EPILOGI 1-2 2011 by DIGITAL PUBLISHING

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ

Ι Α Ν Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ - Φ Ε Β Ρ Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 1 1

Ε ΤΟ Σ 4 8 ο



Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ ΔΟ Σ Η  Ι Α Ν Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ- Φ Ε Β Ρ Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 1 1  T I M H 5 . 0 0 €

Ο ΚΟΣΜΟΣ Η ΕΥΡΩΠΗ Η ΕΛΛΑ∆Α

ΣΤΟΝ ΕΠΙΤΑΧΥΝΤΗ ΤΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ

ISSN 1105 2503

Value&Values Bankers' Green Tech Health Living values

O PINIO N L EADERS

ΚΩΣΤΑΣ ΑΖΑΡΙΑ∆ΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΙΩΑΝΝΙ∆ΗΣ

No 481

Γράµµα από την Αµερική

Γίνετε συνδροµητής στην ΕΠΙΛΟΓΗ Το πακέτο συνδροµής περιλαµβάνει: 6 διµηνιαίες εκδόσεις ΕΠΙΛΟΓΗ και 5 ετήσιες εκδόσεις. Επιπλέον, παρέχεται 20% έκπτωση στις online βάσεις δεδοµένων του economics.gr ��

�� & �� , 1�� -2��

��

��© ��

��

�� & �� , 3�� -4��

��

� �� © ��

��

�� & �� , 5�� -6��

��

�� & �� , 7�� -8��

��

�� ©- Corporate Value ��

��

��µ�� © ��

��

�� & �� , 9�� -10��

��

�� © ��

��

�� & �� , 11�� -12��

��

Αγαπητοί εκπρόσωποι του ελληνικού τομέα αιολικής ενέργειας, Δείτε πληροφορίες για την ΕΠΙΛΟΓΗ και τις ετήσιες εκδόσεις της ALLMEDIA στο δικτυακό τόπο www.epilogimag.gr

Σας προσφέρουμε την 30-ετή μας εμπειρία. Η επένδυση στην αιολική ενέργεια απαιτεί την αποφυγή ρίσκου, οπουδήποτε αυτό είναι εφικτό. Αυτό σημαίνει την επιλογή επιχειρηματικών εταίρων βάσει της εμπειρίας τους στην καθημερινή διαχείριση κινδύνων.

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ:

ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ:

ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

Αυτό ακριβώς κάνει η Vestas εδώ και 30 χρόνια. Το αποτέλεσμα είναι η V112: η πλέον εξελιγμένη και δοκιμασμένη ανεμογεννήτρια της αγοράς. Η νέα γενιά των ανεμογεννητριών της Vestas είναι προϊόν της αποδεδειγμένα επιτυχημένης τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε σε 41.000 ανεμογεννήτριές μας σε ολόκληρο τον κόσμο, μεγιστοποιεί την παραγόμενη ενέργεια σε περιοχές με χαμηλό και μεσαίο αιολικό δυναμικό, μειώνει το κόστος της ενέργειας μετατρέποντας έτσι σε οικονομικά βιώσιμα, έργα που στο παρελθόν δεν μπορούσαν να πραγματοποιηθούν.

FAX:

E-MAIL:

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:  ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ:

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

ALPHABANK: GR15 0140 1030 1030 0232 0001 786 (ALL MEDIA A.E.) ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: GR70 0110 0800 0000 0804 7142 701 (ALL MEDIA A.E.) ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: GR70 0172 0110 00 5011 016125 652 (ALL MEDIA A.E.) ΠΡΟΣΟΧΗ! Για να γίνει η πιστωση, παρακαλούµε γράψτε στο παραστατικό της κατάθεσης τον αποστολέα και στείλτε το στο fax: 210 64 24 850.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εξειδίκευση μας στην αιολική τεχνολογία επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας

 ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)  ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ

vestas.com/worldofwind

 ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Ονοµατεπώνυµο: .......................................................................................................................

Κατηγορία Συνδροµής Ιδιώτες - Επιχειρήσεις Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο Φοιτητές (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

Ετήσια

Διετής

88 €

160 €

125 €

225 €

48 €

88 €

* Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα

Συδροµή Εξωτερικού

165 €

275 €

Συνδροµή φοιτητών εξωτερικού (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

115 €

185 €

Στις τιµές περιλαµβάνεται Φ.Π.Α. 5% ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

Λήξη: ............................................................... Υπογραφή: .....................................................  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Ονοµατεπώνυµο: ....................................................................................................................... Λήξη: ............................................................... Υπογραφή: .....................................................

follow link

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

Θεοφάνους 19-21, 115 23 Αθήνα τηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850 e-mail: sindromes@allmedia.gr

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

follow link

π ε ρ ι ε χο μ ε ν α

01 | 02.2011

COVER STORY | ΣΕΛ. 28-35

OPINION LE ADERS | ΣΕ Λ. 36

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ | ΣΕΛ. 42

B A N K E R S ' C L U B | Σ Ε Λ . 61

G R E E N VA L U E S | Σ Ε Λ . 9 0

T E C H VA L U E S | Σ Ε Λ . 10 2

H E A LT H VA L U E S | Σ Ε Λ . 112

P R E C I O U S L I F E | Σ Ε Λ . 12 1

08 | Editorial 10 | Οικονομiα Κoσμος & Ελλaδα Το έγκλημα της φοροδιαφυγής και τα έσοδα του ελληνικού δημοσίου • Η κατανάλωση υποχωρεί, η Ελλάδα γίνεται γκρίζα • Συν Αθηνά και χείρα κίνει για το ελληνικό επιχειρείν: Μνημόνιο αλλά και ίδιες δράσεις • Τα ελληνικά ομόλογα • Ο Γερµανός Klaus Regling και το CAC • Κατάσταση χαρμολύπης στο ελληνικό επιχειρείν μετά τη μείωση των φορολογικών συντελεστών - Πράσινα κεφάλαια σε αναμονή στη χώρα • Η ύφεση δεν κάνει διακρίσεις, πλήττει και την αγορά πολυτελών ειδών • Το οικονομικό βαρόμετρο της επικαιρότητας στην Ελλάδα και τον κόσμο. Από το Επιτελείο της «Ε»

22 | Ανιχνεyσεις

ΕπιχειρηματικΟτητα Νέος επιχειρηματίας ετών 20 Από τον Χρήστο Κώνστα

24 | ΠολιτικΗ Συνέπεια, επιμέλεια, μεταμέλεια για την Ελλάδα Από τον Παναγιώτη Μαυρίδη

26 | Ε υρωπαϊκη ενωση Γαλλογερμανικό κοντσέρτο για 27

Από τον Νίκο Μπέλλο

28 | Cover Story 2011 Ο Κόσμος, η Ευρώπη, η Ελλάδα

Από την Ευαγγελία Παπαϊωάννου

4 ΕΠΙΛΟΓΗ

30 | Ο ι Ηνωμένες Πολιτείες & οι Ηνωμένες Οικονομίες της Ευρώπης Από την Ευαγγελία Παπαϊωάννου

32 | Mission Imposible για τον Γ. Παπακωνσταντίνου και την Ελλάδα Από την Ευαγγελία Παπαϊωάννου

32 | Ιστορίες αναζητήσεων & προκλήσεων για τον κόσμο και την Ευρώπη Από την Ευαγγελία Παπαϊωάννου

36 | OPINION LEADERS Κώστας Αζαριάδης, Γιάννης Ιωαννίδης Γράμμα από την Αμερική

Από την Ευαγγελία Παπαϊωάννου

42 | Special Issues

ΠαγκΟσμια οικονομΙα Η Ο Jacques Attali & ο χρεωκοπημένος πλανήτης Aπό τον Αντώνη Λιβιεράτο

46 | ΔημΟσιο χρΕος Μεγάλες Αλήθειες

Από τον Κώστα Καλλωνιάτη

48 | B usiness το 2011 Το στοίχημα του επιχειρηματία Από τον Άκη Δρακάτο

53 | Bankers’ Value

ΤραπεζικΗ σε δΥσκολους καιροΥς Η αισιοδοξία του Ζαν Κλοντ Τρισέ & η επιχείρηση κρατικά ομόλογα Από το Επιτελείο της «Ε»

follow link

90 | ΦωτΟΒΟλταϊκα

56 | ΕλληνικΕσ τραπΕζΕσ

Συνέντευξη με τον Adel El Gammal της EPIA

Οι μέρες χαλκού των τραπεζών

Από τον Θανάση Αντωνίου

Από τον Χρήστο Κώνστα

92 | πρασινα δανΕια

61 | BaNkErS’ CluB

Ο στίβος της πράσινης χρηματοδότησης

Συνέντευξη με τον Αλέξανδρο Σαρρηγεωργίου της EFG Eurolife Ασφαλιστικής Από την Έλενα Ερµείδου

Από τον Θανάση Αντωνίου

96 | ανακυκλωση Συνέντευξη με την Νατάσα Βορηά της Ανακύκλωσης Συσκευών

64 | oN liNE iNvEStMENtS Συνέντευξη με τον Χάρη Κουντούρη της FXCM Hellas Από την Έλενα Ερµείδου

Από τον Θανάση Αντωνίου

101 | tECH valuES

tECH NEWS Στις λεωφόρους της τεχνολογίας

70 | ΕΞαγωγΕσ Στις λεωφόρους της εξωστρέφειας

Από τον Μάκη Ντόβολο

104 | δημoσια Eργα

72 | διαΦημιση Συνέντευξη με τις Β. Κορμά και Τ. Κανελλοπούλου της V+O Communication Από τον Δηµήτρη Κορδερά

Ψηφιακό δημόσιο

Από τον Παναγιώτη Αδριανέση

106 | τΕχνΟλΟγiα & καινΟτΟμiα Συνέντευξη του Ρολφ Σβίρτς της Fujitsu Technology Solutions

75 | GrEEN valuES

GrEEN NEWS Στιγμές της επικαιρότητας που αξίζουν προσοχή Από το Επιτελείο της «Ε»

Από τον Παναγιώτη Αδριανέση

111 | HEALTH valuES

HEaltH BuSiNESS Συνέντευξη με τους Βασίλειο Κάτσο της Pharmathen και Κωνσταντίνο Φρουζή της Novartis

82 | πρασινΕσ ΕπΕνδυσΕισ Η μεγάλη αναζήτηση

Από τον Θανάση Αντωνίου

Από τον Μάκη Ντόβολο

84 | πρασινα κτιρια Η πρόκληση της πράξης

118 | HEaltH BuSiNESS

Από τον Θανάση Αντωνίου

Συνέντευξη με τον Ευάγγελο Σπανό της Βιοϊατρικής

86 | δικτυα & υπΟδΟμΕσ

Από τον Παναγιώτη Αδριανέση

Η Ευρώπη και η αποστολή στην Αφρική

Από τον Θανάση Αντωνίου

121 | PrECiouS liFE & liviNG valuES

88 | πρασινη αναπτυΞη

130 | ΕπΕα πτΕρΕΟντα

Η Μεσόγειος επενδύει στον ήλιο

Ο Ανδρέας Ριζόπουλος, ψάχνει, αναδεικνύει και σχολιάζει τα σημεία της εκτροχιασμένης πραγματικότητας!

Από τον Θανάση Αντωνίου

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

Θεοφάνους 19, 115 23 αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.epilogimag.gr ή www.επιλογη.gr EκδΟτησ χρηστΟσ παπαϊωαννΟυ

διΕυΘυνση ΕκδΟσησ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ διΕυΘυνση συνταΞησ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤαΣ ΚαΛΛΩνιαΤΗΣ, χρΗΣΤοΣ ΚΩνΣΤαΣ, ανΤΩνΗΣ ΛιΒιεραΤοΣ, παναΓιΩΤΗΣ μαΥριΔΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ παναΓιΩΤΗΣ ανΔριανεΣΗΣ, ΘαναΣΗΣ ανΤΩνιοΥ, εΛενα ερμειΔοΥ, ΔΗμΗΤρΗΣ ΚορΔεραΣ, ΣιμοΣ ΚοΣμεΤαΤοΣ, χρΗΣΤοΣ ΚΩνΣΤαΣ, νιΚοΣ μπεΛΛοΣ, χαραΛαμποΣ νιΚοποΥΛοΣ, ΓιΩρΓοΣ παπαχαΤΖΗΣ, ανΔρεαΣ ριΖοποΥΛοΣ, ΚΩΣΤαΣ χαΛΚιαΔαΚΗΣ

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΒαΣιΛΗΣ παπαΔαΚΗΣ

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ μαρινα παπαΪΩαννοΥ

ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER

ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΦΛΩρα ΛενοΥ, ΛιΤΣα ΦραΓΚοΥ

ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ: εΛΛ. πραΚΤορειο ΔιανομΗΣ Ξ. ΤΥποΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260

ART DIRECTOR ΒαΓΓεΛΗΣ ΦΩΚαΣ

ιδρυτησ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΑΤΕΛΙΕ αναΣΤαΣια παπαΔεα

ιδιΟκτησια ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ αΓΓεΛοΣ ΣΤαΥραΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 850 email: sindromes@allmedia.gr

Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

follow link

από τον εκδότη

Το παιχνίδι θα κριθεί στους θεσμούς

ψαλίδα μεταξύ ευρωπαϊκού βορρά και νότου ανοίγει. Με τα σημερινά δεδομένα, φαίνεται ότι οι κοινωνίες του νότου, που σήμερα στερούνται αναπτυξιακών διαδικασιών, θα υποστούν για αρκετά χρόνια τις διαδικασίες μείωσης ελλειμμάτων και ανάκτησης της αξιοπιστίας τους.

Όμως για την Ελλάδα, η αξιοπιστία της χώρας δεν αφορά μόνο τα δημόσια οικονομικά. Το μεγάλο στοίχημα, είναι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στη λειτουργία των θεσμών. Σήμερα όλο και περισσότεροι οικονομολόγοι, όταν μιλούν επί του πρακτέου, προτάσσουν, την ανάγκη σεβασμού των θεσμών, ως προαπαιτούμενο, για την επιτυχία των οποιωνδήποτε αναπτυξιακών μέτρων. Ανάπτυξη χωρίς επενδύσεις δεν γίνεται. Αλλά, όσο διατηρούνται «κεκτημένα» που στρεβλώνουν το επιχειρηματικό πεδίο και τον ανταγωνισμό, δεν πρόκειται να γίνει επένδυση στη χώρα. Πριν από πολλούς μήνες, σε συζήτηση περί του κατά πόσον η κρίση θα δημιουργούσε έδαφος για νέα επιχειρηματική δράση στην Ελλάδα, επενδυτής μου απάντησε: «Αγαπητέ μου, στην Ελλάδα ο σίγουρος τρόπος για να χάσεις τα λεφτά σου, είναι να κάνεις επιχείρηση. Γιατί πριν επενδύσεις στην Ελλάδα, θα ψάξεις και δυο τρία πράγματα: Για παράδειγμα, τι θα γίνει όταν θα χρειαστεί να υποστηρίξεις τα συμφέροντα της επένδυσης με προσφυγή στις διαδικασίες της δικαιοσύνης; {...} Όταν θα διαπιστώσεις ότι σε κάθε επενδυτική σου κίνηση καραδοκούν ένα σωρό φορείς και επαγγελματικές ομάδες για να αρπάξουν το 'δικαίωμά τους'. Και, τέλος-τέλος, ποιος ξέρει τι προσφυγές, εναντίον της επένδυσης, θα γίνουν στο ΣτΕ…». Σήμερα αλλάζουν τα πράγματα; Πράγματι, αναθαρρούμε όταν βλέπουμε να ανοίγουν, τόσα μαζί, κλειστά επαγγέλματα. Στον αντίποδα, από τον τρόπο λειτουργίας των πανεπιστημίων, διαπιστώνουμε ότι, μετά από ένα κενό 30 ετών, δεν έχει γίνει ακόμα αντιληπτό ότι η εκπαίδευση είναι η βασική συνιστώσα για την ανάπτυξη... Ακόμα, ότι στην εποχή που τα γεωργικά προϊόντα είναι πάλι περιζήτητα, το ελληνικό σύστημα εργάτης - αγρότης μεσάζοντες - λιανέμποροι, είναι τόσο στρεβλό ώστε τελικά δεν συλλέγονται οι καρποί της ελληνικής γης και ας εισάγουμε λάχανα, κρεμμύδια και πατάτες από άλλες αγορές! Σε μια χώρα σε τρικυμία, ο Πρωθυπουργός φαίνεται ότι αποδέχεται τον -υποχρεωτικόρόλο του μεταρρυθμιστή. Στο εξωτερικό μέτωπο οι εξελίξεις δείχνουν ότι η Ελλάδα αποτέλεσε τον καταλύτη (ή σπινθήρα) για την αλλαγή στην Ευρώπη. Στο εσωτερικό, η πορεία της χώρας θα κριθεί από τη σταθερότητα στον βηματισμό προς μια άλλη Ελλάδα, όπου, αντί απλά της μείωσης των ελλειμμάτων, θα βρεθεί κυρίαρχη θέση για αξίες όπως ο σεβασμός στους θεσμούς, η αξιοκρατία, η διαφάνεια, η λογοδοσία και η αποτελεσματικότητα.

Χρήστος Παπαϊωάννου

Υ.Γ.: «It is a tale told by an idiot, full of sound and fury, signifying nothing.» Είναι κρίμα που το σύστημα των Mέσων Eνημέρωσης, ακόμα και σήμερα δεν έχει το ανάστημα, πλην ολίγων εξαιρέσεων, να απαντήσει στους «φαφλατάδες» της πολιτικής: «Λόγια και χειρονομίες, χαμόγελα και συγκαταβατικές φράσεις, ώστε στο τέλος, να αδυνατεί κάποιος να τους «χρεώσει» οποιαδήποτε ξεκάθαρη πολιτική θέση». Ο Ανδρέας Ριζόπουλος, στη σελίδα 130, τους αφιερώνει την παραπάνω φράση του Σαίξπηρ από τον Macbeth.

8 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

Ελληνικh ΟικονομΙα

Περαίωση και άλλα τινά…

Έγκλημα και έσοδα Καλύτερα απ’ ό,τι περίμενε. Πάνω από 1 δισ. ευρώ τα εκτιμώμενα έσοδα του Δημοσίου από την περαίωση, αν και αρχικά προβλέπονταν στα 700 εκατ. ευρώ.

Η αξΙα της εμπιστοσΥνης Η ατιμωρησία στον δημόσιο βίο, προκαλεί τη δυσφορία του Γιώργου Παπανδρέου. Δικαίως, γιατί η κάθαρση είναι καθοριστική για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην κρατική μηχανή και τους λειτουργούς της. Τι έχει γίνει με τις υποθέσεις παράνομου πλουτισμού στελεχών κυβερνήσεων που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας το 2010;

10 ΕΠΙΛΟΓΗ

περαίωση τελικά αποδείχτηκε πολύ πιο αποδοτική για τα δημόσια ταμεία από τις προβλέψεις. Ο υπουργός Οικονομικών ανέμενε έσοδα 700 εκατ. ευρώ και τώρα τα έσοδα προβλέπεται ότι θα ξεπεράσουν το 1 δισ. ευρώ. Στην τωρινή συγκυρία αυτό είναι πολύ καλό φυσικά, βοήθησε ώστε η υστέρηση στα φορολογικά έσοδα από τον τελευταία αναθεωρημένο στόχο των 51,3 δισ. ευρώ να περιορισθεί στα 280 εκατ. ευρώ μόνο. Φυσικά επίσης έχει δηλωθεί αρμοδίως ότι αυτή θα είναι η τελευταία, ώστε να μην δοθεί κίνητρο στους φορολογούμενους να μην εκπληρώνουν συστηματικά τις υποχρεώσεις τους αναμένοντας μια

νέα φορολογική αμνησία. Το πόσο αυτό ισχύει μένει να αποδειχθεί στο μέλλον. Το μήνυμα του Υπουργείου Οικονομικών που κάλεσε τους πολίτες να προσέλθουν στις εφορίες μιλούσε για κλείσιμο του παρελθόντος και μια νέα αρχή. Ως εδώ όλα καλά. Για να υπάρξει όμως όντως μια νέα αρχή θα πρέπει ο πολίτης να γνωρίζει ότι το κλείσιμο αφορά όλους. Τι έχει γίνει άραγε με τις υποθέσεις παράνομου πλουτισμού στελεχών προηγούμενων κυβερνήσεων που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας το 2010; Έχουν άραγε καταλογισθεί και σε αυτούς οι αναλογούντες φόροι, μιας και βρέθηκαν στην κατοχή τους αδικαιολόγητα με βάση το δηλωθέν εισόδημα περιουσιακά στοιχεία; Πώς θα πεισθεί ο πολίτης ότι όντως θα υπάρξει μια καινούργια αρχή στις σχέσεις πολίτη – κράτους, όταν στον χορό των εκατομμυρίων, με off-shore εταιρείες και ακριβά ακίνητα, δεν υπάρξει κάθαρση; Η δημοσιοποίηση των ενεργειών της κυβέρνησης στα θέματα αυτά θα λειτουργήσει ευεργετικά για το περί δικαίου αίσθημα και θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στη λειτουργία της κρατικής μηχανής, τόσο απαραίτητη για την ενίσχυση της φορολογικής συνείδησης. Εκτός και αν η όλη υπόθεση εξαντλήθηκε στα δημοσιεύματα των εφημερίδων και δεν γίνει τίποτα, οπότε ο πολίτης εύλογα θα συμπεράνει ότι τίποτα δεν αλλάζει στην Ελλάδα. Θα συνεχίζουν να πληρώνουν μόνο οι ειλικρινείς φορολογούμενοι, οι υπόλοιποι θα αναμένουν μια νέα περαίωση και οι κατάφορα παρανομούντες θα μένουν στο απυρόβλητο. Η Ελλάδα κάνει μεγάλη προσπάθεια για να αλλάξει τα κακώς κείμενα που μας οδήγησαν στα τωρινά αδιέξοδα. Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα πρέπει να αφορά όλους αν θέλουμε να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη για την ελληνική οικονομία. Εμπιστοσύνη σε μια οικονομία που θα λειτουργεί ορθολογικά και σε ένα σύστημα που δεν προστατεύει συγκεκριμένες ομάδες σε βάρος των υπολοίπων. // Επιτελείο «Ε»

follow link

Ελληνικh ΟικονομΙα

Όταν η κατανάλωση υποχωρεί

Γκρίζα Ελλάδα Το δύσκολο 2011, η ύφεση που συνεχίζεται και το αδιέξοδο μιας χώρας που εξακολουθεί να δαπανά, ακόμα και σήμερα, πολύ περισσότερα από όσα έχει!

Η προκληση του εξορθογισμου Η προσγείωση της χώρας στη νέα πραγματικότητα, ίσως οδηγήσει σε ένα συλλογικό εξορθολογισμό. Αποταμιεύουμε μόλις 5% του αεπ έναντι 20% στην Ευρωζώνη. Το λυπηρό είναι ότι το ανθρώπινο κόστος της προσαρμογής και της απρονοησίας ενός κράτους που έδινε το παράδειγμα της σπατάλης, είναι πολύ μεγάλο. Το μαρτυρούν οι 680 χιλιάδες άνεργοι.

ι μαζικές κινητοποιήσεις των εργαζομένων στα μέσ α μαζικής μ ε ταφ ο ράς στην Αθήνας επέφεραν ένα μεγάλο πλήγμα στην αγορά που ήδη ήταν σε οριακή κατάσταση λόγω της ύφεσης. Παράγοντες της αγοράς μιλούν για μείωση του τζίρου της τάξης του 40% στο κέντρο της πόλης την περίοδο των εορτών. Οι αντιδράσεις των θιγόμενων από τα μέτρα περιορισμού των αμοιβών στον ευρύτερο δημόσιο τομέα ήταν αναμενόμενες. Δεν θα πρέπει όμως να παραβλέπουν το γεγονός ότι ακόμα και μετά τις περικοπές διατηρούν ένα σχετικά καλό μισθό και ασφάλεια για

τη θέση εργασίας τους. Το θέμα είναι κατά πόσο μπορούσε να διατηρηθεί το βιοτικό επίπεδο όλων στα επίπεδα των προηγούμενων ετών. Και πόσο μπορούσε να αντέξει το κράτος, δηλαδή ο Έλληνας φορολογούμενος να συντηρεί τα τεράστια ελλείμματα των συγκοινωνιακών φορέων. Η Eurostat πρόσφατα περιέλαβε στον δημόσιο τομέα και τις ΔΕΚΟ, μιας και τα χρέη τους βαρύνουν το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματά τους το κρατικό ταμείο, έτσι ώστε τα μέτρα να καθίστανται αναπόφευκτα. Όμως το πρόβλημα είναι της κοινωνίας γενικότερα. Μια ματιά στους αριθμούς αρκεί για να δείξει ότι η κατάσταση αναπόδραστα οδηγούνταν σε εκτροχιασμό. Η κατά κεφαλή κατανάλωση των Ελλήνων, των πολιτών μιας υπερχρεωμένης στο εξωτερικό χώρας, από το 2006 ήταν υψηλότερη των Γερμανών, των πολιτών μιας πλούσιας και πλεονασματικής χώρας. Από το 2002 είναι σταθερά υψηλότερη από των Γάλλων, των Ιταλών, των Ολλανδών, των Φιλανδών, των Σουηδών, και των Δανών, δηλαδή των πλούσιων χωρών της ΕΕ. Το 2009, με μέσο όρο 100 για την ΕΕ των 15, χωρίς δηλαδή να συνυπολογίζονται οι νέες φτωχότερες χώρες της ΕΕ, η Ελλάδα είχε 107, η Γερμανία 105, η Γαλλία 97, η Φιλανδία 94, η Ιταλία 93, η Σουηδία 92, και η Δανία 89. Ακόμη και το 2011, μετά τη μεγάλη αναδίπλωση των καταναλωτών, και την οικονομία για 3ο έτος σε ύφεση, η κατά κεφαλή κατανάλωση των Ελλήνων θα βρίσκεται στο 97 με 107 για τη Γερμανία, 97 για τη Γαλλία, 93 για την Ιταλία, 91 για την Ολλανδία, 90 για τη Δανία και 84 για τη Σουηδία. Οι μέσοι όροι βέβαια υποκρύπτουν μεγάλες ανισότητες. Συγχρόνως όμως καταδεικνύουν το αδιέξοδο μιας χώρας που δαπανά ακόμα και τώρα πολύ περισσότερα από όσα έχει. Πώς είναι δυνατόν με χαμηλότερους μισθούς από τον μέσο Ευρωπαίο ο Έλληνας να δαπανά περισσότερα; Οδεύουμε προς μια προσγείωση σε μια νέα πραγματικότητα και αυτή θα είναι επίπονη. // Επιτελείο «Ε»

12 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 13

follow link

ΕπενδΥσεις

Επιχειρείν

Το άλλοθι του Μνημονίου Συν «Αθήνα» και χείρα κίνει. Το Μνημόνιο ό,τι είχε να δώσει, το έδωσε και το δίνει. Δεν αρκεί από μόνο του. Πρέπει να αποφασίσουμε να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας.

Προτεραιοτητες Η κυβέρνηση θα πρέπει με την ίδια προσήλωση που επιδεικνύει στην αναμόρφωση του δημόσιου τομέα, να κινητοποιήσει τις δράσεις εκείνες που θα διευκολύνουν τη δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων στους τομείς εκείνους που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά. Μόνον έτσι θα αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην οικονομία και τις προοπτικές της.

ο 2011, όπως φαίνεται, τα δημοσιονομικά μας θα έχουν μπει σε τροχιά μονιμότερης διόρθωσης. Και τώρα πρέπει να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα, της εξόδου από την ύφεση. Και για να γίνει αυτή πραγματικότητα πρέπει να αποκατασταθεί αυτό που έχει χαθεί, η εμπιστοσύνη. Τα προβλήματα χρηματοδότησης της Ελλάδας (και των τραπεζών) πηγάζουν από την απώλεια εμπιστοσύνης των ξένων στις προοπτικές μας. Στο εσωτερικό, εκτός από τη μείωση των εισοδημάτων και την αυξανόμενη ανεργία, αυτό που βαραίνει το κλίμα στην αγορά είναι αβεβαιότητα για τις μελλοντικές προοπτικές των καταναλωτών, που οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερο περιορισμό των δαπανών. Μπορεί αυτή η μείωση να λειτουργήσει εξυγιαντικά σε μια οικονομία εθισμένη ως πριν από την κρίση στον δανεισμό και την κατανάλωση, κυρίως εισαγόμενων, χωρίς να

ανησυχεί για τη συρρικνούμενη παραγωγή σε διεθνώς εμπορεύσιμους τομείς, που συνιστούν τον πυρήνα της οικονομίας που δημιουργεί αξία για το μέλλον. Οι Γερμανοί έδωσαν βαρύτητα στη δημοσιονομική πειθαρχία, όμως εστιάζουν και σε κάτι άλλο εξίσου σημαντικό: τις διεθνείς αγορές. Σε αντίθεση με τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς, όπου η έξοδος από την ύφεση ήρθε με κρατική στήριξη από τομείς υπηρεσιών, στη Γερμανία η ανάκαμψη ήρθε από τομείς με διεθνώς εμπορεύσιμη παραγωγή, γι αυτό και βασίζεται σε πιο στέρεα θεμέλια. Το επόμενο διάστημα δεν θα είναι εύκολο όχι τόσο γιατί θα βρισκόμαστε κάτω από τη στενή παρακολούθηση της τρόικας και τα σενάρια αναδιάρθρωσης του χρέους κάθε τόσο επανέρχονται. Αλλά κυρίως γιατί θα πρέπει με την ίδια προσήλωση που επιδεικνύει ο Πρωθυπουργός στην αναμόρφωση του δημόσιου τομέα, να κινητοποιήσει την κυβέρνησή του ώστε να προχωρήσουν στις δράσεις εκείνες που θα διευκολύνουν τη δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων στους τομείς εκείνους που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά. Για αυτό και πρέπει να προχωρήσει γρήγορα στην εφαρμογή του νέου επενδυτικού νόμου. Συγχρόνως πρέπει να ολοκληρώσει τις διαδικασίες για το Γενικό Επιχειρηματικό Μητρώο που θα διευκολύνει την ίδρυση επιχειρήσεων, αλλά και να ολοκληρώσει τις διαδικασίες για τη χωροθέτηση και την απλοποίηση της αδειοδότησης. Η εσωτερική υποτίμηση, με τη μείωση του κόστους εργασίας, θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις. Όμως το κόστος εργασίας δεν είναι ο κύριος παράγοντας που κάνει την Ελλάδα να χάνει σε ανταγωνιστικότητα, είναι οι υποδομές, η ποιότητα κ.α. Και σε αυτά πρέπει να εστιάσουμε. Ας δραστηριοποιηθούμε με τα μέσα που έχουμε, για να μην παρακολουθούμε απλά τη μια μετά την άλλη τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να κλείνουν επιρρίπτοντας την ευθύνη στο Μνημόνιο που «αφαιρεί» χρήματα από την αγορά. // Επιτελείο «Ε»

14 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕπενδΥσεις

Κρατικά ομόλογα

Ιστορικά χαμηλά Η χαμηλή απόδοση των κρατικών ομολόγων στον αναπτυγμένο κόσμο και οι ανησυχίες για τη δημιουργία συνθηκών φούσκας.

απόδοση των κρατικών ομολόγων, δηλαδή τα μακροχρόνια επιτόκια, βρίσκεται σήμερα σε πολύ χαμηλά επίπεδα στις μεγάλες ανεπτυγμένες οικονομίες. Αυτό τροφοδοτεί ανησυχίες ότι στην αγορά αυτή δημιουργούνται συνθήκες φούσκας, που όταν σκάσει θα έχει σοβαρότατες συνέπειες για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τη δημοσιονομική κατάσταση των χωρών και γενικά την οικονομία. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ένας από τους λόγους είναι ότι οι αγορές μπορεί να προεξοφλούν ότι οι κεντρικές τράπεζες θα διατηρήσουν χαμηλά τα επιτόκια τους το επόμενο διάστημα καθώς η οικονομία θα παραμένει αδύναμη. Θα μπορούσαν ωστόσο να οδηγηθούν στις ίδιες εκτιμήσεις για τα επιτόκια, υποθέτοντας ότι μεγάλες κεντρικές τράπεζες θα ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια την ίδια πολιτική χαμηλών επιτοκίων, αναντίστοιχων με την οικονομική δραστηριότητα, που ακολούθησαν την προηγούμενη δεκαετία (ιδίως στις ΗΠΑ με κεντρικό τραπεζίτη τον Άλαν Γρήνσπαν), και που συνέβαλλε στη χρηματοπιστωτική κρίση τη διετία 2008 – 10. Θα μπορούσε να προστεθεί και ένας τρίτος λόγος: η αβεβαιότητα για τη δημοσιονομική υγεία ορισμένων χωρών της Ευρωζώνης, που συνεπάγεται φυγή των επενδυτών στα αμερικανικά ομόλογα και τους τίτλους ισχυρών χωρών, όπως η Γερμανία. Πόσο μάλλον που οι οίκοι αξιολόγησης προειδοποιούν ή προχωρούν σε νέο γύρο υποβαθμίσεων των αδύναμων χωρών της Ευρωζώνης, μεταξύ των οποίων της Ελλάδας σε ακόμη χαμηλότερο μη-επενδυτικό επίπεδο. Αναμφίβολα συνέβαλε και η πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης -αγορές κρατικών ομολόγων σε ΗΠΑ και Βρετανία- που ώθησε σε άνοδο τις τιμές τους και αντίστοιχα μείωσε τις αποδόσεις. Ο ΟΟΣΑ στις πρόσφατες προβλέψεις του εκτιμά ότι οι κεντρικές τράπεζες θα προχωρήσουν σε σταδιακή προσαρμογή της επιτοκιακής και της μη συμβατικής νομισματικής πολιτικής τους ώστε να μην υπάρξουν απότομες διορθώσεις στις τιμές των ομολόγων, δηλαδή απότομη διάρρηξη μιας φούσκας. Ας ελπίσουμε ότι αυτή θα είναι η εξέλιξη των πραγμάτων.

Ο κΙνδυνος και το επιχεΙρημα Πώς στοιχειοθετούνται οι εκτιμήσεις για συνθήκες φούσκας στις αγορές ομολόγων; Οι αποδόσεις των γερμανικών ομολόγων βρίσκονται σήμερα σε χαμηλά 50 ετών (2,5% στα 10ετή), των αμερικανικών σε ιστορικά χαμηλά αν και αυξάνονται τελευταία (3,4%), ενώ πολύ χαμηλά βρίσκονται και των γαλλικών και ολλανδικών.

// Επιτελείο «Ε» ΕΠΙΛΟΓΗ 15

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟικονομΙα

Η επόμενη μέρα

O Mr Regling και το CAC Ο Γερμανός Klaus Regling, οι αδύναμες οικονομίες της Ευρωζώνης, οι τονωτικές ενέσεις του European Financial Stability Facility και το περίφημο ευρωομόλογο.

ΙσχυρΗ πιθανΟτητα Το πιθανότερο είναι τελικά, το ευρωομόλογο, παρά τις αντιδράσεις κυρίως της Γερμανίας, να επανέλθει de facto στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων των Ευρωπαίων ηγετών.

Γερμανός Klaus Regling είναι επικεφαλής του European Financial Stability Facility, του οργάνου της Ερωζώνης που σκοπό έχει να βοηθήσει με δάνεια της χώρες σε κρίση. Από την έδρα του στο Λουξεμβούργο, θα μπορεί να εκδώσει ομόλογα για να χρηματοδοτήσει τα δάνεια αυτά. Μιας και τα ομόλογα αυτά θα έχουν την εγγύηση των χωρών μελών της, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων αφορά τη Γερμανία, φυσικό είναι να έχουν την ανώτερη αξιολόγηση από τους διεθνείς οίκους. Βέβαια, λόγω των υψηλών εγγυήσεων που θα έχουν τα ομόλογα του, το ποσό των δανείων που θα μπορεί να χορηγήσει είναι αρκετά μικρότερο των 440 δισ. ευρώ που έχει στη διάθεσή του. Ήδη ξεκίνησε δουλειά, με την πρώτη έκδοση ομόλογου για να χρηματοδοτηθεί η συμμετοχή του στο σχέδιο διάσωσης της Ιρλανδίας. Με 10 χρόνια εμπειρίας στο ΔΝΤ, 10 χρόνια στο γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, σύντομη θητεία στο επενδυτικό κεφάλαιο αντιστάθμισης κινδύνου Moore Capital

και γενικός διευθυντής της Διεύθυνσης Οικονομικών της ΕΕ από το 2001, ο 60χρονος Regling έχει μεγάλη εμπειρία στις αγορές και τους μηχανισμούς τους. Πρόσφατα και με ικανοποίηση δήλωσε ότι η Κίνα εκδήλωσε θερμό ενδιαφέρον για να αγοράσει το ομόλογο που θα εκδώσει. Στη συνέχεια ακολούθησε και η Ιαπωνία. Την περασμένη άνοιξη η Κίνα είχε εκδηλώσει το ίδιο ενδιαφέρον για την Ελλάδα και πιο πρόσφατα για την Ιρλανδία και την Ισπανία. Ήδη στην πρώτη έκδοση των 5 δισ. ευρώ στα τέλη Ιανουαρίου οι προσφορές έφθασαν τα 40 δισ. ευρώ. Ίσως η ικανοποίηση του αποδειχθεί βραχύβια. Καθώς οι επενδυτές θα προτιμούν τα ομόλογα που θα εκδίδει, θα αυξηθούν οι δυσκολίες άντλησης κεφαλαίων από τις αδύναμες χώρες της Ευρωπαϊκής περιφέρειας. Και ίσως ο μηχανισμός βρεθεί στην ανάγκη να παράσχει στήριξη και σε άλλες χώρες. Και όσο η Γερμανία και οι πλεονασματικές βόρειες χώρες αρνούνται να αυξήσουν τον προϋπολογισμό του, θα βρεθεί να ακροβατεί σε συνθήκες ασταθούς ισορροπίας. Προνοητικός, όπως όλοι οι Γερμανοί, ο Klaus Regling υποστήριζε από το 2004 (σε ομιλία του στο IMF) τη συμπερίληψη των collective action clauses στα κρατικά ομόλογα (δηλαδή των όρων που επιβάλλουν στους ιδιώτες πιστωτές συμμετοχή στο κόστος διάσωσης μιας χώρας σε περίπτωση που αυτή βρεθεί σε αδυναμία πληρωμών). Τώρα, όπως όλοι άλλωστε, διαπιστώνει ότι ήδη με την προοπτική αυτή τα spreads των ομολόγων στην Ευρωπαϊκή περιφέρεια αυξάνονται κατακόρυφα, ενισχύοντας τις ανησυχίες για τις δυνατότητες αναχρηματοδότησής τους. Το πιθανότερο είναι η θητεία του στο Moore Capital, να αποδειχτεί πολύ ευκολότερο εγχείρημα από την τωρινή. Και αυτό γιατί θα αντλεί μεν σχετικά άνετα φθηνά κεφάλαια, το περιβάλλον των αγορών όμως θα γίνεται ολοένα και δυσκολότερο για τις αγορές κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης και σε περιβάλλον συγκοινωνούντων δοχείων οι απαιτήσεις στον μηχανισμό του οποίου προΐσταται θα αυξάνονται. // Επιτελείο «Ε»

16 ΕΠΙΛΟΓΗ

Φορολογια

Η μείωση των συντελεστών

Κατάσταση χαρμολύπης Η κυβέρνηση μείωσε τους φορολογικούς συντελεστές στα μη διανεμόμενα κέρδη των ανώνυμων εταιρειών, οι βασικές ενστάσεις όμως των επιχειρηματιών παραμένουν.

απόφαση του πρωθυπουργού να μειώσει κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες (από 24% σε 20%) τον φορολογικό συντελεστή στα μη διανεμόμενα κέρδη από το 2011 ικανοποίησε, αλλά μόνο εν μέρει, τον επιχειρηματικό κόσμο. Μετά τις αντιδράσεις, στο τελευταίο φορολογικό νομοσχέδιο τα διανεμόμενα κέρδη κάθε ανώνυμης εταιρείας πριν διανεμηθούν στους μετόχους θα φορολογούνται στο όνομα της εταιρείας με συντελεστή 25%. Στη συνέχεια το μέρισμα που εισπράττουν τα φυσικά πρόσωπα προστίθεται στα υπόλοιπα εισοδήματά τους και φορολογείται με βάση την κλίμακα φορολογίας με συντελεστές που φθάνουν έως και 45%. Στο στάδιο αυτό γίνεται και ο συμψηφισμός και σε περίπτωση που ο φορολογούμενος ανήκει, με βάση το εισόδημά του, σε κλιμάκιο χαμηλότερο από αυτό που επιβαρύνεται με τον συντελεστή του 25% θα έχει επιστροφή φόρου αλλιώς προκύπτει επιβάρυνση. Σε ότι αφορά τις θυγατρικές πολυεθνικών ομίλων, ο συντελεστής φορολογίας ανέρχεται στο 20% σε επίπεδο νομικού προσώπου και το μέρισμα θα φορολογείται στη χώρα προ-

έλευσής τους. Ο πρόεδρος του ΣΜΕΧΑ κ. Αλέξανδρος Μωραϊτάκης υποστηρίζει στην «ΕΠΙΛΟΓΗ» ότι «ο φόρος στα μερίσματα της τάξης του 40% για ξένους και του 45% για τους Έλληνες δεν είναι ανταγωνιστικός σε σχέση με τα ισχύοντα στις γειτονικές χώρες και διεθνώς. Για τις εισηγμένες, μάλιστα, εταιρείες αποτελεί αιτία πτώσης και της αξίας τους». Δεν λείπουν περιπτώσεις όπου μεγαλομέτοχοι εταιριών και ξένοι επενδυτές μεταβιβάζουν τις μετοχές τους σε ποικίλα «επενδυτικά οχήματα» (εταιρίες, Α/Κ, τραπεζικοί λογαριασμοί omnibus, κ.τ.λ.) σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο Λουξεμβούργο, την Ελβετία και την Κύπρο προκειμένου να αποφύγουν τη φορολόγηση των μερισμάτων κατά 40% (εκμεταλλευόμενοι το ευνοϊκότερο φορολογικό καθεστώς της χώρας προέλευσης). Μάλιστα ο κ. Μωραϊτάκης προτρέπει την κυβέρνηση να προχωρήσει στη μείωση του φόρου επί των μερισμάτων και για έναν άλλο λόγο: «Εάν το Δημόσιο θέλει όπως έχει διακηρύξει να πουλήσει σε καλές τιμές εισηγμένες εταιρείες πρέπει να ρίξει τον φόρο στα μερίσματα σε ανταγωνιστικά επίπεδα».

Προθεση και πραγματικοτητα Ο Αλέξανδρος Μωραϊτάκης, πρόεδρος του ΣΜΕΧΑ, προτρέπει την κυβέρνηση να προχωρήσει στη μείωση του φόρου επί των μερισμάτων, επισημαίνοντας στην «Ε» ότι: «Εάν το Δημόσιο θέλει, όπως έχει διακηρύξει, να πουλήσει σε καλές τιμές εισηγμένες εταιρείες πρέπει να ρίξει τον φόρο στα μερίσματα σε ανταγωνιστικά επίπεδα».

// Από τον Μάκη Ντόβολο ΕΠΙΛΟΓΗ 17

Πρασινη Αναπτυξη

Επενδύσεις

Πράσινα κεφάλαια Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, Έλληνες επιχειρηματίες, επενδύσεις και Πολιτεία. Αιχμή της δυσαρέσκειας, η ανεκμετάλλευτη πηγή των ελληνικών επενδυτικών κεφαλαίων.

Το ερωτημα «Τί έχουν τα ελληνικά κεφάλαια και τα υποτιμούμε;», διερωτάται ο Γιώργος Περιστέρης, πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Ηλεκτροπαραγωγών από ΑΠΕ και πρόεδρος του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ο οποίος εκτιμά ότι στην Ελλάδα υπάρχουν αυτό το διάστημα κεφάλαια ύψους 20 δισ. ευρώ τα οποία μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να επενδυθούν στην αγορά ενέργειας και ειδικά στις ΑΠΕ.

ην ώρα που εντείνονται οι πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου προς την ελληνική κυβέρνηση για την πλήρη και ουσιαστική απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, οι εμπλεκόμενοι φορείς κλάδου εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους στην Πολιτεία. Ο Γιώργος Περιστέρης, πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Ηλεκτροπαραγωγών από ΑΠΕ και πρόεδρος του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ διατυπώνει συγκεκριμένα: «Σήμερα υπάρχει επάρκεια ενέργειας διότι κάποιες εταιρείες ανταποκρίθηκαν στην απαίτηση της Πολιτείας, επένδυσαν από τα ίδια κεφάλαιά τους χωρίς καμία επιδότηση και καμία εγγύηση, κεφάλαια ύψους 2,5 δισ. ευρώ.». Η δυσαρέσκειά του; «Η Πολιτεία μας επιβάλλει να πουλάμε την παραγόμενη ενέργεια σε τιμές κάτω του κόστους με αποτέλεσμα μια μονάδα ισχύος 400 MW να χάνει συνολικά 25-30 εκατ. ευρώ. Την ίδια στιγμή, δεν ορίζουμε την τιμή της ενέργειας, αφού η τιμή προσδιορίζεται από τις παλαιές λιγνιτικές μονάδες του δικτύου». Ο Γ. Περιστέρης εκτιμά ότι αν και οι μονάδες παραγω-

γής ηλεκτρικού ρεύματος από την καύση φυσικού αερίου θα έπρεπε να θεωρούνται η «ατμομηχανή» της μετάβασης στη νέα εποχή, ο λιγνίτης συνεχίζει να παίζει καθοριστικό ρόλο στον προσδιορισμό της οριακής τιμής. Είναι ιδιαίτερα λάβρος κατά των μεταπρατικών επιχειρήσεων που εισήλθαν πρόσφατα στην ενεργειακή αγορά της Ελλάδας και αποσπούν ολοένα και μεγαλύτερα μερίδια αγοράς από τη ΔΕΗ. Πιστεύει ότι χειραγωγούν τις τιμές χωρίς να έχουν επενδύσει παρά ελάχιστα ποσά στην υπόθεση ενέργεια. Όπως τονίζει «Η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας θέλει επενδύσεις κι όχι μεταπράτες». Ο Γιώργος Περιστέρης πιστεύει ότι στην Ελλάδα υπάρχουν αυτό το διάστημα κεφάλαια ύψους 20 δισ. ευρώ που μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να επενδυθούν στην αγορά ενέργειας και ειδικά στις ΑΠΕ. «Τα χρήματα αυτά υπάρχουν. Υπάρχουν σήμερα, δεν ξέρω αν θα υπάρχουν σε μερικούς μήνες ή του χρόνου. Τα θέλουμε; Αν ναι, πρέπει να κινηθούμε γρήγορα για να μην αποθαρρυνθούν τραπεζικοί οργανισμοί και διεθνείς φορείς. Τι έχουν τα ελληνικά κεφάλαια και τα υποτιμούμε;», αναρωτιέται εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά του για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται –ορισμένες φορές και σε ορισμένους κλάδους– οι Έλληνες επιχειρηματίες. Αυτά από όσα διατύπωσε ο κ.Περιστέρης στην 4η Εβδομάδα Ενέργειας στα τέλη Νοεμβρίου. Λίγες ημέρες πριν είχε ανακοινωθεί από την ελληνική κυβέρνηση ένα νέο επενδυτικό πρόγραμμα στον τομέα της πράσινης ανάπτυξης. Την ίδια περίοδο, ο υφυπουργός Εξωτερικών, Σπύρος Κουβέλης και ο Αιγύπτιος υφυπουργός Οικονομικής Συνεργασίας, Μουσταφά Μωχάμεντ Εϊζα, υπέγραψαν πρωτόκολλο συνεργασίας για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας με υποθαλάσσιο καλώδιο, τη μεταφορά φυσικού αερίου και πετρελαίου, αλλά και τη συνεργασία στις ΑΠΕ. // Από τον Θανάση Αντωνίου

Αναλυτικότερα για τις θέσεις της Πολιτείας στη σελ.: 82, Green Value s 18 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ειδη Πολυτελειας

Στην εποχή της ύφεσης

Ύφεση με φινέτσα και στυλ Πορτοφόλια ερμητικά κλειστά για την αγορά ειδών πολυτελείας. Η οξύμωρη σχέση των καταναλωτών που «κατέχουν» και η αρνητική ψυχολογία που καθορίζει τις επιλογές.

ε μια απλή βόλτα στις ακριβές συνοικίες και δρό μους της Αθήνας, εύκολα αντιλαμβάνεται κάποιος τη μεγάλη πτώση της καταναλωτικής κίνησης στα καταστήματα με επώνυμες μάρκες ρούχων, στα κοσμηματοπωλεία, στα ακριβά εστιατόρια και ξενοδοχεία. Εν μέσω του αρνητικού αυτού κλίματος ήδη καταγράφονται οι πρώτες απώλειες (κλείσιμο καταστημάτων και επιχειρήσεων με ιστορία ετών), φαινόμενο που αναμένεται να ενταθεί το 2011. Μιλώντας στην «Ε» ο Πάνος Ντέρος, ένας εκ των κύριων μετόχων της Baccarat Ελλάς (οι λοιποί κύριοι μέτοχοι της εταιρείας είναι η κα Ειρήνη Ντέρου και η μητρική γαλλική εταιρία Baccarat με μακρά παράδοση στον χώρο των κρυστάλλων), υποστηρίζει ότι η καθοδική πορεία για την αγορά πολυτελών ειδών ξεκίνησε από τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008. «Εκείνη την περίοδο άρχισε να αντιστρέφεται η ανοδική πορεία που είχε καταγράψει η αγορά ειδών πολυτελείας από τις αρχές της δεκαετίας μέχρι και το 2007. Τα γεγονότα εκείνου του Δεκεμβρίου προκάλεσαν την πρώτη σοβαρή ζημιά στον κλάδο καθώς, να μην ξεχνάμε ότι, κατά τον τελευταίο μήνα του χρόνου πραγματοποιείται το 25-50% του ετήσιου τζίρου σε πολλά είδη πολυτελείας». Έκτοτε τη «σκυτάλη» πήρε η οικονομική ύφεση με αποτέλεσμα, όπως σημειώνει ο κ. Ντέρος, «η πτώση του τζίρου που καταγράφηκε στην εν λόγω

αγορά τόσο το 2009 όσο και το 2010 να ανέρχεται στο 13-14% κατά μέσο όρο σε ετήσια βάση». Όμως γιατί επηρεάστηκε τόσο πολύ μια αγορά η οποία απευθύνεται κυρίως στα ανώτερα οικονομικά στρώματα των οποίων το εισόδημα δεν έχει πληγεί σε μεγάλο βαθμό από την κρίση και τα οικονομικά μέτρα που λαμβάνονται; «Στα πολυτελή είδη η μείωση της κατανάλωσης οφείλεται πρωτίστως στην αρνητική ψυχολογία που επικρατεί στην πλειονότητα των πελατών αυτής της κατηγορίας. Εμφανίζονται περισσότερο συγκρατημένοι σε σχέση με το παρελθόν ίσως και διότι βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου η επίδειξη πλούτου και πολυτελών αντικειμένων δεν συνάδει με το γενικότερο κλίμα» εκτιμά ο κ. Ντέρος ενώ προσθέτει πως «όσον αφορά τα επαγγελματικά δώρα είναι εμφανής η προσπάθεια των επιχειρήσεων να μειώσουν το συγκεκριμένο κόστος». Για το 2011 οι προβλέψεις δεν είναι καθόλου ευοίωνες. Σύμφωνα με τον κ. Ντέρο, «η φετινή χρονιά θα είναι χειρότερη για την αγορά ειδών πολυτελείας. Η εκ νέου μείωση του τζίρου κατά 1015% δεν θα είναι το μόνο στοιχείο. Πλέον δεν υπάρχουν άλλα «μαξιλάρια». Πολλές επιχειρήσεις του χώρου θα καταγράψουν την 3η συνεχόμενη ζημιογόνα χρήση. Το αποτέλεσμα θα είναι να δούμε αυξημένες αποχωρήσεις επιχειρηματιών από την αγορά. Τα brand names θα επιβιώσουν, αλλά πολλοί επιχειρηματίες που τα διαχειρίζονται όχι».

Ψυχραιμια Ρωτήσαμε τον Πάνο Ντέρο, έναν εκ των τριών κύριων μετόχων της Baccarat Ελλάς πώς αντιμετωπίζει η εταιρεία τη συνεχιζόμενη ύφεση που σε σημαντικό βαθμό έχει πλήξει την αγορά ειδών πολυτελείας. «Με ψυχραιμία.» μας απάντησε. «Δεν προχωράμε στον εύκολο δρόμο των εκπτώσεων και προσφορών, που έχουν αμφίβολα αποτελέσματα, αλλά επενδύουμε στην καλύτερη εξυπηρέτηση του πελάτη, στη διαφήμιση και στην προώθηση πολυτελών προϊόντων πιο προσιτής αξίας».

// Από τον Μάκη Ντόβολο ΕΠΙΛΟΓΗ 19

ΟικονομΙα

 Τα τρικ των αριθμών. Σύμφωνα με την Eurostat, τη στατιστική υπηρεσία της ΕΕ, η Ιρλανδία είναι η τρίτη πλουσιότερη σε όρους κατά κεφαλήν αεπ, χώρα της ΕΕ. Με μέσο όρο για την ΕΕ των 27 100, το κατά κεφαλή προϊόν της το 2009 ήταν 127, με ραγδαία βέβαια υποχώρηση την προηγούμενη τριετία. Το κατά κεφαλή αεπ της Γερμανίας, του εγγυητή του μεγαλύτερου μέρους των δανείων για τη διάσωση του άλλοτε κελτικού τίγρη, είναι μόλις 116%!  Ο δείκτης επιχειρηματικής εμπιστοσύνης της Γερμανίας αυξήθηκε στο υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας 20ετίας. Ανοδικά κινείται στη Γαλλία, το Βέλγιο και την Ιταλία καθώς η δυναμική της γερμανικής βιομηχανίας συμπαρασύρει τις άλλες οικονομίες. Στην Ελλάδα βρίσκεται χαμηλά όπως άλλωστε και των καταναλωτών που είναι εξαιρετικά απαισιόδοξοι, καταγράφοντας τη χειρότερη επίδοση στην ΕΕ.  Οι Ιρλανδικές τράπεζες έχουν αντλήσει από την ΕΚΤ 136 δις. ευρώ, το ¼ του συνόλου που έχει διοχετεύσει η ΕΚΤ στις τράπεζες. Ακολουθεί η Ελλάδα με 94 δισ. ευρώ.  Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας έφθασαν αισίως τα 2,8 τρις. δολάρια, σύμφωνα με ανακοίνωση της κεντρικής τράπεζας της χώρας, καθώς τα εμπορικά της πλεονάσματα αυξάνονται και πάλι. Ακολουθεί η Ιαπωνία με 1,1 τρισ. και η Ρωσία με περίπου 400 δισ. δολ.  Τα 57 δισ. ευρώ φθάνουν οι ανάγκες σε δανειακά κεφάλαια της Ελλάδας το 2011. Ποσό τεράστιο για τα δικά μας δεδομένα αλλά μικρό για τα Ευρωπαϊκά. Η Γαλλία θα αντλήσει από τις αγορές 386 δισ. ευρώ, η Ιταλία 381 και η συνετή Γερμανία μόλις 292 διςσ. ευρώ.  Οι κατασχέσεις κατοικιών στις ΗΠΑ αυξάνονται και περίπου 1,2 εκατ. κατοικίες βρίσκονται σε κάποιο στάδιο της διαδικασίας. Αυτό πιέζει ακόμα περισσότερο τις τιμές τους. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ αυτές υποχώρησαν 8% περίπου το 2010.  Η ζήτηση για πετρέλαιο αυξάνεται. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προβλέπει ότι θα αυξηθεί από 87,7 εκατ βαρέλια ημερησίως (ε.β.η) το 2010 σε 89 το 2011, ενώ οι τιμές του άγγιξαν τα 100 δολ./βαρέλι τον Ιανουάριο. Η άνοδος της ζήτησης προέρχεται όχι μόνο από την Κίνα αλλά και από τις ανεπτυγμένες χώρες. 20 ΕΠΙΛΟΓΗ

Βαρόμετρο

Ανοδικα τα εμπορευματα Είκοσι δύο χρόνια πριν, είκοσι δύο χρόνια μετά. Η τιμή του χρυσού σήμερα έχει επιστρέψει στα επίπεδα που βρισκόταν πριν 22 χρόνια σε σχέση με τις αμερικανικές μετοχές. Η ανοδική τάση στις τιμές των εμπορευμάτων θα διατηρηθεί και κατά τη διάρκεια του 2011, καθώς αναμένεται ότι η Κίνα θα καταφέρει να αποφύγει την υπερθέρμανση της οικονομίας της, εκτιμά η Merrill Lynch Wealth Management. Και πάλι ο κλάδος της ενέργειας έρχεται στο προσκήνιο, μαζί με τον χαλκό και τα υπόλοιπα βιομηχανικά μέταλλα, καθώς η ανάπτυξη των ασιατικών οικονομιών οδηγεί σε αύξηση της ζήτησης. Παρόλα αυτά, το ράλλυ της τιμής του χρυσού έχει ολοκληρωθεί, σύμφωνα με τον Johannes Jooste, συντάκτη στρατηγικής χαρτοφυλακίων για τη Merrill Lynch Wealth Management. «Η τιμή του χρυσού έχει επιστρέψει στα επίπεδα που βρισκόταν πριν από 22 χρόνια, σε σχέση με τις αμερικανικές μετοχές», σημειώνει ο κ. Jooste και συνεχίζει: «Αυτή η ανωμαλία έχει φτάσει στο τέλος της. Οι μετοχές είναι πλέον εξίσου καλή προστασία έναντι του πληθωρισμού».

Ο ΟΠΕΚ, ο οργανισμός των πετρελαιοπαραγωγών εξαγωγέων χωρών εκτιμά ότι θα αυξηθεί στα 90 ε.β.η. ως το 2014 και στα 106 ως το 2030. Η πιο ενεργοβόρα χώρα σε όρους κατά κεφαλή κατανάλωσης πετρελαίου θα παραμείνουν οι ΗΠΑ, με 16 βαρέλια ανά κάτοικο το 2030, έναντι 10 της Ρωσίας, 8 της Ευρώπης και 4 της Κίνας. Το σενάριο που στηρίζει τις προβλέψεις του ο ΟΠΕΚ βασίζεται στην υπόθεση ότι οι τιμές του θα κυμαίνονται μεταξύ των 75 και 85 δολ. ανά βαρέλι ως το 2020 και θα αυξηθούν στα 106 ως το 2030. Δεν παραλείπει να τονίσει ότι οι τιμές πλέον καθορίζονται στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων, όπου τα παράγωγα τροφοδοτούν την κερδοσκοπία.  Ανάσα από τις εξαγωγές. Η μεγάλη άνοδός τους που ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ τον Νοέμβριο, κατά 35%, ανεβάζει το ποσοστό αύξησής τους στο 7,5% το 2010 μετά από μείωση 18% το 2009.  Η απορρόφηση του ΕΣΠΑ 2007-2013 βρίσκεται μόλις στο 18%, παρά τη σημαντική πρόοδο που υπήρξε το 2010. Ο στόχος είναι ως το τέλος του 2011 η απορροφητικότητα των κοινοτικών κεφαλαίων να φθάσει το 35%.  Οι τιμές των ακινήτων υποχώρησαν 4% περίπου το 2010 σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος. Λίγο μεγαλύτερη είναι η μείωση στα καινούργια διαμερίσματα. Η ύφεση στις οικοδομές πιέζει τις τιμές. Ο όγκος των νέων οικοδομών μειώνεται με ετήσιο ρυθμό 25%.

 Στο 22% έφθασε η υποχώρηση του γενικού δείκτη στο Χρηματιστήριο Αθηνών το 2010. Το 2009 υποχώρησε 36%.  Οι επενδύσεις υποχωρούν για 12ο συνεχόμενο τρίμηνο. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, το 3ο τρίμηνο 2010 σε σύγκριση με το ίδιο τρίμηνο του 2009 μειώθηκαν 20%, η κυβερνητική εκτίμηση μιλά για μείωση 17% σε ολόκληρο το έτος, εκτίμηση που μάλλον θα αποδειχθεί μη ρεαλιστική. Το 2009 μειώθηκαν 11% .  Οι παραγγελίες της βιομηχανίας στην Ελλάδα αυξάνονται, αν και με επιβραδυνόμενο ρυθμό, 6,5% τον Νοέμβριο από 9,7% τον Οκτώβριο (σε σύγκριση με Νοεμ. 2009). Η άνοδος οφείλεται στην άνοδο των παραγγελιών από το εξωτερικό, κατά 27%. Στην εσωτερική αγορά μειώθηκαν 6,7% καθώς στην Ελλάδα η ύφεση περιορίζει τη ζήτηση. Σε άνοδο οι παραγγελίες από το εξωτερικό σε βασικά μέταλλα (88%), μηχανήματα (35%) και χημικά (58%).

Χορηγhσεις

Πτήσεις εδάφους Σε αρνητικά επίπεδα η ροή δανείων στην οικονομία τόσο από την πλευρά της προσφοράς, όσο και από την πλευρά της ζήτησης.

ι αιτήσεις για δάνεια έχουν υποχωρήσει από 11 δισ. ευρώ το 2005, σε 6 δισ. το 2010, ενώ τα δάνεια σε καθυστέρηση εκτιμάται ότι έφθασαν το 11% των συνολικών ή τα 28 δις. ευρώ. Ο ρυθμός ανόδου της χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα από τις τράπεζες υποχώρησε στο -0,2% το 2010 από 4,1% το 2009. Η επιβράδυνση τους προηγούμενους μήνες και η μείωση τον Δεκέμβριο οφείλεται στη μεγάλη αναδίπλωση των νοικοκυριών, με τα καταναλωτικά δάνεια να υποχωρούν 4% και ενώ και τα στεγαστικά πλέον εισήλθαν σε αρνητική περιοχή, υποχωρούν 0,4%. Η άνοδος της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων υποχώρησε στο 1%, με τις πιστώσεις προς τη βιομηχανία και το εμπόριο, τους δύο κλάδους που απορροφούν περίπου το 40% της συνολικής δανειακής έκθεσης των τραπεζών προς τις επιχειρήσεις, σε αρνητική περιοχή. Οι πιστωτικοί κίνδυνοι και ο κίνδυνος ρευστότητας των τραπεζών καθώς και η ύφεση που περιορίζει τη ζήτηση δανείων οδηγούν στη μείωση του υπολοίπου των δανείων. Όσον αφορά τις συνθήκες ρευστότητας των τραπεζών, πέρα από τον αποκλεισμό τους από τις διεθνείς αγορές, χαρακτηριστική είναι η μείωση των καταθέσεων των επιχειρήσεων και νοικοκυριών κατά 29 δισ. ευρώ το ενδεκάμηνο ως τον Νοέμβριο 2010.

 Στην Ευρωζώνη, οι παραγγελίες της βιομηχανίας αυξάνονται σε ετήσια βάση για 10ο συνεχόμενο μήνα. Τον Οκτώβριο αυξήθηκαν 15%, με δυναμική την άνοδο 19% στην ισχυρή γερμανική βιομηχανία, 12% στη Γαλλία και 13% στην Ιταλία. Οι ενδείξεις ωστόσο διαγράφουν επιβράδυνση, θέτοντας σε αμφισβήτηση τη δυναμική της ανόδου. Στην ΕΕ αυξήθηκαν 14%, 12% σε Βρετανία και 16% στη Σουηδία.  Η υποχώρηση του λιανικού εμπορίου συνεχίζεται, με ένταση, στην ελληνική αγορά. Σύμφωνα με την Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου, ο τζίρος των επιχειρήσεων του κλάδου ένδυσης μειώθηκε 52% το 2010, των επίπλων κλπ 15%, των καλλυντικών 27%. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ο όγκος των πωλήσεων μειώνεται με ρυθμό 10%. Η πίεση στα εισοδήματα, η μείωση των αμοιβών, η αβεβαιότητα που προκαλεί η αυξανόμενη ανεργία αποθαρρύνουν τους καταναλωτές που περικόπτουν δραστικά τις δαπάνες τους.  Ο όγκος των λιανικών πωλήσεων στην Ευρωζώνη επιβραδύνει. Τον Νοέμβριο (σύγκριση με Νοεμ 2009) αυξήθηκε 0,1% μόνο μετά από άνοδο 1,2% τον Οκτώβριο. Στη Γερμανία η άνοδος επιβραδύνει στο 1%, επιβεβαιώνοντας τις απόψεις που μιλούν για χαμηλότερη ανάπτυξη το επόμενο διάστημα.  Στο 13,5% έφθασε το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα, σε ιστορικό υψηλό. Ο αριθμός των ανέργων φθάνει πλέον τις 684 χιλ. άτομα, 193 χιλ. περισσότεροι από το 2009. Για το 2011 προβλέπεται άνοδος του ποσοστού στο 14,6%. Στο περιβάλλον αυτό οι μέσες ονομαστικές αποδοχές μειώθηκαν 3,7% στο σύνολο της οικονομίας το 2010, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος.  Σταθερά στο 10,1%, για 2ο μήνα, το ποσοστό ανεργίας στην Ευρωζώνη, επίπεδο που αποτελεί υψηλό δεκαετίας. Το ποσοστό στο 20% στην Ισπανία, στη Γαλλία στο 9,8% με οριακή άνοδο, στο 6,7% στη Γερμανία με τάση υποχώρησης. Στην αμερικανική οικονομία το ποσοστό ανεργίας διατηρήθηκε στο 9,4% τον Δεκέμβριο, μέσα στον χρόνο ο αριθμός των ανέργων μειώθηκε κατά 700 χιλ. στα 14,5 εκατ. Στην Ιαπωνία το ποσοστό υποχωρεί οριακά στο 5,1%. ΕΠΙΛΟΓΗ 21

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Επιχειρηµατικότητα

E ΟΣ ΝΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤIΑΣ Ετών 20

Νέα εποχή, νέες συνθήκες, διαφορετική τεχνολογία. Οι νέοι επιχειρηµατίες του χθες και οι νέοι επιχειρηµατίες του σήµερα κινούνται από την ίδια ανάγκη. Την ανάγκη για δηµιουργία και καινοτοµία, γνωρίζοντας ότι στόχος ζωής δεν είναι η ασφάλεια της µισθωτής εργασίας, που ούτως ή άλλως, είναι πλέον µύθος. Από τον ΧΡΉΣΤΟ ΚΏΝΣΤΑ

ί θα µπορούσα να σ υµβουλέψω σήµερα ένα νέο παιδί που τελειώνει τις σπουδέ ς του; ∆ιαβάζοντας άρθρα και αναλύσεις που κυριαρχούν αυτή την εποχή στον διεθνή Τύπο νοµίζω ότι µπορώ να κοιτάξω στα µάτια κάθε νέο παιδί και µε την εµπειρία των 20 ετών στη ∆ηµοσιογραφία να του µιλήσω µε ειλικρίνεια: ∆εν µπορεί να είναι στόχος ζωής το βόλεµα στο ∆ηµόσιο. Οποιεσδήποτε και αν 22 ΕΠΙΛΟΓΗ

είναι οι σπουδές του, η επιλογή καριέρας είναι µια επιχειρηµατική επιλογή. Χρειάζεται ένα σαφές και ξεκάθαρο επιχειρηµατικό σχέδιο, ένα business plan. Αυτή την εποχή το να είσαι 21 ετών είναι υπέροχο, αλλά και λίγο τροµακτικό. Υπάρχουν αρκετοί που πιστεύουν ότι αφού κατάφεραν και πήραν το πτυχίο στη Σχολή που επέλεξαν µε καλό βαθµό, δικαιούνται αµέσως µια καλοπληρωµένη και αξιοπρεπή δουλειά. Το να είσαι επιχειρηµατίας δεν είναι καριέρα. Είναι µάλλον εσωτερική

επιταγή. ∆εν υπάρχουν προβλέψιµες δοµές για την εκπλήρωση αυτού του πεπρωµένου, όπως συµβαίνει σε άλλα επαγγέλµατα, στην ιατρική, τη λογιστική, τη νοµική ή ακόµη και στην ακαδηµαϊκή καριέρα. Οι περγαµηνές, οι τίτλοι εργασίας και οι θέσεις στην ιεραρχία δεν παίζουν ρόλο για µια επιτυχηµένη επιχειρηµατική καριέρα. Όλα αυτά είναι µάλλον τα «εξώπροικα» για να αποκτήσει κοινωνική θέση και όχι ουσιαστικά στοιχεία απαραίτητα για την επιτυχία. Το να είσαι αφεντικό του

 Μπορεί από τους νέους να λείπει η σοφία, τους λείπει όµως & το βαρίδι της απαισιοδοξίας 

εαυτού σου σηµαίνει ότι κάνεις το δικό σου ταξίδι. Στο επιχειρείν δεν µαθαίνεις τόσο από την εκπαίδευση, όσο από την πρακτική. Κλειδί είναι η δράση. Οι επιχειρηµατίες είναι άνθρωποι των πράξεων και όχι της θεωρίας. Ο δρόµος δεν είναι εύκολος. ∆εν υπάρχει καµία εξασφάλιση ότι ο νέος επιχειρηµατίας θα µπορέσει να έχει έστω και τον βασικό µισθό. Οι οικονοµικοί στόχοι, όµως, δεν θα πρέπει να είναι η βασική προτεραιότητα. Σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη, «οι νέοι αγαπούν τις τιµές και τις νίκες περισσότερο από το χρήµα»... Από τους πραγµατικούς νικητές στον κόσµο των επιχειρήσεων ελάχιστοι είχαν ως κίνητρο την αύξηση του πλούτου τους. Το βασικό τους κίνητρο ήταν να αποδείξουν κάτι, να αφήσουν το σηµάδι τους, να δηµιουργήσουν κάτι αξιόλογο. ∆εν ήταν η ασφάλεια. Στις µέρες µας πάλι, η ασφάλεια ακόµα και στη µισθωτή εργασία είναι ένας µύθος, είτε πρόκειται για τον δηµόσιο είτε για τον ιδιωτικό τοµέα.

ΥΦ Ε Σ Η

ΚΑΙ

ΕΥΚ ΑΙΡΙΕΣ

Παρά τη χρηµατοοικονοµική κρίση και την αδύναµη οικονοµία, αυτή είναι σπουδαία εποχή για να δοκιµάσει κανείς καινούργιες ιδέες. Το ∆ιαδίκτυο καθιστά την καινοτοµία πιο φθηνή παρά ποτέ. Μπορείς να πουλήσεις και να διαφηµιστείς σε όλο τον κόσµο από τον φορητό υπολογιστή σου. Επίσης, ακόµη και στη σηµερινή Ελλάδα, όχι µόνον στο εξωτερικό, υπάρχει περισσότερη στήριξη για τους νέους επιχειρηµατίες απ' ό,τι στο παρελθόν, είτε πρόκειται για επίσηµη καθοδήγηση είτε για επιχειρηµατικούς µέντορες διαφόρων µορφών. Υπάρχουν πολυάριθµες ιστοσελίδες, οµάδες, βιβλία και άλλοι τρόποι µε τους οποίους οι νέοι επιχειρηµατίες µπορούν να ενηµερώνονται αλλά και να δικτυώνονται. ∆ιαρκώς εντυπωσιάζοµαι από τους νέους επιχειρηµατίες που συναντώ. Είναι πιο συνεργάσιµοι από τη δική µας γενιά, µε περισσότερο διεθνή προοπτική και πιο εξελιγµένη προσέγγιση στα χρηµατοοικονοµικά τους.

Νέα γενιά, νέες ιδέες Η γενιά των σηµερινών 20άρηδων πιστεύει στην ελευθερία και στην ανεξαρτησία. Το να δηµιουργήσεις τη δική σου επιχείρηση είναι ένας αρκετά αποτελεσµατικός τρόπος για να πετύχεις αυτούς τους στόχους. Επίσης, όσο γρηγορότερα συνηθίσεις στις δόξες αλλά και στα δεινά της αυτοαπασχόλησης τόσο το καλύτερο. Το πιο σηµαντικό είναι ότι ο νέος άνθρωπος έχει λίγα να χάσει: χωρίς εξαρτώµενα µέλη οικογένειας, µε ελάχιστες δαπάνες διαβίωσης και άπειρο διαθέσιµο χρόνο. Όταν είσαι νέος έχεις απεριόρισ τη ενέργεια και λιγότερε ς αναστολές ως προς τις καινοτόµες προτάσεις. Ποιος άλλος µπορεί να πισ τέψει σ το ακατόρθωτο; Η παλαιότερη γενιά έχει σοφία, όµως παράλληλα µπορεί να επιδείξει κυνισµό και υπεροψία, µπορεί να έχει

βολευτεί ή και να είναι πλέον πολύ απαισιόδοξη. Από την άλλη πλευρά, ο νέος µπορεί να έχει ένα διαφορετικό όραµα, ιδέες για έναν καλύτερο κόσµο. Πάντα υπάρχουν ανάγκες στις οποίες πρέπει κανείς να απαντήσει και προβλήµατα που πρέπει να λυθούν και µόνο οι επιχειρηµατίες µπορούν να τα αντιµετωπίσουν. Κάθε εποχή έχει τη δική της τεχνολογία που αλλάζει τα δεδοµένα, την οποία µπορούν να εκµεταλλευτούν τα άτοµα µε κίνητρο. ∆εν πρόκειται για τάση µε κεντρική καθοδήγηση. Προκύπτει από την ευφυΐα των χιλιάδων νέων επιχειρηµατιών

που κάνουν ό,τι είναι απαραίτητο για να πετύχει η επιχείρησή τους. Το επιχειρείν δεν είναι η απάντηση στην ανεργία και η αστάθεια που κρύβει δεν ταιριάζει σε όλους. ∆εδοµένων όµως των δύσκολων συνθηκών που επικρατούν πλέον στην αγορά εργασίας, ο κίνδυνος δηµιουργίας µιας νέας επιχείρησης είναι πλέον φαινοµενικός περισσότερο παρά πραγµατικός. Και βέβαια, στα αρχικά στάδια τουλάχιστον, υπάρχει πάντα η λύση µιας δεύτερης προσωρινής µισθωτής εργασίας προκειµένου να καλυφθούν οι ανάγκες. ΕΠΙΛΟΓΗ 23

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Πολιτική

α ι ε π έ ν Συ έλεια

Ε π ι µΜ ε τ α µέ λ ε ι α

Οι λέξεις-κλειδί που θα εξασφαλίσουν στην Ελλάδα την επόµενη δόση του δανείου «διάσωσής» της. Την ίδια στιγµή ο Έλληνας πρωθυπουργός επιχειρεί να εξασφαλίσει τη συµφωνία των δανειστών µας για επιµήκυνση της διάρκειας των δανείων, ενώ συγχρόνως παίζει το χαρτί των πρόωρων εκλογών, µέσο πίεσης για δανειστές και τρόικα που ζητά πρόσθετα µέτρα. Για τη Νέα ∆ηµοκρατία και τον Αντώνη Σαµαρά το «έσο έτοιµος» είναι το σύνθηµα. Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙ∆Η

ώρα της κρίσης πλησιάζει. Η χορήγηση της τέταρτης δόσης του δανείου «διάσωσης» της Ελλάδας θα εξαρτηθεί από τη ...συνέπεια, την ...επιµέλεια και τη ...µεταµέλεια που θα επιδείξει η Ελλάδα το δίµηνο Φεβρουαρίου – Μαρτίου. ∆ιότι όσο κι αν δεν οµολογείται από επίσηµα κυβερνητικά χείλη, είναι γνωστό –κι εν πολλοίς αναµενόµενο– ότι ασκείται πίεση από τους δανειστές για τη 24 ΕΠΙΛΟΓΗ

λήψη πρόσθετων µέτρων λιτότητας προκειµένου να εξοικονοµηθούν περί τα 12 δισ. ευρώ µέχρι το 2014. Μάλιστα η τρόικα απαιτεί το σχέδιο να είναι αναλυτικότατο και να παρουσιαστεί από την κυβέρνηση εντός του διµήνου. Αν µάλιστα δεν είναι πειστικό και ρεαλιστικό, το ενδεχόµενο να υπάρξει γερµανική άρνηση στην έγκριση της νέας πίστωσης είναι υπαρκτό. Εξίσου όµως υπαρκτός είναι ο κίνδυνος το νέο αυτό σχέδιο που στην ουσία συνιστά

ένα νέο µνηµόνιο να µην λάβει την έγκριση του εκλεκτορικού σώµατος. ∆εδοµένης της κατάστασης βρασµού που επικρατεί στην κοινοβουλευτική οµάδα του ΠΑΣΟΚ, σε συνδυασµό µε τη διαρκώς διογκούµενη κοινωνική δυσαρέσκεια από τα µέτρα λιτότητας που ήδη έχουν ληφθεί, είναι εξαιρετικά αµφίβολο αν θα υπάρξει ανοχή σε πρόσθετα µέτρα. Πόσο µάλλον όταν αυτά θα αφορούν σε νέες περικοπές µισθών των δηµοσίων υπαλλήλων, επιπλέον των περικοπών του

 Πολιτικές ισορροπίες, διεκδικήσεις και µάχες, σε έναν αγώνα µε αβέβαιη έκβαση  2010, για εξοικονόµηση 1 δισ. ευρώ ετησίως, εκ νέου αναθεώρηση του Ασφαλιστικού, δεδοµένου ότι οι περικοπές που έγιναν δεν καλύπτουν τους στόχους της τρόικας για τις συνταξιοδοτικές δαπάνες, άνοιγµα κλειστών επαγγελµάτων, τριετές πρόγραµµα αποκρατικοποιήσεων κοκ. Για τον λόγο αυτό, το Μαξίµου από τις αρχές ήδη του έτους επιχειρεί σε δυο επίπεδα: το πρώτο στην ΕΕ, όπου προσπαθεί να πετύχει µια συµφωνία για επιµήκυνση του χρόνου αποπληρωµής του χρέους και µείωση των επιτοκίων δανεισµού. Το επιχείρηµα που προβάλει είναι πως µε δυσθεώρητο χρέος και υψηλά επιτόκια, η οικονοµία θα παραµένει σε ύφεση και το χρέος αντί να µειώνεται θα διογκώνεται, µε αποτέλεσµα στο τέλος η χρεοκοπία να είναι αναπόφευκτη. Παράλληλα, προβάλει ακριβώς τον κίνδυνο της κοινωνικής έκρηξης που θα έχει καταστροφικές συνέπειες για το πρόγραµµα σταθεροποίησης, µε αποτέλεσµα στο τέλος οι δανειστές να χάσουν τα λεφτά τους. Γι’ αυτό και θέλει τη συµφωνία πριν την πίστωση της τέταρτης δόσης που θα την εµφανίσει ως «επιβράβευση» των θυσιών του ελληνικού λαού.

ΤΟ ∆ Ι Σ Ε Ξ Α Μ Α Ρ Τ ΕΙ Ν Αυτή τη φορά, µε τον Γ. Παπανδρέου να χρησιµοποιεί το χαρτί των πρόωρων εκλογών, ο Αντώνης Σαµαράς θέλει να είναι έτοιµος. Χωρίς να επιτρέψει σε κάποιον να ισχυριστεί πως του δίνεται η ευκαιρία να διεκδικήσει την εξουσία, αλλά εκείνος απλά φοβάται να την αναλάβει. Στη Ν∆ άρχισαν να συγκεντρώνουν βιογραφικά. Ο Αντώνης Σαµαράς εξουσιοδότησε τον Ανδρέα Λυκουρέντζο να προβεί σε αξιολογήσεις νέων στελεχών, ικανών να διεκδικήσουν την ψήφο των πολιτών. Παράλληλα δε, µε την αναζήτηση νέων µάχιµων «στρατιωτών» αλλάζει και λάβαρα και γενικώς, όπως όλα δείχνουν, ετοιµάζεται για εκλογές. Πρόκειται άραγε για παιχνίδι εντυπώσεων ή στη Ρηγίλλης εκτιµούν βασίµως –αν δεν γνωρίζουν ήδη– πως το επόµενο δίµηνο υπάρχει σοβαρό ενδεχόµενο να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές; Ουδείς είναι σε θέση να πει µε βεβαιότητα. Πλην όµως, καλού–κακού, η ηγεσία της Ν∆ δεν χάνει τίποτα να διατηρεί τον κοµµατικό µηχανισµό σε επαγρύπνηση. Άλλωστε µε τον τρόπο αυτό επιτυγχάνει και τη συνοχή της παράταξης, µειώνει τις πιθανότητες να υποστεί εκλογικό αιφνιδιασµό και το κυριότερο, εξαναγκάζει τον Γιώργο Παπανδρέου να σκεφτεί ωριµότερα προτού χρησιµοποιήσει εκ νέου το εκλογικό χαρτί –όπως έπραξε τον περασµένο Νοέµβριο.

Από την πλευρά του, ο Αντώνης Σα µ α ράς και την έ κδοσ η ε υ ρ ω ο µ ο λό γ ο υ υ π ο σ τ η ρ ί ζ ε ι και την ανάγκη χρονικής επιµήκυνσης της αποπληρωµής τ ο υ χ ρ έ ο υ ς , µ ε π α ρ άλ λ η λ η αναπροσαρµογή των όρων δανεισµών. Προφανώς, όχι γιατί σε περίπτωση που η προσπάθεια ευοδωθεί θα αλλάξει το κλίµα και θα αποµακρυνθεί το ενδεχόµενο πρόωρων εκλογών, αλλά γιατί θα έχει ευκολότερο έργο, όταν, αν και εφόσον κληθεί να αναλάβει την εξουσία.

Επικοινωνιακά παιχνίδια Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Γιώργος Παπανδρέου άρχισε να παίζει ξανά το χαρτί των πρόωρων εκλογών. Είναι και αυτός ένας έµµεσος εκβιασµός προς τους δανειστές για να κάµψει τις αντιρρήσεις και να κερδίσει χρόνο. Για την ώρα όµως αντιµετωπίζει τη σθεναρή επιφυλακτικότητα της Γερµανίας κυρίως, η οποία θέτει το νέο µνηµόνιο ως «προϋπόθεση» για την εκταµίευση της τέταρτης δόσης. Το Βερολίνο θεωρεί πως στην περίπτωση που υπάρξει συµφωνία πριν τη λήψη πρόσθετων µέτρων, η προσπάθεια της δηµοσιονοµικής προσαρµογής θα χαλαρώσει. Την ίδια στιγµή όµως η πίεση του Βερολίνου προς την Αθήνα δηµιουργεί εκνευρισµό στους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, αλλά και στους συνδικαλιστές της ΠΑΣΚΕ, που δεν φαίνονται ικανοί να διαχειριστούν χωρίς σοβαρές απώλειες τις επιπτώσεις ενός

νέου πακέτου λιτότητας. Η πίεση που υφίστανται από την κοινωνία και τους χώρους δουλειάς είναι τεράστια και φτάνει µέχρι και την απειλή της σωµατικής τους ακεραιότητας. Είναι λοιπόν εξαιρετικά αβέβαιο αν δεν θα υπάρξουν κάποιοι που θα επιχειρήσουν να διαφοροποιηθούν, εξαναγκάζοντας ουσιαστικά τον Γιώργο Παπανδρέου να προχωρήσει σε πρόωρες εκλογές. Άλλωστε, ο µόνος λόγος που για την ώρα φαίνεται να διατηρεί τη συνοχή της κοινοβουλευτικής οµάδας του ΠΑΣΟΚ είναι η πρόνοια του Συντάγµατος που θέλει

τις εκλογές εντός 18µηνου να διενεργούνται µε λίστα. Πολλοί βουλευτές φοβούνται πως αν προχωρήσουν σε ανταρσία αυτή τη σ τιγµή δεν θα έχουν καµία τύχη επανεκλογής. Αντιθέτως, µετά την παρέλευση του 18µηνου, ίσως υπάρξουν αρκετοί που θα σκεφτούν να επιχειρήσουν ηρωική έξοδο που θα κεφαλαιοποιήσουν πολιτικά στη συνέχεια. Συνεπώς, για τον Γιώργο Παπανδρέου και την κυβέρνηση ο Φεβρουάριος και ο Μάρτιος είναι εξαιρετικά κρίσιµοι µήνες που θα καθορίσουν τις πολιτικές εξελίξεις. ΕΠΙΛΟΓΗ 25

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Ευρώπη

Η Γαλλίδα υπουργός Οικονοµικών, Κριστίν Λαγκάρντ, σε συνέντευξή της σε τηλεοπτικό δίκτυο, απέκλεισε µεν το ενδεχόµενο εξόδου της Ελλάδας ή κάποιας άλλης χώρας από την Ευρωζώνη, δήλωσε όµως σιβυλλικά ότι δεν θα υπάρξει αναδιάρθρωση χρέους µέχρι το τέλος του 2011.

ΝΕΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ

Γερµανογαλλικό κοντσέρτο για 27 Ο Μηχανισµός Σταθερότητας, που υιοθέτησαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, αναµένεται να οξύνει, αντί να αµβλύνει, τις ανησυχίες των αγορών για την κρίση δηµοσίου χρέους. Κι αυτό οφείλεται στην επιµονή της Γερµανίας να εµπλέξει τους ιδιώτες επενδυτές στην αντιµετώπιση δηµοσιονοµικών προβληµάτων χωρών της ευρωζώνης. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

ετά την υιο θέτηση των µέ τ ρων οικο νοµικής διακυβέ ρν η σ ης, τα οποία ενισχύουν τον συντονισµό των οικονοµικών πολιτικών, εισάγουν αυστηρές κυρώσεις κατά των χωρών µε δηµοσιονοµικά προβλήµατα, αναγάγουν τη µείωση του χρέους σε βασική προτεραιότητα και επιβάλουν διαρθρωτικές παρεµβάσεις για βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, εκείνο που απέµενε, στη Σύνοδο Κορυφής του ∆εκεµβρίου, ήταν ένα σαφές µήνυµα των Ευρωπαίων ηγετών προς 26 ΕΠΙΛΟΓΗ

τις αγορές. Ένα µήνυµα αποφασιστικότητας και αλληλεγγύης που θα οδηγούσε σε εκτόνωση των πιέσεων στα οµόλογα των χωρών της ευρωζώνης. Όµως, για µια ακόµη φορά, η Γερµανίδα Καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ πέτυχε µε την υποστήριξη του Γάλλου προέδρου, Νικολά Σαρκοζί να επιβάλει τις δικές της θέσεις, προωθώντας αποφάσεις που θα δηµιουργήσουν σηµαντικά προβλήµατα σε χώρες «αδύναµους κρίκους» της ευρωζώνης (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία). Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισµός Σταθερότητας (ΕΕ-χώρες µέλη-∆ΝΤ) που θα τεθεί σε λειτουργία στα µέσα του 2013 εί-

ναι µια γερµανική επινόηση, θα επεµβαίνει «εάν είναι απαραίτητο» για τη διάσωση χωρών στο τελευταίο στάδιο, δηλαδή όταν θα βρίσκονται στα όρια της κατάρρευσης και θα χορηγεί δάνεια υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Μάλιστα, για να ενεργοποιηθεί ο Μηχανισµός θα πρέπει να υπάρχει οµοφωνία των χωρών της ευρωζώνης. Το απαίτησαν οι Γερµανοί για να καθορίζουν µε δικά τους κριτήρια πότε µια χώρα κινδυνεύει µε κατάρρευση. Από τα µέσα του 2013 όλα τα νέα κρατικά οµόλογα που θα εκδίδονται θα περιλαµβάνουν µια «ρήτρα συλλογικής δράσης». Αποδεχόµενοι αυτή τη ρή-

 Οι αγορές δυσπιστούν, οι αδύναµοι κρίκοι ανησυχούν, η Α. Merkel «θριαµβεύει». 

τρα οι ιδιώτες πιστωτές θα υποχρεούνται να συνεισφέρουν σε περίπτωση που µια χώρα έχει πρόβληµα ρευστότητας ή καθίσταται αφερέγγυα. Το πότε και πώς θα το καθορίζουν η ΕΕ και το ∆ΝΤ. Εάν έχει πρόβληµα ρευστότητας η εν λόγω χώρα οι ιδιώτες πιστωτές θα δέχονται επιµήκυνση αποπληρωµής του χρέους και θα τους ζητείται να διακρατούν τα οµόλογα, ενώ σε περίπτωση αδυναµίας πληρωµών (εάν κριθεί αφερέγγυα) θα αποδέχονται (οι ιδιώτες) µείωση του επιτοκίου ή ακόµη και περικοπή της ονοµαστικής αξίας των οµολόγων. «Προνοµιούχοι πιστωτές», δηλαδή αυτοί που θα εξοφλούνται πρώτοι θα είναι κατά σειρά το ∆ΝΤ και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισµός Στήριξης, δηλαδή οι χώρες, κυρίως της ευρωζώνης, που συνεισφέρουν στον Μηχανισµό. Οι ιδιώτες επενδυτές θα αποζηµιώνονται τελευταίοι, εάν υπάρχει δυνατότητα. Τα κρατικά οµόλογα ορισµένων χωρών, όπως τα ελληνικά, θα αγοράζονται πλέον από τους ιδιώτες επενδυτές µε αυξηµένο πριµ κινδύνου, προκειµένου να διασφαλιστούν µε τη σειρά τους στο ενδεχόµενο χρεοκοπίας. Η Ελλάδα έχει σήµερα το µεγαλύτερο δηµοσιονοµικό πρόβληµα, το υψηλότερο χρέος σε ποσοστό του ΑΕΠ και τη βαθύτερη ύφεση στην Ευρωζώνη. Όλα αυτά θα τα λαµβάνουν υπόψη οι ιδιώτες επενδυτές πριν προβούν στην αγορά κρατικών οµολόγων. Μέχρι τώρα πίστευαν ότι οι χώρες της Ευρωζώνης είχαν απόλυτη κάλυψη από την υπόλοιπη «οικογένεια» και δεν πρόκειται να χρεοκοπήσουν. Αυτό πλέον δεν υφίσταται µε τον νέο Μηχανισµό. Συνεπώς, όσο πιο «επικίνδυνη» χαρακτηρίζεται η δηµοσιονοµική κατάσταση µιας χώρας, τόσο ακριβότερο θα είναι το κόστος δανεισµού της. Πάντως, παρά την αρνητική στάση της κ. Μέρκελ παραµένουν στο «τραπέζι» προτάσεις που θα έδιναν βαθιά ανάσα στην ευρωζώνη. Πρόκειται για την εισήγηση του προέδρου της ευρωζώνης, ΖανΚλοντ Γιούνκερ για έκδοση κοινού ευρωοµολόγου που θα αγόραζε, υπό προϋποθέσεις, δηµόσιο χρέος

ΤΟ

ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Στα µέσα του 2011 εκτιµά η ΕΕ ότι θα ξεκινήσει η ανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας. Η βαθιά ύφεση της ελληνικής οικονοµίας θα συνεχιστεί µέχρι τα µέσα του 2011, επιβαρύνοντας περαιτέρω βασικούς δείκτες, όπως της ανεργίας που θα αυξηθεί σε επίπεδα ρεκόρ τα επόµενα δυο χρόνια. Παρόλ’ αυτά από τα µέσα του 2011 εκτιµάται ότι θα αρχίσει η ανάκαµψη της οικονοµίας. Στην Ευρωζώνη, τα µέτρα δηµοσιονοµικής εξυγίανσης στις περισσότερες χώρες, θα µετριάσουν την ανάκαµψη το 2011, ωστόσο το 2012 αναµένεται να είναι καλύτερο, διότι αναµένεται αύξηση της εσωτερικής ζήτησης. Οι εξελίξεις στα κράτη µέλη προβλέπεται πάντως ότι θα παραµείνουν ανοµοιογενείς. Αυτές είναι οι βασικές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία αναφέρει ευθέως ότι στην Ελλάδα η µείωση της απασχόλησης θα παρασύρει προς το κάτω τους µισθούς στον ιδιωτικό τοµέα, συνεισφέροντας στη µερική ανάκαµψη της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας. Όπως επισηµαίνει η Κοµισιόν, το 2010 η ελληνική οικονοµία γνώρισε τη µεγαλύτερη ύφεση στην ΕΕ µε το ΑΕΠ να εκτιµάται ότι υποχώρησε κατά 4,2%, τη στιγµή που στην Ευρωζώνη αυξήθηκε 1,8%. Τα αλλεπάλληλα πακέτα λιτότητας θα οδηγήσουν σε νέα σηµαντική υποχώρηση του ΑΕΠ το 2011 της τάξης του 3% µε προβλεπόµενη αύξησ η σ τ ην Ευρωζ ώνη 1,5%. Φυσ ικό επακόλουθο των παραπάνω προβλέψεων είναι η σηµαντική αύξηση της ανεργίας, η οποία από το 12,5% του εργατικού δυναµικού το 2010, θα εκτοξευθεί στο πρωτόγνωρο 15% το 2011 και 15,2% το 2012. Στον δηµοσιονοµικό τοµέα, το έλλειµµα θα υποχωρήσει από 9,6% του αεπ το 2010 στο 7,4% φέτος, µε τα επιπλέον µέτρα που περιλαµβάνει ο προϋπολογισµός του 2011.

χωρών, αλλά και την πρόταση του προέδρου της ΕΚΤ, Ζαν-Κλοντ Τρισέ για τροποποίηση της λειτουργίας του προσωρινού ταµείου στήριξης, ώστε να διαθέσει µέρος των χρηµάτων του (750 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 500 δισ. της ΕΕ και χωρών-µελών) για την αγορά κρατικών οµολόγων. Αυτό που αποκλείουν µε κατηγορηµατικό τρόπο στις Βρυξέλλες είναι τα σενάρια περί αναδιάρθρωσης του δηµό-

σιου χρέους ή ακόµη και την προσωρινή ή µόνιµη έξοδο από την ευρωζώνη κάποιας ή κάποιων χωρών. Μια τέτοια εξέλιξη θα είχε καταστροφικές συνέπειες, οικονοµικές και πολιτικές όχι µόνο για κάποιες χώρες αλλά για το σύνολο της Ευρωζώνης. Κι αυτό γιατί θα δηµιουργούσε σοβαρότατο πρόβληµα δανεισµού σε όλες τις χώρες µε σοβαρά δηµοσιονοµικά προβλήµατα. ΕΠΙΛΟΓΗ 27

2011

Το σΤοΙχημα Τησ ανακαμψησ

Ο ΚΟΣΜΟΣ Η ΕΥΡΩΠΗ Η ΕΛΛΑ∆Α

Το φετινό έτος είναι η χρονιά της μεγάλης μάχης. Η χρονιά που θα δείξει εάν τα δύσκολα μπορούν να τιθασευθούν ή τουλάχιστον να μπουν σε τροχιά τιθάσευσής τους. Οι αβεβαιότητες και οι αστάθμητοι παράγοντες αρκετοί και η απόσταση που πρέπει να διανύσει ο κόσμος, η Ευρώπη, η Ελλάδα μέχρι τη μεγάλη νίκη είναι η ίδια ακριβώς που χωρίζει τον κόσμο, την Ευρώπη και την Ελλάδα από το μεγάλο Βατερλό. Αυτό ισοδυναμεί με την αδυναμία του αναπτυγμένου κόσμου να διορθώσει τις μεγάλες ανισορροπίες και να μπει δυναμικά στην ανάπτυξη παρασέρνοτας στο άρμα της και αδύναμες οικονομίες όπως η ελληνική. Από την ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

τος σταθµός στη µέχρι σήµερα ιστορία του κόσµου, της Ευρώπης, της Ελλάδας. Ο λόγος για το 2011. Έτος γέφυρα για την αναδίπλωση του καπιταλισµού και την αποτελεσµατική διόρθωση των συστηµικών του λαθών. Έτος, που ο αναπτυγµένος κόσµος, η Ευρώπη και η Ελλάδα θα αναµετρήσουν τις δυνάµεις τους µε την κεκτηµένη γνώση, τα εργαλεία αναχαίτισης των προβληµάτων και της ύφεσης που διαθέτουν και τη δυνατότητά τους να δώσουν αποτελεσµατικές απαντήσεις στις αβεβαιότητες που θα κρίνουν ποια ακριβώς και πώς θα είναι η επόµενη µέρα, µε τις οποίες η συνδιαλλαγή το 2011 θα είναι διαρκής. Ποιες είναι όµως αυτές οι αβεβαιότητες;

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α , το ερώτηµα είναι κατά πόσο η οικονοµία δεν θα εγκλωβιστεί σε ένα αυτοτροφοδοτούµενο καθοδικό σπιράλ, κατά πόσο η οικονοµία θα έχει τα αντανακλαστικά, δηλαδή την ενδογενή δυναµική, να αντιδράσει στην πίεση των δραστικών περικοπών στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα, και στη µείωση των εισοδηµάτων στον ιδιωτικό. Και κατά πόσο ο ιδιωτικός τοµέας, µε την ενίσχυση του νέου αναπτυξιακού νόµου θα προχωρήσει σε νέες επενδύσεις, που θα αναχαιτίσουν την άνοδο της ανεργίας, και τελικά θα οδηγήσει στην έξοδο 28 ΕΠΙΛΟΓΗ

από την κρίση. Η διαδικασία, εφόσον πετύχει, µπορεί να παροµοιαστεί µε τη δηµιουργική καταστροφή του Joseph Schumpeter, όπου τα παλαιό, και στη συγκεκριµένη περίπτωση ο σπάταλος δηµόσιος τοµέας και γενικά η χαµηλής ανταγωνιστικότητας οικονοµία, δίνουν τη θέση τους σε µια πιο αποτελεσµατική σε οργάνωση και δυναµική οικονοµία. ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ το ερώτηµα είναι

αν θα αποφύγει τελικά µια γενίκευση της κρίσης χρέους, αν θα επικρατήσει η πολιτική δυναµική για συνένωση δυνάµεων για την αντιµετώπιση µιας συστηµικής κρίσης, πέρα από την τιµωρία των «άτακτων παιδιών», ώστε να µην απειληθεί η επιβίωση της Ευρωζώνης. ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, το ερώτηµα είναι κατά πόσο η Αµερική, θα αποφύγει, µε την ποσοτική χαλάρωση, τη µεγαλύτερη επιβράδυνση, ενόσω το εξωτερικό της έλλειµµα αυξάνεται. Ένα ακόµα µεγαλύτερο ερώτηµα αφορά τις επιπτώσεις που µπορεί να έχει η διατήρηση και ενίσχυση των παγκόσµιων ανισορροπιών στην παγκόσµια οικονοµία. Οι εξελίξεις στο διεθνές σκηνικό δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστη την Ελλάδα, από όλες τις πλευρές: µια κρίση χρέους στην Ευρωζώνη θα επιφέρει µεγάλο πλήγµα στις δυνατότητες της χώρας να εξυπηρετήσει το χρέος της και µια επιβράδυνση στις ξένες αγορές θα πλήξει τις εξαγωγές, που αποτελούν τον µόνο παράγοντα τόνωσης της οικονοµίας. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο επικεφαλής του ∆ΝΤ, Ντοµινίκ Στρος Καν, η Ελλάδα θα µπορέσει να αντιµετωπίσει τις τωρινές δυσκολίες εφόσον τηρήσει τους όρους του Μνηµονίου και εφόσον δεν υπάρξουν δυσµενείς εξελίξεις στο εξωτερικό. Στις σελίδες που ακολουθούν σελ.: 30-35 αναλύονται οι προκλήσεις και οι προβληµατισµοί µε τους οποίους βρίσκονται αντιµέτωποι, ο κόσµος, η Ευρώπη, η Ελλάδα. ΕΠΙΛΟΓΗ 29

Photo: ΑΠΕ & ΕΡΑ/ΑΠΕ. Επεξεργασία: AllMedia Creative

Το στοΙχημα της ανΑκαμψης

30 ΕΠΙΛΟΓΗ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες Οι Ηνωμένες Οικονομίες της Ευρώπης

Οικονομικές ισορροπίες στην Αμερική και την Ευρώπη με κινδύνους και μεταβλητές. Οι επερχόμενες εξελίξεις, θα δείξουν κατά πόσο η Ελλάδα θα έχει αποτελέσει τον καταλύτη μιας ουσιαστικής αλλαγής στη Γηραιά Ήπειρο, προς τις Ηνωμένες Οικονομίες (Πολιτείες;) της Ευρώπης.

ρχικά ήταν η στρατηγική της Λισσαβόνας. Πρόσφατα οι Ευρωπαίοι ηγέτες παραδέχθηκαν την παταγώδη αποτυχία της στο να φθάσει η Ευρώπη την Αμερική σε παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρά τα μεγάλα προβλήματά τους, παραμένουν μια οικονομία ισχυρή και ανταγωνιστική, που προσελκύει μεγάλα επενδυτικά κεφάλαια. Με έναν ομοσπονδιακό προϋπολογισμό μεταφέρει κεφάλαια στις πολιτείες, σε έκταση πολύ μεγαλύτερη από ότι τα Διαρθρωτικά και άλλα ταμεία της ΕΕ στις χώρες-μέλη. Στην Ευρώπη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η Ευρωζώνη στηρίχτηκε σε σαφείς κανόνες για τη Νομισματική Ένωση και ασαφείς όσον αφορά την Οικονομική. Όπως χαρακτηριστικά είπε ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ «Η ΕΚΤ φρόντισε για το Ν της ΟΝΕ. Μένει στους ηγέτες της να φροντίσουν για το Ο». Ένθερμος υποστηρικτής της «ποσοτικής και ποιοτικής» ενίσχυσης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης, σε κεφάλαια και σε ευελιξία (ώστε να μπορεί να αγοράζει ομόλογα χωρών σε κρίση στη δευτερογενή αγορά, κάτι που θα απαλλάξει την ΕΚΤ από τις αγορές στις οποίες προχωρά αυτή την εποχή), τονίζει αυτό που έλειψε από την Ευρωζώνη. Μια οικονομική διακυβέρνηση που θα φροντίζει ότι οι οικονομικές πολιτικές των κρατών-μελών δεν θα οδηγούν σε κρίσεις όπως η τωρινή αλλά και θα τη θωρακίζει με κοινή άμυνα στις κρίσεις και που αναδεικνύει τις δυσκολίες που προκύπτουν από την απουσία δημοσιονομικής ένωσης. Τα προβλήματα της Ελλάδας ήταν ο καταλύτης της αλλαγής στην Ευρωζώνη. Ο Έλληνας πρωθυπουργός ήταν ο πρώτος που υποστήριξε ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελλη-

νικό. Στην Ευρώπη το αναγνώρισαν μόνο όταν απειλήθηκε η σταθερότητα του ευρώ. Σήμερα οι ισχυροί πυλώνες της, Γερμανία και Γαλλία, αλλά και άλλες χώρες του Βορρά αντιδρούν στο Ευρωομόλογο. Η Ελλάδα υποστηρίζει την αναγκαιότητά του. Παρά τις τεχνικές και πολιτικές δυσκολίες, όσον αφορά την κατανομή των εγγυήσεων ή την πιο ουσιαστική κοινή εγγύηση όλων, εφόσον τελικά υιοθετηθεί, θα δημιουργήσει μια αγορά με ρευστότητα ανάλογη εκείνης των αμερικανικών κρατικών ομολόγων. Θα έδινε το σήμα στις αγορές ότι η Ευρώπη ενωμένη ισχυροποιείται ενώ θα αποτελούσε το πρώτο βήμα για τη δημοσιονομική ένωση. Περισσότερες χώρες θα μπορούν να δανεισθούν φθηνότερα, εκτονώνοντας τις πιέσεις στα ομόλογά τους που τις οδηγούν στον προθάλαμο του Μηχανισμού Στήριξης. Τώρα που οι οίκοι αξιολόγησης προελαύνουν σε νέες περιοχές της Ευρωπαϊκής περιφέρειας -πρόσφατα άγγιξαν την Κύπρο απειλώντας με υποβάθμιση- γίνεται σαφές ότι η λύση της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη είναι ακόμη μακριά. Ο επικεφαλής της πανίσχυρης Deutsche Bank, Γιόζεφ Άκερμαν, είπε ότι η κρίση χρέους αποτελεί την ευκαιρία για μεγαλύτερη οικονομική ολοκλήρωση της Ευρωζώνης, για την οποία προαπαιτούμενο είναι η ισχυρή πολιτική ηγεσία. Η Ελλάδα 30 χρόνια πριν, με τον τότε πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου που υποστήριξε την αναγκαιότητα των Μεσογειακών Προγραμμάτων, υπήρξε ο καταλύτης της μετεξέλιξης της ΕΕ από μια τελωνειακή ένωση και με σημαντικότερο τομέα της την ΚΑΠ προς μια πιο ουσιαστική ένωση. Οι εξελίξεις θα δείξουν κατά πόσο η Ελλάδα θα έχει αποτελέσει και πάλι τον καταλύτη μιας ουσιαστικής αλλαγής στη Γηραιά Ήπειρο, προς τις Ηνωμένες Οικονομίες (Πολιτείες;) της Ευρώπης. ΕΠΙΛΟΓΗ 31

2011 ΕλλAδα - Οικονομία

Mission

Impossible Πολιτική των δυνατών & των αδυνάτων Ο πρόεδρος Ομπάμα δεν μειώνει το έλλειμμα από το 10% του αεπ για να στηρίξει την οικονομία. Ο Γιώργος Παπανδρέου δεν μπορεί να ακολουθήσει τέτοια πολιτική και για αυτό πρέπει να κινηθεί έξυπνα ώστε να κινητοποιήσει τις δυνάμεις μιας χώρας τραυματισμένης από δικά της λάθη και παραλείψεις. Οι Γερμανοί βγήκαν αλώβητοι από την κρίση γιατί η κυβέρνησή τους εγκαίρως εφάρμοσε το μεγαλύτερο σε όρους ποσοστού του αεπ, πρόγραμμα στήριξης της οικονομίας. 32 ΕΠΙΛΟΓΗ

τος βαθιάς ύφεσης το 2011 για την Ελλάδα, αν και ηπιότερης, σε σύγκριση με το 2010. Το μεγάλο στοίχημα για τη χώρα; Να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών στη βιωσιμότητα των οικονομικών της.

To ακαθάριστο εγχώριο προϊόν μετά από μείωση 4,2% το 2010, προβλέπει να μειωθεί 3%, ενώ μικρή ανάκαμψη, 1% εκτιμάται για το 2012. Για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία της, η Ελλάδα θα βρεθεί για τρίτο συνεχόμενο έτος σε ύφεση, που αν συνυπολογισθεί και η μείωση κατά 2,3% του 2009, ισοδυναμεί με απώλειες περίπου 10% συνολικά του ετήσιου προϊόντος της σε μια τριετία. Η ζήτηση στην οικονομία θα παραμείνει πιεσμένη, η κατανάλωση των νοικοκυριών, που με δανεισμό τροφοδότησε την ανάπτυξη των προηγούμενων ετών, θα συνεχίσει να υποχωρεί κάθετα. Μετά από μείωση 4,1% το 2010, η κυβέρνηση προβλέπει ότι θα μειωθεί 4,3% το 2011, ενώ οι επενδύσεις, μετά από καταβαράθρωση, με μείωση 17% το 2010 προβλέπεται να μειωθούν 8% το 2011. Στο περιβάλλον αυτό ο στόχος, που υπαγορεύει μείωση του δημοσίου ελλείμματος κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες του αεπ, από 9,4% το 2010 σε 7,4% το 2011 είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί. Και αυτό γιατί σε

περιβάλλον ύφεσης τα φορολογικά έσοδα δύσκολα θα αυξηθούν (η άνοδος τους τοποθετείται στο 1,8%). Έτσι, το βάρος εστιάζει στη μείωση των δαπανών. Με μειώσεις στις δαπάνες και τις αμοιβές στις ΔΕΚΟ, που με τα ελλείμματά τους επιβαρύνουν τον Έλληνα φορολογούμενο, με μείωση στις αποδοχές του ευρύτερου δημόσιου τομέα, με πλαφόν στις αμοιβές, με συγχωνεύσεις και καταργήσεις φορέων επιχειρείται ένας εξορθολογισμός που από πολλούς ήταν αναγκαίος. Και μόνο από αυτή την άποψη το Μνημόνιο ήταν αναγκαίο. Όπως και όλες οι άλλες διαρθρωτικές αλλαγές που δρομολογήθηκαν με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας όπως η απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων κ.λπ. Γιατί τελικά μόνο με ανταγωνιστικότητα η οποία θα φέρει ανάπτυξη θα καταφέρουμε να μειώσουμε το δημόσιο χρέος αλλά και το εξωτερικό, που κάθε χρόνο απορροφά τεράστια ποσά για την εξυπηρέτησή του. Ποσά που αποτελούν μεταφορά εισοδήματος στο εξωτερικό αφού το δημόσιο χρέος στο μεγαλύτερο μέρος του διακρατείται από ξένους. Όπως δείχνει η καθαρή επενδυτική θέση της χώρας χρωστάμε σχεδόν όλο το ετησίως παραγόμενο αεπ στο εξωτερικό και το ποσοστό αυξάνεται ταχύτατα, από 85% το 2009 σε 94% το 2010. Το δημόσιο χρέος συνολικά από 143% του αεπ το 2010 θα αυξηθεί σε 153% στο 2011 και σε 148% το 2014 κατά την κυβέρνηση ή σε 160% κατά το ΔΝΤ. Και δεν θα πρέπει να παραβλέπονται οι επιπτώσεις στις αντοχές μιας κοινωνίας που διαπιστώνει ότι, παρά τις μεγάλες προσπάθειες που καταβάλλονται, το δημόσιο χρέος συνεχίζει να αυξάνεται. Και εδώ μπαίνει στο παιχνίδι μια άλλη δυναμική, αυτή του χρέους και των αγορών. Με αυτά τα μεγέθη πως είναι δυνατόν η Ελλάδα να βγει στις αγορές για να δανειστεί το 2012 ή το 2013; Για να μπορέσει η Ελλάδα να δανειστεί από τις αγορές θα πρέπει να έχει αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στη βιωσιμότητα των οικονομικών της. Με επιτόκιο της τάξης του 5,8% με το οποίο δανείζεται με το Μνημόνιο και με το ονομαστικό αεπ να υποχωρεί εύλογα υπάρχουν αμφιβολίες, καθώς οδηγείται σε αύξηση του χρέους. Η αύξηση αυτή ανατροφοδοτεί τις ανησυχίες των δανειστών μας,

σε ένα φαύλο κύκλο. Με τη δρομολογούμενη μάλιστα συμμετοχή των ιδιωτών πιστωτών στο κόστος διάσωσης μιας χώρας σε αδυναμία, το υψηλότερο επιτόκιο δανεισμού είναι δεδομένο. Πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από τον φαύλο κύκλο της καταστροφής; Πώς θα έρθει η ανάπτυξη; Η ανεργία καλπάζει προς το 15% του εργατικού δυναμικού και οι αμοιβές στον ιδιωτικό τομέα, με την ύφεση αλλά και μετά τη νομοθετική ρύθμιση της κυβέρνησης που επιτρέπει στις επιχειρησιακές συμβάσεις να υπερισχύουν των κλαδικών, προβλέπεται να υποχωρούν όπως άλλωστε και στον δημόσιο. Οι εξελίξεις αυτές θα πιέσουν ακόμη περισσότερο τη ζήτηση στην εσωτερική αγορά. Επιπλέον η αγορά κατοικιών που τροφοδοτεί μεγάλο τμήμα της οικονομίας βρίσκεται πλέον σε μόνιμη ύφεση. Έτσι, μόνη διέξοδος είναι οι επενδύσεις και η εξωστρέφεια. Για το πρώτο, βασική στήριξη μπορεί να δώσει ο νέος επενδυτικός νόμος που παρέχει σημαντικά, φορολογικά κυρίως, κίνητρα και το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης. Για το δεύτερο, το ταμείο για την εξωστρέφεια Go2market μπορεί να δώσει κάποια ώθηση, να διευκολύνει την αναζήτηση αγορών στο εξωτερικό ακόμα και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που αποτελούν τον κύριο όγκο της επιχειρηματικότητας. Πόσο αποτελεσματικό όμως μπορεί να είναι όταν σε περιβάλλον τεράστιων προβλημάτων ρευστότητας στην αγορά, το κράτος χρωστά στις επιχειρήσεις 500 εκατ. ευρώ από επιστροφές ΦΠΑ; Τέλος, βασική προϋπόθεση για να είναι αποτελεσματικές οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης είναι να γίνει πράξη είναι αυτό που οι Αγγλοσάξονες αποκαλούν accountability, να γνωρίζει δηλαδή ο επιχειρηματίας και όποιος θέλει να δραστηριοποιηθεί επιχειρηματικά ποιος είναι υπεύθυνος και για πιο πράγμα στη διοίκηση. Και επίσης να υπάρξει ταχύτητα στη διεκπεραίωση των υποθέσεων και των αιτήσεων για επενδύσεις. Διαφορετικά, οι προθέσεις θα παραμείνουν ασκήσεις επί χάρτου. Αυτά είναι τα μεγάλα στοιχήματα για την κυβέρνηση για το 2011. Τώρα που το «λίπος» στον δημόσιο τομέα εξαντλείται το επόμενο βήμα είναι η επανεκκίνηση της οικονομίας.

Τ ο ε ξ ω τε ρ ι κ O σοκ Οι δανειστές μας, ο Ντομινίκ Στρος Καν και το ΔΝΤ εκτιμούν ότι αν το Μνημόνιο εκτελεστεί κανονικά και χωρίς εξωτερικό σοκ η Ελλάδα θα εξυπηρετήσει το χρέος της κανονικά και θα επανέλθει σε ανάκαμψη. Πού υπεισέρχεται το εξωτερικό σοκ; Οι προβλέψεις μιλούν για μικρή ανάκαμψη το 2012, η οποία θα βασίζεται στις εξαγωγές, καθώς η συνολική κατανάλωση και οι επενδύσεις θα συνεχίσουν να υποχωρούν, με πολύ χαμηλότερους ρυθμούς βέβαια από ό,τι τη διετία 2010-2011. Συνεπώς, δυσμενείς εξελίξεις στο εξωτερικό θα πλήξουν τη ζήτηση για ελληνικές εξαγωγές και θα απομακρύνουν χρονικά την ανάκαμψη. Δεν παραλείπει να τονίσει επίσης ότι απαιτείται αναδιάρθρωση της φορολογίας για να καταστεί η χώρα ελκυστική.

Ο ρ i ζοντας δεκαετ ί ας Ο Ευρωπαίος Επίτροπος, Ολι Ρεν, αισιοδοξεί ότι σε ορίζοντα δεκαετίας και με αυστηρή πολιτική μπορεί το δημόσιο χρέος να μειωθεί από 150% του αεπ σε 80% το 2013. ΕΠΙΛΟΓΗ 33

2011 ΕυρΩπη ΚΟσμος - ΟικονομΙα

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Ε Σ Π ΟΛ Ι Ο Ρ Κ Ι ΑΣ

ΑΝΑΖΗΤHΣΕΩΝ & ΠΡΟΚΛHΣΕΩΝ

Με ανάπτυξη την επόμενη διετία, 1,7% το 2011 και 1,5% το 2012, και την ανεργία στο 10% του εργατικού δυναμικού για την Ευρωζώνη και την ΕΕ συνολικά, η γηραιά ήπειρος βρίσκεται σε ένα μεγάλο σταυροδρόμι.

Στην Ευρώπη βρέχει, στη Γερμανία όχι Η σιδηρά κυρία της Γερμανίας, η Άνγκελα Μέρκελ σίγουρα δικαιούται να ατενίζει το μέλλον με λιγότερες «ανασφάλειες» σε σχέση με τους εταίρους της στην Ευρώπη. Μια Ευρώπη που φέτος καλείται να αντιμετωπίσει την πρόκληση της χαμηλής ανάπτυξης και για την οποία απαιτείται μια συνολική προσέγγιση. Διαφορετικά θα χάνει έδαφος σε έναν κόσμο όπου νέες δυνάμεις θα αναδύονται στην οικονομική σφαίρα. 34 ΕΠΙΛΟΓΗ

α αποφύγει τη μετάδοση της κρίσης χρέους που ξεκίνησε από την Ελλάδα και για διαφορετικούς λόγους έπληξε την Ιρλανδία και τώρα απειλεί άμεσα την Πορτογαλία και δευτερογενώς την Ισπανία; Αν η κρίση εξαπλωθεί τίποτα δεν αποκλείει στη δίνη της να παρασυρθούν και άλλες χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος όπως η Ιταλία, που βέβαια προστατεύεται από το ότι χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από εσωτερική αποταμίευση, και το Βέλγιο. Το θέμα είναι το πώς θα την αποφύγει. Η Γερμανία και οι άλλες πλεονασματικές χώρες όπως η Ολλανδία και η Αυστρία αντιτίθενται στην ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης απότο τωρινό επίπεδο των 440 δισ. ευρώ (μια άποψη είναι ότι θα δώσει λάθος μήνυμα στις αγορές ομολόγων, ότι δηλαδή προετοιμάζονται για επερχόμενα προβλήματα σε μεγαλύτερες οικονομίες πχ. της Ισπανίας και της Ιταλίας) όπως επίσης και στην έκδοση του ευρωομολόγου (με το οποίο θα δανείζονται φθηνότερα οι χώρες με προβλήματα). Οι εξελίξεις όμως αναγκαστικά τα έχουν θέσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και το πρώτο τουλάχιστον ήδη δρομολογείται. Όσο τα δάνεια του Μηχανισμού παρέχονται με υψηλά σχετικά επιτόκια (5,8% για την Ελλάδα, 7% για την Ιρλανδία) οι χώρες με προβλήματα θα δυσκολεύονται να τα εξυπηρετήσουν, ενώ το κόστος πρόσβασης στις αγορές είναι απαγορευτικό, καθιστώντας την έξοδο από το πρόβλημα δυσχερή ως ανέφικτη. Το θέμα τώρα δεν είναι να πληρώσουν αυτοί που έσφαλαν, όπως υποστηρίζει η Γερμανία, αλλά η έξοδος από το πρόβλημα. Για το μέλλον το πρώτο φυσικά πρέπει να ισχύει, για τις αγορές όμως το μέλλον είναι τώρα. Και όσο εκτιμούν ότι τα υψηλά επιτόκια καθιστούν τη θέση μιας χώρας ακόμη πιο επισφαλή θα τη δανείζουν με ακόμη υψηλότερα επιτόκια, συντηρώντας το πρόβλημα. Επιπλέον, η πρόβλεψη του collective action clause στις νέες εκδόσεις κρατικών ομολόγων, δηλαδή της συμμετοχής των ιδιωτών πιστωτών στο κόστος διάσωσης μιας

χώρας, επιδρά αυξητικά στα επιτόκια δανεισμού. Εφόσον η αντιμετώπιση της κρίσης χρέους συνεχίσει να είναι αποσπασματική, θα οδηγηθούμε σε μια διχασμένη Ευρώπη. Με ένα σκληρό πυρήνα αποτελούμενο από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ολλανδία και ίσως την Αυστρία, τη Δανία και τη Σουηδία και μια περιφέρεια που θα είναι ευάλωτη σε κλυδωνισμούς. Το πόσο ανθεκτική μακροπρόθεσμα θα είναι η Ευρωζώνη και το ευρώ αν οι εξελίξεις οδηγήσουν σε αυτό το ενδεχόμενο, μένει να αποδειχθεί. Το ενδεχόμενο το «διαζύγιο» να το ζητήσουν οι ισχυροί δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί. Πρόσθετη πρόκληση για την Ευρώπη είναι η χαμηλή ανάπτυξη, εξαιρουμένης φυσικά της Γερμανίας, για την οποία απαιτείται μια συνολική προσέγγιση. Διαφορετικά, θα χάνει έδαφος σε έναν κόσμο όπου νέες δυνάμεις αναδύονται στην οικονομική σφαίρα.

{

Με την Αμερική να πειραματίζεται με νέες αγορές ομολόγων που μπορεί να ξεπεράσουν τα 600 δισ. ευρώ, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Fed Mπεν Μπερνάνκε, αν οι ενδείξεις προδιαγράφουν μεγαλύτερη επιβράδυνση της οικονομίας, η μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, παρά τα προβλήματά της αναπτύσσεται με υψηλότερους ρυθμούς από ό,τι η Ευρώπη, 2,7% το 2010 και 3% το 2011.

Συγχρόνως όμως η υψηλή ανεργία, στο 10% του εργατικού δυναμικού, και η συνεχιζόμενη υποχώρηση της αγοράς κατοικιών (8% περίπου η μείωση των τιμών το 2010) πιέζουν την κατανάλωση που τροφοδοτεί την αναπτυξιακή της μηχανή. Παρόλα αυτό παραμένει ελκυστική για τοποθετήσεις στα ομόλογά της. Ο πρόεδρος Ομπάμα διατηρεί το δημόσιο έλλειμμα στο 10% του αεπ και το δημόσιο χρέος της αισίως φθάνει το 100% του αεπ. Η απόδοση των ομολόγων της όμως παραμένει στο 3,3%. Συγχρόνως τα χαμηλά επιτόκια και η υποχώρηση του δολαρίου οδηγούν σε carry trades στο αμερικανικό νόμισμα (δανεισμό σε δολάρια για τοποθέτηση στις υψηλών αποδόσεων αγορές των αναπτυσσόμενων χωρών) με κινδύνους δημιουργίας συνθηκών φούσκας. Στους κινδύνους αυτούς οι αναπτυσσόμενες χώρες απαντούν με περιορισμούς στις εισροές κεφαλαίων. Η Ιαπωνία τώρα που σύντομα θα παραχωρήσει τη θέση της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη στην Κίνα, βλέπει να εξαντλούνται οι επιπτώσεις του πακέτου στήριξης της οικονομίας και την οικονομία να επιβραδύνει, με τον ρυθμό ανάπτυξης στο 1,6% το 2011 από 4,3% το 2010, ενώ δεν καταφέρνει να βγεί από την παγίδα του αποπληθωρισμού, στον οποίο επανέκαμψε από το 2009. Από την πλευρά τους οι αναπτυσσόμενες χώρες συμβάλλουν σχεδόν κατά το μισό στην άνοδο του παγκόσμιου αεπ, κατά 4,5% τη διετία 2010-11. Έναντι προβλεπόμενου ρυθμού ανάπτυξης

2,5% το 2011 για τις ανεπτυγμένες οικονομίες, για τις αναπτυσσόμενες προβλέπεται 6,5%. Η Κίνα συνεχίζει να αναπτύσσεται δυναμικά, με ρυθμό ανόδου του αεπ 10% και διατηρεί χαμηλά το νόμισμά της για να προστατεύσει τις εξαγωγές της, προκαλώντας την αντίδραση των Αμερικανών, Ιαπώνων και τα χαλαρά σχόλια των Ευρωπαίων. Τα συναλλαγματικά της αποθέματα τροφοδοτούνται από τα εξωτερικά της πλεονάσματα, και έχουν φθάσει πλέον τα 2,8 τρισ. δολ. Ωστόσο, αποτελούν μια εν δυνάμει πηγή νέας κρίσης, καθώς η παγκόσμιες ανισορροπίες, ασιατικά πλεονάσματα - αμερικανικά ελλείμματα, επανακάμπτουν μετά την κρίση. Αντιμετωπίζει τον κίνδυνο υπερθέρμανσης της οικονομίας, με περιορισμούς στις χορηγήσεις δανείων από τις τράπεζες και άνοδο των επιτοκίων. Δηλώνει ότι τα πλεονάσματα της τροφοδοτούν την παγκόσμια ανάπτυξη καθώς χρηματοδοτούν τη ζήτηση για εισαγωγές από τον υπόλοιπο κόσμο. Και επειδή γνωρίζει ότι ο ανταγωνισμός με βάση μόνο τη διατήρηση χαμηλής ισοτιμίας του νομίσματός της και το φθηνό εργατικό κόστος δεν αποτελεί εγγύηση για το μέλλον, επενδύει στην εκπαίδευση. Με βάση τα πρόσφατα αποτελέσματα της αξιολόγησης μαθητών του ΟΟΣΑ, οι μαθητές της εύπορης Σαγκάης είχαν τις υψηλότερες επιδόσεις παγκοσμίως, στο μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες. Οι υπόλοιπες αναπτυσσόμενες οικονομίες έχουν βγει σχεδόν αλώβητες από την κρίση. Το 2011 για την Ινδία, τη Ρωσία, τη Βραζιλία και την Ινδονησία θα αποτελέσει έτος ανάπτυξης. Το αεπ θα αυξηθεί 8% στην πρώτη, 4,5% στις δύο επόμενες και 6% για την πολυπληθέστερη μετά την Κίνα και την Ινδία, χώρα της Ασίας. Η Ρωσία ετοιμάζεται να περάσει την πόρτα του Παγκόσμιου Οργανισμού εμπορίου. Αν θέλουμε να έχουμε μια εικόνα της εξωτερικής θέσης των οικονομιών στο παγκόσμιο διασυνδεδεμένο χωριό μια ματιά στους αριθμούς αρκεί. Το έλλειμμα των τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ το 2011 προβλέπεται να αυξηθεί στα 559 δισ. δολ. από 496 δισ. το 2010. Πώς αυτό αντιπαραβάλλεται; Με το πλεόνασμα των 396 δισ. δολ. τις Κίνας (340 δισ. το 2010), των 219 δισ. δολ. της Ιαπωνίας (191 το 2010) και των μόλις 42 δισ. δολ. της Ευρωζώνης. Συγχρόνως, σε περιβάλλον ανοδικών τάσεων στις τιμές του πετρελαίου, οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες βελτιώνουν τη θέση τους. Τα πλεονάσματά τους θα αυξηθούν στα 360 δισ. δολ από 313 δισ. το 2010, καθώς ο OPEC δηλώνει ότι δεν προτίθεται να αυξήσει την παραγωγή όσο οι τιμές βρίσκονται κάτω από τα 100 δολ./βαρέλι. ΕΠΙΛΟΓΗ 35

Opinion Leaders #12

Γραμμα

Ελλάδα και Ευρωζώνη, και οι δύο σε σημείο καμπής, οδηγούνται στην αντιμετώπιση των προβλημάτων τους. Προϋποθέσεις για την ελληνική πορεία, η επαναφορά αξιών όπως, σεβασμός στους θεσμούς, αξιοκρατία, αγάπη για την πατρίδα και το περιβάλλον. Η πάταξη της διαφθοράς και η άμεση φυλάκιση των

Γ. Ιωαννίδης, Τufts University

36 ΕΠΙΛΟΓΗ

Κωστας Αζαριαδης - Γιαννης Ιωαννιδης

Κ. Αζαριάδης Washington University

Αμερικη

από την

πιο αδηφάγων και επώνυμων καταχραστών, η απάλειψη των εμποδίων στον ποιοτικό ανταγωνισμό στην εκπαίδευση και αναπτυξιακά μέτρα, θα συμβάλουν στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης των Ελλήνων στο μέλλον. Οι διακεκριμένοι καθηγητές, Κώστας Αζαριάδης και Γιάννης Ιωαννίδης, μιλούν στην Ε.

Συνέντευξη στην Ευαγγελια Παπαϊωαννου

ΕΠΙΛΟΓΗ 37

Opinion Leaders #12

Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Με την αδράνεια του status quo ισχυρή στην πολιτική και την κοινωνία, οδηγήθηκε σε αδιέξοδα. Πόσο βάσιμος είναι ο κίνδυνος να εγκλωβιστεί σε ένα καθοδικό σπιράλ μειούμενης ζήτησης, εισοδημάτων και αυξανόμενης ανεργίας; Νομίζουμε πως οι φόβοι σας

είναι δικαιολογημένοι. Η πιθανότητα παρατεταμένης ύφεσης στην επόμενη διετία 2011-12 είναι αρκετά υψηλή, με συσσωρευτική πτώση του ΑΕΠ μέχρι και 15% από σήμερα και 25% από το 2008. Η ανεργία θα αγγίξει το 17% περίπου. Οι συνέπειες για την ανισότητα και την κοινωνική συνοχή θα είναι απρόβλεπτα μεγάλες. Ο μόνος τρόπος να αποσοβηθεί η εμβάθυνση της κρίσης είναι η λήψη ισχυρών αναπτυξιακών μέτρων που προϋποθέτουν πλατειά πολιτική και κοινωνική συναίνεση. Προς το παρόν δεν βλέπουμε σοβαρή προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν υπάρχει η απαιτούμενη σύμπνοια, ίσως επειδή πολίτες, κόμματα και φορείς δεν έχουν κατανοήσει την ένταση και σοβαρότητα της επερχόμενης οικονομικής θύελλας ή ελπίζουν σε κάποιον «από μηχανής θεό». Επίσης η ανάκτηση εμπιστοσύνης στο μέλλον από πλατειά στρώματα του Ελληνικού πληθυσμού είναι απαραίτητο στοιχείο της ανάκαμψης.

Οι προβλέψεις της κυβέρνησης μιλούν για ύφεση και το 2011 και μικρή ανάκαμψη τη διετία 2012-13. Για τότε όμως ο πληθωρισμός προβλέπεται στο 0,5% και η ανεργία στο 15%. Μπορεί η ανάκαμψη να είναι βιώσιμη όταν ο πληθωρισμός βρίσκεται κάτω από το επίπεδο που θεωρείται συμβατό με τη σταθερότητα των τιμών; Πχ, ο Μπερνάνκε προχωρά στον δεύτερο κύκλο ποσοτικής χαλάρωσης για να αποφύγει τον αποπληθωρισμό.

Προς το παρόν ο πληθωρισμός στη χώρα συνεχίζει ακάθεκτος υπό την επιρροή νέων φόρων καθώς και μονοπωλιακών δυνάμεων (συντεχνίες, κλειστά επαγγέλματα, ΔΕΚΟ) που περιορίζουν τον ανταγωνισμό σε πολλές αγορές. Το ότι η αύξηση του ΦΠΑ μετακυλύεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στις τιμές καταναλωτή είναι από μόνη της σοβαρή ένδειξη της παρουσίας έντονων μη-ανταγωνιστικών δυνάμεων. Η επιστήμη μας λέει πως η σχέση ανεργίας-πληθωρισμού είναι περισσότερο ευκαιριακή και λιγότερο αιτιακή. Όπως το σημερινό 5% του πληθωρισμού δεν εγγυάται χαμηλή ανεργία, έτσι και το αυριανό 0,5% δεν θα την εκτινάξει αναγκαστικά στα ύψη. Αποπληθωρισμός είναι ένα είδος εσωτερικής υποτίμησης που είναι μία, αλλά όχι και η μοναδική, από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να ανακτήσει τη χαμένη της ανταγωνιστικότητα η Ελληνική οικονομία. Εξίσου αναγκαία είναι η γρήγορη βελτίωση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού για να μπορεί η χώρα να παράγει ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθεμένης άξιας. 38 ΕΠΙΛΟΓΗ

Όσο για τα τεκταινόμενα στις ΗΠΑ, φρονούμε πως η Κεντρική Τράπεζα υπερτιμά τον κίνδυνο αποπληθωρισμού με επιστροφή στην ύφεση, και σύντομα θα επιστρέψει σε πιο ήπια νομισματική πολιτική. Eίστε αισιόδοξοι ότι «υπάρχει ακόμα αρκετή αρετή στην Ελλάδα». Ποια θα ήταν η σημαντικότερη παρέμβαση της πολιτικής για να την αναδείξει; Χρειάζεται πολλή αρετή για να ξε-

κινήσει το ηράκλειο έργο της μεταρρύθμισης και ακόμα περισσότερη για να περαιωθεί. Η ελληνική οικονομία και οι κοινωνικοί θεσμοί έχουν στρεβλωθεί αφάνταστα τα τελευταία 30 χρόνια από την κρατική παρέμβαση, την αυξανόμενη ισχύ των μονοπωλίων, την αποκόλληση αμοιβής από την παραγωγικότητα και τον καταποντισμό της αξιοκρατίας. Ο ανταγωνισμός περιορίσθηκε. Με την ενθουσιώδη στήριξη ψηφοφόρων από όλες τις παρατάξεις, μεταφέρθηκαν σημαντικά οικονομικά και πολιτικά προνόμια από τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις στην πολιτική τάξη και τις συντεχνίες. Οι ξένες επενδύσεις εξαφανίσθηκαν. Η παιδεία κατέρρευσε από την ανοχή των γονέων για συνεχείς καταλήψεις σχολείων, αλλά και των πρυτάνεων. Οι ιστορικές στρεβλώσεις της μεταπολίτευσης έχουν διαβρώσει και τις αξίες της μάζας των νέων, που συχνά βλέπουν με καχυποψία την αξιοκρατία, παραμελώντας την απόκτηση προσόντων και επαγγελματικής συνείδησης με την προσδοκία πελατειακής αργομισθίας στο δημόσιο. Οι αναγκαίες επεμβάσεις ισοδυναμούν με επανασύσταση ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας με πρότυπο την παραδοσιακή ελληνική οικογένεια σε ένα πιο σύγχρονο πλαίσιο. Τα μέτρα είναι πάμπολλα σε αριθμό και ριζικά σε χαρακτήρα. Χρονικά προέχει η κάθαρση της διαφθοράς που αναγκαστικά ξεκινά από την πολιτική τάξη με αναθεώρηση του Συντάγματος, δραστικό περιορισμό των εδρών της Βουλής σε 150, χαρακτηρισμό της υπεξαίρεσης δημοσίου πλούτου ως «ιδιωνύμου αδικήματος» και άμεση φυλάκιση των πιο αδηφάγων και επωνύμων καταχραστών. Η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα καθορίζουν το μέλλον μιας χώρας. Αν τα ηνία της πολιτικής ήταν στα χέρια σας ποιά θα ήταν η πρώτη σας κίνηση για να την ενισχύσετε; Τα καλύ-

τερα «ευχολόγια» επαναλαμβάνουν δοκιμασμένες, και βασικά σωστές, αναπτυξιακές συνταγές αγνοώντας το πολιτικό κόστος των αλλαγών, που στην Ελλάδα είναι μεγάλο. Κλασικά μέτρα αύξησης παραγωγικότητας είναι οι επενδύσεις στην υλική υποδομή και το ανθρώπινο κεφάλαιο. Για την Ελλάδα τούτο σημαίνει προσθήκη 2-3.000 χιλιομέτρων συγχρόνων αυτοκινητοδρόμων, 1000 χιλ. υπερταχείων σιδηροδρόμων, 5 αερολιμένων και 50 μαρινών. Το συνολικό κόστος αγγίζει το

Κωστας Αζαριαδης - Γιαννης Ιωαννιδης

Ιδρυτικά μέλη του blog Greek Economists for Reform www.greekeconomistsforreform.com

follow link

Ο Κωστας Αζαριαδης είναι καθηγητής στην Έδρα Mallinckrodt του Washington University in St. Louis. Έχει διατελέσει καθηγητής στο University of California, Los Angeles (1993-2006) και το University of Pennsylvania (1983-92) και βοηθός καθηγητή στο University of Pennsylvania (1977-83) και στο Brown University (1973-1977). Η έρευνά του επικεντρώνεται στα μακροοικονομικά, τα οικονομικά της ανάπτυξης και τη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Με δίπλωμα χημικού μηχανικού από το Μετσόβιο, συνέχισε τις σπουδές του στην Αμερική, όπου πήρε το διδακτορικό του στα οικονομικά από το Carnegie-Mellon University.

O Γιαννης Ιωαννιδης είναι καθηγητής στην Έδρα Neubauer του Τufts University από το 1995. Έχει διδάξει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια στα Πανεπιστήμια Brown, Boston και Virginia Tech.  Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τη μακροοικονομία και τα κοινωνικά οικονομικά, με έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη και ανισότητα, την αγορά στέγης και  την οικονομική  των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και δικτύων. Ηλεκτρολόγος-Μηχανικός του Μετσοβίου, συνέχισε τις σπουδές στο Stanford University, από όπου πήρε το διδακτορικό του σε Engineering-Economic Systems and Economics.

ΑΕΠ 4 μηνών και καλύπτεται εύκολα από κοινοπραξίες ιδιωτών με αντάλλαγμα την εκμετάλλευση διοδίων και ενοικίων για ορισμένα χρόνια. Πολιτικά δυσκολότερη και οικονομικά σημαντικότερη είναι η ουσιαστική αναμόρφωση της παιδείας στην οποία το έθνος θα χρειασθεί να επενδύσει, από δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους, γύρω στο 7% του ΑΕΠ για μακρό χρονικό διάστημα. Αρχή θα κάναμε με την απάλειψη συνταγματικών και νομικών διατάξεων που συνεχίζουν να εμποδίζουν την τριτοβάθμια ιδιωτική παιδεία και περιορίζουν δραστικά τον ποιοτικό ανταγωνισμό σε όλο τον τομέα της εκπαίδευσης. Η ουσιαστικά ανύπαρκτη δημόσια παιδεία χρειάζεται δραστικότερα μέτρα για να πάρει ανάσα ζωής, ανάλογα με αυτά που έλαβε η Γερμανία και οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης το 1990-95. Η προσπάθεια αυτή ξεκινά με αναγκαστική διαχείριση των σχολείων και ιδρυμάτων για μια διετία και καταλήγει στην πλήρη διοικητική και οικονομική αυτονόμηση των πανεπιστημίων. Περισσότερο χρήμα και καλύτερη διαχείριση δεν αρκούν. Από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια παιδεία μας έχει εκλείψει το ηθικοπλαστικό υπόβαθρο που κάποτε μετέδιδε στους νέους αξίες απαραίτητες για κάθε ευνομούμενη και πολιτισμένη κοινωνία, όλα αυτά που σήμερα τ’ αποκαλούμε «κοινωνικό κεφάλαιο». Κλασικά συστατικά κοινωνικού κεφαλαίου είναι η αγάπη για την πατρίδα και το περιβάλλον, σεβασμός στους θεσμούς και τους πρεσβύτερους, αποδοχή της αξιοκρατίας και πολλά άλλα.

Μπορεί μια χώρα όπως η Ελλάδα να είναι ανταγωνιστική με ένα ισχυρό νόμισμα όπως το ευρώ; Υπάρχουν εγγενείς αδυναμίες στη σύλληψη και σύσταση της Ευρωζώνης; O αείμνηστος Mil-

ton Friedman είχε προβλέψει αυτό που όλοι πλέον μάθαμε: το ευρώ θα παραμείνει σαθρό νόμισμα όσο λείπει κοινή δημοσιονομική πολιτική, δηλαδή χωρίς επαρκείς δεσμεύσεις αενάως ισοσκελισμένων προϋπολογισμών από όλες τις χώρες-μέλη. Η Ελλάδα δεν έχει παρουσιάσει τέτοιον προϋπολογισμό για δεκαετίες. Επειδή ο υπερμεγέθης και αδηφάγος δημόσιος τομέας της δυσκολεύει κάθε κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση, η φυσική θέση της χώρας είναι εκτός ευρώ, μαζί με τα άλλα αδύναμα μέλη του ευρωπαϊκού νότου. Βλέπουμε πάντα μια μικρή πιθανότητα οικονομικού «θαύματος» ταχύρρυθμης ανάπτυξης που προαπαιτεί καταιγισμό από άμεσες και ριζικές μεταρρυθμίσεις σε όλο το εύρος του οικονομικού και κοινωνικού ιστού της χώρας, με ταυτόχρονη μαζική έκδοση ευρωομολόγων από τις ισχυρές ευρωπαϊκές οικονομίες, καθώς και μεγάλης κλίμακας παρέμβαση από την ΕΚΤ. Όσο νωρίτερα δεχθούν την αναγκαιότητα τέτοιων αλλαγών οι κύριοι πόλοι της Ενωμένης Ευρώπης τόσο πιο εύκολα θα πεισθούν οι κεφαλαιαγορές ότι η ΕΕ δεν αρέσκεται σε ρητορικά σχήματα μόνο. Αλλά σημαντικές εντάσεις παραμένουν. Το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί να βλέπει με δυσπιστία τη νομισματική ένωση, και μερικά από τα καινούργια μέλη της Ε.Ε. από την Ανατολική Ευρώπη συμφωνούν και έτσι συμβάλλουν στην επιβράδυνση της περαιτέρω ενοποίησης. Σύμφωνα με το ρητό «Κάθε Εμπόδιο για Καλό», η σημερινή κρίση επιταχύΕΠΙΛΟΓΗ 39

Opinion Leaders #12

νει την αντιμετώπιση εγγενών προβλημάτων από τη σύσταση της ΕΕ. Προφανώς βρισκόμαστε σε σημαντικό σημείο καμπής. Έχετε προτείνει τη μείωση της φορολόγησης των επιχειρήσεων στο 10% για να τονωθεί η επιχειρηματικότητα, με τη λογική του less is more. Πόσο καθοριστική είναι η φορολογία στην παρούσα φάση για την Ελλάδα; Για μας η ενίσχυση της επιχει-

ρηματικότητας και η διεύρυνση της φορολογικής βάσης είναι δύο από τις απαραίτητες προϋποθέσεις ταχύρρυθμης ανάπτυξης. Και οι δύο στόχοι επιτυγχάνονται με τη χαμηλή φορολογ ία του επιχειρηματ ικο ύ κέ ρ δ ο υ ς στο 10% που θα αποζημιώσει εν μέρει τους επενδυτές για το μεγάλο κόστος της γραφειοκρατίας και της διαπλοκής σ τη χώρα, κα θ ώ ς και γ ι α την αστάθεια του φορολογικού κώδικα. Σημειώνουμε πως τα συνολικά έσοδα του δημοσίου από την άμεση φορολογία επιχειρήσεων είναι την στιγμή αυτή μηδαμινά –περίπου 4 δισ. ευρώ– και θα αυξηθούν κατακόρυφα από νέες επενδύσεις. Από την αλλαγή αυτή θα ωφεληθούν όλοι εκτός από μερικούς διεφθαρμένους εφοριακούς που θα απολέσουν το σεβαστό μερίδιο που τους αποφέρουν οι «συμβιβασμοί» με το δημόσιο. Η μείωση φορολογικών συντελεστών είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή για την τόνωση της επιχειρηματικότητας. Αν η χώρα θέλει να προσελκύσει ξένες επενδύσεις, χρειάζεται ευρύτερο πακέτο που θα συνδυάσει χαμηλούς φόρους με πάταξη διαφθοράς και βελτίωση υποδομών.

πως της επιφυλάσσει η κατά γράμμα τήρηση των όρων του Μνημονίου. Ισπανοί και Έλληνες θα επιβιώσουν με την αλληλεγγύη των οικογενειακών δεσμών που συνεχίζουν να είναι ισχυροί στον Ευρωπαϊκό Νότο. Το ποσοστό ανεργίας στην χώρα μπορεί να ξεπεράσει το 17% αν το Δημόσιο δεν συνεχίσει να μισθοδοτεί όλους όσους προσέλαβε την τελευταία δεκαετία, να ελαττωθεί προσωρινά κάτω από 17% αν η χώρα κάνει στάση πληρωμών, να μειωθεί μεσοπρόθεσμα αν απ οχω ρή σουμε από την Ευρω ζ ών η, ή να πέσει δρασ τ ικά αν π ά ρουμε τα αναπτυξιακά μέτρα που συζητήσαμ ε νω ρίτ ε ρα. Αυτό που μας ανησυχεί ιδιαίτερα είναι το φάσμα «δομικής ανεργίας» σε υψηλά επίπεδα και μα κρύ ορίζον τα ιδιαίτερα αν – ή καθώς – η οικονομική δομή της χώρας αλλάξει. Για να πετύχει οικονομικά η Ελλάδα πρέπει το βάρος της οικονομίας να μεταφερθεί από εσωστρεφείς τομείς (κράτος, ΔΕΚΟ, επιδοτούμενη γεωργία και φθηνοτουρισμός) σε εξωστρεφείς ιδιωτικές δραστηριότητες με μεγάλη προστιθεμένη αξία (τράπεζες και ασφάλειες, υψηλή τεχνολογία, ποιοτικό κρασί και λάδι, οργανική γεωργία, κρουαζιέρες, υπηρεσίες πολιτισμού και γνώσης). Οι απαιτούμενες δεξιότητες για τη μετάβαση αυτή λείπουν από μεγάλο τμήμα του εγχώριου εργατικού δυναμικού, μιας και τα δημόσια σχολεία λειτουργούν επί πολλές δεκαετίες με γνώμονα την απασχόληση στο πελατειακό κράτος και άλλους τομείς εσωστρέφειας. Επίσης η παρατεταμένη αεργία από μόνη της καταστρέφει δεξιότητες, γνωστικές και μη γνωστικές, και έτσι επιδεινώνει το πρόβλημα της μετάβασης. Πρόβλημα δομικής ανεργίας αντιμετωπίζουν και χώρες όπως οι ΗΠΑ όπου η ταχύρρυθμη τεχνολογική εξέλιξη παροπλίζει από την αγορά εργασίας τους αποφοίτους λυκείου, τις ηλικίες άνω των 50, και γενικότερα όσους δεν διαθέτουν τη μόρφωση και ευελιξία που απαιτεί η κοινωνία της

Tα καλύτερα ‘ευχολόγια’ επαναλαμβάνουν δοκιμασμένες αναπτυξιακές συνταγές. Κλασικά μέτρα αύξησης παραγωγικότητας είναι οι επενδύσεις στην υλική υποδομή και το ανθρώπινο κεφάλαιο. Για την Ελλάδα τούτο σημαίνει προσθήκη 2-3.000 χιλ. συγχρόνων αυτοκινητοδρόμων, 1000 χιλ. υπερταχείων σιδηροδρόμων, 5 αερολιμένων και 50 μαρινών. {…}. Πολιτικά δυσκολότερη και οικονομικά σημαντικότερη είναι η ουσιαστική αναμόρφωση της παιδείας.

Ποιες είναι οι παρεμβάσεις που θα μείωναν την ανεργία; Στην Ελλάδα, με το χαμηλό επίπεδο κοινωνικής προστασίας πόσο εφικτή είναι η μείωση των επιδομάτων ανεργίας, που θα οδηγούσε σε μικρότερο χρόνο αναζήτησης εργασίας και χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας; Όπως και η Ισπανία αντιμετωπίζει

ποσοστά ανεργίας της τάξης του 20% –νούμερα αδιανόητα για άλλες χώρες– έτσι και η Ελλάδα θα ζήσει για λίγο και με το 17-18% που προβλέπουμε 40 ΕΠΙΛΟΓΗ

Κωστας Αζαριαδης - Γιαννης Ιωαννιδης

γνώσης και του παγκόσμιου εμπορίου. Για την Ελλάδα, οι προοπτικές παρατεταμένης ανεργίας της τάξης του 15% είναι αρκετά σημαντικές. Νομίζουμε πως μεγαλύτερη έμφαση στην έρευνα, την ιδιωτική και δημόσια παιδεία, την τεχνική κατάρτιση, την επαγγελματική μετεκπαίδευση, την διά βίου μάθηση θα διευκολύνουν την προσαρμογή και την προκοπή της χώρας στην κοινωνία του 21ου αιώνα. Η εκπαίδευση και η τεχνολογία είναι παράγοντες καθοριστικοί για την πορεία εξέλιξης μιας χώρας. Έλληνες διαπρέπουν στα μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού ενώ τα ελληνικά πανεπιστήμια «διώχνουν» τα προικισμένα μυαλά. Από την εμπειρία σας, τι θα έπρεπε να γίνει για να γίνουν πηγές παραγωγής νέας γνώσης και τι είναι αυτό που διώχνει τις κορυφές; Το φαινόμενο της

μετανάστευσης δεν στερεί μόνο την Ελλάδα από πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο. Είναι γενικό και αφορά χώρες και κοινωνίες που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις των επενδύσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Όπως τα καινούργια μηχανήματα χρειάζονται φροντίδα και συντήρηση μέσα σε κατάλληλα κτίρια έτσι και οι επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο έχουν σοβαρές προϋποθέσεις αυτοεπιλογής, εκπαίδευσης και διά βίου μάθησης. Οι χώρες που έχουν επιτύχει να κρατήσουν τα «προικισμένα μυαλά» είναι εκείνες που εκτιμούν σωστά τις ανάγκες τους σε ανθρώπινο κεφάλαιο, και τις συνέργειες των δεξιοτήτων εργασίας με την έρευνα, την τεχνολογία και την επινόηση νέων προϊόντων και υπηρεσιών. Όλοι αυτοί οι χώροι στενάζουν από την αναποτελεσματικότητα του Ελληνικού δημόσιου τομέα. Μερικές απώλειες «μυαλών» είναι αναπόφευκτες, διότι διάφορες οικονομίες ή υποοικονομίες εξειδικεύονται σε διαφορετικά προϊόντα. Η επιστήμη είναι διεθνής. Η Ελλάδα ωφελείται εάν π.χ. οι προικισμένοι χημικοί της απασχολούνται στα καλύτερα ερευνητικά και πανεπιστημιακά κέντρα του κόσμου εφόσον το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα θα διευκόλυνε και παρότρυνε στοιχειωδώς τη χημική έρευνα στη χώρα. Αυτό δεν αληθεύει σήμερα άλλα συνεχίζει να είναι μέσα στα όρια δυνατοτήτων της χώρας. Οι κρίσεις στον καπιταλισμό είναι εγγενείς; Βλέπουμε ότι από τη χρηματοπιστωτική κρίση περνάμε στην κρίση κρατικών χρεών. Η επόμενη; Οι χρηματοοικονομικές κρίσεις είναι πράγ-

ματι εγγενείς γιατί το παγκόσμιο πιστωτικό σύστημα στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αμφίπλευρη «πίστη» ανάμεσα σε δανειστές και δανειζόμενους. Απρόβλεπτα συμβάντα -όπως αυξημένοι κίνδυνοι χρεοκοπιών- που τραυματίζουν αυτούς τους δεσμούς εμπιστοσύνης- τροφοδοτούν κύματα φυγής από τραπεζικές δραστηριότητες και παρεμποδίζουν δάνεια προς δίκαιους και άδικους, χωρίς τα

οποία παγώνει κάθε οικονομική δραστηριότητα. Υπάρχει καλύτερο σύστημα από το σημερινό; Το ότι από τη χρηματοπιστωτική κρίση περνάμε στην κρίση κρατικών χρεών δεν είναι πρωτάκουστο. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι αδύνατη η λήψη μέτρων περιορισμού του δημοσίου και ιδιωτικού δανεισμού, μέσα σε σαφώς καθορισμένα πλαίσια. Η οικονομική επιστήμη διαψεύδει τον ισχυρισμό ότι μεγάλες διεθνείς κρίσεις σαν την τωρινή είναι προβλέψιμες διότι, όπως είδαμε και πρόσφατα, η «πίστη» είναι ένας ευμετάβλητος ψυχολογικός παράγων. Αλλά αυτό δεν πρέπει να μας οδηγεί σε απραξία και απροθυμία λήψης προληπτικών μέτρων αποσόβησης υπερβολικού δανεισμού. Η Ελλάδα μπήκε στην κρίση με μεγαλύτερο δημόσιο χρέος από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ. Γι΄αυτό και υποφέρει περισσότερο. Με το δολάριο να υποχωρεί οδηγούμαστε σε αναγκαστική επαναδιάταξη ισορροπιών στην παγκόσμια οικονομία (rebalancing); Μπορεί το δολάριο να παραμείνει το κυρίαρχο νόμισμα ενόσω η χώρα εκδότης του είναι ο μεγαλύτερος χρεώστης του κόσμου; Αν σας ζητούσαμε να μας πείτε πώς βλέπετε την εικόνα της παγκόσμιας σκηνής στο μέλλον, πώς θα την περιγράφατε; Σοβα-

ρότατο θέμα, αναμφισβήτητα, αλλά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος χρεώστης του κόσμου δεν είναι το σημαντικότερο. Παρά την ακάθεκτη άνοδο των Ασιατικών οικονομιών, το ειδικό βάρος τους τα επόμενα είκοσι χρόνια δεν νομίζουμε πως θα ξεπεράσει την θέση που είχαν το 1800 μ.Χ. Ινδία και Κίνα διαλύθηκαν οικονομικά από την Ευρωπαϊκή έφοδο του 19 ου αιώνα και τώρα ανακτούν τη σημασία που είχαν παλαιότερα. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ θα εξακολουθήσουν να είναι οικονομικοί κολοσσοί όσο συνεχίζουν να παράγουν ένα τόσο μεγάλο ποσοστό νέας γνώσης και τεχνογνωσίας και όσο εξακολουθούν ενεργητική πολιτική συμμετοχής στα παγκόσμια κοινά. Η παγκόσμια οικονομική ιστορία μας διδάσκει επίσης τη σημασία του leap frogging στην οικονομική ανάπτυξη. Εάν οι G 20 επιληφθούν της δημιουργίας αποτελεσματικών διεθνών χρηματοοικονομικών θεσμών, τότε ο ακριβής ρόλος του δολαρίου (που ούτως ή άλλως καθορίζεται ενδογενώς), σε μελλοντικό σύστημα διεθνών οικονομικών συναλλαγών θα είναι δευτερεύων σχετικά με την ανάγκη συναινετικής λύσης στις διεθνείς οικονομικές αντιδικίες. Έτσι οι ΗΠΑ και η Κίνα θα ευεργετηθούν από την επαναδιάταξη ισορροπιών, οι ΗΠΑ μειώνοντας τα ελλείμματά τους και η Κίνα μειώνοντας τα πλεονάσματά της. Περιμένουμε στο μέλλον περισσότερη συναίνεση και λιγότερες αντιδικίες, αλλά με αναβαθμισμένο τον ρόλο της Ρωσίας, της Βραζιλίας, της Ινδίας και της Κίνας. ΕΠΙΛΟΓΗ 41

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

O Jacques Attali &

Ο Χ ΡΕΟΚΟΠΗΜEΝΟΣ Π Λ Α Ν HΤΗ Σ

Όλοι πτωχευµένοι σε δέκα χρόνια; Ο Ζακ Ατταλί πιστεύει ότι ο κίνδυνος είναι υπαρκτός αν δεν αλλάξουν στρατηγική οι χώρες µε υψηλά δηµόσια χρέη. Όπως δείχνει µάλιστα η ιστορία των τελευταίων 200 ετών οι πτωχεύσεις κρατών και ηγεµόνων είναι σχεδόν κανόνας.

Από τον ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

ταν διαβάζει κανείς τον κατάλογο των βιβλίων, μυθιστορημάτων, θεατρικών έργων, εκθέσεων πάνω σε οικονομικά θέματα, τρομάζει από το πλήθος των δημοσιεύσεων και από ενός σημείου και εφεξής διερωτάται αν η τρομακτική ποσότητα είναι σε βάρος της ποιότητας. Εκεί οι κρίσεις για το πρόσφατο βιβλίο του Jacques Attali ποικίλουν, δεδομένου ότι ο συγγραφέας ήταν άνθρωπος του προσκηνίου, σύμβουλος του προέδρου Mitterrand και σήμερα επικεφαλής, με απόφαση του προέδρου Σαρκοζί, της επιτροπής Γαλλία 2020, με σκοπό την απελευθέρωση του αναπτυξιακού δυναμικού της χώρας. Όμως δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει ότι η δουλειά του συμβαδίζει με την επικαιρότητα. Το πρόσφατο βιβλίο του Ζακ Ατταλί «Όλοι πτωχευμένοι σε δέκα χρόνια; Δημόσιο χρέος: H τελευταία ευκαιρία»* αναφέρεται όπως το ξεκαθαρίζει ο υπότιτλος, στις περιπέτειες των χωρών με τα χρέη τους, συναρπαστικές μεν αλλά ακριβοπληρωμένες από τους λαούς. Με τη χαρακτηριστική της γαλλικής γλώσσας ακριβολογία, ο Attali γράφει... «Δανείζειν, είναι να αποδέχεσαι τον κίνδυνο να υποστείς την αγνωμοσύνη των χρεωστών. Ο Θεός διατρέχει τον κίνδυνο να τον καταρώνται οι άνθρωποι. Έτσι και εκείνος ο οποίος δανείζει το όνομά του, την εργασία του, την αγάπη του ή τα χρήματα του αναδέχεται τον κίνδυνο να καταστραφεί από εκείνους οι οποίοι δεν παραδέχονται ότι οφείλουν στον οποιοδήποτε και ακόμη λιγότερο (παραδέχονται) ότι οφείλουν να εξοφλήσουν τα χρέη τους»....

42 ΕΠΙΛΟΓΗ

«…Αντιστρόφως, δανείζεσθαι σημαίνει μια κάποια εξάρτηση, μια απώλεια αυτονομίας απέναντι στον δανειστή, μια μείωση του πεδίου των δυνατοτήτων, και ένα τραύμα του εγωισμού, με το που συνειδητοποιούν οι δανειζόμενοι τη χαζομάρα τους. Δανείζεσθαι σημαίνει να αντιμετωπίζεις την πραγματικότητα ». Από την αρχική μορφή του δημόσιου χρέους, του χρέους του Πρίγκιπα που δεν δίσταζε να δανειστεί αλλά και να προχωρήσει σε στάση πληρωμών, έως το τωρινό Δημόσιο χρέος, η απόσταση δεν είναι μεγάλη. Όμως η συναλλαγή κράτους –επενδυτών– (σημερινή μετονομασία των δανειστών), κατά κανόνα καταλήγει στην απόσβεση του χρέους, γράφει ο Attali. Γιατί όταν το κράτος αδυνατεί να εξοφλήσει το χρέος του μπορεί να προβεί σε στάση πληρωμών ή ακόμη και σε διαγραφή του χρέους σε εποχές πολιτικών αναστατώσεων, με κορυφαία περίπτωση π.χ. τη διαγραφή όχι μόνο του χρέους αλλά και εκείνου

ΕΠΙΛΟΓΗ 43

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ που θα προέκυπτε αν οι κατέχοντες ζητούσαν να εξαργυρώσουν το ρωσικό χαρτονόμισμα την εποχή της ρωσικής επανάστασης. Αυτό συνέβη επίσης στην Ελλάδα όταν βγήκε κατεστραμμένη μετά την κατοχή 1941-44. Βέβαια, ο Attali παραλείπει να υπενθυμίσει ότι τις δεκαετίες εξυπηρέτησης του χρέους, ο δανειστής απήλαυσε χρήμα πολλαπλάσιο του αρχικού δανείου από τους δανεισθέντες. Πολλές φορές μάλιστα εξοργιστικά υψηλό αν οι συμβάσεις προέβλεπαν διακύμανση του επιτοκίου δανεισμού. Όταν η διαδικασία διαγραφής, βίαια πάντοτε, κλείσει ο απολογισμός είναι πάντα θετικός για τους δανειστές, ενώ βρίσκει ζημιωμένους και πτωχότερους τους δανειζόμενους.

Χρέη και χρεώστες Απεικονίζοντας τη σημερινή κατάσταση ο Attali παραθέτει μερικά απολαυστικά μεγέθη. Το πλέον χρεωμένο κράτος είναι η Ιαπωνία, (με εξαίρεση τη Ζιμπάμπουε) όπου το χρέος, εσωτερικό κυρίως, ανέρχεται στο 214% του ΑΕΠ. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση αθροιστικά το χρέος είναι στο 80% του αεπ. Στη Γαλλία είναι στο 77% του αεπ αλλά και το 535% των ετησίως εισπραττόμενων φόρων, κ.λπ. Έτσι φτάνουμε στο ...... «παράξενο φαινόμενο οι πλούσιοι να ζουν (σε μερικές αλλά ουσιώδεις περιπτώσεις) με έξοδα των πτωχών, πχ οι Κινέζοι εργαζόμενοι με χαμηλές απολαβές, χρηματοδοτούν τους απασχολούμενους στη Δημόσια διοίκηση, τις ένοπλες δυνάμεις, στην έρευνα ... των ΗΠΑ»... Η ανασκόπηση του Attali επεκτείνεται λοιπόν αρκετά ώστε να γίνει φανερό ότι πρόβλημα δημόσιου χρέους έχουν οι πάντες και συνεχίζει αποδεικνύοντας ότι οι πτωχεύσεις κρατών και ηγεμόνων είναι σχεδόν κανόνας. «Ανάμεσα στο 1800 και το 2009 υπήρξαν 250 στάσεις πληρωμών εξωτερικού δημοσίου χρέους και 68 εσωτερικού. Μόνον οι Καναδάς, Δανία, Νορβηγία, Φιλανδία, Νότια Κορέα Χονγκ-Κονγκ, Σιγκαπούρη, Ταϊβάν, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία εξαιρούνται από τον κανόνα ... Αν όμως προσέξει κανείς 44 ΕΠΙΛΟΓΗ

θα παρατηρήσει ότι έξη από αυτά τα κράτη είναι νεογνά ιστορικώς. Αυτός ο απολογισμός δείχνει ότι η πτώχευση του συνόλου της Δύσης είναι κατά σοβαρή πιθανότητα υπαρκτός κίνδυνος. Η αιτία θα είναι (βλέπε και στα καθ’ημάς) το ότι σε τελευταία ανάλυση το δημόσιο χρέος προκύπτει από την αδυναμία συγχρονισμού εισπράξεων του κράτους με τις δαπάνες. Πώς προκύπτει αυτή η αδυναμία; Από τις επιθυμίες των μαζών για ευημερία, από τους φιλοχρήματους πλούσιους μέχρι και τους νοικοκυραίους. Οι επιθυμίες, συνήθως άσχετες με τις ανάγκες, μεταφέρονται στους υπουργούς Οικονομικών. Οι

Το καλό και το κακό χρέος Τελικά… «Η πραγματική λύση στην κρίση του χρέους είναι η Ανάπτυξη, η οποία όμως προϋποθέτει επενδύσεις, που προϋποθέτουν δημόσιες υποδομές, και βέβαια και το «καλό» χρέος. Με άλλα λόγια η εξαφάνιση του κακού χρέους προϋποθέτει την αύξηση του «καλού χρέους».... Όμως ο γράφων θα ήθελε να υπογραμμίσει ότι με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, το δημόσιο χρέος παραμένει. Μια άλλη λύση θα ήταν, γράφει ο Attali να χτίσουμε ένα κουμπαρά, επιμελώς τροφοδοτούμενο, ο οποίος με καλούς χειρισμούς θα μπορούσε να αποσβέσει το δημόσιο χρέος π.χ. σε μια πεντηκονταετία!! Μια τέτοια λύση προϋποθέτει δυσ κολοχώνευτ ε ς απ ο φ άσ ε ις και θυσίες και θα ήταν δυνατό να εφαρμοστεί μόνον αν ο λαός κατανοήσει ότι Δημόσιο Χρέος σημαίνει οι παρούσες γενεές να τρώνε το ψωμί των παιδιών τους. Υπάρχει και εδώ ένας αντίλογος. Οι μέλλουσες γενεές θα μπορούν να ανεχθούν την κατάσταση γιατί θα είναι πλουσιότερες (αν είναι πλουσιότερες και σοφότερες). «....Είναι λοιπόν πρώτης προτεραιότητας οι ψηφοφόροι να μην επιτρέψουν την εγκατάλειψη της διαχείρισης των δρώμενων στα χέρια ηγετών οι οποίοι σκέπτονται και ενεργούν σαν να μην πρόκειται να απολογηθούν ποτέ για τις συνέπειες των πράξεων τους στις μελλοντικές γενεές»... Με τις συστάσεις αυτές ο Attali κλείνει τον πρόλογο της μελέτης του, έχοντας τοποθετήσει τα συμπεράσματα στην αρχή της, μια κάπως περίεργη μεθοδολογία. Αλλά η συνέχεια στο κείμενο και ενδιαφέρουσα είναι και διδακτική. Αρχίζοντας με την βιογραφία του χρέους φθάνει ως τις μέρες μας με καλές διαπιστώσεις, απόψεις και υποδείξεις, αν μπει κάποιος στον κόπο να τον διαβάσει. Δυστυχώς ειδικά για τους συμπατριώτες μας η ανάγνωση σοβαρών κειμένων δυσκολεύει τη χώνευση. Άλλωστε πιστεύουν ακράδαντα ότι «θεία φροντίδα» ... «τα ξέρουν όλα».

Οι ψηφοφόροι δεν πρέπει να αφήσουν τη διαχείριση των δρώµενων στα χέρια ηγετών οι οποίοι σκέπτονται και ενεργούν σαν να µην πρόκειται να απολογηθούν ποτέ για τις συνέπειες των πράξεων τους στις µελλοντικές γενεές. τελευταίοι υπό την πίεση ακόμη και των πρωθυπουργών ή άλλων ηγετών το μόνο που μπορούν να πράξουν, και το πράττουν, είναι να μεταμφιέσουν τις αντίστοιχες δαπάνες έτσι ώστε να τις κάνουν «αόρατες» έως ότου βέβαια καταφθάσει ή στιγμή της αλήθειας. Το φαινόμενο είναι παλαιόθεν γνωστό. Λίγο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση, ο ελεγκτής των οικονομικών επί βασιλείας του Λουδοβίκου XVI, Guy Target, απευθυνόμενος στον ηγεμόνα του γράφει... «Ένα από τα πλέον σημαντικά εμπόδια στην οικονομική διαχείριση είναι η πληθώρα των απαιτήσεων οι οποίες συνεχώς πολιορκούν τη Mεγαλειότητά σας, και η ευκολία, δυστυχώς, των προκατόχων σας να τις (εγκρίνουν) εντέλλονται»... Ως γνωστόν ο Λουδοβίκος XVI απεβίωσε στη λαιμητόμο.

Σύμβουλος του Γάλλου προέδρου, Νικολά Σαρκοζί, ο Ζακ Ατταλί είναι σήμερα επικεφαλής της επιτροπής Γαλλία 2020, με σκοπό την απελευθέρωση του αναπτυξιακού δυναμικού της χώρας.

Το κυνικό παιχνίδι των πλούσιων χωρών Τα τελευταία χρόνια παίζεται ένα κυνικό παιχνίδι από τις πλούσιες χώρες, κατά τον Attali. Οι τελευταίες δανείζονται όταν το έχουν ανάγκη, παράδειγμα οι ΗΠΑ, με τα διαθέσιμα χρηματοπιστωτικά εργαλεία. Όταν τα πράγματα ζορίσουν εφευρίσκουν νέα τα οποία ελκύουν τους επενδυτές (τους δανείζοντες), έως ότου διαμορφωθεί μια φούσκα περιουσιακών στοιχείων την οποία αφήνουν να εκραγεί. Τότε ακολουθεί μία τραπεζική κρίση και στη συνέχεια ύφεση, ταχύτατα μεταφερόμενη στους υπηκόους (τους φορολογουμένους). «Αποδεχόμενοι» οι τελευταίοι να συνεισφέρουν στη σωτηρία της πατρίδας, υποβιβάζουν τις απολαβές τους. Με υποβιβασμένο το βιοτικό τους επίπεδο ρίχνονται στη δουλειά για την ανάκαμψη, και τελικά για την ανάπτυξη!!! Ένας ενάρετος οικονομικός κύκλος έχει κλείσει!!! ΕΠΙΛΟΓΗ 45

Δηµόσιο χρέος

Μεγάλες

ΑΛHΘΕΙΕΣ

Αναπόφευκτο το ψαλίδισµα του χρέους στην Ευρώπη και τον κόσµο. Πολύ δύσκολα θα αποφύγουµε το «κούρεµα» του δηµοσίου χρέους, όχι µόνο στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες υπερδανεισµένες χώρες της Ευρώπης, ακόµη και στις ΗΠΑ. Ο λόγος είναι απλός: στα επίπεδα που έχει φτάσει το χρέος, δεν επιτρέπει την ανάπτυξη, προϋπόθεση για τη µείωσή του, ούτε µπορεί να αναχρηµατοδοτηθεί από τις αγορές. Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

πορεί η κρίση που έπληξε αρχικά την ευρωζώνη να ξεκίνησε από την ελλάδα, γρήγορα όμως απλώθηκε στην ιρλανδία και τώρα στις πορτογαλία και ισπανία με συνέπεια όλοι να μιλάνε για κρίση ευρωπαϊκή και αγώνα επιβίωσης της ευρωζώνης και του ευρώ. Ακόμη, ενώ οι σχεδιαστές της οικονομικής πολιτικής στην ευρώπη έριξαν το βάρος τους αρχικά στις πολιτικές δημοσιονομικής λιτότητας, τη μείωση του κόστους εργασίας και στις διαρθρωτικές αλλαγές, τώρα διαπιστώΤί ακριβώς συµβαίνει λοιπόν; νουν πως οι πολιτικέ ς αυτές υποσκάπτουν την Γιατί τώρα που η διεθνής οικονοµική ανάκαµψη κερδίζει ανάκαμψη που είχε δροέδαφος, αναζητούνται πρόσθετα μολογηθεί και οδηγούν τις υπερχρεωμένες οικοδραστικά και συντονισµένα νομίες σε ακόμη μεγαλύµέτρα για τη χαλιναγώγηση της τερα αδιέξοδα λόγω της ύφεσης που προκαλούν. δηµοσιονοµικής κρίσης; τέλος, οι ευρωπαίοι ηγέτες που αρχικά ήθελαν όλα τα βάρη της δημοσιονομικής προσαρμογής να σηκώσουν τα υπερχρεωμένα κράτη-μέλη μόνα τους, όχι μόνον αποφάσισαν τελικά τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού διάσωσης όπου ενέταξαν την ελλάδα, αλλά προχώρησαν στην ένταξη και της ιρλανδίας ενώ συζητούν την επέκταση του μηχανισμού για την πιθανή κάλυψη από αυτόν της πορτογαλίας και ισπανίας. Ακόμη σημαντικότερο, ενώ μέχρι πρότινος δεν ήθελαν να ακούσουν για αναδιάρθρωση χρεών και έκδοση κοινών ευρωπαϊκών ομολόγων, τώρα τα ζητήματα αυτά - τα οποία φυσικά προϋποθέτουν μία κοινή ευρωπαϊκή στάση και περαιτέρω σύγκλιση σε επίπεδο οικονομικής πολιτικής– έχουν τεθεί και επισήμως στο τραπέζι του ευρωπαϊκού διαλόγου. 46 ΕΠΙΛΟΓΗ

απάντηση είναι απλή: η οικονομική ανάκαμψη θεωρείται αναιμική και προσωρινή, ενώ η δημοσιονομική κρίση συνεχίζεται ακάθεκτη και εξαπλώνεται. Απόδειξη η όψιμη αύξηση των αποδόσεων των γερμανικών και αμερικανικών ομολόγων μετά την πτώση της τιμής τους που προκάλεσε η συμφωνία του αμερικανού προέδρου Ομπάμα με τους Ρεπουμπλικάνους για την επέκταση για άλλα δύο χρόνια των φορολογικών απαλλαγών της διακυβέρνησης Μπους, απόφαση που πυροδότησε τους φόβους των επενδυτών για διόγκωση του χρέους στο 110% του ΑΕΠ και την αύξηση του πληθωρισμού. Βεβαίως, η αύξηση του κόστους δανεισμού του αμερικανικού δημοσίου είναι συνεχής όλο το τελευταίο 4μηνο Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου με την απόδοση των 30ετών κρατικών ομολόγων τους να αυξάνεται από 3,5% σε 4,3%. Με άλλα λόγια, οι επενδυτές φοβούνται πως τα συνεχή νομισματικά και δημοσιονομικά μέτρα στήριξης των τραπεζών και τόνωσης των οικονομιών από την μία πλευρά είναι ολοένα και λιγότερο αποτελεσματικά και από την άλλη αυξάνουν την πυραμίδα των συσσωρευμένων χρεών εντείνοντας συγχρόνως τις ανησυχίες για πληθωριστικές πιέσεις στην παγκόσμια οικονομία. Έχοντας διαπιστώσει τις πρώτες συνέπειες της παρεμβατικής δημοσιονομικής πολιτικής για τη διάσωση των τραπεζών και την αποτροπή της ύφεσης –δηλαδή την εκτίναξη δημοσίων ελλειμμάτων και χρεών- αντιλαμβάνονται τώρα την αδυναμία σειράς χωρών να ανταπεξέλθουν στις τεράστιες δανειακές υποχρεώσεις τους δίχως προσφυγή σε νέο δανεισμό και βοήθεια από διεθνείς οργανισμούς και αυξάνουν τα ασφάλιστρα κινδύνου έναντι πιθανής χρεοκοπίας. Ακόμη χειρότερα, βλέποντας την κλιμάκωση της ευρωπαϊκής κρίσης χρεών σε γενικότερη κοινωνική και πολιτική αναταραχή που δεν επιτρέπει την απλή και συνεχόμενη συνταγογράφηση πολιτικών μισθολογικής λιτότητας (βλ σχετικές προειδοποιήσεις ΔΝΤ και Κομισιόν), αντιλαμβάνονται ότι η γερμανική πρόταση για ανάληψη μέρους

των βαρών των υπερχρεωμένων χωρών και από τους ιδιώτες ομολογιούχους πιστωτές τους σημαίνει τη δυνητική απώλεια μέρους του επενδυμένου κεφαλαίου τους. Είναι αυτός ο φόβος των επενδυτών, πως η αδυναμία των φορολογουμένων να σηκώσουν μόνοι τους όλα τα βάρη της προσαρμογής θα μετακυλίσει στις τσέπες τους μέρος αυτής, που προκαλεί την απροθυμία τους να αγοράσουν κρατικά ομόλογα απ’ όπου και εάν προέρχονται (εκδίδονται) αυτά. Κοντολογίς, φοβούνται αυτό που ορισμένοι αναλυτές έχουν περιγράψει σαν τη μεγαλύτερη φούσκα όλων των εποχών: την επικίνδυνα υπερτιμημένη διεθνή αγορά ομολόγων και τον νομισματικό πληθωρισμό που προκαλεί η εκτύπωση χρήματος για τη μείωση του βάρους των χρεών και η οποία έχει σαν συνέπεια τη μείωση της αξίας των τίτλων όπου είναι τοποθετημένοι. Στις συνθήκες αυτές, ακόμη και αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν υιοθετούσε πολιτικές αναδιάρθρωσης χρέους με συμμετοχή των ιδιωτών πιστωτών σε αυτή, αρκεί μία διεθνής κρίση της αγοράς ομολόγων για να οδηγήσει στη ντε φάκτο απομείωση της αξίας των χρεών στη δευτερογενή αγορά. Μπορεί, λοιπόν, σήμερα τα κράτη (βλ. Ελλάδα) να εξακολουθούν να δεσμεύονται ότι θα τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους, όπως μπορεί ακόμη οι ημιεπίσημες ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις να αφορούν την επιλεκτική επιμήκυνση (παράταση εξόφλησης) του χρέους ορισμένων χωρών με τη παράλληλη ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης, όμως είναι σχεδόν βέβαιο πως η τελική κατάληξη θα είναι το ‘κούρεμα’ (μείωση) του όγκου του χρέους. Για τον απλό και μαθηματικά αποδεδειγμένο λόγο ότι στα επίπεδα που έχει φθάσει –σε Ελλάδα, Ευρώπη και ΗΠΑ– ούτε την ανάπτυξη της οικονομίας επιτρέπει ούτε να αναχρηματοδοτηθεί από τις αγορές μπορεί. Αν οι κοινωνικές αναταραχές, οι αναλυτές και οι σύμβουλοι δεν πείσουν τις κυβερνήσεις να επιμερίσουν τα κόστη της οικονομικής κρίσης, θα τους το επιβάλλουν οι ίδιες οι αγορές με βιαιότερο και καταστροφικότερο τρόπο.

οταν οι προβλεψεις επιβεβαιωνονται Α π ο τ η ν ε ν α ρ ξ η τ η ς κ ρ ι σ η ς μ ε χ ρ ι σ η μ ε ρ α τρεις βασικές διαπιστώσεις έχουμε κάνει από τη στήλη αυτή: Πρώτο, η κρίση χρεών που ξέσπασε την άνοιξη με επίκεντρο την Ελλάδα, δεν ήταν μία κρίση ελληνική αλλά ένας απλός κρίκος ή μία νέα φάση στο ξετύλιγμα του κουβαριού της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξεκίνησε το 2008 και της οποίας οι οικονομικές ρίζες πάνε πολύ πιο πίσω. Δεύτερο, η έξοδος από την κρίση δεν μπορεί παρά να γίνει μέσω της οικονομικής ανάπτυξης και αυτή με τη σειρά της προϋποθέτει την ουσιαστική μείωση του τεράστιου βάρους των χρεών που οι υπερχρεωμένες οικονομίες κουβαλούν στις πλάτες τους. Τρίτο, η κρίση οδηγεί την Ευρώπη σε διεύρυνση των εσωτερικών της ανισορροπιών και ανισοτήτων, με συνέπεια είτε η Ευρωζώνη να παραδοθεί στις φυγόκεντρες τάσεις και να διαλυθεί είτε να προχωρήσει γρήγορα σε μία ενιαία πολιτικά και δημοσιονομικά Ευρώπη. Όλες αυτές οι προγνώσεις επιβεβαιώνονται καθημερινά. ΕΠΙΛΟΓΗ 47

Business το 2011

Το τεράστιο δημόσιο χρέος θα κρατάει τα spreads στα ύψη, ελαχιστοποιώντας τις επενδύσεις ανεξαρτήτως των προσπαθειών της κυβέρνησης και, σε συνδυασμό με τη σχεδόν μηδενική πιστωτική τραπεζική επέκταση, το ΑΕΠ θα υποχωρεί σταθερά, για τα επόμενα δύο χρόνια. 48 ΕΠΙΛΟΓΗ

στοίχημα

To του επιχειρηματία Υπερδανεισμένη και σε ύφεση. Το 2011 θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για την Ελλάδα. Είναι αμφίβολο αν τελικά θα αποφύγει μια αναδιάρθρωση του χρέους της. Σήμερα όμως, υπάρχει η ευκαιρία να διορθωθούν τα κακώς κείμενα που ταλανίζουν τη χώρα εδώ και δεκαετίες. Το ερώτημα είναι κατά πόσο το σύστημα, που επί δεκαετίες δημιούργησε και παγίωσε συντεχνιακές και κοντόφθαλμες αντιλήψεις, θα μπορέσει να τις αλλάξει ριζικά και μάλιστα μέσα σε ασφυκτικά χρονικά πλαίσια. Από τον οικονομολόγο, Aκη ΔρακAτο

ο 2011 –όπως όλα δείχνουν– θα είναι μια δύσκολη, σκληρή και επίπονη χρονιά για την οικονομία και κατ’ επέκταση για την κοινωνία. Οι ελληνικές επιχειρήσεις, επίσης, πρόκειται να αντιμετωπίσουν μια από τις δυσκολότερες συγκυρίες των τελευταίων δεκαετιών. Τα δεδομένα είναι, μέχρι στιγμής, τα εξής: Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση θα πρέπει –για μια ακόμα χρονιά- να αντιμετωπίσει τη σοβαρότατη δημοσιονομική κατάσταση οποία χαρακτηρίζεται από το δυσθεώρητο δημόσιο χρέος (330 δισ. ευρώ για το 2010 ή 143% του ΑΕΠ), το έλλειμμα(21,8 δις. για το 2010 ή 9,4% του ΑΕΠ) και τη συρρίκνωση της οικονομίας (μείωση του ΑΕΠ το 2010 κατά περίπου 4,3%). Κατά το 2011 θα υιοθετηθούν συνολικά μέτρα ύψους 4,9 δισ. ευρώ για την περαιτέρω μείωση του ελλείμματος (στο 7,4% του ΑΕΠ το 2011 από 9,4% το 2010). Συνολικά, για τα έτη 2011 έως και 2014, θα απαιτηθούν πρόσθετα μέτρα προσαρμογής ύψους 15,5 δισ. ευρώ ενώ αν προστεθούν σε αυτά και τα μέτρα του 2010, τότε η συνολική προσαρμογή θα ανέρχεται, στην καλύτερη περίπτωση, σε μέτρα ύψους 29,8 δισ. ευρώ. Παράλληλα, θα πρέ-

πει να υλοποιηθούν, κάτω από την ασφυκτική πίεση του χρόνου- οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις (κλειστά επαγγέλματα, αναδιάρθρωση ΔΕΚΟ, μείωση κράτους και αριθμού δημοσίων υπαλλήλων, ιδιωτικοποιήσεις, κ.λπ.). Παρότι μακροπρόθεσμα είναι άκρως απαραίτητες, αναμένεται βραχυπρόθεσμα να δημιουργήσουν ισχυρές και διαρκείς πιέσεις (κοινωνικές και πολιτικές) και να επιβαρύνουν σημαντικά την ιδιωτική κατανάλωση και έτσι η συνολική οικονομία (ΑΕΠ) θα σημειώσει νέα μείωση τουλάχιστον κατά 4% το 2011. Κατά συνέπεια η ανεργία θα συνεχίσει να αυξάνει απειλητικά, σε πραγματικά ποσοστά, κοντά στο 18% με 20%. Ταυτόχρονα το δημόσιο χρέος όχι μόνο δεν θα μειώνεται αλλά θα αυξηθεί σημαντικά για να ανέλθει στα επίπεδα του 160% του ΑΕΠ (~400 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το ΔΝΤ) το 2014 (αξίζει να γίνει αναφορά στην αρχική εκτίμηση της κυβέρνησης –μέσω του επίσημου ΠΣΑ– για στόχο 113,4% του ΑΕΠ το 2013 για να γίνει κατανοητή η αρνητική δυναμική αυτών των μεγεθών και πόσο εύκολα επέρχεται μια σημαντική απόκλιση). Το ισχυρό πρόβλημα ρευστότητας του τραπεζικού τομέα δεν φαίνεται να επιλύεται εντός του 2011, καθώς η διατραπεζική αγορά θα εξακολουθεί να δυσλειτουργεί, η ΕΠΙΛΟΓΗ 49

Business το 2011

αβεβαιότητα και η ύφεση θα συνεχίσουν να επηρεάζουν την πορεία των καταθέσεων, οι επισφάλειες θα αυξάνουν (σήμερα εκτιμώνται σε περίπου 30 δισ. ευρώ) και τα πιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να αναχρηματοδοτήσουν και τις λήξεις των τίτλων υβριδικών κεφαλαίων τους. Όλα αυτά αναμένεται να ενισχύσουν περαιτέρω τις υφιστάμενες πιέσεις προς τις ελληνικές επιχειρήσεις και να αυξήσουν σημαντικά –σε σημείο, ίσως, οριακό – εντός του 2011 τις δυσκολίες χρηματοδότησης επενδύσεων, αλλά ακόμα και της αναχρηματοδότησης των υφιστάμενων πιστωτικών γραμμών τους. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον –και με τα πολύ δύσκολα να είναι ακόμα μπροστά μας– οι ελληνικές επιχειρήσεις –η κάθε μια με τα δικά της δεδομένα –θα πρέπει να υιοθετήσουν ευέλικτες στρατηγικές –όσο κάτι τέτοιο είναι, βέβαια, εφικτό– για το πώς θα αντιμετωπίσουν την επόμενη χρονιά αλλά και τις επόμενες 3-4 χρήσεις καθώς είναι σχεδόν βέβαιο ότι έχουμε, σε κάθε περίπτωση, μακρύ και επίπονο δρόμο ακόμα μπροστά μας. Το πρόσφατα αναγγελθέν κρατικό πακέτο εγγυήσεων προς τις τράπεζες ύψους 25 δισ. ευρώ έχει στόχο να ελαφρύνει τις άμεσες πιέσεις, αλλά απομένει να δούμε πώς ακριβώς θα εφαρμοστεί, ποιές προτεραιότητες θα καλυφθούν και με ποιους όρους. Πρέπει επίσης να δούμε αν θα επιβαρύνει ισόποσα ή ανάλογα με τη χρησιμοποίησή του το δημόσιο χρέος και κατ’ επέκταση τους Έλληνες φορολογούμενους. Αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα spreads των ελληνικών

ομολόγων βρίσκονται στα επίπεδα των 800–900 μονάδων (όπως και των CDS) θα καθιστούν απαγορευτικές τις επενδύσεις τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό, επηρεάζοντας δυσμενώς την ανάπτυξη. Εξαιρέσεις θα υπάρξουν, ίσως, μόνο σε τομείς οι οποίοι δεν θα πληγούν τόσο από την κρίση (π.χ. πράσινη ενέργεια) ή σε μεμονωμένες περιπτώσεις (π.χ. ιδιωτικοποιήσεις) και υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει η πολιτική βούληση για την άμεση προώθησή τους. Και όλα αυτά ενώ η κρίση χρέους θα συνεχίζει να υφίσταται σε όλη την Ευρώπη, με τις τριβές και πιέσεις από τη Γερμανία περί τιμωρίας των κρατών–μελών από το 2013 οι οποίες θα εκδίδουν ομόλογα και δεν θα πληρούν τους απαιτούμενους δημοσιονομικούς όρους, την αβεβαιότητα για το μέχρι πότε θα μπορεί να συνεχιστεί η στήριξη των (ελληνικών) τραπεζών από την ΕΚΤ και την αβεβαιότητα για το εάν τα κεφάλαια του «Ευρωπαϊκού Ταμείου Στήριξης»(EFSF) θα επαρκέσουν για τη στήριξη και των άλλων «μεγάλων», δυνητικά, προβληματικών οικονομιών (Ιταλίας και Ισπανίας). Δεν έχει γίνει καθόλου ακόμα ξεκάθαρο για το εάν υπάρχουν σχέδια (κυρίως από τη Γερμανική πλευρά και τους συμμάχους της) για Ευρώπη των δύο ταχυτήτων (με ένα νόμισμα, το ευρώ ή με δύο τύπους ευρώ) και πώς αυτό μεταφράζεται πρακτικά για την κάθε χώρα ξεχωριστά. Ερωτήματα και αμφιβολίες, τουλάχιστον, ως προς αυτή την πιθανότητα, σήμερα, εύλογα γεννιούνται. Κυρίως γιατί δεν

Το ασφυκτικο πλαισιο λα τα ανωτέρω συνθέτουν ένα πλαίσιο λειτουργίας μέσα στο οποίο θα κινηθεί η ελληνική οικονομία κατά το 2011 αλλά και κατά τα επόμενα 3 με 5 έτη. Οι βασικές συνιστώσες του πλαισίου αυτού είναι οι ακόλουθες: Ο ι στόχοι προσαρμογής για το 2011 πιθανότατα να μην επιτευχθούν στο σύνολό τους (όπως δεν επιτεύχθηκαν στο σύνολό τους και οι στόχοι του 2010). Αυτό σημαίνει ότι ένα μεγάλο ποσό θα μετακυληθεί στα επόμενα έτη επιμηκύνοντας την όλη διαδικασία της δημοσιονομικής προσαρμογής. Ο ι κοινωνικές και πολιτικές πιέσεις θα ενταθούν εντός του πρώτου 6μήνου του 2011. Συνολικά πρόσθετα μέτρα ύψους 15,5 δισ. ως το 2014 είναι εξαιρετικά δύσκολο να «περάσουν» αναίμακτα από την οποιαδήποτε κυβέρνηση. Η συνεχής πίεση προς την κοινωνία ενδεχομένως την εξαντλήσει.

Η Ελλάδα είναι υπερδανεισμένη και δύσκολα θα αποφύγει –μέσα στην επόμενη 5ετία– την αναδιάρθρωση του χρέους της, που το 2014 θα ανέρχεται σε 400 δισ. ευρώ ή στο 160% του ΑΕΠ (αν όλα έχουν πάει καλά) και μόνο οι τόκοι για την εξυπηρέτησή του θα ανέρχονται σε 20 δισ. ευρώ ετησίως ή σε ~8% του ΑΕΠ. Το ποσό του χρέους είναι τεράστιο και η ύφεση που θα κρατάει το ΑΕΠ και τα πρωτογενή πλεονάσματα(;) χαμηλά δεν θα αφήνει άλλα περιθώρια.  Τ ο τεράστιο αυτό χρέος θα κρατάει τα spreads στα ύψη, ελαχιστοποιώντας τις επενδύσεις ανεξαρτήτως των προσπαθειών της κυβέρνησης και, σε συνδυασμό με τη σχεδόν μηδενική πιστωτική τραπεζική επέκταση, το ΑΕΠ θα υποχωρεί σταθερά, για τα επόμενα δύο χρόνια. Η περαιτέρω συρρίκνωση θα μεγεθύνει τα ήδη υφιστάμενα προβλήματα της οικονομίας και ενδεχομένως την οδηγήσει σε αυτοτροφοδοτούμενες πιέσεις οι οποίες ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους.

50 ΕΠΙΛΟΓΗ

διαψεύδονται από όλους κατηγορηματικά. Τέλος, θα υφίσταται και σε παγκόσμιο επίπεδο ο νομισματικός πόλεμος για την ανταγωνιστικότητα που έχει ξεκινήσει δυναμικά, οι διαφαινόμενες πληθωριστικές πιέσεις στην Κίνα που ενδεχομένως θα οδηγήσουν σε άνοδο των επιτοκίων του γουάν και συνεπώς σε συγκράτηση του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης της περιοχής και τέλος ο κίνδυνος για ενδεχόμενο «doubledip» στην παγκόσμια οικονομία (παρόλες τις προσπάθειες της FED να τονώσει την αμερικανική αγορά αυξάνοντας την προσφορά χρήματος). Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν

χώρες (π.χ. Βραζιλία) αλλά και ευρύτερες περιοχές (π.χ. χώρες Ειρηνικού) οι οποίες εμφανίζουν σήμερα ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι αυτοί οι ρυθμοί ανάπτυξης, σε παγκόσμιο επίπεδο, ενέχουν έναν βασικό παράγοντα κινδύνου ο οποίος μπορεί, αιφνίδια, να αποκαλυφθεί: τον κίνδυνο που σχετίζεται με τις επιπτώσεις της ενδεχόμενης αποτυχίας (προσχεδιασμένης ή μη) των ευρωπαϊκών κρατών να συγκρατήσουν τα δημοσιονομικά τους μεγέθη, να διαχειριστούν τα χρέη και την κρίση και να επιστρέψουν στην (πραγματική) ανάπτυξη.

Η Ελλάδα, όχι μόνο δεν θα εξέλθει του μνημονίου το 2013 αλλά, στην καλύτερη περίπτωση, θα παραμείνει εντός μνημονίου τουλάχιστον μέχρι την αποπληρωμή του δανείου (των 110 δισ.). Άλλωστε οι αρχικές συζητήσεις με το ΔΝΤ και την ΕΕ ήδη προλειαίνουν το έδαφος για κάτι τέτοιο, εφόσον όμως η πορεία το 2011 και το 2012 κριθεί «επιτυχής» από τους δανειστές. Και αυτό όμως θα πρέπει, πολιτικά, να κριθεί.  Τ ο 2011 θα είναι μια πολύ κρίσιμη χρονιά για τόσο για τη χώρα μας όσο και για την Ευρώπη καθώς μεγάλος βαθμός δυσκολιών, αμφιβολιών και εμποδίων θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν και να βρουν λύση ή τουλάχιστον να πάρουν σαφή κατεύθυνση με τον έναν τρόπο ή τον άλλον. Υπάρχει πράγματι η ευκαιρία να διορθωθούν πολλά κακώς κείμενα που ταλανίζουν τη χώρα εδώ και δεκαετίες. Το πρόβλημα είναι ότι το σύστημα που επί δεκαετίες δημιούργησε και παγίωσε τις συντεχνιακές και κοντόφθαλμες αντιλήψεις στην Ελληνική κοινωνία, καλείται τώρα το ίδιο να τις αλλάξει ριζικά και μάλιστα μέσα σε ασφυκτικά χρονικά πλαίσια και με το ευρωπαϊκό περιβάλλον σε πλήρη αστάθεια. Είναι κάτι τέτοιο εφικτό; Το πρόβλημα είναι ακριβώς αυτό: ότι ενώ είναι άκρως απαραίτητο δεν γνωρίζουμε εάν είναι πρακτικά εφικτό και σίγουρα θα είναι επίπονο. Ο αναγκαστικός δρόμος της εσωτερικής υποτίμησης (ελλείψει αδυναμίας άσκησης νομισματικής πολιτικής) φαίνεται να είναι, εξίσου, σκληρός. Σε κάθε περίπτωση, το μετά, την κρίση, οικονομικό, κοινωνικό, επιχειρηματικό και πολιτικό σκηνικό δεν θα είναι το ίδιο με αυτό το οποίο γνωρίζαμε πριν το 2009. ΕΠΙΛΟΓΗ 51

Β Ι Ω Σ Ι Μ Η

A Ν Α Π Τ Y Ξ Η

Η Ε Λ Λ Η ΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

28η χρονιά το 2011

κυκλοφορεί τον Μάρτιο

TMENT • DEVELOPMENT

VALUE

28 o

•

Ετήσια έκδοση µε τη συνεργασία του περιοδικού ΕΠΙΛΟΓΗ. Κάθε χρόνο προσεγγίζει τις εξελίξεις που προσδιορίζουν τις τάσεις στην οικονοµία, την επιχειρηµατικότητα και την πολιτική, µε πληρότητα, αντικειµενικότητα και διεισδυτικότητα. Περιλαµβάνονται: Οι εξελίξεις στην ελληνική οικονοµία και οι προοπτικές για τη νέα χρονιά. Μελέτες - αναλύσεις υψηλού επιπέδου σε κρίσιµα και επίκαιρα θέµατα, ελληνικά και διεθνή. Οικονοµικά στοιχεία. 300 σελίδες. 52 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉ ΕΞΕΛIΞΕΙΣ ∆ΡAΣΕΙΣ

ΥΠΗΡΕΣIΕΣ ΠΡΟΪOΝΤΑ ΥΠΕΥΘΥΝOΤΗΤΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 53

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

{ Τραπεζική σε δύσκολους καιρούς

Το χάρισμα του να μπορείς να είσαι αισιόδοξος «Δεν έχω λόγους να πιστεύω ότι η Fed ή η αμερικανική κυβέρνηση ακολουθούν τακτικές και πολιτικές για ένα αποδυναμωμένο δολάριο» δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ, τηρώντας αποστάσεις από την πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης του Αμερικανού ομολόγου του, που με τις πράξεις του οδηγεί σε αποδυνάμωση του δολαρίου. // Επιτελείο «Ε»

υγκρίνοντας την Ευρώπη με τους άλλους μεγάλους του αναπτυγμένου κόσμου, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, ο Ζαν Κλοντ Τρισέ του οποίου η θητεία λήγει τον ερχόμενο Οκτώβριο, δηλώνει ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε καλύτερη θέση, όσον αφορά τα δημόσια οικονομικά. Έναντι δημοσίου χρέους ίσου με 100% του αεπ για την αμερικανική οικονομία και 200% για την Ιαπωνία, η Ευρωζώνη έχει μόλις 87%, και έναντι δημοσίου ελλείμματος 9% και 6% έχει μόλις 5%. Η αισιοδοξία του αυτή όμως σίγουρα περιορίζεται όταν εστιάζει στον τραπεζικό τομέα και τα τμήματα εκείνα στα οποία υπάρχουν εν δυνάμει πηγές συστηματικού κινδύνου. Αυτό αφορά τις τράπεζες που έχουν μεγάλη έκθεση σε χώρες όπου υπάρχει πρόβλημα κρατικού χρέους και εκείνες που έχουν εθιστεί στην παροχή ρευστότητας από την ΕΚΤ. Όσον αφορά τις δεύτερες αρκεί να αναφερθεί ότι οι Ιρλανδικές μόνο τράπεζες έχουν αντλήσει από την ΕΚΤ 137 δισ. ευρώ, το ένα τέταρτο του συνόλου των κεφαλαίων που έχει χορηγήσει η ΕΚΤ στις τράπεζες. Πότε θα μπορέσει να επιστρέψει στις δημοπρασίες, από τις τωρινές πράξεις χορήγησης απεριόριστης ρευστότητας είναι άγνωστο. Όσον αφορά τις πηγές συστημικού κινδύνου, έχει να αντιμετωπίσει τον μεγάλο βαθμό αλληλεξάρτησης των ευρωπαϊκών τραπεζών μεταξύ τους αλλά και με τις χώρες με πρόβλημα χρέους και τη διαδικασία δυσμενούς ανατροφοδότησης μεταξύ τραπεζών – δημοσιονομικής κατάστασης χωρών. Αυτή προκύπτει από τη μεγάλη έκθεση των τραπεζών σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και το ενδεχόμενο μετά τις δύο πρώτες και οι δύο τελευταίες χώρες να αντιμετωπίσουν προβλήματα στην αναχρη-

54 ΕΠΙΛΟΓΗ

ματοδότησή του, αντιμετωπίζοντας πολύ υψηλά επιτόκια καθώς στο παιχνίδι πλέον μπαίνουν οι ιδιώτες πιστωτές. Ο ίδιος εξ αρχής είχε αντιταχθεί στο τελευταίο. Οι χώρες της Ευρωζώνης τώρα θα χρειασθεί να αναχρηματοδοτήσουν πάνω από 800 δισ. ευρώ χρέους το 2011. Αυτό και μόνο αρκεί για να δείξει ότι με τέτοιο ανταγωνισμό στην προσέλκυση κεφαλαίων ήδη οι επιβαρυμένες χώρες θα βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Τι επιπτώσεις θα έχουν οι πιέσεις στην αγορά κρατικών ομολόγων για τις τράπεζες; Ο κ. Τρισέ αναγνωρίζει ότι θα είναι μεγάλες. Τα μεγέθη αρκούν για να προκαλέσουν πονοκέφαλο στον κεντρικό τραπεζίτη και καταδεικνύουν ότι

το πρόβλημα είναι πολύ πιο πολύπλοκο από ότι φαίνεται. Η συνολική έκθεση (σε κρατικό χρέος και ιδιωτικό τομέα) των γερμανικών τραπεζών στην Ελλάδα σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία φθάνει τα 37 δισ. ευρώ, των γαλλικών τα 54 δισ. ευρώ, ενώ των ιρλανδικών, ιταλικών και των ολλανδικών τα 5 δισ. περίπου. Οι ιρλανδικές τράπεζες έχουν μεγάλη έκθεση στην Ιταλία, 40 δισ. ευρώ, και την Ισπανία 25 δισ. ευρώ. Συγχρόνως οι γερμανικές τράπεζες έχουν μεγάλη έκθεση στην Ιρλανδία, τριπλάσια από της Ελλάδας, 139 δισ. ευρώ (που εξηγεί και τη μεγάλη πίεση που δέχθηκε η Ιρλανδία για να μπεί στον Μηχανισμό Στήριξης) και 156 δισ. ευρώ στην Ιταλία.

Επ ι χείρηση κρατ ι κά ομόλογα Ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ προσπαθεί με τις αγορές κρατικών ομολόγων των χωρών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα, οι οποίες πλέον έχουν φτάσει τα 74 δισ. ευρώ από τον Μάιο 2010 οπότε άρχισαν, να εκτονώσει τις πιέσεις στις αγορές που μεταφράζονται σε εκτόξευση των spreads και που επηρεάζουν και τις τράπεζες.

όνο την τελευταία εβδομάδα του 2010 η ΕΚΤ προχώρησε σε αγορές που έφθασαν τα 1 δισ. ευρώ, ποσό πολύ μεγαλύτερο από των προηγούμενων εβδομάδων, ενώ οι αγορές συνεχίστηκαν και τον Ιανουάριο μετά τις ισχυρές πιέσεις που δέχθηκαν τα ελληνικά και τα πορτογαλικά ομόλογα. Η πρακτική αυτή βρίσκει αντίθετους τους πιθανότερους διαδόχους του, τον Άξελ Βέμπερ της Bundesbank και τον Μάριο Ντράγκι, πρόεδρο της κεντρικής τράπεζας της Ιταλίας και επικεφαλής του Financial Stability Board, έργο του οποίου είναι η θέσπιση νέων κανόνων στον χρηματοπιστωτικό τομέα ώστε να αποτραπεί μια νέα κρίση. Και οι δύο θεωρούν ότι έτσι υπονομεύεται την ανεξαρτησία της ΕΚΤ. Προς το παρόν προσπαθεί με λεπτούς χειρισμούς να κρατήσει τις ισορροπίες σε μια αγορά σε κατάσταση αναμονής. Γιατί οι πιέσεις στις τράπεζες στα τέλη του 2010 εντάθηκαν καθώς την εποχή αυτή όλες έκλειναν ισολογισμούς και ήταν απρόθυμες να δανείσουν η μια την άλλη. Αυτό έγινε ιδιαίτερα αισθητό στην άντληση κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση θέσεων σε δολάρια, γι’ αυτό και επέκτεινε, σε συντονισμό με τη Fed, το πρόγραμμα χορήγησης ρευστότητας σε δολάρια ως τον Αύγουστο του 2011. Γνωρίζει βέβαια ότι με τις αγορές κρατικών ομολόγων η ΕΚΤ δεν προστατεύει μόνο τις τράπεζες που έχουν έκθεση σε χώρες με πρόβλημα, που είναι και το κύριο μέλημά του, αλλά και τις ίδιες τις χώρες. Και υποστηρίζει σθεναρά ότι ο Μηχανισμός

Στήριξης πρέπει να αυξηθεί σε κεφάλαια ώστε να απομακρυνθούν από την αγορά τα σενάρια περί αναδιάρθρωσης χρέους στην Ευρωζώνη, τα οποία μετά τη νέα υποβάθμιση της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας από τον οίκο Fitch και τις προειδοποιήσεις για νέες υποβαθμίσεις άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής περιφέρειας επανέρχονται. Γιατί αν ενταθούν θα προκαλέσουν νέα κρίση ρευστότητας στις τράπεζες, θα απαιτηθούν πρόσθετα ποσά κρατικών εγγυήσεων, νέα απώλεια εμπιστοσύνης, συρρίκνωση των πιστώσεων στην οικονομία και μεγαλύτερη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας σε έναν φαύλο κύκλο, στον οποίο οι τριγμοί από τη μια χώρα θα μεταφέρονται μέσω των τραπεζών στις άλλες. Για την Ελλάδα η υποβάθμισης της πιστοληπτικής αξιολόγησής της περνά απευθείας στις τράπεζες, τις οποίες οι οίκοι Moody’s και Fitch υποβάθμισαν λόγω των ελληνικών προβλημάτων. Οδήγησε ήδη σε μεγάλη υποχώρηση των τραπεζικών μετοχών ενώ μειώνει την αξία των κρατικών εγγυήσεων των 25 δισ. ευρώ έτσι ώστε οι ελληνικές τράπεζες θα αντλήσουν λιγότερη ρευστότητα από την ΕΚΤ από αυτή που προέβλεπαν. Επιπλέον, με τα σχέδια του Ευρωπαίου επιτρόπου, Μισέλ Μπαρνιέ, για μεγαλύτερη συμμετοχή των senior bondholders των τραπεζών σε ενδεχόμενη διάσωσή τους από το 2013, ώστε να μην επιβαρύνεται με εγγυήσεις ο φορολογούμενος, το κόστος των κεφαλαίων για τις τράπεζες θα αυξηθεί και για τις ελληνικές ακόμα περισσότερο. ΕΠΙΛΟΓΗ 55

{ Η πραγματική αξία των τραπεζών

Η {ΕΚ}ΛΟ

Γ Ι Κ Ε Υ ΣΗ

ΤΗΣ ΟΙΚ ΟΝΟΜΙΑ Κ Α Ι ΟΙ Σ

ΜΕΡΕΣ Χ ΤΩΝ ΤΡΑ Α ΛΚΟΥ Π Ε Ζ ΩΝ

Από τον ΧρΉΣΤ ο κΩν ΣΤΑ

56 ΕΠΙΛΟΓΗ

Μείωση καταθέσεων, υποβάθμιση από τους οίκους αξιολόγησης, που ακολουθεί την υποβάθμιση των ελληνικών κρατικών ομολόγων, στενότητα ρευστότητας, χαμηλή ζήτηση δανείων και χειροτέρευση της ποιότητας του χαρτοφυλακίου δανείων συνθέτουν το περιβάλλον για τις τράπεζες το 2011. Όποιος όμως τις αποτιμά με βάση τις τωρινές τιμές των μετοχών τους που βρίσκονται σε επίπεδα απαξίωσης, θα πρέπει να έχει υπόψη ότι η σημερινή αξία τους δεν θα έχει καμία σχέση με εκείνη που θα έχουν στο τέλος αυτής της δύσκολης χρονιάς.

}

ο 2011 είναι η χρονιά που το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας -η δράση του οποίου προβλέφθηκε με προφητικό τρόπο από το περιβόητο Μνημόνιο που υπέγραψε η Ελλάδα με την τρόϊκα των δανειστών μας- θα αναλάβει να οδηγήσει το τραπεζικό μας σύστημα στην ιστορική του ανάκαμψη. Ως σύνολο, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έκλεισε με ζημιογόνες χρήσεις τη δύσκολη χρονιά του 2010. Οι κερδοφόρες τράπεζες πραγματοποίησαν κέρδη της τάξης του 1 δισ. ευρώ (σε σύγκριση με τα 2,5 δισ. ευρώ του 2009) αλλά οι 4 ζημιογόνες τράπεζες επιβάρυναν τον τελικό συνολικό ισολογισμό του τραπεζικού μας συστήματος με ζημίες ρεκόρ της τάξης των 500 εκατ. ευρώ. Οι ζημίες που επιβαρύνουν το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι απότοκος της κάκιστης δημοσιονομικής κατάστασης με την οποία το ελληνικό Δημόσιο καταδικάζει τον ιδιωτικό τομέα της oικονομίας σε ανυποληψία και ακριβό δανεισμό. Από την άλλη πλευρά οι ελληνικές τράπεζες είναι καταδικασμένες να ηγηθούν της προσπάθειας ανάταξης της εθνικής οικονομίας και γι’ αυτό είναι υποχρεωμένες να αλλάξουν τις διαδικασίες και τον μέχρι σήμερα τρόπο λειτουργίας τους…. Αυτός είναι ο λόγος που η σημερινή αξία των ελληνικών τραπεζών δεν έχει καμία σχέση με την αξία που οι ίδιες οι τράπεζες θα έχουν στο τέλος αυτής της δύσκολης χρονιάς. Καθώς η ελληνική οικονομία διανύει το τρίτο διαδοχικό έτος ύφεσης, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα περνά την κρισιμότερη δοκιμασία της ιστορίας του. Δουλειά των τραπεζών είναι να πουλάνε χρήμα, να δέχονται καταθέσεις και να χορηγούν

δάνεια κερδίζοντας από τη διαφορά επιτοκίων. Οι καταθέσεις σήμερα έχουν μειωθεί σε ανησυχητικά επίπεδα ενώ η ζήτηση για νέα δάνεια καταγράφει μείωση της τάξης του 40%, χωρίς να συνυπολογισθεί η πιστοληπτική αξιοπιστία δηλαδή η ικανότητα αποπληρωμής των υποψηφίων δανειοληπτών που υποβάλλουν ακόμη αιτήματα για χορηγήσεις. Ήδη οι επισφαλείς απαιτήσεις στο τραπεζικό μας σύστημα αγγίζουν το οδυνηρό 10% καταφέρνοντας καίριο πλήγμα στην υγεία των ισολογισμών. Από την αρχή της κρίσης οι ελληνικές τράπεζες έχουν εντάξει σε προγράμματα αναδιάρθρωσης χρέους περίπου 250.000 δανειολήπτες στεγαστικής και καταναλωτικής πίστης και 50.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Το περίγραμμα του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο θα κινηθούν οι τράπεζές μας το 2011 είναι πλέον σαφές. Οι αγορές χρήματος και κεφαλαίου είναι ακόμη πιο δύσπιστες και κλειστές σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Η εκροή καταθέσεων από πανικόβλητους –και άσχετους με τα διεθνή οικονομικά– καταθέτες έχει επιβραδυνθεί σημαντικά αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί. Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση δεν δείχνει αποφασισμένη να κόψει την κακή συνήθεια «δεν πληρώνω–δεν πληρώνω» που αναπτύσσεται τελευταία στην ελληνική κοινωνία, αντιθέτως η πίεση στους δολίως κακοπληρωτές δανειολήπτες είναι πολύ χαλαρή όπως προκύπτει από τον τρόπο εφαρμογής του κατά τα άλλα σωστού «νόμου Κατσέλη περί προστασίας υπερχρεωμένων δανειοληπτών» με την εμπλοκή δικηγόρων στη διαδικασία του «εξωδικαστικού συμβιβασμού». Οι δικηγόροι έχουν κάθε συμφέρον να οδηγηθεί η κάθε υπόθεση στα δικαστήρια. Οι δικηγόροι δεν θέλουν «εξωΕΠΙΛΟΓΗ 57

{ Η πραγματική αξία των τραπεζών δικαστικό συμβιβασμό» ενώ ο φόρτος των δικαστηρίων καθιστά αμφίβολη την εκδίκαση των χιλιάδων αιτημάτων δικαστικής επίλυσης των διαφορών. Ο νόμος προβλέπει πως όποιος δανειολήπτης χάσει τη δίκη, στερείται και το δικαίωμά του να κάνει χρήση της εξωδικαστικής ρύθμισης. Επιπλέον πρόβλημα δημιουργεί η δυνατότητα «ενήμερων δανειοληπτών» δηλαδή εκείνων που μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους να διεκδικήσουν «διευκολύνσεις» από τις τράπεζες. Η ζήτηση για νέα δάνεια στο τραπεζικό μας σύστημα έχει περιοριστεί δραματικά. Στα στεγαστικά και επιχειρηματικά δάνεια η ζήτηση δανείων έχει μειωθεί και 45%. Παρ’ όλα αυτά, η πιστωτική επέκταση στην Ελλάδα και παρά την ύφεση της οικονομίας που ξεπερνά το -4,5%, έχει οριακά θετικό πρόσημο 0,4%. Είναι σημαντικό να υπογραμμισθεί ότι σε περίοδο οξύτατης οικονομικής ύφεσης ο ρυθμός εκταμίευσης δανείων παραμένει –οριακά έστω–θετικός. Από την άλλη πλευρά βλέπουμε για πρώτη φορά το φαινόμενο τραπεζικών οργανισμών που …χαρίζουν (στην κυριολεξία) χρέη και τόκους στους έλληνες δανειολήπτες! Είναι συγκεκριμένη η περίπτωση θυγατρικής ξένης τράπεζας η οποία από το 2001 προσφέρει καταναλωτικά δάνεια και στη χώρα μας. Ο πιστωτικός αυτός οργανισμός αυτή τη περίοδο προτείνει και σε «ενήμερους» πελάτες του (που δεν καθυστερούν να πληρώνουν τις δόσεις τους) να εξοφλήσουν πρόωρα τις οφειλές τους, με αντάλλαγμα τη διαγραφή έως και 40% του υπολοίπου. Το κόστος και οι συνθήκες χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών από τις διεθνείς αγορές, στην αρχή του 2011, είναι προφανώς χειρότερα από την αρχή του 2010. Η δεξαμενή των κατα-

Βασίλης Ράπανος Η Ελλάδα μπορεί να πετύχει τους στόχους που έχει θέσει στα πλαίσια του Μνημονίου. Ο πρόεδρος της ΕΤΕ όμως πιστεύει ότι «αν δεν αλλάξουμε τους θεσμούς μας, αν δεν δημιουργήσουμε θεσμούς σταθερούς, απεξαρτημένους από το πολιτικό και κομματικό μας σύστημα, οι προοπτικές διατηρήσιμης δημοσιονομικής εξυγίανσης και οικονομικής ανάπτυξης είναι περιορισμένες».

58 ΕΠΙΛΟΓΗ

θέσεων δεν μπορεί να υποκαταστήσει την διατραπεζική αγορά. Το κόστος του χρήματος παραμένει 2,5 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο σε σχέση με το Εuribor (τρίμηνο Εuribor-τρίμηνη προθεσμιακή κατάθεση) και πρέπει οπωσδήποτε να μειωθεί καθώς δεν είναι εύλογο σε περίοδο κρίσης. Οι Έλληνες τραπεζίτες για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια συνεχούς ανάπτυξης έχουν πάρει την απόφαση να μειώσουν σημαντικά το λειτουργικό τους κόστος χωρίς να εξαιρούν και το κόστος μισθοδοσίας. Από την πλευρά της η κυβέρνηση έχει αναλάβει, μέχρι τέλη Φεβρουαρίου, να προχωρήσει σε νομοθετική αλλαγή του πλαισίου ρύθμισης των εργασιακών θεμάτων. Το σύνολο των τραπεζικών υπαλλήλων, θα τεθεί υπό το ίδιο καθεστώς με τους άλλους υπαλλήλους του ιδιωτικού τομέα. Αυτό σημαίνει πως ειδικοί κανονισμοί προσωπικού που καλύπτονται κατά κανόνα από σχετικούς νόμους και ισχύουν στις περισσότερες τράπεζες, θα αντικατασταθούν με νέες επιχειρησιακές συμφωνίες, που θα προκύψουν από ενδοεταιρικές διαπραγματεύσεις. Η μεταρρύθμιση αυτή αναμένεται να επιτρέψει στις τράπεζες να διαχειριστούν αποτελεσματικότερα το προσωπικό τους και να προσαρμόζουν το ωράριο εργασίας με βάση τις ανάγκες της αγοράς. Οι μετοχές των ελληνικών τραπεζών κινούνται σε όρια πρωτοφανούς απαξίωσης, όπως δείχνει η ραγδαία υποχώρηση της κεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών. Θεωρητικά κάποιος επενδυτής μπορεί να αγοράσει όλες τις εισηγμένες τραπεζικές μετοχές μόλις με 18 δισ. ευρώ! Από το 2007 μέχρι σήμερα, οι ελληνικές τράπεζες έχουν αντλήσει από τους μετόχους τους κεφάλαια ύψους 12 δισ. ευρώ και έχουν αποδώσει ως μέρισμα όχι περισσότερα από 5 δισ. ευρώ.

Νικόλαος Νανόπουλος Επιστροφή στην ανάπτυξη από τα τέλη του 2011 ή αρχές του 2012 βλέπει ο δ/σ της Eurobank EFG, Νικόλαος Νανόπουλος, καθώς ήδη τα πρώτα σημάδια είναι εμφανή στους εξωστρεφείς τομείς. Προϋποθέσεις για την επιτυχία της προσπάθειας είναι η πολιτική και κοινωνική συναίνεση, η τήρηση των όρων του Μνημονίου και η δημιουργία αναπτυξιακής δυναμικής με έμφαση στην εξωστρέφεια. Σχετικά με τους οίκους αξιολόγησης δηλώνει ότι «υπάρχουν ερωτηματικά για τη στάση τους, που κατατάσσουν τις ελληνικές τράπεζες χαμηλότερα από τις ιρλανδικές, οι οποίες άλλωστε δημιούργησαν το πρόβλημα στη χώρα τους».

Η αναζήτηση της ρευστότητας επιπέδου από τη Moody’s και τη Standard & Poors, ενώ Οι ελληνικές τράπεζες αναζητούν ρευστότητα εν μέσω τα spread για τον δανεισμό της χώρας είναι απαγορευτιφόβων ότι η σοβούσα στην ευρωζώνη κρίση θα παρακά. Οι διμερείς συμφωνίες με τράπεζες του εξωτερικού τείνει την εξαίρεσή τους από τη διεθνή αγορά δανεισμού που πέτυχαν οι μεγάλες τράπεζες σε συνδυασμό με την και θα πυροδοτήσει περαιτέρω μείωση των καταθέσεων. επιβράδυνση των πιστώσεων, επέτρεψαν στις ελληνικές Απαντώντας στις τραπεζικές ανησυχίες, το υπουργείο Οιτράπεζες να μην εξαρτώνται τόκονομικών έχει δεσμεύσει 25 δισ. σο πολύ από τη ρευστότητα που ευρώ κρατικών εγγυήσεων προπαρέχει η ΕΚΤ. Αν τα repos υποκειμένου να χρησιμοποιηθούν για στηρίζονται από ελληνικά κρατιχρηματοδότηση από την ΕΚΤ. Οι Τα ελληνικά ομόλογα κά ομόλογα, δέχονται «κούρεμα» διεθνείς αγορές είναι κλειστές για τις ελληνικές τράπεζες γιατί ακόμη έχουν αξιολόγηση μη haircut τουλάχιστον 20% από την και περισσότερο αν για εγγύηκαι σήμερα θεωρείται (;) βάσιμος επενδυτικού επιπέδου ΕΚΤ ση χρησιμοποιηθούν άλλοι τίτλοι. ο κίνδυνος να προχωρήσει Ελλάαπό τη Moody’s και Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είδα σε αναδιάρθρωση χρέους. Οι σχεδόν στο 10% και ο αριθμός traders στο Λονδίνο επισημαίνουν τη Standard & Poors, ναι τους δεν αναμένεται να κορυφωθεί πως οι ελληνικές τράπεζες μέχρι ενώ τα spread για τον πριν από το 2012, ενώ οι τράπεσήμερα έχουν καταφέρει να ισορζες είναι έτοιμες για νέες εκροές ροπούν στο τεντωμένο σχοινί της δανεισμό της χώρας καταθέσεων αφού τα νοικοκυριά ρευστότητας με διμερείς συμφωνίείναι απαγορευτικά. επιστρατεύουν τις οικονομίες τους ες, όμως οι ημέρες κατά τις οποίες λόγω της μείωσης των διαθέσιΈλληνας τραπεζίτης μπορούσε να μων εσόδων και οι επιχειρήσεις τα σηκώσει το τηλέφωνο και να μιαποθέματά τους. Οι ελληνικές τράλήσει με έναν dealer κανονίζοντας πεζες έχουν ξεκινήσει έναν κύκλο αυξήσεων κεφαλαίου ένα μεγάλο δάνειο έχουν παρέλθει, τουλάχιστον προς το και πώλησης στοιχείων ενεργητικού σε μια προσπάθεια παρόν. Οι υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της να μειώσουν την πίεση που δέχονται. Σε συνέχεια αυτών χώρας και τα spreads που καλείται να πληρώσει υψηλότετων κινήσεων, οι τράπεζες κανονικά θα είναι σε θέση να ρα του γερμανικού bund είναι κάποιοι ακόμη λόγοι που αντέξουν μία διετία ζημιών λόγω προβλημάτων στην ποιλειτουργούν αποτρεπτικά στο να αποκτήσουν οι τράπεζες ότητα του ενεργητικού τους. Όμως, αυτή είναι μια κατάπρόσβαση σε ρευστότητα. σταση που μπορεί να αλλάξει γρήγορα. Τα ελληνικά ομόλογα έχουν αξιολόγηση μη επενδυτικού

Γιάννης Κωστόπουλος O πρόεδρος της Alpha Bank, Γιάννης Κωστόπουλος, μετά τη διάκριση «Τράπεζα της Χρονιάς» το 2010 στην Ελλάδα, που απονεμήθηκε στην Alpha από το αναγνωρισμένου κύρους οικονομικό περιοδικό «The Banker», δηλώνει αισιόδοξος για τις προοπτικές της: «Η Ελλάδα καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες ώστε να μπορέσει να επιστρέψει στον δρόμο της σταθερότητας και της ανάπτυξης. Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, επιδείξαμε τις ισχυρές επιχειρησιακές μας δυνατότητες στηρίζοντας την πελατεία και τις επενδύσεις μας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, έναν χώρο ζωτικής σημασίας για τη μελλοντική μας εξέλιξη».

Μιχάλης Σάλλας Το 2011 θα είναι μια δύσκολη χρονιά για την Ελλάδα. Ο πρόεδρος του ομίλου Πειραιώς, πιστεύει όμως ότι με σκληρή δουλειά και εξωστρέφεια, αν προσηλωθούμε στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, μπορούμε να πετύχουμε την έξοδο από την κρίση νωρίτερα από όσο νομίζουμε. Επίσης δηλώνει ότι οι ελληνικές τράπεζες ορθώς δεν εγκατέλειψαν τις θέσεις τους στο εξωτερικό, όπως πολλοί υποστήριζαν πριν δύο χρόνια. Σήμερα οι θέσεις αυτές αποτελούν σημαντικές πηγές εσόδων.

ΕΠΙΛΟΓΗ 59

60 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

Bankers Club

ΑΞΙΑ ΕΧΕΙ …ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ & ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ

Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου EFG EUROLIFE ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 61

{

Συνέντευξη Αλεξανδρος Σαρρηγεωργιου // EFG Eurolife Ασφαλιστικη

αγωνας

δρομου Ο Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου δεν χρειάζεται συστάσεις. Είναι manager της ασφαλιστικής αγοράς με μακρά εμπειρία. Εκτιμά ότι η ασφαλιστική αγορά βρίσκεται σήμερα σε ένα κομβικό σημείο. Οι εταιρείες έχουν μειωμένη καθαρή θέση λόγω της ύφεσης και ταυτόχρονα βρίσκονται αντιμέτωπες με την πρόκληση του Solvency II, την πρόκληση της αυξημένης κεφαλαιακής επάρκειας. Από την ελενα Ερμειδου

ρίσκεστε στη Eurolife μετά από μια επιτυχημένη πορεία στην Allianz Ελλάδος. Να σας πω. Συμπληρώ-

νω φέτος αισίως 26 χρόνια στον χώρο των ασφαλειών και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού, έχοντας ξεκινήσει από τις Γενικές Ασφάλειες. Το διοικείν κάθε εταιρείας παρουσιάζει για τον manager ένα διαφορετικό σύνολο προκλήσεων, μπορώ πάντως να πω ότι ο ασφαλιστικός χώρος στα χρόνια που πέρασαν και στα χρόνια που έρχονται, μου επεφύλαξε και πιστεύω θα συνεχίσει να μου προσφέρει, εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εμπειρίες και την ευκαιρία να γνωρίζω και να συνεργάζομαι με εξαιρετικούς ανθρώπους. Να περάσουμε στην ασφαλιστική αγορά τώρα. Η χώρα μας βρίσκεται στα γρανάζια της ύφεσης κ. Σαρρηγεωργίου. Ποιές οι επιπτώσεις της στον κλάδο των ασφαλειών; Η ασφαλιστική

αγορά βρίσκεται σήμερα σε ένα κομβικό σημείο. Την ώρα που τα στοιχεία του ενεργητικού και η καθαρή θέση των εταιρειών είναι απομειωμένες λόγω της κρίσης, το Solvency II είναι προ των πυλών, αυξάνοντας δραστικά σε κάποιες περιπτώσεις τα απαιτούμενα κεφάλαια, ενώ ταυτόχρονα οι εποπτικές αρχές και οι εξελίξεις της αγοράς βάζουν τέλος σε νοσηρές πρακτικές δεκαετιών. Είναι σαφές ότι πολλές εταιρείες θα δυσκολευθούν. Είναι φυσιολογικό να υπάρξει συρρίκνωση, με συγχωνεύσεις, εξαγορές αλλά και ενδεχομένως αφαιρέσεις αδειών σε επίπεδο αφαλιστικών 62 ΕΠΙΛΟΓΗ

εταιρειών και σε επίπεδο διαμεσολαβούντων. Όμως την επόμενη μέρα, κατά την εκτίμησή μου, σε 2-3 χρόνια από τώρα, λιγότερες, κεφαλαιακά ισχυρές, ανταγωνιστικές ασφαλιστικές εταιρείες θα μπορούν να προσβλέπουν στην ανάπτυξη στον χώρο της Ζωής κυρίως με το συνταξιοδοτικό αλλά και στον ευρύτερο χώρο των Γενικών Ασφαλίσεων. Οι αλλαγές στο ασφαλιστικό ανοίγουν νέες προοπτικές για τον κλάδο της ιδιωτικής ασφάλισης; Έχουμε έναν κλάδο, τον

κλάδο της ιδιωτικής ασφάλισης ο οποίος λειτουργεί πια υπό την εποπτεία της Τράπεζας της Ελλάδος, με κριτήρια αξιοπιστίας που υπαγορεύονται πλέον ουσιαστικά από το Solvency II. Εδώ σημειώστε ότι Solvency II δεν σημαίνει μόνο κεφαλαιακή επάρκεια, αλλά και κανόνες για την αξιόπιστη λειτουργία μιας ασφαλιστικής εταιρείας και η οποία, μέσα σε θεσμικό πλαίσιο που θα καθορίσει η Πολιτεία και που θα εξασφαλίζει την υγιή λειτουργία του συστήματος, μπορεί άμεσα να δώσει τη λύση που η κοινωνία χρειάζεται. Πιστεύω πως αν επιτευχθεί το 3πτυχο: φορολογικά κίνητρα, θεσμικό πλαίσιο και εποπτεία τότε είναι σίγουρο πως η ανάπτυξη στον χώρο του ασφαλιστικού θα είναι σημαντική. Θεωρώ επίσης πως είναι σημαντικό κάθε Έλληνας πολίτης να συνειδητοποιήσει πως από εδώ και στο εξής, συμπληρωματικά με την

ασφαλιστικό περιβάλλον υπεύθυνα, προσφέροντας στους πελάτες προστιθέμενη αξία. Έτσι, τα τελευταία χρόνια ένας από τους στρατηγικούς άξονες στους οποίους επενδύει η Eurolife είναι να δουλεύει με όλα τα δίκτυα εκείνα που προσθέτουν αξία στις σχέσεις τους με τον πελάτη. Με βάση αυτή τη στρατηγική, έχουμε διευρύνει τις συνεργασίες μας στον χώρο των μεσιτών και των πρακτόρων στον οποίο και μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η περαιτέρω ανάπτυξη με δεδομένη και την ποιότητα των εργασιών και της συνεργασίας. Είναι προφανές ότι τόσο το bancassurance όσο και οι άλλοι μη παραδοσιακοί τρόποι πώλησης ήδη παίζουν ή θα παίξουν ρόλο στο μέλλον της διανομής ασφαλιστικών προϊόντων. Όμως πιστεύω ακράδαντα ότι ο καλά ενημερωμένος επαγγελματίας ασφαλιστής θα συνεχίσει να επιτελεί το έργο του –να συμβουλεύει αποτελεσματικά τον πελάτη για το risk management

{

«Είναι σημαντικό κάθε Έλ-

κοινωνική ασφάλιση, θα πρέπει ο ίδιος να αποταμιεύσει κεφάλαια για τη δική του σύνταξη. Και δώ πρέπει να σημειώσουμε το προφανές: ότι οι νέοι πρέπει να αποταμιεύσουν κεφάλαια με μακροπρόθεσμο ορίζοντα ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν και στο μέλλον ένα καλό βιοτικό επίπεδο. H μεταφορά της ΕΠΕΙΑ στην ΤτΕ πιστεύετε ότι θα συμβάλει θετικά στον κλάδο; Η ΕΠΕΙΑ αναμφισβήτητα επετέλεσε ση-

μαντικό έργο, όμως η Τράπεζα της Ελλάδος είναι ένας έμπειρος εποπτικός οργανισμός με κύρος και εμβέλεια τέτοια που θα βοηθήσει –επιτελώντας με ταχύτητα και συνέπεια τον ρόλο της– στην αποκατάσταση της φήμης του θεσμού της ιδιωτικής ασφάλισης. Πολλά έχουν ειπωθεί και γραφεί για τον θεσμό των δικτύων πρακτόρων στη χώρα, άλλοτε θετικά και άλλοτε πολύ λιγότερο. Ποιά η γνώμη σας για τον πολυσυζητημένο θεσμό του agency; Τί αλλάζει, υποκινούμενο από το σκηνικό της ύφεσης; Κοιτάξ-

τε, εμείς στην EFG Eurolife Ασφαλιστική πιστεύουμε ότι στα χρόνια που έρχονται, θα αναδειχθούν εκείνοι οι διαμεσολαβούντες οι οποίοι με τις γνώσεις και τις υπηρεσίες που προσφέρουν θα δικαιολογούν την αμοιβή τους, εκείνοι οι οποίοι θα έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για να λειτουργούν στο νέο

ληνας πολίτης να συνειδητοποιήσει πως από εδώ και στο εξής, συμπληρωματικά με την κοινωνική ασφάλιση, θα πρέπει ο ίδιος να αποταμιεύσει κεφάλαια για τη δική του σύνταξη.»

της οικογένειας ή της επιχείρησής του– χωρίς ανταγωνισμό σε αυτό το επίπεδο. Από την άλλη πλευρά, ο ευκαιριακός, μη κατηρτισμένος διανομέας προϊόντων δεν έχει πια μέλλον. Ας περάσουμε στην EFG Eurolife. Ο δικτυακός τόπος της εταιρείας, πρόσφατα αναβαθμισμένος δίνει τη δυνατότητα για iphone application. Ναι, η εφαρμογή που δημιουργήσαμε για

το i-phone είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά του νέου site και παράλληλα, είναι η εφαρμογή που μας καθιστά την πρώτη ασφαλιστική εταιρεία στη χώρα που δίνει τη δυνατότητα στον πελάτη να οργανώσει τα στοιχεία που αφορούν στην ασφάλιση του αυτοκινήτου του κάνοντας τη ζωή του ευκολότερη. Γενικά, πιστεύω ότι το αναβαθμισμένο site της EFG Eurolife Ασφαλιστικής ξεχωρίζει για την υψηλή αισθητική του, το φιλικό του προφίλ, την εύκολη πλοήγηση και τη χρήση νέων εφαρμογών. ΕΠΙΛΟΓΗ 63

{

Συνέντευξη Χαρης Κουντουρης // FXCM Hellas

Η περιπέτεια συνεχίζεται on line Στη χώρα μας δραστηριοποιείται μόλις το τελευταίο διάστημα έχοντας συστήσει την FXCM HELLAS. Ο λόγος για την FXCM LLC έναν από τους μεγαλύτερους Forex και CFDs brokers στον κόσμο που μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας δίνει διαδικτυακή πρόσβαση στις χρηματαγορές στους επενδυτές. Για την ηλεκτρονική πλατφόρμα συναλλαγών FXCM μιλά στην «Ε» ο Χάρης Κουντούρης, διευθύνων σύμβουλος της FXCM HELLAS. Από την Ελενα ΕρμεΙδου

ί ήταν αυτό κ. Κουντούρη που σας έκανε να επενδύσετε στην ελληνική αγορά, όταν όπως έχουμε δει η αγορά κεφαλαίων διαγράφει μια αρνητική θα λέγαμε πορεία το τελευταίο διάστημα. Κοιτάξτε η ελληνική αγορά αποτε-

λεί στρατηγική επιλογή για την FXCM. Οι Έλληνες είναι αρκετά έμπειροι στον παραδοσιακό τρόπο επενδύσεων και πλέον είναι σε θέση να αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους αξιοποίησης των κεφαλαίων τους. Πολύ πριν ιδρύσουμε το υποκατάστημα της FXCM στην Ελλάδα, είχαμε αρκετούς Έλληνες και Κύπριους πελάτες, γεγονός που μας οδήγησε στην απόφαση να προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας σε τοπικό επίπεδο και στην ελληνική γλώσσα. Η FXCM LLC τώρα είναι ένας από τους μεγαλύτερους Forex και CFDs brokers στον κόσμο, προσφέρει υπηρεσίες online πρόσβασης στις χρηματαγορές σε 165.000 επενδυτές από 180 χώρες. Μέσα από τις πλατφόρμες της FXCM πραγματοποιούνται 7.000.000 συναλλαγές το μήνα, οι οποίες αντιστοιχούν σε τζίρο 261 δισ. δολ. το μήνα. Ποιό είναι το επενδυτικό κοινό σας; Είναι θεσμικοί ή και απλοί μεμονωμένοι ιδιώτες; Βασική μας προτεραιότητα είναι να παρέχουμε

ιδανικές συνθήκες trading με πλήρη διαφάνεια σε κάθε επενδυτή. Κύριος στόχος μας είναι οι ιδιώτες επενδυτές, οι οποίοι μπορούν να επενδύσουν μέσα από τις πλατφόρμες της FXCM με κεφάλαιο που ξεκινά από μόλις 2.000 δολάρια. Ταυτόχρονα, όμως, δίνουμε μεγάλη βάση στους θεσμικούς και στις τράπεζες, καθώς τα προϊόντα μας καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιλογών και είναι ικανά να υποστηρίξουν ακόμα και τους πλέον απαιτητικούς επαγγελματίες. Πώς θα πραγματοποιείται μια συναλλαγή και πώς διασφαλίζεται ο επενδυτής; Η FXCM είναι πιστοποιημένη εταιρεία και ελέγχεται

από μερικές από τις κυριότερες εποπτικές αρχές του κόσμου. Το ελληνικό υποκατάστημα ελέγχεται από το FSA και εποπτεύεται από την Ελληνική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, κάτι που αυτομάτως διασφαλίζει τα κεφάλαια των επενδυτών. Οι συναλλαγές εκτελού64 ΕΠΙΛΟΓΗ

νται από τους κεντρικούς servers της εταιρίας στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη και οι εντολές κατευθύνονται άμεσα στη διατραπεζική αγορά χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση, χρησιμοποιώντας το μοντέλο εκτέλεσης συναλλαγών Nο Dealing Desk forex execution, που αποτελεί και το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της FXCM. Τί επενδυτικά προϊόντα προσφέρει η εταιρεία και ποια θα είναι τα οφέλη των επενδυτών από το online trading; Μέσα από την πλατ-

φόρμα συναλλαγών FXCM οι πελάτες μας μπορούν να επενδύσουν σε 60 ζεύγη νομισμάτων στη spot αγορά του forex, στην άνοδο ή την πτώση των βασικών χρηματιστηριακών δεικτών με τη μορφή των CFDs, όπως επίσης σε χρυσό, ασήμι και πετρέλαιο. Τα βασικότερα πλεονεκτήματα του online trading είναι η ευκολία στη διαδικασία των συναλλαγών, η δυνατότητα πλήρους ελέγχου του λογαριασμού, η διαμόρφωση στρατηγικών με αυτοματοποιημένες εντολές και η πρόσβαση σε διαδικασία εκτέλεσης εντολών και σε εργαλεία ανάλυσης τα οποία πριν από λίγο καιρό - ακόμα και σήμερα στην Ελλάδα - ήταν προνόμιο των επαγγελματιών του χώρου. Επίσης, αξίζει να σημειώσουμε την απουσία προμηθειών, την 24ωρη λειτουργία των αγορών όσο και τη δυνατότητα μόχλευσης του κεφαλαίου - πλεονεκτήματα που παρέχουν προστιθέμενη αξία στον επενδυτή της FXCM. Χρυσός, πετρέλαιο, CFDs. Τι από όλα αυτά θα συστήνατε στους πελάτες σας; Όλα τα επενδυτικά προϊόντα που περιλαμβάνει η πλατ-

φόρμα της FXCΜ προσφέρουν ευκαιρίες για κέρδη στους σωστά εκπαιδευμένους και ενημερωμένους επενδυτές. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η FXCM προσφέρει πρόγραμμα εκπαιδευτικών σεμιναρίων για επενδυτές, οι οποίοι εκπαιδεύονται για τον τρόπο χρήσης της πλατφόρμας της FXCM, την αγορά συναλλάγματος και των συμβολαίων επί της διαφοράς (CFD’s) σε προϊόντα όπως χρηματιστηριακοί δείκτες, μέταλλα και εμπορεύματα και καθοδηγούνται ως προς τον τρόπο λειτουργίας των αγορών και της αναγνώρισης των επενδυτικών ευκαιριών μέσα από διαγράμματα.

{ Τουρισμός

Τα Κύθηρα της ανάπτυξης

Ειδική μελέτη-πρόταση για την ανάδειξη του ελληνικού τουρισμού και τη μετεξέλιξή του ώστε να κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας, παρουσίασε ο ΣΕΤΕ, με χορηγό την EFG Eurobank.

ατά την παρουσίαση της μελέτης, ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ, Νίκος Αγγελόπουλος τόνισε ότι: «Η πρόταση για το νέο αναπτυξιακό μοντέλο του ελληνικού τουρισμού είναι κατά βάση πρόταση πολιτικής, που κατά προτεραιότητα, πρέπει να διαχειρισθεί ή ακόμα καλύτερα να επιβάλλει κυρίως την αλλαγή νοοτροπίας. Η σημερινή ρομαντική προσέγγιση με την οποία ο δημόσιος τομέας αντιμετωπίζει τη σχέση του με τον τουρισμό, πρέπει να μετατραπεί σε προσέγγιση τεχνοκρατική με συνέχεια και συνέπεια. Η σημερινή προσέγγιση του ιδιωτικού τομέα, που χαρακτηρίζεται από ενδοκλαδική εσωστρέφεια, πρέπει να μετεξελιχθεί σε εξωστρεφή πρωταγωνιστικό ρόλο».

Η Eurobank στηρίζει τον τουρισμό Από την πλευρά της Eurobank EFG, οι Νικόλαος Νανόπουλος, διευθύνων Σύμβουλος και Νικόλαος Καραμούζης, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος επανέλαβαν ακόμα μια φορά τη στρατηγική επιλογή της τράπεζας για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και τη στήριξη των εξωστρεφών ελληνικών επιχειρήσεων και μεταξύ αυτών, των τουριστικών. Ειδικότερα, ο κ. Νανόπουλος στον χαιρετισμό του επεσήμανε: «Διαχρονικά ο τουρισμός συμβάλλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη

και την απασχόληση, καθώς με την ευρεία έννοια συμμετέχει με περίπου 17% - 18% στο ΑΕΠ της χώρας μας. Οι σημερινές προκλήσεις για τον τουρισμό μας χρειάζονται παρεμβάσεις τις οποίες θα πρέπει να αναλάβουν με διορατικότητα, σύγχρονη αντίληψη και όραμα, όχι μόνον το κράτος αλλά και οι ιδιωτικοί φορείς. Είναι απαραίτητος ένας μακροπρόθεσμος σχεδιασμός που να προσδιορίζει τις εναλλακτικές μορφές ανάπτυξης του τομέα με ποιοτικά κριτήρια και σεβασμό στο περιβάλλον», επεσήμανε χαρακτηριστικά ο διευθύνων σύμβουλος της τράπεζας. «Ως Όμιλος, είμαστε σταθερά αρωγοί του ελληνικού τουρισμού, με σημερινά υπόλοιπα χαρτοφυλακίου δανείων προς τις τουριστικές επιχειρήσεις άνω του 1,5 δισ. ευρώ, επεσήμανε ο κ. Ν. Καραμούζης, προσθέτοντας ότι «το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει από μόνο του περίπου το 20% των συνολικών χρηματοδοτήσεων του κλάδου του τουρισμού στην Ελλάδα, καθιστώντας την Eurobank EFG ηγέτιδα δύναμη στη χρηματοδότησή του. Είμαστε ευέλικτοι στις αναδιαρθρώσεις δανειακών υποχρεώσεων ξενοδοχείων έχοντας ολοκληρώσει αναδιαρθρώσεις ύψους 400 εκατ. ευρώ περίπου. Ενισχύουμε το κεφάλαιο κίνησης των τουριστικών επιχειρήσεων έχοντας διαθέσει άνω των 270

Κοινός στόχος, να παράγουμε ένα ελκυστικό και ανταγωνιστικό τουριστικό προϊόν που θα προβάλλεται δυναμικά, και θα ανταποκρίνεται στην μεταβαλλόμενη παγκόσμια ζήτηση», επεσήμανε ο διευθύνων σύμβουλος της EFG Eurobank, Ν. Νανόπουλος.

εκατ. ευρώ σε πιο ευέλικτες μορφές χρηματοδότησης, όπως προεξοφλήσεις απαιτήσεων από Tour Operators και ανακαινίσεις ξενοδοχείων καθώς και σε λοιπές μορφές κεφαλαίου κίνησης». Η μελέτη είναι διαθέσιμη στο www.greektourism2020.gr. ΕΠΙΛΟΓΗ 65

14ο Συμπόσιο Ανθρώπινου Δυναμικού // Business & Κοινωνική Δικτύωση

Όταν ο

εργαζόμενος διαχειρίζεται την εταιρική φήμη Από τον JOHN SULLIVAN *

ΟΙ Ε ΤΑ Ι ΡΕ Ι Ε Σ Δ Ε Ν Ε Λ Ε Γ ΧΟΥ Ν Π Ι Α Τ Ο E M PL OY E R BR A N D Τ ΟΥ Σ Πόση αξία έχει για μία επιχείρηση να συμπεριληφθεί στους διαγωνισμούς που γίνονται για τα best place to work; Μέχρι πρόσφατα, κάτι τέτοιο ήταν επιχειρηματικά «ανεκτίμητο». Προσέδιδε καλή φήμη προσελκύοντας ικανούς εργαζομένους που μπορούσαν να συμβάλλουν στην περαιτέρω ανάπτυξη της επιχείρησης. Για τη γενιά του διαδικτύου αυτή η πραγματικότητα είναι το παρελθόν. Χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο internet, η γενιά του διαδικτύου δείχνει να εμπιστεύεται περισσότερο από τα αποτελέσματα των σχετικών διαγωνισμών και τις θετικές εταιρικές προβολές των Media, τα όσα έχουν να πουν οι εργαζόμενοί της σε αυτή, μέσω blog, twitter, facebook κ.λπ.

66 ΕΠΙΛΟΓΗ

σχολούμαι με το θέμα του «employer branding» για περισσότερο από μια δεκαετία. Στο παρελθόν η κοινή πεποίθηση ήταν πως οι εταιρείες μπορούσαν να δημιουργούν εκ των προτέρων ένα σχέδιο για να κερδίσουν τα βραβεία «Καλύτερου εργασιακού περιβάλλοντος» και να γίνουν έτσι σημείο αναφοράς σε άρθρα και πρωτοσέλιδα, να αποτελέσουν case studies άλλων εταιρειών και να γίνουν αντικείμενο συζήτησης σε επιχειρηματικά events. Οι επιχειρήσεις διαχειρίζονταν και συντόνιζαν όλες τις πληροφορίες που ήταν σχετικές με την κατάσταση εσωτερικά στον οργανισμό τους, και ήταν έτσι δυνατό να δημιουργούν μία συγκεκριμένη εικόνα για την εταιρεία τους, ώστε να γίνουν γνωστές στο ευρύ κοινό. Ήταν μία πρακτική βάσει της οποίας, εταιρείες όπως είναι η Google, τα Starbucks, η GE, η IBM, η Microsoft και η HP κατέληξαν να θεωρούνται ως τα καλύτερα μέρη για να εργάζεται κάποιος. Ωστόσο, αυτό αποτελεί παρελθόν! Σήμερα, ναι μεν μπορεί ακόμη να επηρεαστεί η γνώμη που σχηματίζει ο κόσμος για τις εταιρείες με τη δημιουργία μιας εικόνας που προβάλλουν οι ίδιες, αλλά με τη ραγδαία ανάπτυξη των κοινωνικών δικτύων, την peer to peer content publishing και την αξιολόγηση μέσω διαδικτύου, έχουμε οδηγηθεί σε μία εποχή όπου η εικόνα επηρεάζεται μαζικά από τον κόσμο και δεν κατευθύ-

νεται τόσο από τις ίδιες τις επιχειρήσεις. Αυτή η μετατόπιση της επικοινωνιακής ισχύος έχει τη δυνατότητα να καταστήσει αναποτελεσματικές ακόμα και τις πιο καλά οργανωμένες προσπάθειες. Οι σημερινοί εργαζόμενοι αλλά και αυτοί που είχαν εργαστεί παλαιότερα, οι πωλητές και άλλοι συνεργάτες μιας επιχείρησης είναι όλοι ικανοί, μέσω του διαδικτύου, να διαδώσουν τη γνώμη και τις εργασιακές τους εμπειρίες σε οποιονδήποτε θελήσει να ακούσει. Αυτοί που ελέγχουν τώρα τα Employer Brands είναι ένα σύνθετο μίγμα ανθρώπων, και μία ευρεία γκάμα επικοινωνιακών μέσων: Χιλιάδες σκεπτόμενα άτομα αναρτούν σχόλια σχετικά με το πώς πέρασε η μέρα στη δουλειά τους, για το αυστηρό αφεντικό τους, τον ανόητο που μόλις προσλήφθηκε, τις ανόητες αποφάσεις του HR, την τρέλα της κεντρικής διοίκησης και όλα εκείνα τα μικρά μυστικά της εταιρείας που θα έπρεπε για λόγους εμπιστευτικότητας να μείνουν μεταξύ των εργαζομένων της εταιρείας.

• B l o g g e r s

Η ΤΑΥ Τ Ο Τ Η ΤΑ Τ ΟΥ Σ Υ Ν Ε Δ Ρ ΙΟΥ 14 ο Σ Υ Μ Π Ο Σ ΙΟ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ι Ν ΟΥ ΔΥ Ν Α Μ Ι ΚΟΥ

«Entering A New Age In People Management» 16 & 17 Φεβρουαρίου 2011 Α ΙΓΛ Η Ζ Α Π Π ΕΙΟΥ KE Y- NOTE SPE AKERS

Prof. Peter Salovey & Dr. John Sullivan www.kpmg.gr, 210 6062257 ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

Από το Facebook και το MySpace στις ΗΠΑ, το QZone στην Κίνα, το Hyves στην Ολλανδία, εκατομμύρια άνθρωποι μοιράζονται με λεπτομέρεια την καθημερινότητα τους. Σε λίγα λεπτά διαδίδονται γεγονότα, φήμες, εικόνες καθώς και υπαινιγμοί σε εκατομμύρια ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Οι χρήστες των Social Media μπορούν να ασκήσουν τρομερή πίεση μέσω των τοποθετήσεων τους σε αυτά τα δίκτυα και την επισήμανση των αρνητικών γεγονότων που οι εταιρείες θα προτιμούσαν να μην γνωστοποιηθούν ποτέ.

* O John Sullivan χαρακτηρίζεται από τις ανατρεπτικές και καινοτόμες ιδέες του στα θέματα διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού. Στόχος του είναι να αναδείξει τη σημαντική επιρροή που έχει η διαχείριση των ταλαντούχων ανθρώπων στην οικονομική απόδοση των οργανισμών.

Τα πάντα στη στιγμή! Όπως τα πολιτικά γεγονότα στο Iράν γνωστοποιήθηκαν αμέσως, έτσι και οι αρνητικές εμπειρίες των εργαζομένων ακόμη και των πελατών μαθαίνονται στη στιγμή. Άτομα τα οποία έχουν απολυθεί μπορούν να παρέχουν σε χιλιάδες ανθρώπους μία εμπεριστατωμένη και αναλυτική αφήγηση του κακού τρόπου με τον οποίο έγινε η απόλυσή τους.

Για περισσότερα από 30 χρόνια εργάζεται στενά με ηγέτες και εταιρείες σε όλο τον κόσμο (Google, Starbucks, Παγκόσμια Τράπεζα, Ledra Marriott, Pfizer, Oracle κ.ά.), βοηθώντας τους να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, μέσω της σχεδίασης και της εφαρμογής πρακτικών και στρατηγικής HR.

Στην κινητή τηλεφωνία, χρησιμοποιούν την 24ωρη υπηρεσία κατά τη διάρκεια όλης της εβδομάδας, τόσο για να λαμβάνουν, όσο και για να αποστέλλουν μηνύματα με νέα που αφορούν την εταιρεία τους, τους εργαζόμενους, αλλά και τις εταιρικές πρακτικές.

Διδάσκει τα τελευταία 26 χρόνια και σήμερα «προετοιμάζει τις μελλοντικές γενιές των ηγετών», όπως του αρέσει του ίδιου να λέει, ως καθηγητής Management στο College of Business του San Francisco State University.

Ιστοσελίδες του τύπου «τι λένε οι εργαζόμενοι σου», όπως είναι το Vault, τα φόρουμ στο Indeed, ή το glassdoor.com, το οποίο ειδικεύεται στο να μοιράζεται μηνύματα σχετικά με το πώς είναι να εργάζεται κάποιος στην συγκεκριμένη εταιρεία που αναζητεί ο χρήστης. Έχουν δημιουργηθεί για να διαδίδουν ένα συνδυασμό αληθειών, παραποιημένων στοιχείων και ψεμάτων σχετικά με τις εταιρείες που αντιπαθούν.

Στην Ελλάδα θα βρεθεί στις 16 & 17 Φεβρουαρίου ως κε ν τ ρικός ομιλητής σ το 14 ο Συμπόσ ιο Αν θρώπινου Δυναμικού της KPMG: «Entering a new age in people management».

• S o c i a l m e d i a

• T w i tt e r

• T e x t e r s

• Ε μ π ο ρ ι κ E ς ι σ τ ο σε λ I δ ε ς

- info -

ΕΠΙΛΟΓΗ 67

Business // Κοινωνική Δικτύωση

Οι σημερινοί εργαζόμενοι αλλά και αυτοί που είχαν εργαστεί παλαιότερα, οι πωλητές και άλλοι συνεργάτες μιας επιχείρησης είναι όλοι ικανοί, μέσω του διαδικτύου, να διαδώσουν τη γνώμη και τις εργασιακές τους εμπειρίες σε οποιονδήποτε θελήσει να ακούσει. Τωρινοί εργαζόμενοι, άνθρωποι που είχαν εργαστεί κατά το παρελθόν, επενδυτές και μεμονωμένα άτομα που έχουν ενημερωθεί για κάποια εταιρεία, μπορούν να αναρτήσουν ερωτήσεις ή και να απαντήσουν σε άλλες. Αυτό μπορεί να γίνει σε πολυάριθμα φόρουμ επαγγελματικών συνδέσμων ή και ανεξάρτητα listservers.

• I n d u s t r y κ α ι p r o f e s s i o n - s p e c i f i c f o r u m s

κοινωνικής δικτύωσης Google, Yahoo!, FΒ, Twitter και το Linkedln, επιτρέπουν στους ανθρώπους με παρόμοια ενδιαφέροντα και ασχολίες, καθώς και κοινές πεποιθήσεις να έρθουν σε επαφή και να δημιουργήσουν ομάδες σχετικές με την κάθε εταιρεία.

• Δ ι α δ ι κ τ υ α κ E ς ο μ A δ ε ς

διαδικτυακές εκπομπές πολλές φορές περιλαμβάνουν στο πρόγραμμά τους συνεντεύξεις από άτομα που λένε τη γνώμη τους για το πώς είναι να εργάζεται κανείς σε συγκεκριμένη εταιρεία.

• I n t e r n e t s h o w h o s t s

Μία ιστορία με «Digg» ή σημείωση σελιδοδείκτη στον browser, μπορεί να αυξήσουν την αναγνωσιμότητα και ορατότητα οποιασδήποτε αρνητικής ιστορίας.

• X ρ Hσ τ ε ς S o c i a l b o o k m a r k i n g s e r v i c e

Δεν έχουν προκατάληψη έναντι κάποιας εταιρείας ή κάποιου οργανισμού, μολαταύτα ο σχεδιασμός του αλγορίθμου αναζήτησης επηρεάζει τι είδους μηνύματα θα γίνουν εύκολα αντιληπτά από τους χρήστες.

• Δ ι α χ ε ι ρ ι σ τ Ε ς μ η χ α ν Ω ν α ν α ζ H τ η σ η ς

Άτομα που είναι ενεργά μέσω διαδικτύου και που προσπαθούν να βρουν την ευκαιρία να κατηγορήσουν εταιρείες για διάφορα οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, αλλά και να δημιουργήσουν μαζικά letter-writing campaigns, κατ’ ιδίαν συναντήσεις ή ακόμη και διαμαρτυρίες.

• A n t i - b u s i n e s s Α τ ο μ α

Αντεστραμμένη πραγματικότητα Περιεχόμενα που έχουν δημιουργηθεί από συναδέλφους είναι πιο αξιόπιστα. Εάν ελέγχαμε την εγκυρότητα των δεδομένων που παρουσιάζονται στα blog, Tweets ακόμη και τα βίντεο του YouTube, θα διαπιστώναμε ότι τα περισσότερα είναι ψευδή. Οι έρευνες δείχνουν πως οι περισσότεροι άνθρωποι (ειδικότερα η «διαδικτυακή γενιά») πιστεύουν τα λεγόμενα των συναδέλφων τους περισσότερο από τα λεγόμενα των μέσων μαζική ενημέρωσης. Μπορεί το γεγονός αυτό να δημιουργεί προβληματισμό στις επιχειρήσεις, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι οι θέσεις που προβάλλουν οι οργανισμοί στην εταιρική τους ιστοσελίδα, στις διαφημιστικές 68 ΕΠΙΛΟΓΗ

αγγελίες ή στα δελτία τύπου, θα είναι για τους αναγνώστες λιγότερο αξιόπιστες από ένα σχόλιο ή έναν υπαινιγμό ενός blogger, μολονότι η δήλωση του blogger μπορεί να είναι δημιούργημα φαντασίας. Όσο εξοικειώνονται οι χρήστες με το διαδίκτυο και εκφράζουν την άποψη τους μέσω αυτού, είναι εξαιρετικά δύσκολο για τις εταιρείες να ελέγχουν και να ανταπαντούν σε όλα αυτά τα κανάλια όπου γίνονται οι δηλώσεις. Εάν εκατοντάδες χρήστες του διαδικτύου σχολιάζουν μια εταιρεία, είναι λίγα τα πράγματα που μπορεί μία ομάδα εργαζομένων να κάνει, ώστε να ξανακερδηθεί η εμπιστοσύνη του κόσμου. Η εταιρεία δεν πρέπει να απαντά στα αρνητικά σχόλια διότι δίνει μεγαλύτερη

έκταση στο θέμα και δίνει την αίσθηση ότι οι καταγγελίες είναι βάσιμες. Οι επιχειρήσεις σήμερα είναι απαραίτητο να γνωρίζουν να χρησιμοποιούν τις προειδοποιήσεις των μηχανών αναζήτησης, τα site εύρεσης blog, την αναζήτηση αρχείων του Twitter καθώς και να χρησιμοποιούν τεχνικές βελτιστοποίησης στις μηχανές αναζήτησης, ώστε το περιεχόμενο που τις αφορά και θέλουν να γίνει ευρέως γνωστό, να γίνεται εύκολα προσβάσιμο, ενώ τα κακώς κείμενα να γίνονται λιγότερο αντιληπτά. Εξ’άλλου είναι διαδεδομένη πρακτική, έξυπνοι brand managers να χρησιμοποιήσουν εργαζόμενους της εταιρείας για να προωθήσουν και να βελτιώσουν την εικόνα της εταιρείας.

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ ΠΛΗΡΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΣ Ο∆ΗΓΟΣ 223 ΣΕΛΙ∆ΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ

∆είκτες Ευηµερίας

των νοµών - περιφερειών

Αναλυτικοί Πίνακες µε στοιχεία για νοµούς και περιφέρειες

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ 100 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΙΡΑ, ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ, ΤΑ ∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ∆ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ 100 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΙΡΑ, ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ, ΤΑ ∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ∆ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ

Για την παραγγελία σας τηλεφωνείστε: 210 640 1850 ή στείλτε το παρακάτω κουπόνι στο fax: 210 642 4850

Επιθυµούµε την αγορά

αντιπύπων του cd: ΝΟΜΟΙ

Για την παράδοση των αντιτύπων, µπορείτε να επικοινωνήσετε µε: τον (την) κύριο (κυρια) .................................................................. στο τηλέφωνο ............................................... ΕΤΑΙΡΕΙΑ:

Το cd διατίθεται προς 35€ *

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: Ι∆ΙΟΤΗΤΑ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

FAX:

E-MAIL: ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ: Για 5 αντίτυπα, έκπτωση 10% Για 10 αντίτυπα, έκπτωση 20% Για περισσότερα από 10 αντίτυπα, έκπτωση 25% *

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

συν έξοδα αποστολής

Επιθυµούµε την εγγραφή συνδροµής στο περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ και να παραλάβουµε (από τα γραφεία σας) ως δώρο το cd: ΝΟΜΟΙ. Ετήσια συνδροµή € 88 (ιδιώτες, επιχειρήσεις), €125 (Τράπεζες, Ασφάλειες, ∆ηµόσιο, Ν.Π.∆.∆., Οργανισµοί)

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ:

Ι∆ΙΟΤΗΤΑ FAX:

E-MAIL: ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

follow link

Εξαγωγές - Συνέντευξη

Στις λεωφορους της εξωστρεφειας Η ανάκαμψη των εξαγωγών το 2010 δείχνει ότι οι Έλληνες επιχειρηματίες βρίσκουν διέξοδο στη διεθνή αγορά ώστε να καλύψουν τις απώλειες που προκαλεί η ύφεση της εγχώριας οικονομίας, υποστηρίζει ο γενικός διευθυντής του Οργανισμού Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων /ΟΑΕΠ, Βασίλειος Λάζαρης σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Επιλογή». Ο ίδιος κρίνει ιδιαίτερα θετικό το ότι η χώρα αποκτά για πρώτη φορά στρατηγική που καλύπτει συνολικά την έννοια της εξωστρέφειας και όλες τις επιμέρους παραμέτρους. Από τον Μακη Ντοβολο

ς ξεκινήσουμε με μια γενική ερώτηση για την πορεία των εξαγωγών. Αν και παρουσιάζουν μια αύξηση 4% στο δεκάμηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2010 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2009, εντούτοις η χώρα μας εξακολουθεί να εμφανίζει ένα εξαιρετικά μεγάλο έλλειμμα στο ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών. Που αποδίδετε αυτή τη μακροχρόνια υστέρηση; Μπορεί τα

νούμερα μέχρι και σήμερα να έδειχναν μία «μακροχρόνια υστέρηση» όπως αναφέρετε. Όμως οι Ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκουν διέξοδο στη διεθνή αγορά ώστε να καλύψουν τις απώλειες από την ύφεση της εγχώριας αγοράς και οικονομίας. Γι’ αυτό και έχουμε αύξηση των εξαγωγών 4% μέχρι τον Οκτώβριο του 2010. Το ίδιο διάστημα, με τη συνεχιζόμενη πτωτική πορεία των εισαγωγών είχαμε μία μείωση του εμπορικού ελλείμματος από 20,3 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2009 σε 16,4 δισ. το 2010. Θα μου επιτρέψετε να πω ότι νούμερα δείχνουν έστω και δειλά ότι τείνουμε να ξεπεράσουμε το στάδιο της μακροχρόνιας υστέρησης. Όσο τα ελληνικά προϊόντα γίνονται πιο ανταγωνιστικά σε ποιότητα και τιμές τόσο περισσότερο οι αγορές του εξωτερικού θα τα εμπιστεύονται. 70 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ποιοι τομείς κατά τη γνώμη σας θα μπορούσαν να είναι η «αιχμή του δόρατος» στην προσπάθεια για μεγαλύτερη εξωστρέφεια της οικονομίας μας; Πρόσφατα ανα-

κοινώθηκε από τον υπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, Μιχάλη Χρυσοχοίδη το Πρόγραμμα της χώρας μας για «Εθνική Στρατηγική» στις εξαγωγές. Η χώρα αποκτά για πρώτη φορά στρατηγική που καλύπτει συνολικά την έννοια της εξωστρέφειας και όλες τις επιμέρους παραμέτρους, από την κατάθεση ενός εθνικού brand μέχρι την ανασύνταξη των αρμοδίων δημοσίων φορέων, μέσα στους οποίους περιλαμβάνεται και ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων. Στον νέο Εθνικό Σχεδιασμό για τις εξαγωγές ο ΟΑΕΠ αναπροσαρμόζεται ώστε να παρέχει ενημέρωση, να λειτουργεί με ευελιξία, να γίνει περισσότερο πελατοκεντρικός και να αποκτήσει τη δυνατότητα να καλύπτει έμμεσες επενδύσεις. Ποιες αγορές θεωρείτε ότι παρουσιάζουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον; Η κύρια αγορά μας, που είναι οι χώρες της ΕΕ, θα χάσει μερίδιο στις ελληνικές εξαγωγές τα επόμενα χρόνια λόγω της περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής που ακολουθούν πλέον οι περισσότεροι εμπορικοί μας εταίροι;

Όλες οι χώρες παρουσιάζουν ενδιαφέρον, γι’ αυτό και ο ΟΑΕΠ καλύπτει όλες τις χώρες της ΕΕ και του ΟΟΣΑ, καλύπτοντας ακόμα και χώρες υψηλού κινδύνου όπως Β. Αφρικής, Μέσης Ανατολής, χώρες της Κεντρικής Ανατολικής Ευρώπης. Μεγάλες αγορές όπως αυτή της Κίνας μπορούν να αποκτήσουν μεγάλο ενδιαφέρον, θέλουν όμως σωστό και μακροχρόνιο σχεδιασμό στην προσέγγιση τους. Όσον αφορά στις απώλειες που θα έχουμε ενδεχομένως τα επόμενα χρόνια από την περιοριστική δημοσιονομική πολιτική των εμπορικών μας εταίρων στην ΕΕ, θα μπορέσουμε να καλύψουμε τις ενδεχόμενες απώλειες με το άνοιγμα μας σε νέες δυναμικές αγορές, έχοντας πάντα σαν στόχο μας την ποιότητα των προϊόντων μας. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα ότι ο ΟΑΕΠ θα καλύπτει και τις έμμεσες επενδύσεις εκτός από τις παραδοσιακές ασφαλίσεις που κάνει μέχρι τώρα στα εξαγώγιμα προϊόντα. Τι σημαίνει αυτό για τον Οργανισμό; Το γεγο-

νός και μόνο πως ο Οργανισμός Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων είναι ένας από τους βασικούς συντελεστές της Εθνικής Στρατηγικής για τις εξαγωγές και θα καλύπτει από εδώ και πέρα και τις έμμεσες επενδύσεις, μας γεμίζει με ευθύνη και μας οδηγεί στο να θέσουμε ακόμα υψηλότερους στόχους. Μέχρι

Βασιλειος Λαζαρης // ΟΑΕΠ

σήμερα υφίσταται επανειλημμένα στον ΟΑΕΠ αιτήματα ελληνικών επιχειρήσεων που είτε μέσω των θυγατρικών τους στο εξωτερικό είτε μέσω τοπικών, στις κατά περίπτωση χώρες επένδυσης, κοινοπραξιών με άλλες ομοειδείς αλλοδαπές επιχειρήσεις προχωρούν σε αυτοχρηματοδοτούμενα ή συγχρηματοδοτούμενα δημόσια έργα. Ο ΟΑΕΠ κάλυπτε μόνο άμεσες επενδύσεις και έτσι δεν είχε τη δυνατότητα να καλύψει τη συμμετοχή αυτή των ελληνικών επιχειρήσεων σε επενδύσεις του εξωτερικού, οι οποίες πραγματοποιούνται μέσω σύνθετων εταιρικών σχημάτων και έχουν ιδιαίτερη σημασία για την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας. Η σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία σε διεθνές επίπεδο αυξάνει και τους πιθανούς κινδύνους για τους Έλληνες εξαγωγείς ή/και επενδυτές και άρα την ανάγκη για ασφαλιστική τους κάλυψη; Η ανάγκη για ασφα-

λιστική κάλυψη των εξαγωγέων και των επενδυτών είναι επιβεβλημένη, σε αυτή τη δύσκολη οικονομική συγκυρία που βιώνουμε. Ο Έλληνας εξαγωγέας, ανεξαρτήτως μεγέθους, ακόμα και αν επιθυμεί να δραστηριοποιηθεί για πρώτη φορά στη διεθνή αγορά, σε όποιο κλάδο και υπηρεσία επιθυμεί μας βρίσκει δίπλα του,αρωγό του. Ενδεικτικά θα σας πω, ότι από το 2007 έως και σήμερα ΟΑΕΠ έχει δώσει αποζημιώσεις ύψους 2.051.691 ευρώ. Ποιο είναι το εταιρικό προφίλ των πελατών σας; Θεωρείται ότι υπάρχουν περιθώρια διεύρυνσης και προς ποιους τομείς; Οι επιχειρήσεις που μας έχουν εμπι-

στευτεί και μας εμπιστεύονται καθημερινά την δραστηριότητα τους στις ξένες αγορές, αφορούν όλο το εξαγωγικό εμπόριο. Στον Οργανισμό Ασφάλισης Εξαγωγικών Πιστώσεων ασφαλίζονται μεγάλες επιχειρήσεις της ελληνικής αγοράς με σημαντική θέση και στις ξένες αγορές. Όμως ασφαλίζονται και πολλές δραστήριες μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δοκιμάζουν πετυχημένα τις δυνάμεις τους στις όλο και περισσότερο απαιτητικές αγορές του εξωτερικού. Σε ορισμένα προϊόντα όπως τα αγροτικά ασφαλίζονται στον ΟΑΕΠ ακόμα και οικογενειακές επιχειρήσεις. Στόχος μας είναι να διευρύνουμε ακόμα περισσότερο την πελατειακή μας βάση προς όλους τους τομείς του εξαγωγικού εμπορίου. Γιατί οι μεσογειακές χώρες, κυρίως η Ιταλία, βρίσκονται στις πρώτες θέσεις όσον αφορά τις αποζημιώσεις που κατέβαλλε ο ΟΑΕΠ; Υπάρχει μια «κουλτούρα» αθέτησης εμπορικών συμφωνιών στις εν λόγω χώρες; Η Ιταλία

«Οι Eλληνες εξαγωγείς πρέπει να εμπιστευθούν τα «εργαλεία» του ΟΑΕΠ καθώς το τμήμα εμπορικών πληροφοριών μας ελέγχει τη φερεγγυότητα των πελατών του εξωτερικού».

όντως βρίσκεται στην πρώτη θέση του πίνακα με τις καταβολές αποζημιώσεων, όπως και η Πορτογαλία και η Ισπανία που ακολουθούν στη δεύτερη και τρίτη θέση. Δεν θα ήθελα να κάνω κάποιο σχόλιο αλλά να επιστήσω την προσοχή στους Έλληνες επιχειρηματίες, να εξετάζουν προσεκτικά τους αγοραστές. Οι Έλληνες εξαγωγείς μπορούν και πρέπει να εμπιστευθούν τα «εργαλεία» που τους προσφέρει η συνεργασία τους με τον ΟΑΕΠ καθώς το τμήμα εμπορικών πληροφοριών μας φροντίζει να ελέγχει την φερεγγυότητα των πελατών του εξωτερικού. ΕΠΙΛΟΓΗ 71

Διαφήμιση - ΤEτη ΚανελλοποYλου – Βιργινια ΚορμA // V+O Communication

Ο καιρOς της συστηματικHς & στοχευμEνης επικοινωνIας H V+O Communication αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες δημοσίων σχέσεων της χώρας. Το 2010 συμπλήρωσε δέκα χρόνια στην ελληνική αγορά και σήμερα στοχεύει στην ανάπτυξή της και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η Τέτη Κανελλοπούλου, γενική διευθύντρια και η Βιργινία Κορμά, international business director της εταιρείας μίλησαν στην «Επιλογή» για την πορεία της V+O τα δέκα αυτά χρόνια και την εξέλιξη της λειτουργίας των δημοσίων σχέσεων και της επικοινωνίας στο περιβάλλον της. Από τον Δημητρη ΚορδερA

Δέκα χρόνια από το ξεκίνημα της V+O στην ελληνική αγορά και αν μελετήσει κανείς τα ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία της εταιρείας, θα διαπιστώσει ότι ο απολογισμός είναι θετικός. Αν σας ζητήσω να απομονώσουμε μερικά στοιχεία της V+O που κατά τη γνώμη σας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη θετική της πορεία, ποια θα ήταν αυτά;

Τετη Κ ανελλοπουλου: Τα πιο σημαντικά στοιχεία, που έχουν υπάρξει καθοριστικά για την ανάπτυξη και εξέλιξη της εταιρείας είναι τα στελέχη μας και η ισχυρή εταιρική κουλτούρα. Δέκα χρόνια τώρα, χάρη στη δυναμική ομάδα μας, η οποία χαρακτηρίζεται από επαγγελματισμό, στρατηγική ματιά, δημιουργικότητα, συσσωρευμένη τεχνογνωσία, εμπειρία, έμπνευση και πάθος για τη δουλειά μας, αλλά και χάρη στο ισχυρό ομαδικό κλίμα που υπάρχει στην εταιρεία, εμπιστεύονται την επικοινωνία τους σε μας ελληνικές και πολυεθνικές εταιρείες, leaders στον χώρο τους. Έχουμε καταφέρει να διαχειρισθούμε ιδιαίτερα απαιτητικά projects, αποκτώντας εξαιρετική εμπειρία σε κρίσιμους τομείς όπως είναι το issues και crisis management, τα financial transactions, τα local affairs, το internal communication, η διαχείριση ζητημάτων change management, αλλά και το ευρύτερο positioning εταιρειών και brands, τόσο σε επίπεδο εταιρικής εικόνας και φήμης, όσο και σε επίπεδο κοινωνικού αποτυ-

72 ΕΠΙΛΟΓΗ

Βιργινία Κορμά πώματος. Χάρη σε αυτή την ομάδα και τη συνολική μας κουλτούρα και στάση προς τη δουλειά μας, έχουμε επιτύχει μια συνεχή αναπτυξιακή πορεία, που μας έχει αναδείξει σε μια από τις εταιρείες leaders του κλάδου μας. Το 2000 που ξεκίνησε η εταιρεία, η αγορά της επικοινωνίας βρισκόταν μπροστά σε μεγάλες προκλήσεις, με τη μεγαλύτερη να έχει να κάνει με την ανάγκη στροφής από τις παραδοσιακές δημόσιες σχέσεις σε περισσότερο στρατηγικές και ολοκληρωμένες προσεγγίσεις. Η οικονομική κρίση έχει αλλάξει αυτή την ανάγκη;

Τετη Κανελλοπουλου: Η οικονομική κρίση έχει εντείνει ακόμα περισσότερο την ανάγκη για στρατηγικές προσεγγίσεις επικοινωνίας, με αποτέλεσμα την ωρίμανση της αγοράς και τη δι-

αρκή αλλαγή στο μίγμα των υπηρεσιών επικοινωνίας. Σήμερα περισσότερο από ποτέ, οι επιχειρήσεις καλούνται να διαχειρισθούν τη συνολική στρατηγική τους τοποθέτηση προς όλους τους stakeholders τους, μέσα από μια συστηματική και στοχευμένη επικοινωνία. Η επικοινωνία καλείται να λειτουργήσει ολοκληρωμένα, αποτελώντας άρρηκτο κομμάτι της στρατηγικής αλλά και της καθημερινής επιχειρηματικής δράσης και οι σύμβουλοι επικοινωνίας οφείλουν να διευρύνουν το αντικείμενο δραστηριοποίησής τους, υποστηρίζοντας ουσιαστικά τους επικεφαλής των εταιρειών. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργούνται σημαντικές ευκαιρίες για τις εταιρείες που λειτουργούν στρατηγικά και μπορούν να ανταποκριθούν στο νέο περιβάλλον, μέσα από δημιουργικές και καινοτόμες προσεγγίσεις, αλλά και μέσω της ενσωμάτωσης των νέων digital τάσεων, που αναπτύσσονται συνεχώς. Ο ρόλος των δημοσίων σχέσεων αποκτά σήμερα μεγαλύτερη βαρύτητα ή ξεπερνιέται από την ανάπτυξη της τεχνολογίας και των νέων ψηφιακών μέσων;

Τετη Κανελλοπουλου: Σε μια εποχή όπου όλα αλλάζουν με ταχύτατους ρυθμούς και τα νέα ψηφιακά μέσα ανατρέπουν καθημερινά τις παραδοσιακές προσεγγίσεις στην επικοινωνία, διευρύνοντας διαρκώς τον επικοινωνιακό χάρτη μιας εταιρείας, ο ρόλος των δημοσίων σχέσεων είναι πιο ουσιαστικός και αναγκαίος από ποτέ. Στο περιβάλλον αυτό, μια εταιρεία δημοσίων σχέσεων αποτελεί τον κατάλληλο συνεργάτη, που μπορεί να καθοδηγήσει αποτελεσματικά τον πελάτη της στο πώς πρέπει να διαφοροποιηθεί και να εκφράσει το σωστό μήνυμα, τη σωστή στιγμή στο κατάλληλο κοινό, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο μέσο, ώστε να απαντήσει σε ανησυχίες, προκαταλήψεις, φόβους και προβληματισμούς που πάντα υφίστανται, αλλά εντείνονται και εκφράζονται με μεγαλύτερη ένταση λόγω και της χρήσης των ψηφιακών μέσων. Εκπαιδεύοντας τον πελάτη της, μπορεί να λειτουργήσει με μεγαλύτερη ευελιξία και ταχύτητα, αξιοποιώντας τις online εναλλακτικές επικοινωνίας και συμμετέχοντας στον online διάλογο. Κατ’ επέκταση το περιβάλλον αυτό μόνο ευκαιρίες μπορεί να δημιουργήσει για εταιρείες που χαρακτηρίζονται από ευελιξία και διορατικότητα, οι οποίες καταφέρνουν να προσαρμόζονται και να επηρεάζουν τις νέες ψηφιακές τάσεις της επικοινωνίας. Σε ένα περιβάλλον κρίσης, η στρατηγική που επιλέγετε είναι αμυντική ή επιθετική; Και πώς αυτή αποτυπώνεται στις δράσεις σας;

Τέτη Τέτη Κανελλοπούλου Κανελλοπούλου Βιργινια Κoρμα: Η κουλτούρα και το DNA της εταιρείας μας βασίζονται στην επιθετική προσέγγιση στα πράγματα. Δεν πιστεύουμε στην άμυνα. Ναι στον προγραμματισμό και τον μεθοδικό σχεδιασμό, όχι όμως στην αμυντική στάση που οδηγεί στην αδράνεια. Η συγκεκριμένη κρίση που βιώνουμε έχει δυο χαρακτηριστικά που την κάνουν διαφορετική. Είναι δύσκολο να κάνει κανείς προβλέψεις τόσο για το μέγεθος, όσο και για τη διάρκειά της. Πιστεύουμε όμως ότι το περιβάλλον που διαμορφώνεται λόγω της κρίσης παρουσιάζει ευκαιρίες για τις εταιρείες, οι οποίες έχοντας προτάσεις και ιδέες για την αγορά και ένα όραμα το οποίο υπηρετούν, μπορούν να αντεπεξέλθουν και να γίνουν δυνατότερες. Η δική μας στρατηγική για το 2011 εστιάζει σε διεύρυνση της γεωγραφικής μας παρουσίας εκτός Ελλάδος, αλλά και σε εξάπλωση και μεγαλύτερη εμβάθυνση σε τομείς της επικοινωνίας, που αναμένεται να έχουν ακόμα μεγαλύτερη ζήτηση. Σε κάθε περίπτωση υποθέτω ότι προχωρήσατε σε κινήσεις εξορθολογισμού. Τι αφορούσαν οι κινήσεις αυτές;

Βιργινια Κoρμα:Αναπόφευκτα η V+O, όπωςκαι όλη η αγορά, έχει επηρεαστεί από τη συγκυρία. Το γεγονός βέβαια ότι ο τζίρος μας δεν προέρχεται αποκλειστικά από την Ελλάδα, ΕΠΙΛΟΓΗ 73

Διαφήμιση - ΤEτη ΚανελλοποYλου – Βιργινια ΚορμA // V+O Communication

Η διαφημιστική αγορά μετά την κρίση θα έχει εντελώς νέα χαρακτηριστικά εκτιμούν η Τέτη Κανελλοπούλου και η Βιργινία Κορμά. Όπως διατυπώνουν τα χαρακτηριστικά αυτά είναι:

«Μεγαλύτερη ειλικρίνεια και ουσία στις σχέσεις με τους πελάτες, πιο ουσιαστική παροχή υπηρεσιών, επαγγελματισμός χωρίς κανέναν συμβιβασμό, έμπνευση, αλλά και άνθρωποι σκεπτόμενοι που θα κάνουν τη διαφορά συνολικά και όχι μόνο στην επικοινωνία».

καθώς και τα υψηλά ποσοστά new business και διατήρησης πελατών, μας διασφαλίζουν απέναντι στη κρίση. Φυσικά ως προετοιμασία και στο πλαίσιο του προληπτικού σχεδιασμού μας, κάναμε αυτό που όφειλαν να κάνουν όλες οι εταιρείες, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις: επαναξιολόγηση των διοικητικών εξόδων και παρακολούθηση της πορείας μας μήνα-μήνα. Για μας ωστόσο, το πιο σημαντικό είναι το morale και ο δυναμισμός των ομάδων σε αυτές τις δύσκολες χρονιές, κατά τη διάρκεια των οποίων καλούμαστε να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας. Η V+O πολύ γρήγορα στράφηκε και στις βαλκανικές αγορές, αποκτώντας εκεί ουσιαστική παρουσία. Σήμερα σε πόσες χώρες δραστηριοποιείστε και ποια είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζετε εκεί;

Β ιργινια Κoρμα : Το όραμά μας να εξελιχθούμε σε μια από τις ισχυρές και δυναμικές εταιρείες επικοινωνίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, μας οδήγησε όντως από νωρίς να αναζητήσουμε και να εντοπίσουμε τις επιχειρηματικές ευκαιρίες στις γειτονικές χώρες. Το πρώτο βήμα έγινε το 2004, όταν η V+O Βουλγαρίας ξεκίνησε τη λειτουργία της στη γειτονική χώρα. Το 2006, το επιτυχημένο μοντέλο της Βουλγαρίας αναπροσαρμόσθηκε και εφαρμόσθηκε και στη γειτονική Ρουμανία, ενώ στα μέσα του 2008 ξεκίνησε η δραστηριότητα στη Σερβία. Σύντομα δε, θα ξεκινήσει τη λειτουργία και το γραφείο της Αλβανίας. Σήμερα η ομάδα του εξωτερικού απαρτίζεται από 26 στελέχη. Οι θυγατρικές μας λειτουργούν ανεξάρτητα, διατηρώντας, ωστόσο τον ισχυρό συνδετικό κρίκο που διασφαλίζει την ανταλλαγή πολύτιμης τεχνογνωσίας και ουσιαστικών πληροφοριών. Για τις χώρες του εξωτερικού, η χρονιά των νέων προκλήσεων ήταν στην πραγματικότητα το 2009, διότι ήδη από τα τέλη του 2008 η κρίση είχε αρχίσει να γίνεται αισθητή στις τοπικές αγορές. Ωστόσο, η έγκαιρη συνειδητοποίηση της πραγματικότητας, μας βοήθησε να κινηθούμε αποτελεσματικά, επενδύοντας κυρίως στις ομάδες μας και αξιοποιώντας στο έπακρο το σύνολο των ευκαιριών που παρουσιάστηκαν. Μέσα από την κρίση, εκτιμάτε ότι θα αναδειχθεί ένα νέο μοντέλο επικοινωνίας με τον καταναλωτή; Ποιο θα είναι αυτό και σε ποιό βαθμό θα το διαμορφώσει ο ίδιος ο καταναλωτής;

74 ΕΠΙΛΟΓΗ

Τετη Κ ανελλοπουλου: Οι καταναλωτές αλλάζουν καθημερινά και μεταστρέφονται από ένα πρότυπο υπερκατανάλωσης σε ένα πρότυπο πιο μετρημένης και υπεύθυνης κατανάλωσης. Στο πλαίσιο αυτό, αναζητούν μεγαλύτερη και περισσότερη ειλικρίνεια και διαφάνεια από τις εταιρείες και είναι διατεθειμένοι να τις επιβραβεύσουν για αυτό. Επιδιώκουν αμεσότητα στην επικοινωνία και εστίαση σε μια πιο εξατομικευμένη προσέγγιση. Για να ανταποκριθούν στις τάσεις αυτές, οι εταιρείες θα πρέπει να οδηγηθούν σε ακόμα πιο στοχευμένες και στρατηγικές προσεγγίσεις και σε πλήρη αξιοποίηση των online δυνατοτήτων επικοινωνίας, εγκαταλείποντας σταδιακά τα μοντέλα μαζικής επικοινωνίας, τα οποία δεν καταφέρνουν να αγγίξουν τις ιδιαίτερες ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή. Η αίσθηση ότι τα προηγούμενα χρόνια ο κλάδος της επικοινωνίας είχε διευρυνθεί ανεξέλεγκτα, σε μεγέθη που εκ των πραγμάτων δεν μπορούσε να συντηρήσει η δυναμική της ελληνικής αγοράς, είναι πλέον γενικευμένη. Συμφωνείτε με αυτή; Πιστεύετε ότι η αγορά μετά την κρίση θα είναι πολύ διαφορετική; Ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά της;

Τετη Κανελλοπουλου: Σίγουρα τα προηγούμενα χρόνια υπήρξε μεγάλη άνθηση του κλάδου της επικοινωνίας που οδήγησε σε μεγέθη που πλέον δεν μπορούν να συντηρηθούν λόγω της οικονομικής κρίσης. Ταυτόχρονα όμως, η άνθηση αυτή οδήγησε και στην ανάδειξη του ουσιαστικού ρόλου που μπορεί να διαδραματίσει η επικοινωνία στον επιχειρησιακό σχεδιασμό μιας εταιρείας. Σίγουρα θα δούμε αλλαγές και ανατροπές στην αγορά μας. Δεν ξέρουμε αν θα κλείσουν εταιρείες από τον κλάδο μας και ελπίζουμε να μην συμβεί κάτι τέτοιο. Αυτό που σίγουρα όμως θα αλλάξει και πρέπει να αλλάξει είναι η προσέγγιση όλων μας στα πράγματα. Η κρίση παρουσιάζει μια μεγάλη ευκαιρία. Μια ευκαιρία για ενδοσκόπηση, αυτοκριτική, αξιολόγηση καταστάσεων, συνεργασιών, ανθρώπων. Και συνήθως μέσα από τέτοιες διεργασίες προκύπτουν ανανεωμένα σχήματα, πιο δυναμικά, με μεγαλύτερη διάθεση και όραμα. Πιστεύουμε και ευελπιστούμε ότι αυτά θα είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς μας: μεγαλύτερη ειλικρίνεια και ουσία στις σχέσεις με τους πελάτες, πιο ουσιαστική παροχή υπηρεσιών, επαγγελματισμός χωρίς κανέναν συμβιβασμό, έμπνευση, άνθρωποι σκεπτόμενοι που θέλουν να κάνουν τη διαφορά συνολικά και όχι μόνο στην επικοινωνία.

Διεισδυτική ματια σε εναν νεο πρασινο κοσμο!

ΕΠΙΛΟΓΗ 75

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

{ Στην επικαιρότητα

Green News

Στιγμές της ελληνικής ειδησεογραφίας με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διαμόρφωση πολιτικών που μας αφορούν όλους και νομοθεσία που αλλάζει την επιχειρηματική δραστηριότητα.

Έρχονται οι «Ενεργειακοί Πρεσβευτές» του ΚΑΠΕ αν και θα έπρεπε να λέγονται «Ενεργειακοί Ρομπέν των Φτωχών». Πρόκειται για σώμα επιθεωρητών που θα βοηθά οικογένειες στη διαχείριση των καταναλώσεών τους για θέρμανση, ηλεκτρική ενέργεια και νερό. Επιπλέον, θα ευαισθητοποιήσει κατασκευαστές και ιδιοκτήτες ακινήτων για την αναγκαιότητα των εργασιών ενεργειακής αναβάθμισης. Επαγγελματίες κοινωνικοί λειτουργοί θα δρουν σε επίπεδο δήμων με τη συνδρομή των επιστημονικών στελεχών του ΚΑΠΕ. Με περίπου 1,5 εκατομμύρια νοικοκυριά σε «ενεργειακή ένδεια» (συνολικό ετήσιο εισόδημα μέχρι 15.000 ευρώ), οι Ρομπέν θα έχουν πολλή δουλειά.

Ας ξεκινήσουμε με κάτι θετικό: η Διάσκεψη στο Κανκούν του Μεξικού δεν ήταν φιάσκο όπως ανέμεναν οι απαισιόδοξοι. Η έκβαση της Συνδιάσκεψης του ΟΗΕ για το κλίμα αναζωογονεί τις διεθνείς διαπραγματεύσεις και δίνει παράταση στην ελπίδα για μια παγκόσμια και δεσμευτική συμφωνία για την προστασία του κλίματος. Η Συνδιάσκεψη δεσμεύτηκε ότι θα συνεχίσει την προσπάθεια για την παράταση ισχύος του Πρωτοκόλλου του Κιότο και μετά το 2012 (αρχική ημερομηνία λήξης), παρά το γεγονός ότι αρνούνταν οι βιομηχανικές χώρες (Ιαπωνία, Ρωσία κ.ά.). Θετική είναι επίσης και η απόφαση για μειώσεις των εκπομπών των ανεπτυγμένων χωρών κατά 25-40% μέχρι το 2020. Σύμφωνα με τον Guardian, Πρόοδος υπήρξε και σε άλλα ζητήματα, όπως η αποδοχή κοινής μεθοδολογίας για την καταγραφή, την παρακολούθηση και την αναφορά των εκπομπών για όλες τις χώρες, η χρηματοδότηση δράσεων για την προσαρμογή των φτωχότερων χωρών στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ραντεβού τον Δεκέμβριο του 2011 στη Νότια Αφρική. Η ελπίδα άντεξε…

300 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ Δεν είναι και λίγα: τόσα αναμένεται να διατεθούν μέχρι το 2014 για έργα αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων της Αν. Αττικής- άλυτο πρόβλημα για δεκαετίες. Η κατάσταση λόγω της έλλειψης δικτύων αποχέτευσης και εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων σε πόλεις όπως το Μαρκόπουλο, το Κορωπί, η Ραφήνα, η Αρτέμιδα, η Νέα Μάκρη κ.ά. είναι πλέον εκρηκτική.

76 ΕΠΙΛΟΓΗ

Στα δικά μας τώρα και πρώτα απ΄ όλα στις πολύτιμες ακτές μας: προκηρύχθηκε από την Ειδική Γραμματεία Υδάτων το έργο κατάρτισης του Μητρώου Ταυτοτήτων των Ακτών Κολύμβησης. Το Μητρώο θα καταρτισθεί και θα παραδοθεί σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση θα ολοκληρωθεί πριν από την κολυμβητική περίοδο του 2011 (Μάιος) κι ο προϋπολογισμός είναι 1,09 εκατ. ευρώ. Για πραγματικά ‘γαλάζιες σημαίες’ και καθαρές ακτές…

Η Θράκη «βράζ ει». Μην πάει ο νους σας στα εθνικά ζητήματα, για γεωθε ρμία πρόκε ιται! Προκηρύχ τηκε δημόσιος διεθνής πλειοδοτικός διαγωνισμός για την εκμίσθωση του δικαιώματος έρευνας του γεωθερμικού δυναμικού δημόσιου χώρου σε τέσσερεις μη ερευνημένες περιοχές της Ελλάδας (Δέλτα Νέστου, Δέλτα Έβρου, Σαμοθράκη και νότια Χίος). Μετά την απόφαση με την οποία καταργείται το όριο των 20Mw για το 2014 και των 120Mw για το 2020, η γεωθερμία απελευθερώνεται- μακάρι να συμβάλει και στο ενεργειακό μείγμα της χώρας.

υΠΟυρΓΕιΟ ΠΕΚΑ ΜΕΤΑ ΤΑ ΠρΟΓρΑΜΜΑΤΑ «Φωτοβολταϊκά στις στέγες», «Εξοικονομώ Κατ’ Οίκον» και «Χτίζοντας το Μέλλον», σειρά έχει τώρα η ενεργειακή αναβάθμιση των επιχειρηματικών μονάδων. Προς τούτο, το υπουργείο ΠΕΚΑ θα συνεργαστεί με τη ΓΣΕΒΕΕ. Την ίδια στιγμή ξεκίνησε, στις 9/1/2011 η έκδοση ενεργειακών πιστοποιητικών για όλα τα κτίρια που προβλέπει ο σχετικός νόμος. Το οικονομικό νοικοκύρεμα αυτής της χώρας ίσως πάρει χρόνια, το ενεργειακό όμως μπορεί να κινηθεί γρηγορότερα…

Σε δημόσια διαβούλευση τέθηκε το σχέδιο νόμου του υπουργείου ΠΕΚΑ για τη «Θαλάσσια στρατηγική για την προστασία και διαχείριση των θαλάσσιων υδάτων», το οποίο εναρμονίζει, μετά από καθυστέρηση 3 χρόνων την ελληνική νομοθεσία με την κοινοτική οδηγία 2008/56/ΕΚ. Η ΕΕ στοχεύει στη διατήρηση και αποκατάσταση της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης του θαλάσσιου περιβάλλοντος έως το έτος 2020- η ‘θαλασσινή’ Ελλάδα πρέπει να σπεύσει...

Τη δημιουργία φορέα για την έρευνα υδρογονανθράκων στην Ελλάδα ανακοίνωσε στα τέλη του 2010 η υπουργός ΠΕΚΑ, Τίνα Μπιρμπίλη, σε μια εποχή που το ενδιαφέρον για την …πετρελαϊκή πλευρά του Αιγαίου φουντώνει και τα σενάρια περί «συνδιαχείρισης του Αιγαίου» ακούγονται όλο και πιο συχνά. Η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων Α.Ε. θα έχει σκοπό την άσκηση και διαχείριση για λογαριασμό του ελληνικού Δημοσίου των «αποκλειστικών δικαιωμάτων του στην αναζήτηση, έρευνα και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της χώρας, καθώς και τη διαχείριση, τον έλεγχο και την παρακολούθηση των σχετικών συμβάσεων που συνάπτονται ή έχουν συναφθεί στο παρελθόν από το Δημόσιο». Άλλος ένας φορέας, ελπίζουμε αυτός να ‘δουλέψει’…

Η ανάπλαση στον Βοτανικό (Ελαιώνας) και τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας (γήπεδο ΠΑΟ) βρίσκεται σε τελικό στάδιο -άγνωστο όμως το πότε θα αρχίσει η υλοποίησή της. Το σχέδιο του υπουργείου ΠΕΚΑ, αν και αποδίδει περισσότερους χώρους πράσινου στον Βοτανικό, ‘κουτσουρεύει’ τα όνειρα του ΠΑΟ. Θυσιάστηκε το γήπεδο μπάσκετ, θυσιάζονται αθλητικές δραστηριότητες του Ερασιτέχνη ΠΑΟ, θυσιά-

στηκε το πολυλειτουργικό κτίριο του Δήμου Αθηναίων. Το υπουργείο κάνει λόγο για μείωση της δόμησης στο Βοτανικό κατά 66.000 τ.μ. και για συνολικό ελεύθερο χώρο 100 στρεμμάτων. Μακάρι… Αντίθετα στο Ελληνικό, επιλέγεται η διαδικασία fast track, ελπίζοντας ότι η αξιοποίηση θα γίνει με ταχύτερους ρυθμούς. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, το σύνολο του πρώην αεροδρομίου προορίζεται για χρήσεις «εμπορικές, επαγγελματικές, τουρισμού, αναψυχής, οικιστικές». Φαίνεται πως η ιδέα για τη δημιουργία Μητροπολιτικού Πάρκου σε μέρος έστω της έκτασης αναιρείται. Όταν μεγάλα δημόσια νοσοκομεία της πρωτεύουσας αντιμετωπίζουν πρόβλημα καθημερινής λειτουργίας, τα 15 εκατ. ευρώ από το Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» για την κατασκευή μονάδων συμπαραγωγής ηλεκτρισμού/ θερμότητας υψηλής αποδοτικότητας σε συνδυασμό με συστήματα ψύξης με χρήση φυσικού αερίου μοιάζουν σαν ασπιρίνη σε ασθενή που βρίσκεται σε κώμα. Καλοδεχούμενα μεν….

400 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ Στον ελληνικό βορρά οι εξελίξεις είναι εντυπωσιακές: στις αρχές του 2011 δόθηκε στη δημοσιότητα το πόρισμα για την υπόγεια αποθήκευση φυσικού αερίου, ένα έργο κολοσσιαίας ενεργειακής αλλά και εθνικής σημασίας. Η επιτροπή εμπειρογνωμόνων που συγκροτήθηκε για να διερευνήσει τις δυνατότητες να μετατραπεί το υπό εξάντληση κοίτασμα φυσικού αερίου «Νότιος Καβάλα» σε αποθηκευτικό χώρο, έχει καλά μαντάτα. Φαίνεται πως η φυσική υποδομή (κοίτασμα) διασφαλίζει τη δυνατότητα αποθήκευσης 1 δισ. κυβικών μέτρων αερίου, με ημερήσια παροχή τουλάχιστον 4 εκατ. κυβικών μέτρων για 90 ημέρες, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ενεργειακή ασφάλεια τόσο της Ελλάδας, όσο και των υπόλοιπων χωρών της Νοτιανατολικής Ευρώπης. Άλλες 300 θέσεις εργασίας σε μια επένδυση περίπου 400 εκατ. ευρώ. Όχι κι άσχημα…

ΕΠΙΛΟΓΗ 77

{

Ρομποτικό σύστημα από την ABB

Το νέο robot της ΑΒΒ, FlexPicker™, εξασφαλίζει υψηλότερη παραγωγικότητα σε διεργασίες συλλογής και συσκευασίας. H διαδικασία της συλλογής των προϊόντων και της συσκευασίας τους είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ελαφριά βιομηχανία, γιατί αφορά τεράστιο πλήθος συχνά ευπαθών προϊόντων μικρού όγκου και βάρους, τα οποία πρέπει να συλλεγούν προσεχτικά (π.χ. απόρριψη απαράδεκτων ή επιλογή κατά κατηγορία) και να συσκευαστούν φροντισμένα και τακτικά, ταυτόχρονα όμως με μεγάλη ταχύτητα και ακρίβεια τοποθέτησης, λόγω της ζητούμενης πυκνότητας και ποιότητας συσκευασίας αλλά και της ευπαθούς φύσης ορισμένων (π.χ. αβγά, λαμπτήρες). Πολλές φορές απαιτείται επιπλέον ιδιαίτερη φροντίδα για την καθαριότητα και την υγιεινή (πχ. σοκολατάκια, φάρμακα, κάθε είδους τρόφιμα κ.λπ.). Για ευνόητους λόγους, όλες αυτές οι απαιτήσεις δεν μπορούν πλέον να αντιμετωπίζονται με την παραδοσιακή χειρωνακτική μέθοδο. Η τεχνολογία των robots, με τα πολύ προηγμένα, σύγχρονα συστήματα αυτοματισμού, έχει φέρει τη λύση στο πρόβλημα δίνοντας ώθηση στην παραγωγικότητα και το κέρδος. 01. Γραμμή συλλογής με χειρωνακτική εργασία.

ια εφαρμογές διαχείρισης μικρών – ελαφρών αντικειμένων, το ρομποτικό σύστημα FlexPicker IRB 340 που «λάνσαρε» η ΑΒΒ το 1998, το οποίο εντάσσεται στη σειρά delta robots, καταξιώθηκε επί δέκα χρόνια σε πάρα πολλές εφαρμογές συλλογής και συσκευασίας. Ωστόσο, η εμπειρία που συγκέντρωσε η ΑΒΒ από το IRB 340, βοήθησε στο σχεδιασμό και διάθεση το 2006 ενός σημαντικά βελτιωμένου robot για ανάλογες εφαρμογές, του FlexPicker IRB 360 (εικ. 2). Το robot αυτό, στην ίδια βασική φιλοσοφία με το IRB 340, διαθέτει κινητά μέρη από ελαφρά αλλά εξαιρετικά ανθεκτικά και ανοξείδωτα υλικά, όλους τους κινητήρες

78 ΕΠΙΛΟΓΗ

του μέσα σε ένα στιβαρό και ακίνητο κιβώτιο, όλους τους βραχίονες σε παράλληλη ζεύξη με τρεις βαθμούς ελευθερίας και έναν επιπλέον άξονα μετάδοσης που συνεπάγεται έναν επιπρόσθετο βαθμό ελευθερίας. Η εργονομία και φιλικότητα προς το χρήστη βελτιώθηκε, μεταξύ άλλων, με τη μετακίνηση του πλήκτρου του φρένου σε πιο προσιτή θέση. Επίσης, η δυνατότητα συντήρησης βοηθήθηκε με τη χρήση δομικών στοιχείων που πρακτικά δεν απαιτούν συντήρηση ή ζητούν ελάχιστη, όπως πχ, τα πλαστικά ρουλεμάν χαμηλής τριβής που δε λιπαίνονται. Κάτι ακόμα που προστέθηκε είναι τα χαρακτηριστικά δυνατότητας καθαρισμού – απολύμανσης, που είναι καθοριστικά σε πολλές βιομηχανίες, όπως αυτές των

τροφίμων, φαρμάκων, καλλυντικών και αναλώσιμων ειδών υγιεινής. Το IRB 360, με μέρη από ανοξείδωτα εξαρτήματα, επιτρέπει τον καθαρισμό του με τις κοινές μεθόδους και τα υγρά που χρησιμοποιούν οι ανάλογες βιομηχανίες (εικ. 3). Δεν απαιτούνται δηλαδή ειδικά μέσα και μέτρα καθαρισμού, όπως για το προγενέστερο IRB 340, το οποίο διέθετε μέρη ευπαθή στα κοινά απορρυπαντικά, με αποτέλεσμα να επιβάλλεται ειδική μεταχείριση και αυξημένο κόστος καθαρισμού. Η στεγανή κατασκευή (IP 69K) του νέου robot επιτρέπει τον καθαρισμό του με ζεστό νερό υψηλής πίεσης, ακόμα και από κοντινή απόσταση. Με άλλα λόγια, ο καθαρισμός γίνεται ταχύτατα, εύκολα και φθηνά.

Robot α ρ α

02. Το FlexPicker IRB 360 παρουσιάστηκε στην PackExpo τον Οκτώβριο του 2007 στις Η.Π.Α.

Παρατηρώντας το IRB 360 κατά την τέλεια λειτουργία του δικαιολογεί κανένας το χαρακτηρισμό «robot αράχνη» που του αποδίδεται. Οι ελαφρείς βραχίονές του έχουν τώρα δυνατότητες επιτάχυνσης 15 m/s2 και ακρίβειας 0,1 mm. Η ταχύτητά του είναι κατά 20% υψηλότερη από εκείνη του προκατόχου του με καλύτερα αποτελέσματα στο χειρισμό φορτίων βάρους από 1,5 έως 6 kg. Ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα είναι η συμπεριφορά του

robot σε εξαιρετικές καταστάσεις, όπως η εμφάνιση ανώμαλων προϊόντων για συσκευασία (π.χ. κατεψυγμένα προϊόντα κολλημένα μεταξύ τους) ή η άκαιρη άφιξη προϊόντων στη ροή της σειράς (π.χ. λόγω μετατοπίσεων πάνω στις ταινίες μεταφοράς). Τότε συχνά, λόγω των ανωμαλιών αυτών, είναι δυνατόν να προκαλούνται συγκρούσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το ελαφρύ σύστημα βραχιόνων του νέου FlexPicker έχει την ιδιότητα να αποσπά-

ται αλλά να παραμένει σε αιωρούμενη συγκράτηση μέσω ελατηρίων. Έτσι, προλαμβάνονται ζημιές στο robot αλλά και στη γραμμή και τα προϊόντα. Θεμελιώδες ποιοτικό χαρακτηριστικό του IRB 360 είναι ο προηγμένος έλεγχος Quick-MoveTM και True-MoveTM, ο οποίος τον καθιστά παραγωγικότερο. Το σύστημα ελέγχου ρυθμίζει τις κινήσεις λαμβάνοντας υπόψη κάθε στιγμή τη δυναμική τους κατάσταση. Αυτό, εκτός της ομαλότερης κίνησης που ΕΠΙΛΟΓΗ 79

{

Ρομποτικό σύστημα από την ABB

03. Καθαρισμός του FlexPicker IRB 340.

εξασφαλίζει, μειώνει τις μηχανικές καταπονήσεις και αυξάνει το χρόνο ζωής, μεγαλώνει τα διαστήματα συντήρησης και ελαχιστοποιεί τις αναγκαστικές διακοπές στην παραγωγή με όλες τις συνεπαγόμενες απώλειες. Ο ελεγκτής του robot έχει τη δυνατότητα ταχύτατης ανίχνευσης δυσλειτουργιών των βραχιόνων, οπότε σταματά τη λειτουργία του robot προλαμβάνοντας σημαντικές ακολουθιακές διαταραχές στη διεργασία. Το χαρακτηριστικό αυτό θεωρείται από τα σημαντικότερα που προσδίδουν στο IRB 360 ηγετική θέση 80 ΕΠΙΛΟΓΗ

στη βιομηχανία. Τα robots στις ελαφρείς βιομηχανίες καλούνται συνήθως να λειτουργήσουν σε συνθήκες περιορισμένου χώρου. Ο έξυπνος σχεδιασμός του robot IRB 360 που εξοικονομεί χώρο αποτελεί πολύ αξιόλογο πλεονέκτημά του, τόσο για την αύξηση της πυκνότητας μηχανημάτων στο χώρο του εργοστασίου, αύξηση δηλαδή της παραγωγικότητας μέσα σε καθορισμένα όρια χώρου, όσο και για τη δυνατότητα ένταξης νέων συστημάτων robot σε ήδη υπάρχουσες γραμμές παραγωγής όπου υπάρχει δυσκολία ανακατατάξεων

άλλων μηχανών. Ο νέος σχεδιασμός του FlexPicker IRB 360 μείωσε το μήκος του robot σε σχέση με το IRB 340 κατά 155 mm και το πλάτος κατά 160 mm, εξοικονομώντας χώρο τάξης 40%. Οι βελτιώσεις στον σχεδιασμό δε θα μπορούσαν να παραμελήσουν τις δυνατότητες μηχανικής φόρτισης. Το IRB 360 μπορεί να διαχειριστεί προϊόντα βάρους 3 kg, δηλαδή 50% βαρύτερα σε σχέση με το IRB 340. Με την αρπάγη του 1 kg, το IRB 360 μπορεί να χειριστεί συσκευασίες των 2kg (το IRB 340 μπορούσε να φέρει μόνο 1,3 kg με

Tο IRB 360 διαθέτει ελαφρούς βραχίονες που έχουν τώρα δυνατότητες επιτάχυνσης 15 m/s 2 και ακρίβειας 0,1 mm. Η ταχύτητά του είναι κατά 20% υψηλότερη από εκείνη του προκατόχου του με καλύτερα αποτελέσματα στον χειρισμό φορτίων βάρους από 1,5 έως 6 kg. 04. IRB 340 συσκευασία καφέ σε κιβώτιο στο Löfbergs Lila, Sweden.

την αρπάγη των 0,7 kg). Με άλλα λόγια, το IRB 360 μπορεί να αποδώσει κατά βάρος διπλά σε σχέση με το προγενέστερο μοντέλο. Αλλά και ως προς την ταχύτητα επαναλήψεων, η απόδοση βελτιώθηκε κατά 30% περίπου, χάρη στον καλύτερο έλεγχο και τις βελτιώσεις στο μηχανικό μέρος. (εικ. 4) Aν λάβουμε υπόψη ότι ένα robot συλλογής τυπικά μπορεί να εκτελεί 130 κινήσεις συλλογής ανά λεπτό (δηλαδή δύο ανά δευτερόλεπτο), οι αναμενόμενες από αυτό επαναλήψεις είναι περισσότερες από 200 εκα-

τομμύρια ετησίως. Ακόμα και με ένα πολύ χαμηλό ποσοστό αστοχίας, τάξης του ένα στο εκατομμύριο, η εμφάνιση δυσλειτουργιών είναι συνήθως καθημερινό φαινόμενο. Η μείωση λοιπόν ακόμα και αυτού του ελάχιστου ποσοστού αστοχιών που αποτελεί επιτακτική απαίτηση των βιομηχανιών, προσδίδει στα robots συλλογής συσκευασίας εξαιρετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά τα οποία φιλοδοξεί να διασφαλίσει το IRB 360 της ΑΒΒ. Η εμπορική διάθεση του IRB 360 από την ΑΒΒ στην παγκόσμια αγορά άρχισε τον Απρίλιο του 2008. Λίγο αργότερα στα-

μάτησε η παραγωγή του IRB 340. Τα πλεονεκτήματα του IRB 360 το έχουν ήδη τοποθετήσει σε μια εξέχουσα θέση στη βιομηχανία, συγκριτικά με άλλα robots ανάλογης εφαρμογής που διατίθενται από ανταγωνιστές της ΑΒΒ. Μεγάλος όγκος παραγγελιών για το IRB 360 έχουν ήδη τοποθετηθεί από εταιρείες χωρών αναπτυσσόμενης βιομηχανίας, όπως είναι η Ρωσία, Ινδία, Σαουδική Αραβία, Τουρκία, Λετονία κ.ά., καθώς το IRB 360 ολοένα και προσαρμόζεται και σε νέες εφαρμογές ρομποτικής, όπως πχ. στη βιομηχανία κρέατος κ.ά. ΕΠΙΛΟΓΗ 81

{ Επενδύσεις

Η μεγάλη αναζήτηση

Κυβερνητικά σχέδια, προθέσεις και δηλώσεις. Η Ελλάδα στον μακρύ δρόμο αναζήτησης επενδύσεων και πράσινων ενεργειακών δικτύων.

«Τ

ο νέο μοντέλο ανάπτυξης που προωθεί η κυβέρνηση προϋποθέτει και απαιτεί επενδύσεις για νέες και εκσυγχρονισμένες ενεργειακές υποδομές», υποστήριξε ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Γ. Μανιάτης στην 4η «Εβδομάδα Ενέργειας» που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ) στα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου. Η «Εβδομάδα Ενέργειας» επιχείρησε να λύσει τη δύσκολη εξίσωση Επενδύσεις + Πράσινη Ανάπτυξη=… Το κλίμα ήταν βαρύ, οι λύτες όμως, εγχώριοι και διεθνείς, είναι αισιόδοξοι ότι θα βρεθεί λύση! Στις υποδομές τώρα απαιτούνται πόροι ύψους 4-5 δισ. ευρώ για τον Στρατηγικό Σχεδιασμό Διασυνδεδεμένων Νησιών (ένα έργο που η αγορά περιμένει εδώ και χρόνια…), ενώ σημαντικά ποσά αναμένεται να διατεθούν επίσης για την ανάπτυξη υποδομών μεταφοράς, διανομής και αποθήκευσης φυσικού αερίου. Με έναν γρήγορο υπολογισμό (πόροι από ΕΣΠΑ, πόροι από φορείς έργων όπως η ΔΕΗ και η ΔΕΣΦΑ), ο υφυπουργός Περιβάλλοντος προσδιόρισε το άμεσο κόστος σε 1,5 δισ. ευρώ. Και μπορεί το επενδυτικό κλίμα να είναι δυσοίωνο, ο Γ. Μανιάτης όμως αισιοδοξεί. «Το υπουργείο ΠΕΚΑ ευελπιστεί ότι οι επενδυτικές προτάσεις θα εστιάσουν το ενδιαφέρον τους στις ΑΠΕ που αποτελούν την πλέον πρόσφορη και φιλική προς το περιβάλλον λύση», ανέφερε, αναγνώρισε όμως ότι η τρέχουσα χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση υπομονεύει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης. Οπότε για μια ακόμα φορά, οι ελπίδες μας εναποτίθενται σε χρηματοδοτικά μέσα όπως π.χ. το Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Πρόγραμμα ΑνάκαμψηςRecovery Plan (επίτευξη στόχων της ενεργειακής πολιτικής, ασφάλεια και διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού, λειτουργία της εσωτερικής

82 ΕΠΙΛΟΓΗ

Από τον ΘανΑση ΑντωνΙου

αγοράς ενέργειας, μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων κ.ά.) ύψους 4 δισ. ευρώ. Το σημαντικότερο σημείο της ομιλίας του ήταν η επίσημη πλέον ανακοίνωση ότι η Ελλάδα προχωρά στην υπόγεια αποθήκευση φυσικού αερίου στις εγκαταστάσεις του Πρίνου, επένδυση της τάξης των 400 εκατ. ευρώ– ενώ πολλές από τις τοποθετήσεις στην Εβδομάδα Ενέργειας αφορούσαν στο CCS (Carbon Capture & Storage). Ο υφυπουργός αναφέρθηκε σε μείζονα ενεργειακά ζητήματα όπως η υιοθέτηση μέτρων για την ελεύθερη πρόσβαση τρίτων στη λιγνιτική παραγωγή, οι διαδικασίες για την επιλογή αναδόχου για το λιγνιτωρυχείο Βεύης, κοιτάσματος εκτιμώμενης συνολικής αξίας άνω του 1,5 δισ. ευρώ, η κατασκευή αγωγών, οι διαγωνισμοί για την έρευνα και εκμετάλλευση των γεωθερμικών πεδίων για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στις περιοχές των Δέλτα Έβρου και Νέστου, της Σαμοθράκης και της Χίου κ.ά. «Η ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη, η χωρική και κοινωνική συνοχή, καθώς και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας είναι ο μοναδικός δρόμος για την έξοδο από την σημερινή γκρίζα και δύσκολη συγκυρία», επεσήμανε χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με την Ευρώπη Ο Γιάννης Μανιάτης, υφυπ ου ργό ς Πε ριβά λ λον τ ο ς παρουσίασε τους τέσσερις σ τόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τους οποίους αναμένεται να συντονιστούν όλες οι εθνικές πολιτικές σε επενδυτικά ζητήματα: α) να αναπτυχθεί περαιτέρω η ενεργειακή τεχνολογία και καινοτομία, β) να δρομολογηθούν έργα στις νέες τεχνολογίες για ευφυή δίκτυα και αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, γ) να αναπτυχθεί περαιτέρω η έρευνα για βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς και δ) να αναπτυχθεί η εταιρική συνεργασία για «έξυπνες πόλεις» με σκοπό την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας.

Ο Γιάννης Μανιάτης, με την υπουργό ΠΕΚΑ, Τίνα Μπιρμπίλη

ΕΠΙΛΟΓΗ 83

follow link

{ Πράσινα κτίρια

Η Ελλάδα εξοικονομεί & εξασφαλίζεται Ανάμεσα στην κλιματική αλλαγή που δείχνει ολοένα και πιο συχνά το σκληρό πρόσωπό της και στην «ενεργειακή φτώχεια» που χτυπά όλο και περισσότερα νοικοκυριά, η πορεία προς την κατασκευή ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων και κατοικιών, με μηδενικές εκπομπές ρύπων δεν είναι ουτοπία αλλά αναγκαιότητα. Από τον ΘανΑση ΑντωνΙου

Ελ λάδα πε ρνά από την εποχή της μα καριότητας και της ενεργειακής σπατάλης σ τη νέα εποχή της ενεργειακής επισφάλειας, της εγρήγορσης και της εξοικονόμησης. Πρώτα απ’ όλα διαθέτει ένα νέο κανονιστικό πλαίσιο. Ο Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων –ΚΕΝΑΚ (Εγκύκλιος 1603/4.10.2010) τέθηκε σε ισχύ τον περασμένο Οκτώβριο. Είναι μια σημαντική παρέμβαση με την οποία το σύνολο της αγοράς συμφώνησε –κατ’ αρχήν– συμμετέχοντας τόσο στη συζήτηση που προηγήθηκε εδώ και σχεδόν τρία χρόνια, όσο και στη δημόσια διαβούλευση. Ο ΚΕΝΑΚ επιχειρεί για πρώτη φορά να συλλέξει σημαντικά ενεργειακά στοιχεία για κάθε οικοδομή της χώρας, στοιχεία που θα συγκεντρώνουν οι Ενεργειακοί Επιθεωρητές (ήδη επελέγησαν και πιστοποιήθηκαν οι πρώτοι) για λογαριασμό των ενδιαφερομένων ιδιοκτητών ακινήτων. Με βάση της εισηγήσεις των Επιθεωρητών θα ορίζεται το εύρος και η αξία των ενδεχόμενων παρεμβάσεων που θα πρέπει να υποστεί το κάθε ακίνητο. Πέρα από τα υφιστάμενα κτίρια τα οποία μπορούν να …«σωθούν» ενερ-

84 ΕΠΙΛΟΓΗ

Σπαταλη Ελλαδα Η χώρα μας αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα σπατάλης ενέργειας στον κτιριακό τομέα, καθώς καταναλώνει πολύ περισσότερη ενέργεια για ψύξη και θέρμανση (ακόμα και για θέρμανση!) από το μέσο ευρωπαϊκό όρο για ίδιου όγκου και μεγέθους χώρους. Τα μοντέλα της Ακαδημίας Αθηνών και του Εθνικού Αστεροσκοπείου δείχνουν ότι μέχρι το 2030 η συνολική κατανάλωση ενέργειας θα αυξηθεί κατά 40%.

γειακά και να σώσουν το πορτοφόλι του ιδιοκτήτη ή των ιδιοκτητών τους, όλα τα νέα κτίρια θα ενταχθούν στη νέα οικοδομική φιλοσοφία. Έτσι λοιπόν, για την έκδοση οικοδομικής άδειας σε κτίρια νέα ή υφιστάμενα που ανακαινίζονται ριζικά, άνω των πενήντα (50) τ.μ., είναι υποχρεωτική από την 9η Ιανουαρίου 2011, η υποβολή στις πολεοδομικές υπηρεσίες της Μελέτης Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίου. Υποβάλλεται επίσης και η Μελέτη Τεχνικής, Περιβαλλοντικής και Οικονομικής Σκοπιμότητας που τη συνοδεύει. Μετά την

Υπολογίζεται ότι σε πρώτη φάση, περίπου 100.000 σπίτια θα μπορέσουν να τύχουν των ευεργετημάτων του προγράμματος «Εξοικονομώ Κατ’ Οίκον» για την ενεργειακή αναβάθμιση. ολοκλήρωση της κατασκευής (ή της παρέμβασης) των κτιρίων αυτών θα εκδίδεται Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης (Π.Ε.Α.) από τους Ενεργειακούς Επιθεωρητές. Κάθε κτίριο λοιπόν, θα αποκτά μια «ενεργειακή ταυτότητα» που θα το συνοδεύει σε όλη τη ζωή του. Το σημαντικότερο τώρα πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι το «Εξοικονομώ Κατ’ Οίκον». Υπολογίζεται ότι σε πρώτη φάση, περίπου 100.000 σπίτια θα μπορέσουν να τύχουν των ευεργετημάτων του νέου προγράμματος για την ενεργειακή αναβάθμιση. Όσοι δηλώνουν οικογενειακό εισόδημα μέχρι 50.000

Ο ι κοδο μ ι κο α π ο τ υ π ω μ α Η οικοδομική δραστηριότητα καταναλώνει και παράγει αντίστοιχα:

16%

Των παγκόσμιων υδάτινων αποθεμάτων

30-40%

Της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας

50%

Των πρώτων υλών που εξάγονται από τη γη

40-50% 20-30%

Των απορριμμάτων στις χωματερές Των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου

Πηγή: Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Αειφόρος Κατασκευή στον Δημόσιο και Ιδιωτικό Φορέα» (Sustainable Construction, www.uest.gr/suscon)

Τρεις δεκαετιες καθυστερηση Χάσαμε πολλές φορές το τρένο των νέων τεχνολογιών και της ενεργειακής εξοικονόμησης, έχουμε όμως ακόμα μια ευκαιρία.

1980 1985 2009 2010 2011

Θέσπιση Κανονισμού Θερμομόνωσης Θέσπιση του Αντισεισμικού Κανονισμού Ενσωμάτωση κοινοτικών οδηγιών Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Έναρξη προγραμμάτων εξοικονόμησης

ευρώ μπορούν να λάβουν χαμηλότοκο δάνειο για την ενεργειακή αναβάθμιση των σπιτιών τους –εφόσον προηγηθεί βέβαια ενεργειακή επιθεώρηση– ενώ τα χαμηλότερα εισοδήματα, μέχρι 25.000 ευρώ, μπορούν να πάρουν επιχορήγηση η οποία θα ανέρχεται στο 30% του επιλέξιμου προϋπολογισμού. Κι εδώ ο ενεργειακός επιθεωρητής έχει τον πρώτο λόγο: είναι αυτός που εξετάζοντας

ενδελεχώς την οικία και με βάση εκ των προτέρων δεδομένα στάνταρντ αξιολογεί τι …μπάζει, πόσο μπάζει και τι κοστίζει το (κάθε) μερεμέτι. Το ελληνικό δημόσιο χρηματοδοτεί την προσπάθεια με ποσό που θα αγγίξει τα 400 εκατ. ευρώ. Περίπου 240 εκατ. ευρώ θα διατεθούν για τη σύσταση του «Ταμείου Εξοικονομώ», ενώ τα υπόλοιπα θα διατεθούν ως άμεση ενίσχυση στα νοικοκυριά. ΕΠΙΛΟΓΗ 85

{ Δίκτυα & υποδομές

Οι ενεργειακές (αντι)ισορροπίες

στην Ευρώπη & η αποστολή στην Αφρική Μπορεί αυτό το διάστημα ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες να …αναθεωρούν βασικές αξίες πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε το ευρωπαϊκό «σπίτι» της κοινής αγοράς. Στην ενέργεια όμως, έχει γίνει από χρόνια κατανοητό πως χωρίς συνεργασία και κοινό πορτοφόλι, δεν υπάρχει κοινή πολιτική, δεν υπάρχει ενεργειακή ασφάλεια, δεν υπάρχει …Ευρώπη. Από τον Θαναση Αντωνιου

εκαοκ τώ μέ τοχοι έχουν στοιχηθεί πίσω από το γιγαντιαίο επε νδυτ ικό ε νε ρ γε ιακό π ρόγραμμα τ ης Ευρώ πης σ τ ην Αφρική, έργο που προβλέπει την εκμετάλλευση της ενεργειακής υπερεπάρκειας της ερήμου στη Σαχάρα, τη μετατροπή της σε ηλεκτρική ενέργεια μέσω συστήματος φωτοβολταϊκών σταθμών και τη μεταφορά της με υπόγεια καλώδια στην Ευρώπη. Το ζήτημα άλλωστε της ανάπτυξης υποδομών στην Ευρώπη απασχολεί πολλούς. Το ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκτυο είναι το παλαιότερο του κόσμου και χρειάζεται επείγουσα αναβάθμιση κι ενίσχυση. Η Renew-

86 ΕΠΙΛΟΓΗ

ables Grid Initiative (RGI) τώρα είναι ο φορέας ο οποίος ασχολείται με την αναβάθμιση των ενεργειακών δικτύων στην Ευρώπη και την εξασφάλιση χρηματοδοτικών πηγών για έργα υποδομής. Σήμερα, προωθεί το έργο Transgreen που αφορά στη μεταφορά ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η Antonella Bataglini, γενική διευθύντρια της RGI τονίζει «Μόλις πρόσφατα πολιτικοί και επενδυτές κατάλαβαν ότι τα δίκτυα είναι το ‘όριο ανάπτυξης’ των ΑΠΕ κaι ότι χρειάζεται μια συγκεκριμένη αρχιτεκτονική αν θέλουμε να κάνουμε βήματα προς τα μπρος». H ίδια μετέχει ως project manager στο πρόγραμμα Smart Energy for Europe Platform, το οποίο σ τοχεύει σ τη σ ταδιακή

μετάβαση σε οικονομίες χαμηλότερου άνθρακα σε χώρες της Νέας Ευρώπης. «Τα δίκτυα θα χρηματοδοτηθούν από ιδιωτικά και δημόσια κεφάλαια σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Αυτό αναμένεται να δημιουργήσει ασφάλεια στους επενδυτές που θέλουν σταθερότητα και προβλέψιμα αποτελέσματα», εξηγεί. Το Transgreen είναι γαλλογερμανικό δίκτυο, το οποίο στη συνέχεια θα συνδέσει ενεργειακά την Ευρώπη με τις βορειοαφρικανικές χώρες από τις οποίες η ήπειρός μας προμηθεύεται, προς το παρόν, μόνο φυσικό αέριο. «Η Μεσόγειος, ενώ θα έπρεπε, δεν είναι διασυνδεδεμένη», λέει Antonella Bataglini και συμπληρώνει: «Υπάρχουν σημαντικές περιοχές όπως η

πρασινη αναπτυξη «Μόλις πρόσφατα πολιτικοί και επενδυτές κατάλαβαν ότι τα δίκτυα είναι το ‘όριο ανάπτυξης’ των ΑΠΕ κι ότι χρειάζεται μια συγκεκριμένη αρχιτεκτονική αν θέλουμε να κάνουμε βήματα προς τα μπρος». Αυτά δια στόματος της Antonella Bataglini, γενικής διευθύντριας της Renewables Grid Initiative (RGI).

O Γερμανός Oliver Steinmetz, μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου του DeserTec Foundation, αναφερόμενος στο γιγαντιαίο επενδυτικό ενεργειακό πρόγραμμα στην Αφρική θεωρεί ότι όλα είναι εφικτά.

«Μπορούμε να κάνουμε τέτοια projects μέσα

σε ένα τέτοιο οικονομικό κλίμα; Ασφαλώς! Σε δύσκολες εποχές μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, έγιναν σημαντικές επενδύσεις όπως οι Autobahn στη Γερμανία και οι Autostrada στην Ιταλία. Κάπως έτσι αναπτύχθηκε η σύγχρονη Ευρώπη, έτσι θα αναπτυχθεί και η σύγχρονη Μεσόγειος , είπε πρόσφατα στην παρέμ-

» βασή του κατά τη διάρκεια των εργασιών του Mediterranean Green Development Investors Forum. Τουρκία και οι χώρες του Μακρέμπ που δεν είναι συνδεδεμένες και πρέπει να τις εντάξουμε άμεσα στο ευρωπαϊκό δίκτυο». Το δίκτυο αναμένεται να λειτουργήσει σε τέσσερα χρόνια και ήδη υπάρχει και εδώ μια μικρή ομάδα επενδυτών που χρηματοδοτεί. Από την πλευρά του o Γερμανός Oliver Steinmetz, μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου του DeserTec Foundation είναι αισιόδοξος και ενθουσιώδης: «Μπορούμε να κάνουμε τέτοια projects μέσα σε ένα τέτοιο οικονομικό κλίμα; Ασφαλώς! Σε δύσκολες εποχές μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, έγιναν σημαντικές επενδύσεις όπως οι Autobahn στη Γερμανία και οι Autostrada στην Ιταλία. Κάπως έτσι αναπτύχθηκε η σύγχρονη Ευρώπη, έτσι θα αναπτυ-

χθεί και η σύγχρονη Μεσόγειος. Είμαστε μπροστά σε ένα στοίχημα. Αν τα καταφέρουμε θα έχουμε κάνει μια μεγάλη επανάσταση. Ίσως χρειαστεί να χτίσουμε στην έρημο, η ανθρωπότητα όμως θα μας ευγνωμονεί», πιστεύει για το έργο αξιοποίησης του ήλιου στην έρημο. Ένα τέτοιο project, σε αυτή ακριβώς την περιοχή, από ευρωπαϊκές δυνάμεις, είναι φυσικό να εγείρει ερωτήματα περί «νεοαποικιοκρατίας». «Δεν υπάρχει νεο- αποικιοκρατία» σπεύδει να διορθώσει ο Oliver Steinmetz. «Οι πρώτοι που θα χρησιμοποιήσουν την παραγόμενη ενέργεια θα είναι οι ίδιοι οι Αφρικανοί που την έχουν ήδη μεγάλη ανάγκη. Ο ρόλος τους στο πρόγραμμα είναι καθοριστικός» συμπληρώνει με ενθουσιασμό.

Πίσω γκρεμΟς, μπροστα επενδυσεις

Ενεργειακή ανανέωση (δίκτυα & υποδομές) 1 τρισ. ευρώ είναι ο επενδυτικός μονόδρομος που δεν μπορεί να αποφύγει η Ευρώπη η οποία σήμερα διαθέτει το παλαιότερο ενεργειακό δίκτυο στον κόσμο. Την ανάγκη ενίσχυσης των ενεργειακών υποδομών στην Ευρώπη, προκειμένου να μπορέσει να αναπτυχθεί απρόσκοπτα η εσωτερική αγορά ενέργειας, επεσήμανε κι ο Hans de Berge, γενικός γραμματέας της Union of the Electricity Industry (Eurelectric), κατά τη διάρκεια των εργασιών της Εβδομάδας Ενέργειας του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (IENE), πρόσφατα στην Αθήνα. «Αν δεν προχωρήσουμε στην αναγκαία αναβάθμιση των δικτύων σ την Ευρώπη, θα έχουμε χώρες-‘νησιά’ ενεργειακής υπερπροσφοράς ΑΠΕ και μεγάλες περιοχές που δεν θα ωφελούνται καθόλου από την ανάπτυξη των ΑΠΕ», είπε ο γ.γ. της Eurelectric. Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι τον περασμένο Νοέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη «Στρατηγική για Ανταγωνιστική, Αειφόρο και Ασφαλή Ενέργεια», με κύριο συμπέρασμα το ότι κατά την επόμενη δεκαετία στην Ευρώπη απαιτούνται επενδύσεις στον τομέα των υποδομών ενέργειας της τάξης του 1 τρισ. ευρώ, για την αντικατάσταση εξοπλισμού, την κάλυψη των υψηλών και μεταβαλλόμενων ενεργειακών απαιτήσεων, που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής ενοποιημένης αγοράς.

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

{ Πράσινη ανάπτυξη

Η Μεσόγειος επενδύει στον ήλιο Την ώρα που η Ελλάδα δίνει τη μάχη της ανάπτυξης μέσα (και) από τις επενδύσεις στον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στη Μεσόγειο το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι θερμό αλλά δεν μας …ζεσταίνει. Από τον ΘανΑση ΑντωνΙου

διεθνής επενδυτική κινητικότητα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, ενώ ειδικά στη Μεσόγειο, έχουν πέσει πολλά βαριά ευρωπαϊκά επενδυτικά χαρτιά και ιδιωτικοί επενδυτικοί φορείς διαγκωνίζονται για μια θέση στον καυτό μεσογειακό ήλιο. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στην ομάδα κρατών του σχήματος «Mediterranean Partner Countries»: Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία, Αίγυπτος, Παλαιστίνη, Ισραήλ, Ιορδανία, Λίβανος και Συρία. Το διεθνές ενδιαφέρον για τη Μεσόγειο οξύνει ακόμα περισσότερο το πρόβλημα της ελληνικής υστέρησης και κάνει πιο επιτακτική την ανάγκη λήψης μέτρων για την προσέλκυση επενδύσεων. Στο πλαίσιο τώρα της πρωτοβουλίας Union for the Mediterranean, αναπτύσσεται το πρόγραμμα Mediterranean

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

Solar Plan (MSP) στο οποίο μετέχουν οι χώρες που προαναφέρθηκαν. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) ανέλαβε το 2008 να ετοιμάσει έναν «επενδυτικό χάρτη» για την ανάπτυξη του προγράμματος MSP, με ορίζοντα το 2020. Δύο χρόνια μετά (Οκτώβριος 2010), η ΕΙΒ παρουσίασε τη μελέτη με τίτλο «Study on the Financing of Renewable Energy Investment in the Southern and Eastern Mediterranean Region». Τα συμπεράσματα της μελέτης τα οποία παρουσίασε ο αντιπρόεδρος Πλούταρχος Σακελλάρης στην Αθήνα είναι ιδιαίτερα θετικά, η τράπεζα όμως αναγνωρίζει σημαντικούς επενδυτικούς κινδύνους. Οι υπό εξέταση χώρες έχουν εγκαταστήσει περίπου 61,8 GW ηλεκτρικής ισχύος και από αυτά το 12% είναι η ισχύς των ΑΠΕ, με το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό να

Η Μεσογειος, οι επενδυσεις και το ρισκο Ο Thomas Rueschen, επικεφαλής του τμήματος Asset Finance & Leasing της Deutsche Bank ήταν ένας από τους κύριους ομιλητές του Mediterranean Green Development Investors Forum (23/10/2010). «Η κλιματική προστασία δεν μπορεί να επιτευχθεί αν δεν μετατραπεί σε business κι αυτό αφορά όλους τους παραγωγικούς κλάδους που συνδέονται με το περιβάλλον» είπε στην εισαγωγή του και πρόσθεσε ότι ο κλάδος των ΑΠΕ «είναι υγιής, αναπτύσσεται σταθερά, διαθέτει ήδη σημαντικά στελέχη και επεκτείνεται σε ευρύ φάσμα ΑΠΕ». Ο Γερμανός τραπεζίτης εκτιμά ότι τα επόμενα 10 χρόνια θα επενδυθούν συνολικά στη Μεσόγειο περίπου 100 δισ. ευρώ, διευκρίνισε όμως ότι χρειάζεται ανταγωνιστικότητα και υπομονή. «Παρά την κρίση που έχει κάνει τους πάντες επιφυλακτικούς, υπάρχουν ακόμα δυνατότητες για τους επενδυτές που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στη Μεσόγειο» τόνισε. Κλείνοντας, υπενθύμισε ότι δεν φτάνει μόνο η γεωγραφική θέση μας και ο ενεργειακός πλούτος μας. «Η Μεσόγειος πρέπει να ανταγωνιστεί κι άλλες περιοχές για την προσέλκυση επενδύσεων- δεν είστε οι μόνοι. Οι επόμενοι μήνες θα είναι εξαιρετικά σημαντικοί» είπε και το ακροατήριό του δεν μπόρεσε παρά να συμφωνήσει- οι Γερμανοί άλλωστε έχουν (συνήθως) δίκιο.

Ευρωπαϊκη Τραπεζα Επενδυσεων /ΕΙΒ Σύμφωνα με μελέτη της ΕΙΒ το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην περιοχή της Μεσογείου θα αυξηθεί από 0,5% το 2008 σε 3,3% τα επόμενα χρόνια και σε 8,9% μέχρι το 2020. Αν προστεθεί και η ενέργεια από τα υδροηλεκτρικά έργα, το ποσοστό των ΑΠΕ μπορεί να ανέλθει μέχρι και στο 20%- και πάλι όμως, εκτιμά η μελέτη, θα είναι κατώτερο από το μέσο επίπεδο διείσδυσης των ΑΠΕ που αναμένεται στην Ευρώπη εκείνη τη χρονιά (περίπου 25%).

αφορά στην υδροηλεκτρική ενέργεια- 90% της εγκατεστημένης ισχύος. Τα αιολικά πάρκα αποτελούν το 9,6% των ΑΠΕ και τα φωτοβολταϊκά (φ/β), σε μια από τις πιο ηλιόλουστες περιοχές του κόσμου, αποτελούν μόλις το 0,4%! Το πρόγραμμα MSP εκτιμά ότι η περιοχή χρειάζεται επιπλέον 20 GW από ΑΠΕ μέχρι το 2020 για να καλύψει τις ανάγκες της. Η πληθώρα νομοθεσιών στη Μεσόγειο, οι διαφορετικοί ρυθμοί ανάπτυξης των αγορών της, τα πολιτικά συστήματα και οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη των ΑΠΕ.

Δύο σενάρια ανάπτυξης Μέχρι αυτή τη στιγμή, ο σχεδιασμός αφορά στην εγκατάσταση περίπου 10,3 GW από τα οποία 2,2 GW βρίσκονται σε διάφορες φάσεις ανάπτυξης, ενώ μόνο 0,6 GW έχουν εξασφαλίσει χρηματοδότηση. Τα υπόλοιπα, περίπου 8,1 GW, βρίσκονται σε διάφορα στάδια «ωριμότητας». Έργα ισχύος περίπου 3,2 GW βρίσκονται σε φάση αρχικού σχεδιασμού, ενώ έργα ισχύος 4,9 GW βρίσκονται σε φάση αρχικής σύλληψης. Η έρευνα της ΕΙΒ θεωρεί ότι η περιοχή της Μεσογείου έχει δυνατότητες περισσότερες από τα υπό σχεδίαση έργα, αντικειμενικές δυσκολίες όμως κρατούν τον πήχη χαμηλά. Από τα έργα τα οποία βρίσκονται σε διάφορες φάσεις ανάπτυξης (2,2 GW), το 1,7 GW ισχύος αφορά σε αιολικά πάρκα, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι η πλειοψηφία των έργων που ακόμα εξετάζονται όσον αφορά στη βιωσιμότητά τους, πάνω από το 80%, είναι φ/β έργα. Παρόλα αυτά, στο συνολικό πλαίσιο των έργων που δρομολογούνται (ισχύος 10,3 GW) το 56% αφορά σε φ/β, το 38% αφορά σε αιολικά πάρκα και το 6% σε υδροηλεκτρικά έργα.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΧΟΛΙΑΖΟΥΝ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΛΙΜΑ Στο πλαίσιο του Mediterranean Green Development Investors Forum πρόσφατα στην Αθήνα, η «Ε» κατέγραψε τις απόψεις σημαντικών παραγόντων της διεθνούς επενδυτικής αγοράς. Γραμματική ΤσίγκουΠαπαδοπέτρου

Παναγιώτης Ρουμελιώτης

Sebastian Waldburg

γενική διευθύντρια προγραμματισμού, ΕΙΒ

διευθυντής ενέργειας, Ένωση για τη Μεσόγειο

«Πριν μιλήσουμε για χρήματα- εκτιμώ ότι θα βρεθούν- πρέπει να δούμε τι ακριβώς σκοπεύουμε να κάνουμε. Καλύτερα να έχουμε εκσυγχρονισμένο πλαίσιο λειτουργίας και μικρότερη οικονομική απόδοση, παρά να στοχεύουμε σε high risk επενδύσεις».

«Τα 20 GW των φωτοβολταϊκών του Mediterranean Solar Plan είναι μικρό κομμάτι εκείνου που τελικά θα εγκατασταθεί στη Μεσόγειο, είναι όμως δέκα φορές εκείνου που έχουμε αυτή τη στιγμή σε ισχύ».

ιδρυτής, επενδυτικών fund SI Capital «Η γραφειοκρατία και η νομοθεσία μπορούν να μπλοκάρουν όχι μόνο ένα έργο αλλά και μια χώρα. Στηριζόμαστε στις πρωτοβουλίες των τοπικών κοινωνιών. Δεν μπορούμε όμως να κάνουμε πολλά για το νομοθετικό πλαίσιο ή για τη γραφειοκρατία».

Νέες εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που βρίσκονται σε διάφορα στάδια σχεδιασμού με ορίζοντα το 2020. Επίπεδο Ωριμότητας Μελέτη Σκοπιμότητας Φάση αρχικού σχεδιασμού Σχέδια σε θεωρητικό επίπεδο

Αιολικά Πάρκα (MW)

Φωτοβολταϊκοί Σταθμοί (MW)

Υδροηλεκτρικά (MW)

Σύνολο

1.671

231

332

2.233

1.862

1.378

3.240

350

4.210

300

4.860

Πηγή: MWH calculation/ EIB Όλα τα ποσά σε μεγαβάτ

Συνολικές επιδοτήσεις φωτοβολταϊκών τεχνολογιών με ορίζοντα το 2020. CSP*

Σύνολο

Υψηλό σενάριο 1.141

Χαμηλό σενάριο 325

P/V Υψηλό σενάριο 30

Χαμηλό σενάριο 11

Πηγή: MWH modeling results/ EIB Όλα τα ποσά σε εκατ. ευρώ * Concentrated Solar Power

ΕΠΙΛΟΓΗ 89

ώς αναμένεται, κύριε Gammal, να διαμορφωθεί σ το μέλλον η επιδότηση της παραγωγής ρεύματος από φω-

τοβολταϊκά; Να σας πω. Η αρχή του feed in tariff εγγυάται μια τιμή τη στιγμή της εγκατάστασης ενός συστήματος και εγγυάται ότι αυτή τιμή θα διαρκεί για όσα χρόνια έχει ορίσει η κάθε μια κυβέρνηση. Αλλού είναι 15 χρόνια, αλλού πάνω από 20, μέχρι και 25 χρόνια. Τι μπορεί να αλλάξει; Κάθε δύο ή κάθε πέντε χρόνια, οι νέες εγκαταστάσεις φ/β λαμβάνουν μια νέα τιμή επιδότησης. Την ίδια στιγμή η τιμή των φ/β εγκαταστάσεων υποχωρεί, είναι απόλυτα σίγουρο ότι σε ένα χρόνο από σήμερα θα είναι μικρότερη, οπότε αναλογικά προσαρμόζεται και το feed in tariff σε κάθε χώρα. Είναι εντυπωσιακό αλλά αληθινό: μέσα στα τελευταία τρία χρόνια οι τιμές έχουν πέσει περίπου 40%! Περιμένουμε συνεχή πτώση της τιμής των φωτοβολταϊκών μέχρι το 2020 και όπως είναι φυσικό, οι κυβερνήσεις διαπραγματεύονται κάθε δύο- τρία χρόνια νέες τιμές εγγυημένης αγοράς ρεύματος, αλλά για τις νέες κάθε φορά εγκαταστάσεις. Τί γνώμη έχετε για τους περιορισμούς στην εγκατάσταση φ/β που ισχύουν σε ορισμένες χώρες όπως η Ελλάδα; Ένα από τα μεγα-

λύτερα πλεονεκτήματα των φ/β είναι η ευκολία τοποθέτησής τους στα σύγχρονα σπίτια, χωρίς να αλλοιώνουν την αισθητική του τοπίου, αλλά και το γεγονός ότι μπορούν να τοποθετούνται εκεί όπου υπάρχει η κατανάλωση ρεύματος. Τα φ/β στις στέγες είναι η πιο κλασική εφαρμογή. Όσο αφορά την τοποθέτησή τους σε γειτονιές στο ιστορικό κέντρο των πόλε-

ων ή περιοχές όπου υπάρχουν ιδιαίτερες αρχιτεκτονικές αξίες, σε αυτές τις περιοχές υπάρχουν πολλές λύσεις τοποθέτησης, ενώ όσο περνά ο καιρός θα έχουμε ολοένα και πιο προωθημένα προϊόντα. Ήδη υπάρχουν στην αγορά φωτοβολταϊκά σε σχήμα και χρώμα κεραμιδιού. Στο μέλλον θα δούμε πολλά τέτοια φωτοβολταϊκά προϊόντα που θα καλύπτουν διάφορες ανάγκες. Ασφαλώς δεν περιμένω και δεν θα έπρεπε να δούμε φωτοβολταϊκά στα αρχαία μνημεία, όπως ο Παρθενώνας! Στην Ελλάδα υπάρχει κύμα επενδύσεων στον τομέα των φ/β, από αγρότες. Βλέπετε κίνδυνο να πληγεί η γεωργία; Σε καμία περίπτω-

ση δεν ενθαρρύνουμε τους αγρότες να σταματήσουν τη γεωργία για να ασχοληθούν με την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Όπως καταλαβαίνετε, η αρχή του feed in tariff δίνει σταθερότητα στην επένδυση και την κάνει ελκυστική. Ανάλογα με το κράτος και τις ιδιαιτερότητές του, ανάλογα επίσης με το πώς θα κινηθεί μελλοντικά το feed in tariff, θα έχουμε διαφορετικές κατηγορίες επενδυτών που θα παραμένουν στον κλάδο αξιοποιώντας τα φ/β. Πρέπει όμως να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην πληγεί η γεωργία από την ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών . Μπορείς να βάλεις φ/β στις οροφές, στα βιομηχανικά ή τα αγροτικά κτίρια, μπορείς να βάλεις πάνελ σε γαίες που δεν έχουν αξία ή δεν καλλιεργούνται, αλλά δεν μπορείς να χρησιμοποιείς εύφορη, καλλιεργήσιμη γη για να βάλεις φ/β. Θυμάστε την περίπλοκη συζήτηση με τα βιοκαύσιμα και τις διατροφικές εξελίξεις πριν μερικά χρόνια; Αυτό ακριβώς είναι που απευχόμαστε. Πρέπει να αποφύγουμε οποιονδήποτε ανταγωνισμό ανάμεσα στην παραγωγή ενέργειας και την παραγωγή τροφίμων.

Πώς πιστεύετε ότι θα αντιδράσει ο τομέας των ορυκτών καυσίμων στην εντυπωσιακή ανάπτυξη των ΑΠΕ; Βλέπετε να θέτει εμπόδια;

Πράγματι ο κλάδος των φωτοβολταϊκών χρειάστηκε σε πρώτο στάδιο να παλέψει ενάντια στα πανίσχυρα λόμπυ των συμβατικών καυσίμων κι ως ένα βαθμό συνεχίζει να το κάνει. Το ίδιο συμβαίνει και με τα λόμπυ της πυρηνικής ενέργειας. Οι ΑΠΕ καταλαμβάνουν ένα ολοένα και πιο μεγάλο κομμάτι της αγοράς κι αυτό προκαλεί αντιδράσεις. Ξέρετε, δεν είναι μόνο τα πετροχημικά και πυρηνικά συμφέροντα που θίγονται, αλλά αντιδράσεις προέρχονται και από τους οργανισμούς κοινής ωφέλειας. Σε πολλές χώρες, οι ενεργειακοί οργανισμοί κοινής ωφέλειας αντιδρούν στις ΑΠΕ και ειδικά στα φ/β. Για ποιό λόγο; Διότι χρειάζεται να επενδύσουν σε νέα δίκτυα διανομής- και αυτό κοστίζει. Δεν έχουν τις τεχνικές γνώσεις διαχείρισης σε επίπεδο δικτύου, αλλά επίσης δεν τους ενθουσιάζει η ιδέα ότι ο καθένας από μας μπορεί να είναι παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας που θα συνδιαλέγεται με τον οργανισμό. Υπάρχουν βέβαια και ενεργειακές εταιρείες που δρουν προληπτικά γνωρίζοντας τις συνέπειες που μπορεί να έχει η ευρεία διάδοση των ΑΠΕ. Κατανοούν ότι δεν πρέπει να απουσιάζουν από μια μεγάλη αγορά που γεννιέται, ότι μπορούν να παρέχουν διάφορες υπηρεσίες κατά την εγκατάσταση, τη διαχείριση και την πώληση ηλεκτρικού ρεύματος, παρέχοντας την τεχνογνωσία που έχουν αποκομίσει από τις προηγούμενες δεκαετίες παρουσίας τους στη διανομή ρεύματος. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες οι οργανισμοί κοινής ωφέλειας κινούνται προς αυτή ακριβώς την κατεύθυνση.

Ο γενικος γραμματεας της European Photovoltaic Industry

Association, μηχανολόγος μηχανικός Adel El Gammal, πιστεύει ότι η τιμή των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων θα υποχωρεί συνεχώς μέχρι το 2020, κάνοντας τη συγκεκριμένη ανανεώσιμη πηγή εξαιρετικά δημοφιλή. Τα τρία τελευταία χρόνια η μείωση έφθασε το 40%! ΕΠΙΛΟΓΗ 91

{ Tραπεζική χρηματοδότηση

ο ΚωστΑσ μητροΠουλοσ, πρόεδρος της Eurobank EFG Equities ανήκει σ΄ αυτούς που βλέπουν την υπόθεση της ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων με την προσθήκη φ/β με μια δόση σκεπτικισμού και ως τραπεζίτης, κρατάει αποστάσεις από τον ενθουσιασμό που επικρατεί στην αγορά. 92 ΕΠΙΛΟΓΗ

«δΕν ΘΑ ΠρΈΠΕι νΑ ΓΊνΕΤΑι ‘απόθεση’ των φωτοβολταϊκών πάνελ όπου βρούμε… Αν ο επενδυτής εξαιτίας προβλημάτων δεν πετύχει τις αποδόσεις που περιμένει, τον περιμένουν τοκοχρεολύσια και αν δεν μπορέσει να τα πληρώσει, τότε είναι σίγουρο ότι θα δημιουργηθεί κοινωνικό πρόβλημα», ξεκαθαρίζει σε αυστηρό ύφος ο πρόεδρος του ΣΕΦ, χρήστος Καλυβιώτης καυτηριάζοντας μια περιορισμένη σε έκταση αλλά επικίνδυνη κατάσταση πρόχειρης τοποθέτησης φωτοβολταϊκών πάνελ.

Ο στίβος της ΠΡΑΣΙΝΗΣ

χρΗΜΑΤΟδΟΤΗΣΗΣ Μπορεί η Ελλάδα να διαθέτει μια από τις καλύτερες ευρωπαϊκές νομοθεσίες για την ενεργειακή απόδοση κτιρίων και την ενσωμάτωση των ΑΠΕ στην κατασκευή, η εγχώρια πραγματικότητα όμως έχει τους δικούς της νόμους και ρυθμούς, καθώς και μια σειρά παγίδες, εμπόδια και γκρίζες ζώνες που καλούνται να ξεπεράσουν επενδυτές, τράπεζες, τεχνικοί, ενοικιαστές και ιδιοκτήτες ακινήτων. Θα τα καταφέρουν; Η προσπάθεια είναι μεγάλη, ο δρόμος μακρύς, ενώ το ερώτημα δεν απαντιέται εύκολα. Από τον ΘΑνΑση ΑντωνΙου

ΕΠΙΛΟΓΗ 93

{ Tραπεζική χρηματοδότηση

ίγους μήνες μετά την υιοθέτηση του ΚΕΝΑΚ κι ενώ τα προγράμματα «Εξοικονομώ Κατ’ Οίκον» και «Φωτοβολταϊκά στις Στέγες» βρίσκονται σε εξέλιξη, η εικόνα που παρουσιάζει η ελληνική αγορά δεν είναι η επιθυμητή – αν και είναι πολύ καλύτερη από την περυσινή. Χιλιάδες (μικρο) επενδυτές στρέφονται προς τις ΑΠΕ, τραπεζικά προγράμματα διαφημίζονται, ενώ μια σειρά παροχείς συμβουλευτικών υπηρεσιών και ενεργειακών επιθεωρήσεων/εγκαταστάσεων έχουν κάνει την εμφάνισή τους στην αγορά. Όπως ήταν αναμενόμενο, η έντονη κινητικότητα, εκτός από ενθουσιασμό, φέρνει και …γκρίνιες. «Θα πρέπει ο κόσμος να γνωρίζει ότι τα οικιακά φωτοβολταϊκά διαφέρουν από τις μεγάλες εγκαταστάσεις επί οικοπέδων. Ο κάθε επενδυτής θα πρέπει να απευθύνεται σε έναν εγκαταστάτη που να εμπιστεύεται, έτσι ώστε, στη συνέχεια, οι τράπεζες που βάζουν τα χρήματα να γνωρίζουν τι θα πάρουν και …πότε θα το πάρουν» υποστηρίζει ο Χρήστος Καλυβιώτης, πρόεδρος του Συνδέσμου Εταιρειών Φωτοβολταϊκών. Στην πρόσφατη «Επιχειρηματική Συνάντηση- Ενέργεια Β2Β», ο Χρήστος Καλυβιώτης, διεύθυνε ένα σημαντικό πάνελ ομιλητών οι οποίοι βρέθηκαν απέναντι σε δεκάδες επενδυτές και τεχνικούς

και τα σύνθετα ερωτήματά τους. Ο πρόεδρος του ΣΕΦ ζήτησε αλλαγή ορισμένων από τα άρθρα του νομοσχεδίου για την προώθηση των ΑΠΕ στην Ελλάδα, προκειμένου ούτε οι τράπεζες να μένουν εκτεθειμένες απέναντι στο επενδυτικό ρίσκο, ούτε όμως οι επενδυτές να βρίσκονται προ του κινδύνου να χάσουν π.χ. το σπίτι τους εξαιτίας μη αποπληρωμής ενός (σχετικά μικρού) δανείου που έλαβαν για εγκατάσταση φωτοβολταϊκού. Υπάρχει όμως τέτοιος κίνδυνος; Είναι πολύ νωρίς να μιλάμε για οποιοδήποτε πρόβλημα στην αποπληρωμή των δανείων, από τη στιγμή που το πρόγραμμα βρίσκεται στο ξεκίνημά του. Από την άλλη πλευρά όμως, είναι σαφές ότι οι τράπεζες θέλουν και είναι εξασφαλισμένες στην περίπτωση μη αποπληρωμής του δανείου: όπως σε κάθε άλλη περίπτωση, γίνεται καταγγελία της σύμβασης και η κυριότητα της εγκατάστασης περιέρχεται στα χέρια της τράπεζας, ενώ παράλληλα γίνεται καταγγελία στον ΔΕΣΜΗΕ. Ο αντιπρόεδρος του ΣΕΦ, Γεώργιος Βόκας είναι επίσης ανήσυχος για τις εξελίξεις. «Βλέπω ορυμαγδό αιτήσεων προς τις τράπεζες αλλά δεν υπάρχει σωστή διαδικασία αξιολόγησης. Δεν αρκεί η απλή εκπαίδευση των τραπεζικών στελεχών στις ΑΠΕ, καθώς υπάρχουν επιμέρους θέματα και λεπτομέρειες από τις οποίες διακυβεύεται η βιωσιμότητα της επένδυσης – εκεί βρί-

σκεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος των τραπεζών» σχολίασε. Η εικόνα που έχει από την αγορά του επιβάλλει να συστήσει προσοχή. «Τα κριτήρια χρηματοδότησης πρέπει να είναι σαφή, πρέπει να υπάρχει υποτυπώδες benchmarking, να δοθεί στους τραπεζικούς μια reference list, όπως επίσης να ελέγχεται ο εγκαταστάτης. Η υπόθεση των φωτοβολταϊκών είναι πολύ σοβαρή, τα χρήματα είναι πολλά και χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή απ΄ όλες τις πλευρές», ανέφερε.

Οι τρAπεζες διστAζουν Η παρέμβασή του Κώστα Μητρόπουλου, προέδρου της Eurobank EFG Equities κατά το πρόσφατο Συμπόσιο «Ενεργειακά Αποδοτικά Κτίρια: πρόκληση και ευκαιρία για βιώσιμη ανάπτυξη», το οποίο διοργάνωσε ο ΣΕΒ, …προσγείωσε τη συζήτηση. «Υπάρχουν γιγαντιαίες διαφορές στην απόδοση των παρεμβάσεων στα κτίρια και οι διαφορές αυτές δεν έχουν να κάνουν με το είδος των παρεμβάσεων. Για παράδειγμα, όσο μεγαλύτερα είναι τα κτίρια τόσο μεγαλύτερη είναι απόδοση» είπε ο επικεφαλής Επενδυτικής Τραπεζικής και Private Equity του Ομίλου Eurobank EFG. Ο Κ. Μητρόπουλος εμπιστεύεται κυρίως τις επενδύσεις που γίνονται με χρηματοδότηση από τρίτους (το πα-

Τα χαμηλa εισοδhματα Οι τράπεζες ανησυχούν για τα χαμηλά εισοδήματα που αιτούνται δανείων για κτιριακές παρεμβάσεις ενεργειακής απόδοσης, καθώς είναι συχνά ασυνεπή ως προς τις υποχρεώσεις τους. Ο Κώστας Μητρόπουλος, πρόεδρος της Eurobank EFG Equities εξηγεί: «Στα χαμηλά εισοδήματα η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος δεν παίζει σημαντικό ρόλο διότι συνήθως είτε δεν πληρώνουν, είτε καθυστερούν. Έτσι, είναι πολύ δύσκολη η παρέμβαση για την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών τους. Τα νοικοκυριά αυτά δεν έχουν τη δυνατότητα να πάρουν δάνειο διότι, συνήθως είναι ήδη χρεωμένα. Θα ήταν προτιμότερο, σύμφωνα με την εμπειρία μου από τη Διεθνή Τράπεζα, να παρέμβει η πολιτεία άμεσα: να πάει το κράτος δηλαδή και να αλλάξει κουφώματα, τζάμια, λέβητες! Είναι περίπλοκο, είναι ίσως έξω από την τρέχουσα λογική, αλλά είναι η μόνη λύση» επεσήμανε ο Κ. Μητρόπουλος.

94 ΕΠΙΛΟΓΗ

{

Συνέντευξη Νατασσα Βορηα // Ανακυκλωση Συσκευων ΑΕ

Πράσινος

Ορίζοντας Δεν πάνε όλα …στραβά σε αυτή τη χώρα που κλυδωνίζεται από μια πρωτοφανή σε έκταση και ένταση κρίση. Υπάρχουν κάποιοι τομείς στους οποίους η ανάπτυξη, αν και ασθμαίνουσα, «χαμογελά» και το (επιχειρηματικό) μέλλον προοιωνίζεται θετικό. Είναι τομείς που σχετίζονται με την περιβαλλοντική προστασία και τις νέες αγορές που δημιουργεί η ανακύκλωση συσκευασιών, συσκευών, υλικών κ.ά. Η Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. είναι ένα τέτοιο παράδειγμα και η υπεύθυνη επικοινωνίας, Νατάσσα Βορηά μας δίνει περισσότερες πληροφορίες. Από τον Θαναση Αντωνιου

ώς τα πάτε στη μάχη της ανακύκλωσης κυρία Βορηά;

Η ανακύκλωση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει εντυπωσιακά ανοδική πορεία. Μέσα στο 2008 υπερκαλύψαμε τους εθνικούς στόχους των 44.000 τόνων αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ), ενώ μέσα στο 2009 συλλέξαμε και ανακυκλώσαμε 66.000 τόνους, δηλαδή πάνω από 3 εκατ. συσκευές, που δεν εγκαταλειφθήκαν στη φύση, δεν κάηκαν και δε θάφτηκαν στις χωματερές. Σε ποιο ύψος θα κυμανθούν οι όγκοι το 2010 που μόλις αφήσαμε πίσω μας; Το

2010 κινηθήκαμε υψηλότερα από τον κοινοτικό και εθνικό στόχο. Παρόλα αυτά δεν προβλέπεται να ξεπεράσουμε τους 50.000 τόνους με το 60% να προέρχεται από ψυγεία και λευκές συσκευές. 96 ΕΠΙΛΟΓΗ

Πού αποδίδετε αυτή την κάμψη; Η φετινή μείωση της συλλογής οφείλεται κυρίως στη δύσκολη οικονομική συγκυρία, που έχει πλήξει και την αγορά των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών, με αποτέλεσμα την πτώση του ρυθμού αντικατάστασης παλαιότερων συσκευών. Η περιορισμένη ζήτηση αυτών των προϊόντων έχει ως αποτέλεσμα μείωση εσόδων στην εταιρεία μας, εφόσον οι οικονομικοί πόροι για την αξιοποίηση των ΑΗΗΕ προέρχονται από τις εισφορές των συμβεβλημένων παραγωγών βάσει του μηνιαίου όγκου πωλήσεών τους. Τα δύο τελευταία χρόνια, οι ζημιές λόγω των μειωμένων εισφορών καλύπτονται από το αποθεματικό προηγούμενων ετών, ώστε το Σύστημα να είναι σε θέση να συνεχίσει το έργο της ανακύκλωσης. Σήμερα το αποθεματικό αυτό είναι σε οριακά επίπεδα.

Γνωρίζουμε ότι αντιμετωπίζετε κι εσείς ως κλάδος ορισμένα προβλήματα με την ανεξέλεγκτη διαχείριση παλαιών συσκευών. Τι ακριβώς συμβαίνει; Καταλυτικό ρόλο στη

συρρίκνωση της φετινής συλλογής έχει παίξει η ανεξέλεγκτη διαχείριση παλιών συσκευών από τους εμπόρους scrap, τους οποίους οφείλαμε να εντάξουμε στο δίκτυο της συλλογής μας, εξαιτίας της υστέρησης συλλογής από τους ΟΤΑ. Οι έμποροι scrap συγκεντρώνουν ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητα από τους γυρολόγους και τα διακινούν παράνομα προς τις χαλυβουργίες σε πολύ υψηλές τιμές ανά τόνο, τις οποίες δε μπορούμε να ανταγωνιστούμε. Έτσι μεγάλος όγκος συσκευών διαφεύγει από το θεσμικό δίκτυο συλλογής, χωρίς την αναγκαία περιβαλλοντική διαχείριση. Ποιές είναι οι κύριες συνέπειες της οικονομικής κρίσης στη σύνθεση των προς ανακύκλωση συσκευών; Εξετάζοντας τη σύνθεση

της συλλογής μας για φέτος, διαπιστώνουμε ότι σε σχέση με πέρυσι παρουσιάζεται σημαντική αύξηση της συμμετοχής των τηλεοράσεων και αντίστοιχη μείωση των λευκών συσκευών. Οι αλλαγές φαίνεται ν’ αντικατοπτρίζουν την εικόνα της αγοράς. Τα στοιχεία αποτελούν ένδειξη της στροφής στη ψυχαγωγία στο σπίτι, αλλά και της δυσκολίας για αντικατάσταση του βασικού εξοπλισμού του νοικοκυριού. Αναφέρεστε συχνά στον νόμο 2939/2001 και το Π.Δ. 117/2004. Είστε ικανοποιημένοι από την ισχύουσα νομοθεσία; Η βασική αδυ-

ναμία της ισχύουσας νομοθεσίας είναι ότι δεν τίθεται ξεκάθαρα η υποχρέωση των Δήμων για τη συλλογή των οικιακών ηλεκτρικών αποβλήτων. Είναι σημαντικό να γίνει σαφές ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να τηρεί τις υποχρεώσεις της στην εφαρμογή της εναλλακτικής διαχείρισης του ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Μόνο όταν η ανακύκλωση τεθεί ψηλά στις περιβαλλοντικές προτεραιότητες των Δήμων και στηθεί ο σωστός μηχανισμός για την εξυπηρέτηση των νοικοκυριών, θα μπορέσουμε να διασφαλίσουμε

ότι ο μεγαλύτερος όγκος ηλεκτρικών αποβλήτων οδηγείται στις μονάδες ανακύκλωσης. Βέβαια, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε καλά παραδείγματα Δήμων, που κάνουν εξαιρετική δουλεία σε αυτό τον τομέα, όπως η Θεσσαλονίκη, αλλά και πολλά νησιά ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν η Τζια, η Σύρος, η Ρόδος και η Κως. Υποστηρίζεται ότι η ανακύκλωση αν και περιβαλλοντικά φιλική πρακτική, εντούτοις δεν έχει το ‘αντίκρισμα’ που θα έπρεπε διότι δεν είναι εύκολη η απορρόφηση από την αγορά των πρώτων υλών που παράγονται. Δεν

συμφωνώ. Στον τομέα της ανακύκλωσης των ΑΗΗΕ, δεν υπάρχει καμία δυσκολία τελικής διάθεσης των δευτερογενών πρώτων υλών. Ο σίδηρος, που αντιπροσωπεύει το 60% των ανακτημένων υλικών από τις παλιές συσκευές επαναχρησιμοποιείται εξ ολοκλήρου και καλύπτει μικρό μέρος των αναγκών των ελληνικών χαλυβουργιών. Τα περιθώρια αξιοποίησης των παλιών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών είναι πολύ μεγάλα, αρκεί να λάβουμε υπόψη τις τεράστιες ποσότητες που διαφεύγουν από το Σύστημά μας και προωθούνται από τους εμπόρους scrap προς τις χαλυβουργίες, χωρίς να έχουν προηγουμένως αυτές απορρυπανθεί

«Το 2010 κινηθήκαμε υψηλότερα από τον κοινοτικό κι εθνικό στόχο. Παρόλα αυτά δεν προβλέπεται να ξεπεράσουμε τους 50.000 τόνους με το 60% να προέρχεται από ψυγεία και λευκές συσκευές».

και αξιοποιηθεί όλα τα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασμένες. Τί γίνεται με τα υπόλοιπα υλικά που προκύπτουν από την ανακύκλωση; Σε ότι αφορά

το γυαλί και το πλαστικό, αυτά προωθούνται στις αντίστοιχες βιομηχανίες της Ελλάδας και του εξωτερικού, ενώ οι λαμπτήρες φθορισμού μεταφέρονται στο Βέλγιο ή τη Γερμανία γιατί στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμα μονάδα ανακύκλωσης λαμπτήρων. Κατά την επεξεργασία των παλιών λαμπτήρων ο υδράργυρος ανακτάται και ξαναχρησιμοποιείται στην παραγωγή νέων λαμπτήρων. Μιλώντας για λαμπτήρες, είναι γνωστή η νέα προσπάθεια που κάνετε για την ανακύκλωσή τους. Πώς πάνε τα πράγματα στο ‘μέτωπο’;

Από το 2006 μέχρι σήμερα, η Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. έχει συλλέξει και ανακυκλώσει πάνω από 1 εκατ. λαμπτήρες. Η ελληνική αγορά λαμπτήρων φθορισμού βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και ο χρόνος ζωής τους είναι μεγάλος, γύρω στα 6 χρόνια. Για τον λόγο αυτό εκτιμάται ότι το ποσοστό απόρριψής τους είναι ακόμα σε χαμηλά επίπεδα. Λόγω όμως της σταδιακής κατάργησης των λαμπτήρων πυρακτώσεως που θα ολοκληρωθεί το 2012, η αυξημένη ζήτηση των λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας θα κάνει την ανακύκλωσή τους ιδιαίτερα σημαντική. Μέρα με τη μέρα διευρύνουμε τα σημεία συλλογής λαμπτήρων για να μπορέσουμε στο άμεσο μέλλον να ανταποκριθούμε στην αυξανόμενη ζήτηση για ανακύκλωση. To 2009 ανακυκλώθηκαν 65 τόνοι λαμπτήρων, που αντιστοιχούν σε πάνω από 400 χιλ. τεμάχια, ενώ το 2011 αναμένεται να φτάσουμε τους 100 τόνους. Σημαντικό ρόλο στην αύξηση της συλλογής των λαμπτήρων έχει παίξει η υλοποίηση ολοκληρωμένου προγράμματος ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, που περιλαμβάνει καμπάνια στα έντυπα, στο ραδιόφωνο καθώς και στο διαδίκτυο, με το microsite μας ‘Δεν είναι Παραμύθι 2’ να προσελκύει μεγάλο ενδιαφέρον (http://book2. deneinaiparamithi.gr). ΕΠΙΛΟΓΗ 97

{ Νέα της αγοράς

Πράσινη επιχειρηματικότητα νέα εταιρικά σχήματα και έργα μεγάλου βεληνεκούς, τεχνολογικές εφαρμογές, καινοτομίες και σύγχρονα προϊόντα ενός νέου οικολογικού κόσμου.

ΑΒΒ Η ΑΒΒ, ηγετική δύναμη στις τεχνολογίες Ενέργειας και Αυτοματισμού, υπέγραψε τριετή συμφωνία για την προμήθεια μετασχηματιστών υψηλής απόδοσης στο CERN, τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικής Φυσικής, ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα επιστημονικής έρευνας παγκοσμίως που βρίσκεται κοντά στη Γενεύη της Ελβετίας. Η ΑΒΒ θα προμηθεύσει το CERN με μετασχηματιστές διανομής ξηρού τύπου, ισχύος μέχρι 12.000 kVA, οι οποίοι θα αντικαταστήσουν τους ήδη υπάρχοντες και θα τροφοδοτήσουν με ισχύ τον μεγάλο υπόγειο επιταχυντή ανδρονίων (LHC). Ο ABB EcoDry 99plus αποτελεί μέρος της οικογένειας μετασχηματιστών διανομής πολύ υψηλής απόδοσης και ανταποκρίνεται απόλυτα στις αυστηρές απαιτήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Η ABB ανήκει στους μεγαλύτερους κατασκευαστές μετασχηματιστών στον κόσμο, με μια πλήρη γκάμα μετασχηματιστών ισχύος καθώς και με μοναδικό πλήθος εγκαταστημένων μετασχηματιστών παγκοσμίως.

Hilti Ελλάς Το 2010 έκλεισε με πολύ καλά αποτελέσματα για τη Hilti Ελλάς, παρόλη την οικονομική κρίση, τόσο στον κατασκευαστικό τομέα για τον οποίο είναι ευρέως γνωστή για την αξιοπιστία και ποιότητά της, όσο και στις εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών συστημάτων, στα οποία σημειώθηκε η μεγαλύτερη επιτυχία. Το 2010 η Hilti εγκατέστησε συνολικά 25 ΜW σε όλη την Ελλάδα. Για το 2011 στόχος της εταιρείας είναι να δραστηριοποιηθεί ακόμα περισσότερο, τόσο στα φωτοβολταϊκά πάρκα όσο και στις οικιακές εγκαταστάσεις. Σύντομα αναμένονται και στην Ελλάδα τα καινοτόμα προϊόντα στήριξης Φωτοβολταϊκών πλαισίων από αλουμίνιο με εφαρμογή και στα οικιακά Φωτοβολταϊκά. Σε συνδυασμό μάλιστα με το νέο Hilti Software, η διαστασιολόγηση και η παραγωγή λίστας υλικών θα πραγματοποιείται πιο εύκολα, άμεσα και με στατική πιστοποίηση.

follow link 98 ΕΠΙΛΟΓΗ

IBC SOLAR Ένα multi-megawatt φωτοβολταϊκό πάρκο έθεσε σε λειτουργία η IBC SOLAR, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες φωτοβολταϊκών συστημάτων σε παγκόσμια κλίμακα. Η εταιρεία ήταν υπεύθυνη για την τεχνική σχεδίαση, την ανάπτυξη και την κατασκευή του συστήματος. Το φωτοβολταϊκό σύστημα βρίσκεται στο Breitenguessbach, στη Γερμανία, και η ισχύς του είναι 13,8 MW. Θα παρέχει ενέργεια φιλική προς το περιβάλλον σε 4.450 νοικοκυριά αποτρέποντας με αυτό τον τρόπο την έκλυση περίπου 7,5 τόνων διοξειδίου του άνθρακα ετησίως.

Συνεργασία ΗΛΒΙΟΚΑΤ & ΟΤΕ Την ΗΛΒΙΟΚΑΤ επέλεξε ο ΟΤΕ για την κάλυψη των αναγκών του σε συστοιχίες συσσωρευτών μολύβδου κλειστού τύπου για την επόμενη διετία. Το ύψος της συμφωνίας είναι 1,5 εκατ. ευρώ, με δυνατότητα επαύξησης 30%. Η ΗΛΒΙΟΚΑΤ διαθέτει μια από τις πληρέστερες γκάμες συσσωρευτών μολύβδου σε συνεργασία με τη FIAMM SpA

Καινοτομεί η Vestas Το βραβείο καινοτομίας, πρωτοπορίας και εξαιρετικών επιτευγμάτων του τομέα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, «Zayed Future Energy Prize 2011» απονεμήθηκε στην εταιρεία Vestas. Στον φετινό διαγωνισμό για την ανάδειξη της εταιρίας με το μεγαλύτερο κύρος στον τομέα των ΑΠΕ σημειώθηκε ρεκόρ συμμετοχής, 391 εταιρείες και οργανισμοί από 69 χώρες. Ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, τέως πρόεδρος της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος του ΟΗΕ, R.K. Pachauri, περιέγραψε τη Vestas ως την εταιρία, η οποία «πληροί επιτυχώς και τα τρία κριτήρια της βράβευσης – καινοτομία, πρωτοπορία και μακροπρόθεσμό όραμα. Εδώ και 30 χρόνια, οι ανεμογεννήτριες της Vestas συγκαταλέγονται στις πλέον καινοτόμες της παγκόσμιας αγοράς του τομέα.». Το βραβείο συνοδευόταν από χρηματικό έπαθλο 1,5 εκατ. ευρώ το οποίο η Vestas δώρισε για την περαιτέρω ενίσχυση της εξάπλωσης της αιολικής ενέργειας.

Λιγότερα για ηλεκτρισμό Η ΔΕΗ ανακοίνωσε τα νέα τιμολόγια μέσης και χαμηλής τάσης για το 2011. Με βάση αυτά προβλέπεται μείωση από 20% έως 30% σε 1.200.000 νοικοκυριά που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και σημαντική μείωση από 17% έως 3% της μέσης τιμής ηλεκτρικού ρεύματος για 1.500.000 περίπου μικρομεσαίες επιχειρήσεις (εμπορικές και βιοτεχνικές). Η κατηγορία αυτή θα καταβάλλει για κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας 97 εκατ. ευρώ λιγότερα το 2011. Συγχρόνως αυξάνονται 11% στην κατηγορία πελατών των 0 - 800 kWh. Συνολικά, οι Έλληνες καταναλωτές το 2011 θα καταβάλουν 140 εκατ. ευρώ λιγότερα για αγορά της ίδιας ποσότητας ηλεκτρικής ενέργειας, σε σύγκριση με το 2010.

Οικολογικό φορτηγό πλοίο Το επαναστατικό φορτηγό πλοίο της ENERCON, E-Ship 1, εισέρχεται πλέον στη δοκιμαστική φάση. Εκτός των άλλων καινοτομιών το E-Ship 1 περιλαμβάνει τέσσερις ρότορες πλεύσης (κάθετους περιστροφικούς κυλίνδρους) που ενεργοποιούνται από ηλεκτρικούς κινητήρες, οι οποίοι σε συνδυασμό με τον άνεμο παρέχουν ώση παρόμοια με αυτή των συμβατικών πλοίων αλλά δέκα φορές πιο αποτελεσματική. «Oι ρότορες σε συνδυασμό με καινοτόμα στοιχεία αποσκοπούν στη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων, συνεπώς σε σύγκριση με τα συμβατικά πλοία, μειώνουν σημαντικά το ποσό των ρύπων ανά μεταφερόμενο τόνο» αναφέρει ο Rolf Rhoden, επικεφαλής του τμήματος Μηχανικών Ανάπτυξης και Διαχειριστής Έργων του E-Ship 1. Το βασικό σύστημα πλοήγησης βασίστηκε στην τεχνολογία της ανεμογεννήτριας Ε-82 της ENERCON.

SMA Solar Technology AG Η SMA Solar Technology AG εγκαινίασε το νέο εκπαιδευτικό της κέντρο SMA Solar Academy. Το πρωτοποριακό κτίριο, στο οποίο εκπαιδεύονται ετησίως περισσότερα από 15.000 άτομα, λειτουργεί αποκλειστικά με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ανεξάρτητα από το δημόσιο ηλεκτρικό δίκτυο, χάρη σε ένα αυτόνομο φωτοβολταϊκό σύστημα. Το νέο κτίριο του SMA Solar Academy διαθέτει μια πρότυπη σχεδίαση παροχής ενέργειας, όπου οι διάφορες πηγές ενέργειας συνδυάζονται έξυπνα με τη τεχνολογία συστημάτων της SMA. Το εκπαιδευτικό κέντρο τροφοδοτείται με ρεύμα μέσω μιας φωτοβολταϊκής εγκατάστασης στη στέγη και φωτοβολταϊκών πλαισίων ενσωματωμένων στην πρόσοψη του κτιρίου. Επίσης, εννέα φωτοβολταϊκά συστήματα με ηλιοστάτες στον περιβάλλοντα χώρο του κτιρίου, τα οποία κανονικά τροφοδοτούν το δημόσιο δίκτυο, μπορούν να ενσωματωθούν στο αυτόνομo φωτοβολταϊκό δίκτυο και να υποστηρίζουν την παροχή ρεύματος, όταν απαιτείται. ΕΠΙΛΟΓΗ 99

ÊÏÕÐÏÍÉ ÓÕÍÄÑÏÌÇÔÇ

100 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

ΕΠΙΛΟΓΗ 101

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

{ Στην επικαιρότητα

Tech News

Η τηλεπικοινωνιακή και τεχνολογική ειδησεογραφία, οι επιχειρηματικές και κρατικές πρωτοβουλίες, οι εξελίξεις και οι τάσεις που δεν περνούν απαρατήρητες. • • Χιλιάδες ανθρώπινες ζωές σώζονται μέσω των κινητών επικοινωνιών, ενώ υγεία, εκπαίδευση και ανάπτυξη μικρών επιχειρήσεων ενισχύονται από αυτές. Τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης (από Ericsson, Earth Institute και Millennium Promise) που πραγματοποιήθηκε σε Γκάνα, Νιγηρία, Κένυα και Τανζανία. Για κάθε 10% αύξηση του ποσοστού διείσδυσης των κινητών, επιτυγχάνεται αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,2%. Στις μεταφορές, το κέρδος από την αντικατάσταση του ταξιδιού από την τηλεφωνική συνομιλία μπορεί να φτάσει τα 5 δολάρια ανά ταξίδι, όταν το ημερήσιο εισόδημα στην περιοχή είναι μικρότερο από 1 δολάριο! Σήμερα, υπάρχουν 5 δισ. κινητές συνδρομές παγκοσμίως. Τα 450 εκατ. βρίσκονται στην Αφρική και καλύπτουν το 43% του πληθυσμού. Στην υπο-Σαχάρια Αφρική, η διείσδυση είναι 42%, και μέχρι το 2013, οι αναλυτές εκτιμούν ότι η διείσδυση των κινητών θα αυξηθεί κατά 65%.

• • Το συνολικό μέγεθος της πληροφορίας που θα διακινείται μέσω του internet σε ετήσια βάση στον πλανήτη το 2014 προβλέπεται να προσεγγίσει το 0,767 zettabyte ή τα 767 exabytes, υποστηρίζει σε έρευνά της η Cisco, προσθέτοντας πως σε μηνιαία βάση το σχετικό μέγεθος θα αντιστοιχεί σε παρακολούθηση τύπου streaming της τρισδιάστατης ταινίας Avatar από 32 εκατ. θεατές ταυτόχρονα για ολόκληρο το μήνα! Σε σχέση με το 2009, το συνολικό μέγεθος της πληροφορίας που θα διακινείται στο διαδίκτυο το 2014 προβλέπεται να αυξηθεί κατά περισσότερες από 3 φορές σε ετήσια βάση. Οι υψηλότεροι ρυθμοί αύξησης (κατά περισσότερες από 3 φορές) 102 ΕΠΙΛΟΓΗ

της διακινούμενης μέσω ασύρματων δικτύων ποσότητας πληροφορίας (mobile data) προβλέπεται να τροφοδοτήσει σοβαρές μεταβολές στη διάρθρωση του τρόπου διακίνησης της πληροφορίας. Το μερίδιο που διακινείται μέσω managed IP προβλέπεται να συρρικνωθεί από το 25% του συνόλου το 2009 στο 21% το 2014, ενώ της ασύρματα διακινούμενης να διευρυνθεί από το 0,6% στο 5,5%. Η ροή πληροφοριών μεταξύ ιδιωτών θα συνεχίσει να αποτελεί τη «ραχοκοκκαλιά» του internet, αφού η προβλεπόμενη μέση ετήσια αύξηση φθάνει το 37% (3 ποσοστιαίες μονάδες ταχύτερα από της συνολικής κίνησης).

• • Το Virtual Computing Environment (VCE, www. vcecoalition.com), ο οργανισμός που δημιουργήθηκε από τη συνεργασία της Cisco και της EMC, καθώς και από τα επενδυτικά κεφάλαια της VMware και της Intel, ανακοίνωσε την έναρξη της εμπορικής διάθεσης των πακέτων Vblock Powered Solutions για συστήματα VMware View και SAP. Οι εφαρμογές των Vblock Powered Solutions έχουν υποστεί εξαντλητικές δοκιμές και έχουν πιστοποιηθεί για τις πλατφόρμες Vblock. Αυτή τη στιγμή, ο οργανισμός VCE διαθέτει περισσότερους από 100 συνεργάτες σε 29 χώρες, οι οποίοι προωθούν τις πλατφόρμες Vblock σε μια πελατειακή βάση η οποία διευρύνεται συνεχώς.

Ο ενοχλητικός Mr Spam Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Kaspersky Lab για το κρίσιμο ζήτημα (πρόβλημα, για τους περισσότερους...) του spam, ο όγκος των ανεπιθύμητων μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τον Οκτώβριο 2010 μειώθηκε κατά 3,7% και διαμορφώθηκε στο 77% κατά μέσο όρο. Παράλληλα, σημειώθηκαν αλλαγές ανάμεσα στις 20 πιο σημαντικές πηγές spam στον κυβερνοχώρο: για τον Σεπτέμβριο, η Ινδία πήρε τη πρωτιά από τις ΗΠΑ, και οι αλλαγές συνέχισαν τον Οκτώβριο με τη Ρωσία να καταλαμβάνει –απροσδόκητα – την πρώτη θέση, έχοντας διανείμει το 11% του συνολικού όγκου μηνυμάτων spam. Η Ινδία (8,5%), η Ουκρανία (5,6%), το Ηνωμένο Βασίλειο (4,7%) και η Βραζιλία (4,5%) ήταν οι άλλες κύριες πηγές spam. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το γνωστό σύστημα online πληρωμών PayPal βρέθηκε ξανά στο στόχαστρο των περισσοτέρων phishers, με το 1/3 όλων των επιθέσεων (61,), ενώ υπήρχε ανανεωμένο ενδιαφέρον για το Facebook (8,4%). Το site κοινωνικής δικτύωσης απέσπασε τη δεύτερη θέση από το eBay (4,5%). Οι άλλοι δύο πιο δημοφιλείς στόχοι για επιθέσεις phishing ήταν η HSBC (4,3%) και η Blizzard Entertainment (3,5%), που αναπτύσσει το World of Warcraft.

Στρατηγικη συμμαχια Την έξυπνη ψηφιακή σήμανση καθώς και τη σχεδίαση προϊόντων επόμενης γενιάς και το cloud computing, σκοπεύει να προωθήσει η στρατηγική συμμαχία των Intel, Microsoft και NEC. Βασικά της στοιχεία είναι: από κοινού ανάπτυξη νέων οθονών και συσκευών ελέγχου με βάση την αρχιτεκτονική της Intel, εφαρμογών λογισμικού βασισμένων στην τεχνολογία Windows Embedded Standard 7, λύσεων για τη μέτρηση του κοινού και καλύτερη διαχείριση των συσκευών από τη NEC.

CeBIT 2011: Εργασία & ζωή στο σύννεφο! Στην επιχειρησιακή αποδοτικότητα ρίχνει το βάρος της η φετινή CeBIT, με κεντρικό θέμα το cloud computing και χώρα-εταίρο την Τουρκία. Η έκθεση αντιστέκεται στην οικονομική κρίση, αφού όλες οι μεγάλες εταιρείες δίνουν το παρόν. Από την Ελλάδα, μέχρι στιγμής, συμμετέχει μόνο μια εταιρεία, η di-micro.

τους θεματικούς τομείς της αντικατοπτρίζεται το κεντρικό μήνυμα της CeBIT 2011 (www.cebit. de), «Work and Life with the Cloud». Μια αγορά 68,3 δισ. δολαρίων εκτιμά η Gartner την παγόσμια αγορά του cloud computing για το 2010, κάτι που σημαίνει αύξηση 17% σε σχέση με το 2009, ενώ για το 2014 η γνωστή εταιρεία ερευνών και συμβούλων ανεβάζει τον αριθμό στα 149 δισ. δολάρια. «Η αυξανόμενη εξάπλωση του cloud οδηγεί σε μία αξιοσημείωτη μετατροπή της δομής της βιομηχανίας της πληροφορικής και των πελατών της. Καθένας, ο οποίος συμμετέχει στη συγκεκριμένη αγορά μπορεί, να επωφεληθεί από αυτό – η CeBIT 2011 υποδεικνύει τον τρόπο, προσφέροντας στον κλάδο τόσο προσανατολισμό όσο και μελλοντικές προοπτικές σε παγκόσμιο επίπεδο» δηλώνει ο Ερνστ Ράουε, πρόεδρος της Deutsche Messe AG (Ανόβερο). Χώρα- εταίρος στη CeBIT 2011 είναι η Τουρκία. Το 2011 οι διοργανωτές υιοθετούν το σύνθημα: «Η δύναμη της δημιουργικότητας και της καινοτομίας», με θέματα όπως cloud computing, έξυπνα δίκτυα, εφαρμογές για κινητή τηλεφωνία κ.ά. Συναντήσαμε στην Αθήνα τον διευθύνοντα σύμβουλο του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου (griechenland.ahk.de), Μάρτιν Κναπ. «Οι εκθέσεις στη Γερμανία πάνε καλά» λέει ο κ. Κναπ. «Ειδικότερα για τη φετινή διοργάνωση της CeBIT, περισσότεροι από 4.000 εκθέτες

έχουν ήδη δηλώσει συμμετοχή.» παρατηρεί χαρακτηριστικά ο κ. Κναπ. «Η διάρθρωση της φετινής έκθεσης, CeBIT 2011 (01-05.03.2011), μελετήθηκε προσεκτικά και πλέον η έκθεση είναι, εκτός από άρτια, πολύ πιο βατή» μας είπε η Άννα Κογχυλάκη, υπεύθυνη για τις εκθέσεις Ανοβέρου, Στουτγκάρδης και της IGEDO στην Ελλάδα και Κύπρο. «Με τα τέσσερα τμήματα-θεματολογίες CeBIT pro, CeBIT gov, CeBIT lab και CeBIT life, η διοργάνωση (www.messe.de) δίνει στους εκθέτες τη δυνατότητα να απευθυνθούν στους πελάτες τους ακόμη πιο στοχευμένα. Με αυτό τον τρόπο, η CeBIT προσφέρει τις ευνοϊκότερες συνθήκες για νέες συνεργασίες. Η έκθεση καταφέρνει και αντιστέκεται στην οικονομική κρίση των ημερών, αφού όλες οι μεγάλες εταιρείες θα δώσουν «παρών» σε αυτή.»

«Από την Ελλάδα, μέχρι στιγμής, έχουμε μία συμμετοχή» μας λέει η κ. Κογχυλάκη. Πρόκειται για την εταιρεία di-micro (www.dimicro.gr), με κύριο έργο την ανάπτυξη λογισμικού και τη σχεδίαση ηλεκτρονικών διατάξεων αυτοματισμού. «Αν και η σχετική προθεσμία έχει λήξει, οι συνθήκες είναι τέτοιες, που μας επιτρέπουν -ακόμη και τώρα- να μπορούμε να εξυπηρετήσουμε και άλλους εκθέτες από την Ελλάδα» τονίζει η κ. Κογχυλάκη. Όσο για το αν το internet και όλες οι ψηφιακές ευκολίες… πιέζουν τις εμπορικές εκθέσεις του φυσικού κόσμου, ο κ. Κναπ είναι κατηγορηματικός: «Στο τέλος της δεκαετίας του ’90 όλοι προέβλεπαν την επερχόμενη «εικονική έκθεση» - και διαψεύστηκαν πλήρως! Ο κόσμος θέλει και να βλέπει τα προϊόντα και επιθυμεί την προσωπική επαφή.» ΕΠΙΛΟΓΗ 103

{

Δημόσια έργα

Ψηφιακό δημόσιο Διάθεση συγκρατημένη, κονδύλια περιορισμένα, αλλά η ζωή –και η επιχειρηματικότητα– προχωρούν, μετά το δύσκολο 2010. Τη φετινή χρονιά η εγχώρια βιομηχανία πληροφορικής (θα πρέπει να) είναι λίγο περισσότερο αισιόδοξη, αφού ήδη «τρέχουν» προγράμματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, με τα έργα που προορίζονται για τα υπουργεία Παιδείας, Πολιτισμού–Τουρισμού, Αγροτικής Ανάπτυξης και Άμυνας να φθάνουν τα 185 εκατ. ευρώ. Από τον Παναγιωτη Ανδριανεση

104 ΕΠΙΛΟΓΗ

α τ ά τ η δι ά ρ κε ι α του Γ’ ΚΠΣ (20022009) η Κοινωνία της Πληροφορίας ΑΕ υλοποίησε 335 έργα για το Δημόσιο τομέα, και 7.444 για τον Ιδιωτικό τομέα - ενισχύσεις σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, συνολικού προϋπολογισμού 941 εκατ. ευρώ. Στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ η ΚτΠ ΑΕ έχει εξασφαλίσει ήδη την υλοποίηση Δημοσίων Έργων Πληροφορικής και Επικοινωνιών προϋπολογισμού άνω των 500 εκατ. ευρώ, ενώ δρομολογείται από το κράτος για την εταιρεία η ανάληψη του ρόλου του κεντρικού φορέα συγκέντρωσης και πληρωμής τηλεπικοινωνιακών τελών και η υποστήριξη και λειτουργία κέντρου δεδομένων (data center) της δημόσιας διοίκησης. Έναν χρόνο πριν, η κρίση –στη χώρα μας–- ήταν κυρίως... λεκτική: όλοι μιλούσαν γι’ αυτήν, αλλά ελάχιστοι είχαν την πρόθεση

και... το νου να ασχοληθούν ουσιαστικά με το ζήτημα, προσπαθώντας να βρουν τρόπους «θεραπείας». Σήμερα βέβαια, ύστερα από όσα έλαβαν χώρα όλη τη χρονιά (με κυριότερο, βέβαια, το θέμα της «τρόικας» και του μνημονίου) τα πράγματα έχουν αλλάξει – και στο πεδίο των έργων του δημόσιου τομέα. Σήμερα, για τη χρονιά που πρόσφατα άρχισε, η εγχώρια βιομηχανία πληροφορικής (θα πρέπει να) είναι λίγο περισσότερο αισιόδοξη, αφού ήδη «τρέχουν» προγράμματα που αφορούν την ηλεκτρονική διακυβέρνηση: προτάσεις που αφορούν έργα προς τα Υπουργεία Παιδείας (55 εκατ. ευρώ, 3 στοχευμένες θεματικές για ΑΕΙ-ΤΕΙ), Πολιτισμού – Τουρισμού (70 εκατ. ευρώ, αρχαιολογικό κτηματολόγιο, ψηφιακοποίηση και διάθεση πολιτιστικού περιεχομένου, εικονικά μουσεία), Αγροτικής Ανάπτυξης (30 εκατ. ευρώ, Ενιαίο Μητρώο Αγροτών, υποστήριξη-πιστοποίηση καλών πρακτικών καλ λιέργειας, υποστήριξη αγροτών και επενδυτών σε θέματα καλλιεργειών, αλιείας, κτηνοτροφίας), Άμυνας (30 εκατ. ευρώ, βελτιστοποίηση στρατολογικών υπηρεσ ιών, ψηφιακοποίηση και προβολή πολιτιστικού αποθέματος υπηρεσίας φάρων), αλλά και τους δήμους (οριζόντια BackOffice συστήματα – διαλειτουργικότητα). Ακολουθούν: Υπουργείο Υγείας (Διαλειτουργικότητα Φορέων, ΕΚΑΒ, Αιμοδοσία, Τηλεπρόνοια), Υπουργείο Εργασίας (Ηλεκτρονική συνταγογράφηση, Διαλειτουργικότητα Ασφαλιστικών Ταμείων, Εξυπηρέτηση της διεπαφής με Επιχειρήσεις), Υπουργείο Περιβάλλοντος (Κτηματολόγιο, ΔΕΣΜΗΕ, Ενέργεια/Υδάτινοι πόροι), Υπουργείο Υποδομών (Μεταφορές,

Ψηφιακά μητρώα υποδομών ΤΠΕ, Ενίσχυση ψηφιακής παρουσίας υπηρεσιών υπουργείου), Υπουργείο Οικονομικών (θέματα οικονομικών/φορολογικών στοιχείων, Απλοποίηση διαδικασιών και υπηρεσιών, Ψηφιακές υπηρεσίες για προσωπικά έγγραφα), Υπουργείο Προστασίας Πολίτη (θέματα ασφάλειας, πολιτικής προστασίας, πυροπροστασίας, πρόληψης φυσικών καταστροφών, Διαχείριση κρίσεων και περιστατικών έκτακτης ανάγκης, Ψηφιακές υπηρεσίες για προσωπικά έγγραφα), Υπουργείο Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας: Ηλεκτρονικές Δημόσιες Προμήθειες, Ψηφιακές υπηρεσίες, Οργάνωση, βελτίωση, προστασία και ανάπτυξη της ναυτιλίας, Υπουργείο Δικαιοσύνης (Εθνικό Ποινικό Μητρώο, Ροή ποινικής και πολιτικής διαδικασίας, Υποστήριξη εκλογικών διαδικασιών), Υπουργείο Εξωτερικών (Προώθηση και προστασία των

ελληνικών συμφερόντων στο εξωτερικό, Υπηρεσίες προς ομογενείς και απόδημους Έλληνες και Έλληνες του εξωτερικού).

Ψηφιακή σύγκλιση Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ψηφιακή Σύγκλιση» υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, τις δράσεις αξιοποίησης των ΤΠΕ στην ελληνική οικονομία, προώθησης των ΤΠΕ στις επιχειρήσεις, προώθησης της επιχειρηματικότητας σε τομείς που αξιοποιούν ΤΠΕ και παροχής εξειδικευμένων ψηφιακών υπηρεσιών του δημοσίου προς τις επιχειρήσεις και τους πολίτες. Επίσης, προβλέπεται μετάβαση στον «Καλλικράτη», δηλ. στη νέα αρχιτεκτονική της χώρας από την 1η Ιανουαρίου 2011 με την καταγραφή του ανθρώπινου δυναμικού των υφιστάμενων Δήμων, Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, Κρατικών Περιφερειών και ΝΠΔΔ,

την καταγραφή των κτηριακών υποδομών στέγασής τους με σκοπό τη διασφάλιση της λειτουργίας υποδομών των νέων Δήμων, Περιφερειών και Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, τη λειτουργική ενοποίηση των υφιστάμενων Πληροφοριακών Συστημάτων των Δήμων και Περιφερειών και την ανάπτυξη κεντρικού πληροφοριακού συστήματος, και την εγκατάσταση και λειτουργία νέων e-ΚΕΠ, σε πρώτη φάση 20 νέων και στην αμέσως επόμενη φάση άλλων 1.180 περίπου. Αλλά και μετά τον “Καλλικράτη” αναμένεται σειρά ηλεκτρονικών υπηρεσιών: Προετοιμασία Πρότυπων Οργανισμών Υπηρεσιών, Προετοιμασία οριζόντιων έργων ΤΠΕ για την υποστήριξη της λειτουργίας τους, Δυνατότητα των νέων Δήμων και Περιφερειών να υποβάλουν προτάσεις για χρηματοδότηση για κάθετες παρεμβάσεις που ικανοποιούν εξειδικευμένες ανάγκες τοπικού χαρακτήρα.

Οι Θεςεις της ΑΓΟΡΑς Όπως έχει επανειλημμένα τονίσει ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πληροφορικής & Επικοινωνιών Ελλάδας (ΣΕΠΕ), «η στήριξη των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών δεν είναι ένα ακόμη κλαδικό ζήτημα, αλλά εθνικό ζητούμενο για την ανάπτυξη της χώρας. Το ψηφιακό έλλειμμα πλήττει βάναυσα και τη δημοκρατία μας, γιατί η απουσία της πληροφορίας και το δαιδαλώδες γραφειοκρατικό μας σύστημα διαιωνίζουν τη διαφθορά και διογκώνουν το μαύρο χρήμα». Η πλήρης υιοθέτηση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στη δημόσια διοίκηση και η υποστήριξη επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα στην Ψηφιακή Τεχνολογία μπορούν να αποτελέσουν καταλυτικό παράγοντα στη διαδικασία εξορθολογισμού λειτουργίας του δημόσιου τομέα, αλλά και τη μοναδική απάντηση στα καίρια προβλήματα της χώρας και στην έξοδο από την οικονομική κρίση μέσω της εξοικονόμησης πόρων και της ορθολογικής διαχείρισης τους με συστήματα οικονομικής παρακολούθησης και καινοτόμες μεθόδους ανάπτυξης έργων, όπως των συμβάσεων παραχώρησης. Σε σχέση με τον κυβερνητικό σχεδιασμό για τη συγχώνευση των φορέων του Δημοσίου, αλλά και τα σχετικά πρόσφατα αρνητικά δημοσιεύματα με την κατάταξη της «Κοινωνία της Πληροφορίας ΑΕ» στις προβληματικές Δημόσιες Επιχειρήσεις, ο ΣΕΠΕ επισημαίνει ότι η «Κοινωνία της Πληροφορίας ΑΕ» όχι μόνο δεν επιβαρύνει αρνητικά τη λειτουργία του κράτους, αλλά αντίθετα το θετικό έργο που έχει παρουσιάσει και η απρόσκοπτη λειτουργία της συνιστά εχέγγυο για την αποτελεσματική υλοποίηση των έργων τεχνολογίας στο ελληνικό δημόσιο. Εχέγγυο για την τήρηση διαφανών λειτουργιών, ανταγωνιστικών κριτηρίων και αποτελεσματικής συνεργασίας με τους εκπροσώπους της αγοράς, ακυρώνοντας στην πράξη τυχόν συντεχνιακές ή άλλου είδους αναχρονιστικές και επιζήμιες για τη χώρα τακτικές.

ΕΠΙΛΟΓΗ 105

{

Συνέντευξη Ρολφ Σβιρτς // Fujitsu Technology Solutions

Shaping tomorrow Είναι μόλις λίγες εβδομάδες που ανέλαβε τα ηνία της εταιρείας. Ο λόγος για τον διευθύνοντα σύμβουλο της Fujitsu Technology Solutions που συναντήσαμε πρόσφατα στο Μόναχο. Σε μία από τις πρώτες λοιπόν συνεντεύξεις του ως διευθύνων σύμβουλος της Fujitsu Technology Solutions, ο Ρολφ Σβιρτς, μιλά για το cloud computing, το green IT και εξηγεί τη σημασία της στενής σχέσης που οφείλει να έχει μια επιχείρηση με τους πελάτες της. Από τον απεσταλμένο μας στο Μόναχο, Παναγιώτη Ανδριανέση

«Π

ιστεύω ότι ο κ. Σβιρτς έχει την εμπειρία τόσο των προϊόντων όσο και των υπηρεσιών, ώστε να προσφέρει πραγματικά προστιθέμενη αξία και καλύτερη ηγεσία για την Fujitsu», δήλωσε για σας ο Ρίτσαρντ Κρίστου, Corporate Senior Executive Vice President της Fujitsu Limited. Εσείς, από την πλευρά σας, γιατί επιλέξατε τη Fujitsu;

Καταρχήν, υπάρχει ένα συναισθηματικός λόγος: αφού τελείωσα τις σπουδές μου, ξεκίνησα την επαγγελματική μου καριέρα το 1983, στο Μόναχο, ως systems consult ant , α ναλαμ βά νον τας πολλές διοικητικές θέσεις στη Siemens και κατόπιν στη Siemens Nixdorf – και, όπως γνωρίζετε, η Siemens Nixdorf είχε μεγάλη 106 ΕΠΙΛΟΓΗ

συνεισφορά στην ίδρυση και τη λειτουργία της νέας εταιρείας Fujitsu Siemens Computers. Έτσι, καταλαβαίνετε πως η Fujitsu, με τη σημερινή της μορφή, πλέον, δεν είναι για μένα μια... ξένη εταιρεία, καθώς, ερχόμενος εδώ, συνάντησα πολλούς γνωστούς, πρώην συναδέλφους μου από τα παλιά! Βέβαια, εκτός από το συναισθηματικό κομμάτι, υπάρχουν λόγοι στρατηγικής, οι οποίοι με οδήγησαν να επιλέξω τη Fujitsu – και σημειώστε, φυσικά, ότι η αναφορά των λόγων, που κάνω τώρα, δε γίνεται απαραίτητα με... αξιολογικά κριτήρια. Σήμερα, η εταιρεία διαθέτει έναν άριστο συνδυασμό προϊόντων και υπηρεσιών και βρίσκεται με πολ λέ ς αξιώσεις σ το κομμάτι εκείνο της αγοράς, το οποίο ονομάζουμε cloud computing. Από τη μία, χρειάζεται κάποιος μια «άγκυρα», για να κατανοεί ουσιαστικά τα τεχνικά θέματα και τον τρόπο, με τον οποίο λειτουργούν τα διάφορα συστήματα, και από την άλλη, στο cloud computing, θέλει οπωσδήποτε και δυνατές υπηρεσίες – γιατί, μην ξεχνάτε, το cloud computing είναι πάνω απ’ όλα υπηρεσίες. Και αυτό είναι ένα πράγμα, το οποίο η Fujitsu το γνωρίζει και το κάνει καλά. Και διαθέτει και πιστεύει και στις αξίες εκείνες, όπως είπε στην ομιλία του στη VISIT 2010 και ο Ρίτσαρντ Κρίστου, για να διαμορφώσουμε το αύριο (shaping tomorrow). Είναι αξιόπιστη, έχει φιλοδοξίες, είναι υπεύθυνη. Και, ενώ όλες αυτές οι ιδιότητες είναι πολύ σπουδαίες, νομίζω ότι στην εποχή μας έχουν λίγο ατονήσει… Και για μένα ήταν πολύ σημαντικό να βρεθώ σε μια εταιρεία, η οποία δεν λέει απλά ότι διαθέτει αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά

Επιτευγματα και καινοτομιες Tα 75 χρόνια διαρκούς παρουσίας στο παγκόσμιο τεχνολογικό στερέωμα έκλεισε πρόσφατα η Fujitsu. Υπήρξε το θεμέλιο αξιοσημείωτων επιτευγμάτων και καινοτομιών της πληροφορικής - από τις πρώτες ημέρες των τηλεφωνικών κέντρων το 1930, τα mainframe και το parallel computing generation της δεκαετίας του 1970, αλλά και σε πιο πρόσφατες εφευρέσεις, όπως το palm vein (πιστοποίηση ασφαλείας με ανάγνωση παλάμης) και τον πρώτο 3D ηλεκτρονικό υπολογιστή. Κατατάσσεται από την Gartner ως ο τρίτος μεγαλύτερος πάροχος υπηρεσιών

πραγματικά πιστεύει σε αυτά και τα κάνει πράξη καθημερινά. Τέλος, το έβλεπα και το ήξερα πάντα, πως η σχέση, που είχε και έχει η Fujitsu με τους πελάτες της, είναι στενή και οι ίδιοι οι πελάτες της είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένοι. Το όραμά σας, λοιπόν, για τη Fujitsu είναι η εκπλήρωση αυτού του συνδυασμού προϊόντων και υπηρεσιών… Ακριβώς. Αυτός ο συν-

δυασμός πιστεύως πως είναι το κατάλληλο μέσο για την επιτυχία στο πεδίο του cloud computing. Και σημειώστε πως η γνώμη μου είναι ότι το cloud computing δεν είναι απλά μία τάση των ημερών, αλλά μια ανάγκη που θα παραμείνει στο προσκήνιο, επειδή οι πελάτες αναζητούν έναν καινούργιο τρόπο να «καταναλώνουν» την τεχνολογία. Πρωτίστως επιθυμούν πιο ευέλικτη τιμολόγηση (αν χρησιμοποιώ κάτι λιγότερο, να το πληρώνω και λιγότερο). Επίσης, οι στατιστικές δείχνουν πως σήμερα μόνο 4045% της εκάστοτε διαθέσιμης υπολογιστικής ισχύος χρησιμοποιεί ο χρήστης, καθώς τα συστήματα είναι φιαγμένα και για το peak κάθε περιόδου. Πιστεύω ακράδαντα πως ακριβώς στο σημείο αυτό το cloud computing μπορεί να συνεισφέρει, με στόχο την καλύτερη εκμετάλλευση της ισχύος, αλλά και το όφελος του πελάτη. Πιστεύετε πως είναι δύσκολο -ειδικά για μικρές επιχειρήσεις- να περάσουν από το σημερινό μοντέλο στο cloud computing; Τι εννοείτε «δύ-

σκολο»; Είναι μια δουλειά,

η οποία πρέπει να γίνει, αν κάποιος πιστέψει στα πλεονεκτήματα του cloud computing – συνεπώς οφείλει και να το υλοποιήσει με τον σωστό τρόπο, ώστε αυτό να αποδώσει τα μέγιστα! Επίσης, πιστεύω ότι το cloud computing μπορεί να αποβεί ακόμη πιο αποδοτικό για τις μικρές επιχειρήσεις, καθώς τα οφέλη για αυτές έρχονται πιο γρήγορα (π.χ. άμεσο διαμοίρασμα πόρων με άλλες μικρές επιχειρήσεις). Κατανοούν, πιστεύετε, οι πελάτες αυτή την αναγκαιότητα; Θεωρώ

πως ναι. Οι πελάτες είναι το ίδιο «ειδικοί» με μας και γνωρίζουν καλά τι πρέπει να γίνει. Και ξέρουν πως αν υιοθετήσουν τη φιλοσοφία του cloud computing, οφείλουν να πραγματοποιήσουν ορισμένες αλλαγές στις διαδικασίες τους. Και όλα αυτά δεν έχουν απαραίτητα να κάνουν με τεχνικά ζητήματα, μα και με θέματα προσωπικού κ.λπ. Εμείς, μαζί με τους πελάτες, συνεργαζόμαστε στενά με σκοπό να βρούμε και να προσφέρουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Από χρόνια επιμένετε στο Green IT – αισθάνεστε δικαιωμένοι, τώρα που και όλοι οι άλλοι μιλούν γι’ αυτό; Όντως είναι… μοντέρνο

να μιλάς για το Green IT. Δεν ξέρω ακριβώς πώς είναι στην Ελλάδα, αλλά εδώ στη Γερμανία ακόμη και στον χώρο της πολιτικής παρατηρούμε την άνοδο του κόμματος των Πρασίνων – ένα κίνημα που ξεκίνησε ως εναλλακτικό. Εμείς, λοιπόν, είμαστε από

χρόνια υπέρμαχοι της φιλοσοφίας του Green IT, η οποία -εκτός των άλλων- έχει επιχειρηματικά πλεονεκτήματα. Καταρχήν, κατασκευάζουμε τα προϊόντα με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι φιλικά προς το περιβάλλον, προσέχουμε τα υλικά, την κατανάλωση ενέργειας… Αλλά και μέσα στην εταιρεία μας, δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο λειτουργίας των γραφείων μας, όσον αφορά την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος κ.λπ. Θα είχατε να κάνετε ένα σχόλιο για την ελληνική οικονομία και την κατάσταση που βιώνουμε αυτή την περίοδο στην Ελλάδα; Προσωπικά

δραστηριοποιούμαι εδώ και πολλά χρόνια στον χώρο της τεχνολογίας και έχω μάθει πως είναι καλό να μιλά κάποιος για θέματα που πραγματικά καταλαβαίνει. Θεωρώ πως τα οικονομικά ζητήματα σε επίπεδο κρατών είναι αρκετά πολύπλοκα. Πάντως – και επαναλαμβάνω ότι αυτή είναι η προσωπική μου γνώμη– θεωρώ πως στη διάρκεια της ζωής, καθένας –άνθρωπος, εταιρεία ακόμη και κράτος– συναντά οπωσδήποτε και εμπόδια και δυσκολίες. Το ζήτημα είναι πώς τα διαχειρίζεται όλα αυτά. Και όπως το βλέπω εγώ, νομίζω ότι η Ελλάδα συμπεριφέρεται αυτή τη στιγμή με υπευθυνότητα, καθώς προβαίνει σε διαρθρωτικές αλλαγές, οι οποίες είναι και θέμα συζήτησης στην ελληνική κοινωνία. Αυτό είναι αξιοσημείωτο και έχει τον σεβασμό μου. ΕΠΙΛΟΓΗ 107

{ Η πληροφορική της επόμενης μέρας

Tech Business

Δρόμοι της πληροφορίας, της τεχνολογίας, της καινοτομίας. Δρόμοι της εξέλιξης. Ό,τι πολύτιμο έχει να επιδείξει η πληροφοριακή πραγματικότητα στην εποχή μας.

Cisco Videoscape® Η Cisco παρουσίασε πρόσφατα το Cisco Videoscape®, μία ολοκληρωμένη τηλεοπτική πλατφόρμα για τηλεπικοινωνιακούς παρόχους, που συνδυάζει περιεχόμενο -ψηφιακής τηλεόρασης και online- με εφαρμογές μέσων κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνιών, με στόχο τη δημιουργία μίας νέας, πλούσιας εμπειρίας video, τόσο στον χώρο του σπιτιού όσο και εν κινήσει. Το Videoscape αποτελεί τμήμα της συνολικής στρατηγικής video της Cisco, η οποία θα προσφέρει την τηλεόραση επόμενης γενιάς – τηλεόραση που είναι πιο απλή για τους χρήστες και συμβάλλει στον εμπλουτισμό των υπηρεσιών που προσφέρουν οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι. Η Cisco συνεργάζεται αυτή τη στιγμή με σημαντικούς τηλεπικοινωνιακούς παρόχους από όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης και της Telstra, προσφέροντας εμπειρία video επόμενης γενιάς μέσω της πλατφόρμας Videoscape.

d.d. Synergy Το έργο εγκατάστασης του λογισμικού SAP στην εταιρία Aluminco ανέλαβε η d.d. Synergy, πιστοποιημένος συνεργάτης της SAP στην Ελλάδα. Η Aluminco, με έδρα τα Οινόφυτα Βοιωτίας, προσφέρει σύγχρονες αρχιτεκτονικές και κατασκευαστικές λύσεις με βάση το αλουμίνιο, στις οποίες περιλαμβάνονται συστήματα αλουμινίου, πάνελ, πόρτες ασφαλείας και θωρακισμένες, συστήματα κάγκελων και συστήματα εξωτερικών χώρων όπως πέργκολες, στέγαστρα εισόδων, αυλόπορτες, αυλόγυροι και φωτιστικά. Σκοπός της Aluminco με την εγκατάσταση του λογισμικού SAP είναι η ενοποίηση των διαδικασιών, η ολοκλήρωση των πληροφοριακών συστημάτων και η αναδιοργάνωση των διαδικασιών λειτουργίας της εταιρίας μέσω της χρήσης των βέλτιστων πρακτικών στις οποίες βασίζεται το λογισμικό SAP. Τα υποσυστήματα του λογισμικού SAP που θα εγκατασταθούν είναι η οικονομική διαχείριση, η ελεγκτική & κοστολόγηση, οι πωλήσεις & διανομές, η διαχείριση αποθηκών & προμηθειών και η διαχείριση παραγωγής. 108 ΕΠΙΛΟΓΗ

ιβμ ΕλλAΣ Ο Σπύρος Πουλίδας ανέλαβε πρόσφατα καθήκοντα διευθύνοντος συμβούλου και γενικού διευθυντή στην ΙΒΜ για την Ελλάδα και την Κύπρο και διαδέχεται τον Ιωάννη Τερζάκη ο οποίος παραμένει πρόεδρος της εταιρείας. Ο Σπύρος Πουλίδας, προηγουμένως, κατείχε τη θέση του διευθυντή του τομέα υπηρεσιών της ΙΒΜ για την Ελλάδα και την Κύπρο. Ο κ. Πουλίδας σπούδασε Ηλεκτρολόγος Μηχανικός στο πανεπιστήμιο Πατρών και κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο (Master in Computer Engineering) από το Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ.

Visa eUrope Η Visa Europe και η Wireless Dynamics Inc. (Wireless Dynamics) προχώρησαν στην ανάπτυξη εφαρμογών ανέπαφων πληρωμών για τους χρήστες iPhone σε όλη την Ευρώπη. Οι χρήστες του iPhone μπορούν απλά να προσαρμόζουν το ειδικό αξεσουάρ Wireless Dynamics iCarte, που γίνεται διαθέσιμο είτε από την τράπεζά τους, είτε από τον πάροχο κινητής τηλεφωνίας, στο iPhone τους και να «κατεβάζουν» τη συνοδευτική εφαρμογή Visa Mobile για το iCarte από το κατάστημα εφαρμογών της Apple, App Store. Το αξεσουάρ iCarte περιλαμβάνει κεραία και ενσωματωμένο σύστημα ασφαλείας (Secure Element) όπου η κάρτα Visa mobile αποθηκεύεται με ασφάλεια. Στη συνέχεια, αυτή η «κάρτα» λειτουργεί με μια εφαρμογή από το App Store, η οποία επιτρέπει τις πληρωμές μέσω του iPhone. Όταν ενεργοποιηθεί η κάρτα Visa mobile, οι καταναλωτές μπορούν να πραγματοποιούν αγορές απλώς ανοίγοντας την εφαρμογή και αγγίζοντας την οθόνη του iPhone τους σε οποιοδήποτε σημείο υπάρχει η δυνατότητα πραγματοποίησης ανέπαφων πληρωμών σε όλη την Ευρώπη.

ΣΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Σε εμπορική συνεργασία με τον δεύτερο μεγαλύτερο πάροχο κινητής τηλεφωνίας στη Βουλγαρία, τη Globul, θυγατρική της Cosmote και μέλος του Ομίλου Deutsche Telekom, προχώρησε πρόσφατα η ελληνική εταιρεία τεχνολογίας και λογισμικού (εισηγμένη στο χρηματιστήριο του Λονδίνου), Globo. Αυτή αφορά στη διάθεση της πλατφόρμας CitronGO! στην πελατειακή βάση της GLOBUL, κάτω από την εμπορική επωνυμία WAZ’UP.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ Η Intracom IT Services ανέλαβε το έργο αλλαγής της τεχνολογικής πλατφόρμας λειτουργίας του Κεντρικού Τραπεζικού Συστήματος της Geniki Bank, μέλους του ομίλου Société Générale. Το έργο αυτό, σημαντικό για τον όμιλο Intracom IT Services, αποδεικνύει την πολυετή εμπειρία και ισχυρή τεχνογνωσία του στην υλοποίηση τραπεζικών έργων.

onLine Trading Η Saxo Bank (www.saxobank.com) και η Microsoft παρουσίασαν μια νέα πλατφόρμα συναλλαγών, την «MSN Trader – Powered by Saxo Bank», η οποία προσφέρει στους ιδιώτες επενδυτές τη δυνατότητα «έξυπνης» διαπραγμάτευσης μετοχών σε συνδυασμό με επενδυτικά εργαλεία που παλαιότερα ήταν διαθέσιμα μόνο στους επαγγελματίες επενδυτές.

ΕΠΙΛΟΓΗ 109

110 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

ΕΠΙΛΟΓΗ 111

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

{ ματιές στην επικαιρότητα

Health news

Οι εξελίξεις, οι πρωτοβουλίες, και η στρατηγική μιας αγοράς που λειτουργεί πάντα στην αιχμή της επόμενης μέρας στην υγεία. 



Με χορηγiα yψους 30 εκατ. ευρώ της Εθνικής Τράπεζας θα κατεδαφισ τούν οι παλαιές χειρουργικές εγκαταστάσεις του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός και θα ανεγερθεί νέα πτέρυγα σύγχρονων χειρουργείων στην οποία θα στεγαστούν 20 χειρουργεία, μονάδες εντατικής θεραπείας του καρδιοχειρουργικού και του νευροχειρουργικού τμήματος και μονάδα επεμβατικής καρδιολογίας. H διάρκεια κατασκευής της νέας πτέρυγας προβλέπεται σε 20 μήνες.



Connected Santa απo τη Cisco! Η τεχνολογία της Cisco στην υπηρεσία των μικρών ασθενών. Με τη βοήθεια των επικοινωνιών video της Cisco, ο Άγιος Βασίλης επισκέφθηκε τα νοσοκομεία παίδων Great North Children’s Hospital στο Newcastle και Bristol Royal Hospital for Children στη Βρετανία και την Ιρλανδία, για να μιλήσει με τα ίδια τα παιδιά και να μάθει τι δώρο θέλουν για τα Χριστούγεννα. Οι μικροί ασθενείς με το πρόγραμμα Cisco Santa Connection μίλησαν απευθείας με τον Βόρειο Πόλο μέσω ενός video link εγκατεστημένου στο νοσοκομείο. Με το πρόγραμμα αυτό η Cisco έδωσε χαρά και αισιοδοξία στα παιδιά. Το πρόγραμμα έχει χρησιμοποιηθεί για παιδιά στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, τη Βρετανία και τη Γερμανία τα τελευταία χρόνια.

Η Roche και ο HPV Ένα νέο κλινικό εργαστηριακό σύστημα σχεδιασμένο να βελτιώσει την εργαστηριακή αποτελεσματικότητα και να απαντήσει στις διαγνωστικές ανάγκες διαθέτει η Roche. Το Σύστημα cobas 4800 συνδυάζει τις πιστοποιημένες in vitro διαγνωστικές δοκιμασίες για έλεγχο του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Ηuman PapillomaVirus HPV) με την τεχνολογία της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης πραγματικού χρόνου (real time PCR). Η δοκιμασία έχει σχεδιαστεί για να ανιχνεύει τους 14 γονότυπους HPV υψηλού κινδύνου οι οποίοι προκαλούν καρκίνο τραχήλου της μήτρας. Αναγνωρίζοντας αυτούς τους γονότυπους, το σύστημα cobas 4800 επιτρέπει την άμεση ταυτοποίηση των δύο γονοτύπων (HPV 16 και 18) οι οποίοι θέτουν τις γυναίκες σε μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

112 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Χρηματοδoτηση

για τον υγειονομικό χάρτη, ζητά ο υπουργός Υγείας με έγγραφά του προς την Τράπεζα της Ελλάδος. Το κόστος του έργου είναι 445 χιλ. ευρώ, με τελικό δικαιούχο το ΚΕΕΛΠΝΟ, ενώ στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας θα δοθούν 150 χιλ. ευρώ.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΠΙΔΗΜΙΑΣ τείνει να λάβει η ασθένεια του διαβήτη, εκτιμά ο Σταύρος Παπάς, διευθυντής της Γ’ Παθολογικής Κλινικής και Διαβητολογικού Κέντρου του Γενικού Νοσοκομείου της Νίκαιας καθώς οι διαβητικοί στον κόσμο ξεπερνούν τα 246 εκατ. άτομα. Ο ίδιος κάνει λόγο για πάνω από 1 εκατ. άτομα στην Ελλάδα που πάσχουν από τη συγκεκριμένη νόσο. Σύμφωνα μάλιστα με μελέτες, κάθε 24 ώρες διαγιγνώσκονται 3.600 νέες περιπτώσεις διαβήτη στον κόσμο. Το 25% της «δεξαμενής» των διαβητικών αποτελούν σήμερα παιδιά και αυτό οφείλεται στην αλματώδη αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας. Χαρακτηριστική είναι πρόσφατη μελέτη σε μαθητές δημοτικού στο νομό Αττικής που έδειξε ότι το 28% των αγοριών ήταν υπέρβαρα και το 12% παχύσαρκα. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τα κορίτσια ήταν 27% και 10%. Ανάλογη μελέτη στο νομό Θεσσαλονίκης είχε παρόμοια ευρήματα, 22% υπέρβαρα και 4% παχύσαρκα παιδιά ηλικίας 11-17 ετών.

Euromedica Ολοκληρώθηκε η αναδιάρθρωση των μακροπρόθεσμων εταιρικών δανείων της Euromedica, ύψους 155 εκατ. ευρώ, καθώς και του μετατρέψιμου ομολογιακού δανείου της ύψους 60 εκατ. ευρώ. Να σημειώσουμε ότι η αναδιάρθρωση οδήγησε σε μείωση των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων της Euromedica κατά 19 εκατ. ευρώ.

ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Υ Γ ΕΙΑ Σ

Δύσκολες μέρες Λιγότερα έσοδα και λιγότερα έσοδα! Αυτή είναι η εικόνα στην επιχειρηματική αγορά των ιδιωτικών φορέων υγείας την τελευταία τριετία. Εξαίρεση αποτελούν τα διαγνωστικά κέντρα. Την ίδια στιγμή, οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι στην αγορά κρατούν ισχυρή παρουσία.

α ιδιωτικά θεραπευτήρια, διακρίνονται σε μεγάλες πολυδύναμες κλινικές, σε μεσαίες και μικρότερες μονάδες. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, το 2008 καταγράφηκαν σε ολόκληρη τη χώρα 15.028 κλίνες σε ιδιωτικά θεραπευτήρια επί συνόλου 53.652 κλινών. Στα διαγνωστικά κέντρα τώρα, σε ολόκληρη τη χώρα εκτιμάται ότι λειτουργούν περίπου 400 κέντρα κάθε μορφής και μεγέθους. Η συνολική αγορά των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας (έσοδα), αυξήθηκε 3,6% το 2009 μετά από άνοδο 11% το 2008 και 16% το 2007. Τη μεγαλύτερη αύξηση εμφανίζουν τα έσοδα των διαγνωστικών κέντρων κατά 5,2%, ακολουθούν οι γενικές κλινικές με 3,4% και οι μαιευτικές – γυναικολογικές κλινικές με 2,5% το 2009. Στις γενικές κλινικές αναλογεί το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας, εκτιμάται στο 67% για το 2009. Οι μαιευτικές κλινικές συγκεντρώνουν το 14% των συνολικών εσόδων, ενώ το υπόλοιπο 19% αναλογεί στα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα. Από τη χρηματοοικονομική ανάλυση των ισολογισμών των επιχειρήσεων του κλάδου προκύπτει ότι το σύνολο του ενεργητικού των ιδιωτικών κλινικών μειώθηκε 2% το 2009, των μαιευτικών κλινικών αυ-

ξήθηκε 11% και των διαγνωστικών κέντρων κατά 14%. Όσον αφορά τα αποτελέσματα, κέρδη προ φόρου (έναντι ζημιών) παρουσιάζουν οι γενικές κλινικές το 2009, ενώ τα κέρδη των γυναικολογικών κλινικών μειώθηκαν κατά 9,2%. Αντίθετα, τα κέρδη των διαγνωστικών κέντρων αυξήθηκαν κατά 15%. Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα, στον κλάδο δραστηριοποιούνται ισχυροί επιχειρηματικοί όμιλοι πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας περίθαλψης, στα επενδυτικά σχέδια των οποίων περιλαμβάνεται και η περαιτέρω ισχυροποίησή τους, όχι μόνο στην εσωτερική αγορά αλλά και σε χώρες του εξωτερικού. Το 2010 ήταν μια δύσκολη χρονιά και για τον κλάδο της ιδιωτικής υγείας. Μελετώντας τα οικονομικά αποτελέσματα των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων του κλάδου για το πρώτο 3μηνο του 2010, στον τομέα των γενικών κλινικών παρατηρείται μείωση του κύκλου εργασιών της τάξης του 9%, ενώ στον τομέα των μαιευτικών – γυναικολογικών κλινικών η μείωση είναι της τάξης του 8%. Καλύτερη είναι η εικόνα των διαγνωστικών κέντρων όπου σημειώνεται αύξηση 6%. Αυτά σε γενικές γραμμές τα βασικά ευρήματα πρόσφατης έρευνας της ICAP στον χώρο των γενικών θεραπευτηρίων, των μαιευτικών κλινικών και των διαγνωστικών κέντρων.

ΑΚΤΙΝΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚO ΚEΝΤΡΟ ΠΑIΔΩΝ Η αξiα της προσφορaς Εγκαινιαστηκε προσφατα από τον υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Ανδρέα Λοβέρδο, το πρώτο Ακτινοθεραπευτικό Κέντρο Παίδων στην Ελλάδα, το οποίο θα λειτουργεί στο Νοσοκομείο Π & Α Κυριακού. Πρόκειται για ένα σύγχρονο Κέντρο του οποίου τον εξοπλισμό και την διαμόρφωση του χώρου ανέλαβε εξ’ ολοκλήρου η ΟΠΑΠ Α.Ε., μετά τη δημόσια έκκληση του Συλλόγου Γονέων Παιδιών με Νεοπλασματική Ασθένεια «Φλόγα», η οποία είχε διατυπωθεί

την άνοιξη του 2008. Η ΟΠΑΠ Α.Ε. κατέβαλε τις δαπάνες, αλλά και οργάνωσε τον διεθνή διαγωνισμό για την προμήθεια του εξοπλισμού τελευταίας τεχνολογίας, τον οποίο παρέδωσε προς χρήση τον Δεκέμβριο του 2009, έτσι ώστε να είναι εφικτές οι ακτινοθεραπείες σε παιδιά και εφήβους που πάσχουν από καρκίνο, με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα. Να σημειωθεί ότι με νεότερη απόφαση της ΟΠΑΠ Α.Ε. (Μάϊος 2010) – και μετά τη διαπίστωση ότι η χρήση του εξοπλισμού καθυστερούσε λόγω μη ύπαρξης κατάλληλου χώρου εγκατάστασής του – εγκρίθηκε η διάθεση επιπλέον 120.000 ευρώ στον Σύλλογο «Φλόγα», προκειμένου να καλυφθούν τα έξοδα ανακαίνισης και διαμόρφωσης των χώρων του νοσοκομείου στους οποίους, πλέον, στεγάζεται το ακτινοθεραπευτικό μηχάνημα. ΕΠΙΛΟΓΗ 113

Ολική επαναφορά

{

Συνeντευξη Βασiλειος Κaτσος // Pharmathen

Ο Βασίλειος Κάτσος είναι από τους επιχειρηματίες «που δεν το βάζουν εύκολα κάτω». Και αυτό είναι κάτι που το έχει αποδείξει. Ο πρόεδρος της Pharmathen, καθώς και στο σύνολό του το ανθρώπινο δυναμικό της εταιρείας, ήρθαν αντιμέτωποι με το μεγάλο στοίχημα της βιωσιμότητας της Pharmathen το 1997, όταν στη νέα λίστα συνταγογραφούμενων φαρμάκων από το ελληνικό κράτος δεν συμπεριλήφθηκαν κάποια από τα σημαντικότερα και εμπορικότερα προϊόντα της εταιρείας, με αποτέλεσμα ο τζίρος της να συρρικνωθεί κατά περίπου 75% μέσα σε ένα βράδυ! που ακολούθησε η Pharmathen την κατέστησε μία ελληνική ερευνοκεντρική εταιρεία με πολυεθνική δραστηριότητα. Εξάγει σε πάνω από 85 χώρες και οι εξαγωγές αποτελούν πάνω από το 70% του τζίρου της.

ΑπΟ τΟτε μΕχρι σΗμερα η στρατηγικΗ εξωστρΕφειας

Από τον ΜΑκη ΝτΟβολο 114 ΕΠΙΛΟΓΗ

ώς κρίνετε τις αποφάσεις και τα μέτρα της κυβέρνησης στον τομέα της φαρμακευτικής δαπάνης; Αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που επιβαρύνουν ασφαλιστικά ταμεία και νοσοκομεία; Θεω-

ρώ πως η κυβερνητική πολιτική σε σχέση με τη φαρμακευτική δαπάνη κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Πάγια θέση μας για τη λύση στο θέμα των διογκούμενων δαπανών, είναι το κράτος να υιοθετήσει τη διεύρυνση της χρήσης επωνύμων γενοσήμων φαρμάκων μέσα από ένα θεσμικό πλαίσιο όπου το κράτος θα εξοικονομεί χρήματα εκμεταλλευόμενο τη διαφορά τιμής μεταξύ των οικονομικότερων γενοσήμων και των προϊόντων πολυεθνικών. Ποιά είναι τα μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν ώστε να εξορθολογιστεί η αγορά του φαρμάκου και παράλληλα να υπάρξει ένα σταθερό περιβάλλον για τις εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό; Όπως σας εί-

πα το κράτος πρέπει να εκμεταλλευτεί το οικονομικό όφελος από τα γενόσημα, δίνοντας στον Έλληνα ασθενή μια ποιοτικά ισάξια θεραπεία, απαλλάσσοντάς τον όμως από το οικονομικό βάρος των ακριβότερων επιλογών. Με απλά λόγια μηδενική συμμετοχή του ασφαλισμένου για τα γενόσημα. Παράλληλα θα βοηθήσει μέγιστα προς την κατεύθυνση αυτή και η εφαρμογή του τετράπτυχου: Μηχανογράφηση ασφαλιστικών ταμείων (έλεγχος συνταγογράφησης-γιατρού), εφαρμογή θεραπευτικών πρωτόκολλων, ανατιμολόγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων και εφαρμογή λίστας με χρηματοοικονομικά κριτήρια, μέτρα τα οποία έχουν ήδη συμπεριληφθεί ή συζητούνται σοβαρά, για τον εξορθολογισμό της αγοράς στην Ελλάδα. Ποιά κατά τη γνώμη σας θα είναι η επόμενη μέρα στην αγορά φαρμάκου; Εκτιμώ ότι θα

υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στη γεωγραφία της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας γενικότερα. Οι αλλαγές αυτές θα είναι θετικότατες εάν και εφόσον το κράτος κινηθεί στην εφαρμογή του τετράπτυχου που σας ανέφερα λίγο πριν. Ενώ θα είναι εξαιρετικά καταστροφικές

και θα οδηγήσουν στην αποβιομηχάνιση του κλάδου εάν και εφόσον υπάρξει ολιγωρία στις επόμενες κινήσεις. Να έρθουμε στην Pharmathen τώρα. Βλέπουμε, παρά την κρίση που έχει πλήξει την επιχειρηματικότητα, η εταιρεία επεκτείνεται δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Η ανάπτυξή μας

προκειμένου να είναι ισχυρή και διαχρονική βασίζεται σε γερά θεμέλια. Επενδύουμε στην έρευνα προκειμένου να προάγουμε την καινοτομία των φαρμακευτικών μας προϊόντων. Επενδύουμε στην επέκταση των διεθνών δικτύων μας, στις παραγωγικές μας υποδομές, στην αύξηση της ανταγωνιστικότητάς μας μέσω της καθετοποίησης. Και επανεπενδύουμε διαρκώς τα κέρδη μας με στόχο να καταστήσουμε την Pharmathen μια από τις κορυφαίες φαρμακευτικές βιομηχανίες στον κόσμο. Και να σας πω κάτι ακόμα; Είμαστε περήφανοι να λέμε: «Εμείς στη Pharmathen ερευνούμε για τον κόσμο και επενδύουμε στην Ελλάδα».

«μαςΤοπλάνο αναπτυξιακό 2010-

2015, περιλαμβάνει επενδύσεις συνολικού ύψους 110 εκατομμυρίων ευρώ σε έρευνα νέων προϊόντων και υποδομές.

Η εξωστρέφεια, λοιπόν, είναι σημαντικό χαρακτηριστικό της στρατηγικής σας. Η ανάγκη

για μια διαφορετική στρατηγική εξωστρέφειας έγινε επιτακτική εξαιτίας της αστάθειας της ελληνικής αγοράς και ιδιαίτερα μετά το 1997. Εκείνη την περίοδο η εταιρεία αντιμετώπισε μια σημαντική κρίση, όπου κινδύνεψε μέχρι και η βιωσιμότητά της. Το 1997 το ελληνικό κράτος εφάρμοσε

τη νέα λίστα συνταγογραφούμενων φαρμάκων στην οποία δεν συμπεριλήφθηκαν κάποια από τα σημαντικότερα και εμπορικότερα προϊόντα της Pharmathen. Το αποτέλεσμα ήταν ο τζίρος της εταιρείας να συρρικνωθεί περίπου κατά 75% μέσα σε ένα βράδυ. Σε αυτή την κρίσιμη καμπή έπρεπε να πάρουμε, με αρκετό ρίσκο, κάποιες πολύ δύσκολες αποφάσεις. Ήταν όμως πλέον ξεκάθαρο ότι για την επιβίωση και την περαιτέρω ανάπτυξη της εταιρείας δεν μπορούσαμε να βασιζόμαστε και να εξαρτόμαστε αποκλειστικά από την τοπική αγορά. Καταστρώσαμε λοιπόν μια επιθετική στρατηγική, που περιλάμβανε επιπλέον επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων και μεθοδικά αρχίσαμε την ενδυνάμωση των εξαγωγικών μας δραστηριοτήτων. Η στρατηγική εξωστρέφειας έγινε το όραμα να είναι η Pharmathen μια ελληνική ερευνοκεντρική εταιρεία με πολυεθνική δραστηριότητα. Με σκληρή δουλειά και πίστη στις ικανότητες μας το όραμα αυτό έγινε πραγματικότητα και σήμερα η Pharmathen εξελίσσεται στην πρώτη ελληνική πολυεθνική φαρμακευτική εταιρεία, με εξαγωγές σε πάνω από 85 χώρες, και με τις εξαγωγές να αποτελούν πάνω από το 70% του τζίρου της. Ποιοί είναι οι στόχοι σας για τα επόμενα έτη;

Ανάπτυξη χωρίς επενδύσεις δεν γίνεται! Έτσι το αναπτυξιακό μας πλάνο 2010-2015, περιλαμβάνει επενδύσεις ύψους 110 εκατ. ευρώ, με έμφαση στην έρευνα. Αντίστοιχα όμως δίνεται και σημαντική έμφαση στη καθετοποίηση μας. Ήδη η Pharmathen είναι από τις λίγες καθετοποιημένες φαρμακευτικές επιχειρήσεις στην ΕΕ, με δυνατότητα δηλαδή ανάπτυξης και φαρμακευτικών μορίων και δραστικών ουσιών. Επιπλέον, έχουν προβλεφτεί σημαντικές επενδύσεις για την επέκταση ή/και ανανέωση των παραγωγικών υποδομών μας, οι οποίες ήδη ενισχύθηκαν σημαντικά με την κατασκευή της νέας μας μονάδας στις Σάπες Ροδόπης, η οποία αναμένεται να πιστοποιηθεί και από τον FDA. ΕΠΙΛΟΓΗ 115

& {

ΣυνEντευξη ΚωνσταντIνος ΦρουζHς // Novartis

Αντοχeς OΡΙΑ

«Μετά από τόσο καιρό [από την τελευταία ρύθμιση των δημόσιων χρεών προς τις φαρμακευτικές εταιρείες] δεν έχουμε κληθεί να παραλάβουμε τα συγκεκριμένα ομόλογα», επισημαίνει ο αντιπρόεδρος της Novartis Hellas και γενικός γραμματέας του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος, Κωνσταντίνος Φρουζής. Μοναδική βεβαιότητα, υποστηρίζει, το ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν μπορούν να συνεχίσουν την ιδιότυπη χρηματοδότηση του ΕΣΥ μέσω της συσσώρευσης χρεών από τα κρατικά νοσοκομεία, τη στιγμή μάλιστα που οι ίδιες αδυνατούν σήμερα να δανειστούν από το τραπεζικό σύστημα.

φαρμακευτική δαπάνη γε ν ικότ ε ρα αλλά και οι τιμές των φαρμάκων έχoυν «ενοχοποιηθεί» για τις υψηλές δημόσιες δαπάνες στον χώρο της υγείας. Ισχύει πράγματι αυτό ή υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην οικονομική αιμορραγία ασφαλιστικών ταμείων και νοσοκομείων; Να σας πω. Το

κόστος των φαρμάκων στα συνολικά κόστη ενός νοσοκομείου δεν υπερβαίνει το 15%. Το 2010 η φαρμακευτική δαπάνη μειώθηκε δραστικά κυρίως λόγω τιμών και είναι το μόνο κόστος που πραγματικά μειώθηκε φέτος στα Νοσοκομεία. Πρέπει κάποια στιγμή να εξεταστεί και να ελεγχθεί και το υπόλοιπο 85% γιατί όσο και να πιεστεί το 15%, το συνολικό κόστος δεν πρόκειται να μειωθεί και επιπλέον θα χαθεί όλη η προσπάθεια εξοικονόμησης από τα φάρμακα. Μην ξεχνάτε ότι ο φαρμακευτικός κλάδος έχει πλέον φτάσει σε οριακά επίπεδα επενδύσεων και απασχόλησης αν και θα μπορούσε υπό άλλες προϋποθέσεις να στηρίξει την χώρα στην ανάπτυξη της με κάποια βοήθεια από την Πολιτεία. 116 ΕΠΙΛΟΓΗ

Από τον ΜΑκη ΝτΟβολο

Από την πλευρά του υπουργείου υποστηρίζεται ότι η αύξηση των πωλήσεων γενοσήμων φαρμάκων στα νοσοκομεία θα οδηγήσει σε δραστική μείωση των σχετικών δαπανών. Ισχύει κάτι τέτοιο; Είναι ένα μέτρο που δεν

θα βοηθήσει στον ουσιαστικό έλεγχο της σπατάλης λόγω του προϊοντικού μίγματος των νοσοκομείων όπου κυριαρχούν τα καινοτόμα, με πατέντα, φάρμακα. Επιπλέον ο κίνδυνος είναι να οδηγήσει σε υπερσυνταγογράφηση γενοσήμων, όπως γίνεται εξάλλου σήμερα στο ΙΚΑ. Παράλληλα ελλοχεύει ο κίνδυνος της χρήσης μη επώνυμων γενοσήμων χωρίς ουσιαστικές μελέτες βιοισοδυναμίας (π.χ. γενόσημα άγνωστης προέλευσης) με ό,τι αρνητικό συνεπάγεται αυτό για τον Έλληνα ασθενή. Παρόλα αυτά η κυβέρνηση προχώρησε σε ρύθμιση των χρεών των νοσοκομείων. Δεν είναι ένα θετικό βήμα αυτό; Το υπουργείο

Υγείας μαζί με το υπουργείο Οικονομικών, πριν μήνες πρότεινε και νομοθέτησε την αποπληρωμή των χρεών 2005-2009 με ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου μηδενικού επιτοκίου. Αν

και αυτό δείχνει ότι υπάρχει διάθεση για κάποια λύση του προβλήματος, όμως το ποσοστό έκπτωσης (haircut) που μας αφαιρείται για άτοκα ομόλογα τριετούς και τετραετούς διάρκειας αγ γίζ ει το 30%! Παρόλα αυτά, ακόμα και σήμερα μετά από τόσο καιρό δεν έχουμε κληθεί να παραλάβουμε τα συγκεκριμένα ομόλογα, ενώ όλα αυτά τα χρόνια, οι φαρμακευτικές εταιρείες ήταν συνεπείς στις παραδόσεις των προϊόντων μας και τις φορολογικές μας υποχρεώσεις απέναν τι σ την Πολιτεία. Τα χρέη των ετών 20052009 πλησιάζουν τα 3 δισ. ευρώ. Γι’ αυτές τις πωλήσεις, έχουμε φορολογηθεί πολλαπλά επί σειρά ετών ενώ δεν έχουμε εισπράξει ούτε ένα ευρώ. Επίσης κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου ότι πέρα από τα νοσοκομεία του ΕΣΥ πλέον και τα νοσοκομεία του ΙΚΑ, καθώς επίσης και τα στρατιωτικά συσσωρεύουν ανησυχητικά απλήρωτες υποχρεώσεις πάρα πολλών μηνών. Οι φαρμακευτικές εταιρείες, πολυεθνικές

ή ε λ ληνικέ ς, δεν μπορούν να συνεχίσουν τη χρηματοδότηση του ΕΣΥ μέσω αυτού του υποχρεωτικού δανεισμού προς τα κρατικά νοσοκομεία, ενώ παράλληλα αδυνατούν πλέον να δανειστούν οι ίδιες από το τραπεζικό σύστημα. Σύμφωνα με πληροφορίες η λίστα του νόμου 3816, που περιείχε μόνο 89 φάρμακα για σοβαρές παθήσεις έχει διευρυνθεί στα περίπου 200 με συνολικό όφελος για τα Ταμεία της τάξης των 250 εκατ. ευρώ. Πότε αναμένεται η έκδοση της; Ως γνωστόν

«Κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου ότι πέρα από τα νοσοκομεία του ΕΣΥ πλέον και τα νοσοκομεία του ΙΚΑ καθώς επίσης και τα στρατιωτικά, συσσωρεύουν, ανησυχητικά, απλήρωτες υποχρεώσεις πάρα πολλών μηνών».

τα φάρμακα της συγκεκριμένης λίστας διατίθενται με μειωμένα ποσοστά κέρδους των χονδρεμπόρων, των φαρμακοποιών, αλλά και των φαρμακευτικών εταιρειών, άρα όλοι σε αυτή την αλυσίδα διανομής συνεισφέρουν προς όφελος των Ταμείων και των ασθενών (που λαμβάνουν 100% αποζημίωση). Θα πρέπει το ταχύτερο δυνατό να τεθεί σε ισχύ η διευρυμένη της μορφή και να ενταχθούν όσα φάρμακα προορίζονται για θεραπεία σοβαρών παθήσεων απειλητικών για τη ζωή, π.χ. τα ορφανά φάρμακα που δίνονται για τη θεραπεία σπανίων και παραμελημένων παθήσεων, που αφορούν πολύ μικρούς πληθυσμούς βαριά ασθενούντων συμπολιτών μας. Συνδέσατε ευθέως τη συνέχιση των επενδύσεών σας στη χώρα μας με την ύπαρξη ενός περισσότερο σταθερού περιβάλλοντος στον χώρο της υγείας. Ποιά μέτρα θα μπορούσαν να συμβάλλουν προς την κατεύθυνση αυτή λαμβάνοντας υπόψη και τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας;

Πρόσφατα ο υπουργός Υγείας με κατηγορηματικές δημόσιες δηλώσεις του, είπε ότι θα ρυθμίσει εντός του 2010 τις υποχρεώσεις των προηγούμενων ετών και επίσης ότι οι πληρωμές θα είναι μετρητοίς από το 9μηνο του 2010 και εντεύθεν. Είναι μια στάση που προσθέτει στην αξιοπιστία της χώρας μας που τόσο πλήττεται τελευταία, εντός και εκτός συνόρων, και εφόσον ισχύσει άμεσα ανάβει το πράσινο φως για ανά-

πτυξη, στήριξη της απασχόλησης και των επενδύσεων. Ποιά είναι τα βασικά οικονομικά μεγέθη και η γενικότερη παρουσία της εταιρείας σας στην ελληνική αγορά; Η Novartis είναι

μία νοικοκυρεμένη πολυεθνική εταιρεία με ιδιαίτερα επιτυχημένη πορεία, για την οποία είμαστε όλοι υπερήφανοι. Η έρευνα και ανάπτυξη νέων φαρμάκων είναι η βασική μας προτεραιότητα όπου επενδύουμε το 19% των πωλήσεων μας ετησίως. Το ερευνητικό μας πρόγραμμα είναι από τα πιο δυναμικά και καινοτόμα στη φαρμακευτική παγκόσμια βιομηχανία και περιλαμβάνει τον εντυπωσιακό αριθμό των 145 μορίων που βρίσκονται σε διάφορα στάδια κλινικής ανάπτυξης. Επίσης περίπου 1 δισ. ασθενείς ωφελήθηκαν από τις θεραπείες μας παγκοσμίως. Ποιές είναι οι προοπτικές για το 2011 και τι περιλαμβάνουν οι σχεδιασμοί σας για το νέο έτος; Ευκαιρίες για περαιτέ-

ρω ανάπτυξη του κλάδου και της Novartis αποτελούν οι επιπλέον επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη στη χώρα μας, σε κλινικές μελέτες και επιβράβευση των καινοτόμων φαρμάκων βάσει ενός συστήματος ορθολογικής τιμολόγησης βασισμένο στην Ευρωζώνη όπου εξ’ άλλου ανήκουμε σαν χώρα. Αρκεί η Πολιτεία να δείξει διάθεση συνεργασίας μαζί μας, έτσι ώστε να υπάρξει εξοικονόμηση πόρων αλλά και οι ασθενείς να έχουν πρόσβαση σε όλες τις καινοτόμες θεραπείες. Το όραμα της Novartis είναι να αποτελεί σταθερά έναν άξιο και χρήσιμο εταίρο με όλους όσους συνεργάζεται: Πολιτεία, υγειονομικές αρχές, ιατρική και επιστημονική κοινότητα, φαρμακοποιοί και πάνω από όλα για τους ασθενείς και συμπολίτες μας. Τέλος, ενισχύουμε με άξια στελέχη την εταιρεία μας, είμαστε περήφανοι για την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού μας και βέβαια επενδύουμε, χωρίς φειδώ, χρόνο και χρήμα για την εξέλιξη και ανάπτυξή τους. ΕΠΙΛΟΓΗ 117

{

ΣυνΕντευξη Ευαγγελος Σπανος // Βιοϊατρικη

{

Μην πυροβολείτε τον πιανίστα}

Αιχμή του δόρατος στην επιχειρηματική αγορά της πρωτοβάθμιας περίθαλψης αυτή την εποχή το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ιδιωτικών οργανισμών. Το υπουργείο Υγείας καλείται σήμερα να δώσει απάντηση εάν τελικά θα ισχύσει διάταγμα σύμφωνα με το οποίο το 51% του μετοχικού κεφαλαίου των επιχειρήσεων πρέπει να ανήκει σε ιατρούς. Ο Ευάγγελος Σπανός, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Βιοϊατρικής υποστηρίζει ότι είναι αδύνατον οι επιχειρήσεις πρωτοβάθμιας περίθαλψης να προσαρμοστούν στα χρονικά περιθώρια που έχουν δοθεί. «Κάτι τέτοιο σημαίνει οικονομική καταστροφή», τονίζει με έμφαση. Από την ΕυαγγελΙα Πέτροβα

118 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ο Ευαγγελος Σπανος,

πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Βιοϊατρικής, πιστεύει ότι η κρίση δημιουργεί ευκαιρίες, αρκεί κανείς να αξιολογήσει σωστά τα βαθύτερα αίτιά της.

ι ελλείψεις του δημόσιου συστήματος υγείας, κ. Σπανέ, άφησαν χώρο στον ιδιωτικό τομέα να παρέχει ιατρικές υπηρεσίες. Όμως συχνά και σήμερα γίνεται λόγος για έλλειψη κινήτρων στους επιχειρηματίες να επενδύσουν στον ιδιωτικό τομέα της υγείας. Τί πιστεύετε; Κοιτάξτε, η Πολιτεία επέλεξε να

ασχοληθεί με τη δευτεροβάθμια (νοσοκομειακή) περίθαλψη με αποτέλεσμα η ιδιωτική πρωτοβουλία να καλύψει σχεδόν στο σύνολό τους τις ανάγκες για πρωτοβάθμια περίθαλψη. Αντί κινήτρων και παροχών αντιμετωπίσαμε ένα ιδιαίτερα εχθρικό περιβάλλον που εξελίχθηκε με τις πιέσεις συνδικαλιστών, τη συνειδητή αδιαφορία κρατικών λειτουργών και την ευλογία πολιτικών σε επιχειρηματικό μεσαίωνα. Δηλαδή; Να σας πω. Το 1987 απαγο-

ρεύεται η ίδρυση νέων επιχειρήσεων στον χώρο της πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Το υπουργείο Υγείας για να ξεπεράσει το πρόβλημα επέλεξε να χορηγήσει τις άδειες λειτουργίας στο όνομα υπαλλήλων ή συνεργατών ιατρών. Η πρακτική αυτή συνεχίζεται από ορισμένες νομαρχίες μέχρι και σήμερα, παρόλο που επιτρέπεται ξανά από το 1991 η χορήγηση αδειών λειτουργίας σε νομικά πρόσωπα. Το 2001 εκδίδεται το προεδρικό διάταγμα 84/2001 με το οποίο επιχειρείται η βίαιη μετατροπή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος λειτουργούντων επιχειρήσεων στον χώρο της πρωτοβάθμιας περίθαλψης με διατάξεις του τύπου το 51% του μετοχικού κεφαλαίου των επιχειρήσεων πρέπει να ανήκει σε ιατρούς, απαγόρευση υποκαταστη-

μάτων, απαγόρευση κληρονόμησης επιχειρήσεων κ.λπ. Το διάταγμα αυτό κρίθηκε αντισυνταγματικό από το Συμβούλιο Επικρατείας το 2007, αλλά η προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Υγείας το επανέφερε με τον νόμο 3846/2010 το 2010 με δικαίωμα προσαρμογής 18 μηνών. Και σήμερα; Είναι πρακτικά αδύνατο να

προσαρμοστούμε (αλλαγή χρήσεως κτιρίων, απόσχιση υποκαταστημάτων) στο χρονικό διάστημα των 18 μηνών, οδηγούμαστε σε οικονομική καταστροφή. Ελπίζουμε η νέα ηγεσία του υπουργείου Υγείας να δώσει άμεση λύση στο πρόβλημα αποτρέποντας τη δημιουργία ενός ακόμη κλειστού επαγγέλματος όταν σήμερα επιχειρείται η απελευθέρωση των ήδη κλειστών επαγγελμάτων.

η κυβέρνηση. Χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα διαφορετικό επιχειρηματικό περιβάλλον προκειμένου να επιτύχει η νέα αναπτυξιακή πορεία της χώρας μας. Να κλείσουμε την κουβέντα μας μιλώντας για την Βιοϊατρική. Ποιά η πορεία της την περασμένη χρονιά {2010} και τί αναμένετε την επόμενη διετία; Κάθε επιχείρηση είναι ένας ζω-

ντανός οργανισμός που για να επιβιώσει χρειάζεται να αναπτύσσεται. Αυτό δεν αμφισβητείται. Η ανάπτυξη όμως σήμερα πρέπει να γίνει με ιδιαίτερη σύνεση λόγω της οικονομικής κρίσης. Το 2010 η Βιοιατρική έκλεισε με ελαφρά λιγότερα έσοδα και κέρδη σε σχέση με το 2009. Το 2011 αποτελεί χρονιά περισυλλογής, ενώ προσβλέπουμε σε δυναμική ανάπτυξη το 2012.

Ποιές κατά τη γνώμης σας είναι οι θετικές πλευρές της ύφεσης που βιώνει σήμερα η χώρα;

Είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι η κρίση δημιουργεί ευκαιρίες, αρκεί κανείς να αξιολογήσει σωστά τα βαθύτερα αίτια που οδήγησαν στην κρίση. Τα πολιτικά κόμματα εξουσίας ενδιαφέρονται μόνο για την επανεκλογή τους και με μεγάλη ευκολία ενέδωσαν στις απαιτήσεις συνδικαλιστών και ψηφοφόρων με αποτέλεσμα την υπερβολική διόγκωση του κράτους και τη γιγάντωση της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα της ελληνικής κοινωνίας. Στις θετικές πλευρές της οικονομικής κρίσης, είναι ο δραστικός περιορισμός του κράτους και η απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων που άρχισε δειλά-δειλά να υλοποιεί

INFO • Η Βιοϊατρική ιδρύθηκε το 1981 ως ένα μικρό εξειδικευμένο ενδοκρινολογικό εργαστήριο με μετοχικό κεφάλαιο 600 ευρώ. • Σήμερα, 30 χρόνια μετά, αποτελεί ένα σημαντικό ιδιωτικό φορέα παροχής ιατρικών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης στη χώρα μας με διεθνείς διακρίσεις σε προγράμματα εξωτερικής ποιοτικής αξιολόγησης και με διεθνή αναγνώριση όπως προκύπτει από την επιλογή της Βιοιατρικής ως κέντρου αναφοράς της Roche για την πλήρη αυτοματοποίηση του εργαστηρίου και της General Electric για την αξονική και μαγνητική τομογραφία. • Στον Όμιλο της Βιοϊατρικής απασχολούνται περισσότερα από 2.000 άτομα από τα οποία τα 250 είναι ιατροί. • Το εργαστήριο της Βιοϊατρικής εφαρμόζει από το 1981 προγράμματα εσωτερικού ποιοτικού ελέγχου σε συνδυασμό με κλινικό ποιοτικό έλεγχο. Είναι διαπιστευμένο με ISO 9001 καθώς και με ISO 15189.

ΕΠΙΛΟΓΗ 119

120 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

Roof Garden, Mεγάλη Βρετανία ΕΠΙΛΟΓΗ 121

Precious Life & Living Values

CREME

Η σπορ απόλαυση της ζωής και τα νέα αντικείμενα του πόθου.

de la creme

ιTAMA SIXTY. Το Itama Sixty, το νέο µέλος της οικογένειας Itama, συνδυάζει το ταλέντο του designer Marco Casali, των µηχανικών της Itama και την υψηλή τεχνολογία σκαφών της Ferretti, που έχει εξαγοράσει την Itama. Με µηχανές V12 MAN, ισχύος 3100 hp και ανώτατη ταχύτητα 48 κόµβων, προσφέρει τη συγκίνηση του ανοικτού σκάφους αλλά και τις ανέσεις ενός πολυτελούς γιωτ.

TAG HEUER. Μπουφάν της συλλογής Vintage από τη σειρά Lifestyle Accessories της TAG Heuer. Εμπνευσμένο από τον Steve McQueen, είναι ακριβές αντίγραφο εκείνο που φορούσε ο McQueen στο θρυλικό Le Mans.

follow link

122 ΕΠΙΛΟΓΗ

πΛαισιο. Turbo-X Tablet 450, το πρώτο Ελληνικό tablet από το Πλαίσιο με Windows 7 Home Premium, επεξεργαστή Intel Atom N450 και με οθόνη αφής 11,6” HD! Με βάρος 800g και πάχος μόλις 13 χιλιοστά, είναι ιδανικό για όσους θέλουν τη λειτουργικότητα ενός laptop και τη φορητότητα ενός netbook, με υποστήριξη HD video και εφαρμογών MS Office & MSN.

ΚτΜ. Μπουφάν, παντελόνι, t-shirt και ζώνη από την KTM, για τους λάτρεις των extreme sports. Από τον κατασκευαστή των γνωστών µοτοσικλετών.

TAG HEUER Ρολόι AQUARACER 500M Calibre 5, Tag Heuer. Το νέο µοντέλο από τη σειρά Aquaracer, για τους λάτρεις της θάλασσας και όχι µόνο. Προηγµένο από κάθε πλευρά, αντέχει σε βάθος 500 µέτρων και είναι εφοδιασµένο µε αυτόµατη βαλβίδα απελευθέρωσης ηλίου, λεπτοµέρεια πολύ σηµαντική για τους λάτρεις των καταδύσεων.

follow link

Γυαλιά ηλίου της TAG Heuer, από τη σειρά αξεσουάρ AvantGarde Lifestyle Accessories της εταιρείας. Από τον βραβευµένο designer Christoph Behling.

ταG HEUER BOUTIQUE, Λ. Κηφισίας 37 Α, εµπορικό κέντρο Golden Hall, τηλ.210 6838171, www.vichosgroup.gr, πΛαισιο COMPUTERS, τηλ. 8001112345, www.plaisio.gr, ΕΚΚα σΚαΦη, Δαβάκη 2 & Λ. Ποσειδώνος, τηλ. 210 9848992, www.ekkayachts.gr, KTM Hellas, Αφέων Μουρίκη 50 Ελευσίνα, τηλ. 210 5540640, www.ktm-x-bow.com

ΕΠΙΛΟΓΗ 123

Precious Life & Living Values

αγγιγΜα

νέα συλλογή σερβίτσιων by Ionia

Όταν το σύγχρονο design συναντά την πολιτισμική κληρονομιά.

εΛΛΑΔΑς

LOVE

GRANDE BRETAGNE & CARTIER

Απόδραση από την καθημερινότητα, κατάδυση στον κόσμο των αισθήσεων.

VaLUES

124 ΕΠΙΛΟΓΗ

Δηµιουργίες στη λευκή πορσελάνη µε σύµβολα όπως τα ανάγλυφα του Παρθενώνα, η ιερή ελιά, η άµπελος, σύµβολα που συνοδεύουν την ιστορία της Ελλάδας, η καινούργια συλλογή σερβίτσιων Ιωνίας. Μία συλλογή που γεννήθηκε µε έµπνευση την Ελλάδα...γιατί Ελλάδα είναι: η αρχαία κληρονοµιά µας, ο Παρθενώνας, οι ποιητές µας, το λιοτρίβι, ο τρύγος, το µεράκι, το πάθος, η υπερηφάνεια... Η Ελλάδα που µεταδίδει τη σοφία και την αρµονία της τέχνης και του πολιτισµού, στοιχεία που αποτυπώνονται πάνω στις πορσελάνινες δηµιουργίες της Ιωνίας. Με τις 5 σειρές, Ακροκέραµο πορφυρό, Παρθενώνας, Άµπελος, Στεφάνι και Ελαιώνας, η art de la table µετατρέπεται σε µια καλλιτεχνική δηµιουργία µε πολιτιστικές πινελιές.

Πρόταση για δύο επί δύο. Είτε πρόκειται για κάποιες ξεχωριστές μέρες όπως η μέρα του Αγίου Βαλνετίνου είτε πρόκειται για κάθε άλλη μέρα που μπορεί να γίνει ξεχωριστή αρκεί να το θελήσουμε. Με αφορμή τη μέρα του Αγ ίου Βαλε ν τ ίνου το πολυτελές και ιστορικό ξενοδοχείο-σύμβολο της Αθήνας, η Μεγάλη Βρετανία προτείνει μια δελεαστική απόδραση από την καθημερινότητα για τη βραδιά του Αγίου Βαλεντίνου.

LEATHER

Office by Sato Group

Άνεση και υψηλή αισθητική για τις ώρες της επιχειρηματικής δημιουργίας.

BRaINSTORM

Γραφείο σε µαύρο δέρµα που στηρίζεται σε ειδικό ερµάριο σε µαύρη λάκα µε 3 συρτάρια και αποθηκευτικό χώρο για κάθε χρήση, από τη SATO. Όταν η πολυτέλεια γίνεται µέρος του χώρου εργασίας, τότε ένα γραφείο µε Ιταλική φινέτσα αποτελεί µια από τις καλύτερες επιλογές αγοράς. Με σχεδιαστικές καινοτοµίες που βασίζονται στις καµπύλες και µε πολύτιµα υλικά όπως το δέρµα, η λάκα και το φυσικό ξύλο, το αποτέλεσµα είναι κάτι παραπάνω από εντυπωσιακό. Μια ακόµη ξεχωριστή σειρά γραφείων από το χέρι του σχεδιαστή Νικόλαου Χαχάµη.

Διανυκτέρευση, χρήση του Spa, της πισίνας, του γυμναστηρίου και δείπνο στο μοναδικό Roof Garden για μια ξεχωριστή απόλαυση. Προσφέρετε στην «αγαπημένη» σας μία αξέχαστη βραδιά στη Μεγάλη Βρετανία, ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία στην Ελλάδα και παγκοσμίως καθώς το ξενοδοχείο, για μια ακόμα χρονιά, διακρίθηκε από το γνωστό περιοδικό Condé Nast Traveler των ΗΠΑ και ολοκληρώστε τη βραδιά χαρίζοντάς της μεθυστικές δημιουργίες από τη συλλογή Trinity Constellation από τον Οίκο Cartier.

follow link

ΕΠΙΛΟΓΗ 125

Precious Life & Living Values

Η γοητεια

Κωστας Σπυριουνης

Κατάθεση ψυχής και μνήμης από έναν ιδιαίτερο καλλιτέχνη.

της ερημιaς Συνέντευξη στον Γιωργο Παπαχατζή

Ήσασταν μαθητής του αείμνηστου Γιάννη Τσαρούχη, κ. Σπυριούνη. Και σίγουρα τα «μαθήματα» από έναν τέτοιο δάσκαλο δεν μπορούν παρά να είναι πολλά… Τι να πρωτοθυμηθώ…; Ήταν πράγματι πολλά και μεγάλα πράγματα και άλλα μικρά, αλλά εξίσου χρήσιμα. Όμως αυτό το οποίο διαδραμάτισε τον μεγαλύτερο ρόλο σε εμένα είναι ότι μου έμαθε να επιμένω στον δύσκολο δρόμο, προκειμένου να ανακαλύψω τον εσωτερικό μου κόσμο. Ακόμα θυμάμαι αυτή την επιμονή του. Όσο για τα έργα μου τα έκρινε πάντα με αυστηρότητα, αφήνοντας στην άκρη τους επαίνους… Ζωγράφος, μου έλεγε…, θα γίνεις με τα έργα που πετάς και όχι με τα έργα που κρατάς! Πάντως, φαίνεται στα έργα σας να διατηρείτε ακόμα ένα κομμάτι αναλλοίωτο από εκείνα τα χρόνια της αθωότητας. Δεν ξέρω αν είναι αθωότητα, είναι μάλλον μια ευγένεια. Αυτά ήταν χαρακτηριστικά μιας άλλης εποχής που μου άρεσαν και τα κράτησα μέχρι σήμερα, όχι βέβαια με το αζημίωτο. Αλλά όσο και να έχουν αλλάξει τα δεδομένα νομίζω ότι αν δεν οπλιστείς με κάποιες Αρχές, τότε είναι που τα χάνεις όλα. Η τελευταία σας δουλειά περιλαμβάνει νεοκλασικά της Αθήνας, έρημες παραλίες κ.ά., όλα με μια «παγωμένη μορφή», σαν να σταμάτησε σε αυτά ο χρόνος… Πράγματι έτσι είναι… αφού όλα είναι αποκομμένα από την ανθρώπινη παρουσία. Ξέρετε με συγκινεί πολύ αυτή η εικόνα της ερημιάς. Τον άνθρωπο θέλω να τον παρουσιάζω χωριστά, σε πορτρέτα ή σε γυμνά και μου είναι δύσκολο να επεκταθώ περισσότερο. Ο Γιώργος Χρονάς και ο Χάρης Μεγαληνός έχουν δώσει τη δική τους ερμηνεία γι’ αυτές μου τις επιλογές. Έχετε μπει στα «άδυτα» των ερημωμένων σπιτιών ή τα ζωγραφίζετε από τη 126 ΕΠΙΛΟΓΗ

φαντασία σας; Σε πολλά έχω μπει μέσα. Άλλα τα φωτογραφίζω και παράλληλα κρατώ σχεδιαστικές σημειώσεις. Ένα αγαπημένο έργο σας από αυτή τη συλλογή; «Το σπίτι των νεανικών μου χρόνων», το οποίο βρίσκεται στη Σαλαμίνα. Ένα σημαντικό κομμάτι της δουλειάς σας απαρτίζεται από τα γραμματόσημα μεγάλων Ελλήνων καλλιτεχνών που φιλοτεχνήσατε… Έτσι ακριβώς…, συγκεκριμένα πρόκειται για τρεις σειρές. Όλα ξεκίνησαν όταν το 2009 τα Ελληνικά Ταχυδρομεία μου ανέθεσαν να φιλοτεχνήσω τη σειρά «Έλληνες ηθοποιοί» που περιελάμβανε τον Μάνο Κατράκη, Ντίνο Ηλιόπουλο, Έλλη Λαμπέτη, Αλέκο Αλεξανδράκη, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Τζένη Καρέζη, Δημήτρη Χορν, Νίκο Κούρκουλο και Θάνο Κωτσόπουλο. Η δεύτερη σειρά αποτελεί αφιέρωμα στους Έλληνες βάρδους και συγκεκριμένα στους Γιώργο Ζαμπέτα, Σωτηρία Μπέλλου, Βασίλη Τσιτσάνη, Βίκυ Μοσχολιού, Γρηγόρη Μπιθικώτση, Στέλιο Καζαντζίδη. Τώρα προέκυψε και η τρίτη σειρά η οποία θα είναι αφιερωμένη πάλι σε Έλληνες ηθοποιούς. Βλέπετε, είχαμε πολλούς σπουδαίους καλλιτέχνες στην Ελλάδα. Ο αείμνηστος Μάνος Χατζηδάκις σας είχε πει: «Έχεις ταλέντο και είσαι όμορφος. Το πρώτο θα το πληρώσεις εσύ, το δεύτερο άσε να το πληρώσουν άλλοι». Τελικά τί «πληρώσατε»; Κοιτάξτε..., κρίνοντας εκ του αποτελέσματος και τα δύο τα πλήρωσα. Την ομορφιά την πλήρωσα ίσως γιατί ποτέ δεν πίστεψα ότι τη διαθέτω. Όσο για το ταλέντο μου το πληρώνω με εμένα τον ίδιο. Με την αγωνία μου να παραδώσω ένα έργο με πληρότητα. Και κάποιες φορές νιώθω μελαγχολία που δεν έχω ούτε στο ελάχιστο το ταλέντο όλων αυτών των μεγάλων ζωγράφων που θαυμάζω.

Βεβαίως, δεν θα μπορούσα να μην σας ρωτήσω και για το πρώτο μουσείο στον κόσμο «Μαρία Κάλλας» του οποίου διατελέσατε καλλιτεχνικός επιμελητής. Δεν σας κρύβω ότι για μένα ήταν μεγάλη τιμή να αναλάβω την καλλιτεχνική επιμέλεια του Μουσείου, όταν μου έγινε η πρότα-

Η ζωγραφική για τον Κώστα Σπυριούνη μοιάζει με έναν άνθρωπο που είναι στο χειρουργικό τραπέζι και ο ζωγράφος πρέπει να κάνει ό,τι καλύτερο περνάει από το χέρι του προκειμένου να τον παραδώσει αρτιμελή και υγιή στην οικογένειά του.

ση από τον Νικήτα Κακλαμάνη. Πρέπει να σας πω όμως ότι το Μουσείο είναι ημιτελές, καθώς μένουν μόνο λίγα πράγματα για να ολοκληρωθεί. Ευελπιστώ ότι και ο νυν δήμαρχος θα φροντίσει να διευθετηθούν τα εναπομείναντα, ώστε να ανοίξει τις πύλες του στο κοινό. Στο διάβα σας συναντήσατε μεγάλες προσωπικότητες και βιώσατε μεγάλες στιγμές. Τί νοσταλγείτε; Ξέρετε, δεν υπάρχει κάτι που να μην νοσταλγώ, γιατί απλούστατα αυτά είναι η παρακαταθήκη μου. Τα σχόλια του Χατζιδάκι που μπορούσα να ακούω στο ραδιόφωνο, ο Τσαρούχης, ο Ρίτσος, η Μελίνα Μερκούρη από την οποία κουβαλώ μια πολύ γλυκιά ανάμνηση και άλλα πολλά…

ΕΠΙΛΟΓΗ 127

MARKET NEWS

Air Liquide Η Air Liquide προχώρησε στην επανεξέταση των αγορών μετά από τις αλλαγές που υπέστησαν σε παγκόσμιο επίπεδο, προκειμένου να αναγνωρίσει τις πιθανές ευκαιρίες τόσο σε επίπεδο κλάδων δραστηριότητας όσο και γεωγραφικών περιοχών, και να διαμορφώσει τους στόχους της για το 2015. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το επιχειρησιακό της πρόγραμμα, η Air Liquide αναμένει για τη χρονική περίοδο 2011-2015 μέση ετήσια ανάπτυξη του κύκλου εργασιών της από +8% μέχρι +10%, σε ομαλές συνθήκες. Οι παραπάνω προβλέψεις προκύπτουν από τη μελέτη της δυναμικής των αγορών, όπως αυτή ορίζεται από μακροπρόθεσμες τάσεις. Ο Benoît Potier, πρόεδρος και γενικός διευθυντής του Ομίλου Air Liquide, δήλωσε σχετικά: «Φιλοδοξία μας είναι να αποτελούμε μακροπρόθεσμα τον ηγέτη της βιομηχανίας μας με κριτήριο τις επιδόσεις μας και την υπευθυνότητα.. Από την ίδρυση του Ομίλου, οι θετικές επιδόσεις και το αίσθημα ευθύνης βρίσκονται στα γονίδιά του και φυσικά κρατούν περίοπτη θέση στο επιχειρησιακό πρόγραμμα ALMA 2015. Το πρόγραμμα αυτό, το οποίο συνδέεται με επενδυτικό πλάνο 12 δις ευρώ για τη συγκεκριμένη πεθα μας επιτρέψει follow link ρίοδο, να πετύχουμε τους στόχους μας και να πραγματοποιήσουμε τη φιλοδοξία μας. Εν τω μεταξύ η Air Liquide προχώρησε ήδη στην υπογραφή συμβολαίων για να πραγματοποιήσει επένδυση 60 εκατ. ευρώ στην Κίνα και συγκεκριμένα στην κατασκευή μονάδας

διαχωρισμού του αέρα μεγάλης κλίμακας για τον εφοδιασμό με οξυγόνο και άζωτο της μονάδας παραγωγής μεθανόλης του Όμιλου Datong Coal Mine που είναι ο τρίτος πιο σημαντικός παραγωγός άνθρακα στην Κίνα. Αξίζει να σημειώσουμε τέλος, ότι η Air Liquide υπέγραψε επίσης συμβόλαιο ύψους 70 εκατ. ευρώ για την κατασκευή δύο μονάδων διαχωρισμού του αέρα για τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες της Rashtriya Ispat Nigam Limited, της μεγαλύτερης κρατικής χαλυβουργίας στην Ινδία.

Interamerican Εντείνει το ενδιαφέρον της για ανάπτυξη της τεχνογνωσίας σε θέματα διαχείρισης κινδύνων η Interamerican, αξιοποιώντας κάθε δυνατότητα που της παρέχει ο μητρικός όμιλος Eureko και η συμμετοχή στην κοινοπραξία Eurapco, στην οποία συμμετέχουν εκτός της Interamerican και ανταλλάσσουν γ νώση και καλές πρακτικές για την εκτίμηση κινδύνων μεγάλες ευρωπαϊκές ασφαλιστικές εταιρείες. Σε πρόσφατη συνάντηση που πραγμα-

128 ΕΠΙΛΟΓΗ

τοποιήθηκε στην Κολωνία, συζητήθηκαν τα θέματα της ποσοτικής εκτίμησης κινδύνων περιουσίας (PML και EML), η κοινοτική νομοθεσία αναφορικά με πρότυπα μέτρων προστασίας για φωτιά, κλοπή και κακόβουλες πράξεις, περιπτώσεις περιβαλ λον τικών αποζημιώσεων σ την Ευρώπη, η ασφαλισ τική κάλυψη διακοπής εργασιών επιχειρήσεων (Β1) και θέματα risk management. Στο risk management forum την INTERAMERICAN εκπροσώπησε ο

Β. Βήχας, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας πραγματογνώμων – εκτιμητών – μηχανικών «Μέντωρ», που ανήκει στην ελληνική εταιρεία. Ακόμη, συμμετείχαν εκπρόσωποι των εταιρειών Tapiola (Φινλανδία), Gotaer (Γερμανία), Swiss Mobiliar (Ελβετία), Achmea, Interpolis (Φινλανδία) και Oranda (Ρωσία) του ομίλου Eureko -στον οποίο ανήκει η Interamericanκα θ ώ ς κα ι ε κ π ρ ό σ ω π ο ς τ η ς Eurapco που είχε την ευθύνη του συντονισμού.

MARKET NEWS

Ασφαλές διαδίκτυο για µικρούς & µεγάλους Μια σειρά ενεργειών με στόχο την ευαισθητοποίηση και ορθή ενημέρωση των παιδι ώ ν - ε φ ή β ω ν και των γονέων τους, για την ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο ξεκινάει ο ΟΤΕ. Με την πεποίθηση ότι η υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου είναι υπόθεση όλων μας και λειτουργώντας ως υπεύθυνος κοινωνικός εταίρος, ο ΟΤΕ προχωράει σε συντονισμένη δράση, εκδίδοντας ειδικό ενημερωτικό έντυπο και υλοποιώντας σειρά ενημερωτικών συναντήσεων. Στο πλαίσιο αυτό και συνεχίζοντας τη συνεργασία του με τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», ο ΟΤΕ δημιούργησε ένα ειδικό έντυπο με τίτλο «Πλοηγηθείτε στο Internet με ασφάλεια». Το έντυπο αυτό απευθύνεται στους γονείς, δίνοντας απλές και χρήσιμες συμβουλές για την ορθολογι-

κή και ασφαλή χρήση του διαδικτύου. Από εδώ και στο εξής θα διατίθεται με κάθε αγορά από το εκ τεταμένο Δίκτυο Καταστημάτων ΟΤΕ πανελλαδικά, ενώ είναι διαθέσιμο και στο internet σ τ ο ν ι σ τ ό τ ο π ο: h t t p : // w w w. o t e. g r/ por t al /page/p or t al /OT EG R / CorporateSocialResponsibility/ BuildingTies/InTheMarketPlace/ draseis_gia_agora_safeinternet Παράλληλα με την έκδοση του εντύπου, ο ΟΤΕ αναλαμβάνει και πρωτοβουλία για την εκπαίδευση μαθητών, καθώς και ενηλίκων– γονέων, πραγματοποιώντας σειρά ενημερωτικών συναντήσεων στο Μουσείο Τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ. Στις 17/2, 24/2, 17/3, 31/3, οι μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα μπορούν να παρακολουθήσουν μια ωραία ενημέρωση για την ασφαλή και υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου από εξειδικευμένο προσωπικό της Μονάδας Εφηβι-

follow link

κής Υγείας. Αντίστοιχα, οι ενημερωτικές συναντήσεις για ενήλικες – γονείς ξεκινούν στις 5 και 6/2, με αφορμή τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου. Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να συνδυάσουν την ενημέρωση με μια ξενάγηση στο Μουσείο Τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ. Σε όσους παρακολουθήσουν την ενημέρωση αυτή, ο ΟΤΕ θα διαθέσει δωρεάν την υπηρεσία conn-x on-line προστασία για τους επόμενους 6 μήνες.

ΑΒ Βασιλόπουλος Η ΑΒ Βασιλόπουλος επεκτείνοντας το δίκτυο των καταστημάτων της προχώρησε στην ενοικίαση 2 καταστημάτων στα οποία προηγουμένως στεγάζονταν καταστήματα της εταιρίας Ατλάντικ, με σκοπό την λειτουργία τους ως καταστήματα ΑΒ. Τα καταστήματα βρίσκονται στην περιοχή της Καισαριανής - Λεωφόρος Εθνικής Αντιστάσεως 143 και στον Κορυδαλλό, στη Γρηγορίου Λαμπράκη 102, διαθέτουν το καθένα χώρο πώλησης 500m2,. Στην ΑΒ θα εργαστεί όλο το παλαιό προσωπικό και των 2 καταστημάτων-23 για το κατάστημα της Καισαριανής και 20 για το κατάστημα του Κορυδαλλού- αναγνωρίζοντας τον χρόνο προϋπηρεσίας του στην εταιρεία «Ατλάντικ», ενώ η εταιρεία συνέβαλλε και στην αποπληρωμή των δεδουλευμένων τους. Οι νέοι συνάδελφοι ήδη εκπαιδεύονται σε άλλα γειτονικά καταστήματα ΑΒ προκειμένου να ενταχθούν στην ευρύτερη Αλφαβητική οικογένεια των 10.000 υπαλλήλων.

ΕΠΙΛΟΓΗ 129

ΕΠΕΑπτερΟεντα

Από τον ΑνδρEα ΡιζOπουλο a.rizopoulos@allmedia.gr

Σαιξπηρικές διαπιστώσεις ΑμEτρητες είναι οι φράσεις και έννοιες που καθιερώθηκαν αρχικά στα αγγλικά και στη συνέχεια σε άλλες γλώσσες από κείμενα του Σαίξπηρ. Αντίστοιχη είναι και η συνεισφορά του Όσκαρ Ουάιλντ κυρίως σε ‘έξυπνα’ σχόλια και των Μαρξ/Λένιν για κοινωνικοπολιτικά. Έτσι ώσ τε αν χρησιμοποιήσετε κάποια ωραία περιγραφή με αναφορά σε ένα από τα παραπάνω ονόματα το ποσοστό επιτυχίας θα είναι ικανοποιητικό. Ο εκτεταμένος πρόλογος προκειμένου να περιγράψω μια ιδιαίτερα διαδεδομένη προσέγγιση Ελλήνων πολιτικών ασ τέρων που ανήκουν σε όλους τους πολιτικούς σχηματισμούς, στα δύο φύλα και κυρίως στις ηλικίες 50-60. Πρόκειται για ομιλίες σε τηλεοπτικά προγράμματα πάσης φύσης και συγγραφή άρθρων σε φιλόξενα έντυπα που συνοπτικότατα περιγράφονται από τη φράση του Σαίξπηρ από τον Macbeth: ...it is a tale

told by an idiot, full of sound and fury, signifying nothing. Στις τηλεοπτικές εμφανίσεις τα λόγια συνοδεύονται με μανιερίστικες χειρονομίες, πλαστικοποιημένα χαμόγελα και συγκαταβατικές φράσεις. Στα γραπτά κείμενα το «μυστικό» είναι όταν κάποιος φτάνει στο τέλος του κειμένου να μην μπορεί να «χρεώσει» σ τον αστέρα οποιαδήποτε ξεκάθαρη πολιτική θέση. Έχω ήδη συντάξει έναν κατάλογο τέτοιου είδους πολιτικών που περιλαμβάνει και άτομα που σεμνύνονται ότι υπηρετούν την «κουλτούρα» της πολιτικής προσποιούμενοι τους συγγραφείς κοκ. Μια που βρισκόμαστε στην αρχή της νέας χρονιάς και, όπως φαίνεται θα συγκεντρώσουμε πολλά παραδείγματα, αποφάσισα ένα μικρό salto mortale. Στην πάνω γωνιά υπάρχει μια ηλεκτρονική διεύθυνση έτοιμη να υποδεχθεί κάθε πρόταση ώστε κάποια στιγμή να ανακηρύξουμε τον/την φαφλατά της χρονιάς.

Σκνιπες

c Αφιερωμένοι στίχοι του Παλαμά σε κάποιους μεγαλοεκδότες και στην πλειοψηφία

της ΕΣΗΕΑ εξαιρετικά:

Και θα φύγεις κι απ’ το σάπιο το κορμί, ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα, και δε θά’ βρει το κορμί μια σπιθαμή μες στη γη για να την κάμει μνήμα, κι άθαφτο θα μείνει το ψοφίμι, να το φάνε τα σκυλιά και τα ερπετά, κι ο Καιρός μέσα στους γύρους του τη μνήμη κάποιου σκέλεθρου πανάθλιου θα βαστά.» Η γνωστή επόμενη στροφή φοβάμαι ότι είναι εξωπραγματική.

c Ορισμός της απόλυτης γκαντεμιάς. Να σε προπηλακίσουν για λάθος λόγους, γιατί

βρέθηκες σε λάθος μέρος, να είναι μέρα απεργίας των ΜΜΕ και το ίδιο σου το κόμμα να σφυρίζει με αδιάφορη σημασία.

c Προσωπική εκτίμηση. Οι διάφορες διπλωματικές υπηρεσίες δεν ενοχλήθηκαν για την αποκάλυψη μυστικών της εξωτερικής υπηρεσίας των ΗΠΑ και άλλων χωρών από τη Wikileaks, αλλά για την επιβεβαίωση της παλιάς ρήσης (του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών): «Δεν αρκεί να είσαι βλαξ για να γίνεις διπλωματικός υπάλληλος. Πρέπει να το επιβεβαιώσεις με αυστηρότατες εισαγωγικές εξετάσεις». 130 ΕΠΙΛΟΓΗ

Λυπάμαι την ΕΡΤ Δεν το περIμενα ότι κάποια στιγμή θα υπέγραφα τη φράση του τίτ λου μου. Κι όμως η ΕΡΤ είναι για λύπηση έτσι όπως ευτ ε λίζ ε ται σ υνε χώς και κατά συρροή. Η παρούσα πρέπει να είναι η χειρότερη περίοδος σ τα περισσότερα από 70 χρόνια λειτουργίας της με διάφορες μορφές και ονόματα. Τα παραδείγματα είναι πολλά και τα καμπανάκια περισσότερα. Απλώς τα περισσότερα καμπανάκια δεν ακούγονται γιατί δεν υπάρχουν αφτιά να ακούσουν. Θα σταθώ σε δύο μόνο. Αφού επί χρόνια η κρατική τηλεόραση ταλαντεύτηκε μεταξύ ιδιωτικού (διαφημίσεις) και κρατικού (υποχρεωτική συνδρομή στους λογαριασμούς ηλεκτρικού) τώρα που μειώνεται η διαφημιστική δαπάνη ξεκίνησαν δειλά-δειλά οι κατεδαφιστές και θυμήθηκαν το ασυμβίβαστο συνδρομής και εμπορικής εκμετάλλευσης. Λάθος στιγμή και λάθος επιλογή γιατί γίνεται μόνο για ελπιζόμενη έμμεση αιμοδοσία των ιδιωτικών καναλιών. Πιο υγιές, όμως, είναι να κλείσουν τα τέσσερα πέ-

μπτα των ιδιωτικών καναλιών τα οποία δεν έχουν ούτε ιδιαίτερο λόγο ύπαρξης αλλά ούτε και οικονομικό μέλλον. Το δεύτερο «επικίνδυνο» στοιχείο είναι τα άτομα με «οράματα». Διαβάζω συνέντευξη του νέου ανώτατου στελέχους σχετικά με το ‘όραμά του’ για τη δημόσια τηλεόραση και εντυπωσιάζομαι: «Ο ελληνικός λαός πληρώνει την ΕΡΤ όχι για να κάνει υψηλή τηλεθέαση αλλά για να έχει την τηλεόραση που θέλει να βλέπει». Αν καταφέρει ο δηλώσας να μας εξηγήσει πώς ο λαός (τι επικίνδυνη λέξη) ουσιαστικά θέλει να βλέπει τηλεόραση χωρίς όμως υψηλή τηλεθέαση μπορεί να θεωρήσουμε ότι πάσχει η κοινή λογική και θα αντιληφθούμε, για μια ακόμα φορά τη δυσκολία έκφρασης σε απλά νεοελληνικά. Και γ ια όποιον έ χει ακόμα δυσκολία αναφοράς. Το BBC ε ίναι κρατ ικός οργαν ισμός και δ ε ν έ χε ι διαφημίσ ε ις. Προσφέρει όμως μερικά από τα δημοφιλέστερα προγράμμα τα σ τους Βρε τανούς και πουλάει τα προγράμματά του σε όλον τον κόσμο.

Εμβαλωματικά «Oταν Eχουμε Eνα κεIμενο διαβούλευσης δεν ξεκινάμε από το συνταγματικό». Έτσι δήλωσε η κα Διαμαντοπούλου σε συνέντευξή της. Βέβαια στην επόμενή της φράση προσπάθησε να απαλύνει την ανοησία δηλώνοντας ότι: «Οι προτάσεις που υπάρχουν σήμερα είναι απολύτως ελεγμένες συνταγματικά». Η φράση εξηγεί τον τρόπο που κινούνται, θελημένα ή αθέλητα, όλα τα στελέχη όλων των πρόσφατων Κυβερνήσεων που κινούνται ως μεγάλοι αναθεωρητές της παγκόσμιας και υπερουράνιας πολιτικής. Και ενώ αποφάσισα να μην την χρεώσω απόλυτα με παντελή άγνοια των δομών του Πολιτεύματος αποδίδοντας τη φράση της σε χαριεντισμό (αν είναι δυνατόν), διάβασα την επόμενη φράση της σχετικά με τη διοίκηση των ανώτατων σχολών και έχασα κάθε ελπίδα για βελτίωση της Παιδείας μας: «Ο ρόλος των φοιτητών είναι εξαιρετικά σημαντικός». Δεν διάβασα παρακάτω γιατί φοβήθηκα ότι μπορεί να είχε προσθέσει και κάποια φράση του ‘τύπου’: «Και ο ρόλος τους έχει καταξιωθεί τα τελευταία 35 χρόνια».

�� & �� , 1�� -2��

��

��© ��

��

�� & �� , 3�� -4��

��

� �� © ��

��

�� & �� , 5�� -6��

��

�� & �� , 7�� -8��

��

��µ�� © ��

��

�� & �� , 9�� -10��

follow link

��

�� © ��

��

�� & �� , 11�� -12��

��

Αγαπητοί εκπρόσωποι του ελληνικού τομέα αιολικής ενέργειας, Σας προσφέρουμε την 30-ετή μας εμπειρία. Η επένδυση στην αιολική ενέργεια απαιτεί την αποφυγή ρίσκου, οπουδήποτε αυτό είναι εφικτό. Αυτό σημαίνει την επιλογή επιχειρηματικών εταίρων βάσει της εμπειρίας τους στην καθημερινή διαχείριση κινδύνων. Αυτό ακριβώς κάνει η Vestas εδώ και 30 χρόνια. Το αποτέλεσμα είναι η V112: η πλέον εξελιγμένη και δοκιμασμένη ανεμογεννήτρια της αγοράς. Η νέα γενιά των ανεμογεννητριών της Vestas είναι προϊόν της αποδεδειγμένα επιτυχημένης τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε σε 41.000 ανεμογεννήτριές μας σε ολόκληρο τον κόσμο, μεγιστοποιεί την παραγόμενη ενέργεια σε περιοχές με χαμηλό και μεσαίο αιολικό δυναμικό, μειώνει το κόστος της ενέργειας μετατρέποντας έτσι σε οικονομικά βιώσιμα, έργα που στο παρελθόν δεν μπορούσαν να πραγματοποιηθούν. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εξειδίκευση μας στην αιολική τεχνολογία επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας

vestas.com/worldofwind

Δείτε πληροφορίες για την ΕΠΙΛΟΓΗ και τις ετήσιες εκδόσεις της ALLMEDIA στο δικτυακό τόπο www.epilogimag.gr

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ:

ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ:

ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

FAX:

E-MAIL:

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:  ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ:

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

 ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)  ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Ονοµατεπώνυµο: .......................................................................................................................

Ετήσια

Διετής

88 €

160 €

125 €

225 €

48 €

88 €

* Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα

Συδροµή Εξωτερικού

165 €

275 €

Συνδροµή φοιτητών εξωτερικού (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

115 €

185 €

Στις τιµές περιλαµβάνεται Φ.Π.Α. 5% ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

Λήξη: ............................................................... Υπογραφή: .....................................................  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS

Αριθµος Κάρτας: ............................................

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

Θεοφάνους 19-21, 115 23 Αθήνα τηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850 e-mail: sindromes@allmedia.gr

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

follow link

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ

Ι Α Ν Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ - Φ Ε Β Ρ Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 1 1

Ε ΤΟ Σ 4 8 ο



Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ ΔΟ Σ Η  Ι Α Ν Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ- Φ Ε Β Ρ Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 1 1  T I M H 5 . 0 0 €

2011

Ο ΚΟΣΜΟΣ Η ΕΥΡΩΠΗ Η ΕΛΛΑ∆Α

Η ΑΝΑ∆ΙΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

ISSN 1105 2503

Value&Values Bankers' Green Tech Health Living values

O PINIO N L EADERS

ΚΩΣΤΑΣ ΑΖΑΡΙΑ∆ΗΣ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΙΩΑΝΝΙ∆ΗΣ

No 481

Γράµµα από την Αµερική

follow link