσότερες το έλλειµµα θα πρέπει να µειώνεται 1% ετησίως για µεγάλο χρονικό διάστηµα και σε άλλες, όπως οι προαναφερόµενες πολύ περισσότερο. Με 1% µείωση ετησίως η Ιρλανδία θα βρεθεί µε χρέος 160% του ΑΕΠ το 2020 και το Ηνωµένο Βασίλειο µε τη Λετονία µε 140%. Στην οµάδα των χωρών υψηλού

Η σφοδρότητα της οικονοµικής κρίσης στέλνει σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρωζώνης σε κοινοτική επιτήρηση το 2010.

Η ώρα του λογαριασµού Η Κοµισιόν πιστεύει ότι η ανάπτυξη που θα ακολουθήσει τα επόµενα χρόνια δεν πρόκειται από µόνη της να οδηγήσει σε εξυγίανση των δηµοσιονοµικών των κρατών µελών. Περικοπές στις δηµόσιες δαπάνες, µεταρρυθµίσεις του ασφαλιστικού και της αγοράς εργασίας είναι οι περιορισµένες επιλογές που έχουν οι κυβερνήσεις προκειµένου να αντιµετωπίσουν το οξύτατο αυτό πρόβληµα, αναφέρει η Επιτροπή. Από τις χώρες-µέλη, η Επιτροπή εκτιµά ότι το µικρότερο κίνδυνο διατρέχουν η Σουηδία, η Δανία, η Φινλανδία, η Εσθονία και η Βουλγαρία, διότι έχουν χαµηλό χρέος και έχουν κάνει µεταρρυθµίσεις στο συνταξιοδοτικό τους σύστηµα. Επίσης περιορισµένα προβλήµατα θα έχουν η Γερµανία, το Βέλγιο (παρά το υψηλό χρέος) και η Αυστρία, που βρίσκονται σε καλύτερη θέση για να διαχειριστούν µελλοντικά κόστη. Αναφορικά µε τη σηµερινή κατάσταση, η σφοδρότητα της οικονοµικής κρίσης στέλνει σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρωζώνης σε κοινοτική επιτήρηση το 2010. Σε 8 χώρες το δηµόσιο έλλειµµα θα ξεπεράσει το 3% του ΑΕΠ το 2009. Συνολικά 13 από τις 16 χώρες θα βρεθούν τους επόµενους µήνες σε καθεστώς επιτήρησης.

κινδύνου περιλαµβάνεται και η Ελλάδα, όπου επισηµαίνεται ότι στο εξαιρετικά υψηλό δηµόσιο χρέος, προστίθεται και η προβλεπόµενη διόγκωση του κόστους των συντάξεων τα επόµενα χρόνια. Η Ελλάδα µαζί µε την Ιρλανδία, τη Λετονία, την Ισπανία, τη Σλοβενία και τη Βρετανία έχουν «έλλειµµα βιωσιµότητας» των δηµοσίων οικονοµικών άνω του 12% του ΑΕΠ. Το 14% της Ελλάδας σηµαίνει ότι θα πρέπει να αυξάνονται τα έσοδα ή να µειώνονται οι δαπάνες σε µόνιµη βάση στο παραπάνω ποσοστό, προκειµένου να διασφαλισθεί όχι η θεαµατική µείωση του χρέους, αλλά απλά αυτό «να παραµείνει διαχειρίσιµο».

ΧΟΑΚΙΝ ΑΛΜΟΥΝΙΑ Περάστε στην αίθουσα επιτήρησης! Μετά από εισήγηση του Επίτροπου, Χοακίν Αλµούνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργοποίησε το πρώτο στάδιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείµµατος (υπέρβαση του ορίου του 3% του ΑΕΠ για το δηµόσιο έλλειµµα) για τις Γερµανία, Αυστρία, Βέλγιο, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σλοβακία και Σλοβενία. Ήδη από την περασµένη Άνοιξη βρίσκονται σε κοινοτική επιτήρηση η Ελλάδα, η Ισπανία, η Γαλλία και η Ιρλανδία, ενώ τον Σεπτέµβριο µπήκε και η Μάλτα. Μέχρι στιγµής εκτός επιτήρησης βρίσκονται η Φινλανδία, η Κύπρος και το Λουξεµβούργο. Η Επιτροπή έθεσε την Ελλάδα ένα βήµα πριν το καθεστώς στενής επιτήρησης, το τελευταίο στάδιο πριν την επιβολή κυρώσεων. Και αυτό γιατί εκτιµά ότι «τα µέτρα που επέβαλλαν οι περιστάσεις προφανώς δεν ελήφθησαν από την προηγούµενη κυβέρνηση». Οι προβλέψεις της για το ελληνικό δηµόσιο έλλειµµα, αν δεν ληφθούν µέτρα από τη νέα κυβέρνηση, είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξες: 12,.7% του αεπ το 2009 (το υψηλότερο στην ΕΕ), 12% το 2010 και 12,8% το 2011! Ανάλογο εκτροχιασµό προβλέπει και για το δηµόσιο χρέος, που από 113% του αεπ το 2009 προβλέπεται στο 135% το 2011. Ελπίδα για την αποφυγή κυρώσεων στην Ελλάδα, η απόφαση των Ευρωπαίων ηγετών να µην δεσµευτούν για τη λήψη µέτρων µείωσης των ελλειµµάτων το αργότερο το 2011, θεωρώντας αναθέρµανότι προέχει η αναθέρµ ση της ης οικονοµίας οικονοµίας..

ΕΠΙΛΟΓΗ 53

54 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ο Μ Ι Κ Ο Ο Ι Κ Ο Ν

Ι Κ Ο Ρ Η Μ ΑΤ Ε Π Ι Χ Ε Ι

Ι Κ Ο Π Ε Ρ Ι Ο∆

Σ // ΦΑΚΕΛΟΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Μ ΒΙΩΣΙ

GO GREEN Το 2009 θα µείνει στην ιστορία της ανθρωπότητας ως η χρονιά κατά την οποία έγινε απολύτως αντιληπτή, σε όλα τα µήκη και πλάτη του κόσµου, η αναγκαιότητα για αλλαγή στο µοντέλο οικονοµικής ανάπτυξης. Ο επαναπροσδιορισµός των προτεραιοτήτων στον σχεδιασµό κρατικών και επιχειρηµατικών πολιτικών έλαβε τον χαρακτήρα του κατεπείγοντος υπό το βάρος της παγκόσµιας χρηµατοοικονοµικής κρίσης. Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΕΠΙΛΟΓΗ 55

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

ε αφετηρία τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το φθινόπωρο του 2008 και την επικράτηση του Μπαράκ Οµπάµα και ενδιάµεσο σταθµό την επερχόµενη Συνδιάσκεψη για το Κλίµα στην Κοπεγχάγη, η στροφή προς την πράσινη οικονοµία- µε κύρια έκφραση τις επενδύσεις στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και την ενίσχυση πράσινων θέσεων εργασίας, πέρασε από τα σχέδια επί χάρτου στην πραγµατική οικονοµία. Το «πέρασµα» αυτό δεν ήταν ούτε ταυτόχρονο, ούτε πανοµοιότυπο, όπως επίσ ης δε ν ε ίχε την ίδια αποδοχή σε όλες τις χώρες όπου εξαγγέλθηκε ή άρχισε να υιοθετείται. Τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στη Γαλλία, δύο από τις πρώτες χώρες που υιοθέτησαν σειρά «πράσινων» µέτρων δηµοσιονοµικής πολιτικής, υπήρξαν αρκετές αντιδράσεις, στην Ιαπωνία η αυτοκινητοβιοµηχανία αντέδρασε στην προσπάθεια της νέας κυβέρνησης που προέκυψε το καλοκαίρι του 2009 να στρέψει τον κλάδο σε λιγότερο ενεργοβόρα προϊόντα, ενώ το ίδιο συνέβη και στην Αγγλία του Γκόρντον Μπράουν, ο οποίος αδυνατεί να εµφυσήσει «πράσινο» ενθουσιασµό στην παραγωγική µηχανή της χώρας του. Σε άλλες χώρες όπως η Γερµανία, οι πράσινες πολιτικές αντιµετωπίστηκαν µε σκεπτικισµό από τις δυνάµεις της Χριστιανοδηµοκρατίας, ενώ στις χώρες της «Νέας Ευρώπης», η οικονοµία του άνθρακα δεν αναµένεται να χαµηλώσει τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου πριν το 2020. Τέλος η Κίνα και η Ινδία, χώρες που ευθύνον ται σε µεγάλο βαθµό για την αύξηση των παγκόσµιων εκποµπών συναισθανόµενες το «ε ιδικό» πληθυσµιακό βάρος τους, προχώρησαν σ ε µια σ ε ιρά κινήσεων για τη µείωση του περιβαλλον τικού αποτυπώµατός τους, εκσυγχρονίζοντας βιοµηχανικές µονάδες και αναδιατάσσοντας το ανα56 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Οι ειδικοί ξέρουν!

το πλαίσιο του 4ου WFER, ο πρόεδρος του Συµβουλίου των Ευρωπαίων Ρυθµιστών Ενέργειας CEER, Λόρδος Mogg (πρόεδρος του Office of Gas and Electricity Αγγλίας), κατάφερε να συνδέσει τον κλάδο που εκπροσωπεί, των Ρυθµιστικών Αρχών Ενέργειας δηλαδή, µε τη µάχη για την κλιµατική αλλαγή και να πετύχει µάλιστα και τη συµµετοχή των Κινέζων ρυθµιστών ενέργειαςµια είδηση που έκανε τον γύρο του κόσµου. «Η κλιµατική αλλαγή απαιτεί µια κοινή διεθνή απάντηση. Για πρώτη φορά, οι Ρυθµιστές Ενέργειας από όλο τον κόσµο δεσµεύθηκαν από κοινού να συνδράµουν, επιβλέποντας αποδοτικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνα τις ενεργειακές αγορές. Αυτό είναι πολύ πιο σηµαντικό από το να ενώσουµε απλά τη φωνή µας και να υποστηρίξουµε µια παγκόσµια συµφωνία για την Κλιµατική Αλλαγή στην Κοπεγχάγη» ανέφερε στην επίσηµη οµιλία του στο συνέδριο ο Βρετανός αξιωµατούχος. Το Συµβούλιο των Ευρωπαίων Ρυθµιστών Ενέργειας, σε συνεργασία µε τη νεοσύστατη Διεθνή Συνοµοσπονδία των Ρυθµιστών Ενέργειας ICER, δεσµεύτηκε για οκτώ συγκεκριµένες δράσεις ενάντια στην πρόκληση της κλιµατικής αλλαγής. Μεταξύ αυτών περιλαµβάνεται έκθεση σχετικά µε τις «βέλτιστες πρακτικές ρυθµιστικής πολιτικής για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης», η οποία θα παρουσιαστεί στην επόµενη συνάντηση των υπουργών Ενέργειας των G8 το 2010. Αµέσως µετά την

πτυξιακό πλάνο τους. Υπάρχουν βέβαια οι χώρες που δεν περίµεναν την παγκόσµια χρηµατοπιστωτική κρίση για να στραφούν προς την «πράσινη» οικονοµία: η Ισπανία και οι περισσότερες από τις σκανδιναβικές χώρες έχουν ήδη πραγµατοποιήσει σηµαντικά βήµατα και θεωρούνται εδώ και χρόνια χώρες- πρότυπα. Είναι γνωστό ότι η στροφή στην πρά-

ανακοίνωση του Λόρδου Mogg είχαµε την ευκαιρία συνοµιλήσουµε για λίγα λεπτά µε τον κορυφαίο παράγοντα της ρυθµιστικής αγοράς, ζητώντας του να µας πει αν είναι αισιόδοξος ότι η πράσινη οικονοµία θα αποτελέσει κεντρική πολιτική επιλογή των ευρωπαίων ηγετών τα επόµενα χρόνια. Γνωρίζοντας την κυβερνητική αλλαγή στην Ελλάδα και τις δεδηλωµένες προθέσεις της νέας κυβέρνησης για στροφή προς την πράσινη οικονοµία, εξέλιξη την οποία χαρακτήρισε ως «πολύ θετική», ο Λόρδος Mogg είπε: «Υπάρχει µια πραγµατικότητα την οποία ζούµε καθηµερινά: η κλιµατική αλλαγή. Οι επιπτώσεις της είναι µαζί µας και κάτι πρέπει να κάνουµε. Οι ρυθµιστές στην Ευρώπη κάνουµε ήδη πολλά πράγµατα για να αντιµετωπίσουµε το φαινόµενο, τα οποία δεν είναι γνωστά στον πολύ κόσµο κι όπως ακούσατε σήµερα, ετοιµαζόµαστε και για κάτι παραπάνω, σε παγκόσµια πλέον κλίµακα. Αλλά αυτό που µε ρωτάτε συνδέεται ασφαλώς µε στόχους που έχουν ή πρέπει να τεθούν σε πολιτικό επίπεδο. Στην Αγγλία, οι ρυθµιστικές αρχές ενέργειας, σε συνεργασία µε την κυβέρνηση κάναµε έναν πρώτο σχεδιασµό ο οποίος πάει πέρα από το 2020, δηµιουργώντας ‘σενάρια’, την πρόοδο των οποίων θα παρακολουθούµε. Είµαι λοιπόν αισιόδοξος ότι, ναι, οι ενέργειες για την αποτροπή της κλιµατικής αλλαγής και κατ’ επέκταση η πράσινη οικονοµία, αποτελούν µέρος της σύγχρονης πολιτικής ατζέντας».

σινη οικονοµία είναι µια υπόθεση η οποία αν δεν ενισχυθεί µε κρατικούς πόρους θα έχει περιορισµένη επιτυχία σε όποιο οικονοµικό ή κοινωνικό µοντέλο κι αν εφαρµοστεί. Η state driven αυτή οικονοµία, περιµένει τη γενναιόδωρη πολιτική των ανοιχτόµυαλων κυβερνήσεων που βλέπουν ότι αυτό που σήµερα γ ίνε ται υπό συνθήκε ς ε λε γ χόµε νης βιασύνης,

ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ίσως µετά από µερικές δεκαετίες γίνει υπό το «κράτος του πανικού». Είναι άλλωστε παγκοσµίως αποδεκτή η άποψη του Βρετανού οικονοµολόγου και καθηγητή σερ Νίκολας Στερν, συντάκτη της περίφηµης Stern Report, ότι δεσµεύοντας σήµερα περίπου το 1-2% του παγκόσµιου ΑΕΠ για την ανάσχεση της κλιµατικής αλλαγής, θα γλιτώνουµε τον πλανήτη και τις εύθραυστες οικονοµίες του από δαπάνες που ενδεχοµένως να ξεπερνούν το 5% του παγκόσµιου ΑΕΠ όταν η θερµοκρασία του πλανήτη αυξηθεί κατά 2ο -4 ο Κελσίου. Γνωρίζουµε πολύ καλά τον ρόλο των µη κυβερνητικών οργανώσεων και των ακτιβιστών του περιβάλλοντος σε αυτή τη στροφή. Είδαµε επίσης πολύ καλά τα τελευταία χρόνια τον ρόλο των υπερεθνικών οργανισµών όπως η Χρηµατοπιστωτική Πρωτοβουλία του Προγράµµατος για το Περιβάλλον του ΟΗΕ (UNEP- FI|), το Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιµατική Αλλαγή (γνωστό ως IPCC), το Διεθνές Ινστιτούτο Ενεργειακών Αποθεµάτων (The Energy & Resources Institute- TERI) κ.ά. Τέλος, έχουµε πάρει µια γεύση από τη δραστηριότητα που έχει αναπτύξει ο ιδιωτικός τοµέας, ήδη από τα µέσα της δεκαετίας του ΄90 τόσο σε θεσµικό επίπεδο µε το World Business Council for Sustainable Development (WBCSD) όσο και σε επιχειρηµατικό µε τις πρωτοβουλίες κορυφαίων επιχειρήσεων όπως η Shell και η BP στον χώρο των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Αυτό που αποµένει πλέον να δούµε είναι αν το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο – θετικό και ελπιδοφόρο στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες – και οι επενδυτικές πρωτοβουλίες των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων θα κινητοποιήσουν τον ευρύτερο ιδιωτικό τοµέα, διότι όλοι οι αναλυτές της «πράσινης» οικονοµίας καταλήγουν σ την ίδια επωδό: «χωρίς τη συµµετοχή του ιδιωτικού τοµέα, καµία πράσινη πολιτική και κανένα πέρασµα σε λιτό ή ήπιο για το περιβάλλον αναπτυξιακό µοντέλο δεν είναι εφικτό υπό τις παρούσες συνθήκες».

Η πράσινη εξίσωση Τα αποτελέσµατα που διαφαίνονται στο βάθος του πράσινου … κήπου, ίσως αργήσουν όσο η ύφεση συνεχίζει το έργο της, το σίγουρο όµως είναι ότι η ελληνική πολιτική έχει βάλει ψηλά στην ατζέντα µία, φιλική προς το περιβάλλον, ανάπτυξη. Και φυσικά, αυτή δεν δουλεύει ούτε µε πετρέλαιο, ούτε µε λιγνίτη…

πορεί µέχρι πρόσφατα να µιλούσαµε για πράσινη ανάπτυξη, το σίγουρο είναι ότι άλλο η θεωρία και άλλο η πράξη. Ας µην ξεχνάµε ότι µόλις πέρυσι δεν επενδύθηκαν στη χώρα 4 εκατ. ευρώ από Ισπανούς επενδυτές στον τοµέα των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας ...λόγω της ελληνικής γραφειοκρατίας. Ένα χρόνο και κάτι µετά ... ο νέος πρωθυπουργός, ο Γιώργος Παπανδρέου, όταν του ζητήθηκε να προσδιορίσει τι τύπου πράσινη ανάπτυξη σχεδιάζει στην Ελλάδα, ξεχώρισε τη Δανία. Ποιο είναι το «πράσινο» µοντέλο ανάπτυξής της; Η βιώσιµη ανάπτυξη απασχολεί τους Δανούς εδώ και δεκαετίες και αφορά τη δηµιουργία των καλύτερων δυνατών συνθηκών για τον άνθρωπο και το περιβάλλον σήµερα και στο µέλλον. Και η χώρα αποτελεί παράδειγµα του πώς η βιώσιµη ανάπτυξη µπορεί να συµβαδίζει µε αυξανόµενη κατανάλωση των κατοίκων και οικονοµική ανάπτυξη. Πλούσια χώρα, µε υψηλό κατά κεφαλή εισόδηµα και βιοτικό επίπεδο, επένδυσε στο µέλλον. Με υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης τα τελευταία 25 χρόνια, πέτυχε συγχρόνως µε αποτελεσµατική χρήση της ενέργειας να µην αυξήσει την ενεργειακή της κατανάλωση και να µειώνει συνεχώς τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου που ευθύνονται για την κλιµατική αλλαγή, όπως αναφέρεται στο επίσηµο site της χώρας. Προτεραιότητα των κυβερνήσεων ήταν και είναι η εξοικονόµηση ενέργειας σε συνδυασµό µε αυστηρή νοµοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος. Αποτέλεσµα ήταν η ελάφρυνση του ενεργειακού της ισοζυγίου και η ενίσχυση του επιχειρηµατικού κόσµου, καθώς αποτέλεσε κινητήριο δύναµη για καινοτοµία και πρωτοβουλία. Σήµερα η πράσινη τεχνολογία είναι ένας δυναµικός εξαγωγικός της τοµέας. Το µοντέλο της Δανίας βέβαια είναι µακριά πολύ από τα δικά µας δεδοµένα. Η συναίνεση είναι βασικό συστατικό της κοινωνίας στα µέτρα για τη βιώσιµη ανάπτυξη. Άλλωστε τι άλλο να περιµένει κανείς από µια χώρα όπου το 2006 το Δανικό Κοινοβούλιο ψήφισε µε συντριπτική πλειοψηφία τη σύνδεση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης µε την αύξηση του προσδόκιµου ζωής ώστε να εξασφαλισθεί η µακροπρόθεσµη βιωσιµότητα των ασφαλιστικών ταµείων! ΕΠΙΛΟΓΗ 57

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

Ο ΚΑΜΒΑΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΩΝ Ο καµβάς του θεσµικού πλαισίου για την απρόσκοπτη ανάπτυξη της αγοράς των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας έχει αρχίσει να υφαίνεται παντού στον κόσµο. Σε αυτό το σκηνικό η Ελλάδα επαναπροσδιορίζει τη θέση της στην «πράσινη» κούρσα της ανάπτυξης, και µάχεται για να κερδίσει έδαφος, αξιοποιώντας νόµους που σε ορισµένες χώρες τις Ευρώπης µετράνε ήδη µια 15ετία.

ο µπαράζ των νοµοθεσιών για την ενεργειακή πρόσβαση, την εξοικονόµηση ενέργειας, τη διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων και την ανακύκλωση, αλλά και οι σηµαντικές υπερεθνικές νοµοθεσίες για τους υδάτινους πόρους, την προστασία των υδροβιότοπων και της βιοποικιλότητας, έχουν αλλάξει το τοπίο στην Ευρώπη, µετατρέποντάς τη στην πλέον προχωρηµένη νοµικά ήπειρο. Αυτή είναι η «µαγιά» µε την οποία πλάθεται και το ελληνικό νοµικό καθεστώς. Στη χώρα µας, τ ο π ρ ό βλ η µ α τ η ς π ο λυνοµίας από τη µια πλευρά και των αντικρουόµενων συµφερόν των από την άλλη, καθυστέ-

ρησε τη µεταφορά της κοινοτικής νοµοθεσίας στην ελληνική και οδήγησε σε ορισµένες περιπτώσεις στην ακύρωση ακόµα και των πιο καλών προθέσεων. Από τις αρχές της δεκαετίας που διανύουµε και µε άξονα πίεσης τα µεγάλα πρόστιµα που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα για το ζήτηµα των χωµατερών, άρχισε η ενσωµάτωση της κοινοτικής νοµοθεσίας. Οι επιδόσεις µας δεν είναι αξιοθαύµαστες, παρόλα αυτά, µέρος της νοµοθεσίας πέρασε στο εθνικό δίκαιο και είναι ευθύνη της νέας κυβέρνησης, όχι µόνο να εντείνει τη διαδικασία ενσωµάτωσης του κοινοτικού στο εθνικό δίκαιο, αλλά και να επιβλέψει της πλήρους εφαρµογής του.

Η πράσινη νοµική ατζέντα Η αρχή έγινε µε το Ν. 3468/ 2006 για την ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και των (αρκετών) Προεδρικών Διαταγµάτων και διευκρινιστικών διατάξεων που τον ακο-

58 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

λούθησαν. Ο νόµος αυτός, προϊόν διαβούλευσης αλλά όχι απόλυτης συµφωνίας µε την αγορά, πυροδότησε τις εξελίξεις στα φωτοβολταϊκά και έδωσε πνοή στις ανεµογεννήτριες. Μένει όµως ακόµα να εκσυγχρονιστεί, να συνδεθεί µε το νέο γενικό χωροταξικό σχέδιο και να αντιστοιχηθεί µε τα χωροταξικά για τον τουρισµό και τη βιοµηχανία, προκειµένου να εκλείψουν προσκόµµατα και µικροπροβλήµατα. Για το ζήτηµα αυτό είναι χαρακτηριστική η απάντηση που µας έδωσε ο Pinu Parthan, αναπληρωτής γενικός διευθυν τής του υπερεθνικού συµβουλευτικού οργαν ισµού Reneawble Energy & Energy Efficiency Parthneship (REEEP), σε ερώτησή σχετικά µε το ποιο καθεστώς θα πρέπει να διέπει π.χ. τα οικιακά φωτοβολταϊκά. «Ζητάτε την άδεια κάποιας ρυθµισ τικής αρχής ενέργειας όταν αγοράζετε µια γεννήτρια ηλεκτρικού ρεύµατος που δουλεύει µε βενζίνη; Όχι ασφαλώς! Εποµένως δεν µπορώ να καταλάβω γιατί πρέπει να υπάρχει τόσο απαγορευτική νοµοθεσία για τα φωτοβολταϊκά πάνελ. Θα έπρεπε να θεωρούνται κι έτσι θεωρούνται στην Αγγλία και τη Γερµανία για παράδειγµα, ως µέρος της κατασκευής ενός σπιτιού ή ενός κτιρίου. Τόσο απλά…», µας είπε στο πλαίσιο του 4ου World Forum on Energy Regulation το οποίο πραγµατοποιήθηκε στα µέσα Οκτωβρίου στην Αθήνα, συγκεντρώνοντας εκατοντάδες µέλη ρυθµιστικών αρχών ενέργειας απ΄ όλο τον κόσµο.

Ενεργειακά κτίρια Σηµαντική νοµοθετική εξέλιξη η οποία θα παίξει µεγάλο ρόλο στην καθηµερινότητα εκατοµµυρίων Ελλήνων θεωρείται η νέα νοµοθεσία για την ενεργειακή απόδοση κτιρίων. Μετά από επτά χρόνια καθυστέρησης (η Οδηγία 91 του Ε.Κ. ψηφίστηκε το 2002!) και µετά από τρία χρόνια νοµοθετικής απραξίας ( ο Ν. 142/ 2006 «Περί ρύθµισης της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων» και ο Ν. 3661/ 2008 «Μέτρα για τη µείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων και άλλες διατάξεις» έµεναν στα συρτά-

ρια…) µόλις φέτος άρχισε ουσιαστικά η εφαρµογή ενός νόµου που όλοι περιµένουν να …αποδώσει. Γιατί όµως η συγκεκριµένη νοµοθεσία έχει τόσο µεγάλη σηµασία; Δεν είναι µόνο ότι η οικοδοµή και οι κατασκευές αποτελούν έναν από τους σηµαντικότερους αναπτυξιακούς µοχλούς της Ελλάδας

Τα πρώτα βήµατα Η κυβέρνηση ξεκίνησε µε τη διάθεση να λειάνει τον δρόµο των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και να θέσει σε αναµονή έργα τα οποία εγκυµονούν περιβαλλοντικούς κινδύνους (εκτροπή Αχελώου) ή µέτρα που έχουν αµφίβολη χρησιµότητα (νοµιµοποίηση ηµιυπαίθριων χώρων). Την ίδια στιγµή τροποποιεί πολιτικές που έ χουν περιορισµέ νο περιβαλλον τικό όφελος: καταργείται η απόσυρση ρυπογόνων αυτοκινήτων παλαιάς τεχνολογίας (λόγω και του υψηλού δηµοσιονοµικού κόστους) και τροποποιούνται τα περιβαλλοντικά τέλη µε ωφεληµένα τα αυτοκίνητα µικρού κυβισµού. Επίσης επανατοποθετεί σε νέες βάσεις ένα από τα κορυφαία νοµοθετικά πονήµατα της προηγούµενης κυβέρνησης, τα χωροταξικά πλαίσια για τον τουρισµό και τη βιοµηχανία, καθώς και το υπερ-φιλόδοξο Ρυθµιστικό Σχέδιο Αθήνας. Τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Ελλάδα υπάρχει διάθεση να θωρακιστεί η πράσινη στροφή µε σύγχρονη νοµοθεσία που θα απελευθερώνει τις δυνάµεις της αγοράς που θέλουν να πρωταγωνιστήσουν. Μπορεί να πρώτα µέτρα όπως η αντικατάσταση του στόλου των κρατικών αυτοκινήτων µε υβριδικά να έχουν περιορισµένο οικονοµικό ενδιαφέρον, άλ λα µέτρα όµως όπως η εξυγίανση του καθεστώτος αδειοδότησης για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας έχουν µακροπρόθεσµο ορίζοντα.

και «βαρόµετρο» της κατάστασης που επικρατεί στην αγορά. Δεν είναι µόνο ότι µε την οικοδοµή συνδέονται δεκάδες επαγγέλµατα που κι αυτά, επαναπροσδιορίζονται σε ό,τι αφορά τον ρόλο τους ως «πράσινοι» προµηθευτές. Το σηµαντικότερο είναι ότι η οικοδοµή είναι ενεργοβόρα και πρέπει άµεσα να συνδεθεί µε τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Χαρακτηριστική προς τούτο είναι η τοποθέτηση του Christopher Jones, επικεφαλής στη Διεύθυνση Ανανεώσιµων Πηγών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο οποίος µε έναν τόνο υπερβολής, και φοβούµενος ότι οι στόχοι που έχουν τεθεί για το 2020 δεν θα πραγµατοποιηθούν προειδοποίησε τους συνέδρους του 4ου WFER στην Αθήνα: «Ξεχάστε τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και τις ελπίδες που έχουµε εναποθέσει όλοι σε αυτές. Αν δεν περιορίσουµε τώρα την ενεργειακή σπατάλη, αν δεν κάνουµε τα κτίρια πιο αποδοτικά, δεν πρόκειται να επιτευχθούν οι ενεργειακοί στόχοι ούτε του 2020, αλλά ούτε και οι µακροπρόθεσµοι του 2050, ακόµα κι αν πιάσουµε τους στόχους για τις ανανεώσιµες». Άλλες σηµαντικές νοµοθεσίες που µε τον έναν ή τον άλλο τρόπο βρίσκονται σε εξέλιξη αυτή τη στιγµή κι αναµένεται να επηρεάσουν σηµαντικά τις δηµόσιες αλλά και τις ιδιωτικές επενδυτικές πολιτικές στην Ελλάδα είναι: η Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό 2000/ 60/Ε.Ε. (Water Framework DirectiveWFD) η οποία «µετά κόπων και βασάνων» άρχισε να εφαρµόζεται στην Ελλάδα µε τον προσδιορισµό λεκανών απορροής σε ελληνικούς και διεθνείς υδροφορείς, η περιβόητη Οδηγ ία 2004/35/E.Κ. για την «Αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζηµίας – Αρχή ‘ο ρυπαίνων πληρώνει’» µετά την εφαρµογή της οποίας αναµένεται να αλλάξουν πολλά στην ασφαλιστική αγορά για τον περιβαλλοντικό κίνδυνο και τη βιοµηχανική ρύπανση, οι οδηγίες για τις θαλάσσιες µεταφορές και τα καύσιµα των πλοίων, ενώ µε µεγάλο ενδιαφέρον αναµένει η αγορά τη νοµοθετική παρέµβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις αεροπορικές µεταφορές κ.ά. ΕΠΙΛΟΓΗ 59

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

TO ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΟΡΟΣΗΜΟ Η ενέργεια αναµένεται να αποτελέσει έναν από τους κυριότερους – αν όχι τον σηµαντικότερο – πυλώνα στήριξης για την πράσινη «στροφή» ανάπτυξης που επιχειρείται σήµερα. Η νέα, φιλική προς το περιβάλλον, οικονοµία φιλοδοξεί να στηριχτεί σε µεγάλα επιχειρηµατικά σχήµατα που ενδιαφέρονται να επενδύσουν και σε ενεργειακά πρότυπα.

ο γεγονός ότι η λέξη «Ενέργεια» περιλαµβάνεται στον τίτλο του νέου υπουργείου Περιβάλλοντος, αλλά και η σπουδή της νέας υπουργού, Τίνας Μπιρµπίλη να δει από κοντά και να κουβεντιάσει επί µακρόν, µε τους επικεφαλής όλων των ενεργειακών επιχειρήσεων της χώρας πριν καν συµπληρώσει µια εβδοµάδα ως υπουργός, µαρτυρούν πως η ενέργεια θα παίξει µείζονα ρόλο στο νέο αναπτυξιακό µοντέλο της κυβέρνησης Γιώργου Παπανδρέου. Φυσικά δεν είναι ο µόνος ηγέτης χώρας µέλους της Ε.Ε. που θέτει την ενέργεια σε προτεραιότητα. Υπάρχουν συνάδελφοί του, εντός κι εκτός Ένωσης, που ρυθµίζουν τις τύχες των χωρών τους στηριζόµενοι στην ενεργειακή επάρκειά τους ή τη διασύνδεση των χωρών τους µε τους ενεργειακούς γίγαντες που ανταγωνίζονται στη διεθνή σκακιέρα.

Δεν είναι όλα ...πράσινα Η Ελλάδα βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση από άποψη γεωστρατηγικού status, ενώ θεωρείται «ευλογηµένη» 62 ΕΠΙΛΟΓΗ

όσον αφορά στο δυναµικό των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας που διαθέτει. Δυστυχώς όµως, το ενεργειακό µείγµα µας, αποτελούµενο σε ποσοστό σχεδόν 95% από ορυκτά καύσιµα (κατά βάση εισαγόµενα...), θεωρείται ως ένα από τα χειρότερα στην Ευρώπη των 27- ήταν το χειρότερο στην Ευρώπη των 15. Η µετάβαση από την «οικονοµία του άνθρακα» σ τη νέα «πράσινη» οικονοµία των ανανεώσιµων πηγών δεν είναι µια εύκολη υπόθεση κι αυτό είναι δεδοµένο που πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της η νέα κυβέρνηση. Στην Ελλάδα, µπορεί να µην διαθέτουµε (...προς τον παρόν) ισχυρό πυρηνικό λόµπι που να πιέζει για συµµετοχή της πυρηνικής ενέργειας στο τελικό ενεργειακό µείγµα, έχουµε όµως µια ισχυρή παρουσία του άνθρακα, του λιγνίτη για την ακρίβεια, που δεν µπορεί να µπει εύκολα στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πρόσφατα ένα από τα σηµαντικότερα think tank, το Εθνικό Συµβούλιο Ενεργειακής Πολιτικής ζήτησε από την (προηγούµενη) ελληνική κυβέρνηση µεγαλύτερη συµ-

µετοχή των ορυκτών καυσίµων στο ενεργειακό µείγµα, αµφισβητώντας τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Σε κάθε περίπτωση, δικαιολογία ήταν η εξασφάλιση ενεργειακής επάρκειας σε µια εποχή υψηλών ενεργειακών απαιτήσεων µε λιγοστά περιθώρια για «πειράµατα». Πείραµα όµως είναι το να επιµένουµε σε ενεργειακές πηγές που δεν ξέρουµε για πόσο θα είναι διαθέσιµες, υποστηρίζουν οι θιασώτες των ανανεώσιµων πηγών. Η µετάβαση στη νέα ενέργεια δεν είναι καθόλου δεδοµένη και στο επενδυτικό επίπεδο. Τα εµπόδια για τις ανανεώσιµες έχουν περιοριστεί σε σχέση µε µια δεκαετία πριν, αλλά δεν έχουν εξαφανιστεί, µε αποτέλεσµα δυναµικά κεφάλαια που θα µπορούσαν να στη-

ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

αντιµ ετω πίζει τη αιολική ενέργεια η , τία αε δύσεις σχεδόν τρ τε α αί την τελευτ αι τυχαίο ότι επ εν ει είν χύ ν ισ δε υ – πο ς ία ώ ατ στ κρ νοµικό κα θε ητα από τη γραφειο Πα ρά το ευνοϊκό ια και τη στασιµότ ρε φέ ρι πε ν τη ό αµονής ! δυσπιστία απ σε κατάστασ η ...αν αι ντ κο ίσ βρ ρώ 2 δισ. ευ

ρίξουν την πράσινη στροφή να βρίσκονται σε αναµονή. Τέλος, οι εκτιµήσεις των µη κυβερνητικών οργανώσεων για τη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, έρχονται αντιµέτωπες µε τη σκληρή πραγµατικότητα της ανεργίας η οποία είναι πια στο 10%. Αξίζει να σηµειώσουµε ότι, σύµφωνα µε την εαρινή έρευνα της Greenpeace «η πράσινη ανάπτυξη αναµένεται να αποφέρει 250-400 χιλ. θέσεις εργασίας στην Ελλάδα ως το 2020 αν σήµερα αποφασίσουµε να κάνουµε τη στροφή και βέβαια τις επιβαλλόµενες επενδύσεις». Πως θα οικοδοµηθεί λοιπόν το µέλλον των α.π.ε. σ την Ελλάδα; Οι περισσότεροι παράγοντες του κλάδου εναποθέτουν τις ε λπίδες τους

σ το ...εξωτερικό. Χαρακ τηρισ τικό παράδειγµα είναι οι άνθρωποι της ΕΛΕΤΑΕΝ, του επισ τηµον ικού φορέα που έχει αναλάβει το βάρος της εκπροσώπησης του κλάδου της αιολικής ενέργειας και της δηµιουργίας θετικού κλίµατος για τις επενδύσεις σε αιολικά πάρκα, οι οποίοι θεωρούν ότι παρά το ευνοϊκό νοµικό καθεστώς χρειάζεται µεγαλύτερη ευελιξία και περισσότερη γενναιοδωρία από την πλευρά της πολιτείας για να αναπτυχθεί ο κλάδος. Είναι τέτοια η κατάσταση που έχει διαµορφωθεί, ειδικά σ τα αιολικά, που οι άνθρωποι του κλάδου είναι υποχρεωµένοι να ανατρέχουν και να στηρίζονται στο κοινοτικό ...‘κεκτηµένο’. «Ιδιαίτερα στον δικό µας χώρο, πέρα από την επιστη-

µονική και τεχνική επιχειρηµατολογία µας για την πολλαπλή ωφελιµότητα της αιολικής ενέργειας, η πολιτική µας επιχειρηµατολογία αντλεί θέσεις από τη φαρέτρα των σχετικών κοινοτικών οδηγιών. Γι’ αυτό και οι φορείς που προωθούν την ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας αφιερώνουν σηµαντικό ποσοστό των δραστηριοτήτων τους σε ενηµέρωση επί κοινοτικών θεµάτων. Γιατί γνωρίζουν ότι ο µόνος τρόπος να περάσει µια θετική ρύθµιση για τις α.π.ε. είναι να έρθει µε τη µορφή Ευρωπαϊκής Οδηγίας», επισηµαίνει ο Γιάννης Τσιπουρίδης, πρόεδρος της Ελληνικής Επιστηµονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας σε πρόσφατο µήνυµα του µε αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα Ανέµου. ΕΠΙΛΟΓΗ 63

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Με τη δύναµη του ανέµου Η αιολική ενέργεια είναι ασφαλώς η σηµαντικότερη από τις ανανεώσιµες. Η Ελλάδα προσφέρεται για ανάπτυξή της, καθώς υπάρχουν περιοχές αυξηµένου αιολικού δυναµικού. Ταυτόχρονα όµως είναι µια από τις α.π.ε. που αµφισβητούνται έντονα από τοπικές κοινωνίες και ορισµένες πρωτοβουλίες πολιτών. Η διφορούµενη έννοια της «αισθητικής» επέµβασης των ανεµογεννητριών στο ελληνικό τοπίο έχει καθηλώσει σηµαντικά επενδυτικά σχέδια στη Σέριφο, την Κρήτη κ.ά. και προκαλεί πονοκέφαλο στους Έλληνες και πολυεθνικούς παίκτες της αγοράς που βρίσκονται σε αναµονή. Αυτό το διάστηµα αναπτύσσονται στην Ελλάδα σηµαντικές επενδυτικές δραστηριότητες στην αιολική ενέργεια. Μεγάλος είναι και ο συνωστισµός ισχυρών παικτών, οι µεγαλύτεροι ευρωπαίοι παίκ τε ς βρίσκον ται ήδη εδώ. Παρά το ευνοϊκό νοµικό καθεστώς που ισχύει από το 2006, ειδικά η αιολική ενέργεια αντιµετωπίζει τη δυσπιστία από την περιφέρεια και τη στασιµότητα από τη γραφειοκρατία – δεν είναι τυχαίο ότι επενδύσεις σχεδόν 2 δισ. ευρώ βρίσκονται σε κατάσταση ...αναµονής. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η προτίµηση προς την αιολική ενέργεια είναι παγκόσµια, αφού τα επενδυτικά κεφάλαια στα αιολικά πάρκα ανήλθαν διεθνώς το 2007 σε πάνω από 50 δισ. δολάρια. Με δεδοµένη την προτίµηση των επενδυτών στον άνεµο, το Global

Wind Energy Council (G.W.E.C.), υπολογίζει ότι η παγκόσµια εγκατεστηµένη ισχύς αιολικών πάρκων το 2010 θα έχει ανέβει στα 135 GW, ενώ οι προβλέψεις για το 2020 – χρονιά στόχο όλων των κοινοτικών προσπαθειών για συµµετοχή των ανανεώσιµων πηγών κατά 20% στο ενεργειακό µίγµα, ανέρχονται σε εγκατεσ τηµένη ισχύ 1.000 GW. Στην Ελλάδα τα πράγµατα κινούνται προς τη θετική κατεύθυνση αλλά µε πολύ µικρά βήµατα. Σύµφωνα µε τον Γιάννη Τσιπουρίδη, πρόε-

Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ αναµένεται να αποφέρει 250-400 χιλ. θέσεις εργασίας στην Ελλάδα ως το 2020. Αυτά σύµφωνα µε φετινή έρευνα της Greenpeace. Φθάνει να αποφασίσουµε σύντοµα να κάνουµε τη στροφή και βέβαια τις επιβαλλόµενες επενδύσεις.

ΤΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΙΣΧΥΟΣ

Τα τέσσερα σενάρια ταχυτήτων στην εξέλιξη της ισχύος των φωτοβολταϊκών στον κόσµο ως το 2010 και της αξιοποίησης του ανέµου µε βάση τα εγκατεστηµένα αιολικά πάρκα – σε µεγαβάτ. Αιολική ενέργεια

Φωτοβολταϊκά

Σηµειώση: * Εκτιµήσεις Πηγές: World Wind Energy Association (2009), European Photovoltaic Industry Association (2007).

64 ΕΠΙΛΟΓΗ

��

ΕΠΙΛΟΓΗ 65

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

δρο της ΕΛΕΤΑΕΝ, λειτουργούν στην Ελλάδα 1.065 MW αιολικών πάρκων. Το νούµερο δεν είναι ευκαταφρόνητο, όµως απέχει πολύ από τους στόχους. Όπως µας δήλωσε «πρέπει τη δεκαετία 2010 – 2020 να εγκαθιστούµε περίπου 900 MW ετησίως από 120 MW που είναι ο µέσος όρος της τελευταίας πενταετίας». Κάτι, φαινοµενικά αδύνατο. Στις αρχές της δεκαετίας η εγκατεστηµένη ισχύς µόλις ξεπερνούσε τα 600 MW, πριν τρία χρόνια έφτασε τα 750 MW, το 2007 έφτασε τα 870 MW και το 2008 έφτασε τα 985 ΜW, δηλαδή µέσα σε ένα χρόνο εγκαταστάθηκαν µόλις 115 MW!

αδειοδότησης κυριολεκτικά µπλόκαρε, πριν αρχίσει και πάλι να αδειοδοτεί στα τέλη του φετινού καλοκαιριού. Μικρά προβλήµατα µε το χωροταξικό πλαίσιο ανάπτυξης των φωτοβολταϊκών και την αρτιότητα ή µη των οικοπέδων στα οποία εγκαθίστανται τα πάνελ, αναµένεται να αρθούν συν τω χρόνω. Ήδη η νέα κυβέρνηση έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόµενο για µεγαλύτερη ευελιξία σε ζητήµατα χωροταξίας υπέρ των φωτοβολταϊκών. Αυτή τη στιγµή η παραγόµενη ενέργεια από φωτοβολταϊκά στην Ελλάδα ανέρχεται σε 70 MW κι είναι διπλάσια απ ΄ό,τι ήταν πέρυσι. Εντυπωσιακή είναι η αύξηση και σε παγκόσµιο επίπεδο, την

περίοδο 2006- 2007 η εγκατεστηµένη ισχύς φωτοβολταϊκών παγκοσµίως αυξήθηκε κατά 50%, ενώ κατά 100% αυξήθηκε την περίοδο 2007- 2008. Σύµφωνα µε το Κέν τρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας µέχρι τα τέλη του 2010 κι εφόσον υλοποιηθούν κάποιες επενδύσεις, η παραγόµενη από φωτοβολταϊκά ενέργεια στην Ελλάδα µπορεί να φτάσει µέχρι και τα 200 MW. Προς το παρόν, σύµφωνα µε εκτιµήσεις του ΚΑΠΕ, η Ελλάδα βρίσκεται στη 15η θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε παραγωγή ενέργειας από φωτοβολταϊκά, πολύ χαµηλά δηλαδή, ενώ έχει τη µεγαλύτερη ηλιοφάνεια απ΄ όλα τα ευρωπαϊκά κράτη.

Τα µυστικά του ήλιου Όλοι όσοι ασ χολούν ται µε τον ήλιο και την ενέργειά του, προσδοκούν µια Ελλάδα «φωτεινή»: φθηνή κι εύκολη στη διαχείρισή της ενέργειας και συµβολή της στην αύξηση του ποσοστού συµµετοχής των α.π.ε. στο ενεργειακό µείγµα της χώρας προκειµένου να επιτευχθούν οι στόχοι του 2020. Μετά τον νόµο του 2006 και τις διατάξεις ή τα Προεδρικά Διατάγµατα που τον ακολούθησαν, η αγορά των φωτοβολταϊκών έχει «ζεσταθεί», οι µεγάλοι παίκτες απλώνουν όλο και περισσότερο τα ...πάνελ τους και τα ποσά που επενδύονται έχουν πάρει την ανιούσα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα φωτοβολταϊκά έχουµε και σηµαντικές βιοµηχανικές επενδύσεις, καθώς ένα εργοστάσιο φωτοβολταϊκών πάνελ νέας τεχνολογίας (thin film) της Heliosphera έχει ήδη ξεκινήσει να παράγει προϊόντα στην Τρίπολη. Το πολυδαίδαλο γραφειοκρατικό καθεστώς απλοποιείται, οι τιµές πώλησης του παραγόµενου ρεύµατος παραµένουν δελεαστικές (παρά τις προσπάθειες της πολιτείας να µειώσει το καλοκαίρι το περιθώριο κέρδους των πωλητών) και οι τοπικές κοινωνίες δεν αντιµετωπίζουν τα φωτοβολταϊκά µε τη δυσπιστία που δείχνουν στις ανεµογεννήτριες. Αντίθετα, ήταν τόσες πολλές οι αιτήσεις προς τη Ρυθµιστική Αρχή Ενέργειας κατά τη διάρκεια των µηνών που µεσολάβησαν από το 2006, που το σύστηµα ελέγχου των αιτήσεων και 66 ΕΠΙΛΟΓΗ

Πολλές λύσεις - λίγη ενέργεια

η στιγµή που τόσο η αιολική ενέργεια όσο και τα φωτοβολταϊκά αντιµετωπίζουν προβλήµατα που εµποδίζουν την οµαλή ανάπτυξή τους, έχει νόηµα να µιλάµε για άλλες ανανεώσιµες πηγές ενέργειας; Τα µερίδια όλων των άλλων µορφών είναι µικρά ή µηδαµινά, η τεχνολογική κινητικότητα όµως συνεχίζει να εντυπωσιάζει και να µας τροφοδοτεί καθηµερινά µε ενεργειακά ...όνειρα. Το βιοαέριο, παραγόµενο είτε από ζωικά κατάλοιπα σε µεγάλες κτηνοτροφικές µονάδες και βιοµηχανίες επεξεργασίας κρέατος, είτε από οργανικά απορρίµµατα σε Χώρους Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων είναι µια λύση που εξετάζεται και έχει προοπτικές. Στο πλαίσιο µάλιστα της δηµιουργίας νέων ΧΥΤΑ στην Αττική, το βιοαέριο έχει δυνατότητες αντικατάστασης ορυκτών καυσίµων. Το βιοντίζελ επίσης, αποτελεί σηµαντική λύση. Σε αντίθεση όµως µε τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες που µάχονται για να διευρύνουν τη χρήση του και να διευκολύνουν την παραγωγή του, στον βαθµό που το επιτρέπει η ΕΕ η οποία µειώνει την επιδότησή τους, σην Ελλάδα το σαθρό νοµικό πλαίσιο και η γραφειοκρατία δυναµιτίζουν την προσπάθεια. Σύµφωνα µε στοιχεία του Ελληνικού

Συνδέσµου Παραγωγών Βιοκαυσίµων η αγορά θα απορροφήσει το 2010 περίπου 182 εκατ. λίτρα έναντι 123 εκατ. λίτρων το 2008. Οι παραγωγοί, µε ανακοίνωσή τους πριν λίγες εβδοµάδες, ζητούν ενίσχυση των ενεργειακών καλλιεργειών και περισσότερη κρατική χρηµατοδότηση για επενδύσεις στην έρευνα. Αξίζει να σηµειώσουµε ότι η ελληνική παραγωγή βιοκαυσίµων δεν καλύπτει τη ζήτηση γι΄ αυτό πραγµατοποιούνται εισαγωγές. Αυτή τη στιγµή κανένας δεν είναι σε θέση να προβλέψει αν το 2020, χρονιά ορόσηµο και για τα βιοκαύσιµα, θα επιτευχθεί ο στόχος της συµµετοχής των βιοκαυσίµων στο σύνολο των καυσίµων που χρησιµοποιούνται στις µεταφορές σε ποσοστό 10% (επί συνόλου 20% ανανεώσιµων καυσίµων). Για τη γεωθερµία, τέλος, το 2009 υπήρξε θετικό, καθώς πάρθηκαν ορισµένα µέτρα ενίσχυσής της. Πιο συγκεκριµένα ορίστηκαν περιοχές έντονου γεωθερµικού ενδιαφέροντος ανά την επικράτεια (π.χ. Μήλος), όπου η αξιοποίηση της πηγής θα γίνεται µε πολύ λιγότερες από τις συνήθεις διαδικασίες, ενώ ξένες εταιρείες, κυρίως από την «πατρίδα» της γεωθερµίας, την Ισλανδία, εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους για επενδύσεις στην Ελλάδα.

� � � � � � � � � � � � � � � ��

��

� � � � � � � � � � � � � � � ��

��

�

��

ΕΠΙΛΟΓΗ 67

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΕΚ ΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ΕΥΡΩ Επιχειρηµατικές ευκαιρίες από τα σκουπίδια που παράγουµε µε φρενήρεις ρυθµούς και τεχνολογίες που µειώνουν ή και ελαχιστοποιούν την περιβαλλοντική επίπτωση από τη διαχείρισή τους µας προτείνει η σύγχρονη ατζέντα της διαχείρισης απορριµµάτων. Υγρά ή στερεά, τα απορρίµµατα αποτελούν δυναµική πλευρά της «πράσινης» οικονοµίας που ξεκίνησε και στην Ελλάδα. Το ζήτηµα είναι αν προλαβαίνουµε να δράσουµε αποτελεσµατικά.

ι φλ ε γ µα τ ικοί Αγ γλο σάξονε ς συνηθίζουν να χρησιµοποιούν δύο φράσεις για τα σκουπίδια. Η πρώτη είναι, σε ελεύθερη απόδοση, «τα σκουπίδια είναι πάντα πρόβληµα για τους άλλους κι όχι για όσους τα παράγουν»’, ενώ εξίσου διάσηµη και κυνική ασφαλώς είναι η φράση «πάτε τα σκουπίδια όπου θέλετε εκτός από την αυλή µου» (γνωστό ως Σύνδροµο NΙMBY- Not in My Backyard). Και οι δύο παραπάνω φράσεις αποτυπώνουν την αποποίηση ευθύνης αυτών που παράγουν τα απορρίµµατα, όλων µας δηλαδή και την «καταδίκη» ελαχίσ των από µας, που ζουν κοντά σε σκουπιδότοπους, ανοιχ τ έ ς χωµατ ερέ ς και ρυπογόνους ΧΑΔΑ. Κι όµως, σε όλο τον κόσµο τα σκουπίδια δεν αποτελούν µόνο «πρόβληµα» αλ λά και ευκαιρία για ανάπτυξη επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων, καθώς από τα 68 ΕΠΙΛΟΓΗ

σκουπίδια µπορούµε να ανακτήσουµε ενέργεια και να αξιοποιήσουµε µεγάλο ποσοστό τους. Στην Ελλάδα, µε µέσο κατά κεφαλή βάρος απορριµµάτων 1,5 κιλά την ηµέρα (4 κιλά στις ΗΠΑ), δεν υπήρξε συγκροτηµένη πολιτική για τα απορρίµµατα πριν από τα µέσα της δεκαετίας του ΄90, ενώ τα πρώτα σηµαντικά έργα, οι πρώτοι δηλαδή Χώροι Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων (ΧΥΤΑ), τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιµων Υλικών (ΚΔΑΥ) και τα εργοσ τάσ ια ανακύκλωσης είναι υπόθεση µικρότερη των 10 χρόνων. Κι όµως, όπως υποσ τ ηρίζ ε ι ο δήµαρχος Λαµίας, Γιώργος Κοτρωνιάς, µέλος του δ.σ. της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης και υπεύθυνος περιβάλλοντος στην Κεντρική Ένωση Δήµων και Κοινοτήτων Ελλάδας «ο τοµέας της διαχείρισης στερεών αποβλήτων είναι τοµέας αιχµής µε χαρακτήρα επείγοντος». Όπως και σε άλλες περιβαλλοντικές πολιτικές, χρειάστηκε πρώτα να συρθεί η χώρα στα δικαστήρια, να επιβληθούν πρόστιµα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, να κινητοποιηθούν τοπικές κοινωνίες και να εκταµιευτούν, µε πολύ κόπο, κοινοτικά χρήµατα που

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

άλλες χώρες ‘αρπάζουν΄ και αξιοποιούν εν µια νυκτί. Την ίδια στιγµή, η πρόνοια για το µέλλον της διαχείρισης απορριµµάτων, εκεί δηλαδή που είναι στραµµένο το βλέµµα της διεθνούς κοινότητας και βρίσκονται συντονισµένες όλες οι τεχνολογίες, στην Ελλάδα είναι ένα «κενό» γράµµα. Ο περιφερειακός σχεδιασµός ΧΥΤΑ δεν προχωράει στην Αττική όπου η αύξηση των απορριµµάτων στο λεκανοπέδιο είναι περίπου 3% σε ετήσια βάση και τα σκουπίδια ανέρχονται σε περίπου 6.500 τόνους την ηµέρα. Τα νέα εργοστάσια επεξεργασίας απορριµµάτων χτίζονται µε αργούς ρυθµούς, πρόσφατα ολοκληρώθηκε ένα στη Φυλή, τεχνολογίες άλλων χωρών, όπως η καύση, δεν απασχολούν την Ελλάδα, ενώ το παρασκηνιακό παιχνίδι, ανάµεσα σε οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κεντρικής διοίκησης, κατασκευαστικών εταιρειών, κοµµάτων και οικολογικών οργανώσεων δίνει και παίρνει. Που και που, πυρκαγιές που θέτουν σε κίνδυνο τη δηµόσια υγεία (Ταγαράδες στη Θεσσαλονίκη), συγκρούσεις πολιτών µε σώµατα ασφαλείας (Λευκίµµη Κέρκυρας, Γραµµατικό Αττικής), ειδήσεις από το εξωτερικό (απεργίες και συγκρούσεις στη Νάπολη), αλλά και (καλοκαιρινές συνήθως…) απεργίες στην αποκοµιδή µας περιγράφουν σκηνές από το µέλλον µας. Πολλά σκουπίδια, λίγος χώρος, ακόµα λιγότερος χρόνος.

Η νοµοθεσία που δεν τηρήσαµε Σύµφωνα µε την Κάτια Λαζαρίδη, επίκουρη καθηγήτρια στο Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο, «το θεσµικό πλαίσιο µπορεί να στέκεται σαν δαµόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια µας, οι κοινοτικές οδηγίες µπορεί να µεταφέρονται στην Ελλάδα και να ενσωµατώνονται στο εθνικό δίκαιο, η εφαρµογή τους όµως δεν είναι πάντα σωστή». Σε ποια νοµοθεσία αναφέρεται η καθηγήτρια; Αναφέρεται στην Οδηγία του 1999 για την Υγειονοµική Ταφή, µια υπόθεση δηλαδή που συµπλήρωσε µια δεκαετία και ήδη θεωρείται ξεπερασµένη, στις συνεχείς παρατάσεις που έλαβε η χώρα µας για την προσαρµογή της στο κοινοτικό κεκτηµένο της διαχείρισης απορριµµάτων αλλά και στο γεγονός ότι και η τελευταία παράταση έχει πλέον λήξει. Η τελευταία προθεσµία για το κλείσιµο όλων των ΧΑΔΑ στην Ελλάδα έληξε στις 31/12/2008, ενώ το καλοκαίρι του 2010, η Ελλάδα είναι υποχρεωµένη να εκτρέπει από την υγειονοµική ταφή και να οδηγεί σε ανακύκλωση το 25% των βιοαποδοµήσιµων απορριµµάτων. Το 2013 πρέπει το ποσοστό της εκτροπής να φτάνει το 50%- τα µισά δηλαδή βιοαποδοµή-

Εποχή απαιτήσεων Η κυβέρνηση δεν έχει ανοίξει, ανοίξει τη στιγµή που γράφονται αυτά, αυτά τα χαρτιά της για το µείζον ζήτηµα των απορριµµάτων, απορριµµάτων ενώ στην πρόσφατη συνέντευξη Τύπου που έδωσε η νέα υπουργός Περιβάλλοντος Τίνα Μπιρµπίλη, Μπιρµπίλη απέφυγε να ξεκαθαρίσει το τι ακριβώς θα γίνει σε Κερατέα και Γραµµατικό . Ως αντιπολίτευση, το ΠΑΣΟΚ είχε υποστηρίξει την ανάγκη να υλοποιηθεί ο περιφερειακός σχεδιασµός ΧΥΤΑ, ΧΥΤΑ τον οποίο είχε ψηφίσει (µαζί µε τη σηµερινή αντιπολίτευση) όταν αντιπολίτευση ήταν κυβέρνηση. κυβέρνηση Η υλοποίησή του όµως, όµως στο Γραµµατικό και την Κερατέα όπου είναι χωροθετηµένοι οι νέοι ΧΥΤΑ, προσκρούει στις κοινωνίες. Είναι τοπικές κοινωνίες εποχή για τέτοιου είδους συγκρούσεις; Πόσο συγκρούσεις ακόµα θα διεκδικούµε και θα λαµβάνουµε παρατάσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Η υπουργός Τίνα Μπιρµπίλη έχει ήδη …µεγάλο πονοκέφαλο να αντιµετωπίσει. αντιµετωπίσει

ΕΠΙΛΟΓΗ 69

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

σιµα δεν θα πρέπει να καταλήγουν στη γη. Στο ίδιο µήκος κύµατος, αλλά σε ένα πρότερο στάδιο, η νέα ευρωπαϊκή Οδηγία 2008/98/Ε.Ε. θέτει το ζήτηµα της µείωσης της παραγωγής αποβλήτων στα κράτη µέλη. Όχι µόνο δεν πρέπει να διαχειριζόµαστε τα σκουπίδια όπως έχουµε µάθει, αλλά θα πρέπει να παράγουµε πλέον λιγότερα. Πριν λίγες ηµέρες συναντήσαµε τον Κωνσταντίνο Αραβώση, λέκτορα στο ΕΜΠ και πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Ο καθηγητής, βαθύς γνώστης της διαχείρισης απορριµµάτων και υπέρµαχος ορισµένων µέτρων που «καίνε» και σπανίως συζητιούνται δηµόσια, όπως η καύση απορριµµάτων και η φορολόγηση µε βάση τον παραγόµενο ανά σπίτι όγκο απορριµµάτων (κι όχι µε τα τετραγωνικά όπως ισχύει) µας µίλησε για το παρελθόν της «Επιχείρησης Σκουπίδια», µιας … ταινίας τρόµου που γυρίζεται εδώ και χρόνια στη χώρα µας. «Χάθηκαν αξιόλογες ευκαιρίες, διότι σε σηµαντικό βαθµό, επιδιώξαµε την απορρόφηση και όχι την αξιοποίηση των σχετικών κοινοτικών κονδυλίων. Έτσι ως τώρα έχουν κατασκευαστεί µόνο έργα ΧΥΤΑ, κάποιοι Σταθµοί Μεταφόρτωσης Απορριµµάτων, Κέντρα Διαλογής και Ανακύκλωσης και τρία εργοστάσια Μηχανικής Βιολογικής Επεξεργασίας / Κοµποστοποίησης χωρίς όµως να έχουν σαν βάση έναν ολοκληρωµένο Εθνικό Σχεδιασµό. Την προηγούµενη 25ετία, επειδή όλες οι σχετικές δράσεις είχαν πολιτικό κόστος, επικρατούσε πέραν του Συνδρόµου Not In My Backyard και το Σύνδροµο Not in My Tenure – ‘να γίνουν όλα, µόνο ας να µην γίνουν στη θητεία µου’ για να µην υπάρχει πολιτικό κόστος» . Ο Κ. Αραβώσης, θεωρεί ότι τη στιγµή που έστω και µε καθυστέρηση κλείνουµε τους επικίνδυνους ΧΑΔΑ για να αποφύγουµε τα υψηλά κοινοτικά πρόστιµα, θα έπρεπε γίνεται µια προσπάθεια για τον σχεδιασµό Ολοκληρωµένων Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. «Η έναρξη της πλειοψηφίας των έργων από ότι φαίνεται καθυστερεί ακόµη» και υπενθυµίζει ότι η κοινοτική οδηγία για τους ΧΥΤΑ 70 ΕΠΙΛΟΓΗ

AΝΑΚΥΚΛΩΣΗ // Ετήσια αύξηση της τάξης του 24% παρουσιάζει ο κύκλος εργασιών του κλάδου των εταιρειών ανακύκλωσης και η θετική αυτή εικόνα αναµένεται να συνεχιστεί και στο άµεσο µέλλον, καθώς, όπως ισχυρίζονται όσοι γνωρίζουν τον κλάδο, το θετικό νοµοθετικό πλαίσιο και η αυξανόµενη συνειδητοποίηση του κοινού διευκολύνουν την ανακύκλωση. Αυτό είναι το κύριο συµπέρασµα έρευνας που διεξήγαγε η εταιρεία Hellastat σε δείγµα 62 επιχειρήσεων του κλάδου από τις οποίες, οι 52 ήταν κερδοφόρες στη χρήση του 2007- την τελευταία που εξετάσθηκε στην έρευνα. Η έρευνα εκτιµά ότι η δραστηριότητα των Συλλογικών Συστηµάτων

«απαιτεί σταδιακή εκτροπή των βιοαποδοµήσιµων αποβλήτων ως το 2013 µε συγκεκριµένους στόχους που αν δεν επιτευχθούν θα έχουν σαν αποτέλεσµα νέα σηµαντικά πρόστιµα». Τι προτείνει; «Λαµβάνοντας υπόψη τη διεθνή εµπειρία δεν κλείνουµε πια τα µάτια στην οποιαδήποτε ενεργειακή αξιοποίηση των απορριµµάτων, είτε µέσω της συναποτέφρωσης των ε νεργειακά πλούσ ιων, παραγόµενων από τα απορρίµµατα, καυσίµων RDF/SRF ή µέσω καύσης σύµµεικτων απορριµµάτων παράλληλα µε την µέγιστη αξιοποίηση της ανακύκλωσης και λιπασµατοποίησης». Αξίζει να σηµειώσουµε εδώ ότι η ενεργειακή δι-

Λίαν καλώς Διαχείρισης Απορριµµάτων εντείνεται, καθώς αυξάνονται χρόνο µε το χρόνο τα κοινοτικά και κρατικά κονδύλια που επενδύονται στον κλάδο- για το 2007 η έρευνα εκτιµά ότι η ενίσχυση αυτή ανήλθε σε περίπου 700 εκατ. ευρώ. Μέσα στο 2007 ανακυκλώθηκαν συνολικά πάνω από µισό εκατ. τόνοι συσκευασιών. Όλα τα επιµέρους συστήµατα ανακύκλωσης κινούνται µε θετικό πρόσηµο και ρυθµό µεγαλύτερο από τον µέσο ευρωπαϊκό. Ένα σύστηµα το οποίο παρουσιάσει εξαιρετικές επιδόσεις είναι αυτό των ηλεκτρικών συσκευών. Σύµφωνα µε φετινά στοιχεία της Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε., του συλλογικού συστήµατος το οποίο έχει αναλάβει το τιτάνιο έργο εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού, µέσα στο 2008 οδηγήθηκαν προς ανακύκλωση περίπου 2,3 εκατ. τεµάχια τα οποία µε ταφράζον ται σε περίπου 47.000 τόνους, ενώ µόνο το πρώτο πεντάµηνο του 2009 (όταν ανακοινώθηκαν τα στοιχεία) είχαν ανακυκλωθεί σχεδόν 25.000 τόνοι. Σύµφωνα µε τα όσα ειπώθηκαν κατά την πρόσφατη παρουσίαση των αποτελεσµάτων του 2008, από την εταιρεία Ανακύκλωση Συσκευών, η Ελλάδα θα πρέπει µέσα στα επόµενα χρόνια να ανεβάσει τους όγκους των ηλεκτρικών συσκευών που θα ανακυκλώνονται σε 170-200.000 τόνους.

αχείριση απορριµµάτων αποτελεί σε ορισµένες ευρωπαϊκές χώρες τρόπο παραγωγής ενέργειας η οποία αξιοποιείται από τους δήµους και τις κοινότητες. Η Ελλάδα είναι υποχρεωµένη να στρέψει προς τη διαχείριση περίπου 900.000 τόνους βιοαποδοµήσιµα απορρίµµατα, πρέπει να επενδύει περίπου 2 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση για τη δηµιουργία µονάδων επεξεργασίας και ανακύκλωσης, ενώ οι Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, χρειάζονται µεγάλες οικονοµικές ενισχύσεις. Η Ελλάδα πρέπει άµεσα να κλείσει εκατοντάδες χωµατερές σε δεκάδες νοµούς που αποτελούν πηγές µόλυνσης και πρόκλησης πυρκαγιών.

ΕΠΙΛΟΓΗ 71

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

72 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΑΧΕΛΩΟΣ

Η ΕΚΤΡΟΠΗ

ΤΟΥ ΓΙΓΑΝΤΑ Παγώνει προς το παρόν η εκτροπή του Αχελώου, για τουλάχιστον 1,5 χρόνο, όσο δηλαδή χρειάζεται για να αποφανθεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο προδικαστικό ερώτηµα που απέστειλε το Συµβούλιο της Επικρατείας στις αρχές Οκτωβρίου. Εξέλιξη που ενδεχοµένως να δίνει περιθώρια χρόνο στο νεοσύστατο υπουργείο Περιβάλλοντος και την υπουργό, Τίνα Μπιρµπίλη για να ασχοληθούν µε το έργο. Γιατί πολλοί είναι αυτοί που είναι αντίθετοι µε την εκτροπή µέρους των υδάτων του Αχελώου για να ξεδιψάσει η θεσσαλική πεδιάδα. Σε ένα σηµείο έχουν σίγουρα δίκιο. Χωρίς συνολική µελέτη του προβλήµατος, η εκτροπή «θα πάει στράφι». Έτσι και συνεχιστεί η παράλογη και αλόγιστη σπατάλη του νερού ούτε ολόκληρος ο Αχελώος θα µπορούσε να βοηθήσει τη Θεσσαλία. Από τον ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

Αριστ.: Φωτογραφία µε τίτ λο “Σήραγγα εκτροπής, Α χε λώος (1960)” του καταξιωµένου φωτογράφου Κώστα Μπαλάφα, Φωτογραφικό αρχείο Μ ο υ σ ε ί ο υ Μ π ε ν ά κ η. Απεικονίζει τις εργασίες εκτροπής του παραπόταµού του, του Ταυρωπού, που δηµιούργησε τη λίµνη Πλαστήρα στον νοµό Καρδίτσας. Τα νερά της χρησ ιµοποιούν ται γ ια άρδευση και ηλεκτροπαραγωγή στον οµώνυµο υδροηλεκτρικό σταθµό.

Κε ν τ ρική Ε λ λάδ α έ χ ε ι µια πε ρίε ργ η, θα έ λ εγε κανείς, γεωγραφική διάταξη. Από την άποψη του υδατικού πλούτου, η ραχοκοκαλιά της Πίνδου, του φυσικού εµποδίου των από δυσµάς υγρών ανέµων, επιτρέπει σ την, ανοιχτή προς το πέλαγος, δυτική χώρα να κατακρατεί το νερό της βροχής στον χώρο µεταξύ της Πίνδου και της θάλασσας, δηλ. την Ήπειρο και την Αιτωλοακαρνανία. Ανατολικά της Πίνδου, η Θεσσαλία διαθέτει περίσσεια γεωργικού χώρου, τον θεσσαλικό κάµπο, αλλά πολύ λιγότερο υδατικό πλούτο εξ ουρανού, έτσι που είναι µεν ανοιχτή στο Αιγαίο Πέλαγος αλλά το τελευταίο παρέχει ασύγκριτα λιγότερους ανανεώσιµους υδατικούς πόρους. Θα µπορούσε να πει κανείς ότι στην Κεντρική Ελλάδα, η Ήπει-

ρος και η Αιτωλοακαρνανία διαθέτουν τα νερά, ενώ η Θεσσαλία τα χωράφια. Βέβαια πριν βάλει το χέρι του ο κατόπιν εντολής, παντοδύναµος «άρχων και κτήτωρ» της Γης, άνθρωπος. Η Θεσσαλία δεν στερείτο υδατικού πλούτου, ήταν και είναι προικισµένη µε εύφορη γη και πλούσια ποτάµια, και αυτό πριν από τις τελευταίες δεκαετίες. Η σηµερινή Θεσσαλία διατηρεί µε ελάχιστες διαφορές, παρόλες τις διοικητικές, αλλαγές την ίδια έκταση µε την προπολεµική και τα ίδια σχεδόν σύνορα. Η έκτασή της το 1928-32 ήταν 13.334 τετραγωνικά χιλιόµετρα (πληθυσµός 493.213 κάτοικοι) και η σηµερινή είναι 13.903 τ.χλµ (πληθυσµός 753.888 κάτοικοι το 2001). …«Στα Δυτικά η αποµόνωση της Θεσσαλίας από την Ήπειρο είναι σχεδόν πλήρης γ ιατί οι επιµέρους κ λάδοι της Κεντρικής και Νότιας Πίνδου (Τζουµέρκα ή ΕΠΙΛΟΓΗ 73

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

ΚΡΑΤΑΕΙ ΧΡΟΝΙΑ ΑΥΤΗ Η ΕΚΤΡΟΠΗ!

 Ο πρώτος που είχε την ιδέα της εκτροπής, στη δεκαετία του 70, ήταν ο µακαρίτης πλέον µηχανικός της ΔΕΗ, Στέλιος Μαγειρίας. Σπουδασµένος σ τη Σοβιετική Ένωση, µοναχικός άνθρωπος στα πλαίσια συζητήσεων µεταξύ των µηχανικών της ΔΕΗ υπέβαλε σχετικές προτάσεις. Γρήγορα το θέµα πήρε σχεδόν «ιδεολογικές » διαστάσεις µεταξύ εκείνων που υποστήριζαν τις απόψεις Μαγειρία και εκείνων που θεωρούσαν σαν «κλοπή» την εκτροπή µιας ποσότητας υδάτων του ποταµού. Με τά τη δραµατική αλλαγή που επέφερε στις καλλιέργειες η ΚΑΠ, και την αύξηση των αναγκών των αστικών κέντρων, η ιδέα της εκτροπής κατέκτησε την προσοχή των «διψασµένων» αγροτών της Θεσσαλίας. Έγινε σύνθηµα, το πήραν οι οργανώσεις, το πέρασαν στους αποφασίζοντες, τους πολιτικούς. Με την υ π ό σ χ ε σ η τ ο υ Αν δ ρ έ α Παπανδρέου προς τους αγρότες κατά την πρώτη παρουσία του σ την επετειακή συγκέντρωση του Κιλελέρ, οι «ασκήσεις επί χάρτου» δροµολογήθηκαν ως έργο της εκτροπής. Η εκτέλεση πέρασε από τα «σαράντα κύµατα» αλλά το έργο τελειώνει πια µε την πρόσφατη υπογραφή σύµβασης από τον πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ, Θεσσαλό Γ. Σουφλιά, για την επένδυση µε σκυρόδεµα της σήραγγας εκτροπής.

74 ΕΠΙΛΟΓΗ

Αθαµανικά όρη) και οι ανατολικές προεκτάσεις τους στους νοµούς Τρικάλων και Καρδίτσας είναι πανύψηλες οροσειρές που δεν αφήνουν περάσµατα ανάµεσά τους»….(ΔΟΜΗ). Στα βόρεια την κλείνει ο Όλυµπος, ενώ στα ανατολικά είναι ανοιχτή στο Αιγαίο Πέλαγος µέχρις ότου η χώρα συναντήσει το Πήλιο. Η καρδιά της Θεσσαλίας είναι ένα ενιαίο βαθύ λεκανοπέδιο. Όλοι έχουν την αντίληψη ότι η Θεσσαλία είναι µια πεδινή χώρα. Όµως η πραγµατικότητα είναι διαφορετική. Τα ορεινά της Θεσσαλίας καλύπτουν 6.390 τ.χλµ (45% του συνόλου) τα ηµιορεινά τα 2.508 τ.χλµ (18% του συνόλου) και η πεδιάδα, σε ενιαία όµως έκταση, καλύπτει 5.139 τ.χλµ (37% του συνόλου).

Όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά Πριν από τις σηµερινές εντατικά ποτιστικές καλλιέργειες, η Θεσσαλία, µε τον υπέροχο Πηνειό της και τα άλλα ποτάµια της και τις µικρότερες πόλεις και µια άλλης εποχής χρήση νερού, δεν είχε πρόβληµα υδατικών πόρων. Μια συνοπτική εικόνα της παραγωγής του 1928 και η αντίστοιχη των ετών 1999 και 2007 µπορεί να καταστήσει σαφές το πρόβληµα που ταλανίζει τη Θεσσαλία και κατ’ επέκταση και το σύνολο της ηπειρωτικής Ελλάδας. Το έτος 1928 οι καλλιεργούµενες εκτάσεις ήταν 2.217.043 στρέµµατα δηλ. το 14% των καλλιεργούµενων εκτάσεων της Ελλάδος. Το 86% της έκτασης κάλυπταν τα ξερικά δηµητριακά, µε το σιτάρι να καλύπτει το 52%, το κριθάρι 13% και η βρώµη 10%. Με παραγωγικότητα που δεν ξεπερνούσε τo 1/3 της σηµερινής µε τους εξελιγµένους σπόρους, µηχανική σάρωση, λιπάσµατα κλπ., η παραγωγή εκείνης της χρονιάς ήταν 197.351 τόνοι (ή µε τα µέτρα της εποχής 1.973.519 µετρικοί στατήρες). Σε αυτά πρέπει να προστεθούν 3.189 τόνοι όσπρια, σταφύλια και µούστος 21.616 τόνοι, κηπουρικά 1.111 τόνοι και µικρότερες ποσότητες από λάδι, ελιές, φρούτα κλπ. Εκτρέφονταν ακόµη 1.789.000 αιγοπρόβατα. Η παραγωγή της τελευταίας περιόδου είναι πολλαπλάσια αλλά διαφέρει ριζικά. Είναι κατά βάση παραγωγή ποτιστικών προϊόντων, µε πιθανή εξαίρεση τα στάρια, που όµως δεν είναι παρά το 20%. Μόνο τα οπωρολαχανικά και το βαµβάκι ξεπερνούν το ένα εκατοµµύριο τόνους. Η είσοδος της Ελ λάδας σ τη σηµερινή

πια Ε.Ε. και κατά προέκταση στην Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) επέδρασε καταλυτικά, µε την εισαγωγή περισσότερο προσοδοφόρων καλλιεργειών ενισχυµένων από τις κοινοτικές επιδοτήσεις. Η εισβολή και η εντατική καλλιέργεια στη συνέχεια, έγινε µε τον ελληνοπρεπέστερο τρόπο, δηλαδή βιαστικά, αλόγιστα, χωρίς γεωπονικό προγραµµατισµό. Οι δυσκολίες που από νωρίς είχαν αρχίσει να εµφανίζονται µαζί µε τις αυξηµένες, λόγω ευηµερίας, ανάγκες των κατοίκων σε νερό, οδήγησαν στο σηµερινό πρόβληµα. Αν στα παραπάνω προστεθεί η πρόθεση από την ΕΕ να αλλάξει την (ΚΑΠ), το µεν σύνθηµα «Όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά» θα χαθεί ανεπιστρεπτί αλλά και ένας συµπαγής αγροτικός πληθυσµός, ο οποίος πότιζε επί αιώνες τον κάµπο µε τον ιδρώτα του, θα έχει οξύτατο πρόβληµα. Το ίδιο και η εκάστοτε κυβέρνηση.

Ποταµός πάντων Άρχων Ο Αχελώος, «ποταµός πάντων Άρχων» κατά τον Όµηρο, ρέει παραδίπλα και πίσω από την Πίνδο µε παραπάνω από σηµαντικές και κυρίως συνεχείς παροχές υδάτων, αδιάλειπτες όλο τον χρόνο. Έχει µήκος 220 χλµ. Ξεκινάει βόρεια του Μετσόβου και χύνεται στο Ιόνιο. Έχει θεοποιηθεί από τους αρχαίους Έλληνες µε τις µορφές δράκου, ταύρου και βοδιού. Καθώς και τότε ξεχείλιζε και ζηµίωνε τις καλλιέργειες µετατρέποντάς τις σε έλη, φαίνεται πως ακόµη και τότε έγινε προσπάθεια να ελεγχθεί. Έτσι ο µύθος λεει ότι ο βασιλιάς της πλούσιας πόλης της Καλυδώνας, ο Οινέας, κάλεσε τον απανταχού σωτήρα από δεινά Ηρακλή. Ο Ηρακλής νίκησε τον δράκο, ταύρο, βόδι και έλαβε ως αµοιβή τη Διηάνειρα, κόρη του βασιλιά. Σήµερα το καθήκον επιτέλεσε η ΔΕΗ µε τρία φράγµατα και βέβαια τρεις τεχνητές λίµνες (ταµιευτήρες) στον κάτω ρου του ποταµού, στα Κρεµαστά, Καστράκι, Στράτο, στην Αιτωλοακαρνανία. Μετά τον Στράτο ο ποταµός συνεχίζεται µέχρι το δέλτα στο Ιόνιο. Για αιώνες η παραδοσιακή παραγωγή καλυπτόταν από τα θεσσαλικά νερά. Όµως και πριν ακόµη εµφανιστεί το σηµερινό οξύτατο πρόβληµα, υπήρξαν σκέψεις για την αξιοποίηση της ισχυρότατης παροχής υδάτων του Αχελώου από τη Θεσσαλία. Οι ιαχές δηµοσιογράφων και

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΑΧΕΛΩΟΣ

των κατ’ επάγγελµα προστατών του περιβάλλοντος, υψώνονται µε απειλές ότι θα επιτύχουν, γιατί έτσι πρέπει, µε καταγγελίες στο ΣτΕ ή τις Βρυξέλλες, να γκρεµίσουν ή να αχρηστεύσουν το έργο. Το έργο δεν είναι Φαραωνικό, δηλ. µεγαλειώδες και πρακτικά άχρηστο, δεν είναι κάτι ανάλογο µε τις πυραµίδες, όπως απαράδεκτα, αλλά ίσως συγχωρητέα λόγω άγνοιας, το αποκαλούν µερικοί. Είναι µια κοµψή λύση σ’ ένα καίριο πρόβληµα, υπό την προϋπόθεση βέβαια µιας σωστής και λελογισµένης µελέτης της χρήσης του νερού που θα διοχετευθεί στη Θεσσαλία. Η Θεσσαλία έχει ανάγκη από νερό, γιατί µε την εγκατάλειψη των επιδοτούµενων καλλιεργειών ένας συµπαγής αγροτικός πληθυσµός, που δεν είναι δυνατόν να αλλάξει παραγωγικό τοµέα, πρέπει να στραφεί σε ευγενείς ποτιστικές καλλιέργειες και εν µέρει το έχει κάνει. Χωρίς όµως συνολική µελέτη του προβλήµατος από µυαλωµένους ειδικούς και πολιτικούς µε όραµα, η εκτροπή ‘’θα πάει στράφι’’. Και σε αυτό έχουν απόλυτο δίκιο οι αντίπαλοι της εκτροπής. Έτσι και συνεχι-

στεί η παράλογη και αλόγιστη σπατάλη του νερού ούτε ολόκληρος ο Αχελώος θα µπορούσε να βοηθήσει τη Θεσσαλία. Η καταστροφή του βιοτόπου στο Δέλτα του ποταµού που προοιωνίζονται οι εχθροί του έργου, είναι υπόθεση και όχι αυταπόδεικτο γεγονός. Ο τιθασευµένος Αχελώος µε τα τρία φράγµατα και τους ταµιευτήρες της ΔΕΗ δεν θα πάψει να αδειάζει νερό στο Δέλτα κατά τη λειτουργία των εργοστασίων ηλεκτροπαραγωγής. Ο ποταµός κατά τους υπολογισµούς των µηχανικών της ΔΕΗ δεν θα στερέψει στο Δέλτα, µε την αφαίρεση 600 εκ. κ.µ. το χρόνο. Ο γράφων που είχε παλαιότερα στενή επαφή µε το θέµα, θεωρεί απαράδεκτη από κάθε άποψη την καταστροφή του έργου και την άποψη ότι το έργο καταστρέφει το οικοσύστηµα του Αχελώου τουλάχιστον υπερβολική. Ο Θεός Αχελώος, δράκων, ταύρος και βους δεν θα επιτρέψει την αχρήστευση του. Είναι ισχυρότερος απ’ ότι νοµίζουν ακόµη και οι φίλοι του. Και ο Οινέας θα καµαρώνει ίσως, το υπέροχο ποτάµι τιθασευµένο όπως το ήλπισε.

Η εισβολή και η εντατική καλλιέργεια των ενισχυµένων από τις κοινοτικές επιδοτήσεις πιο προσοδοφόρων καλλιεργειών, έγινε µε τον ελληνοπρεπέστερο τρόπο, δηλαδή βιαστικά, αλόγιστα, χωρίς γεωπονικό προγραµµατισµό και µε µεγάλη σπατάλη νερού.

ΕΠΙΛΟΓΗ 75

BUSINESS

OTE

Πειραµατόζωο των Βρυξελλών Σκληρή κριτική του διευθύνοντος συµβούλου του ΟΤΕ, Παναγή Βουρλούµη, στην προηγούµενη ηγεσία της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών αλλά και στην προηγούµενη κυβέρνηση για τις παρεµβάσεις τους στον ΟΤΕ. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «Ε»

πως είπε ο διευθύνων σύµβουλος του Οργαν ισµού στο 11o συνέδριο Infocom: «Το κράτος, ενώ τα τελευταία 15 χρόνια πουλά σε φέτες τον ΟΤΕ συνέχισε να θέλει να φέρεται σαν ιδιοκτήτης. Αφεντικό που νοιάζεται όµως πιο πολύ για άσκηση µικροπολιτικής και σχεδόν καθόλου για την υγεία της επιχείρησης, στην οποία είναι ακόµη σηµαντικός µέτοχος. Η ρύθµιση, ως πρόσφατα ελπίζω, είχε µεταβάλει τον ΟΤΕ σε πειραµατόζωο των Βρυξελλών. Με την µέθοδο της τροµοκρατίας δια προστίµων δοκίµασε να κάνει στην Ελλάδα σε ελάχιστο χρόνο αυτό που πήρε δεκαετίες να γίνει στην Ευρώπη. Τραυµάτισε τον ΟΤΕ, στρέβλωσε την αγορά και την γέµισε µε τα κουφάρια παρόχων». Βαρίδι στον ΟΤΕ αποτέλεσε και η συνδικαλιστική ηγεσία που διάλεξε την άρνηση και στείρα αντιπαλότητα, κολληµένη στο παρελθόν, τόνισε. Σχολιάζοντας τα σχέδια ανάπτυξης δικτύου οπτικών ινών της προηγούµενης κυβέρνησης, τόνισε ότι απαιτείται συνεργασία των εταιρειών, της ρυθµιστικής αρχής και των κυβερνήσεων, αφήνοντας αιχµές για λαϊκισµό στον χειρισµό της όλης υπόθεσης από το κράτος. «Ανακοινώθηκαν ήδη πριν δύο χρόνια σχέδια µεγαλεπήβολα και συναρπαστικά που θα οδηγήσουν την Ελλάδα στην πρώτη παγκόσµια θέση και διάφορα τέτοια. Σχέδια και υποσχέσεις που µένουν στα χαρτιά αφού εξασφαλίσουν µερικές ώρες σ τα κανάλια. Σχέδια χωρίς οικονοµική και αναπτυξιακή λογική, δίχως ανάλογες επιτυχίες σε άλλα µέρη του κόσµου. Είναι µόνο µια κρίση λαϊκισµού ή κρύβονται και συµφέροντα; Η καµπάνια απαξίωσης του έργου του ΟΤΕ και η προώθηση εναλλακτικών ηµικρατικών δικτύων - στα χαρτιά πάντα - γεννά απορίες». Σήµερα η Ελλάδα δεν είναι πια ουρα76 ΕΠΙΛΟΓΗ

Με τη µέθοδο της τροµοκρατίας δια προστίµων η ρυθµιστική αρχή δοκίµασε να κάνει στην Ελλάδα σε ελάχιστο χρόνο αυτό που πήρε δεκαετίες να γίνει στην Ευρώπη. Τραυµάτισε τον ΟΤΕ, στρέβλωσε την αγορά και τη γέµισε µε τα κουφάρια παρόχων. γός της Ευρώπης στην ευρυζωνικότητα. Δεν µου αρέσουν οι συγκρίσεις µε άλλες χώρες γιατί προδίδουν τα εθνικά µας κόµπλεξ, αλλά αυτοί που µας µετράνε έτσι ας γνωρίζουν ότι έχουµε ξεπεράσει την Πορτογαλία και πλησιάζουµε την Ιταλία και σε διάδοση και σε ποιότητα. Αυτά είναι έργο του ΟΤΕ και των ανθρώπων του και επένδυση στο µέλλον της χώρας, σχολίασε ο κ. Βουρλούµης. Έκλεισε δε την οµιλία του λέγοντας «Σε όλα τα κράτη η πρόοδος της οικονοµίας εξαρτάται από την καλή κατάσταση και ανταγωνιστικότητα ενός σχε-

τικά περιορισµένου αριθµού µεγάλων επιχειρήσεων. Όσο µικρότερη η χώρα, τόσο λιγότεροι, αλλά και πιο πολύτιµοι, είναι οι αποφασιστικοί συντελεστές της ανάπτυξης. Στην Ελλάδα οι µηχανές της οικονοµίας είναι λίγες, ΔΕΗ, ΟΤΕ και µερικές άλλες. Επενδύουν, εκπαιδεύουν, αποθηκεύουν γνώση και εµπειρία. Χρειάστηκαν γενιές για να φτάσουν εκεί που είναι, αλλά µπορούν να χαλάσουν εύκολα, όπως έγινε µε την Ολυµπιακή, τον ΟΣΕ και αλλού. Η αναπτυξιακή στρατηγική στις τηλεπικοινωνίες πρέπει να κρατηθεί µακριά από την πολιτικοποίηση και τον λαϊκισµό».

BUSINESS

Ευρυζωνικότητα

οσοστό 15,6%: ο... µαγικός αριθµός για το παρόν και -κυρίως- το µέλλον της χώρας! Πρόκειται για το ποσοστό που υποδηλώνει τη διείσδυση της ευρυζωνικότητας στην Ελλάδα στο τέλος του α’ εξαµήνου του 2009. Στην κυβέρνηση τώρα, επικεφαλής του -νεοσύστατου- υπουργείου Υποδοµών ανέλαβε ο Δηµήτρης Ρέππας, µε υφυπουργούς τους Νίκο Σηφουνάκη (µε αρµοδιότητας σ τις µεταφορές και τις επικοινωνίες) και Γιάννη Μαγκριώτη (µε αρµοδιότητα στα δηµόσια έργα). Οι ευχές για σοβαρή δουλειά και απτά αποτελέσµατα είναι δεδοµένες, αλλά η κατάσταση, δίχως απαισιοδοξία, ούτε (φυσικά) µεµψιµοιρία, δεν είναι και ρόδινη... Η υπόθεση της οπτικής ίνας σε κάθε σπίτι (FTTH) σέρνεται εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο µε «µηδενική» πρόοδο, η αναδιαπραγµάτευση της συµφωνίας µετόχων στον ΟΤΕ είναι ακόµη(;) επιθυµία ορισµένων, αν και (ευτυχώς) το «αγκάθι» του ΟΛΠ έδειξε (αν... χρειαζόταν) στην κυβέρνηση πως είναι άλλο η κυβέρνηση και άλλο η αντιπολίτευση, η συγχώνευση Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδροµείων (ΕΕΤΤ) και Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) έχει προαναγγελθεί (προεκλογικά) και το µόνο που αποµένει είναι να δούµε... αν θα γίνει και σχεδόν όλοι οι σταθµοί βάσης (κεραίες) της στην επικράτεια εξακολουθούν να είναι παράνοµες. Φυσικά, αυτό δεν είναι και τόσο περίεργο σε µια χώρα όπου ακόµη και οι τηλεοπτικοί σταθµοί εθνικής εµβέλειας λειτουργούν είκοσι χρόνια τώρα δίχως άδεια! Πάντως, για να ξαναγυρίσουµε στα νούµερα, παρά την αβεβαιότητα λόγω της γενικότερης οικονοµικής συγκυρίας διεθνώς, η δυναµική της ζήτησης του κοινού για ADSL παρέµεινε έντονη

Λίαν καλώς Η απόσταση που χωρίζει την Ελλάδα από την ΕΕ-27 στις ευρυζωνικές συνδέσεις είναι µικρότερη, µε ορατή πλέον τη σύγκλιση µε τα µέσα επίπεδα της ΕΕ-27 προς τα τέλη του 2010. Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗ

καθ΄όλο το α’ εξάµηνο του 2009. Συγκεκριµένα, κάθε µήνα της περιόδου αυτής πραγµατοποιούνταν 41.137 νέες συνδέσεις, δηλαδή περισσότερες από 1.870 νέες συνδέσεις σε ηµερήσια βάση για κάθε µια από τις 5 εργάσιµες ηµέρες της εβδοµάδας. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα του α’ εξαµήνου του 2009, λοιπόν, η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται σε τροχιά σύγκλισης µε την ΕΕ-27. Τα µεγέθη διείσδυσης και ο ρυθµός ανάπτυξης τους ικανοποιούν τα 3 από τα 4 βασικά σενάρια σύγκλισης. Συγκεκριµένα, η απόσταση που χωρίζει την Ελλάδα από την ΕΕ-27 είναι µικρότερη, µε ορατή πλέον τη σύγκλιση µε τα µέσα επίπεδα της ΕΕ-27 προς τα τέλη του 2010 (σύµφωνα µε την 4η Εξαµηνιαία Αναφορά για την Ευρυζωνικότητα: 12 Παρατηρήσεις και Συµπεράσµατα για την Εξέλιξη της Ευρυζωνικότητας σε Ελλάδα και Ευρώπη). Η ανάπτυξη ασύρµατων ευρυζωνικών υποδοµών µπορεί να διευρύνει την ευρυζωνική κάλυψη. Mε

βάση τα σ τοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ε γ χώρια πληθυσµιακή ευρυζωνική κάλυψη στις αγροτικές περιοχές ανέρχεται πλέον στο 55% από 50% την προηγούµενη περίοδο µέτρησης. Αυτό σε συνδυασµό µε αντίστοιχη αύξηση στις ηµιαστικές περιοχές οδήγησε την ευρυζωνική κάλυψη σε εθνικό επίπεδο στο 88% του πληθυσµού, σηµειώνοντας αύξηση 2 ποσοστιαίων µονάδων σε σχέση µε το προηγούµενο έτος. Συµπέρασµα; Με βάση την ισχύουσα ευρυζωνική δυναµική στα κράτη µέλη της ΕΕ µε διείσδυση πλησίον των µεγεθών της χώρας, διαφαίνεται σίγουρα η δυνατότητα της χώρας µας να βελτιώσει τη θέση της, έναντι των άλλων χωρών-µελών, στην σχετική κατάταξη της ΕΕ τουλάχιστον κατά 1 έως και 3 θέσεις στους ερχόµενους 12 µήνες. Φυσικά, όπως είχε πει και ο παππούς του σηµερινού πρωθυπουργού, δε φτάνει να ευηµερούν µόνο οι αριθµοί... ΕΠΙΛΟΓΗ 77

BUSINESS

ΕΕΔΕ // ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ Μνηµόνιο Συνεργασίας µεταξύ της Ελληνικής Εταιρείας Διοικήσεως Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ) και των εταιρειών KPMG Σύµβουλοι Α.Ε και PricewatershouseCoopers Business Solutions S.A για την προώθηση του προτύπου Investors in People (IIP) στην ελληνική αγορά, υπέγραψαν ο πρόεδρος του δ.σ. της ΕΕΔΕ, Κωνσταντίνος Λαµπρινόπουλος, και οι διευθύνοντες σύµβουλοι των εταιρειών, Ευάγγελος Αποστολάκης και Χαρίτων Κυριαζής.

Εξελίξεις

S&B

// ΔΙΕΘΝΗΣ ...ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Στο πλαίσιο της επικοινωνίας της µε τη διεθνή κοινότητα θεσµικών επενδυτών, η S&B Βιοµηχανικά Ορυκτά Α.Ε. συµµετείχε στο 4ο ετήσιο Conference South Europe & Switzerland Midcap Events, στο Παρίσι στα τέλη Οκτωβρίου 2009. Την εταιρεία εκπροσώπησαν οι Κρίτων Αναβλαβής, οικονοµικός διευθυντής του οµίλου και Χάρης Κοτσόκολος, διευθυντής ενηµέρωσης επενδυτών. Διοργανωτής για τις συµµετέχουσες ελληνικές εταιρείες ήταν η Euroxx Χρηµατιστηριακή.

80 ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΥΝΟΥ Το Νουνού γ ιορτάζ ει µε ένα µεγάλο Διαγων ισµό Δώρων γ ια όλους τους καταναλωτές. Με την επωνυµία «80 ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΥΝΟΥ», ο επετειακός Διαγωνισµός Δώρων τρέχει σε όλα τα σηµεία πώλησης. Στις πρώτες 15 ηµέρες του Διαγωνισµού Δώρων «80 Χρόνια Νουνού» η ανταπόκριση του κοινού είναι µεγάλη και οι συµµετοχές έχουν ξεπεράσει τις εκατοντάδες χιλιάδες, ενώ οι νικητές έχουν ήδη φτάσει τους 5.000.

AIR LIQUIDE // ΕΠΕΝΔΥΕΙ ΣΤΟ ΒΙΕΤΝΑΜ

ΔΕΗ // ΘΑ ΚΙΝΗΘΕΙ ΠΡΑΣΙΝΑ Μετά τις εξαγγελίες της κυβέρνησης για χρήση µικρότερου κυβισµού αυτοκινήτων από τους ελεγχόµενους από το Δηµόσιο φορείς, η ΔΕΗ ΑΕ θα αναπροσαρµόσει την πολιτική της στον τοµέα των αυτοκινήτων. Η σχετική αλλαγή θα προωθηθεί στο πλαίσιο των κοινών προσπαθειών που καταβάλλονται για εξοικονόµηση πόρων σε µια δύσκολη για την οικονοµία περίοδο, αλλά και για την αποτελεσµατικότερη προστασία του περιβάλλοντος

78 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η Air Liquide ανακοίνωσε πρόσφατα την έναρξη λειτουργίας δύο νέων Μονάδων Διαχωρισµού του Αέρα (Air Separation Units - ASU) στο Νότιο Βιετνάµ. Ο όµιλος επένδυσε συνολικά περίπου 30 εκατ. ευρώ για τις δύο µονάδες και για την οργάνωση της διανοµής των αερίων. Η πρώτη Μονάδα βρίσκεται στο Πάρκο Υψηλής Τεχνολογίας της Saigon High: η Air Liquide έχει ήδη υπογράψει µακροχρόνιο συµβόλαιο µε έναν από τους ηγέτες της βιοµηχανίας ηµιαγωγών, για την προµήθεια αερίου αζώτου στην µονάδα παραγωγής του στη συγκεκριµένη περιοχή. Η νέα µονάδα έχει ηµερήσια δυναµικότητα παραγωγής 100 τόνων υγρού οξυγόνου, αζώτου και αργού και θα µπορεί να εξυπηρετεί και άλλες βιοµηχανίες στην περιοχή. Η δεύτερη µονάδα, στο βιοµηχανικό πάρκο Phu My, ένα από τα κυριότερα βιοµηχανικά πάρκα στο Νότιο Βιετνάµ, τέθηκε πρόσφατα σε λειτουργία, προµηθεύοντας αέρια και υδρογόνο µέσω αγωγών σε χαλυβουργίες. Επιπλέον της παραγωγής αερίου αζώτου, η εν λόγω µονάδα, έχει δυναµικότητα παραγωγής 190 τόνων ηµερησίως σε υγρό οξυγόνο, άζωτο και αργό. Να σηµειωθεί τέλος ότι ο όµιλος θα παραδώσει στον HQCEC (Huanqiu Contracting & Engineering Corporation) – για λογαριασµό της Vinachem (Vietnam National Chemical Corporation), µία µονάδα παραγωγής, δυναµικότητας 1.200 τόνων ηµερησίως, σχεδιασµένη και κατασκευασµένη από τις οµάδες Engineering της Air Liquide Hangzhou. Η έναρξη λειτουργίας της µονάδας, η οποία θα χρησιµοποιείται από την Vinachem µε έδρα στη Ninh Binh, προβλέπεται για τις αρχές του 2012, θα αποτελεί δε την µεγαλύτερη Μονάδα Διαχωρισµού Αέρα στο Βιετνάµ.

BUSINESS

ΜΕΤΚΑ // ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑ Στο Έσσεν της Γερµανίας υπογράφηκε µεταξύ της ΜΕΤΚΑ και της RWE & Turcas Güney Elektrik Uretim A., η σύµβαση EPC που αφορά στην κατασκευή ενός θερµοηλεκτρικού σταθµού ισχύος 775 MW. Το έργο αφορά στη µελέτη - προµήθεια κατασκευή και θέση σε λειτουργία ενός σταθµού παραγωγής ρεύµατος µε καύσιµο φυσικό αέριο, ισχύος 775 ΜW, πλησίον της περιοχής Ντενιζλί στην Τουρκία. Η νέα µονάδα θα βασίζεται σε τεχνολογία Siemens (SGT5-4000F gas turbine technology), και διάταξη δύο - δυο - ένα (2 αεριοστρόβιλοι, 2 λέβητες και ένας ατµοστρόβιλος).

Εξελίξεις

OΜΙΛΟΣ ΤΙΤΑΝ // ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ O Όµιλος Τιτάν, σε συνέχεια πρόσφατου δηµοσιεύµατος στον Αιγυπτιακό Τύπο ανακοινώνει ότι, µε δεδοµένη τη σ ταθερά αυξανόµενη βαρύτητα των επενδύσεών του στην Αίγυπτο, διερευνά την πιθανότητα πώλησης µειοψηφικής συµµε τοχής σ τ ην επέ νδυσή του σ τ ην περιοχή σε επενδυτή, ο οποίος θα είναι σε θέση να προσθέσει αξία στην επιχείρηση. Η ενδεχόµενη επίτευξη συµφωνίας θα εξαρτηθεί σε µεγάλο βαθµό από το ύψος του τιµήµατος και τη δυνατότητα προσθήκης αξίας από τον µειοψηφικό επενδυτή.

IDEAL STANDARD //ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ

O Γιώργος Θεοδοσίου, διευθύνων σύµβουλος της Ideal Standard σ τ ην Ε λ λάδα, αναλαµβάνε ι τ η γε ν ική διεύθυνση τ ης Ideal Standard International για τη Μέση Ανατολή και τον Περσικό Κόλπο, µε έδρα την Αθήνα. Ο κ. Θεοδοσίου, θα έχει την ευθύνη περαιτέρω ανάπτυξης των δραστηριοτήτων της Ideal Standard στη συγκεκριµένη περιοχή(περιλαµβάνονται δώδεκα αναπτυσσόµενες χώρες), παράλληλα µε τα καθήκοντα του στην ηγεσία της εταιρείας στην Ελλάδα.

AEGEAN AIRLINES // ΝΕΟΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ Συµφων ία συνεργασ ίας µε την ε ταιρία bmi, θυγατ ρική της Lufthansa και µέλος της Star Alliance, υπέγραψε η αεροπορική εταιρία Aegean Airlines. Η συνεργασία αυτή δίνει την δυνατότητα στην Aegean να προσφέρει έξι νέες συνδέσεις µέσω Λονδίνου στο δίκτυο πτήσεων εξωτερικού, το οποίο αυξάνεται διαρκώς. Η Aegean θα προσφέρει στο επιβατικό της κοινό πτήσεις µέσω Λονδίνου προς Μάντσεστερ, Εδιµβούργο, Γλασκώβη, Μπέλφαστ, Αµπερντίν καθώς και προς την πρωτεύουσα της Ιρλανδίας, το Δουβλίνο.

REVOIL // ΦΟΥΛΑΡΕΙ ΜΕ 6 ΝΕΑ ΠΡΑΤΗΡΙΑ Έξι νέα πρατήρια υγρών καυσίµων εντάχθηκαν στο δίκτυο της Ελληνικής εταιρείας πετρελαιοειδών Revoil. Τα πρατήρια βρίσκονται σ την οδό Κ. Περρίκου 25, στην Αθήνα, στην οδό Φιλιππουπόλεως 82 στην Κοµοτηνή, σ την οδό Δελφών 100 σ την Θεσσαλονίκη, στο 11ο χλµ Ε.Ο. Λάρισας - Φαρσάλων στην Λάρισα και στο 1ο χλµ Τριπόλεως - Πύργου στην περιοχή Μηλιά Μαντινείας στην Αρκαδία. ΕΠΙΛΟΓΗ 79

Ευχαριστούµε το έντυπο για τη φιλοξενία του

Στείλτε µια κάρτα γεµάτη ζωή ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ UNICEF

ΑΘΗΝΑ: Ξενίας 3, Πλ. Μαβίλη, τηλ. 210 7799 056 - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Ι. Δέλλιου 2, Πλ. Συντριβανίου, τηλ. 2310 286916 - ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ: Μιχελιδάκη 19, τηλ. 2810 283442 - ΧΑΝΙΑ: Μπονιαλή 25, τηλ. 28210 20325 � ΚΑΡΤΕΣ ΘΑ ΒΡΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ ΣΕ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ, ΓΕΝΙΚΗ, ΕΜΠΟΡΙΚΗ, ΚΥΠΡΟΥ, ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΑΙ CITIBANK, ΣΤΑ ΕΛΤΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΠΕΡΙΠΤΕΡΑ UNICEF

ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ ΟΛΟ ΤΟ 24ΩΡΟ �801 500 12345 www.unicef.gr ΕΛΛΗΝΙΚΗ66ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ UNICEF ΑΝΔΡ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 8 & ΤΖ. ΚΕΝΝΕΝΤΥ 37, 161 21 ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ, ΤΗΛ. 210 7255 555, ΦΑΞ 210 72 52555 80 ΕΠΙΛΟΓΗ

BUSINESS COCA-COLA 3E ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ Η ΦΥΣΗ Στο πλαίσιο της τριετούς δράσης «Κάποια Δάση έχουν τη δική τους ΑΥΡΑ», ο Αρκτούρος µε την υποστήριξη του Φυσικού Μεταλλικού Νερού Αύρα σχεδίασε και υλοποιεί στα σχολεία, το πρόγραµµα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Δάσος: Πηγή Νερού και Ζωής». Το πρόγραµµα απευθύνεται σε µαθητές και µαθήτριες του Δηµοτικού και του Γυµνασίου που ζουν στην Αθή-

να και τη Θεσσαλονίκη µε στόχο την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των παιδιών για τα δασικά οικοσυστήµατα και το νερό, σε µια εποχή που οι κλιµατικές αλλαγές επιβάλλουν τη δράση από µικρούς και µεγάλους. Ο σχεδιασµός του προγράµµατος από την παιδαγωγική οµάδα του Αρκτούρου είναι κατάλληλος για την αξιοποίησή του από τον/την εκπαιδευτικό τόσο στο επίσηµο σχολικό πρόγραµµα όσο και σε δραστηριότητες που αφορούν σε θεµατικές του Ολοήµερου Δηµοτικού και της Ευέλικτης Ζώνης στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Το πρόγραµµα θα εφαρµοστεί δωρεάν σε 400 σχολικές τάξεις στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη µε τη συµµετοχή 10.850 µαθητών.

YALCO: ΕΝΙΣΧΥΕΙ ΤΟ ΝΕΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΧΩΡΙΟ SOS ΘΡΑΚΗΣ Η Yalco, µε αφορµή την ολοκλήρωση των κατασκευαστικών έργων του νέου Παιδικού Χωριού SOS Θράκης, αποφάσισε να προχωρήσει σε µια συµβολική πράξη αγάπης και φροντίδας προς τα παιδιά και να προσφέρει προϊόντα για τον οικιακό εξοπλισµό των οικογενειών που θα εγκατασταθούν εκεί.

Csr news

TITAN ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ Στο έργο που επιτελεί η Ένωση Εθελοντικών Οργανώσεων «Μαζί για το Παιδί» ήταν αφιερωµένη η φετινή, πέµπτη κατά σειρά, εκδήλωση-έκθεση που διοργάνωσε η εταιρεία Τιτάν στο Πολιτιστικό Κέντρο Λεωνίδας Κανελλόπουλος στην Ελευσίνα. Μέσα στα πλαίσια της εκδήλωσης δηµιουργήθηκε και ένα ειδικό λεύκωµα για την προβολή του έργου του Σωµατείου «Μαζί για το Παιδί» µε τη συµβολή της Τιτάν σε µια προσπάθεια να τιµήσει όλους τους αφανείς ήρωες του εθελοντισµού που προσφέρουν αφιλοκερδώς, χρόνο, κόπο και επαγγελµατισµό για τη βελτίωση της ζωής ατόµων µε ειδικές ανάγκες, σε τοµείς µάλιστα όπου η κρατική υποδοµή δεν επαρκεί.

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΑ ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΑΥΣΕΙΣ Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία έδωσε ξανά το παρόν στο γαστρο-σινεφιλικό φεστιβάλ «Σινεµά στο Πιάτο» µε πρωταγωνίστρια τη µπίρα Fischer. Για µία εβδοµάδα του Οκτωβρίου η Θεσσαλονίκη είχε την τιµητική της, καθώς 6 κινηµατογραφικές προβολές έδωσαν την έµπνευση σε µερικά από τα καλύτερα εστιατόρια της πόλης για µοναδικά µενού και εκδηλώσεις. Παράλληλα, µε δύο πάρτι στο Mare e Monti και στο .Es γιόρτασε η Fischer την έναρξη των προ-φεστιβαλικών εκδηλώσεων του 50ου Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης στο οποίο θα δώσει δυναµικό παρόν για 3η συνεχή χρονιά µε τα καταξιωµένα πλέον Βραβεία Κοινού Fischer. Η συµµετοχή της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας στο Φεστιβάλ «Σινεµά στο Πιάτο» εντάσσεται στο πρόγραµµα «Μπίρα & ΕυΖην» που η εταιρεία υλοποιεί τα τελευταία 4 χρόνια µε στόχο την ευρύτερη ένταξη της µπίρας στο σύγχρονο γαστρονοµικό τοπίο και τη γνωστοποίηση των θετικών οφελών της ήπιας κατανάλωσής της στο πλαίσιο ενός υγιεινού τρόπου ζωής. ΕΠΙΛΟΓΗ 81

TECH BUSINESS

Εξελίξεις

COSMOTE // ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΗ ΟΜΙΛΙΑ

ΟΤΕ // ΤΑΞΙΔΙ ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ

Nέα εποχή ελεύθερης επικοινωνίας φέρνει η Cosmote στους ιδιώτες συνδροµητές συµβολαίου, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να µιλούν και να γράφουν όσο θέλουν, µε όποιους θέλουν, µε πάγια που ξεκινούν µόνο από 15 ευρώ. Πιο συγκεκριµένα, µε τα 10 νέα προγράµµατα συµβολαίου «Cosmote Απεριόριστα», οι συνδροµητές της εταιρείας µπορούν, µε χαµηλά πάγια, να επικοινωνούν ελεύθερα µε όλα τα κινητά Cosmote, µε όλα τα σταθερά τηλέφωνα, αλλά και µε όλα τα άλλα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας. Με τα «Cosmote Απεριόριστα», οι συνδροµητές της εταιρείας µπορούν, µεταξύ άλλων, να απολαµβάνουν 1.500 δωρεάν λεπτά οµιλίας και βιντεοκλήσεων και 1.500 δωρεάν SMS προς όλα τα κινητά COSMOTE, συµβόλαια και καρτοκινητά.

Ειδική προσφορά για Internet & Οµιλία από το Conn-x, ανακοινώνει ο ΟΤΕ για τους οικιακούς πελάτες, διευρύνοντας ακόµα περισσότερο τις δυνατότητες επιλογής τους. Χαρακτηριστικό της προσφοράς του Conn-x είναι ότι διατίθεται σε µια ενιαία τελική τιµή: περιλαµβάνει δηλαδή και το πάγιο της τηλεφωνικής γραµµής. Συγκεκριµένα, η προσφορά περιλαµβάνει: α) απεριόριστο Internet Conn-x στα 8 Mbps, β) απεριόριστες κλήσεις προς όλα τα σταθερά τηλέφωνα στην Ελλάδα, γ) το πάγιο απλής τηλεφωνικής σύνδεσης (PSTN), σε µία συνολική τελική τιµή 43,90 ευρώ/µήνα.

ΠΛΑΙΣΙΟ COMPUTERS // ΑΕΡΑΣ ΙΝΤΕΡΝΕΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΣΜΟΥ Η Πλαίσιο Computers ανανέωσε πρόσφατα το ηλεκτρονικό της κατάστηµα, στη γνωστή διεύθυνση www.plaisio.gr, µε στόχο την αποτελεσµατικότερη πλοήγηση των χρηστών και τη διευκόλυνση των ηλεκτρονικών τους αγορών. . Στα πλεονεκτήµατα του νέου site περιλαµβάνεται η πιο ξεκάθαρη και δοµηµένη εµφάνιση, η απλούστερη κατηγοριοποίηση των προϊόντων, η ταχύτερη φόρτωση, και τα βελτιωµένα κριτήρια αναζήτησης για ακόµη µεγαλύτερη ευκολία. 82 ΕΠΙΛΟΓΗ

LAMDA HELLIX // ΝΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΑΚΕΤΑ Η LAMDA Hellix, βραβευµένη πρόσφατα ως Best Regional Data Center Operator 2009 στην Ευρώπη, ανακοινώνει νέες οικονοµικές υπηρεσίες Data Center 1/2 και 1/3 ικριώµατος στο Neutral World-Class Data Center της, στοχεύοντας την αγορά του E- Business & Small Scale Disaster Recovery. H LAMDA Hellix, δηµιούργησε τις νέες αυτές υπηρεσίες, ανταποκρινόµενη στην αλµατώδη ανάπτυξη του Ηλεκτρονικού Επιχειρείν (E-Business) παγκοσµίως, αλλά και στη διαρκώς αυξανόµενη ανάγκη µεσαίων & µεγάλων επιχειρήσεων για µείωση του κινδύνου λειτουργίας τους, µέσω της δηµιουργίας προσιτών εναλλακτικών υποδοµών λειτουργίας (Disaster Recovery).

FOLLI FOLLIE // ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ

WIND // ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ...EXTRA LARGE

Στον «αέρα» βρίσκονται από τις αρχές του µήνα η νέα ιστοσελίδα και το ηλεκτρονικό κατάστηµα της Folli Follie. Η γνωστή εταιρεία κοσµηµάτων, ρολογιών και αξεσουάρ, προχώρησε στην αναβάθµιση της ιστοσελίδας www.follifollie.com και τη δηµιουργία ενός µοντέρνου ηλεκτρονικού καταστήµατος, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή.

Μία νέα πρόταση λανσάρει στην αγορά κινητής τηλεφωνίας η WIND Ελλάς. Το νέο πρόγραµµα WIND XL για ιδιώτες συνδροµητές συµβολαίου απευθύνεται στους συνδροµητές που χρησιµοποιούν πολύ το κινητό τους πληρώνοντας 70 ευρώ, 100 ευρώ, 150 ευρώ /µήνα, και οι οποίοι θέλουν να έχουν πολύ περισσότερα στην επικοινωνία, πληρώνοντας για τη χρήση τους πολύ λιγότερα. Συγκεκριµένα το WIND XL µε πάγιο 90 ευρώ/µήνα προσφέρει: α) 1.000 λεπτά οµιλίας προς όλα τα εθνικά δίκτυα, β) 1.000 λεπτά video κλήσεων προς όλα τα εθνικά δίκτυα, γ) 1.000 SMS προς όλα τα εθνικά δίκτυα, δ) 1.000 MMS προς όλα τα εθνικά δίκτυα, ε) 1000 MB χρήση mobile Internet.

DIONIC // ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ CREATIVE MARKETING Συνεργασία µε την εταιρία «Creative Marketing Α.Ε.» σύναψε η θυγατρική της «Dionic», «Atcom Internet and Multimedia» στο πλαίσιο της ενίσχυσης των δραστηριοτήτων του οµίλου στον τοµέα λογισµικού και της τεχνολογίας. Σύµφωνα µε το πλαίσιο συνεργασίας, η Creative Marketing θα χρησιµοποιεί τα προϊόντα διαχείρισης περιεχοµένου CMS (Content Management Systems), Netvolution και Mvolution της «ATCOM Internet and Multimedia Α.Ε.», για την υλοποίηση των έργων των πελατών της, καλύπτοντας αντίστοιχα τις αγορές του Web και της κινητής τηλεφωνίας.

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ // ΕΠΙΜΕΝΕΙ WIFI Η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, στα πλαίσια της απόφασής της να προσφέρει δωρεάν και γρήγορη πρόσβαση του επιβατικού κοινού των αεροδροµίων στο Internet, ανέπτυξε συστήµατα ασύρµατης πρόσβασης (WiFi) στα κυριότερα κρατικά αεροδρόµια. Για τα αεροδρόµια Θεσσαλονίκης, Ρόδου, Κέρκυρας, Κω και Χίου, το έργο που αφορούσε στη µελέτη, εγκατάσταση και θέση σε λειτουργία συστηµάτων ασύρµατης πρόσβασης στο Internet, υλοποιήθηκε, µετά από τοπικούς διαγωνισµούς, µε πρωτοποριακές συσκευές υψηλής τεχνολογίας WiFi, του αµερικανικού οίκου Xirrus (www.xirrus.com). ΕΠΙΛΟΓΗ 83

BUSINESS

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΟ 2010 Η µεταποίηση συνεχίζει την καθοδική της πορεία. Τον Σεπτέµβριο µειώθηκε 10,5% (σε σύγκριση µε Σεπ. 2008) µετά από µείωση 9,5% τον Αύγουστο, µε µεγαλύτερη συµβολή στη µείωση των τροφίµων (-8%), της κλωστοϋφαντουργίας (-23%) και των ενδυµάτων (-25%) Συνολικά η βιοµηχανική παραγωγή (ορυχεία-µεταλλεία- ενέργεια) µειώθηκε 9%. Στην Ευρωζώνη η βιοµηχανική παραγωγή τον Αύγουστο ήταν 15% χαµηλότερη σε σύγκριση µε πέρυσι, αποτέλεσµα κυρίως της µείωσης κατά 18% στη Γερµανία, 10% στη Γαλλία, 13% στην Ισπανία και 18% στην Ιταλία. Στην ΕΕ συνολικά µειώθηκε 14%, στη Βρετανία 8%. Η εικόνα ωστόσο βελτιώνεται καθώς σε µηνιαία βάση η παραγωγή αυξάνεται. Στην αµερικανική οικονοµία η παραγωγή της βιοµηχανίας µειώνεται µε χαµηλότερο ρυθµό, -6% τον Σεπτέµβριο και σε µηνιαία βάση το τελευταίο τρίµηνο αυξάνεται οριακά ενώ ο ρυθµός ανάπτυξης έφθασε το 3,5% το 3ο τρίµηνο από -0,7% το 2ο. Οι βιοµηχανικές πα-

Οικονοµικός οδηγός

ραγγελίες στην Ελλάδα µειώθηκαν 30% τον Αύγουστο (σύγκριση µε Αυγ. 2008) µετά από µείωση 34% τον Ιούλιο. Στην Ευρωζώνη τον Ιούλιο µειώθηκαν 23%. Θετικό στοιχείο το ότι σε µηνιαία βάση αυξήθηκαν, για 2ο µήνα, κατά 2% ενώ στην Ελλάδα µειώθηκαν Ο δείκτης υπευθύνων προµηθειών στην Ελλάδα, που αποτελεί συνδυασµένο

�� µ�� µ��

�� . ��

Στο 9,6% αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας τον Ιούνιο από 8,6% τον Ιούνιο. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται σε Αττική (9,8%), Δ. Μακεδονία (12,3%) και Κεντρική Μακεδονία (11,3%). Ο αριθµός των απασχολούµενων µειώθηκε το τελευταίο 12µηνο κατά 102 χιλ. άτοµα. Στην Ευρωζώνη αυξήθηκε στο 9,7% τον Σεπτέµβριο από 9,6% τον Αύγουστο, νέα άνοδος στο 19,3% στην Ισπανία, µικρή στη Γαλλία στο 10%, σταθερή στο 7,6% στη Γερµανία. Η Ελλάδαέχει το 6ο µεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωζώνη µετά την Ισπανία, την Ιρλανδία (13%), τη Σλοβακία (12%) και

2009

2006

2007 2008

� 3,4

� -0,3

4,5

2,0

��.-��µ��

� -3,4

� -11,7

0,8

1,8

-4,2

��

� -7,4

� -29,9

14,9

2,3

-2,3

ρυθµός ανάπτυξης, -1,5%, µε επίσης αρνητικό και το 2010, -0,3%. Στην Ευρωζώνη ο ρυθµός ανάπτυξης αναθεωρήθηκε ελαφρά προς τα κατω, είναι αρνητικός για 3ο συνεχόµενο τρίµηνο, -4,8% το 2ο τρίµηνο 2009 από -4,9% το προηγούµενο.

τη Γαλλία. Στην ΕΕ το ποσοστό αυξήθηκε στο 9,2% τον Σεπτέµβριο από 9% τον Αύγουστο, στη Βρετανία σταθερή στο 7,8%. Στις ΗΠΑ αυξήθηκε στο 10,2% τον Οκτώβριο από 9,8% τον Σεπτέµβριο µε τις απώλειες θέσεων εργασίας στις 190 χιλ. µέσα στο µήνα. Στην Ιαπωνία υποχώρησε οριακά στο 5,3%.Οι µέσες αποδοχές στην Ελλάδα στον µη τραπεζικό επιχειρηµατικό τοµέα αυξάνονται 2,8% και το κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος 2,9%, καταγράφοντας κατακόρυφη επιβράδυνση.

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

9 8 7 6

2008

2009

�� µ��

��

84 ΕΠΙΛΟΓΗ

2008

�� µ��, %

3� ��µ��

δείκτη της εικόνας της βιοµηχανίας, µετά από σύντοµη ανάκαµψη τον Αύγουστο, τον Σεπτέµβριο υποχώρησε και πάλι στο 48,5, αντανακλώντας τη συρρίκνωση της βιοµηχανίας. Τιµές πάνω από το 50 σηµατοδοτούν αύξηση της δραστηριότητας. Στο

ΣΕ ΥΨΗΛΟ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

-0,3% ο ρυθµός ανάπτυξης της Ελλάδας το 2ο τρίµηνο 2009 (σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008) µε 0,3% το 2ο, λόγω της µεγάλης µείωσης των επενδύσεων και των εξαγωγών και σε µικρότερο βαθµό της κατανάλωσης. Σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο το αεπ αυξήθηκε 0,2%. Για το 2009 συνολικά προβλέπεται αρνητικός

2008

2009

�� µ��, % 2006 2007 2008

�� . ��, µ� ��. �� µ�� .-��.

� 6,5

� 2,8

6,8

6,1

6,5

�� /µ�� , ��/��

��.-��.

� 5,6

� 2,9

3,8

4,3

5,6

��

� 7,0

� 9,6

8,9

8,3

7,7

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

22% ΚΑΤΩ ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ Νέα υποχώρηση καταγράφεται στην ιδιωτική οικοδοµική δραστηριότητα. Ο όγκος των νέων οικοδοµών µειώθηκε 41% τον Αυγουστο (σύγκριση µε Αυγ. 2008) µετά από µείωση 32% τον Ιούλιο, ο αριθµός των αδειών µειώθηκε 13%. Ο όγκος των αδειών οικοδοµών το οκτάµηνο του έτους ήταν 30% χαµηλότερος από πέρυσι, στην Αττική µειώθηκε 25%. Οι επενδύσεις σε κατοικίες το 2008 µειώθηκαν 29%, το 2009 µειώνονται µε ρυθµό 22%. Ο βαθµός χρησιµοποίησης του εργοστασιακού δυναµικού στα κεφαλαιακά αγαθά υποχωρεί για 2ο συνεχόµενο έτος. Οι δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις αυξάνονται µε χαµηλότερους ρυθµούς το 9µηνο 2009, 19% . Οι επενδύσεις υποχωρούν κάθετα το 2009. Μειώθηκαν 16,5% το 2ο τρίµηνο µετά από µείωση 6,3% το 1ο τρίµηνο (σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008). Πολύ µεγάλη είναι η συρρίκνωση των επενδύσεων σε µηχανολογικό εξοπλισµό, -33% το 2ο τρίµηνο σε σύγκριση µε πέρυσι, στα µεταφορικά µέσα -31% και στις κατοικίες µε µείωση 23%. �� µ�� 2008 2009

�� µ�� µ�� µ�� , %, ��

2006

2007

2008

��µ��

� 76,2

� 73,8

76,7

80,4

77,5

�� µ�� (m3)

��.-��.

� -15,8

� -29,8

-19,5

-5,0

-17,1

��

2� ��µ��

�

� -16,5

9,8

4,6

-7,4

ΕΠΙΒΡΑΔYΝΕΙ Ο ΚΑΤΗΦΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ O µείωση των λιανικών πωλήσεων επιβραδύνει. Υποχωρεί µεν για 9ο συνεχόµενο µήνα, όµως τον Αύγουστο µειώθηκε µε χαµηλότερο ρυθµό, -5,6% σε σύγκριση µε Αυγ. 2008, µετά από µείωση 10% τον Ιούλιο και µεγαλύτερες µειώσεις το προηγούµενο διάστηµα. Μειώθηκε 2,6% στα καταστήµατα ειδών διατροφής, 8,8% στα καταστήµατα εκτός διατροφής, 9% στα κατασ τήµατα επίπλων, ηλεκτρικών συ-

��

-14

σκευών, µειώθηκε 3% στα σούπερ µάρκετ και 13% στα πολυκαταστήµατα. Στην Ευρωζώνη ο όγκος των λιανικών πωλήσεων τον Σεπτέµβριο (σε σύγκριση µε Σεπ. 2008) µειώθηκε 3,6%, µετά από µείωση 2,3% τον Αύγουστο, στη Γερµανία η µείωση είναι 4%, στη Γαλλία αυξάνονται οριακά, στην Ισπανία -3,4%. Στην ΕΕ µειώθηκε 2,5%, στη Βρετανία και τη Σουηδία αυξάνεται. Στις ΗΠΑ µειώθηκαν 6,4%. Οι πωλήσεις καινούριων αυτοκινήτων στην Ελλάδα το δεκάµηνο 2009 µειώθηκαν 20% σε σύγκριση µε το 2008, τον Οκτώβριο µό-

��

�� µ�� 2008 2009

2007

2008

� -10,6

8,0

2,2

-1,4

� -2,1

� -20,4

-0,6

4,6

-4,6

� 3,2

� -2,0

5,3

3,3

2,3

�� , �� µ��

� -4,1

��

��. - ��. 2� ��µ��

νο µειώθηκαν 41%. Η ιδιωτική κατανάλωση φρενάρει απότοµα. Μετά από οριακή µείωση 0,1% το 1ο τρίµηνο, µειώθηκε 2% το 2ο (σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008), καθώς οι καταναλωτές περιορίζουν δραστικά τις δαπάνες τους.

�� µ��, % 2006

��. - A��.

��

�� µ��, %

ΕΠΙΛΟΓΗ 85

BUSINESS 1,2% Ο ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, -0,1% ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Στο 1,2% ο πληθωρισµός τον Οκτώβριο από 0,7% τον Σεπτέµβριο, αποτέλεσµα κυρίως της αύξησης των τιµών στις υπηρεσίες που αντιστάθµισε τη χαµηλότερη φέτος τιµή του πετρελαίου. Με βάση τον εναρµονισµένο δείκτη (για συγκρίσεις µε ΕΕ) αυξήθηκε στο 1,2%. Στην Ευρωζώνη ο πληθωρισµός κινείται σε αρνητική περιοχή για 5ο συνεχόµενο µήνα, στο -0,1% τον Οκτώβριο από -0,3% τον Σεπτέµβριο, λόγω των χαµηλότερων τιµών του πετρελαίου φέτος, χωρίς αυτό κινείται στο 0,9%. Οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία

Οικονοµικός οδηγός

(εγχώρια αγορά) µειώθηκαν 7,9% τον Σεπτέµβριο σε σύγκριση µε Σεπτέµβριο 2008 κυρίως λόγω της υποχώρησης των τιµών του πετρελαίου και, σε µικρότερο βαθµό, λόγω της υποτονικής ζήτησης, µετά από µείωση 8,2% τον Αύγουστο. Χωρίς τον ενεργειακό κλάδο οι τιµές µειώθηκαν 0,5% µόνο. Στην Ευρωζώνη

��

οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία υποχωρούν επίσης, µειώθηκαν 7,7% τον Σεπτέµβριο (σύγκριση µε Σεπ. 2008), χωρίς τον κλάδο ενέργειας οι τιµές µειώθηκαν 4,3%. Στις ΗΠΑο πληθωρισµός κινείται σε αρνητική περιοχή, -1,3% τον Σεπτέµβριο, χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιµα όµως στο 1,6%. �� µ�� 2008 2009

�� µ��, % 2006

2007

2008

��. ��µ��

��

�

3,9

�

1,2

�� 12µ��

��

�

4,4

�

1,2

3,2

2,9

4,2

� 10,0

�

-7,9

6,9

3,3

8,6

��µ�� µ�� -��. ��

��µ��

ΣΤΟ 5,4% Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ, ΥΠΟΧΩΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Η ΕΚΤ διατήρησε το επιτόκιό της στο 1% στις 5/11/2009, η αµερικανική Fed το διατήρησε στο 0-0,25% στις 4/11/2009. Η ρευστότητα στην Ευρωζώνη επιβραδύνει ραγδαία, στο 2,5% η άνοδος του Μ3 τον Σεπτέµβριο από 3% τον Αύγουστο, καθώς υποχωρεί η ροή δανείων στην οικονοµία. Στο 5,4% υποχώρησε η άνοδος της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην Ελλάδα τον Σεπτέµβριο από 6% τον Αύγουστο, µε πρόβλεψη 4% για το τέλος του έτους. Η χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων επιβραδύνει στο 6,8% τον Σεπτέµβριο από 7,3% τον Αύγουστο, στη βιοµηχανία υποχωρεί 1%. Τα νοικοκυριά φρενάρουν τον δανεισµό τους, η άνοδος της χρηµατοδότησης τους υποχωρεί στο 3,9% από 4,7%, 3,3% ο ρυθµός στα καταναλωτικά (4,8% τον Αύγουστο) και 4,4% στα στεγαστικά δάνεια (4,8% τον Αύγουστο). Στην Ευρωζώνη τα δάνεια κινούνται σε αρνητική περιοχή, υποχωρούν 0,3% τον Σεπτέµβριο µετά από οριακή άνοδο 0,1% τον Αύγουστο, στο -0,1% των επιχειρήσεων από 0,7% και στο -0,3% των νοικοκυριών από -0,2%. Τα στεγαστικά δάνεια υποχωρούν 0,6%, τα καταναλωτικά µε 1,1%. Τα επιτόκια των καταθέσεων στην Ελλάδα κινήθηκαν πτωτικά, των δανείων παρέµειναν ουσιαστικά αµετάβλητα, µε εξαίρεση τα επιτόκια των στεγαστικών µε σταθερό επιτόκιο 1 ως 5 έτη που αυξήθηκε κατά 10 µονάδες βάσης. . Στην Ευρωζώνη υποχώρησαν οριακά στις καταθέσεις καθώς και στα νέα επιχειρηµατικά δάνεια.

X�HMA �� µ�� 3, ��

�� % �� µ��

2008

2009

�� µ��, %* 2006 2007 2008

��µ��

�

8,7

�

1,8

9,9

11,4

7,3

��

�

13,5

�

10,6

10,5

13,8

15,1

��µ�� (�� µ��)

��µ��

�

19,3

�

5,4

21,1

21,5

16,4

��µ��

�

22,0

�

6,8

17,2

20,6

19,8

��µ�� µ��

��µ��

�

16,9

�

-1,0

9,8

11,2

17,0

��

��µ��

�

16,4

�

3,9

25,7

22,4

12,8

��

��µ��

�

20,7

�

3,3

23,9

22,4

16,0

��

��µ��

�

15,1

�

4,4

26,3

21,9

11,4

�� , %*

��µ��

�

7,2

�

4,4

5,8

6,6

6,8

��µ��

�

6,3

�

3,4

4,6

5,6

6,1

��

�

2.280

�

2.772

-30

��

�� *

�� µ�� µ�� A�� (1980=100)

* �� µ��µ�� 1 �� 1 ��. ��,��

86 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

ΒΕΛΤΙΩΝΕΤΑΙ ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΛΙΜΑ Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος στην Ελλάδα βελτιώθηκε τον Σεπτέµβριο, για 3ο συνεχόµενο µήνα, παραµένει όµως σε χαµηλά επίπεδα, και αποτελεί την όγδοη χαµηλότερη επίδοση στην ΕΕ µετά τη Λετονία, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία, την Τσεχία, τη Λιθουανία, τη Ρουµανία και τη Σλοβακία. Το κλίµα βελτιώθηκε στη βιοµηχανία, τις υπηρεσίες, το εµπόριο και τις κατασκευές. Η εµπιστοσύνη των καταναλωτών βελτιώθηκε σηµαντικά, παραµένει όµως σε αρνητικά επίπεδα. Ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία υποχώρησε οριακά τον Οκτώβριο, αποτέλεσµα των χαµηλότερων εκτιµήσεων για τις νέες παραγγελίες. Στην ΕΕ και την Ευρωζώνη o δείκτης οικονοµικού κλίµατος βελτιώθηκε για 7ο συνεχόµενο µήνα, παραµένει όµως χαµηλότερα από τον µακροχρόνιο µέσο όρο. Στην Ευρωζώνη ανοδικά κινήθηκε στη βιοµηχανία, τις υπηρεσίες και τους καταναλωτές. Σηµαντική είναι η βελτίωση στην Ιταλία, τη Γερµανία, τη Γαλλία και τη Βρετανία. Οι δείκτες συγκυρίας στην αµερικανική οικονοµία βελτιώνονται, δείχνουν ενίσχυση της ανάκαµψης, ανοδικά κινούνται και στην Ιαπωνία, ενώ η Κίνα είναι σταθερή στη δυναµική της ανάπτυξη.

ΔΕΙΚΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ, ΕΛΛΑΔΑ

85 80 75 70 65

��

��µ��

��

��µ��

��

2007

2008

�� µ�� µ��

�

59,2

�

63,8

�

71,7

108,8

87,0

�� µ. �� µ��, ��

�

75,5

�

80,4

�

79,4

102,8

91,9

�� µ��

�

-45

�

-39

�

-27

-29

-46

�� µ�� µ��

�

80,8

�

82,8

�

86,2

109,0

89,9

�� µ�� µ��

�

-25

�

-24

�

-21

-9

�� µ��

�

-22

�

-19

�

-18

-4

-17

��

��µ��

�� µ�� µ��

�

96,3

�

97,8

�

99,2

�� µ�� µ��

�

96,2

�

97,5

�

98,8

�� µ�� µ��

�

99,8

�

101,5

103,2

��: ��, �� , ��, �� µ��: �� µ��

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

BUSINESS

Αυτοκίνητο

4 τροχες απολαύσεις

Οι

στα χρόνια της ύφεσης Είτε εύκολα είτε πιο δύσκολα, η καθηµερινότητα συνεχίζει την πορεία της και είναι σε αυτή τη δεύτερη εκδοχή της που αναζητά να χαλαρώσει και να αφεθεί στις µικρές απολαύσεις των πιο κλασσικών της αναγκών. Από τον ΚΩΣΤΑ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗ

Eπιλογές από τα νέα

µοντέλα

που θα είναι διαθέσιµα στην αγορά το αµέσως επόµενο διάστηµα και αναµένεται να

κλέψουν για µια ακόµη φορά τις καρδιές των

απαναταχού θιασωτών της αυτοκίνησης.

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

BMW 5 GRAN TURISMO

Άφιξη από το µέλλον Το τετράθυρο υβριδικό της BMW µε εµφανή τα κουπέ γονίδια δίνει µία πρώτη ιδέα για την επερχόµενη νέα 5άρα. Η γκάµα των µηχανικών συνόλων της νέας 5 GT ξεκινά από έναν τρίλιτρο ντίζελ κινητήρα (530d) ισχύος 245 ίππων, µε µέση κατανάλωση που δεν υπερβαίνει τα 6,5 λίτρα ανά 100 χιλιόµετρα. Στη συνέχεια, η 535i φέρει τον πολυφορεµένο στα βαυαρικά µοντέλα 3λιτρο εξακύλινδρο διπλού τούρµπο των 306 ίππων, ενώ για την κορυφαία 550i προορίζεται ο V8 των 4,4 λίτρων µε επίσης δύο τούρµπο ισχύος 407 ίππων. Στο σύστηµα µετάδοσης θα συναντήσουµε το νέο αυτόµατο κιβώτιο 8 σχέσεων, το οποίο µέχρι τώρα διέθετε αποκλειστικά η 760i. Οι πωλήσεις της νέας 5 GT έχουν προγραµµατιστεί να ξεκινήσουν στο τέλος του έτους.

TOYOTA LAND CRUISER

Σεβασµός στην παράδοση Εκσυγχρονισµένο εξωτερικά, αναβαθµισµένο τεχνολογικά και µε νέο ντίζελ κινητήρα, τούρµπο, 173 ίππων, το νέο Τoyota Land Cruiser θα αρχίσει την εµπορική του πορεία το επόµενο διάστηµα. Έπειτα από αρκετά χρόνια η Τoyota προχώρησε στην παρουσίαση της επόµενης γενιάς Land Cruiser, ενός µοντέλου που έχει συµπληρώσει περισσότερες από έξι δεκαετίες στους δρόµους. Το off-road µοντέλο ανανεώθηκε σε εµφάνιση, χωρίς ωστόσο να έρχεται σε ρήξη µε το παρελθόν. Οι νέες, σύγχρονες γραµµές του αποτελούν τη συνέχεια του προηγούµενου µοντέλου, έχει νέα φωτιστικά σώµατα, καινούργια µάσκα κ.ά. Όσο για την καινούρια γενιά, αυτή θα προσφέρεται και πάλι σε πενταθέσιες και επταθέσιες εκδόσεις αµαξωµάτων µε τον 3λιτρο τετρακύλινδρο πετρελαιοκινητήρα των 171 ίππων να συνδυάζεται µε πεντάρι αυτόµατο κιβώτιο. Παράλληλα, θα διατίθεται και ο V6 βενζινοκινητήρας των 4,0 λίτρων µε απόδοση 250 ίππων.

PEUGEOT RCZ

ΑΥΡΑ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ Το 2+2 θέσεων γαλλικό coupe, το οποίο είχαµε δει για πρώτη φορά ως πρωτότυπο το 2007 στην έκθεση της Φρανκφούρτης, ξεκινά την εµπορική του σταδιοδροµία στην ευρωπαϊκή αγορά την ερχόµενη άνοιξη. Το RCZ βασίζεται στο δάπεδο του 308 διαθέτει όµως, µεγαλύτερο πλάτος και αυξηµένα µετατρόχια εµπρός - πίσω, χαρακτηριστικά που σε συνδυασµό µε το χαµηλότερο κέντρο βάρους, ευνοούν εξαιρετικά την οδική του συµπεριφορά. Θα προσφέρεται µε δύο υπερτροφοδοτούµενα σύνολα 1,6 λίτρων ΤΗΡ µε 200 και 156 ίππους αντίστοιχα, καθώς και µε έναν 2λιτρο τούρµποντίζελ HDI µε 163 ίππους.

FIAT PUNTO EVO

ΙΤΑΛΙΚΗ ΦΙΝΕΤΣΑ Το όνοµα «Evo» επέλεξε η FIAT για το άκρως ανανεωµένο Punto. Οι σχεδιαστικές αλλαγές έχουν επιφέρει και µια µικρή αύξηση του µήκους το οποίο φτάνει συνολικά τα 4,06 µέτρα. Από πλευράς διαστάσεων, δεν υπάρχουν άλλες αλλαγές στο νέο Punto. Ουσιαστικές αλλαγές υπάρχουν κάτω από το καπό του νέου super mini της FIAT µε την τοποθέτηση των νέων ΜultiΑir κινητήρων. Ο κινητήρας MultiAir 1,4 λίτρων θα πληρεί και µε το παραπάνω τις αυστηρότατες προδιαγραφές του Euro 5, ενώ στην περαιτέρω µείωση της κατανάλωσης θα συµβάλει και το σύστηµα Start&Stop το οποίο θα εφοδιάζει το νέο Punto Evo. Το νέο Punto Evo όµως θα εφοδιάζουν και οι νέοι κινητήρες πετρελαίου µε τεχνολογία Multijet δεύτερης γενιάς. Ο αντικαταστάτης του Grande Punto θα διατίθεται και σε εκδόσεις που θα χρησιµοποιούν εναλλακτικά καύσιµα όπως το LPG. Η συγκεκριµένη έκδοση θα έχει αυτονοµία εκτός πόλης που θα µπορεί να φτάσει µέχρι τα 1.500 χιλιόµετρα, ενώ θα µειώνει κατά 50% τα λειτουργικά έξοδα σε σχέση µε έναν συµβατικό κινητήρα βενζίνης. Το νέο ιταλικό µοντέλο θα είναι διαθέσιµο στην αγορά σύντοµα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 89

BUSINESS

Αυτοκίνητο

MERCEDES SLS AMG

Η σύνθεση των αντιθέσεων Οι σχεδιαστές της γερµανικής φίρµας κατάφεραν να συνδυάσουν τις ρετρό γραµµές µε τη σύγχρονη αισθητική και το τελικό αποτέλεσµα που πέτυχαν είναι πραγµατικά υπέροχο. Το supercar της Mercedes είναι ένα αυτοκίνητο, το οποίο ξεφεύγει από την αισθητική και τη λογική των αντίστοιχων Mercedes που έχουµε δει τα τελευταία χρόνια. Εντυπωσιακές είναι και οι επιδόσεις του νέου supercar της Mercedes-Benz καθώς τα πρώτα 100 χλµ/ώρα από στάση έρχονται σε χρόνο κάτω των 4 δευτερολέπτων (3,8 όπως ανακοινώνει η γερµανική εταιρεία), ενώ η τελική του ταχύτητα φτάνει τα 317 χλµ./ώρα. Τέλος, να τονίσουµε πως η παραγωγή της SLS AMG θα ξεκινήσει στα τέλη του 2010, ενώ η τιµή της εκτιµάται ότι θα κινηθεί κοντά στα 180.000 ευρώ στη γερµανική αγορά.

CITROEN DS3 // Αέρας

δυναµισµού

Με ελκυστικό όσο και ριζοσπαστικό στυλ, η DS3 προσφέρει ένα ευρύ φάσµα επιλογών που επιτρέπουν τη διαµόρφωση του αυτοκινήτου σύµφωνα µε την αισθητική του χρήστη, παρέχοντας παράλληλα µια δυναµική συµπεριφορά η οποία συνδυάζει την αποτελεσµατικότητα µε την απόλαυση και την ηρεµία. Παρά τις συµπαγείς διαστάσεις (3,95 µ. 1,71 π. 1,46 υψ.) το µικρό της Citroen δείχνει, αρκετά δυναµικό και εντυπωσιακό. Ξεχωριστά σηµεία αποτελούν η οροφή που µοιάζει να «αιωρείται», το «πτερύγιο καρχαρία» στη µεσαία κολόνα που προσδίδει δυναµισµό στο αµάξωµα και οι εσοχές µπροστά που φέρουν φώτα τεχνολογίας LED.

AUDI S5 SPORTBACK

Ανανέωση ισχύος Θέµα χρόνου ήταν και για την πεντάθυρη έκδοση του Α5 να αποκτήσει τον κωδικό S. Το S5 Sportback εφοδιάζεται µε τον γνωστό V6 3.0 λίτρων TFSI κινητήρα που θα αποδίδει 333 άλογα µε 44 κιλά ροπής διαθέσιµα από τις 2.900 σαλ µέχρι τις 5.300 σαλ. Η Audi υπόσχεται ότι τα 0-100 χλµ /ώρα θα έρχονται σε 5.4 δευτερόλεπτα, ενώ η τελική ταχύτητα θα περιορίζεται ηλεκτρονικά στα 250 χλµ /ώρα µε τη µέση κατανάλωση του να ανέρχεται στα 9.7 λίτρα /100 χλµ. Το αυτοκίνητο εφοδιάζεται µε σύστηµα τετρακίνησης Quattro και µε 7τάχυτο κιβώτιο S Tronic διπλού συµπλέκτη, ενώ στιλιστικά διαθέτει νέους προφυλακτήρες µπροστά και πίσω, 4πλές απολήξεις των εξατµίσεων και ζάντες 18’’.

90 ΕΠΙΛΟΓΗ

HYUNDAI IX35

Δρόµοι της νέας γενιάς Αποκαλυπτήρια και για τον διάδοχο του Tucson στη Φρανκφούρτη. Το ix35, ακολουθεί τη νέα ονοµατολογία της φίρµας, που στηρίζεται σχεδιαστικά στο πρωτότυπο ix-onic που παρουσιάστηκε στη Γενεύη. Το νέο Tucson θα διατίθεται σε εκδόσεις µε κίνηση µόνο στους εµπρός τροχούς αλλά φυσικά και σε τετρακίνητες, ενώ θα διαθέτει και αυτόµατο κιβώτιο έξι σχέσεων µε δυνατότητα σειραϊκής λειτουργίας. Εκτός όλων των γνωστών ηλεκτρονικών συστηµάτων το νέο SUV της Hyundai θα διαθέτει επίσης Downhill Brake Control και Hill-Start Assist Control.

SEAT LEON CUPRA R

Επιθετική εµφάνιση Το ισχυρότερο µοντέλο παραγωγής στην ιστορία της ισπανικής εταιρείας, χρησιµοποιεί τον γνωστό 2λιτρο κινητήρα άµεσου ψεκασµού TFSI. Η επίσηµη εµφάνισή του πραγµατοποιήθηκε στην έκθεση της Φρανκφούρτης στις 17 Σεπτεµβρίου. Η τροποποίηση του συστήµατος τροφοδοσίας, το ηλεκτρονικά ελεγχόµενο µπλοκέ διαφορικό (XDS) και τα µεγαλύτερα φρένα µε δίσκους 345 χιλιοστών στους εµπρός τροχούς και 286 στους πίσω είναι οι σηµαντικότερες αλλαγές του σε επίπεδο µηχανικών µερών. Αλλαγές φυσικά έχουν γίνει και στην εµφάνιση του εκρηκτικότερου SEAT µε τους τροχούς να είναι πλέον 19 ιντσών και το λογότυπο «R» να δεσπόζει στη µάσκα και στο πίσω µέρος του αυτοκινήτου. Οι εκρηκτικές επιδόσεις του (0-100 χλµ. /ώρα σε 6,2”, µε τη τελική ταχύτητα να περιορίζεται ηλεκτρονικά στα 250 χλµ. /ώρα) είναι απόρροια της αυξηµένης ιπποδύναµης που φτάνει τους 265 ίππους, ενώ στα υπέρ του προστίθενται, η επιθετική εµφάνιση και ο πλούσιος βασικός εξοπλισµός.

VW GOLF R // Καρπός δύναµης Το πιο δυνατό και γρήγορο Golf όλων των εποχών. Παίρνοντας τη θέση του R32, εξοπλίζεται µε τον δίλιτρο τούρµπο κινητήρα της πέµπτης γενιάς GTI, που µε τις επεµβάσεις σε κυλινδροκεφαλή, πιστόνια, µπιέλες και υπερτροφοδότη, αποδίδει 270 ίππους. Η δύναµη των 270 ίππων περνάει και στους τέσσερις τροχούς χάρη στο σύστηµα τετρακίνησης 4Motion AWD. Το νέο VW Golf R θα εξοπλίζεται µε ένα χειροκίνητο κιβώτιο 6 σχέσεων, ενώ όσοι το επιθυµούν θα µπορούν να το αποκτήσουν και µε κιβώτιο τύπου DSG, µε το οποίο η διαδικασία των 0-100km/h θα ολοκληρώνεται σε 5,5 sec.

ΕΠΙΛΟΓΗ 91

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Διαδροµές

30 χρωµατιστοί Μάο (1980) /Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο

92 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ & ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ – ΠΟΤΝΙΑ ΘΗΡΩΝ

ANDY WARHOL

«Αγιογραφίες» διασήµων Η πραγµατικότητα στην αποδόµηση και την επανασύνθεσή της µέσα από την ζωγραφική και τον φακό του Andy Warhol. Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθήνας και η γκαλερί Πότνια Θηρών – Bank of Attention ανιχνεύουν τη διαχρονική σηµασία και αξία της αγιογραφίας, συνδέοντας θρησκευτικού χαρακτήρα ιστορικά προηγούµενα µε τις σύγχρονες «αγιογραφίες» {απεικονίσεις διασήµων} του Warhol. // Aπό την EΛΛΗ ΚΟΝΤΟΝΑΣΙΟΥ



Μέγας Αλέξανδρος (1982) /Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο



Αυτοπροσωπογραφία του Andy Warhol (1964) /Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο

ία έκθεση-σταθµό στο πώς αντιλαµβανόµαστε το καλλιτεχνικό έργο του Andy Warhol παρουσιάζει το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας µε σηµαντικές προσωπογραφίες από όλο το φάσµα της καλλιτεχνικής πορείας του Andy Warhol, καταθέτοντας µια καίρια κριτική της σύγχρονης εµµονής µε τη φήµη, έννοια που γοήτευε τον Warhol και βρίσκεται στο επίκεντρο του έργου του. Ταυτόχρονα, παρουσιάζεται η µεγαλύτερη έκθεση των κλασικών Screen Tests του Andy Warhol στη γκαλερί Πότνια Θηρών – Bank of Attention, σε συνεργασία µε τη γκαλερί Haunch of Venison του Λονδίνου. Στους τρεις ορόφους της γκαλερί Πότνια Θηρών προβάλλονται 100 ταινίες, σε µια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αντίστιξη προς την έκθεση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, όπου, µε φόντο τη σηµαντικότερη συλλογή βυζαντινής αγιογραφίας στον κόσµο, η έκθεση προσωπογραφιών σύγχρονων διασηµοτήτων του Warhol «Warhol/Icon: Η δηµιουργία της εικόνας» διερευνά την έννοια της εικονογραφικής αναπαράστασης στις προσωπογραφίες του καλλιτέχνη. Σε επιµέλεια του διακεκριµένου µελετητή του Warhol, Paul Moorhouse, η έκθεση ανιχνεύει ΕΠΙΛΟΓΗ 93

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ τη διαχρονική σηµασία και αξία της αγιογραφίας, συνδέοντας θρησκευτικού χαρακτήρα ιστορικά προηγούµενα µε τις σύγχρονες «αγιογραφίες» του Warhol: απεικονίσεις διασήµων που φιλοτεχνήθηκαν σε µια εκκοσµικευµένη εποχή εµµονής µε τη διασηµότητα. Η ιδέα της λατρείας, κοινή στην ιστορική και τη σύγχρονη αντίληψη της αγιογραφίας, αποτελεί εδώ βασικό συνδετικό ιστό. Το έργο του Warhol προσυπογράφει, ανατέµνει -και χρησιµοποιεί- τις διαδικασίες εκείνες µέσω των οποίων η ταυτότητα ενός ατόµου επισκιάζεται σταδιακά από την ωραιοποιηµένη εικονική αναπαράστασή του στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης. Ενώ η δηλωµένη φιλοδοξία του «να κάνει όλους τους ανθρώπους να φαίνονται όµορφοι» γίνεται σαφώς αντιληπτή

Διαδροµές

στους πίνακές του, τα Screen Tests προτείνουν µια πιο διφορούµενη θέση. «Στην τελική ζωγραφική απόδοση, ο Warhol αποδοµεί την εικόνα, αφαιρώντας πλήρως κάθε στοιχείο που θα µείωνε την απόλυτη τελειότητά της και δηµιουργεί πρόσωπα αποστασιοποιηµένα από την πραγµατικότητα µε µυσταγωγική αίσθηση. Στις ζωγραφικές συνθέσεις του, η επανάληψη της εικόνας έως την τυποποίησή της, η απουσία του βάθους και της προοπτικής, η χρήση «κάµπου» µε έντονες και ζωηρές αποχρώσεις, ο συµβολισµός των χρωµάτων, αποτελούν στοιχεία µε επιρροές από τη βυζαντινή ζωγραφική», σηµειώνει χαρακτηριστικά ο Δηµήτρης Κωνστάντιος, διευθυντής του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Εκθεση: α) Warhol/Icon: Η δηµιουργία της εικόνας – β) Warhol: Screen Tests Χρόνος προετοιµασίας: 4 χρόνια Πλήθος εκθεµάτων: α) 27 πίνακες – β) 100 screen tests Πού: α) Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Βασ. Σοφίας 22, Αθήνα, www.byzantinemuseum.gr, www.warhol-icon.com – β) Πότνια Θηρών – Bank of Attention, Zαΐµη 7, Αθήνα, www.potniathiron.eu, www.haunchofvenison.com Πώς: α) µετρό, γραµµή 3 (Ευαγγελισµός) – β) µετρό, γραµµές 1, 2 (Οµόνοια) Πότε: α) Τρ-Κυ 08:30-15:00 – β) Δε-Πα 10:00-21:00, Σα 10:00-15:00 Μέχρι πότε: 10.01.2010

ΕΚ ΤΩΝ ΕΝΔΟΝ

Η αποδόµηση της διασηµότητας Η ΕΠΙΛΟΓΗ µιλά µε την Ελισάβετ ΛογοθέτηΛύρα, διευθύντρια της αίθουσας Τέχνης Πότνια Θηρών για τον Andy Warhol και την εποχή των Screen Tests του καλλιτέχνη καθώς και τη συνεργασία της γκαλερί µε το Μουσείο. «Ποιος είναι ο συνδετικός κρίκος ανάµεσα στις προσωπογραφίες που παρουσιάζονται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και τα κλασικά Screen Tests του καλλιτέχνη στη γκαλερί;», ήταν η πρώτη µας ερώτηση. «Η έµφαση και στις δύο εκθέσεις είναι στη σχέση ανάµεσα στις βυζαντινές θρησκευτικές πεποιθήσεις του καλλιτέχνη, τις σλαβικές του καταβολές και την αφοσίωσή του στη µητέρα του, µε τον έντονα µυστικιστικό χαρακτήρα και την κατά τα φαινόµενα χωρίς αναστολές εξύµνηση εκ µέρους του της αµερικανικής κουλτούρας της διασηµότητας», µας απαντά η διευθύντρια της γκαλερί για να εξηγήσει ότι οι δύο παράλληλες εκθέσεις, µε την υποστήριξη της οικογένειας Warhola, του Andy Warhol Foundation και του Andy Warhol Museum, παρουσιάζουν τον πιο αντιπρο94 ΕΠΙΛΟΓΗ

σωπευτικό καλλιτέχνη του εικοστού αιώνα µέσα από µια εντελώς καινούργια οπτική. «Οι εκθέσεις ‘Warhol/Icon: Η Δηµιουργία της Εικόνας’ στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και ‘Warhol: Screen Tests’ στην γκαλερί Πότνια Θηρών – Bank of Attention προσφέρουν µια ανεπανάληπτη ευκαιρία να κατανοήσουµε τη Βυζαντινή ευαισθησία του Warhol και το ενδιαφέρον του για τις θρησκευτικές ρίζες της λατρείας της διασηµότητας», σηµειώνει χαρακτηριστικά. Μετά υπερθεµατίζει υπέρ της επιλογής να τοποθετηθούν οι προσωπογραφίες του Warhol µε τα έργα του µουσείου: «Αυτό που θέλουµε να πούµε είναι πως ο Warhol έχει κάποιες καταβολές, οι οποίες, ίσως να τον επηρέασαν βαθύτατα ως προς τη νέα προσέγγισή του προς την τέχνη, κάτι που επαναπροσδιορίζει το πώς βλέπουµε τη σύγχρονη δυτική τέχνη για τα επόµενα 2.000 χρόνια! Αλλιώς, θα συζητάµε ακόµη οι µεν αν ο Warhol ήταν δεξιοτέχνης και οι δε αν είναι αρκετά Άγγλος ή Αµερικάνος για τα γούστα της εγχώριας αγοράς», µας λέει χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια της ζητάµε να µας µεταφέρει πίσω στον χρόνο στην εποχή των Screen Tests του Andy Warhol. Να τι µας είπε: «Ο Warhol ήταν ασυνήθιστα ντροπαλός άνθρωπος, ο οποίος έπαιρνε τους διά-

σηµους πρωταγωνιστές των έργων του και τους ζητούσε να καθίσουν σε µία πολυθρόνα απέναντι από την κάµερά του επί τρία λεπτά, δίχως να µιλήσουν. Αυτό τους έφερνε σε µια ‘δύσκολη’ θέση, τους απογύµνωνε από κάθε έννοια διασηµότητας ή φήµης. Screen test: Η εµµονή του Andy Warhol µε τη φήµη Dennis Hopper  οδήγησε στη δηµιουργία µερικών από /Πότνια Θηρών – τα πιο αξιόλογα πορτρέτα του ύστερου Bank of Attention 20ού αιώνα. Κίνητρό του ήταν, όπως δήλωσε ο ίδιος, ‘να κάνει όλους τους ανθρώπους να φαίνονται υπέροχοι’. Ανάµεσα σ’ αυτούς τους αντιθετικούς πόλους -της φήµης και της φιλοδοξίας- τα Screen Tests κατέχουν ιδιαίτερη θέση. Το διάστηµα 196466 εκατόν ογδόντα εννέα άτοµα επισκέφτηκαν το στούντιο του Warhol στο Μανχάταν (το βαµµένο ασηµί loft που είχε δηµιουργήσει ο Warhol. Παρήγαγε συνολικά που έγινε γνωστό ως ‘The Factory’), για να ποζάρουν για 472 βουβά κινηµατογραφικά πορτρέτα, γνωστά αρχικά το πορτρέτο τους· κάθε εικονιζόµενος παρέµενε ακίνητος ως ‘stillies’, προτού αποκτήσουν, αργότερα, τον οριστικό επί τρία περίπου λεπτά, προκειµένου να κινηµατογραφητους τίτλο, Screen Tests. Κάθε ένα από αυτά τα πορτρέθεί από τον Warhol µε µια κάµερα Bolex 16mm. Η σχέση τα αποτελεί µια δοκιµασία – κυριολεκτικά µάλιστα – της µεταξύ του φακού και του προσώπου ήταν απλή, αλλά ανθεκτικότητας και της αντοχής των εικονιζόµενων, καθώς συχνά ανταγωνιστική. Δεν υπήρχε ήχος, δράση, αφήγηυφίστανται τρία λεπτά απόλυτης απραξίας, ένα κενό που ση, σενάριο. Κάθε ταινία αποτελούσε µια µοναδική καταπρέπει ο καθένας τους να συµπληρώσει ενώ η άγρυπνη γραφή της αντίδρασης του εικονιζόµενου στις συνθήκες Bolex του Warhol τον παρακολουθεί από κοντά. Οι ταινίες αποκαλύπτουν τον εικονιζόµενο µε µια νηφάλια, αλλά σκληρή αντικειµενικότητα. Αντί να ‘κάνουν όλους τους ανθρώπους να φαίνονται υπέροχοι’, τα Screen Tests ανιχνεύουν µια εντελώς διαφορετική ιδιότητα – όχι τη φήµη, αλλά την ανθρώπινη ύπαρξη στην πιο ευάλωτη στιγµή της. Μεταξύ όσων απεικονίζονται είναι η πρώιµη σούπερ σταρ του Warhol ‘Baby Jane’ test: Edie Screen Holzer, ο ποιητής Allen Ginsberg, ο ηθοSedgwick /Πότνια ποιός Dennis Hopper, ο σκηνοθέτης και Θηρών – Bank of Attention δεξί χέρι του Warhol, Gerard Malanga, η ηθοποιός και κοσµική Edie Sedgwick, ο τραγουδιστής Lou Reed, η συγγραφέας Susan Sontag και ο Salvador Dali. Συλλογικά, οι ταινίες αποτελούν µια συναρπαστική καταγραφή της καλλιτεχνικής σκηνής της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του 1960.

ΘΕΑΤΡΟ

«ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ» Το αυτοβιογραφικό αφήγηµα του Βιζυηνού, δοσµένο µε τη µορφή ποιητικής θεατρικής αφήγησης. Σκηνοθεσία: Κωστής Καπελώνης, σκηνικά: Νίκος Αλεξίου, µουσική: Σταύρος Σιόλας, παίζουν: Ηλίας Λογοθέτης, Μαρία Ζαχαρή, Κώστας Βελέντζας, Εύα Οικονόµου, Ισιδώρα Δωροπούλου, Ορφέας Χατζηδηµητρίου, Ιωακείµ Πανάγος. Πού: Θέατρο Τέχνης - Υπόγειο, Πεσµαζόγλου 5, Αθήνα, 2103228706, www.theatro-technis.gr Πώς: Μετρό, γραµµή 1 (Οµόνοια), γραµµή 2 (Πανεπιστήµιο) Μέχρι πότε: 19.10-15.12.2009, Δευτ.-Τρ. 21.15, Τετ. Κυρ. 22.15 Πόσο: γενική είσοδος: 22 ευρώ (φοιτητικό: 15 ευρώ, νέοι κάτω των 25, 10 ευρώ)

ΓΕΥΣΗ

«ΑΠΛΑ» Το «απλό» δεν είναι σίγουρα η πρώτη λέξη που σου έρχεται στα χείλη αντικρίζοντας αυτό το εστιατόριο, που θυµίζει κάτι ανάµεσα σε µεταµοντέρνο θεατρικό σκηνικό και γυάλινο µαγικό κουτί. Πού: Χαριλάου Τρικούπη 135 & Εκάλης, Ν. Ερυθραία, 2106203102 Πότε: Κάθε βράδυ ως τα µεσάνυχτα, Πα-Σα ως τη 1 π.µ. Πόσο: 40-60 ευρώ

ΕΠΙΛΟΓΗ 95

ΕΠΕΑΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

Από τον Ανδρέα Ριζόπουλου

ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ ΟΠΩΣ ROSEBUD

ΣΚΝΙΠΕΣ

Κάπου χάθηκε η µπάλα µε τις δηµοσκοπήσεις. Οι εκλογές έγιναν στις 4/10, οι Υπουργοί ανέλαβαν καθήκοντα στις 7/10. Στις 11/10 δηµοσιεύτηκε δηµοσκόπηση για τη γνώµη για τους Υπουργούς της νέας Κυβέρνησης. Χωρίς να έχουν κάνει οτιδήποτε στο Υπουργείο τους πώς µπορεί να σχηµατίσει κάποιος γνώµη; Μόνο µε τον πρότερο έντιµο βίο;  Διαβάζω δηλώσεις από διάφορους που νοµίζουν ότι βρίσκονται ακόµα στο πολιτικό προσκήνιο ότι ‘στηρίζουν’ ή θα στηρίξουν την Κυβέρνηση και ξαναθυµάµαι τη φράση του Ταλεϋράνδου: Un ministère qu’on soutient est un ministère qui tombe. Voilà le commencement de la fin. Αυτό εννοούν ή ελπίζουν στην πτώση;  Ο φανατισµός των ετεροχρονισµένων µελών της ΝΔ που σήµερα κρίνουν απαξιωτικά τον Κώστα Καραµανλή ενώ δεν είναι πρωτοφανής, µόνο αίσθηµα αποστροφής δηµιουργεί σε όλους τους νουνεχείς.

 Και ξαφνικά φέτος το καλοκαίρι

βρέθηκα πίσω στο Βουκουρέστι του 1982. Στο Eθνικό Mουσείο της Ρουµανίας υπήρχε τότε, µεταξύ άλλων εκθεµάτων, ειδικό τµήµα µε έργα καλλιτεχνών εµπνευσµένα από και αφιερωµένα στο ζεύγος Τσαουσέσκου. Τα περισσότερα τουλάχιστον kitsch.

 Φέτος το καλοκαίρι εκτέθηκαν

(µε διττή σηµασία) έργα 35 καλλιτεχνών εµπνευσµένα από τον Κωνσταντίνο Καραµανλή. Άλλα λόγια είναι περιττά. 96 ΕΠΙΛΟΓΗ

έτος το Σεπτέµβρη αισθάνθηκα ότι µπόρεσα επιτέλους να κατανοήσω πόσο τραυµατική είναι η οδός Ιπποκράτους για τον κ. Γιανναρά επιφυλλιδογράφο της εφηµερίδας Καθηµερινή. Ο προβληµατισµός µου είχε ξεκινήσει πριν σχεδόν 55 χρόνια όταν διαπίστωσα για πρώτη φορά πόσο η µονοµέρεια εµπλουτισµένη µε θρησκευτικό φανατισµό µπορεί να δηµιουργήσει ανεξίτηλα ψυχικά τραύµατα σε ευεπίφορα προς το φανατισµό άτοµα. Η παρατήρηση είχε γίνει βλέποντας τα στελέχη της θρησκευτικής οργάνωσης «Ζωή» µεταξύ των οποίων και ο τότε φοιτητής Γιανναράς. Ο κ. Γιανναράς πριν 15 χρόνια έγραψε βιβλίο για να δηλώσει ότι κάποια στιγµή κατάλαβε το νοσηρό περιβάλλον και διέκοψε δεσµούς αλλά επιπρόσθετα άρχισε να την καταγγέλλει τη ‘Ζωή’ ως προτεσταντική. Όπως είναι γνωστό οι χειρότεροι εχθροί κάποιων «πιστών» δεν είναι οι αλλόθρησκοι, πράγµα που θα µπορούσε να είναι ευνόητο, αλλά όσοι ανήκουν σε παραλλαγές, διάβαζε αιρέσεις, κάποιας θρησκείας όπως οι Καθολικοί και οι Προτεστάντες για τους Ορθόδοξους ή οι Σουνίτες για τους Σιίτες κοκ. Ενώ ο κ. Γιανναράς σπούδασε Θεολογία φρόντισε να αποµακρυνθεί από τις νεανικές τους επιλογές και κατάφερε να εκλεγεί καθηγητής Φιλοσοφίας. Αλλά ούτε αυτό έφτανε για να ‘καθαρθεί’ και έτσι έγινε πυρφόρος πολιτικός σχολιαστής σταδιακά µετατρέποντας τις επιλογές του σε Ιερεµιάδες. Στην προεκλογική περίοδο χαρακτήρισε τον νυν Πρωθυπουργό ως ανελλήνιστο γιατί σε κάποιο σαρδάµ αντί να πει πηλίκον είπε πηλήκιο. Χαριτωµένα τα σαρδάµ για τα βιντεάκια τηλεοπτικών εκποµπών. Όµως για τον κ. Γιανναρά τα σαρδάµ δείχνουν ανίκανο άτοµο κλπ κλπ. Στη συνέχεια την ηµέρα των εκλογών τον «κατηγόρησε» ότι έχει «φτωχοπροδροµικό µουστακάκι». Την ίδια µέρα ο κ. Παπανδρέου πέτυχε τα γνωστά συντριπτικά αποτελέσµατα και του έγινε υποδοχή στα νέα γραφεία του ΠΑΣΟΚ στην οδό Ιπποκράτους. Τότε λοιπόν µπόρεσα να συνδέσω τις τραυµατικές εµπειρίες του κ. Γιανναρά και να εξηγήσω τα τωρινά του παραληρήµατα. Όπως είναι

γνωστό σε πολλούς στην οδό Ιπποκράτους βρισκόταν το µεγαλύτερο από το οικοτροφεία-κοινόβια των φοιτητών-στελεχών της Ζωής όπου έµεινε για χρόνια ο κ. Γιανναράς. Χαρακτηριστικό γνώρισµα όλων των µελών ήταν το µουστάκι. Έτσι λοιπόν δεν φτάνει που συµβολικά η Ιπποκράτους πρόδωσε τα νεανικά του οράµατα του αλλά ο «εχθρός» του έχει και µουστάκι όπως ο ίδιος και οι σύντροφοί του πριν πενήντα χρόνια. Όπως το Rosebud έφερε στην επιφάνεια όλο το τραυµατικό παρελθόν του Πολίτη Κέιν, το ίδιο έπαθε και ο κ. Γιανναράς. Η Ιπποκράτους -ίσως επειδή την απέρριψε µε οργή- του έφερε στην εξουσία ότι µοιάζει να απεχθάνεται.

ΥΠΟΥΡΓΟΙ MΑΪΝΤΑΝΟΙ Κάποια στελέχη της νέας Κυβέρνησης πριν ακόµα παραλάβουν τα Υπουργεία ή τα Υφυπουργεία τους φρόντισαν να υποβάλλουν τα διαπιστευτήριά τους στους έµµεσους –όπως φαίνεται- εργοδότες τους. Έτσι «καπάρωσαν» θέσεις άµισθου σχολιαστή στους ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθµούς. Κάπου εκεί αισθάνθηκα ότι ένα µέρος του στοιχήµατος της νέας διακυβέρνησης είχε χαθεί. Ελπίζω όχι οριστικά. Φυσικά και δεν είναι καινούριο φαινόµενο. Αντιγράφω τον εαυτό µου από το τεύχος του Σεπτεµβρίου του 2003. Έγραφα λοιπόν µεταξύ άλλων: Κάθε υπουργός υποτίθεται ότι έχει δύο καίρια καθήκοντα. Πρώτο να συντονίζει τη λειτουργία του Υπουργείου του σαν καλός διαχειριστής-διευθυντής εφαρµόζοντας τη γενικότερη πολιτική της Κυβέρνησης στον τοµέα ευθύνης του. Δεύτερο, µε τη γνώση του αντικειµένου και τις εισηγήσεις των υφισταµένων του, να εισηγείται στην Κυβέρνηση νέες πολιτικές και νοµοθετικές διευθετήσεις. Στην Ελλάδα φαίνεται ότι κάθε υπουργός πρέπει αφενός να είναι άνθρωπος-ορχήστρα και αφετέρου να αποτελεί άµισθο µόνιµο συνεργάτη των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθµών. Με όλες αυτές τις συνεχείς δηµόσιες εµφανίσεις και τοποθετήσεις πότε προλαβαίνουν να ασκήσουν το κύριο έργο τους; Εκτός και αν η απουσία τους από το Υπουργείο θεωρηθεί ότι εξασφαλίζει καλύτερη λειτουργία των υπηρεσιών.

Γίνετε συνδροµητής στην ΕΠΙΛΟΓΗ κερδίστε τις ετήσιες εκδόσεις και 20% στις online συνδροµές του economics.gr

5 Eτήσιες Eκδόσεις* ΤΑΣΕΙΣ, H ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ, ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, CORPORATE VALUE - ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΩΝ©, OI ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

20% Έκπτωση στην ετήσια συνδροµή στις online στατιστικές βάσεις δεδοµένων του economics.gr για την Ελληνική Οικονοµία σε Αριθµούς και τους Νοµούς της Ελλάδος. *Σας αποστέλλονται µε τον µηχανισµό διανοµής της Ε.

Δείτε πληροφορίες για την ΕΠΙΛΟΓΗ και τις ετήσιες εκδόσεις της ALLMEDIA στο δικτυακό τόπο www.economics.gr

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ:

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

FAX:

E-MAIL:

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:  ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ALPHABANK: GR15 0140 1030 1030 0232 0001 785 (ALL MEDIA A.E.) ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: GR70 0110 0800 0000 0804 7142 701 (ALL MEDIA A.E.) ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: GR70 0172 0110 00 5011 016125 652 (ALL MEDIA A.E.) ΠΡΟΣΟΧΗ! Για να γίνει η πιστωση, παρακαλούµε γράψτε στο παραστατικό της κατάθεσης τον αποστολέα και στείλτε το στο fax: 210 64 24 850.

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

 ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)  ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Ονοµατεπώνυµο: ....................................................................................................................... Λήξη: ............................................................... Υπογραφή: .....................................................  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS

Κατηγορία Συνδροµής

Ετήσια

Διετής

88 €

160 €

125 €

225 €

48 €

88 €

Ιδιώτες - Επιχειρήσεις Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο Φοιτητές (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

* Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα

Συδροµή Εξωτερικού

165 €

275 €

Συνδροµή φοιτητών εξωτερικού (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

115 €

185 €

Στις τιµές περιλαµβάνεται Φ.Π.Α. 4,5% Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Θεοφάνους 19-21, 115 23 Αθήνα τηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850 e-mail: sindromes@allmedia.gr