EPILOGI 2009/10 by DIGITAL PUBLISHING

www.economics.gr

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο Ε ΤΟΣ 4 7 ο



Ο Κ ΤΩ Β Ρ Ι ΟΣ 2 0 0 9

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο •

Π Ε Ρ Ι Ο ∆ Ι Κ Ο

TIMH 5.00 €

O p i n i o n L e a ders

Γιάννης Στουρνάρας Γράµµα στον Πρωθυπουργό Οι ελληνικές παθογένειες και το νέο ωστικό κύµα της ανάπτυξης

ΣΧΕΔΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΤΟ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ... ΕΠΙ ΧΑΡΤΟΥ Τα χίλια πρόσωπα των επίγειων µεταφορών και η σύγχρονη εκδοχή της πιο κλασσικής µας ανάγκης

OΙ ΜΙΚΡΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΦΑΡΜΑΚΟΥ Η «σιδηρά κυρία» σε δρόµους προκλητικούς και απρόβλεπτους

EΠΟΧΗ ΓΙΑ ΕΞΠΡΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Το ζήτηµα της ασφάλειας επιστρέφει από την πίσω πόρτα

Ο Γ ΙΩΡΓΟΣ Π ΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΣΕ Ε ΠΙΚΙΝΔΥΝΗ Α ΠΟΣΤΟΛ Η Οι µεγάλες προσδοκίες από τη νέα κυβέρνηση, ο κλοιός των ελλειµµάτων, το βλέµµα επιτήρησης της ΕΕ και όλοι οι λόγοι για τους οποίους ο νέος πρωθυπουργός θα πρέπει να βγάλει γρήγορα τους άσσους από το µανίκι του

ΕΠΙΛΟΓΗ 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

www.economics.gr

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο ∆ Ι Κ Ο

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΔΙΕΘΝΗΣ & ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε» Οι εξελίξεις και οι τάσεις που σκιαγραφούν την επόµενη ηµέρα στον Κόσµο και την Ελλάδα.

08- 18 Ελληνική Οικονοµία – Η ώρα του θερισµού // Ελλάδα

– Αγώνας ανώµαλου δρόµου για τη νέα κυβέρνηση // Πολιτική – Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι // Παγκόσµια Οικονοµία – Γερµανοί εναντίον Αγγλοσαξώνων για τα µπόνους // Επισηµάνσεις από την Ελλάδα και τον Κόσµο

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ 20 ΠΟΛΙΤΙΚΗ – Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ // ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑ Με µεγάλες προσδοκίες οι Έλληνες έδωσαν ψήφο εµπιστοσύνης στον Γιώργο Παπανδρέου. Η αντίστροφη µέτρηση για την ικανοποίηση των προσδοκιών τους έχει ήδη αρχίσει!

22 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΑΠΕΡΑΝΤΗ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ // ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΕΛΛΟΥ Για τις Βρυξέλλες, η περίοδος χάριτος στη νέα κυβέρνηση για τη µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων, έληξε πριν καν αρχίσει η θητεία της.

24 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΒΑΡΥ ΚΑΘΗΚΟΝ // ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ Νέοι πονοκέφαλοι για τους κεντρικούς τραπεζίτες, καθώς ο λαβύρινθος της ύφεσης δείχνει να έχει πολλά ακόµη ανεξιχνίαστα µονοπάτια.

Θεοφάνους 19, 115 23 Αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp ή www.επιλογη.gr EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 849 email: epilogi.subscribe@allmedia.gr ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΛΗ ΚΟΝΤΟΝΑΣΙΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ, ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ ΑΡΛΕΤΑ ΖΙΩΓΚΑ ART DIRECTOR ALLMEDIA CREATIVE

BANKING SECTION // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε» Εξελίξεις, αναλύσεις, συνεντεύξεις, νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Η εργασιακή πραγµατικότητα, οι προβληµατισµοί και οι αξίες του σύγχρονου τραπεζίτη στον κόσµο και την Ελλάδα.

26 Εποπτεία – Από το Πίτσµπουργκ στη Βασιλεία ΙΙΙ // Στρατηγική

και αγορές – Νέες ισορροπίες // Back to Banks – Οι Έλληνες και η σχέση τους µε τις τράπεζες // Συνέντευξη – Γιάννης Μούργελας, πρόεδρος της Τειρεσίας ΑΕ // Insurance – Το οδοιπορικό των αλλαγών // Εξελίξεις και προϊόντα από τον κόσµο του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 € Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοιτητές 115 €

2 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ: ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260 ΙΔΡΥΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E. Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009

ΘΕΜΑΤΑ 58 ΣΥΓΚΡΑΤΗΜΕΝΗ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ // ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΕΛΛΟΥ Μέρκελ και Σαρκοζί µπορεί να χαµογελούν καθώς οι οικονοµίες τους µάλλον βγαίνουν από την ύφεση, όµως υπάρχουν άλλοι που προειδοποιούν ότι ασφαλέστερη είναι η επιφυλακτικότητα!

62 ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΕΞΠΡΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ // ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΥ Η έξοδος από την οικονοµική κρίση θα σηµάνει την είσοδο στην ενεργειακή. Πόσο έτοιµοι είµαστε να την αντιµετωπίσουµε;

68 ΣΧΕΔΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΤΟ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ... ΕΠΙ ΧΑΡΤΟΥ // ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ Τα µεγάλα οδικά έργα που ολοκληρώνονται, τα νέα που σχεδιάζονται και οι προεκτάσεις του Μετρό σε ένα αναπτυξιακό µοντέλο που δεν µπορεί να λειτουργήσει χωρίς άσφαλτο, γέφυρες, σήραγγες και …παρακαµπτηρίους.

76 ΟΙ ΜΙΚΡΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΤΗΣ ΣΙΔΗΡΑΣ ΚΥΡΙΑΣ // ΤΟΥ ΣΙΜΟΥ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΥ Σε περιβάλλον οικονοµικής ύφεσης, η φαρµακοβιοµηχανία αποδεικνύεται ισχυρό χαρτί. Μπορεί η ζήτηση για τα προϊόντα της να είναι ανελαστική, όµως επηρεάζεται από άλλους παράγοντες εξίσου, αν όχι περισσότερο, απρόβλεπτους.

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΣΕ ΡΟΛΟ JAMES BOND // ΤΩΝ ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ & ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΜΑΥΡΙΔΗ

Οι µεγάλες προσδοκίες που δηµιούργησε προεκλογικά η νέα κυβέρνηση και όλα τα ανοιχτά µέτωπα που για να τα αντιµετωπίσει θα πρέπει επιστρατεύσει τη δεξιοτεχνία του James Bond. Σελ.: 52

ΒUSINESS SECTION Επιχειρηµατικές εξελίξεις, έρευνες, θέµατα και συνεντεύξεις, οδηγός οικονοµίας, προϊόντα και υπηρεσίες. Όλα όσα αξίζουν την προσοχή του σύγχρονου επιχειρηµατία!

80 – 97 Ξένες επενδύσεις – Μπροστά µε την όπισθεν // Ναυτιλία – Γερό σκαρί οι Έλληνες πλοιοκτήτες // Management & Advertising // Οικονοµικός οδηγός // Αγορά Αυτοκινήτου – Οικολογικότερη αυτοκίνηση // Συσκευές κινητών – επιστροφή στο µέλλον // Business News // Techbusiness // Techproducts

Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ 98 Όταν το όραµα γίνεται πραγµατικότητα – ο Μιχάλης Αδάµ, πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος του Badminton µιλά για τη νησίδα πολιτισµού που δηµιούργησε τα τελευταία χρόνια στην καρδιά της Αθήνας.

102 Γυναικών Λατρείες – η συµµετοχή των γυναικών στη λατρεία, σε τελετουργίες και εορταστικά δρώµενα µέσα από την ειδική έκθεση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

4 ΕΠΙΛΟΓΗ

OPINION LEADERS #6 ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ // ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΙΣ Θ. ΜΕΛΙΔΟΥ ΚΑΙ Ε. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Το σύνδροµο της νεοελληνικής φαυλοκρατίας στην πολιτική. Σελ.: 46

www.printecgroup.com

partner in trusted south

Your

Ukraine

INFINI.DESIGN

350 atms

Europe

eastern

Slovakia

870 atms 8.500 eft/pos

Slovenia

1.100 atms 1.000 eft/pos

Moldova

225 atms 3.190 eft/pos

Croatia

1.300 atms 18.500 eft/pos

Romania

4.990 atms 51.000 eft/pos 230 aps

Bosnia & Herzegovina 300 atms 4.400 eft/pos

Kosovo

206 atms

Serbia & Montenegro 800 atms 2.000 eft/pos 6 aps

Bulgaria

4.300 atms 18.000 eft/pos 10 aps

Albania

490 atms 500 eft/pos

Cyprus

Greece Printec Group is

110.000 eft/pos 420 aps

15.000 eft/pos

the leading provider of transaction automation solutions in South Eastern Europe

E-Payment Systems

Banking Software

Branch Automation

Card Applications

Enterprise Solutions

ΕΠΙΛΟΓΗ 5

από τον εκδότη

Καταλύτες της αλλαγής Ο µετασχηµατισµός της οικονοµίας, από κλάδους που δύουν σε κλάδους που ανατέλλουν, πρέπει να γίνει πράξη.

την πρώτη του οµιλία στο υπουργικό συµβούλιο, ο πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου, είπε στα στελέχη του “Nα γίνουµε εµείς καταλύτες της αλλαγής και όχι απολογητές της εξουσίας’’. Ίσως αυτό είναι το πιο σηµαντικό από όσα είπε. Γιατί η Ελλάδα σίγουρα χρειάζεται αλλαγή. Σε όλα τα επίπεδα. Και ίσως οι νέοι άνθρωποι που µπήκαν στην κυβέρνηση να έχουν τις ικανότητες και τη δύναµη, που δίνει η αισιοδοξία του πρωτοεισερχόµενου, ώστε να αποδώσουν αποτελέσµατα για τη χώρα και τους ψηφοφόρους τους. Γιατί σηµασία έχει οι εξαγγελίες να γίνουν πράξεις και πρακτική εξουσίας. Η δέσµευση για διαφάνεια, µε την ανάρτηση στο internet των υπουργικών αποφάσεων και η κωδικοποίηση της νοµοθεσίας για την κατάργηση της πολυνοµίας, είναι από µόνες τους πολύ σηµαντικές. Το γενικότερο έργο, όµως που θα απαιτηθεί, είναι τιτάνιο γιατί απαιτούνται ριζικές αλλαγές σε όλους τους τοµείς: Στη δηµόσια διοίκηση, που είναι σπάταλη και αναποτελεσµατική και ενίοτε διεφθαρµένη, µε αποτέλεσµα να αναφέρεται σε όλες τις εκθέσεις διεθνών οργανισµών ως ο σηµαντικότερος παράγοντας για τη χαµηλή ανταγωνιστικότητα της χώρας αλλά και ως εµπόδιο στην ανάπτυξη της εγχώριας και ξένης επιχειρηµατικότητας. Στο αναποτελεσµατικό κοινωνικό κράτος, που παρόλα τα τεράστια κεφάλαια που διαχειρίζεται, όσα σχεδόν αναλογικά οι Ευρωπαίοι εταίροι µας, δεν καταφέρνει να αποδώσει ανάλογα αποτελέσµατα στην κοινωνία. Στην παιδεία, που ενώ ο Έλληνας φορολογούµενος την πληρώνει ακριβά, µε τις αγκυλώσεις του συστήµατος, δεν βλέπει έστω ένα από τα πανεπιστήµιά µας, σε αξιοπρεπή θέση στις διεθνείς κατατάξεις. Στο περιβάλλον, όπου ο δρόµος για την υπεύθυνη διαχείριση, από κυβέρνηση και πολίτες, είναι ακόµη µακρύς. Αλλά κυρίως, στον µετασχηµατισµό της οικονοµίας, από όπου όλα αρχίζουν και τελειώνουν τελικά, γιατί η άνοδός της εξασφαλίζει και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των πολιτών. Το στοίχηµα εδώ βρίσκεται. Στον µετασχηµατισµό της, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Γιάννης Στουρνάρας, επιστηµονικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, σε συνέντευξή του στην "Ε", ώστε να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες που διαµορφώνει το διεθνές περιβάλλον. Όχι στα λόγια, αλλά στην πράξη. Πώς θα στραφεί από κλάδους που δύουν σε κλάδους που ανατέλλουν. Χωρίς στερεότυπα που αναφέρονται σε σταθερές του παρελθόντος. Υπάρχουν παραδείγµατα χωρών που τα κατάφεραν, π.χ. η Ιαπωνία, που αρχικά στηρίχθηκε στην κλωστοϋφαντουργία, στη συνέχεια στη βαριά βιοµηχανία, µετά στα ηλεκτρονικά και τώρα, που ούτε σε αυτά είναι ανταγωνιστική, στρέφεται στη βιοτεχνολογία. Ο µετασχηµατισµός αυτός όµως προϋποθέτει όραµα, ευελιξία και τοµές σε όλα τα επίπεδα που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Μόνο έτσι, µπορεί η νέα κυβέρνηση να γίνει καταλύτης της αλλαγής, να κάνει την αρχή για έναν ενάρετο ανοδικό κύκλο για όλους.

Χρήστος Παπαϊωάννου

Σηµ.: Στο άµεσο µέλλον βέβαια, πρωταρχικό µέληµα πρέπει να είναι ο περιορισµός των δηµοσίων ελλειµµάτων. Μπορεί η ΕΕ να είναι ελαστική όσον αφορά τα χρονικά περιθώρια, τώρα που οι περισσότερες χώρες της βρίσκονται στο κόκκινο, οι αγορές όµως µπορεί να αποδειχτούν πιο αυστηρές. 6 ΕΠΙΛΟΓΗ

Alpha ��µ��

Η Alpha Bank στηρίζει καθηµερινά τις ανάγκες κάθε επαγγελµατία.

�� Alpha ��µ�� , �� µ�� µ�� µ�� : • �� µ� �� Alpha �� µ��, �� , µ� ��µ�� • �� µ� �� , µ� �� Alpha ��µ�� µ�� 1� �� 10%* �� • �� µ�� µ� �� Alpha ��µ�� , µ� �� . *H

��µµ� ��µ�� µ��

�� .

� 801 11 20 120 � 210 326 0120 (�� )

(�� )

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Δηµοσιονοµικός εκτροχιασµός

Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΜΟΥ Οι Έλληνες περιµένουν να θερίσουν σύντοµα καρπούς από τη νέα κυβέρνηση. Πρώτα, όµως, πρέπει να λυθεί -άµεσα- το πρόβληµα της κρατικής ρευστότητας.

δη αρκετά πριν από τις εκλογές, και µετά από πεντέµισι χρόνια διακυβέρνησης από τη Νέα Δηµοκρατία, είχε αρχίσει να προβάλλει η εικόνα της οικονοµίας που παραδίνεται στα χέρια του νέου οικονοµικού επιτελείου. Ανεξάρτητα από το εάν η αιτία των προβληµάτων συνδέεται µε την ίδια τη σφοδρότητα της διεθνούς οικονοµικής κρίσης που ενσκήπτει και στην Ελλάδα µε τη γνωστή χρονική υστέρηση ή εάν οφείλεται στο γεγονός ότι η πολιτική της ήπιας προσαρµογής δεν προστάτεψε την ελληνική οικονοµία ή αν οι φοροεισπρακτικοί χειρισµοί της πρόσφατης περιόδου επιδείνωσαν το οικονοµικό κλίµα, το βέβαιο είναι ότι τα προβλήµατα είναι τεράστια εξαλείφοντας τους όποιους βαθµούς ελευθερίας έχει η νέα κυβέρνηση για να ξεδιπλώσει κάποιο κοινωνικό πρόγραµµα. Πράγµατι, η χωρίς προηγούµενο υστέρηση των εσόδων και ο εκτροχιασµός των δαπανών οδηγούν το έλλειµµα σε επίπεδα κοντά στο 10% του αεπ. Μόνο στο εννεάµηνο του έτους τα έσοδα µειώθηκαν 2,5%, έναντι στόχου για αύξηση 14,7%. Οι δαπάνες αυξήθηκαν 15%, έναντι στόχου για συγκράτηση στο 9,7%. Και δεν είναι δυστυχώς αποτέλεσµα µόνο της ύφεσης που σηµαίνει λιγότερα κέρδη και λιγότερους φόρους. Οι έκτακτες εισφορές, οι ρυθµίσεις των ηµιυπαίθριων αλλά και οι περαιώσεις οδηγούν στην περαιτέρω ελαστικοποίηση της ούτως ή άλλως ελαστικής στην Ελλάδα φορολογικής συνείδησης. Τι µπορεί να περιµένει κανείς από το νέο οικονοµικό επιτελείο Παπακωνσταντίνου – Κατσέλη; Όχι βέβαια να εισάγει ρηξικέλευθες αλλαγές µε µακροχρόνια αποτελέσµατα. Το πρώτο µέληµα θα είναι η άµεση διαχείριση των κρίσεων. Δεν είναι µία. Μπορεί να αλληλοσυνδέονται αλλά δυστυχώς δεν είναι µόνο µία. Είναι πρωτίστως 8 ΕΠΙΛΟΓΗ

κρίση δηµοσιονοµική, δηλαδή κρίση ρευστότητας του ελληνικού κράτους. Δεύτερον, είναι κρίση ρευστότητας της ελληνικής οικονοµίας. Το τραπεζικό σύστηµα διαχειρίζεται πλέον συνετά τους κινδύνους µετά τα χρόνια της απληστίας µε αποτέλεσµα να κλείνει τις κάνουλες της ρευστότητας φοβούµενο την πιστοληπτική ικανότητα επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Υπάρχει όµως σοβαρή πιθανότητα να εµπλακούµε σε φαύλο κύκλο, δηλαδή στην παγίδα της αυτοπραγµατοποιούµενης προφητείας. Γιατί, µειώνοντας τις πιστώσεις προς τις ασθενικές και συνεπώς υψηλού κινδύνου οικονοµικές µονάδες, αυξάνονται οι πιθανότητες αυτές να πτωχεύσουν. Τρίτον, υπάρχει µία απίστευτη κρίση ανταγωνιστικότητας που πλήττει ακόµη και την τουριστική βιοµηχανία, το πιο ισχυρό µας χαρτί. Φαίνεται ότι τα

αποθέµατα ρευστών διαθεσίµων του Δηµοσίου εξαντλούνται, εξέλιξη που θα οδηγήσει πιθανόν σε νέο δανεισµό τους επόµενους µήνες. Η κυβέρνηση έχει ήδη στείλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις αναθεωρηµένες προβλέψεις για το έλλειµµα και µε βάση τα στοιχεία αυτά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αποφασίσει τον χρονικό ορίζοντα της παράτασης για τη µείωση του ελλείµµατος σε επίπεδα κάτω του 3% του ΑΕΠ. Συνεπώς τουλάχιστον για τη δηµοσιονοµική κρίση η νέα κυβέρνηση δεν έχει πολλούς δρόµους για να διαλέξει. Είναι περίπου αυτός που περιέγραψε ο Κώστας Καραµανλής στα προεκλογικά debate χωρίς βέβαια να εξηγεί γιατί δεν τα έκανε στην πρώτη θητεία του µε τη νωπή εντολή. Δηλαδή, η δραστική µείωση των δηµόσιων δαπανών µε τη λήψη µόνιµων µέτρων, η διεύρυνση της φορολογικής βάσης και η εφαρµογή ενός µεσοπρόθεσµου προγράµµατος δηµοσιονοµικής πειθαρχίας, µε στόχο τον περιορισµό του δηµοσίου χρέους. // Επιτελείο «Ε»

ΑΜΕΣΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

 Τι µπορεί να περιµένει κανείς από το νέο οικονοµικό επιτελείο Παπακωνσ ταν τίνου –Κατσέ λη; Όχι βέβαια να εισάγει ρηξικέλευθες αλλαγές µε µακροχρόνια αποτελέσµατα. Το πρώτο µέληµα θα είναι η άµεση διαχείριση των κρίσεων. Γιατί δεν είναι µία αλλά αλληλοσυνδεόµε νε ς. Είναι πρωτίσ τως κρίση δηµοσιονοµική, κρίση ρευστότητας του ελληνικού κράτους. Δεύτερον, είναι κρίση ρευστότητας της ελληνικής οικονοµίας. Τρίτον, υπάρχει µία κρίση ανταγωνιστικότητας που πλήττει ακόµη και την τουριστική βιοµηχανία, το πιο ισχυρό µας χαρτί.

��

�

��

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Οι κίνδυνοι καλά κρατούν

ΑΝΩΜΑΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ

Η κυβέρνηση πρέπει γρήγορα να βγάλει τους κρυµµένους άσσους της, καθώς οι ακάλυπτες επιταγές πληθαίνουν και υπάρχει πρόβληµα ρευστότητας.

ετά από ένα τραυµατισµένο τουριστικά ελληνικό καλοκαίρι µε τις εισπράξεις από αλλοδαπούς επισκέπτες µειωµένες κατά 15% και τις αφίξεις κατά 10% περίπου, µε τη βιοµηχανία να υποχωρεί σε όρους παραγωγής (-12%) και παραγγελιών (-33%), µε τις ναυτιλιακές εισπράξεις που στήριζαν το ισοζύγιο πληρωµών 30% χαµηλότερες φέτος, καθώς το διεθνές εµπόριο υποχωρεί και µαζί του η ζήτηση µεταφορικών υπηρεσιών, µε την ανεργία σε άνοδο, τον καταναλωτή να περιορίζει τις δαπάνες του, µε τη χρηµατοδότηση της οικονοµίας να επιβραδύνει ταχύτατα, καθώς τόσο οι τράπεζες καθιστούν αυστηρότερους τους όρους χορήγησης δανείων, ενώ και η ζήτησή τους υποχωρεί σε περιβάλλον οικονοµικής αβεβαιότητας, οι επόµενοι µήνες θα αποδειχθούν ιδιαίτερα δύσκολοι για τη νέα κυβέρνηση. Το λουκέτο σε πέντε ασφαλιστικές εταιρείες πιθανότατα θα προσθέσει στις τάξεις των ανέργων άλλους 600 ανθρώπους, και η νέα απειλή του γερµανικού οµίλου Thyssen Krupp, ο οποίος έθεσε θέµα παραµονής του στα Ναυπηγεία Σκαραµαγκά, επέτεινε την αγωνία στους 1.400 εργαζοµένους τους. Όσο και αν είναι τραυµατικό για την πραγµατική οικονοµία να κλείσουν κάποιες ασφαλιστικές άλλο τόσο είναι εξυγιαντικό το µέτρο. Η αξιοπιστία των ασφαλιστικών εταιρειών έχει ιδιαίτερη σηµασία για µια κοινωνία. Η

απόφαση της κυβέρνησης και της αρµόδιας αρχής να διακόψουν τη λειτουργία ορισµένων αφερέγγυων ασφαλιστικών εταιρειών αποτελεί µια εξαιρετικά θετική εξέλιξη, αν και προκαλεί ερωτήµατα για το ποιος επέτρεψε τα τελευταία χρόνια σειρά παρανοµιών. Η δι-

καιοσύνη οφείλει να διερευνήσει µε αυστηρότητα την υπόθεση και τις παρανοµίες ορισµένων επιχειρηµα10 ΕΠΙΛΟΓΗ

τιών έτσι ώστε η εµπιστοσύνη των πολιτών στον ασφαλιστικό κλάδο να αποκατασταθεί. Ενδεικτική της πορείας της πραγµατικής οικονοµίας είναι η πορεία των ακάλυπτων επιταγών και των δανείων σε καθυστέρηση. Τα τελευταία φαίνεται να έφθασαν ήδη το 7%, εκτίµηση που είναι εξαιρετικά ανησυχητική, λόγω του αρνητικού διεθνούς κι ελληνικού οικονοµικού περιβάλλοντος. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει δώσει εντολή για ακόµη αυστηρότερους ελέγχους στην εφαρµογή των όρων και των κριτηρίων διαχείρισης των πιστωτικών κινδύνων από τις τράπεζες. Το παρήγορο είναι ότι σχετικά χαµηλά εξακολουθούν να είναι τα ποσοστά καθυστερήσεων στα στεγαστικά δάνεια όπου λόγω και των καλύτερης ποιότητας εξασφαλίσεων το πρόβληµα εξακολουθεί να είναι µικρό. Συνολικά όµως το ποσοστό των µη εξυπηρετούµενων δανείων στην Ελλάδα είναι υψηλό σε σύγκριση µε τα δεδοµένα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. // Επιτελείο «Ε»

ΤΕΛΟΣ ΧΡΟΝΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Υψηλό µε τα ευρωπαϊκά δεδοµένα είναι το ποσοστό 7% των µη εξυπηρετούµενων δανείων στην Ελλάδα. Ανάλογα υψηλό ποσοστό έχει µόνο η Ιταλία µε 5,5% και η Ισπανία µε 4,6%. Στη Γαλλία το ποσοστό είναι 3%, στη Βρετανία 1,6%, στη Φινλανδία και τη Σουηδία χαµηλότερο του 1%. Δυσµενέστερη είναι η εικόνα στις χώρες της Νέας Ευρώπης. Στη Βουλγαρία τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια αναλογούν στο 5,5% του συνόλου, στη Ρουµανία στο 14%, στην Πολωνία στο 6% και σε διψήφια ποσοστά στις χώρες της Βαλτικής. Στην αµερικανική οικονοµία, παρά τα µεγάλα προβλήµατα στην αγορά κατοικιών, το ποσοστό των µη εξυπηρετούµενων δανείων είναι µόλις 4%, καθώς τα προβλήµατα στις τράπεζες προήλθαν από τις τιτλοποιήσεις.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Μερικές µέρες µετά

ΤΑ ΤΟΥ ΚΑΙΣΑΡΟΣ ΤΩ ΚΑΙΣΑΡΙ Η συνταγή του «ώριµου φρούτου», αλλιώς η γνωστή πια πολιτική πρακτική, αυτή τη φορά λειτούργησε µε τους συνήθεις πρωταγωνιστές σε αντίστροφους ρόλους.

ι ψηφοφόροι που ανήκουν πράγµατι στον λεγόµενο µεσαίο χώρο, αυτοί οι οποίοι µετακινούνται από κόµµα σε κόµµα «δίνοντας κυβερνήσεις», αυτή τη φορά φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερα απογοητευµένοι από τη διακυβέρνηση της ΝΔ. Αλλά και αυτή απέτυχε προεκλογικά να υπενθυµίσει στους ψηφοφόρους της το όποιο έργο ολοκλήρωσε ως τις 4 Οκτωβρίου. Οι χλιαρές θεσµικές παρεµβάσεις της περιόδου της «ήπιας προσαρµογής» θάφτηκαν κάτω από το εντυπωσιακό γεγονός της πώλησης της Ολυµπιακής. Τα πολυάριθµα και έγκαιρα µέτρα αντιµετώπισης των επιπτώσεων της κρίσης, πνίγηκαν στον βάλτο των ανακριβειών περί των «28 δισ. που χαρίστηκαν στις τράπεζες» και της «αποποµπής Αλογοσκούφη». Ακόµα και η δέσµευση Καραµανλή για αυξήσεις στις αποδοχές των χαµηλόµισθων και των χαµηλοσυνταξιούχων χάθηκε στο «πάγωµα των µισθών και των συντάξεων στο δηµόσιο». Από την άλλη, το ΠΑΣΟΚ αρκέστηκε µάλλον να επενδύσει προεκλογικά περισσότερο στη φθορά του αντιπάλου, παρά σε ιδιαίτερα συγκεκριµένες λύσεις. Κάπως έτσι η µέθοδος του «ώριµου φρούτου» αυτή τη φορά λειτούργησε µε τους συνήθεις πρωταγωνιστές σε αντίστροφους ρόλους. Στην όλη εικόνα θα πρέπει κανείς να βάλει και τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης τα οποία έπαιξαν πάλι τον κύριο ρόλο στη δηµιουργία εντυπώσεων. Όλες οι δηλώσεις της ΝΔ προς το ΠΑΣΟΚ για την οικονοµία συµπυκνώθηκαν στο δήθεν αγωνιώδες ερώτηµα «Πού θα βρείτε τα λεφτά»; Το οποίο 12 ΕΠΙΛΟΓΗ

επίσης αποδείχθηκε προσχηµατικό: Η διατύπωσή του και µόνον κρίθηκε αρκετή από τα ΜΜΕ, χωρίς να δοθεί περαιτέρω συνέχεια. Και εν µέσω όλων αυτών, ο «µεσαίος χώρος», φαίνεται τελικά να συνειδητοποιεί ότι οφείλει να εµπλακεί στη διαδικασία ανάδειξης νέων ηγετικών µορφών στα κόµµατα προκειµένου να εισέλθει µε κάποιες αξιώσεις στη νέα εποχή. Ο Γιώργος Παπανδρέου δείχνει

να τα αντιλαµβάνεται όλα αυτά και απόδειξη η σύνθεση της κυβέρνησης που ανακοίνωσε που απαρτίζεται από πολλά νέα πρόσωπα. Η θέληση του λαού δεν έδωσε το κοινοβουλευτικό pass σε πολλά έµπειρα στελέχη. Αντίθετα, περί τα 75 µέλη του Κοινοβουλίου, απ’ όλα τα κόµµατα, ανέλαβαν για πρώτη φορά καθήκοντα βουλευτή. // Επιτελείο «Ε»

ΕΠΟΧΗ ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗΣ Η ηττηµένη από τις εκλογές ΝΔ αναγκαστικά οδηγείται σε µια διαδικασία επαναπροσέγγισης των θέσεών της. Ο νικητής των εκλογών, το ΠΑΣΟΚ, καλείται να αντιµετωπίσει τα αυξηµένα προβλήµατα της οικονοµίας, διαρθρωτικά και µη. Τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης αρχίζουν να αντιλαµβάνονται ότι η περίοδος της ελαφρότητας τελειώνει καθώς οι σκεπτόµενοι πολίτες χάνουν την εµπιστοσύνη τους σε αυτά.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ανάληψη κινδύνου και µπόνους

ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΑΓΓΛΟΣΑΞΟΝΩΝ Πέτρα του σκανδάλου τα υψηλά µπόνους των traders των τραπεζών. Τα υπέρ και τα κατά ρίχτηκαν στο τραπέζι του διαλόγου στο Πίτσµπουργκ των ΗΠΑ.

ύο µέτωπα διαµορφώθηκαν στη σύνοδο κορυφής των 20 πλουσιότερων κρατών του πλανήτη στο Πίτσµπουργκ των ΗΠΑ. Από τη µία πλευρά βρίσκεται η Γερµανία που επιθυµεί αυστηρούς κανόνες στις χρηµαταγορές, από την άλλη πλευρά ο αγγλοσαξονικός κόσµος, δηλαδή ΗΠΑ και Βρετανία, που προτείνουν ένα πιο χαλαρό ρυθµιστικό πλαίσιο. Σε ποιο, όµως βαθµό αυτές οι απόψεις αντανακλούν αυθεντικές πολιτικές πλατφόρµες των εν λόγω δυνάµεων δεν µπορεί να διαπιστωθεί αυτή τη στιγµή. Η γερµανική στάση είναι πιθανό να επηρεάστηκε σηµαντικά από την προεκλογική περίοδο στην προσπάθεια της γερµανίδας καγκελαρίου να τονώσει το λαϊκό προφίλ της. Η στάση των αγγλοσαξόνων είναι σχεδόν βέβαιο ότι επηρεάζεται σηµαντικά από τις πιέσεις οµάδων ειδικών συµφερόντων που κατοικοεδρεύουν στο λονδρέζικο City και τη Wall street.

O µεγαλύτερος υπέρµαχος για τον έλεγχο των bonus των traders των τραπεζών, o Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί εµφανίστηκε πιο συµβιβαστικός στη σύνοδο δηλώνοντας ότι η επιβολή ενός ενιαίου, διεθνούς ορίου στα µπόνους µπορεί να επιβληθεί χωρίς να δηµιουργήσει πρόβληµα στην επίτευξη των στόχων κερδοφορίας των τραπεζών και να συνδυαστεί µε αυστηρότερους όρους για την κεφαλαιακή τους επάρκεια. Ο φόβος ότι τα υψηλά µπόνους των τραπεζικών στελεχών ενθαρρύνουν την ανάληψη µεγάλου επενδυτικού κινδύνου, που οδήγησε το παγκόσµιο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα σε διαγραφές και απώλειες µεγαλύτερες των 3 τρισ. δολαρίων και την κατάρρευση κολοσσών όπως η Lehman Brothers και τη διάσωση άλλων όπως η American International Group και η Citigroup µε δισ. δολάρια από χρήµατα των φορολογουµένων, 14 ΕΠΙΛΟΓΗ

ώθησε τη γαλλική και τη γερµανική πλευρά να προτείνουν να καθοριστούν τα µπόνους σε συνάρτηση µε τη µακροπρόθεσµη απόδοση των τραπεζών ή ως ποσοστό των λειτουργικών κερδών µιας τράπεζας. Οι Αµερικανοί, από την άλλη πλευρά, αντιπρότειναν να αυξηθούν τα όρια κεφαλαιακής επάρκειας, δηλαδή να οπλιστούν οι τράπεζες µε περισσότερα κεφάλαια ακόµη και σε οµαλές περιόδους της οικονοµίας. Κατά τον τρόπο αυτό, τον κίνδυνο από την άπληστη συµπεριφορά των διευθυντικών στελεχών θα τον φέρουν οι µέτοχοι, οι οποίοι θα έχουν κάθε λόγο να µην αµείβουν γενναιόδωρα κοντόφθαλµες πολιτικές βραχυχρόνιου κέρδους και ανάληψης υψηλών κινδύνων. // Επιτελείο «Ε»

ΜΕΓΑΛΟ ΡΙΣΚΟ Οι traders των τραπεζών διαχειρίζονται τεράσ τια κεφάλαια σε µια οικονοµία όπου στις χρηµαταγορές κυκλοφορούν κεφάλαια ως και δέκα φορές µεγαλύτερα από το µέγεθος της παγκόσµιας οικονοµίας. Με το παγκόσµιο προϊόν να υπολογίζεται στα 60 τρισ. δολάρια περίπου, η θεωρητική αξία των εξωχρηµατιστηριακών συναλλαγών παραγώγων φθάνει τα 592 τρισ. (σύµφωνα µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο), µε τον κύριο όγκο να αφορά συµβόλαια επιτοκίων, που αφορούν κυρίως τις τράπεζες. Και µόνο από τα µεγέθη αυτά γίνεται φανερό πώς εκτός ελέγχου συµπεριφορές µπορούν να κλυδωνίσουν το σύστηµα.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Κόσµος - Ελλάδα

TΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ Δεκαπέντε εκατ. θέσεις εργασίας έχουν χαθεί στις χώρες µέλη του από τα µέσα του 2008 έως σήµερα εκτιµά ο Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης στην πρόσφατη έκθεσή του για τις προοπτικές της αγοράς εργασίας. Και µάλιστα προβλέπει ότι οι τάξεις των ανέργων θα αυξηθούν κατά άλλα 10 εκατ. µέχρι τα τέλη του 2.010, οπότε συνολικά οι άνεργοι στις ανεπτυγµένες χώρες θα φτάσουν τα 57 εκατ. ή 10% του εργατικού δυναµικού. Η αγορά εργασίας θα βγει τελευταία από την ύφεση, καθώς ναι µεν τα πρώτα σηµάδια της ανάκαµψης στην πραγµατική οικονοµία είναι ήδη ορατά, όµως η ανάπτυξη θα κινείται σε αρνητική περιοχή ως τα µέσα του 2010 και η αγορά εργασίας ακολουθεί µε χρονική υστέρηση πάντα τις εξελίξεις στην οικο-

νοµία. Συστήνει στις κυβερνήσεις να δώσουν έµφαση στα προγράµµατα κατάρτισης των ανέργων, γιατί η κρίση θα επιταχύνει τις αλλαγές στην αγορά εργασίας. Και αναφέρει ρητά ότι τα προγράµµατα δηµιουργίας θέσεων εργασίας στον δηµόσιο τοµέα συνήθως δεν εφοδιάζουν τα άτοµα που συµµετέχουν µε δεξιότητες που θα χρειαστούν στην αγορά µόλις η κρίση παρέλθει. Γι’ αυτό και πρέπει να σχεδιαστούν κατάλληλα ώστε να προετοιµάσουν τους ανέργους για την αγορά. Σας λεει κάτι για το δικό µας πρόσφατο STAGE;

ΠΙΟ ΑΥΣΤΗΡΟΙ ΣΤΟΥΣ ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΟΥΣ Μεγαλύτερες απαιτήσεις σε κεφαλαιακή επάρκεια και µεγαλύτερους περιορισµούς στη µόχλευσή τους (δανεισµό για επέκταση δραστηριοτήτων) για τις συστηµικά σηµαντικές τράπεζες και άλλους χρηµατοοικονοµικούς οργανισµούς σχεδιάζει ο Αµερικανός υπουργός Οικονοµικών, Τιµ Γκάιτνερ. Συγκεκριµένα, θέλει να προχωρήσει ένα βήµα πιο µπροστά, ώστε στο µέλλον ο φορολογούµενος να µην χρειαστεί να διασώσει µε τα χρήµατά του τις τράπεζες που είναι τόσο µεγάλες ώστε η χρεοκοπία τους να θέτει σε κίνδυνο το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα. Για να µην υπάρξει στο µέλλον προσφυγή στο αξίωµα too big to fail, ο κ. Γκάιτνερ τόνισε στην αρµόδια επιτροπή του Κογκρέσου ότι ‘’είναι απολύτως απαραίτητο οι µεγάλες τράπεζες, το µέλλον των οποίων µπορεί να απειλήσει την οικονοµία συνολικά, να υπόκεινται σε µεγαλύτερους περιορισµούς στη µόχλευσή τους, αλλά και σε υψηλότερες απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας ώστε να µπορούν µόνες τους να απορροφήσουν τις ζηµιές που προέρχονται από δικά τους λάθη.’’ Για πρώτη φορά το µέγεθος, από µόνο του, φέρνει νέους πονοκεφάλους στους κολοσσούς των χρηµαταγορών. Μάλιστα, το ΔΝΤ θεωρεί ότι η µεγάλη πρόκληση σήµερα για τις εποπτικές αρχές είναι η αποτροπή των σήµερα συστηµικά µεγάλων τραπεζών από το να µεγαλώσουν ακόµα περισσότερο.

16 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΤΑ 3,4 ΤΡΙΣ. ΔΟΛ. ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Στα 3,4 τρισ. δολ. εκτιµά το ΔΝΤ τις απώλειες από τη χρηµατοοικονοµική κρίση για τις τράπεζες από τα µέσα του 2007 ως το 2010. Και για να έχουµε µια αίσθηση του µεγέθους, αυτό αντιστοιχεί στο ένα τέταρτο σχεδόν της αµερικανικής οικονοµίας. Η εκτίµηση αυτή είναι βελτιωµένη σε σχέση µε την προηγούµενη του διεθνούς οργαν ισµού, οι ζηµιές υπολογίζονται κατά 600 εκατ. δολάρια χαµηλότερες.Στο Financial Stability Report, εκτιµά ότι οι διαγραφές δανείων και οι προβλέψεις απωλειών από τα µέσα του 2009 ως τα τέλη του 2010 θα φτάσουν το 1,5 τ ρισ δολάρια. Μέχρι στιγµής οι τράπεζες της Ευρωζώνης είχαν µικρότερες απώλειες από τις αµερικανικές. Το επόµενο διάστηµα ως τα τέλη του 2010 όµως, οι απώλειες για τις τράπεζες της Ευρωζώνης θα φτάσουν τα 460 δις. δολάρια, ενώ για τις αµερικανικές θα είναι χαµηλότερες, στα 400 δισ. Στα θετικά, το ΔΝΤ βελτίωσε τις εκτιµήσεις του για την πορεία της παγκόσµιας οικονοµίας το 2010, µε τον ρυθµό ανάπτυξης στο 3,1% από 2,5% την περασµένη άνοιξη. Στις ανεπτυγµένες οικονοµίες η άνοδος προβλέπεται αναιµική, 1,3%, 1,5% στις ΗΠΑ, 0,3% στην Ευρωζώνη και 1,7% σ την Ιαπωνία. Οι αναπτυσσόµενες χώρες αποδεικνύονται ανθεκτικές, ο ρυθµός ανάπτυξης θα φθάσει το 5,1%, µε πρωταθλητές την Κίνα µε 9% και την Ινδία µε 6,4%.

Η ΓΑΛΛΙΑ ΚΑΝΕΙ ΤΗΝ ΑΡΧΗ Περιβαλλοντικό φόρο για τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα σχεδιάζει να επιβάλλει η Γαλλία από το 2010 στις εισαγωγές. Με το σκεπτικό ότι θα πρέπει να προστατευθεί η εγχώρια βιοµηχανία και απασχόληση από τον ανταγωνισµό χωρών που δεν συµµορφώνονται µε τις δεσµεύσεις για µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου, είναι η πρώτη χώρα που θεσπίζει τέτοιο φόρο. Με 17 ευρώ ανά τόνο εκποµπών, αρχικά θα επιβαρύνει ελαφρά την τιµή των καυσίµων και τη χρήση ενέργειας στη χώρα. Ο Νικολά Σαρκοζύ (εδώ µε τη σύζυγό του, Κάρλα Μπρούνι στην πρόσφατη σύνοδο του G20 στο Πίτσµπουρκ) δηλώνει ότι θα αγωνιστεί για την επιβολή ενός περιβαλλοντικού φόρου στα σύνορα της ΕΕ, εξέλιξη που θα αποτελέσει αφορµή τριβών µε µεγάλους αναπτυσσόµενους παραγωγούς όπως η Κίνα και η Ινδία. Ήδη η Κίνα κατηγορεί τις ΗΠΑ για προστατευτισµό, µετά την επιβολή δασµών 35% στα εισαγόµενα από την Κίνα ελαστικά, καθώς η ραγδαία άνοδός τους οδήγησε σε µεγάλες απώλειες θέσεων εργασίας στην αµερικανική παραγωγή.

ΠΡΟΣΓΕΙΩΣΗ ΣΤΟ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΟ Πάντα υπάρχουν κάποιοι που ελπίζουν ότι θα τετραγωνίσουν τον κύκλο. Πλην όµως, κάποια στιγµή βρίσκονται αντιµέτωποι µε το αναπόφευκτο: τη σκληρή πραγµατικότητα ότι αυτό ανήκει στη σφαίρα της ουτοπίας. Ο πρόεδρος της Κούβας, Ραούλ Κάστρο, αποφάσισε να καταργήσει όλων των ειδών τις επιδοτήσεις (από δωρεάν διακοπές σε ορισµένους ως µεγάλες επιδοτήσεις του ηλεκτρικού ρεύµατος και των τροφίµων, διατηρώντας τη δωρεάν υγειονοµική περίθαλψη, εκπαίδευση και την εγγυηµένη από το σύνταγµα πλήρη απασχόληση) καθώς διαπίστωσε ότι εξασθενούν το κίνητρο προς εργασία και αποδείχθηκαν αναποτελεσµατικές στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου των Κουβανών. Όπως δήλωσε «δεν µπορεί κανείς να ζήσει µόνο µε ιδέες, όσο καλές και αν είναι. Τελικά το κράτος δεν µπορεί να δίνει αυτά που δεν έχει». Στόχος του η άνοδος των µισθών ώστε ο πολίτης να έχει δικαίωµα επιλογής στη δαπάνη του εισοδήµατός του. Η παγκοσµιοποίηση (και ο ανταγωνισµός) φτάνουν και σε ένα από τα τελευταία προπύργια του κοµµουνισµού. ΕΠΙΛΟΓΗ 17

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Κόσµος - Ελλάδα

ΑΝΘΕΚΤΙΚΗ Η ΑΓΟΡΑ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

Κατά την παρουσίαση της εξαµηνιαίας έρευνας για την αγορά ακινήτων, στη διάρκεια του τέταρτου Red Βusiness Forum που διοργανώνει το περιοδικό «Real Εstate» ο Στέλιος Παναγιώτου, επικεφαλής του τµήµατος αναλύσεων αγοράς ακινήτων της Τράπεζας της Ελλάδος, επισήµανε πως η κρίση δεν µείωσε τις τιµές της κατοικίας στην Ελλάδα, αφού σύµφωνα µε την Τράπεζα της Ελλάδος έπεσαν µόνο κατά 5% στη διάρκεια του τελευταίου χρόνου. Μείωση που θεωρείται αρκετά µικρή σε σχέση µε τις µεταβολές που σηµειώθηκαν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγµα σε Ιρλανδία, Ισπανία και Βρετανία. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της έρευνας οι τιµές των κατοικιών στην Αθήνα µειώθηκαν µε µέσο ε τήσ ιο όρο 2,9% στο πρώτο 6µηνο του έτους. Ειδικά, στο πρώτο τρίµηνο η υποχώρηση περιορίσ τηκε µόλις σ το 1,4% και στο δεύτερο έφτασε στο 4,4%. Οι µεταβολές των ενοικίων ωστόσο δεν ακολούθησαν αυτές των τιµών των ακινήτων, προφανώς γιατί η µείωση του αγοραστικού ενδιαφέροντος έχει σ τρέψει πολλούς στο ενοίκιο. Από το 13% του ΑΕΠ στο οποίο αντιστοιχούσαν οι επενδύσεις σε κατασκευές κατά την περίοδο 2000-2007, το 2008 υποχώρησαν κάτω του 11% και το 2009 ακόµη χαµηλότερα. Οι κτηµατοµεσίτες προβλέπουν, σε ποσοστό 49% ότι το επόµενο τρίµηνο η αγορά θα κινηθεί χειρότερα και το 47% σ τα ίδια επίπεδα. Τέλος, για τις τιµές το 98% των µεσιτικών γραφείων εκτιµά ότι θα παραµείνουν αµετάβλητες, ενώ µόνο ένα 2% αναµένει περαιτέρω πτώση.

ΕΝΝΕΝΗΝΤΑ ΕΚΑΤ. ΣΕ ΑΠΟΛΥΤΗ ΦΤΩΧΕΙΑ Δραµατικές επιπτώσεις της παγκόσµιας κρίσης στις φτωχές χώρες προβλέπει το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο. Εκτιµά ότι 90 εκατ. άνθρωποι στις χώρες αυτές θα οδηγηθούν σε απόλυτη φτώχεια. Σε οµιλία του στον ΟΗΕ, ο επικεφαλής του, Ντοµινίκ Στρος Καν, τόνισε ότι αυτό µπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική αναταραχή και πολιτική αστάθεια. Και καθώς η κρίση δεν έχει τελειώσει, το ανθρώπινο και κοινωνικό κόστος µπορεί να συνεχίσει να αυξάνεται πριν αρχίσει να µειώνεται. Ευλογώντας βέβαια τα γένια του ΔΝΤ -αναφέρθηκε στη στήριξη των χωρών αυτών από τον Οργανισµό, και όχι µόνο-έδωσε έµφαση στη σηµασία της οικονοµικής και κοινωνικής σταθερότητας και της οικονοµικής συνεργασίας για την εδραίωση της ειρήνης στον κόσµο. Όπως είπε, ένα από τα µαθήµατα του 20ου αιώνα είναι ότι η απουσία οικονοµικής συνεργασίας µετά τον 1ο Παγκόσµιο Πόλεµο και η επιβολή εξοντωτικών όρων στη Γερµανία οδήγησαν στην οικονοµική καταστροφή της, η οποία µε τη σειρά της αποτέλεσε µια από τις αιτίες του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου. Και επανέλαβε τα λόγια του υπουργού Οικονοµικών των Η.Π.Α. Μοργκεντάου στο Bretton Woods το 1944, οπότε αποφασίστηκε η δηµιουργία του ΔΝΤ, «Η οικονοµική επιθετικότητα δεν µπορεί παρά να οδηγήσει στον πόλεµο. Και ξέρουµε ότι οικονοµικές συγκρούσεις αναπτύσσονται όταν τα κράτη προσπαθούν ξεχωριστά να αντιµετωπίσουν οικονοµικά προβλήµατα, που όµως έχουν διεθνή - παγκόσµια διάσταση». Ο κ. Καν θεωρεί ότι τα χειρότερα πέρασαν για την παγκόσµια οικονοµία που κινδύνευσε µε κατάρρευση.

ΠΑΡΤΙΔΑ ΠΟΚΕΡ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΟΠΕΓΧΑΓΗ Με παρτίδα πόκερ –µε υψηλά στοιχήµατα– όπου οι διαπραγµατευτές κρατούν κλειστά τα χαρτιά τους παροµοιάζει ο καθηγητής του πανεπιστηµίου Κολούµπια, Τζέφρυ Σακς, τις διαπραγµατεύσεις ενόψει της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης για την κλιµατική αλλαγή που θα διαδεχθεί το Πρωτόκολλο του Κιότο που λήγει το 2012. Οι προτάσεις αναφέρονται σε µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου από 25% έως 40% των επιπέδων του 1990 ως το 2020 για τις αναπτυγµένες χώρες και 15%-30% για τις αναπτυσσόµενες από τα σηµερινά όµως επίπεδα. Η Κίνα - ο δεύτερος µεγαλύτερος ρυπαντής µετά τις Η.Π.Α., κρατά κλειστά τα χαρτιά της, µιλώντας µόνο για αύξηση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή στο 15%, η Ιαπωνία θέτει φιλόδοξους στόχους για µείωση των εκποµπών στο 75% του επιπέδου του 1990, ο πρόεδρος Οµπάµπα δεν έχει ακόµα αποφασίσει αν θα συµµετάσχει στη διάσκεψη ενώ στο τραπέζι παραµένουν οι επιδοτήσεις της τιµής του πετρελαίου στις αναπτυσσόµενες χώρες που φθάνουν τα 150 δισ. δολ. ετησίως και συµβάλλουν στην σπατάλη του. Αυτό που χρειάζεται, τονίζει, δεν είναι διαπραγµατευτές, αλλά επιστήµονες που θα παρουσιάσουν αυτό που µπορεί να γίνει µε ανοικτά χαρτιά. 18 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Πολιτική

Η Ελλάδα των αποφάσεων Με µεγάλες προσδοκίες οι Έλληνες έδωσαν ψήφο εµπιστοσύνης στον Γιώργο Παπανδρέου και τα στελέχη του. Κανείς δεν περιµένει να εκπληρώσει πλήρως όσα υποσχέθηκε. Περιµένει, όµως, να ικανοποιήσει την προσδοκία για µία κυβέρνηση που θα διαχειριστεί αποτελεσµατικά τη στρατηγική εξόδου από την κρίση και θα λειτουργήσει αξιοκρατικά. // Του Χρήστου Κώνστα 20 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Αντίστροφη µέτρηση για την ικανοποίηση των µεγάλων προσδοκιών 

ι Έλ ληνες πολίτες έχουν µακρά εµπειρία πολλών, µεγάλων και οδυνηρών διαψεύσεων των πολιτικών τους προσδοκιών. Η νέα κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου είναι υποχρεωµένη να µην επαναλάβει τα τραγικά λάθη της προηγούµενης διοίκησης. Πρέπει να αξιοποιήσει την κοινωνική και πολιτική δυναµική των πρώτων 12 µηνών µετά τις εκλογές ώστε να θέσει τις βάσεις για τις απαραίτητες αλλαγές προκειµένου να εφαρµοστεί το ολοκληρωµένο πρόγραµµα του ΠΑΣΟΚ. Η απελθούσα κυβέρνηση της Νέας Δηµοκρατίας, σπατάλησε πολύτιµο πολιτικό χρόνο στην αρχή και τελικώς απέτυχε. Όχι µόνον δεν αξιοποίησε τους πρώτους µήνες της διακυβέρνησής της, το 2004, αλλά κυρίως δεν τόλµησε να εφαρµόσει ούτε καν τους βασικούς πυλώνες της πολιτικής της ,υποχωρώντας κάτω από το βάρος του «πολιτικού κόστους». Ωστόσο δεν είναι δυνατόν να υπάρξει πολιτική και πολιτικός χωρίς πολιτικό κόστος. Ουδείς περιµένει από τη νέα κυβέρνηση να εκπληρώσει πλήρως τις υποσχέσεις που έδωσε κατά την προεκλογική περίοδο. Οι Έλληνες ψηφοφόροι δεν τσιγκουνεύτηκαν. Τίµησαν µε απεριόριστη εµπιστοσύνη όχι τόσο το πρόγραµµα του ΠΑΣΟΚ αλλά την ικανότητα των στελεχών του να διαχειριστούν όχι µόνον την οικονοµική κρίση αλλά κυρίως την κρίση εµπιστοσύνης του πολιτικού µας συστήµατος. Είναι σηµαντικό για την Ελλάδα να επιτύχει η διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. ΟΙ Έλληνες ελπίζουν ότι η νέα κυβέρνηση Παπανδρέου θα µοιάζει πολύ περισσότερο µε την πρώτη κυβέρνηση Σηµίτη και λιγότερο µε τις πρώτες κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου. Η Ελλάδα χρειάζεται µια κυβέρνηση εθνικής ανάταξης, µια κυβέρνηση που θα διαχειριστεί αποτελεσµατικά τη στρατηγική εξόδου από την οικονοµική κρίση αλλά κυρίως θα λειτουργήσει µε βάση τις αρχές της αξιοκρατίας που έχει απολύτως ανάγκη.

Νέα εργαλεία Τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει σήµερα η Ελλάδα είναι νέου τύπου.

Δεν επιλύονται µε παλιά εργαλεία και παραδοσιακές µεθόδους της παλαιοκοµµατικής εποχής. Η Ελλάδα του Γιώργου Παπανδρέου δεν µπορεί να δανειστεί µε την ευκολία που δανειζόταν ο πατέρας του ως πρωθυπουργός τις δεκαετίες του ‘80 και ‘90. Αντιµετωπίζουν και οι δανειστές µας προβλήµατα. Οι κυβερνήσεις των µεγάλων χωρών της Ευρώπης δεν µπορούν να εξηγήσουν στους πολίτες τους ότι στηρίζουν µε το κύρος τους τα οµόλογα του Ελληνικού Δηµοσίου το οποίο όχι µόνον δεν µπορεί αλλά και δεν δείχνει διάθεση να περιορίσει τα ελλείµµατά του και το τεράστιο δηµόσιο χρέος. Επίσης η γεωπολιτική σηµασία της Ελλάδας δεν είναι ίδια µε εκείνη της εποχή του 1981. Η Ευρώπη αλλά και ο

µόνον επιζήµια αλλά και κακόβουλη. Το ΠΑΣΟΚ υποσχέθηκε την «πράσινη ανάπτυξη» ως αντίδοτο για την πρωτοφανή οικονοµική αδράνεια. Πριν όµως ξεκινήσει τις επενδύσεις για την «πράσινη ανάπτυξη» η νέα κυβέρνηση πρέπει να αναζητήσει – αµέσως – χρήµατα για την καταβολή των συντάξεων, αλλά και για τη χορήγηση του εφάπαξ στους δηµοσίους υπαλλήλους. Πρέπει να αντιµετωπίσει το µείζον θέµα των δραµατικών ελλειµµάτων αλλά και ελλείψεων στα νοσοκοµεία. Το χρέη των νοσοκοµείων πέρυσι έφθασαν στα 5,8 δισ. ευρώ και πολλές φορές οδήγησαν τους προµηθευτές να αναστείλουν την παράδοση υγειονοµικού υλικού. Το ΠΑΣΟΚ υποσχέθηκε τοµές στην Παιδεία την οποία ορθώς θεωρεί

Η Ελλάδα του Γιώργου Παπανδρέου δεν µπορεί να δανειστεί µε την ευκολία που δανειζόταν ο πατέρας του. Οι κυβερνήσεις των µεγάλων χωρών της Ευρώπης δεν µπορούν να εξηγήσουν στους πολίτες τους ότι στηρίζουν µε το κύρος τους τα οµόλογα του Ελληνικού Δηµοσίου το οποίο, όχι µόνον δεν µπορεί, αλλά και δεν δείχνει διάθεση να περιορίσει τα ελλείµµατά του και το τεράστιο δηµόσιο χρέος.

πλανήτης ολόκληρος επεκτείνεται προς την Ανατολή και όχι προς τον Νότο. Οι µεγάλοι χρηµατοδότες θα ενισχύσουν χώρες που έχουν διάθεση να φιλοξενήσουν την υγιή επιχειρηµατικότητα και είναι φιλικές προς το επιχειρείν. Θα χρηµατοδοτήσουν δραστηριότητες που προσφέρουν συγκριτικό πλεονέκτηµα και στρατηγική τοποθέτηση. Η Ελλάδα χρειάζεται επειγόντως την ενίσχυση από το διεθνές επενδυτικό κεφάλαιο. Για να γίνει χώρα ελκυστική προς τους επενδυτές πρέπει πρώτα να υποσ τεί τη «δίαιτα» του δηµόσιου τοµέα. Ο δηµόσιος τοµέας στην Ελλάδα είναι αργός, αναποτελεσµατικός, ενίοτε διεφθαρµένος και κυρίως είναι τραγικά µεγάλος. Σ’ έναν παχύσαρκο άνθρωπο η σωστή ιατρική συµβουλή είναι «κάνε δίαιτα». Η συµβουλή «µην ανησυχείς για το πάχος σου, θα ψηλώσεις» είναι όχι

επένδυση στο µέλλον. Πριν αρχίσουµε τις επενδύσεις ωστόσο, η νέα κυβέρνηση πρέπει να φροντίσει την οµαλοποίηση στο µέτωπο των κολεγίων, όπου οι αντιδράσεις προοιωνίζονται ένα θερµό φθινόπωρο. Επίσης, πρέπει να ξεκαθαρίσει το τοπίο στο ζήτηµα εισαγωγής στα ΑΕΙ, αλλά και στην αναβάθµιση των λυκείων, τα οποία θεωρούνται πλέον ο µεγάλος ασθενής της δηµόσιας εκπαίδευσης. Και πριν αρχίσουµε να υλοποιούµε τις πολιτικές της πράσινης ανάπτυξης θα πρέπει να βρούµε τρόπους να διαχειριστούµε τα σκουπίδια µας και να παράγουµε περισσότερη ενέργεια από τις άφθονες ανανεώσιµες πηγές που διαθέτουµε. ΟΙ Έλληνες έδειξαν εµπιστοσύνη στο ΠΑΣΟΚ. Ο Γιώργος Παπανδρέου πρέπει να αποδειχθεί αντάξιός της και να προχωρήσει στις τοµές που τόσο ανάγκη έχει η Ελλάδα. ΕΠΙΛΟΓΗ 21

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Δηµοσιονοµικό έλλειµµα

Απέραντη επιτήρηση Λόγο τιµής, στην ουσία, ζητούν από την Ελλάδα οι Βρυξέλλες για τη µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων. Μονόδροµος γιατί και αν ακόµη ήταν συµβιβαστικοί, οι αγορές θα είναι αµείλικτες, τιµωρώντας µας µε υψηλά επιτόκια δανεισµού. // Του Νίκου Μπέλλου

αδυναµία της χώρας να τ ηρήσει τ η δέσµευσή της σχετικά µε το χρονοδιάγραµµα µείωσης του δηµοσίου ε λ λείµµατος (3,7% του ΑΕΠ φέτος και κάτω από 3% του χρόνου), οδηγεί τη νέα κυβέρνηση σε πολύ δύσκολες διαπραγµατεύσεις µε την Κοµισιόν

22 ΕΠΙΛΟΓΗ

για παράταση της προθεσµίας. Την πε ρασ µέ νη Άνοιξη το Συµβούλιο ECO - FIN, µε τά από ε ισήγηση τ ης Ευρωπαϊκής Επιτ ροπής έθεσε την Ελ λάδα, γ ια δεύτ ερη φορά τα τ ελευταία πέντε χρόνια, σε επιτήρηση, εξαιτίας του υπερβολικού ε λ λείµµατος που αυξήθηκε στο τέλος του 2008 στο 5,7% του ΑΕΠ. Το χρονο-

διάγραµµα συµµόρφωσης που καθορίστηκε (µέχρι το τέλος του 2010) ήταν σχετικά µικρό, διότι την περίοδο εκείνη η χώρα µας δεν βρισκόταν σε ύφεση. Το Σύµφωνο Σταθερότητας που ελέγχει τα ελλείµµατα των χωρών της Ευρωζώνης προβλέπει τη χορήγηση µεγαλύτερων περιόδων διόρθωσης του ε λ λείµµατος, όταν

 Η περίοδος χάριτος για τη νέα κυβέρνηση έληξε πριν αρχίσει η θητεία της! 

η ενδιαφερόµενη χώρα βρίσκε ται σε ύφεση. Κάτι που έγινε άλλωστε µε τις άλλες χώρες που τέθηκαν σε επιτήρηση, όπως η Ιρλανδία, η Γαλλία και η Ισπανία, στις οποίες δόθηκαν 3-4 χρόνια για δηµοσιονοµική π ρ ο σ α ρµ ογ ή. Στ ο διά σ τ ηµ α π ο υ µεσολάβησε από την απόφαση του ECO-FIN, η κατάσταση στο µέτωπο τ ης πραγµα τ ικής οικονοµίας επιδεινώθηκε δραµατικά. Η χώρα µας βρίσκεται πλέον σε ύφεση, η οποία αλλάζει και τα δεδοµένα. Από την άλλη πλευρά η κυβέρνηση της Ν.Δ. έλαβε µέτρα, κυρίως εισπρακτικού χαρακτήρα, τα οποία ικανοποίησαν εν µέρει µόνο τις Βρυξέλλες. Κι αυτό γιατί τα περισσότερα από αυτά είναι µιας χρήσης, που σηµαίνει ότι δεν οδηγούν σε βιώσιµη διόρθωση του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος. Αντίθετα, η Κοµισιόν ζητούσε µέτρα µόνιµου χαρακτήρα. Είναι προφανές ότι η ραγδαία επιδείνωση της οικονοµίας σε συνδυασµό µε τον περιορισµένο αντίκτυπο των µέτρων, δεν επιτρέπει την επαναφορά του ελλείµµατος κάτω του 3% του ΑΕΠ µέχρι το τέλος του επόµενου έτους. Ο αρµόδιος Επίτροπος Χοακίν Αλµούνια, φρόντισε προεκλογικά να καταστήσει σαφές προς τα δύο µεγάλα κόµµατα εξουσίας, ότι η Επιτροπή δεν πρόκειται να αλλάξει τους κανόνες του παιγνιδιού σχετικά µε την επιτήρηση της ελληνικής οικονοµίας. Μάλιστα, ο Ισπανός Επίτροπος έκανε τη δήλωση παραβιάζοντας και την πάγια αρχή του, να µην κάνει ποτέ δηλώσεις για χώρα µέλος εν µέσω προεκλογικής περιόδου. Το έκανε συνειδητά προκειµένου να ξεκαθαρίσει σε όλους τους ενδιαφερόµενους στην Ελλάδα ότι ανεξάρτητα ποιος θα βρίσκεται στην κυβέρνηση, οφείλει να σεβαστεί τις δεσµεύσεις που έχει αναλάβει η χώρα έναντι της ΕΕ. Στις Βρυξέλλες επισηµαίνουν ότι το ζητούµενο για την Ελλάδα δεν είναι η χορήγηση πρόσθετου χρόνου για την επαναφορά του ελλείµµατος κάτω του 3% του ΑΕΠ, αλλά τα µέσα που θα χρησιµοποιηθούν για την επίτευξη του στόχου. Η κυβέρνηση της Ν.Δ. δεσµεύθηκε στη διόρθωση

του ελλείµµατος µέχρι το τέλος του 2010, αλλά ο στόχος αυτός θεωρείται πλέον ανέφικτος. Γι’ αυτό ευθύνεται και η σφοδρότητα της κρίσης, αλλά και τα περιορισµένης αποτελεσµατικότητας µέτρα που έλαβε. Η νέα κυβέρνηση, µπορεί να ζητήσει περαιτέρω χρόνο κάνοντας επίκληση των ελαστικών διατάξεων του Συµφώνου Σταθερότητας σε περίοδο ύφεσης. Όµως δεν πρόκειται να υπάρξει «δωρεάν» ικανοποίηση του αιτήµατος. Η Επιτροπή και το Συµβούλιο Υπουργών θα καθορίσουν το «αντίτιµο». Αυτό διευκρίνισε και ο κ. Αλµούνια µε τη δήλωση ότι η διαδικασία συνεχίζεται και θα τηρηθεί µέχρι τέλους. Με τη συνέχιση της διαδικασίας η Ελλάδα θα µετακινηθεί δύο σκαλοπάτια πιο κάτω στην κλίµακα του Συµφώνου Σταθερότητας και θα βρεθεί σ το τε λευταίο, πριν από την επιβολή κυρώσεων Πρόκειται για την παρά-

της Τράπεζας της Ελλάδος, ακόµη κι αν δοθεί παράταση µέχρι το 2011, η νέα κυβέρνηση θα χρειαστεί να βρει 10 µε 12 δισ. ευρώ µέσα στα επόµενα δυο χρόνια. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος αφενός µεν θα απαιτηθεί άµεση λήψη µόνιµων µέτρων αύξησης των εσόδων και ταυτόχρονος περιορισµός των δηµόσιων δαπανών. Για να γίνει αντιληπτό το µέγεθος του προβλήµατος θα πρέπει να σηµειωθεί ότι στη διάρκεια της προηγούµενης επιτήρησης (2004-2007), η οικονοµία «έτρεχε» µε ετήσιους ρυθµούς ανάπτυξης άνω του 4%. Σήµερα και το έλλειµµα είναι ψηλότερο αλλά και η ανάπτυξη είναι αρνητική, που σηµαίνει πολύ χαµηλότερα φορολογικά έσοδα. Θεωρείται επίσης βέβαιο ότι οι κοινοτικοί θα ζητήσουν συγκεκριµένες δεσµεύσεις για την πραγµατοποίηση διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων (συν ταξιοδοτικό, ασφαλιστικό, αγορά εργασίας, απε-

Ο επίτροπος Αλµούνια είναι σαφής. Δηλώνει ότι η Επιτροπή δεν πρόκειται να αλλάξει τους κανόνες του παιγνιδιού σχετικά µε την επιτήρηση της ελληνικής οικονοµίας. Το επόµενο στάδιο είναι η οικονοµία θα τεθεί υπό στενή εποπτεία και η κυβέρνηση θα υποβάλει εκθέσεις προόδου κάθε τρίµηνο.

γραφο 9 του άρθρου 104 της Συνθήκης (σήµερα η χώρα µας είναι σ την παράγραφο 7). Η οικονοµία θα τεθεί υπό στενή εποπτεία και η κυβέρνηση θα υποβάλει εκθέσεις προόδου κάθε τρίµηνο. Εάν υπάρξει αδυναµία τήρησης και της νέας προθεσµίας θα βρεθεί αντιµέτωπη µε κυρώσεις, που θα έχουν τη µορφή: αναστολής εκταµίευσης κοινοτικών κονδυλίων από το Ταµείο Συνοχής, επιβολής προστίµου ίσου µε το 0,5% του ΑΕΠ και περιορισµό της δανειοδότησης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Συνεπώς, µε το έλλειµµα να τρέχει σήµερα στο 10% του ΑΕΠ, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις

λευθέρωση κλειστών επαγγελµάτων). Ο κ. Αλµούνια υπογραµµίζει σε κάθε ευκαιρία τους τελευταίους µήνες ότι η δηµοσιονοµική εξυγίανση σε συνδυασµό µε τη λήψη διαρθρωτικών µέτρων αποτελούν µονόδροµο για την Ελ λάδα. Όχι µόνο γιατί υπάρχει δέσµευση της χώρας έναντι των εταίρων, αλλά γιατί διαφορετικά το επιτόκιο δανεισµού στα 10ετή οµόλογα του δηµοσίου θα ξεπεράσει κατά πολύ το 6% (ρακόρ ευρωζώνης) του περασµένου Μαρτίου, που ήταν υπερδιπλάσιο των γερµανικών. Δηλαδή ακόµη κι αν οι κοινοτικοί εµφανίζονταν συµβιβαστικοί, οι αγορές θα είναι αµείλικτες. ΕΠΙΛΟΓΗ 23

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Παγκόσµια οικονοµία

Βαρύ καθήκον Ο λαβύρινθος της ύφεσης δείχνει να έχει ακόµη πολλά ανεξιχνίαστα µονοπάτια καθώς παρά τις επίσηµες διαβεβαιώσεις: Τα χρηµατιστήρια φρενάρουν µπροστά στις ανησυχίες για τη βιωσιµότητα της ανάκαµψης. Οι εξελίξεις αυτές, υποχρεώνουν τους κεντρικούς τραπεζίτες να διατηρούν οριακά χαµηλά τα επιτόκιά τους. // Του Κώστα Καλλωνιάτη

α πρώτα σηµάδια οικονοµικής ανάκαµψης που είχαµε µέσα στο καλοκαίρι σε ΗΠΑ και ΕΕ έδωσαν νέα πνοή στο χρηµατιστηριακό ράλι τιµών που ξεκίνησε τον περασµένο Μάρτιο. Πλησιάζοντας, όµως, στο τέτρατο τρίµηνο του έτους, οι αγορές έχουν ανακόψει ταχύτητα περιµένοντας νέα στοιχεία ενδυνάµω24 ΕΠΙΛΟΓΗ

σης των αναπτυξιακών ρυθµών στην οικονοµία προκειµένου να παρατείνουν το ράλι. Την αισιοδοξία τους – η οποία πηγάζει κυρίως από τις συνεχείς χρηµατικές ενέσεις των κεντρικών τραπεζών – φαίνεται, ωστόσο, να µετριάζουν οι ανησυχίες των επενδυτών για τη βιωσιµότητα της τρέχουσας τάσης ανάκαµψης των οικονοµιών. Παρά τις επίσηµες διαβεβαιώσεις

της Fed για το τέλος της ύφεσης (µε τη συµπληρωµατική δήλωση πως η ανάκαµψη θα είναι αργόσυρτη), αρκετοί οικονοµικοί δείκτες αµφισβητούν τον ισχυρισµό αυτό. Για παράδειγµα, οι πωλήσεις παλαιών κατοικιών στις ΗΠΑ µειώθηκαν τον Αύγουστο, οι κατασχέσεις κατοικιών αυξήθηκαν, µε µόνο ενθαρρυντικό τη µικρή άνοδο των τιµών τους το τελευταίο τρίµη-

 Νέοι πονοκέφαλοι για τους κεντρικούς τραπεζίτες 

νο και οι αιτήσεις για επίδοµα ανεργίας παρέµειναν σε υψηλό επίπεδο (563.000 όταν για µία πορεία διατηρήσιµης ανάπτυξης θεωρείται απαραίτητο να υποχωρήσουν στις 400.000). Συγχρόνως, τα αποθέµατα πετρελαίου αυξήθηκαν αντί να µειωθούν υποδηλώνοντας κάµψη της ζήτησης, γεγονός που ώθησε τη τιµή του αργού πίσω στα 66$. Στη Γερµανία, ο δείκτης επιχειρηµατικής εµπιστοσύνης Ifo εµφανίζει οριακή µόνο βελτίωση. Οι εξελίξεις αυτές υποχρεώνουν τις κεντρικές τράπεζες να διατηρούν στα χαµηλότερα δυνατά επίπεδα τα επιτόκια, ενώ συζητούν την εγκατάλειψη της προσαρµοσ τικής πολιτικής τους µόνον εφόσον παγιωθεί η οικονοµική ανάκαµψη. Παράλληλα, το ΔΝΤ, φοβούµενο τη διολίσθηση της παγκόσµιας οικονοµίας σε νέα ύφεση, προτρέπει τις κυβερνήσεις να δώσουν προτεραιότητα στην τόνωση τ ης οικονοµίας τους και να φροντίσουν αργότερα για τη µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων τους. Ακόµη και ο διάσηµος πλέον νοµπελίστας καθηγητής οικονοµικών, Πολ Κρούγκµαν, παρότ ι πισ τ εύε ι πως µάλ λον τε λείωσε η ύφεση, τονίζει πως οι προοπτικές της παγκόσµιας οικονοµίας παραµένουν θολές τονίζοντας πως «η κατάρρευση του παγκοσµίου εµπορίου, η οποία ήταν το πραγµατικά τροµερό γεγονός της χ ρηµα τ οπισ τ ωτ ικής κ ρίσ ης, εξα κολουθεί να υφίσ ταται». Κατά τον Κρούγκµαν, αυτό οφείλεται στο ότι ενώ ο αµερικανός καταναλωτής είναι εξουθενωµένος, το σχετικά µικρότερο µέγεθος της κινεζικής οικονοµίας δεν της επιτρέπει να παίξει τον ρόλο της ατµοµηχανής της παγκόσµιας οικονοµίας για την έξοδο από την ύφεση.

Η σκιά της αµφιβολίας Αυτός είναι ο λόγος που το µεν πετρέλαιο, µετά από µία άνοδο 33% από τις αρχές του 2009, δεν µπορεί να σπάσει το φράγµα των 70-72$, ο δε δείκτης εµπορευµάτων CRB (13%) εµφανίζει µαζί µε τον χρυσό (14%) την πιο ασθενική άνοδο απ’ όλους τους

άλλους χρηµατιστηριακούς δείκτες και αγορές από τις αρχές του έτους. Ακόµη χειρότερη, όµως, είναι επίδοση του δείκτη ξηρού φορτίου (BDI ή Βaltic Dry Index) ο οποίος καταγράφει τις διεθνείς τιµές των ναύλων και άρα τη δυναµική του διεθνούς εµπορίου. Ο δείκτης αυτός έπεφτε ακόµη και όταν αυξάνονταν οι τιµές πετρελαίου, ενώ υποχωρεί ξανά από τις αρχές Ιουλίου έως σήµερα ακολουθώντας αντίθετη πορεία από τον µετοχικό δείκτη S&P 500 σε µία καταφανή εκδήλωση «διαζυγίου» µεταξύ πραγµατικής οικονοµίας (διεθνές εµπόριο) και χρηµατιστηριακής αγοράς. Έτσι, µολονότι σήµερα οι χρηµατιστηριακές αγορές έχουν ανακάµψει 40-50% από τα χαµηλά του Μαρτίου και βρίσκον ται

σιακού περιβάλλοντος: τα 10ετή αµερικανικά οµόλογα γνωρίζουν συνεχή άνοδο της τιµής τους και αντίστοιχη κάµψη της απόδοσής τους (από 3,85% στις 10/8 σε 3,31% στις 24/9). Στις συνθήκες αυτές η ελληνική αγορά δεν µπορεί να αποτελέσει εξαίρεση. Με 62% άνοδο από τα χαµηλά του Μαρτίου, ο γενικός δείκτης του Χρηµατιστηρίου Αθηνών µοιάζει ώριµος να διορθώσει και αυτό µπορεί να πραγµατοποιηθεί ανεξάρτητα από την πορεία των διεθνών αγορών. Η αιτία πρέπει να αναζητηθεί στη δυσµενή κατάσταση της ελληνικής οικονοµίας η οποία εκτιµάται ότι θα είναι σε ύφεση ακόµη και εάν ανακάµψουν οι ευρωπαϊκές οµόλογοί της. Επιπλέον, οι δοκιµασίες για τη νέα κυβέρνηση

Ο διάσηµος πλέον νοµπελίστας καθηγητής οικονοµικών, Πολ Κρούγκµαν, παρότι πιστεύει πως µάλλον τελείωσε η ύφεση, τονίζει πως οι προοπτικές της παγκόσµιας οικονοµίας παραµένουν θολές, ενώ επισηµαίνει πως «η κατάρρευση του παγκοσµίου εµπορίου, η οποία ήταν το πραγµατικά τροµερό γεγονός της χρηµατοπιστωτικής κρίσης, εξακολουθεί να υφίσταται».

18-20% υψηλότερα από τις αρχές του έτους, πληθαίνουν οι φόβοι για τη διατηρησιµότητα αυτού του ράλι. Σπανίως οι µετοχικές αγορές γνώρισαν ένα τόσο ισχυρό 6µηνο ράλι όπως το φετινό. Η κατά 46% άνοδος του Dow Jones ήταν µία από τις µόλις 6 συνολικά κούρσες τιµών παρόµοιας εµβέλειας που πραγµατοποιήθηκαν τα τελευταία 100 χρόνια. Όλα τα ανάλογης ισχύος ράλι τιµών έλαβαν χώρα τις δεκαετίες του ’30 και ’70, δηλαδή σε περιόδους έντονων αναταράξεων, και ποτέ δεν διατήρησαν τα κέρδη τους. Αρκετοί αναλυτές πιστεύουν ότι βρισκόµαστε σήµερα σε παρόµοια φάση και ότι αυτός είναι ένας κρίσιµος λόγος οι αγορές να γυρίσουν πτωτικά το επόµενο διάστηµα. Επικαλούνται τη στροφή των επενδυτών προς τα κρατικά οµόλογα, ένδειξη τάσης για µεγαλύτερη ασφάλεια έναντι ενός υφε-

είναι πολλές και άµεσες και οι αγορές λογικό είναι να φανούν καχύποπτες, τουλάχιστον στην αρχή, µέχρις ότου διαπιστωθεί που ακριβώς θα οδηγηθεί η οικονοµία υπό τη νέα κυβέρνηση. Σε κάθε περίπτωση, οι επενδυτές σταθµίζουν το εύθραυστο στοιχείο της διεθνούς ανάκαµψης, καθώς η παγκόσµια οικονοµία χαρακτηρίζεται από µεγάλο πλεόνασµα παραγωγικής ισχύος, αναζωπύρωση των προστατευτικών τάσεων, µεγάλα δηµοσιονοµικά ανοίγµατα που κανείς δεν γνωρίζει πώς και µε τι κόστος θα χρηµατοδοτηθούν, µεγάλο όγκο τοξικών τίτλων στο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα και νέο κύκλο επισφαλών τραπεζικών δανείων, ενώ η αύξηση της προσφοράς χρήµατος συνοδεύεται από µείωση της ταχύτητας κυκλοφορίας του, µία εξέλιξη που δεν εµπνέει καµία αισιοδοξία για την αναθέρµανση της πραγµατικής οικονοµίας. ΕΠΙΛΟΓΗ 25

BANKING

Εποπτεία

Από το Πίτσµπουργκ στη Βασιλεία III

ε τη µετατόπιση του ενδιαφέρον τος από τον έλεγχο των αµοιβών των διαχειριστών κεφαλαίων και τραπεζικών στελεχών προς την αλλαγή και ενίσχυση του εποπτικού πλαισίου φαίνεται ότι η διεθνής κοινότητα κινείται ολοταχώς προς την υιοθέτηση µιας Βασιλείας ΙΙΙ. Τι θα είναι αυτή; Θα είναι πιο απλή και συνεπώς πιο κατανοητή από τους επόπτες ή θα στηριχτεί σε ακόµη µεγαλύτερη ανάλυση των στοιχείων των τραπεζών µε στατιστικά µοντέλα; Στο τραπέζι του G20 πρόσφατα σ το Πίτσµπουργκ των ΗΠΑ, φαίνεται ότι έπεσαν πολλές ιδέες. Οι τραπεζίτες υποστήριξαν ότι οι πολύ αυστηροί κανόνες, θα κάνουν τις τράπεζες υπερβολικά επιφυλακτικές µε αποτέλεσµα τη χαµηλότερη ανάπτυξη της οικονοµίας και λιγότερες θέσεις εργασίας. Υπάρχει

Δύο όψεις Οι «σκληροί» κανόνες και η αυξηµένη εποπτεία των χρηµατοπιστωτικών οργανισµών αποτελούν µία λύση που µελλοντικά θα συµβάλλει στο φρενάρισµα της ανάπτυξης; // Του Νίκου Β. Τσίτσα

26 ΕΠΙΛΟΓΗ

ένα trade off, όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο πρόεδρος της Deutsche Bank, Τζόζεφ Άκερµαν. Οι απόψεις αυτές δεν έγιναν δεκτές βέβαια από τους υπουργούς Οικονοµικών. Όπως και να έχει οι τράπεζες θα πρέπει να ορθώνουν οχυρά µε περισσότερα κεφάλαια κάτι που θα περιορίσει την κερδοφορία τους. Συγκεκριµένες προτάσεις αναµένεται να έχουν διαµορφωθεί από την Επιτροπή Τραπεζικής Εποπτείας της Βασιλείας µέχρι τα τέλη του 2010. Στ ο σ τ όχα σ τ ρ ο τ έ θ ηκα ν κα ι οι κεφαλαιαγορές. Συγκεκριµένα, αναφορά έ γ ινε σ τ ις αγορέ ς των εµπορευµάτων και ειδικότερα στην έν τονη µεταβλητότητα σ τις τιµές του πετρελαίου. Το κλίµα δεν είναι ευνοϊκό ούτε για τα παράγωγα προϊόντα, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ που επιθυµούν την ενσωµάτωση των εξω-

χρηµατιστηριακών παραγώγων στις χρηµατιστηριακές αγορές. Για πρώτη φορά τίθεται, επίσης, προθεσµία σε παγκόσµια κλίµακα για τη χάραξη κοινών κανόνων λογιστικής βελτιώνοντας ουσιαστικά τα όσα επέτυχαν τα διεθνή λογιστικά πρότυπα. Μέχρι τον Ιούνιο του 2011 αναµένεται να έχει επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Τέλος, ένα από τα πιο µεγαλεπήβολα σχέδια του G20 είναι οι λεγόµενες «ζωντανές διαθήκες» µεγάλων χρηµατοπιστωτικών οµίλων, µια πρόταση των Βρετανών και των Αµερικανών. Με βάση αυτή, οι όµιλοι θα πρέπει να έχουν χαράξει σχέδια για µια προγραµµατισµένη διάσπαση ή διάλυση των δραστηριοτήτων τους εάν βρεθούν στο χείλος της καταστροφής. // Επιτελείο «Ε»

ο µεγάλο µάθηµα που προέκυψε από την οικονοµική κρίση είναι – για αρκετούς οικονοµολόγους και διεθνούς φήµης αναλυτές – η ανάγκη ενίσχυσης της εποπτείας του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Οι κεντρικές τράπεζες σε αρκετές χώρες δεν έδειξαν την απαραίτητη πυγµή για να επιβάλουν κανόνες λειτουργίας στα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα. Στην Ευρώπη ακούγονται φωνές για δηµιουργία ενός νέου εποπτικού σώµατος µε αποδυνάµωση του ρόλου των Κεντρικών Τραπεζών στην εποπτεία των τραπεζών. Σκέψεις για ανεξάρτητο φορέα είχαν γίνει πριν αρκετά χρόνια, όταν σε διεθνές επίπεδο είχαν εκπονηθεί µελέτες για την ανεύρεση καλύτερου πλαισίου εποπτείας. Στα διεθνή συνέδρια που πραγµατοποιούνται µε θέµα τις εξελίξεις στον τοµέα της διαχείρισης κινδύνων κατατίθενται προτάσεις που µιλούν για την ανάθεση του Risk Management των τραπεζών σε εταιρείες και φορείς που δεν ανήκουν στην οργανωτική δοµή των ιδρυµάτων, ενώ γίνεται έντονα λόγος για ελέγχους από ανεξάρτητες εταιρείες. Το ερώτηµα που δηµιουργείται είναι αν µε τη δηµιουργία πολύπλοκων ελεγκτικών µηχανισµών θα επέλθει το επιθυµητό αποτέλεσµα ή τελικά θα δηµιουργηθούν µεγαλύτερα εµπόδια στην ανάπτυξη του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Γιατί και την περίοδο που ξέσπασε η οικονοµική κρίση υπήρχε πλαίσιο ορθής λειτουργίας των τραπεζών καθώς και ελεγκτικοί µηχανισµοί, οι οποίοι όπως αποδείχθηκε δεν επαρκούσαν.

��

BANKING

Κόσµος - Ελλάδα

ΕΥΘΡΑΥΣΤΕΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ Λύση για την έξοδο από την παγκόσµια ύφεση, αναζήτησε η οµάδα του G20 στα τέλη Σεπτεµβρίου στο Πίτσµπουργκ. Οι «ενέσεις» δηµόσιου χρήµατος ανέκοψαν την απότοµη πτώση, αλλά η αβεβαιότητα και το σαθρό έδαφος της παγκόσµιας οικονοµίας που αναζητά νέες φούσκες εξακολουθούν να κρατούν σε εγρήγορση τους παγκόσµιους ηγέτες. Μιλούν για νέες κρατικές στηρίξεις, καθώς ορισµένοι οικονοµολόγοι προειδοποιούν ότι το τέλος της ύφεσης δεν είναι κοντά, φοβούµενοι νέα ύφεση. O πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Οµπάµα, άσκησε πιέσεις στους ηγέτες των χωρών του G20 για την ανασυγκρότηση της παγκόσµιας οικονοµίας. «Δεν µπορούµε να επιστρέψουµε στην εποχή όπου οι Κινέζοι ή οι Γερµανοί ή άλλες χώρες απλά πουλάνε τα πάντα σε εµάς, εµείς µαζεύουµε χρέη στις πιστωτικές κάρτες ή σε στεγαστικά δάνεια, αλλά δεν τους πουλάµε τίποτα», είπε ο Οµπάµα σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό κανάλι CNN. Οι ΗΠΑ πρότειναν ένα νέο οικονοµικό πλαίσιο το οποίο θα αντιµετωπίζει τις παγκόσµιες ανισορροπίες. Οι ηγέτες της ΕΕ ζήτησαν να δοθεί σηµαντικός ρόλος στο Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο στον συντονισµό της παγκόσµιας πολιτικής και να υπάρξει δέσµευση για τη χορήγηση στο ΔΝΤ 125 δισ. δολ. σε επιπλέον κεφάλαια, επιπλέον των 75 δισ. που είχαν συµφωνήσει νωρίτερα φέτος. Οι 27 πρότειναν επίσης η σύνοδος του G20 στο Πίτσµπουργκ να ορίσει δεσµευτικούς κανόνες για τα µπόνους των τραπεζιτών.υν .

ΧΑΜΗΛΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ο πρόεδρος του Eurogroup, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ (εδώ µε τον πρόσφατα επανεκλεγέντα πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Χοσέ – Μανουέλ Μπαρόζο) προειδοποίησε ότι η επόµενη δεκατεία θα χαρακτηριστεί από λιτότητα και χαµηλούς ρυθµούς ανάπτυξης στην Ευρώπη. Υπογραµµίζει ότι «η µεγαλύτερη αύξηση της ανεργίας βρίσκεται µπροστά µας». Ωστόσο, επεσήµανε ότι η Ευρώπη έχει αφήσει πίσω της τα δυσκολότερα. Χαρακτήρισε «εύθραυστη» την κατάσταση, ενώ τόνισε ότι η οικονοµική ανάκαµψη προβλέπεται «διστακτική και συγκρατηµένη». Όπως ανέφερε, η ανάπτυξη της Ευρωζώνης θα παραµείνει καθηλωµένη περί το 1,5% ετησίως ανάµεσα στο 2010 και το 2020. Σύµφωνα µε τον Γιούνκερ, οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να προετοιµασθούν για τον αποφασιστικό περιορισµό των ελλειµµάτων και των χρεών τους.

ΣΤΟ 6% Η ΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ Σύµφωνα µε εκτιµήσεις αναλυτών και τραπεζικών στελεχών η εγχώρια πιστωτική επέκταση θα κλείσει στο 6% για το 2009. Η εξοµάλυνση στις χορηγήσεις δανείων από την πλευρά των τραπεζών, προβλέπουν ότι θα ξεκινήσει το δ’ τρίµηνο του έτους ενώ η αύξηση της πιστωτικής επέκτασης το τελευταίο τρίµηνο, θα επιτευχθεί αφενός λόγω της περαιτέρω ενίσχυσης της ρευστότητας των τραπεζών µε τον δανεισµό τους από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και αφετέρου από την τόνωση της ζήτησης δανείων, εφόσον επιβεβαιωθεί το «σενάριο» σταθεροποίησης των οικονοµιών.

ΑΚΡΙΒΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ Η 10η ακριβότερη χώρα στην ΕΕ για τραπεζικές συναλλαγές αναδεικνύεται από τα στοιχεία της Κοµισιόν η Ελλάδα και οφείλεται κυρίως στα υψηλά έξοδα (π.χ. προµήθεια) που χρεώνουν οι ελληνικές τράπεζες για εµβάσµατα και για άλλες µεταφορές χρηµάτων που κάνουν µέσω των τρεχούµενων λογαριασµών οι πελάτες τους. Βάσει των ευρηµάτων, πανάκριβοι είναι οι λογαριασµοί στην Ιταλία, στη Γαλλία και στην Ισπανία. Τα έξοδα που χρεώνουν οι τράπεζες στους πελάτες τους είναι πολύ υψηλά. Στην Ιταλία το µέσο κόστος ενός λογαριασµού είναι 253 ευρώ. Στην Ελλάδα η χρήση ενός λογαριασµού µπορεί να έχει κόστος για τον πελάτη-καταναλωτή ύψους 54 ευρώ. Ως προς τα µέσα πληρωµών οι Έλληνες εµφανίζουν µια ξεκάθαρη προτίµηση (53%) στις προσωπικές συναλλαγές που γίνονται στα γκισέ των τραπεζών, ενώ το ποσοστό των Ελλήνων που χρησιµοποιεί στις τραπεζικές συναλλαγές του το ίντερνετ και το τηλέφωνο (5% και 2% αντίστοιχα) είναι το χαµηλότερο στην ΕΕ µετά τη Ρουµανία και τη Βουλγαρία.

28 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΝΕΣΗ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Δεύτερο «κύµα» χρηµατοδότησης µέσω τιτλοποιήσεων από την ΕΚΤ δωδεκάµηνης διάρκειας, το οποίο πραγµατοποιείται, αναµένεται να απεγκλωβίσει µεγαλύτερα κεφάλαια τραπεζών και να αυξηθούν οι χορηγήσεις προς την πραγµατική οικονοµία. Έτσι, θα βοηθηθεί η διαχείριση των αναγκών ρευστότητας σε επιχειρήσεις αλλά και ιδιώτες που µπορούν να τις χρησιµοποιήσουν για επενδυτικές κινήσεις και όχι µόνο για ανάγκες κεφαλαίου κίνησης. Η οµαλοποίηση των αγορών επιτρέπει στις τράπεζες να αντλούν πιο εύκολα και φθηνά κεφάλαια και να τονώνουν ακόµα περισσότερο τη ρευστότητά τους.

ΙΣΧΥΡΟΤΕΡΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ

ΥΨΗΛΗ ΚΕΡΔΟΦΟΡΙΑ O ΟΤΕ, η Εθνική Τράπεζα και η Cosmote περιλαµβάνονται στις πρώτες θέσεις κατάταξης των 200 πλέον κερδοφόρων Οµίλων στην Ελλάδα για το 2008, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα έρευνας στην έκδοση Business Leaders in Greece της ICAP Group. Όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση της ICAP, για πρώτη φορά φέτος, παρουσιάζονται, εκτός από τις 500 πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις και οι 200 πιο κερδοφόροι Όµιλοι εταιρειών στην Ελλάδα βάσει των κερδών EBITDA και δηµοσιευµένων ενοποιηµένων ισολογισµών του έτους 2008. Κορυφαίος όµιλος βάσει κερδοφορίας για το 2008 αναδείχθηκε ο όµιλος εταιρειών ΟΤΕ ΑΕ, ακολουθούµενος από τον όµιλο Εθνικής Τράπεζας ΑΕ και τον όµιλο Cosmote ΑΕ.

Σε ηµερίδα που πραγµατοποιήθηκε πρόσφατα στο Πανεπιστήµιο Τζονς Χόπκινς, ο πρόεδρος της Παγκόσµιας Τράπεζας, Ρόµπερτ Ζέλικ απηύθυνε προειδοποίηση στις ΗΠΑ υπογραµµίζοντας ότι αναδύεται µία νέα τάξη πραγµάτων στην παγκόσµια οικονοµία. Δήλωσε ότι δεν θα πρέπει να θεωρούν δεδοµένη την παντοδυναµία του δολαρίου. Επισήµανε επίσης ότι δεν θα πρέπει να θεωρούν δεδοµένο το καθεστώς του κυρίαρχου αποθεµατικού νοµίσµατος, που απολαµβάνει σήµερα το δολάριο, καθώς όπως είπε «έρχονται συνεχώς στο προσκήνιο νέες εναλλακτικές». «Χρειαζόµαστε ένα σύστηµα πολιτικής οικονοµίας, που θα αντανακλά αυτό το πολυπολικό σύστηµα ανάπτυξης» είπε χαρακτηριστικά. Σχολιάζοντας τα αποτελέσµατα της πρόσφατης Συνόδου των ηγετών του G20, ο κ. Ζέλικ είπε ότι έγινε µεν µία «καλή αρχή» στο Πίτσµπουργκ προς την κατεύθυνση της στενότερης διεθνούς συνεργασίας, πρόσθεσε όµως ότι θα πρέπει να υπάρξει παγκόσµιος συντονισµός των ενεργειών των κυβερνήσεων. Σχετικά µε την ενίσχυση της εποπτείας του χρηµατοοικονοµικού τοµέα, ο κ. Ζέλικ αµφισβήτησε τα σχέδια της αµερικανικής κυβέρνησης να δώσει περισσότερη εξουσία στη Federal Reserve. «Νοµίζω ότι περισσότερες αρµοδιότητες θα πρέπει να έχει το υπουργείο Οικονοµίας, το οποίο και λογοδοτεί στο Κογκρέσο, και όχι οι πανίσχυροι, ανεξάρτητοι τεχνοκράτες της FED» σχολίασε, ενώ ήταν ιδιαίτερα καυστικός έναντι των κεντρικών τραπεζών, που όπως είπε «Κατάφεραν να τιθασεύσουν τον πληθωρισµό στις τιµές καταναλωτή, αλλά αποφάσισαν ότι ήταν δύσκολο να αποτρέψουν µε τη νοµισµατική πολιτική τη ‘’φούσκα’’ στις τιµές των περιουσιακών στοιχείων».

ΠΤΩΧΕΥΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ Θεσµοθετηµένη πάνω από µια δεκαετία σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πλην της Ελλάδας και των χωρών του πρώην ανατολικού µπλοκ, είναι η πτώχευση των καταναλωτών. Στη Μεγάλη Βρετανία και στις ΗΠΑ από το 1978 έχουν υιοθετήσει θεσµούς και κοινωνικές δοµές για την προστασία των υπερχρεωµένων πολιτών από τον κοινωνικό αποκλεισµό και την περιθωριοποίηση. Μελέτες που έγιναν για τον υπερδανεισµό στα σκανδιναβικά κράτη, την Ολλανδία, τη Γαλλία και τη Γερµανία, έδειξαν ότι προκαλούνται σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική, πνευµατική και σωµατική υγεία του υπερχρεωµένου καταναλωτή. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι από όσους προσέρχονταν για συµβουλές σε θέµατα δανεισµού ταυτόχρονα παρακολουθούνταν από ψυχολόγο και έπαιρναν φαρµακευτική αγωγή, ενώ σε πολλές περιπτώσεις διαταράσσονταν σοβαρά οι κοινωνικές και οικογενειακές σχέσεις. ΕΠΙΛΟΓΗ 29

BANKING

Ανάλυση

Νέες ισορροπίες Οι τράπεζες θα εξακολουθήσουν να δανείζονται φθηνά µε ενέχυρο τους τίτλους που κατέχουν και το πρώτο βασικό ερώτηµα που προκύπτει είναι: Τι θα τα κάνουν τα λεφτά; Στην Ελλάδα ο ρυθµός ανόδου των χορηγήσεών τους υποχωρεί ραγδαία και στην Ευρωζώνη έχει σχεδόν µηδενιστεί. Το στοίχηµα για την έξοδο από την ύφεση είναι η τροφοδότηση της αγοράς µε νέο χρήµα. // Tου Χρήστου Κώνστα

30 ΕΠΙΛΟΓΗ

εν είναι απαραιτήτως κακό. Δεν είναι σίγουρα καλύτερο. Είναι απλώς διαφορετικό. Η νέα εποχή στο ελληνικό τραπεζικό σύστηµα προκαλεί δέος σε όσους είχαν συνηθίσει να βιώνουν την εποχή των παχέων αγελάδων όπου ο τραπεζίτης δανειζόταν φθηνά, δάνειζε ακριβά και κέρδιζε πολύ περισσότερα από τις επενδύσεις του. Η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να αποδείξει ότι είναι νέα. Το ίδιο και οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να αποδείξουν ότι έχουν τη δυνατότητα προσαρµογής στο νέο σκηνικό των αγορών. Το νέο σκηνικό είναι απλό: Ας ξεκινήσουµε µε τη µεγάλη εικόνα για να εντοπίσουµε την ελληνική πραγµατικότητα. Οι κεντρικές τράπεζες των ανεπτυγµένων οικονοµιών έλαβαν έκτακτα µέτρα για να αντιµετωπίσουν την κρίση. Η επόµενη πρόκληση που αντιµετωπίζουν είναι πώς θα κατορθώσουν να οδηγήσουν τη νοµισµατική τους πολιτική και πάλι στον δρόµο της οµαλότητας. Το να επιτευχθεί αυτό – αν και δεν είναι τόσο κρίσιµο όσο η διάσωση της παγκόσµιας οικονοµίας – αποτελεί µία δύσκολη εξίσωση µε πολλές αγνώστους παραµέτρους. Σ’ αυτή την εξίσωση, ο παράγων πραγµατική οικονοµία είναι εξαιρετικά αρνητικός. Με την κατανάλωση να παραµένει χαµηλή ή και να υποχωρεί, την ανεργία να αυξάνεται και την παραγωγή να ανακάµπτει διστακτικά, µία άκαιρη εφαρµογή «σφιχτής» νοµισµατικής πολιτικής µπορεί να αναστείλει την ανάκαµψη της πραγµατικής οικονοµίας. Γι’ αυτό, άλλωστε, δεν αναµένεται αύξηση επιτοκίων πριν από το δεύτερο εξάµηνο του 2010 στις µεγάλες οικονοµίες. Αυτό µε απλά λόγια σηµαίνει ότι οι ελληνικές τράπεζες θα εξακολουθήσουν να δανείζονται φθηνά µε ενέχυρο τους τίτλους που κατέχουν και το πρώτο βασικό ερώτηµα που προκύπτει είναι: Τι θα τα κάνουν τα λεφτά; Θα στηρίξουν τη µικροµεσαία επιχείρηση µε τη σηµερινή της δοµή; Θα στηρίξουν νέου τύπου πολιτικές που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονοµίας και σε ποιους τοµείς; Αυτές τις επιλογές οφείλει να προσδιορίσει από τις πρώτες κιόλας µέρες η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Από την άλλη πλευρά, η παραµονή των επιτοκίων σε τόσο χαµηλά επιτόκια ταυτόχρονα σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ιαπωνία σε συνδυασµό µε τα έκτακτα µέτρα ενίσχυσης της οικονοµίας για µεγάλο χρονικό διάστηµα δηµιουργεί υπόβαθρο για έκρηξη του πληθωρισµού. Μέχρι σήµερα δεν έχουµε δει πληθωρισµό στις τιµές των βασικών αγαθών αλλά σίγουρα βλέπουµε πληθωρισµό στα στοιχεία του ενεργητι-

κού, στις µετοχές και τις τιµές των οµολόγων. Η ανακοίνωση µακροοικονοµικών στοιχείων καλύτερων των αναµενόµενων σε αρκετές χώρες – αν και αναµένεται περισσότερο ήπια πορεία τους στο µέλλον – αποδεικνύει πόσο δύσκολο είναι να προβλέψει κάποιος τον χρόνο της ανάκαµψης.

Νέο θεσµικό πλαίσιο Η σύνοδος του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου στην Κωνσταντινούπολη, τις µέρες που οι έλληνες τραπεζίτες ασχολούνταν περισσότερο µε το αποτέλεσµα των εκλογών και λιγότερο µε το παγκόσµιο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα, µας δίδαξε πολλά. Πιέσεις να εκδώσουν πολύ περισσότερες µετοχές αντιµετωπίζουν οι ευρωπαϊκές τράπεζες, προκειµένου να αντεπεξέλθουν στο αυστηρό νέο διεθνές ρυθµιστικό πλαίσιο το οποίο ζητά µεγαλύτερο και καλύτερο κεφαλαιακό «υπόστρωµα» για την αντιµετώπιση των σοκ. Είναι σαφές ότι ορισµένες τράπεζες επαναπαύτηκαν πολύ σε περίπλοκα χρεόγραφα, τα οποία δεν αποδείχτηκαν καλή άµυνα για τις µεγάλες ζηµίες. Ορισµένες τράπεζες εναρµονίζονται µε περισσότερες από τις µισές από τις υπάρχουσες ρυθµιστικές απαιτήσεις για κεφαλαιακή επάρκεια, µόνο χάρη στην έκδοση «υβριδικών» χρεογράφων, που είναι περισσότερο οµόλογα παρά µετοχικό κεφάλαιο. Αυτό σηµαίνει ότι θα ασκηθεί πίεση στις τράπεζες να συγκεντρώσουν περισσότερα κεφάλαια για να αντικαταστήσουν τα κυβερνητικά και άλλα υβριδικά κεφάλαια και να αναµορφώσουν τους ισολογισµούς τους. Τα στοιχεία του ΔΝΤ δείχνουν ότι ο µέσος συντελεστής µετοχικού κεφαλαίου, που απαρτίζεται από κοινές µετοχές σε κυκλοφορία έναντι των ενεργητικών για τις ευρωπαϊκές τράπεζες στα τέλη του 2008, ήταν 2,5% έναντι 3,7% στις ΗΠΑ. Συνεπώς, οι τράπεζες οφείλουν να συγκεντρώσουν πολύ περισσότερα κεφάλαια όταν εκτονωθεί η χρηµατοοικονοµική κρίση. Οι πολυσχιδείς χρηµατοπιστωτικοί οίκοι θα πρέπει να γράψουν «διαθήκες» στις οποίες θα σχεδιάζουν τη ρευστοποίησή τους, εάν προκύψει αυτή η ανάγκη. Οι τράπεζες θα απαιτείται να κρατούν ένα τµήµα των δανείων, τα οποία επανατιτλοποιούν και πωλούν ως asset-backed χρεόγραφα. Το διεθνές περιβάλλον επιβάλει επίσης στις τράπεζες να µειώσουν τις πληρωµές προς τους µετόχους, δηλαδή να κρατήσουν µεγαλύτερο κοµµάτι από τα τρέχοντα κέρδη τους για να χτίσουν κεφάλαια και, όπου χρειάζεται, για να στηρίξουν τον δανεισµό. Η παροχή άφθονων και φθηνών πιστώσεων προς τις τράπεζες από τις κυβερνήσεις και τις κε-

Η αµερικανική Fed και η Τράπεζα της Αγγλίας αποτελούν, πλέον, βασικούς «παίκτες» στις αγορές τιτλοποιηµένων στεγαστικών δανείων και τις αγορές κρατικών οµολόγων αντίστοιχα. Κανείς δεν γνωρίζει πώς θα λειτουργήσουν αυτές οι δύο αγορές εάν οι δύο τράπεζες σταµατήσουν να αγοράζουν τίτλους.

ΕΠΙΛΟΓΗ 31

BANKING

Το ενεργητικό των τραπεζών έχει φθάσει σε θεαµατικά υψηλά επίπεδα. Σύµφωνα µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο αναλογεί στο 160% του παγκόσµιου αεπ. Μάλιστα στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ποσοστό είναι 274% του αεπ.

32 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ανάλυση

ντρικές τράπεζες είναι συγκυριακή. Το αύριο θα είναι πολύ δύσκολο για τους τραπεζίτες. Παρόµοιες καταστάσεις είχαµε ζήσει και στις κρίσεις των ετών 1987, 1998 και 2001. Κάθε φορά το χρηµατοοικονοµικό σύστηµα κατόρθωνε να αναγεννηθεί -σαν άλλος φοίνικας- από τις στάχτες του. Στο παρελθόν, όµως, η αύξηση της ρευστότητας είχε στηρίξει και την ευρύτερη οικονοµία. Σήµερα, κάτι τέτοιο δεν είναι εµφανές. Η απασχόληση εξακολουθεί να υποχωρεί, ενώ το ίδιο ισχύει και για τις επενδύσεις. Πρόκειται για µια πολύ λογική εξέλιξη. Άλλωστε, γιατί οι τράπεζες να προσφέρουν δάνεια και µάλιστα σε περίοδο κρίσης, όταν την ίδια στιγµή µπορούν «να βγουν κερδισµένες», επενδύοντας κεφάλαια στις αγορές; Ορισµένοι πιστεύουν ότι ο ανεπτυγµένος κόσµος θα βρεθεί αντιµέτωπος µε πολλά χρόνια αδύναµης ανάπτυξης, καθώς θα προσπαθεί να µειώσει τα χρέη του. Πιθανώς. Το σίγουρο όµως είναι ένα: κάθε φορά που υπήρξε παροχή φθηνού χρήµατος, προκειµένου να αντιµετωπιστεί µία κρίση, το τραπεζικό σύστηµα διογκώθηκε. Τα µηδενικά επίπεδα των επιτοκίων και τα ογκώδη ποσά ρευστότητας που έχουν διοχετευτεί στις οικονοµίες από τις κεντρικές τράπεζες έχουν µεταφραστεί σε εκτίναξη των αξιών στις χρηµατοπιστωτικές αγορές, εγείροντας τον κίνδυνο για νέα κερδοσκοπική φούσκα.

Τέλος χρόνου για το φθηνό χρήµα Σαφώς κάθε κεντρική τράπεζα έχει επιλέξει διαφορετική πολιτική. Η αµερικανική Fed θα δαπανήσει 1.750 δισ. δολάρια για την αγορά τιτλοποιηµένων στεγαστικών δανείων -για να ενισχύσει µε ρευστότητα την αγορά στεγαστικών δανείων- καθώς και άλλων τίτλων και κρατικών οµολόγων ως τον Μάρτιο του 2010. Επιβραδύνει βέβαια το πρόγραµµα αγορών, προετοιµάζοντας την οµαλή µετάβαση στην οµαλότητα. Η Τράπεζα της Αγγλίας ξεκίνησε την αγορά οµολόγων και τιτλοποιηµένων δανείων, ύψους 175 δισ. στερλινών. Η ΕΚΤ προσφέρει στις τράπεζες απεριόριστα κεφάλαια, µε 12µηνα δάνεια σταθερού, και οριακού, επιτοκίου. Στην τελευταία µάλιστα τέτοια πράξη οι τράπεζες απορρόφησαν µόλις 75 δισ. ευρώ, ένδειξη ότι οι αγορά οµαλοποιείται, σε περιβάλλον όµως µηδενικής σχεδόν ανόδου των χορηγήσεων. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας προσέφερε επίσης κεφάλαια στις τράπεζες, η Τράπεζα του Καναδά φρόντισε να διατηρήσει χαµηλά τα επιτόκια. Οι κεντρικές τράπεζες διαθέτουν τα απαραίτη-

τα εργαλεία, να προχωρήσουν σε µείωση του ενεργητικού τους αλλά και σε αύξηση των επιτοκίων όταν αυτό κριθεί απαραίτητο. Όµως η έξοδος από τις αγορές δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση. Η αµερικανική Fed και η Τράπεζα της Αγγλίας αποτελούν, πλέον, βασικούς «παίκτες» στις αγορές τιτλοποιηµένων στεγαστικών δανείων και τις αγορές κρατικών οµολόγων αντίστοιχα. Κανείς δεν γνωρίζει πώς θα λειτουργήσουν αυτές οι δύο αγορές εάν οι δύο τράπεζες σταµατήσουν να αγοράζουν τίτλους. Η ΕΚΤ και άλλες τράπεζες, θεωρητικά, µπορούν απλά να σταµατήσουν να προσφέρουν δάνεια. Στην πράξη όµως δεν µπορούν να προχωρήσουν σε µία τέτοια κίνηση αν οι αγορές χρήµατος δεν σταθεροποιηθούν. Το δύσκολο δεν είναι το «πώς» αλλά το «πότε» οι κεντρικές τράπεζες θα διακόψουν τα έκτακτα προγράµµατα ενίσχυσης της ρευστότητας. Επιπρόσθετα οφείλουν να προειδοποιήσουν έγκαιρα τις αγορές για τις προθέσεις τους. Σε αντίθετη περίπτωση θα διακινδυνεύσουν µία σοβαρή αναταραχή τόσο στις αγορές οµολόγων όσο και σε αυτές του συναλλάγµατος.

Οι τράπεζες κινούν τα νήµατα Οι ισολογισµοί των κεντρικών τραπεζών, από τον Ιούνιο του 2007 έως και τον Δεκέµβριο του 2008, έχουν ενισχυθεί στο 9% του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη, στο 10% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ, στο 11% του ΑΕΠ στη Βρετανία και ακόµη υψηλότερα σε άλλες οικονοµίες, όπως αυτή της Ελβετίας όπου έφθασε στο 20% του ΑΕΠ, µε στόχο τη στήριξη του τραπεζικού συστήµατος και την οµαλή ροή δανείων στην οικονοµία. Από την άλλη πλευρά, το ενεργητικό των εµπορικών-επενδυτικών τραπεζών έχει φθάσει σε θεαµατικά υψηλά επίπεδα. Σύµφωνα µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο αναλογεί στο 160% του παγκόσµιου αεπ. Μάλιστα στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ποσοστό είναι πολύ υψηλότερο, 274% του αεπ, µε επόµενη την Ιαπωνία µε 204%. Στις ΗΠΑ είναι πολύ χαµηλότερο, 97% καθώς οι τοποθετήσεις τους σε εκτός ισολογισµού στοιχεία – που προκάλεσαν και τη χρηµατοπιστωτική κρίση- είναι πολύ µεγαλύτερες από ότι στην Ευρώπη. Στη Γαλλία αναλογεί στο 365%, τη Γερµανία στο 178%, τη Βρετανία σε 460% και την Ελλάδα σε 155%. Οποιαδήποτε λοιπόν συνταγή εξόδου από την ύφεση δεν µπορεί παρά να περιλαµβάνει την κινητοποίησή τους για τη χρηµατοδότηση της οικονοµίας.

Η σχέση τραπεζών-πελατών βασίζεται σε δύο πυλώνες: Σε ό,τι θυµόµαστε και ό,τι παρατηρούµε. Θυµόµαστε ότι οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια αποτέλεσαν µοχλό ανάπτυξης, ενώ βλέπουµε ότι µέσα στην ύφεση, µε ειδικά προϊόντα, απευθύνονται στους πελάτες τους, εµπνέοντας εµπιστοσύνη. // Του Νίκου Τσίτσα

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

BACKTO BANKS

ΕΠΙΛΟΓΗ 33

BANKING

Back to Βanks

ΙΣΧΥΡΟΙ ΔΕΣΜΟΙ



Η πραγµατικότητα που καταγράφεται σε Ευρώπη και ΗΠΑ µε τον κλυδωνισµό της εµπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστηµα, έχει σχέση κυρίως µε τον αφανισµό σηµαντικών τραπεζών οι οποίες χτυπήθηκαν από τον ιό των subrimes και την ακατάσχετη όρεξη των στελεχών τους για γρήγορα και µεγάλα κέρδη. Στην Ελλάδα, η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι δεν υπήρξαν κλυδωνισµοί στην εµπιστοσύνη των καταναλωτών απέναντι στο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα. Αυτό κατάφερε όµως γρήγορα να ξεπεράσει τους κραδασµούς. Οι λόγοι αφορούσαν τις παγκόσµιες εξελίξεις που επηρέασαν τη ψυχολογία των Ελλήνων καταναλωτών και λιγότερο την πιστοληπτική τους συµπεριφορά. Ένα χρόνο πριν σε έρευνα της Hellastat, η τελευταία διαθέσιµη, για τον βαθµό εµπιστοσύνης των Ελλήνων στο τραπεζικό σύστηµα και τη στάση τους στο γενικό πλαίσιο της οικονοµική κρίσης, τα αποτελέσµατα ήταν χαρακτηριστικά: Σε ποσοστό 70% οι Έλληνες καταναλωτές δήλωναν την εµπιστοσύνη τους στον τραπεζικό τοµέα.

34 ΕΠΙΛΟΓΗ

ι ελληνικές τράπεζες µε την εµφάνιση της παγκόσµιας χρηµατοπιστωτικής κρίσης µπορεί να έκλεισαν τις στρόφιγγες των τραπεζικών χορηγήσεων, ακολούθησαν όµως µία συγκεκριµένη στρατηγική µε στόχο να ξεπεράσουν τη δύσκολη περίοδο που ξεκινούσε. Η «αποµόχλευση» ακολουθήθηκε ως παγκόσµια συνταγή σε µία περίοδο όπου η κρίση εµπιστοσύνης κυριαρχούσε στη διατραπεζική αγορά. Οι κρατικές εγγυήσεις που δόθηκαν µε τη συµβολή του Ταµείου Εγγυοδοσίας Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων, απελευθέρωσαν κεφάλαια αναγκαία για τη λειτουργία της αγοράς. Ακούστηκαν πολλές απόψεις που κατέκριναν τις συγκεκριµένες πολιτικές θεωρώντας ότι δεν ήταν αρκετές για την αντιµετώπιση της επείγουσας κατάστασης που πρακολούσε η έλλειψη ρευστότητας. Η πραγµατικότητα ήταν και είναι όµως ότι η κατάσταση των ελληνικών τραπεζών είναι πολύ καλύτερη από την εικόνα που παρουσίασαν πολλές µεγάλες τράπεζες διεθνώς, οι οποίες εκτέθηκαν σε χρηµατοοικονοµικά προϊόντα υψηλού ρίσκου. Η πραγµατική ισχύς του τραπεζικού µας συστήµατος έγκειται στη ρευστότητα που εµφανίζει λόγω των επενδύσεών του και στην αύξηση της αποτελεσµατικότητάς του. Οι ελληνικές τράπεζες επηρεάζονται και από την ακόµη δυσµενέστερη κατάσταση των γειτονικών οικονοµιών στις οποίες πολλές έχουν τοποθετήσεις και επένδυσαν σε αυτές στηρίζοντας την εξωστρεφή ελληνική επιχειρηµατικότητα. Οι περισσότερες ελληνικές τράπεζες προχώρησαν σε επιτυχηµένες αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου µέσα στο έτος, µε σηµαντικότερη αυτή της Εθνικής το περασµένο καλοκαίρι, ενώ παρουσίασαν σηµαντική κερδοφορία για το 2008 – αν και ήταν µειωµένη σε σχέση µε προηγούµενες χρονιές – σε µία περίοδο όπου οι ανακοινώσεις για λουκέτα σε τράπεζες στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη βρίσκονταν στην καθηµερινή ειδησεογραφία.

Σύµµαχοι ανάπτυξης Η πιστωτική επέκταση στην Ελλάδα εµφανίζεται µειωµένη το 2009 σε σχέση µε το 2008 όµως βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. Επιβράδυνση εµφάνισε ο ετήσιος ρυθµός αύξησης της συνολικής χρηµατοδότησης προς τις εγχώριες επιχειρήσεις και νοικοκυριά και διαµορφώθηκε τον Αύγουστο σε 6%, από 6,6% τον Ιούλιο του 2009 και 15,9% το Δεκέµβριο του 2008. Επιβράδυν-

ση παρατηρήθηκε στην πιστωτική επέκταση τόσο προς τις επιχειρήσεις στο 7,3% όσο και προς τα νοικοκυριά στο 4,8%. Αναλυτικότερα, η χρηµατοδότηση προς τις εγχώριες επιχειρήσεις παρουσίασε τον Αύγουστο του 2009 καθαρή ροή 804 εκατ. ευρώ και ο ετήσιος ρυθµός της πιστωτικής επέκτασης επιβραδύνθηκε σε 7,3% από 7,9% τον προηγούµενο µήνα (Δεκέµβριος 2008: 18,7%). Από την ανάλυση της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας προκύπτει ότι επιβραδύνθηκε ο ετήσιος ρυθµός ανόδου της χρηµατοδότησης προς όλους τους κλάδους µε εξαίρεση τον κλάδο των «λοιπών χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων» όπου επιταχύνθηκε µετά από κάθετη µείωση το προηγούµενο διάστηµα, τους κλάδους «Ηλεκτρισµός-ΦωταέριοΎδρευση» και «επικοινωνιών, µεταφορών πλην ναυτιλίας» όπου παρέµεινε περίπου σταθερός. Ειδικότερα, για τους τρεις σηµαντικότερους κλάδους από πλευράς τραπεζικής χρηµατοδότησης προκύπτει ότι σε πολύ χαµηλό επίπεδο διαµορφώθηκε ο ρυθµός της πιστωτικής επέκτασης προς τη βιοµηχανία (Αύγουστος 2009: 0,2%, Ιούλιος 2009: 0,9%, Δεκέµβριος 2008: 15,8%) αλλά και τις κατασκευές (Αύγουστος 2009: 5,1%, Ιούλιος 2009: 9,4%, Δεκέµβριος 2008: 35,2%), ενώ ο ρυθµός της πιστωτικής επέκτασης προς το εµπόριο παρά την επιβράδυνσή του, συνέχισε να κινείται σε υψηλότερο επίπεδο από ό,τι προς το σύνολο των επιχειρήσεων (Αύγουστος 2009: 7,8%, Ιούλιος 2009: 10%, Δεκέµβριος 2008: 19,5%). Η ραγδαία υποχώρηση της πιστωτικής επέκτασης σε περίοδο οικονοµικής ύφεσης είναι αναµενόµενη και οφείλεται τόσο στη µειωµένη ζήτηση από µέρους των επιχειρήσεων και των καταναλωτών όσο και στην αυστηροποίηση των κριτηρίων χρηµατοδότησης από µέρους των τραπεζών. Σύµφωνα µε την Τράπεζα της Ελλάδος, τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια έχουν πλέον φθάσει στο 7% των συνολικών στο τέλος του 1ου εξαµήνου και οι εκτιµήσεις µιλούν για άνοδο στο 9% στο τέλος του έτους από 5% ένα χρόνο πριν. Μεγαλύτερες είναι οι επισφάλειες στα καταναλωτικά δάνεια, τα µη εξυπηρετούµενα αγγίζουν το 10%, ενώ στα στεγαστικά κινούνται στο 6,7%. Στα επιχειρηµατικά δάνεια το ποσοστό είναι 6%, και αυτό γιατί µε την αναχρηµατοδότηση των δανείων από τις τράπεζες για να στηρίξουν τους πελάτες τους, καλύφθηκε η αδυνασµία των επιχειρήσεων να τα εξυπηρετήσουν. Οι

BANKING

Back to Βanks

ελληνικές τράπεζες για να αντιµετωπίσουν τον κίνδυνο νέων επισφαλειών εκσυγχρόνισαν τα συστήµατα προσωπικής αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας των πελατών και µπορούν να διαµορφώσουν το επιτόκιο µε βάση την πιστοληπτική συµπεριφορά του υποψήφιου πελάτη. Ο συνεπής θα ανταµείβεται, ενώ ο ασυνεπής πελάτης θα πληρώνει περισσότερο.

Τα προϊόντα της ύφεσης Στοχεύοντας στην αύξηση της ζήτησης οι ελληνικές τράπεζες δηµιουργούν προϊόντα που να ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες των καταναλωτών. Βασικά στοιχεία των νέων προϊόντων είναι οι αναδιαρθρώσεις των οφειλών και η ατοµική τιµολόγηση στις χορηγήσεις, καθώς και υπηρεσίες «προστιθέµενης αξίας» στα καταθετικά προγράµµατα. Σηµαντικό στοιχείο της περιόδου που διανύουµε είναι τα ιδιαιτέρως χαµηλά επιτόκια αυτής της περιόδου, κυρίως στη στεγαστική πίστη. Η παρούσα περίοδος προσφέρει τα χαµηλότερα επιτόκια στεγαστικών δανείων ιστορικά. Στο επίπεδο του euribοr πλέον 2,8%, δηλαδή στο 3,6% περίπου κινείται το πιο ακριβό στεγαστικό κυµαινόµενου επιτοκίου, ενώ οι τράπεζες προχωρούν σε µειώσεις και στις σταθερές περιόδους. Στη στεγαστική πίστη, δεν αναµένονται νέα προϊόντα, καθώς το πρόβληµα εντοπίζεται στις τιµές των ακινήτων και στη ψυχολογία των αγοραστών. Οι αναχρηµατοδοτήσεις, που πραγµατοποιούνται ήδη σε µεγάλη έκταση, κατ’ αρχάς καλύπτουν τις ανάγκες των δανειοληπτών που δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Η επιµήκυνση του χρόνου αποπληρωµής και η µείωση της µηνιαίας δόσης επιτρέπει στους ιδιώτες να πάρουν ανάσα, ενώ διευκολύνουν και τις ίδιες τις τράπεζες, όσον αφορά στο κοµµάτι των καθυστερήσεων που καταγράφουν. Παράλληλα στα νέα προϊόντα υπάρχουν εξασφαλίσεις για τον δανειολήπτη σε περίπτωση που χάσει τη δουλειά του και µείνει για ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα στην ανεργία. Με τη βοήθεια των νέων υπηρεσιών του «Τειρεσία», σε συνδυασµό µε τα δικά τους συστήµατα, οι τράπεζες µπορούν 36 ΕΠΙΛΟΓΗ

να προσφέρουν δάνεια και πιστωτικές κάρτες στους πελάτες τους, µε επιτόκιο ανάλογο της πιστοληπτικής ικανότητας και της συµπεριφοράς τους ως δανειοληπτών. Τέλος στα καταθετικά προϊόντα οι τράπεζες ενισχύουν τα συγκεκριµένα προϊόντα µε την παροχή δωρεάν πρόσβασης σε διαγνωστικές εξετάσεις και άλλα προνόµια ή παροχές που έχουν απήχηση στο κοινό. Με αυτόν τον τρόπο, επιχειρείται η προσέλκυση καταθέσεων, ως αντίβαρο στην πτωτική τάση των επιτοκίων.

Σχέσεις στοργής Τελικά οι Έλληνες καταναλωτές εµπιστεύονται το τραπεζικό σύστηµα; Είναι σαφές ότι έχουν ήδη δώσει την ψήφο εµπιστοσύνης τους στα χρη-

µατοπιστωτικά ιδρύµατα της χώρας µε αρκετά από τα οποία συνδέονται µε ισχυρούς δεσµούς για πολλές δεκαετίες. Η αρνητική ψυχολογία που είχε δηµιουργηθεί στους καταναλωτές µετά την κατάρρευση κολοσσών του διεθνούς τραπεζικού συστήµατος, ήταν τελικά λογική και αναµενόµενη. Ακόµα και η διεκδίκηση από πλευράς των καταναλωτών για µειώσεις στις χρεώσεις που επιβάλλουν οι τράπεζες µπορεί να κριθεί ως στοιχείο µιας ισχυρής σχέσης που ενισχύεται µε τον καιρό. Το σίγουρο είναι ότι έχουµε αφήσει πίσω µας τις εποχές της µεγάλης ανάπτυξης και θα πρέπει τράπεζες και καταναλωτές να συγχρονιστούν µε τις ανάγκες µίας ώριµης τραπεζικής αγοράς όπως είναι σήµερα η ελληνική, η οποία απαιτεί µεγαλύτερη εξειδίκευση και που στο επίκεντρό της είναι οι ανάγκες των πελατών που θα απολαύσουν τα «αγαθά» του έντονου ανταγωνισµού.

 Οι Έλληνες και η σχέση τους µε τις Τράπεζες 

Η αµφισβήτηση ! δεν είναι ελληνική

τραπεΤριγµοί στη σχέση ς τους ζών µε τους πελάτε υν µπορεί να προκύπτο να ευ από πρόσφατη έρ υτά, των FT, παρ’ όλα α ετανοί, οι περισσότεροι Βρ ένα οι µισοί Γάλλοι και λών, µεγάλο ποσοστό Ιτα ι ν κα Ισπανών, Γερµανώ υν Αµερικανών δηλώνο ί το θε ότι έχουν εµπιστευ των καµεγαλύτερο µέρος ενδύταθέσεων και των επ ς. ζε σεών τους στις τράπε

ίσης απάν τησα ν τις της οικονοµικής κρ δη ίση κρ ική µβούλων και οµ ον οικ πρ όσ φα τη εζε ς, τις εταιρε ίες συ άπ τρ ση – ν άλ λω ίες . Οι πε ρι σµιούργησε – µε ταξύ επ εν δυ τικ ές ετ αι ρε τις κα ι ν τω εις ις σχέσ τες σε Ευ ρώ πη κα µα ντικά ρήγµατ α στ σό τερ οι ερ ωτ ηθ έν ό τικ τω ριο ισ πε ν οπ ατ ου χρ ηµ ι δε ν έχ τα να λω τώ ν µε το ΗΠΑ απάν τησα ν ότ cial άan µβ Fin λα υς υ το πο µε κο α ρίσ σύ στ ηµ α. Σύ µφ ων ρίσ ει το επενδυτικό εµ πι σ τε ύο ντ αι πε στους δέκα Αµεριεις τρ σο τό Ωσ . Tim es οι πο λίτ ες υν νο υτ ού ς το υς για τη ς τέσ σε ρις Γά λλους, ρισ σό τε ρο το υς εα κα νούς, ένας στ ου ν τω ι κα ων τα θέ σε έν ας στ ου ς πέ ντ ε δι αχ είρ ισ η τω ν κα κα ι Γερ µα νο ύς κα ι , ες ι εζ άπ τρ τις πα ρά νο ύς , δή λω σα ν ότ επ ενδύ σε ών το υς, Ιτα λο ύς κα ι Βρ ετα νο ρί ικο ό οο ατ τικ ηµ δυ χρ εν επ υς το ή το υς αν εξ άρτητο έχ ου ν πε ρι ορ ίσ ει οι πρ αγ , να οί ευ αν ετ έρ Η Βρ . οι υς ερ λο µικού ς συ µβ ού σκ ο. Οι πε ρι σσ ότ Γα λλ ία , Γε ρµ αν ία , α µε γά λο πο σο στ ό µα το πο ιή θη κε σε µισ οί Γά λλοι κα ι έν ι κα νία ετα Βρ εγάλ η µανών και ΑµεριΙτα λία, Ισ πα νία, Μ Ιταλών, Ισπανών, Γερ οί τεύ πισ εµ ιον πο ι έχουν εµπισ τευθε ΗΠ Α. Στο ερ ώτ ηµ α κανών δήλωσαν ότ ις σε ων θέ σε τα θέ κα τα τις κα ν για τω ς ντ αι πε ρισ σό τε ρο το µε γαλύ τερο µέ ρο τους, η πλ ειο ψηφία τους σε τράπεζε ς. ών σε δύ εν επ ν τω και τις επενδύσε ις ι κα ς ρε χώ τις σε όλ ες εν δύ σε ις σε ακ ίτω ν ερ ωτ ηθ έν τω ν Ακ ολ ου θο ύν οι επ ου ολ Ακ . υς υτ ό το τη ν Ισ πα νία κα ι τη απ άν τη σα ν το ν εα νη τα στ ην Ιτα λία , , ση θέ η ερ ύτ δε στ η τοχέ ς κα ι οµ όλ ογα θο ύν οι τρ άπ εζ ες Γερµα νία κα ι σε µε ίβρ ση τα όσ απ µε ΗΠ Α. Στη Γα λλία ενώ στ ην τρίτη θέση στ η Βρ ετα νία κα ι τις ηµ αχρ οι ι κα ές τα κα ι µε τοχέ ς τικ ίνη δυ σκον τα ι οι επ εν επ ενδύ σε ις σε ακ οι η ησ ώτ ερ ς. Στ ην υ δηµοφιλε ίς. τισ τη ρια κέ ς ετα ιρ είε εµφανίζ ον ται εξ ίσο ερο εν µέσω ότ λιγ ι τα ον τεύ πισ ποιον εµ

ΕΠΙΛΟΓΗ 37

BANKING

Συνέντευξη

Με το βλέµµα του Μάντη ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΥΡΓΕΛΑΣ Ο πρόεδρος της Τειρεσίας ΑΕ πιστεύει ότι οι επιταγές πρέπει να χρησιµοποιούνται σαν εργαλείο πληρωµής, γιατί έτσι σχεδιάστηκαν και όχι σαν εργαλείο µετάθεσης των οικονοµικών υποχρεώσεων στο µέλλον µε στόχο τη ρευστότητα. Ο λόγος για τις µεταχρονολογηµένες επιταγές, πρακτική που άνθισε περισσότερο στις συνθήκες της ύφεσης. // Συνέντευξη στη Θώµη Μελίδου

ον τελευταίο καιρό οι ακάλυπτες επιταγές που καταχωρούνται στα αρχεία της Τειρεσίας παρουσιάζουν σηµαντική αύξηση, αν και από τις αρχές του περασµένου καλοκαιριού επιβραδύνθηκε ο ρυθµός αύξησής τους. Τι σηµαίνει αυτό κ. Μούργελα; Στο αρχείο αθέτησης υποχρεώσεων καταχωρούνται και οι πληροφορίες για τις ακάλυπτες, σφραγισµένες, επιταγές, οι οποίες πράγµατι εµφανίζουν αύξηση, όσον αφορά τόσο στον αριθµό τους, όσο και στα ποσά. Η αύξηση αυτή καταγράφεται ήδη από το 2008, ενώ το 2009 είναι πρωτόγνωρα µεγάλη. Το 2007 καταχωρήθηκαν 89.000 ακάλυπτες επιταγές συνολικού ποσού 922 εκατ. ευρώ, που ήταν κατά περίπου 20% λιγότερες από το 2006. Το 2008 καταχωρήθηκαν 33% περισσότερες επιταγές (118.000) συνολικού ποσού 40% υψηλότερου από αυτό του 2007 (1,3 εκατ. ευρώ). Τους οκτώ µήνες του 2009 ο αριθµός των ακάλυπτων επιταγών έφθασε τις 219.400, 38 ΕΠΙΛΟΓΗ

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

συνολικού ποσού 2,1 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 226% και 203% αντίστοιχα. Όµως εάν συγκρίνουµε τα µεγέθη από µήνα σε µήνα, θα διαπιστώσουµε ότι, ενώ µέχρι και τον Μάιο 2009 καταγράφονταν αυξήσεις που υπερέβαιναν το 30%, από τον Ιούνιο καταγράφεται µια αυξανόµενη µείωση, που τον περασµένο Αύγουστο πέρασε το 24% στα τεµάχια και το 29% στα ποσά, σε σχέση µε τον προηγούµενο Ιούλιο. Αυτό ίσως είναι ένδειξη σύνεσης στην έκδοση επιταγών µεσούσης της οικονοµικής κρίσης ή και ένδειξη ότι τα δυσµενή αποτελέσµατα της κρίσης σταδιακά περιορίζονται, που όλοι ευχόµαστε. Σε κάθε περίπτωση πάντως ο χρόνος των τριών µηνών δεν είναι επαρκής για ασφαλή συµπεράσµατα.

Υπάρχουν όµως και οι περιπτώσεις που η καθυστέρηση κάλυψης της επιταγής µπορεί να είναι θέµα µόλις λίγων ηµερών. Ναι, προς αυτή την κατεύθυνση και µε στόχο να µη δηµιουργείται µια εικόνα διαφορετική από την πραγµατικότητα σε ό,τι αφορά την αύξηση των ακάλυπτων επιταγών ήδη, δεδοµένων των συνθηκών της κρίσης από την αρχή του έτους σχεδόν, σύµφωνα µε διάταξη νόµου, εάν µια ακάλυπτη επιταγή που σφραγίσθηκε εξοφληθεί εντός 8 ηµερών από την ηµεροµηνία της σφράγισης δεν καταχωρείται στο αρχείο και συνεπώς δεν έχει συνέπειες. Πρόκειται για µέτρο ανακούφισης κυρίως του απρόσεκτου εκδότη που του «ξέφυγε» µια επιταγή ή και εκείνου του οποίου η επιταγή δεν θα σφραγιζόταν εάν «έληγε» λίγες ηµέρες αργότερα. Αυτή η εξέλιξη αναµφίβολα δηµιουργεί µεγάλα προβλήµατα σε πολλές επιχειρήσεις που κινούνται κυρίως µε µεταχρονολογηµένες επιταγές. Πρόκειται για έναν τρόπο άτυπης χρηµατοδότησης που συνεπάγεται αυξηµένο κίνδυνο και συµβάλλει στην αύξηση των ακάλυπτων επιταγών. Τι συµβαίνει στις άλλες χώρες και πώς αυτό µπορεί να αντιµετωπισθεί; Η Ελλάδα είναι η µόνη χώρα της Ευρώπης στην οποία κυκλοφορούν µεταχρονολογηµένες επιταγές. Γιατί οι επιταγές στην Ελλάδα από εργαλεία πληρωµής, µετατράπηκαν σε µέσο πίστης ή εγγύησης. Η έκδοση µεταχρονολογηµένης επιταγής συνεπάγεται αυξηµένους κινδύνους για τον εκδότη, εφόσον η επιταγή µπορεί να εµφανισθεί προς πληρωµή οποτεδήποτε από την ηµεροµηνία κατά την οποία πράγµατι εκδόθηκε, µέχρι

Η εµπειρία του Τειρεσία •• Ο εκδότης ακάλυ-

πτης επιταγής έχει 53% πιθανότητες να αθετήσει την επόµενη οικονοµική του υποχρέωση.

•• Ο εκδότης ακάλυπτης

επιταγής, την οποία εξόφλησε µετά τη σφράγιση, έχει πάνω από 28% πιθανότητες να εκδώσει νέα ακάλυπτη επιταγή εντός των επόµενων 4 ετών.

••

Από το σύνολο των εκδοτών ακάλυπτων επιταγών µόνο το 24% έχει µόνο µία σφραγισµένη επιταγή, το 47% έχει από 2 έως 10 σφραγισµένες επιταγές και το υπόλοιπο 29% έχει πάνω από 10. Το 86% του συνόλου των εκδοτών ακάλυπτων επιταγών οφείλει, µόνο από την αιτία αυτή, ποσά άνω των 5.000 ευρώ

και οκτώ ηµέρες µετά από την ηµεροµηνία που είναι σηµειωµένη στο σώµα της. Συνεπώς ο εκδότης µεταχρονολογηµένης επιταγής αναλαµβάνει τον κίνδυνο αυτή να εµφανισθεί οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια του προαναφερθέντος διαστήµατος, αλλά και τον κίνδυνο, όταν φθάσει η ηµεροµηνία που είναι σηµειωµένη στο σώµα της, να έχουν µεταβληθεί οι συνθήκες ή και να µην έχουν επαληθευθεί οι προβλέψεις του και η επιταγή να µην εξοφληθεί και να σφραγισθεί. Λόγω ακριβώς του µοναδικού τρόπου χρήσης των επιταγών στη χώρα µας πολλοί έχουν διατυπώσει διάφορα αιτήµατα για «ευνοϊκή» µεταχείριση των ακάλυπτων επιταγών. Όµως τα αιτήµατα αυτά οδηγούν στη συγκάλυψη προβληµάτων και όχι στη λύση τους. Την 5ετία (1996-2000) το µέσο ποσό ανά επιταγή ήταν της τάξης των 5.000 ευρώ, την επόµενη 5ετία (2001-2005) ανήλθε στα 7.600 ευρώ και από το έτος 2006 και µε τά η µέση επιταγή ανέρχε ται σ τα 9.600 ευρώ. Από το 2006 έως σήµερα το 50% των επιταγών που σφραγίζονται είναι κάτω των 6.800 ευρώ. Από τα παραπάνω στοιχεία καθίσταται νοµίζω σαφές ότι προτάσεις όπως η µη καταχώριση σφραγισµένων επιταγών ποσού µικρότερου των 3.000 ευρώ, δεν λύνουν το πρόβληµα. Το πρόβληµα απλά κουκουλώνεται, για να εµφανισθεί λίγο αργότερα πολύ µεγαλύτερο.

Και η λύση; Προσωπική µου άποψη είναι ότι η µόνη λύση του προβλήµατος είναι η σταδιακή κατάργηση των µεταχρονολογηµένων επιταγών, ώστε η επιταγή και στη χώρα µας να χρησιµοποιείται για τον σκοπό για τον οποίο σχεδιάσθηκε, ως εργαλείο πληρωµής. Βέβαια αυτό απαιτεί νοµοθετική ρύθµιση, µε την οποία το πρόβληµα θα «σβήσει» σταδιακά σε βάθος τριών ή τεσσάρων ετών. Η πρόταση αυτή ούτε τόσο πρωτότυπη είναι, ούτε απραγµατοποίητη. Στη Γαλλία µόλις τον περασµένο Απρίλιο, νοµοθετήθηκε ο σταδιακός περιορισµός του χρόνου πίστωσης για την εξόφληση οποιασδήποτε οφειλής όπως π.χ. ενός τιµολογίου, από τις 70 ηµέρες στις 45. Ήταν ένα από τα µέτρα που λήφθηκαν για την αντιµετώπιση της οικονοµικής κρίσης και τη σταθεροποίηση της αγοράς. Θα ήταν ευχής έργο και στην Ελλάδα, η κρίση να αποτελέσει την αφορµή για τη λήψη µέτρων εξυγίανσης της οικονοµίας και των συναλλαγών, µονιµότερου χαρακτήρα. ΕΠΙΛΟΓΗ 39

INSURANCE

Ανάπτυξη

Το οδοιπορικό των αλλαγών Σε νέες βάσεις θέτει τις ισορροπίες στον κλάδο ασφαλειών το κλείσιµο των εταιρειών του Οµίλου Ασπίς, σε µία αγορά µε χρόνια και στοιβάζοντα προβλήµατα, τροχοπέδη της ανάπτυξής της. Η Επιτροπή Εποπτείας Ιδιωτικής Ασφάλισης, αποδεικνύει ότι είναι όργανο που δεν διστάζει να λάβει αποφάσεις όταν πρέπει για την εξυγίανση της αγοράς, διαµορφώνοντας νέους ρόλους στο παιχνίδι της ιδιωτικής ασφάλισης. // Του Νίκου Τσίτσα

όλις 15 ηµέρες πριν από τις εκλογές, η Επιτροπή Εποπτείας Ιδ ι ω τ ικ ή ς Α σ φ ά λ ισ η ς έ δ ε ιξ ε π ω ς είναι αποφασισµένη να προχωρήσει στην υλοποίηση των µέτρων εκείνων που θα εξυγιάνουν τον κλάδο των ασφαλιστικών εταιρειών. Έπειτα από αλλεπάλληλες προειδοποιήσεις για τα «κενά» που είχαν καταγραφεί στα αποθεµατικά του 2ου σε παραγω γή ασφαλισ τικού οµίλου σ τη χώρα – όπως είχε καταταγεί ο Όµιλος της Ασπίδας µε βάση τις πωλήσεις – και αφού αυτά δεν καλύφθηκαν µέχρι την ηµεροµηνία που είχε προσδιοριστεί, προχώρησε στο κλείσιµο των εταιρειών που τον απαρτίζουν.

Το χρονικό των εξελίξεων Στις 31 Μαρτίου ανακοινώνεται απόφαση του διοικητικού συµβουλίου της ΕΠΕΙΑ σύµφωνα µε την οποία επιβαλ λόταν πρόσ τ ιµο ύψους 1,3 εκατ. ευρώ στις εταιρείες Ασπίς Πρόνοια ΑΕΓΑ, Ασπίς Πρόνοια ΑΕΑΖ και Commercial Value λόγω «εξακολουθητικής µη συµµόρφωσής τους στις διατάξεις της νοµοθεσίας περί ασφα40 ΕΠΙΛΟΓΗ

λιστικής τοποθέτησης και σε σχετικές προηγούµενες αποφάσεις της Επιτροπής». Η απάντηση της Ασπίς Πρόνοια έρχεται τέσσερις µέρες αργότερα, στις 3 Απριλίου, όπου στην έκτακτη γενική συνέλευση των µετόχων αποφασίζεται η αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας κατά το ποσό των 150 εκατ. ευρώ µε καταβολή µετρητών από τους µετόχους. Ο χρονικός ορίζοντας για την ολοκλήρωση της διαδικασίας προσδιορίστηκε στις αρχές Σεπτεµβρίου. Ακολούθησε, ωστόσο, νέα απόφαση του δ.σ. της Εποπτικής Αρχής στις 21/4, σύµφωνα µε την οποία η ΕΠΕΙΑ αποφάσισε τη δέσµευση των περιουσιακών στοιχείων στις εταιρείες ΑΣΠΙΣ Πρόνοια ΑΕΓΑ και ΑΕΑΖ καθώς και της Commercial Value, ως προληπτικό µέτρο έπειτα από την καταγραφή µεγάλων ελλειµµάτων τα οποία εντόπισαν οι έλεγχοι των υπηρεσιών της αρχής. Η ΕΠΕΙΑ µε τη συγκεκριµένη απόφαση προσπάθησε να αποτρέψει περαιτέρω αύξηση των συµµετοχών θυγατρικών στα κεφάλαια «αδελφών» εταιρειών που βρίσκονται υπό την οµπρέλα της Ασπίδας. Οι «αλληλοσυµµετοχές» των εταιρειών του οµίλου υπολογίζονται στα 250 εκατ. ευρώ. Για λογαριασµό

του Οµίλου Ασπίς εκδόθηκε ανακοίνωση από την Commercial Value η οποία δήλωνε προθυµία να συνεργαστεί µε την Εποπτική αρχή και να προχωρήσει σε νέα αύξηση µετοχικού κεφαλαίου αν χρειαστεί. Στα τέλη Ιουλίου η διοίκηση της Ασπίδας, σύµφωνα µε πληροφορίες, αιτήθηκε από την ΕΠΕΙΑ δίµηνη παράταση µέχρι το τέλος Νοεµβρίου για την ολοκλήρωση της ΑΜΚ. Η Εποπτική Αρχή παραχώρησε µία επιµήκυνση του χρόνου µέχρι τις 15 Σεπτεµβρίου ενώ ζήτησε την αύξηση του ποσού της ΑΜΚ από τα 150 στα 205 εκατ. ευρώ, λόγω κενών που διαπιστώθηκαν στα αποθεµατικά της εταιρείας µετά από νέους ελέγχους. Ακολούθως, στις 4 Αυγούστου το Διοικητικό Συµβούλιο της εταιρείας ανακοινώνει την σύγκληση έκτακτης γενικής συνέλευσης στις 28 Αυγούστου οπότε και αποφασίστηκε τελικά η αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου κατά 143,5 εκατ. ευρώ – σύµφωνα µε την ανακοίνωση της εταιρείας – µε καταβολή µετρητών από τους µετόχους και έκδοση 205 εκατ. νέων κοινών ονοµαστικών µετά ψήφου µετοχών ονοµαστικής αξίας 0,70 ευρώ και µε τιµή διάθεσης 1,00 ευρώ εκάστης.

 Η επόµενη µέρα µετά το κλείσιµο της Ασπίς 

«Κάθε µέτοχος θα δικαιούται να λάβει 2,8 νέες µετοχές για κάθε µια παλαιά, µε καταβολή του αναλογούντος ποσού. Το σύνολο των κεφαλαίων από την αύξηση ανέρχεται σε 205 εκατ. ευρώ», ήταν η απόφαση της γενικής συνέλευσης. Σύµφωνα µε την ανακοίνωση το ποσό των 61,5 εκ ευρώ (η διαφορά των 143,5 εκατ. ευρώ από τα 205 εκατ. ευρώ του συνόλου της ΑΜΚ) θα αναζητούνταν και από νέους επενδυτές, ενώ τα 143,5 εκατ. ευρώ θα καταβάλλονταν αποκλειστικά από παλαιούς µετόχους. Μετά τα γεγονότα είναι λίγο ως πολύ γνωστά. Ο Παύλος Ψωµιάδης διαβεβαίωνε ότι θα επιτύ-

χει το στόχο της ΑΜΚ και κατέθεσε επιταγή η οποία θεωρήθηκε πλαστή µε αποτέλεσµα να επακολουθήσει η γνωστή απόφαση της ΕΠΕΙΑ.

Τα αποτελέσµατα Η καταγραφή του χρονικού αποδεικνύει ότι η Εποπτική Αρχή εξάντλησε τα περιθώρια συνεννόησης µε την ηγεσία της Ασπίδας. Από την άλλη πλευρά εφάρµοσε κατά γράµµα τις διατάξεις σχετικά µε τη συµµόρφωση των εποπτευόµενων εταιρειών στο πνεύµα και το γράµµα του νόµου. Τα συµπεράσµατα που εξάγονται από την ιστορική απόφαση της ΕΠΕΙΑ είναι τα εξής:

Α. Ο πρόεδρος της Εποπτικής Αρχής, Γ. Πέτσας έδειξε ότι είναι αποφασισµένος να φτάσει το µαχαίρι στο κόκαλο. Όχι µόνο ανακάλεσε τις άδειες λειτουργίας των εταιρειών του Οµίλου Ασπίς αλλά σε συνέντευξή του ανέφερε πως επέρχονται νέες ανακλήσεις αδειών στην ασφαλιστική αγορά. Την ίδια στιγµή η Επιτροπή Ανταγωνισµού επέβαλε πρόστιµα συνολικού ύψους 32,5 εκατ. ευρώ σε τέσσερις ασφαλιστικές εταιρείες, από τις µεγαλύτερες της αγοράς καθώς, όπως ανακοίνωσε η αρχή, καθόριζαν ενιαία τιµή εργατοώρας στα συνεργαζόµενα συνεργεία αυτοκινήτων, περιορίζοντας παράλΕΠΙΛΟΓΗ 41

INSURANCE

ληλα την ελεύθερη διαπραγµάτευση των τιµών προς τα κάτω. Τα πρόστιµα που επιβλήθηκαν είναι τα ακόλουθα: 13.563.494 ευρώ στην Εθνική Ασφαλιστική, 5.281.238ευρώ στην Αγροτική Ασφαλισ τική, 8.554.851 σ την Interamerican και 5.119.562 ευρώ στην Groupama Φοίνιξ. Τα πρόστιµα αντιστοιχούν στο 1,5% του κύκλου εργασιών για τον κλάδο ζηµιών σε όλη την επικράτεια. Η επιβολή των αντίστοιχων προστίµων δείχνει ότι οι ελεγκτικοί µηχανισµοί του κράτους είναι αποφασισµένοι να επιβάλουν συνθήκες υγιούς ανταγωνισµού σε έναν κλάδο που τζιράρει ετησίως περίπου στα 5,3 δισ. και έχει σηµαντική προοπτική ανάπτυξης στο µέλλον. B. Επειδή οι «παροικούντες την Ιερουσαλήµ» γνώριζαν ότι αρκετά λουκέτα σε ασφαλιστικές εταιρείες

Ανάπτυξη

ται η λειτουργία µίας ασφαλιστικής εταιρείας, να υπάρχει η περίπτωση τ ης µε ταβίβασ ης τ ων σ υµβολαίων ζωής σε άλλη, υγιή εταιρεία. Αν αυτό δεν επιτευχθεί τότε σύµφωνα µε την τροπολογία του υπουργείου Οικονοµικών ορίζεται Επόπτης χαρτοφυλακίου ζωής ο οποίος αναλαµβάνει να διαχειριστεί τα «ορφανά» συµβόλαια ζωής. Για τη µεταβίβασή τους σε άλλη εταιρεία µπορεί να αξιοποιήσει – υπό προϋποθέσεις – τις οικονοµικές εγγυήσεις που παρέχει το Δηµόσιο υπέρ της αναδόχου εταιρείας. Σε περίπτωση που δεν βρεθεί ανάδοχος εταιρεία τότε η εγγύηση του Δηµοσίου θα παρασχεθεί στον ασφαλισµένο ο οποίος διατηρεί το συµβόλαιό του. Με αυτό τον τρόπο θωρακίζονται οι καταναλωτές σε κάθε περίπτωση και ανοίγει ο δρόµος

Ο πρόεδρος της Εποπτικής Αρχής, Γ. Πέτσας έδειξε ότι είναι αποφασισµένος να φτάσει το µαχαίρι στο κόκαλο. Όχι µόνο ανακάλεσε τις άδειες λειτουργίας των εταιρειών του Οµίλου Ασπίς αλλά σε συνέντευξή του ανέφερε πως επέρχονται νέες ανακλήσεις αδειών στην ασφαλιστική αγορά.

θα γίνονταν πράξη µέσα στο 2009, σηµαντικό ρόλο έχει διαδραµατίσει και η νοµοθετική ρύθµιση που έχει ψηφιστεί από το ελληνικό κοινοβούλιο σχετικά µε τον ορισµό Επόπτη Χαρτοφυλακίου Ζωής στις εταιρείες που πρόκειται να κλείσουν. Μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε καµία πρόβλεψη για τα «ορφανά» συµβόλαια ζωής όπου οι κάτοχοί τους σε περίπτωση κατά την οποία έκλεινε η εταιρεία τους έχαναν όλα τα χρήµατα που είχαν δώσει. Για τα ασφαλιστήρια συµβόλαια των αυτοκινήτων υπάρχει η πρόβλεψη του Επικουρικού Κεφαλαίου το οποίο τα καλύπτει για ένα µήνα από το κλείσιµο της εταιρείας. Επειδή δεν έχει ακόµα θεσµοθετηθεί το αντίστοιχο Εγγυητικό Κεφάλαιο για τα σύµβολα ζωής, προβλέπεται όταν διακόπτε42 ΕΠΙΛΟΓΗ

για την άµεση δηµιουργία εγγυητικού κεφαλαίου ζωής. Γ. Περίπου 7% υπολογίζεται ότι θα επιβαρυνθούν τα ασφάλισ τρα των αυτοκινήτων το επόµενο διάστηµα, για να µπορέσουν να καλύψουν οι ασφαλιστικές εταιρείες τη συµµετοχή τους στο Επικουρικό Κεφάλαιο, το οποίο θα καταβάλει τις αποζηµιώσεις σ τους δικαιούχους ασφαλισµένους των πέντε εταιρειών που έκλεισαν. Το συνολικό κόστος για το Επικουρικό Κεφάλαιο από τις περίπου 150.000 εκκρεµείς υποθέσεις θα υπερβεί τα 400 εκατ. ευρώ. Δ. Από τις εταιρείες που έκλεισαν τα ασφαλιστήρια σύµβολαια αυτοκινήτου που θα αναζητήσουν νέα εταιρεία για να συνεργαστούν ανέρχονται σε 837.965, από τα οποία η Ασπίς

Πρόνοια ΑΕΑΖ έχει τα 310.420, η Ασπίς Πρόνοια ΑΕΓΑΣ τα 4.715, η Σκούρτης ΑΕΓΑ τα 56.785, η General Union ΑΕΓΑ τα 368.417 και η General Τrust ΑΕΑΖ τα 97.628. Αν τίσ τοιχα 227.000 ασφαλισµένοι έχουν υπογράψει συµβόλαιο ζωής ή συνταξιοδοτικό µε τις εταιρείες του Οµίλου Ασπίς. Στη µάχη για τη νοµή της πίτας των 230.000 συµβολαίων ζωής του οµίλου «Ασπίς» καθώς και των 838.000 ασφαλιστηρίων αυτοκινήτων ρίχνονται οι µεγάλες ασφαλιστικές εταιρείες του κλάδου, βάζοντας ταυτόχρονα έναν τι του Δηµοσίου τους δικούς τους όρους για την απόκτησή τους. Ήδη πέντε ασφαλιστικές, οι Interamerican, Εθνική, Αγροτική, Alico και International Life, έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον πρωτίστως για το χαρτοφυλάκιο των προγραµµάτων ζωής της «Ασπίς». Το νέο µοίρασµα της «πίττας» θα διαµορφώσει καινούργιους συσχετισµούς στην ελληνική ασφαλιστική αγορά. Ε. Παρά την κρίση αξιοπιστίας που περνά ο ασφαλιστικός κλάδος στη χώρα, παράγοντες της αγοράς αναφέρουν ότι οι συγκεκριµένε ς αποφάσεις θα ενισχύσουν µακροπρόθεσµα την αξιοπιστία του κλάδου. Το ερώτηµα είναι αν οι ξένες εταιρείες που έχουν επενδύσει τα κεφάλαια τους στον πολλά υποσχόµενο ασφαλιστικό κλάδο της χώρας θα αποχωρήσουν από την ελληνική αγορά ή θα παραµείνουν αναµένοντας τα µακροπρόθεσµα αποτελέσµατα του υγιούς ανταγωνισµού. Στ. Στελέχη της αγοράς αναφέρουν ότι το νέο περιβάλλον που διαµορφώνεται θα περιλαµβάνει λίγες εταιρείες, υψηλότερα ασφάλιστρα και ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον το οποίο θα ευνοεί τους καταναλωτές. Το «στοίχηµα» για την ελληνική οικονοµία είναι να καταφέρει να διατηρήσει την παρουσία των ξένων ασφαλιστικών εταιρειών στην ελληνική επικράτεια. Πληροφορίες αναφέρουν ότι σ τα άµεσα σχέδια κάποιων ασφαλιστικών εταιρειών ξένων συµφερόντων είναι να αποχωρήσουν από την ελληνική αγορά.

πλήρως δίγλωσση [ελληνικά και αγγλικά]

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ 29o ΕΤΟΣ

ΠΛΗΡΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ 328 ΣΕΛΙΔΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ

ΓΙΝΕΤΕ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΤΗΣΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΤΙΣ ΕΤΗΣΙΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ

 ΕΛΛΑΔΑ - ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ  ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ  ΕΘΝΙΚΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ  ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ  ΤΙΜΕΣ  ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ  EΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ  ΝΟΜΙΣΜΑ ΚΑΙ ΠΙΣΤΗ  ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ  ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ, ΥΓΕΙΑ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ  ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ  ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Για την παραγγελία σας τηλεφωνήστε: 210 640 1850 ή στείλτε το παρακάτω κουπόνι στο fax: 210 642 4850

αντιτύπων της έκδοσης: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Επιθυµούµε την αγορά

Για την παράδοση των αντιτύπων, µπορείτε να επικοινωνήσετε µε: τον (την) κύριο (κυρία) .................................................................. στο τηλέφωνο ............................................... ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ:

Η έκδοση διατίθεται προς 65€ *

ΙΔΙΟΤΗΤΑ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

FAX:

E-MAIL: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ: Για 5 αντίτυπα, έκπτωση 10% Για 10 αντίτυπα, έκπτωση 20% Για περισσότερα από 10 αντίτυπα, έκπτωση 25% *

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

συν έξοδα αποστολής

Επιθυµούµε την εγγραφή συνδροµής στο περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ και να παραλάβουµε (από τα γραφεία σας) ως δώρο την έκδοση: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ. Ετήσια συνδροµή € 88 (ιδιώτες, επιχειρήσεις), €125 (Τράπεζες, Ασφάλειες, Δηµόσιο, Ν.Π.Δ.Δ., Οργανισµοί)

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΙΔΙΟΤΗΤΑ FAX:

E-MAIL: ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

BANKING – INSURANCE

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΣΦΑΛΕΙΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ

ην υπηρεσ ία ηλεκ τ ρον ικής τραπεζικής Hellenic Net Banking αναβαθµίζει η Ελληνική Τράπεζα, εισάγοντας την τεχνολογία Digipass, η οποία προσδίδει σ τους χρήσ τες ακόµη µεγαλύτερη ασφάλεια στις συναλλαγές τους. Το Digipass είναι µια µικρή συσκευή που παρέχεται στο χρήσ τη του Hellenic Net Banking. Με το πάτηµα ενός κουµπιού, το Digipass δηµιουργεί ένα µοναδικό εξαψήφιο κωδικό που πρέπει να καταχωρείται κατά τη διάρκεια έγκρισης συγκεκριµένων ειδών συναλλαγών, όπως µεταφορές-πληρωµές προς τρίτους. Το Digipass χρησιµοποιείται µόνο από έναν συνδροµητή, παρέχοντας έτσι υψηλότερο επίπεδο ασφάλειας. Οι συνδροµητές του Hellenic Net Banking µπορούν να προµηθευτούν τη συσκευή Digipass από τα καταστήµατα της Ελληνικής Τράπεζας. Η αναβάθµιση της ασφαλείας των συναλλαγών και υπηρεσιών της αποτελεί σηµαντικό στόχο της Ελληνικής Τράπεζας. Πέραν της εισαγω γής του Digipass, η τράπεζα έχει πρόσφατα εισαγάγει τις κάρτες µε τεχνολογία chip καθώς επίσης και την υπηρεσία SMS alerts για τις συναλλαγές των καρτών της.

44 ΕΠΙΛΟΓΗ

Εξελίξεις & προϊόντα

INTERAMERICAN - ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΣΤΟΛΟΥ Τρία νέα σύγχρονα ασθενοφόρα οχήµατα πρόσθεσε στον στόλο της ηInteramerican, ενισχύοντας την υποδοµή της στον τοµέα Άµεσης Ιατρικής Βοήθειας. Τα ασθενοφόρα είναι πλήρως εξοπλισµένα για την ασφαλή µεταφορά και καθ’ οδόν υποστήριξη κάθε περιστατικού ασθένειας ή τραυµατισµού, µε απηνιδωτή, αναπνευστήρα, σύστηµα καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης κ.λπ., σύµφωνα µε τις πιο πρόσφατες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος της εταιρείας είναι η συστηµατική ανανέωση του στόλου οχηµάτων και του εξοπλισµού που φέρουν, µε ό,τι καλύτερο παρέχει η σύγχρονη ιατρική τεχνολογία, σε συνδυασµό µε την επιστηµονική επάρκεια των ιατρών συνοδών και του εξειδικευµένου νοσηλευτικού προσωπικού. Με την προσθήκη των νέων ασθενοφόρων, η εταιρεία θέτει στη διάθεση των ασφαλισµένων της 20 ιδιόκτητα ασθενοφόρα, τρία ελικόπτερα και ένα αεροπλάνο υγειονοµικής µεταφοράς, ενώ λειτουργεί σε 24ωρη βάση η ειδική τηλεφωνική γραµµή υποστήριξης «Γραµµή Υγείας» 1010. Επισηµαίνεται ότι κατά το οκτάµηνο Ιανουαρίου - Αυγούστου η Άµεση Ιατρική Βοήθεια Interamerican ανταποκρίθηκε σε 17.976 κλήσεις, εκ των οποίων οι 47 ήταν αεροµεταφορές και οι 2.379 µεταφορές µε ασθενοφόρο.

MARFIN EGNATIA BANK ΝΕΕΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ Η Marfin Egnatia Bank, σε συνεργασ ία µε τη MasterCard Europe, κυκλοφόρησε δύο νέες πισ τ ωτ ικέ ς κά ρτ ε ς τ ύπου MasterCard.H Mar f in MasterCard Standard και η Marfin MasterCard Gold παρέχουν δωρεάν συνδροµή για όσο διάστηµα ο λογαριασµός της κάρτας είναι ενήµερος, καθώς και µείωση επιτοκίου αγορών και ανάληψης µετρητών σε ενήµερους λογαριασµούς, έως και 3 µονάδες. Ταυτόχρονα, παρέ χουν πλήρη έ λεγχο των συναλλαγών µε απόλυτη ασφάλεια, χάρη στην τεχνολογία chip που διαθέτουν. Οι κάτοχοι της Marfin MasterCard Standard έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν µεταξύ δύο χρωµάτων για το πλασ τ ικό τ ης κάρτας τους, µπλε ή ροζ.

SAXO BANK ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στο πλαίσιο της στρατηγικής για διεθνή επέκταση της τράπεζας η δανέζικη Saxo Bank που διαθέτει υψηλή εξειδίκευση στις online συναλλαγές, ανακοίνωσε τη λειτουργία της στην ελληνική αγορά. Η παρουσία της στην Ελλάδα αντικατοπτρίζει τόσο την αύξηση του αριθµού των Ελλήνων πελατών της όσο και την ανάπτυξη της παροχής Ιnternet και των διαδικτυακών χρηµατισ τηριακών υπηρεσιών στην περιοχή της Νότιας Ευρώπης. Η Saxo Bank AS Ελλάς θα προσφέρει στους επενδυτές εργαλεία για πραγµατοποίηση online χρηµατιστηριακών συναλλαγών, διαχείριση κεφαλαίων και χαρτοφυλακίου, µε πρόσβαση σε διεθνείς αγορές και µε την υποστήριξη οµάδας στελεχών. Μέσω της πλατφόρµας της Saxo Bank, «SaxoTrader», η οποία προσφέρεται στα ελληνικά, οι επενδυτές µπορούν να έχουν πρόσβαση σε περισσότερους από 155 συνδυασµούς συναλλάγµατος, «καλάθια» µετοχών από 20 χρηµατιστήρια, παράγωγα προϊόντα κ.λπ.

HSBC ΝΕΟ ΠΡΟΙΟΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Η HSBC, αναγνωρίζοντας νέες επενδυτικές ευκαιρίες στα έν τονα σηµάδια µε ταβολής που παρουσ ιάζουν τον τ ελευταίο καιρό οι παγκόσµιες συναλλαγµατικές ισορροπίες, δηµιούργησε τη νέα κατάθεση εγγυηµένου κεφαλαίου σ τη λήξη BRIC FX. Πιο συγκεκριµένα, νέες τάσεις φαίνεται να διαµορφώνονται σχετικά µε τη µονοκρατορία του «πράσινου» νοµίσµατος, µε καθοριστική τη σ τάση των αποκαλούµενων χωρών BRIC (Βραζιλία Ρωσία, Ινδία και Κίνα) οι οποίες φανερώνουν πλέον µε σαφήνεια την επιθυµία τους οι εµπορικές συναλλαγές τους να οριστικοποιούνται στα νοµίσµατά τους και όχι σε Δολάριο ΗΠΑ. Η δυναµική αυτή συναλλαγµατική σχέση και οι νέες παράµετροι που τη διαµορφώνουν, συγκεντρώνουν έντονα το ενδιαφέρον του κοινού τον τελευταίο καιρό. Στο πλαίσιο των εξελίξεων αυτών, δηµιουργήθηκε από την HSBC η νέα κατάθεση εγγυηµένου κεφαλαίου σ τη λήξη BRIC FX, της οποίας η απόδοση καθορίζεται από τη συναλ λαγµατική σ χέση του δολαρίου µε τα νοµίσµατα: Ρεάλ Βραζιλίας, Ρούβλι Ρωσίας, Ρουπία Ινδίας και Ρενµινπί Κίνας, νοµίσµατα τεσσάρων από τις πιο δυναµικές οικονοµίες στο παγκόσµιο στερέωµα. Η µικτή συνολική απόδοση της κατάθεσης στη λήξη θα είναι ίση µε τον µέσο όρο του καλαθιού των προαναφερθέντων συναλλαγµατικών αποδόσεων, αν αυτός είναι θετικός, πολλαπλασιασµένος κατά 150%. Σε κάθε άλ λη περίπτωση, η απόδοση της κατάθεσης είναι µηδενική ενώ το κεφάλαιο του πελάτη είναι εγγυηµένο στη λήξη. Η διάρκεια του προϊόντος είναι 3,5 έτη, µε ελάχιστο ποσό κατάθεσης 3.000 ευρώ, Δολάρια ΗΠΑ ή Λίρες Αγγλίας. Η προεγγραφή ξεκίνησε στις 7 Σεπτεµβρίου 2009 ολοκληρώθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2009.

EΤΕΠ - ΔΑΝΕΙΟ 15 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΡΗΤΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ Δάνειο ύψους 15 εκατ. ευρώ για τη στήριξη της δραστηριότητας των µικροµεσαίων επιχειρήσεων στην Κρήτη, καθώς και στο σύνολο της χώρας, παραχώρησε η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), στην Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα, ανανεώνοντας τη συνεργασία τους. H νέα αυτή σύµβαση αποτελεί την τρίτη συνεργασία µεταξύ των δύο εταίρων από το 2007, γεγονός που αποδεικνύει την ταχεία και αποτελεσµατική διοχέτευση των κεφαλαίων της ΕΤΕπ από την Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα σε επενδύσεις µικρής και µεσαίας κλίµακας. Η συµµετοχή της ΕΤΕπ αναµένεται να αποφέρει οφέλη στις χρηµατοδοτούµενες επενδύσεις, διότι προσφέρει τη δυνατότητα δανειοδοτήσεων µε µεγαλύτερη διάρκεια αποπληρωµής, χαµηλότερο κόστος χρηµατοδότησης και βελτιωµένους όρους για τις επιχειρήσεις. Η νέα αυτή χρηµατοδοτική διευκόλυνση, η οποία είναι απλούστερη και πιο ευέλικτη από παλαιότερες, θα διευκολύνει τη χρηµατοδότηση επενδύσεων και δαπανών κάθε µορφής (επενδύσεις σε ενσώµατα ή άυλα στοιχεία ενεργητικού ή κεφάλαιο κίνησης) που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων οι οποίες απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζοµένους.

EMPORIKI BANK - ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗΝ ΚΕΡΔΟΦΟΡΙΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Η Εµπορική Τράπεζα ανακοίνωσε πρόσφατα το νέο Σχέδιο Αναδιάρθρωσης και Ανάπτυξής της για την περίοδο 2009 – 2013, το οποίο στοχεύει στην επιστροφή της τράπεζας στην κερδοφορία µέχρι το τέλος του 2011 και στη θεµελίωση της µελλοντικής της ανάπτυξης. Το νέο Σχέδιο έχει δύο βασικούς στόχους. Ο πρώτος στόχος είναι η επιστροφή στην κερδοφορία έως το τέλος του 2011, όταν η τράπεζα θα αποκοµίσει πλήρως τα οφέλη από την εφαρµογή των πρωτοβουλιών που έχει ανακοινώσει και ο δεύτερος στόχος είναι µέχρι το 2013, η τράπεζα, σε πλήρη εναρµόνιση µε τα πρότυπα του Οµίλου της Crédit Agricole, να καταγράφει κερδοφόρο αναπτυξιακή πορεία και να είναι σε θέση να αξιοποιεί όλες τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στην αγορά. Η Εµπορική Τράπεζα, στο πλαίσιο του Σχεδίου, προγραµµατίζει την ενίσχυση των κεφαλαίων της τύπου Tier 1 (πρώτης διαβάθµισης) ύψους περίπου 1 δισ. ευρώ, µε στόχο την ενίσχυση των δεικτών φερεγγυότητάς της και την επιτυχή υλοποίηση του Σχεδίου.

Το νέο σύγχρονο κτήριο Πληροφορικής και Οργάνωσης στο Γέρακα Αττικής συνολικής επένδυσης 40 εκατ. ευρώ, εγκαινίασε ο πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Εθνικής Τράπεζας, Τάκης Αράπογλου, παρουσία τοπικών αρχών, συνεργατών οι οποίοι συνετέλεσαν στην περάτωση του κτηρίου, µελών της διοίκησης της τράπεζας και των 900 εργαζοµένων. Ο κ. Αράπογλου τόνισε ότι οι εργασίες για την κατασκευή του κτηρίου συνολικής έκτασης 38.000 τ.µ. ξεκίνησαν το 2004 και ολοκληρώθηκαν το 2008, ενώ το data center που δηµιουργήθηκε είναι το µεγαλύτερο στην περιοχή των Βαλκανίων, εξυπηρετώντας τα συστήµατα πληροφορικής της Εθνικής και σταδιακά τα συστήµατα των θυγατρικών του οµίλου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

ΝΕΟ ΚΤΙΡΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 45

46 ΕΠΙΛΟΓΗ

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ - Επεξεργασία ALLMEDIA CREATIVE

OPINION LEADERS #6 ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ

ΓΡΑΜΜΑ

ΣΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΩΣΤΙΚΟ ΚΥΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Μπορεί η κρίση να ανέδειξε τα χρόνια και διαρθρωτικά προβλήµατα της ελληνικής οικονοµίας και όχι µόνο, αλλά για να µπει η χώρα σε αναπτυξιακή τροχιά πρέπει να συντρέχουν τέσσερις προϋποθέσεις. Πρώτον, να διαθέτουµε έναν ισχυρό ηγέτη που θα καταφέρει να υπερκεράσει τα κοµµατικά, επιχειρηµατικά και συνδικαλιστικά συµφέρον τα, δεύτερον, να αποκτήσουµε ευέλικτους εργαζόµενους, τρίτον, να επικεντρωθούµε στους κλάδους που ανατέλλουν και τέταρτον να αποδεχτούµε ότι το νέο ωστικό κύµα ανάπτυξης θα έρθει µόνο µέσα από την απελευθέρωση των αγορών. Αυτός είναι ο πυρήνας της σκέψης του Γιάννη Στουρνάρα, επιστηµονικού διευθυντή του ΙΟΒΕ και καθηγητή του Πανεπιστηµίου Αθηνών, που πρόσφατα επιµελήθηκε έκθεση των πέντε διµερών Επιµελητηρίων της χώρας. Στόχος της έκθεσης είναι να καταδείξει τον τρόπο και τις µεθόδους µε τις οποίες η χώρα µπορεί να περάσει σε µια περίοδο διατηρήσιµης ανάκαµψης. // Συνέντευξη στις Θώµη Μελίδου και Ευαγγελία Παπαϊωάννου

οινός τόπος τα τελευταία χρόνια ότι η χώρα έχει ανάγκη από ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο, τις ισορροπίες του οποίου δεν φάνηκε να βρήκε µέχρι πέρυσι. Το ίδιο αίτηµα πιο έντονα προβάλλει σήµερα στις συνθήκες της ύφεσης. Το διατυπώνει σαφώς και η πρόσφατη έκθεση των 5 διµερών Επιµελητηρίων που υπογράφετε. Τελικά µπορούµε να πάµε σε ένα νέο αναπτυξιακό µοντέλο ή όχι; Ναι, αλλά θα χρειαστεί χρόνος και επίµονη προσπάθεια, χωρίς ανατροπές που θα σχετίζονται µε τον πολιτικό κύκλο. Πρέπει, δηλαδή, να υπάρξει µία συναίνεση. Γιατί πλέον ξέρουµε που θέλουµε να πάµε. Γνώση όµως που έχουµε κατακτήσει εδώ και χρόνια. Στην πράξη όµως δεν τα έχουµε καταφέρει.

Τώρα όµως έχουµε εξειδικεύσει και το πώς. Με ποιον τρόπο δηλαδή, βήµα προς βήµα, ένα νέο µοντέλο ανάπτυξης της χώρας µπορεί να είναι υλοποιήσιµο. Στην έκθεση που αναφερθήκατε περιγράφεται ακριβώς το νέο αναπτυξιακό µοντέλο, όπως περιγράφεται και σε έκδοση του ΙΟΒΕ πριν ένα χρόνο περίπου. Άρα, όπως σας είπα, είναι γνωστό του που θέλουµε να πάµε και µε ποιον τρόπο. Αποµένει η πολιτική βούληση να γίνουν αυτά τα πράγµατα. Πρόκειται για µέτρα που είναι αρκετά ήπια. Δεν προτείνουµε ριζικά πράγµατα. Είµαστε ρεαλιστές και βλέπουµε ότι τα κόµµατα, τουλάχιστον τα δύο µεγάλα µε τα οποία έχουµε συζητήσει, δεν διαφωνούν ριζικά µε τις υποδείΕΠΙΛΟΓΗ 47

OPINION LEADERS #6

ξεις αυτές. Μένει λοιπόν η υλοποίηση µίας σειράς µέτρων που µπορούν να τοποθετήσουν τη χώρα στην αρχή µίας νέας αναπτυξιακής περιόδου ως αποτέλεσµα της συσσωρευµένης πια εµπειρίας. Είναι στην πράξη ένα σύνολο 123 δράσεων για 10 τοµείς, περίπου 12 δράσεις για κάθε τοµέα.

Τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήµατα της ελληνικής οικονοµίας που αναδείχθηκαν µέσα στην ύφεση, µπορούν να σταθούν τροχοπέδη σε αυτή την κατεύθυνση; Ναι, αλλά θα το πω αλλιώς. Για τις χώρες που είχαν φρένα στην κάθοδο και αυτά τα φρένα χρησιµοποιήθηκαν ως ανάχωµα, δυστυχώς τα ίδια φρένα θα είναι και ανάχωµα στην ανάκαµψη. Η Ελλάδα έχει πολλά τέτοια φρένα. Ο ΟΟΣΑ µας κατατάσσει σχεδόν τελευταίους στην ένταση του ανταγωνισµού, µε κλειστά επαγγέλµατα, µε κατώτατες τιµές, µε συνιστώµενες τιµές. Και δεν είναι µόνον αυτά. Οι περισσότεροι κλάδοι της οικονοµίας, ακόµα και σήµερα, παρά τις λεγόµενες απελευθερώσεις που έγιναν, έχουν κρατική παρέµβαση. Πρόκειται στην ουσία για «µούµιες» µέτρων που λήφθηκαν πριν από 5060 χρόνια για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες και τους στόχους µίας άλλης εποχής. Λόγου χάρη, από το καµποτάζ χάνουµε σήµερα περίπου 1 δισ. ευρώ τον χρόνο. Και υποτίθεται ότι εάν απελευθερωθεί το καµποτάζ, θα πληγούν περίπου 200 οικογένειες. Τα κέρδη όµως από το 1 δισ. είναι περισσότερο από αρκετά για να αποζηµιωθούν και αυτές και τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους. Το στοίχηµα, λοιπόν, στην πολιτική οικονοµία της µεταρρύθµισης είναι να βρεις τον τρόπο να πείσεις τον κόσµο ότι τα κέρδη που θα υπάρξουν από την απελευθέρωση θα µοιραστούν κοινωνικά δίκαια. Οι φωνές που µιλούν για την ανάγκη της χώρας να προχωρήσει σε µεταρρυθµίσεις, σε βελτίωση τις ανταγωνιστικότητάς της, δεν είναι καινοφανείς. Τα αποτελέσµατα όµως των όποιων πρωτοβουλιών και δράσεων τα τελευταία χρόνια είναι περιορισµένα. Χρειάζεται ένα στιβαρό χέρι για να προχωρήσει η χώρα µπροστά. Χρειάζονται κυβερνήτες που δεν θα κυβερνούν µε βάση τις δηµοσκοπήσεις αλλά µε βάση το καλό του τόπου. 48 ΕΠΙΛΟΓΗ

«Πρέπει να ξεκινήσουµε από το µεγάλο πρόβληµα που λέγεται τρίγωνο της γνώσης – παιδεία, έρευνα, καινοτοµία. Η Ελλάδα είναι πίσω στην ανταγωνιστικότητα γιατί είναι πίσω στο τρίγωνο της γνώσης. Τα υπόλοιπα, περί µοναδιαίου κόστους εργασίας κ.λπ. πολύ µικρή επίπτωση έχουν.»

Και όχι µε βάση το πολιτικό κόστος. Ακριβώς. Ή καλύτερα όχι µε βάση το βραχυπρόθεσµο κόστος. Γιατί στην ουσία δεν υπάρχει πολιτικό κόστος. Εµείς έχουµε υπολογίσει ότι τα οφέλη από την απελευθέρωση είναι γύρω στο 45% του αεπ. Είναι λοιπόν τεράστια. Βέβαια θέλουνε χρόνο. Θέλουνε 4-5 τουλάχιστον χρόνια για να αρχίσουν να υλοποιούνται. Τα έχουν κάνει όµως όλες οι χώρες. Λόγου χάρη η Ιαπωνία πέρασε από πολ λούς κύκλους. Από την κλωσ τοϋφαντουργία που έδυε ως κλάδος, πήγε στη βαριά βιοµηχανία. Έδυσε και αυτός ο κλάδος. Στράφηκε σ την ηλεκτρονική τεχνολογία. Δύει ως κλάδος. Θα πάει στη βιοτεχνολογία. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, υπάρχουν αντιστάσεις. Όταν όµως έχεις αντιστάσεις, δεν µπορείς να προχωρήσεις. Τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα της χώρας µας εξανεµίζονται καθώς η τεχνολογία αλλάζει µε καταιγιστικούς ρυθµούς. Πρέπει να εκπαιδεύσουµε τους εργαζόµενους ώστε να µπορούν να µετακινηθούν στην αγορά εργασίας. Γιατί το µεγάλο στοίχηµα είναι οι ευέλικτοι εργαζόµενοι και όχι οι ευέλικτες αγορές. Η χώρα χρειάζεται ευέλικτους εργαζόµενους που να είναι µορφωµένοι, εκπαιδευµένοι και να µπορούν, σύµφωνα µε το σκανδιναβικό υπόδειγµα, να µετακινούνται από κλάδους που δύουν σε κλάδους που ανατέλλουν. Και το κράτος, βέβαια, να έχει ένα δίχτυ ασφαλείας από κάτω. Όλα αυτά τα πονήµατα, για τα οποία µιλήσαµε πρωτύτερα, δείχνουν την κατεύθυνση για την ανάπτυξη. Προτείνουν να απελευθερώσουµε την οικονοµία, να αφήσουµε τις παραγωγικές δυνάµεις να απελευθερωθούν και το κοινωνικό κράτος να έρθει, ταυτόχρονα, αρωγός. Αρκεί να το αποκτήσουµε. Γιατί κοινωνικό κράτος σήµερα, µε βάση τα µοντέλα του εξωτερικού, δεν µπορούµε να πούµε ότι διαθέτουµε. Βεβαίως. Χρειαζόµαστε ένα διαφορετικό κοινωνικό κράτος, πιο αποτελεσµατικό. Γιατί πράγµατι η έννοια του κοινωνικού κράτους σήµερα στην Ελλάδα εξαντλείται στις συντάξεις Και αυτό δεν αρκεί πια. Μιλήσατε για εκπαίδευση, για δυνατότητα των εργαζοµένων να µετακινούνται στην αγορά εργασίας εκεί όπου κάθε φορά δίνεται η έµφαση ανάπτυξης, έχοντας προηγηθεί η κατάλληλη µετεκπαίδευση τους. Αυτό, πόσο εύκολο είναι για τον Έλληνα; Κα-

Γιάννης Στουρνάρας

θώς απαιτεί έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και νοοτροπίας που σήµερα δεν φαίνεται ότι διαθέτουµε. Δεν είναι πολύ εύκολο. Η παιδεία µας δεν διδάσκει αλτρουισµό από την παιδική ηλικία. Εδώ δυστυχώς διακρινόµαστε από τη νοοτροπία του γρήγορου κέρδους, του πλουτισµού κ.λπ. Και αυτό είναι ένα τεράστιο λάθος. Πρέπει να µάθουµε στα µικρά παιδιά τον αλτρουισµό – και το είδαµε τώρα στην κρίση, που προήλθε από υπερβολική ανάληψη ρίσκου από τους traders µε σκοπό τα µπόνους. Αυτές οι συµπεριφορές αποκαλύπτουν την έλλειψη κοινωνικής ευθύνης. Συλλογικότητας και οµαδικότητας κατά κάποιον τρόπο. Λέγεται εταιρική κοινωνική ευθύνη, λέγεται συλ-

λογικότητα ή οµαδικότητα, πείτε το όπως θέλετε. Πρέπει να διδάσκουµε αυτές τις έννοιες στα παιδιά. Από τη µικρή τους κιόλας ηλικία. Η Ελλάδα όµως έχει και άλλα προβλήµατα. Φέτος διάβασα ένα εξαιρετικό βιβλίο του Ευάγγελου Κοροβίνη περί νεοελληνικής φαυλοκρατίας. Βλέπω λοιπόν ότι προβλήµατα που υπάρχουν τώρα και τα οποία περιγράφονται από τον όρο φαυλοκρατία, υπήρχαν από το 1830, δηλαδή από την απε λευθέρωση µέχρι σήµερα. Λίγοι χαρισµατικοί ηγέτες προσπάθησαν να σπάσουν αυτόν τον γόρδιο δεσµό. Ορισµένοι το κατάφεραν, όπως ο Χαρίλαος Τρικούπης. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι όταν ο Δεληγιάννης τον κέρδισε στον πολιτικό στίβο, κατήργησε τον νόµο του, σύµφωνα µε τον οποίο ΕΠΙΛΟΓΗ 49

OPINION LEADERS #6

οι δηµόσιοι υπάλληλοι προσλαµβάνονται αξιοκρατικά. Γιατί; Γιατί προφανώς, τον ‘ενοχλούσε’. Όπως και ο Κωλέτης έβγαλε από το σύνταγµα του 1826 τη φράση ‘δοτήρ πάντων η αξιότης’. Δυστυχώς, τέτοια φαινόµενα υπάρχουν. Τα φωτεινά παραδείγµατα ήταν λίγα. Θέλω όµως να ελπίζω ότι, επειδή από το 1800 µέχρι σήµερα η πρόοδος της ελληνικής οικονοµίας, παρά τα όποια πισωγυρίσµατα, ήταν µεγάλη – τότε ήµασταν µία φτωχή επαρχία της οθωµανικής αυτοκρατορίας, σήµερα ανήκουµε στις 27 πλουσιότερες χώρες του κόσµου – υπάρχει ελπίδα. Ότι τε λικά το πολιτικό σύσ τηµα θα αν ταποκριθεί στα αιτήµατα των καιρών. Να σας το πω απλά. Ο µεγάλος ασθενής είναι σήµερα το κράτος. Γιατί; Και ας αφήσουµε τις περίπλοκες αναλύσεις. Γιατί είναι δεµένο µε τρεις αλυσίδες. Η µία είναι τα επιχειρηµατικά συµφέροντα, η άλλη είναι τα συνδικαλιστικά συµφέροντα και η τρίτη είναι τα κοµµατικά συµφέροντα. Όποιος ηγέτης πάρει το σπαθί και κόψει αυτές τις τρεις αλυσίδες θα µείνει στην ιστορία.

Και θα καταφέρει έτσι να εισάγει το µεγάλο ζητούµενο. Ένα νέο δηλαδή αναπτυξιακό µοντέλο για τη χώρα; Ακριβώς. Γιατί ο απλός κόσµος σκέφτεται και διατυπώνει ανάλογα: ‘γιατί να πληρώσω εγώ, ο τάδε και ο τάδε που φοροδιαφεύγει δεν συλλαµβάνεται’. Είναι και ζήτηµα νοοτροπίας. Ακριβώς. Υπάρχει όµως. Και δεν πρέπει να κλείνουµε τα µάτια µπροστά σε αυτή την κατεστηµένη νοοτροπία. Πρέπει να δώσουµε το καλό παράδειγµα. Γιατί γνωρίζουν όλοι, λίγο ή πολύ, ότι υπάρχουν πολίτες, επώνυµοι µάλιστα, που ξέρουµε ότι φοροδιαφεύγουν και δεν τους ενοχλεί κανείς. Τι παράδειγµα δίνουµε έτσι στην κοινωνία; Και τελικά πόσο εύκολο είναι να κόψουµε αυτές τις τρεις αλυσίδες {επιχειρηµατικά, συνδικαλιστικά και κοµµατικά συµφέροντα}; Πιστεύω ότι δεν είναι δύσκολο. Ένας διορατικός ηγέτης που θα αισθανθεί ασφαλής και δυνατός µε τον εαυτό του, θα ξέρει ότι µπορεί να έχει προβλήµατα για έξι µήνες, για ένα χρόνο αλλά τα οφέλη θα είναι τεράστια, οπότε επανερχόµαστε σε αυτή τη σχέση κόστους και οφέλους για την οποία µιλήσαµε. Παρατηρούµε ότι οι αδυναµίες και οι αγκυλώσεις στη διοίκηση είναι τόσο µεγάλες που η πολιτική πολλές φορές δεν µπορεί να περάσει. Γιατί αρκετοί πολιτικοί έχουν ισχυριστεί ότι θα πάρουν µέτρα που θα ενισχύσουν την 50 ΕΠΙΛΟΓΗ

ανταγωνιστικότητα. Στην πράξη όµως πολύ λίγα γίνονται σε σχέση µε τις προθέσεις ή τις εξαγγελίες. Θα σας πω. Το πρόβληµα δεν είναι µόνο οικονοµικό. Είναι και πολιτικό και κοινωνικό. Για παράδειγµα, οι ιδέες, τελευταία, περί αλλαγής του εκλογικού νόµου και κατάργησης του σταυρού προτίµησης, είναι ένα βήµα προς τη σωστή κατεύθυνση. Στην πράξη θα είναι ένα πάρα πολύ µεγάλο βήµα για την πάταξη της φαυλοκρατίας και της αιχµαλωσίας των βουλευτών και του κράτους από τα ποικίλα συµφέροντα. Επίσης, κάτι που προτείναµε και στην πρόσφατη έκθεση των 5 Επιµελητηρίων, πρέπει να προχωρήσουµε στο µέτρο των µόνιµων υφυπουργών κατά το βρετανικό πρότυπο. Να υπάρχει δηλαδή ένα ενδιάµεσο στάδιο, µεταξύ της εκλεγόµενης πολιτικής ηγεσίας και της δηµόσιας διοίκησης, που να είναι άνθρωποι υψηλού κύρους, εµπειρίας και να τοποθετούνται µε θητεία πενταετή ή επταετή. Οι Βρετανοί το κάνουν αυτό. Ακριβώς για να σπάσει αυτή η πίεση των διαφόρων συµφερόντων στη δηµόσια διοίκηση και στο κράτος. Άρα λύσεις υπάρχουν. Το ερώτηµα είναι ποιος θα τις εφαρµόσει. Ας επιστρέψουµε όµως σε αυτή τη στροφή που µας είπατε της χώρας από κλάδους που δύουν σε κλάδους που ανατέλλουν. Που πρέπει να δοθεί η βαρύτητα; Η αιχµή σήµερα της ενίσχυσης πρέπει να είναι στην έρευνα και την καινοτοµία. Εκεί πάσχει η Ελλάδα σήµερα. Πρέπει να ξεκινήσουµε λοιπόν από το µεγάλο πρόβληµα που λέγεται τρίγωνο της γνώσης – παιδεία, έρευνα, καινοτοµία. Η Ελλάδα είναι πίσω στην ανταγωνιστικότητα γιατί είναι πίσω στο τρίγωνο της γνώσης. Τα υπόλοιπα, περί µοναδιαίου κόστους εργασίας κ.λπ. πολύ µικρή επίπτωση έχουν διότι ακόµα και χώρες που έχουν αύξηση του µοναδιαίου κόστους εργασίας, όπως η Δανία και η Γερµανία είναι πάρα πολύ ανταγωνιστικές. Γιατί είναι η ποιότητα του προϊόντος που µετράει, το design το οποίο πουλάνε, το τεχνολογικό περιεχόµενο. Εκεί εµείς υστερούµε. Έχουµε όµως πάρα πολύ µεγάλες δυνατότητες και στους τρεις τοµείς, πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή. Πιστεύω ότι αν συνδυάσουµε τα παραδοσιακά µας συγκριτικά πλεονεκτήµατα µε τις νέες τεχνολογίες και το εκπαιδευµένο ανθρώπινο δυναµικό, καταλήγουµε στο νέο αναπτυξιακό πρότυπο που χρειάζεται η χώρα. Και πιστεύω είναι σε λάθος βάση το ερώτηµα που έχει πολλές φορές διατυπωθεί: ‘Που µπορεί να επενδύσει η Ελλάδα όταν έχει να ανταγωνιστεί κολοσσούς του εξωτερικού;’ Σύµφωνα µε τη θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήµατος, εξειδικεύεσαι εκεί που συγκριτικά εί-

Γιάννης Στουρνάρας

σαι καλύτερος. Και η Ελλάδα είναι µία χώρα που έχει ήλιο, που έχει θάλασσα, που έχει παιδεία, που έχει πολιτισµό.

«Θέλω να ελπίζω ότι, επειδή από το 1800 µέχρι σήµερα η πρόοδος της ελληνικής οικονοµίας ήταν µεγάλη – τότε ήµασταν µία φτωχή επαρχία της οθωµανικής αυτοκρατορίας σήµερα κρατορίας, ανήκουµε στις 27 πλουσιότερες χώρες του κόσµου – υπάρελπίδα Ότι τελικά χει ελπίδα. το πολιτικό σύστηµα θα ανταποκριθεί στα αιτήµατα των καιρών. καιρών Να σας το πω απλά. Ο µεγάλος ασθενής είναι κράτος Γιατί; σήµερα το κράτος. Γιατί είναι δεµένο µε τρεις αλυσίδες. αλυσίδες Η µία είναι τα επιχειρηµατικά συµφέροντα, η άλλη είναι τα συνδικαλιστικά συµφέροντα και η τρίτη είναι τα κοµµατικά συµφέροντα. Όποιος ηγέτης πάρει το σπαθί και κόψει αυτές τις τρεις αλυσίδες θα µείνει στην ιστορία ιστορία».

Βρίσκεις τα ταλέντα σου και τα αναδεικνύεις δηλαδή; Απόλυτα. Και να σας πω κάτι ακόµη; Σε λίγα χρόνια θα πάρουν σύνταξη οι λεγόµενοι baby boomers, η γενιά δηλαδή που γεννήθηκε αµέσως µετά τον πόλεµο. Ξέρετε ότι αυτοί ονειρεύονται να έρθουν να ζήσουν στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία. Ξέρετε πόσους ανθρώπους µπορούµε να υποδεχτούµε; Τι χρειαζόµαστε; Κέντρα αποκατάστασης γιατί αναφερόµαστε σε µεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους και τουριστική κατοικία. Η ανταγωνιστικότητα και οι ξένες επενδύσεις, δύο από τα µεγάλα προβλήµατα, τροχοπέδη ανάπτυξης, κ. Στουρνάρα. Αν κοιτάξει κανείς τους σχετικούς τίτλους στον Τύπο θα διαπιστώσει ότι πριν δέκα χρόνια γινόταν λόγος για σηµαντικό έλλειµµα ανταγωνιστικότητας και πενιχρές ξένες επενδύσεις. Τίτλοι που είναι δόκιµοι και σήµερα. Από τότε µέχρι σήµερα όµως υπάρχει µεγάλη πρόοδος. Γιατί, παρά τις χαµηλές επιδόσεις µας, έχουµε συγκλίνει µε τους Ευρωπαίους εταίρους µας. Τότε ήµασταν περίπου στο 70% του κατά κεφαλή αεπ στην Ευρωζώνη, σήµερα έχουµε φτάσει στο 90%, άρα υπήρξε πρόοδος.

Οι επιδόσεις µας όµως στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων εξακολουθούν να είναι χαµηλές. Για το 2008 λόγου χάρη, µε βάση τα πρόσφατα στοιχεία που ανακοινώθηκαν, αν δεν ήταν η ιδιωτικοποίηση του ΟΤΕ, θα είχαµε µεγάλη µείωση. Όντως. Να σας το πω όµως αλλιώς. Η Ελλάδα αναπτύχθηκε µε ωστικά κύµατα τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Είχαµε το ωστικό κύµα του ευρώ που έριξε τα επιτόκια και αποκατέστησε τις συνθήκες αξιοπιστίας στη νοµισµατική πολιτική. Ακολούθησαν τα µεγάλα έργα προετοιµασίας για τους Ολυµπιακούς του 2004. Είχαµε τη µεγάλη πισ τωτική επέκταση από την απελευθέρωση του χρηµατωπισ τωτικού συστήµατος. Και τα τρία έχουν εξαντληθεί. Το νέο ωστικό κύµα θα είναι η απελευθέρωση των αγορών. Για να γίνει όµως µε σωστό τρόπο, πρέπει να υπάρχει παράλληλα και ένα κοινωνικό κράτος για να µην δηµιουργούνται κοινωνικά θέµατα. Και πρέπει να το συνειδητοποιήσουµε. Δεν υπάρχει άλλο ωστικό κύµα πλην της απελευθέρωσης των αγορών. Εκτός εάν η Ελλάδα ανακαλύψει πετρέλαιο ή αν στηριχθεί στις πλούσιες ηλιακές της ακτίνες ή σε κάποιο θαύµα. Χρειαζόµαστε λοιπόν απλοποίηση διαδικασιών και λειτουργίας. Και αυτή η απλοποίηση είναι που θα δηµιουργήσει το νέο ωστικό κύµα. ΕΠΙΛΟΓΗ 51

52 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΣΕ ΡΟΛΟ JAMES BOND

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ Το τέλος των εκλογών σφράγισε ταυτόχρονα και την εξάντληση των όποιων περιθωρίων είχε η ελληνική οικονοµία να µείνει προσκολληµένη σε συνήθειες και πρακτικές του παρελθόντος. Ο πολιτικός γύρος της αναµέτρησης όµως στην πράξη τώρα ξεκινά. Η Ελλάδα εναπόθεσε στο ΠΑΣΟΚ τις ελπίδες της για βελτίωση της οικονοµίας, του κράτους και του κοινωνικού προφίλ του. Με δυο λόγια, τη βελτίωση της καθηµερινότητας πολιτών και επιχειρήσεων. Με βάση αυτά θα κρίνει πολύ σύντοµα την επιλογή της, της 4η Οκτωβρίου. Η πρόκληση για τον Γιώργο Παπανδρέου, αναµφισβήτητα, είναι µεγάλη και ο χρόνος περιορισµένος καθώς αυτό που ζητά η λαϊκή ετυµηγορία, δεδοµένων των διαρθρωτικών, και όχι µόνο, προβληµάτων της ελληνικής οικονοµίας, είναι η νέα κυβέρνηση να διαθέτει την ικανότητα και τη δεξιοτεχνία του James Bond! // Του οικονοµικού συντάκτη, Λουκά Γ. Κατσώνη & του πολιτικού συντάκτη, Παναγιώτη Κ. Μαυρίδη ΕΠΙΛΟΓΗ 53

Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΣΕ ΡΟΛΟ JAMES BOND

ο 2004 ο Κώστας Καραµανλής πέτυχε µια µεγάλη εκλογική νίκη, µε την επαγγελία της «επανίδρυσης του κράτους» και της «ηθικής διακυβέρνησης». Οι υποσχέσεις του έθιγαν τον πυρήνα του «ελληνικού προβλήµατος» που δεν ήταν τίποτα άλλο από την επιβολή όρων διαφάνειας και ευνοµίας στον δηµόσιο βίο και την οριστική απαλλαγή του κράτους από την πελατειακή αντίληψη που υπονοµεύει την εύρυθµη λειτουργία του. Ως νέος πολιτικός, µε πολιτική παρακαταθήκη το «βαρύ όνοµά» του, έπεισε τους ψηφοφόρους ότι διέθετε και την ικανότητα, αλλά κυρίως τη βούληση να λύσει τον «γόρδιο δεσµό» που διαχρονικά εµποδίζει την πρόοδο του τόπου και ακυρώνει κάθε πάσης φύσεως αναπτυξιακή προσπάθεια – ανεξαρτήτως του τρόπου που εκδηλώνεται. Με απλά λόγια, οι πολίτες έχοντας κατανοήσει πλήρως πως ο «µεγάλος ασθενής» (φράση που αποδίδεται σ τον κ. Καραµανλή) στην Ελλάδα είναι το κράτος, του έδωσαν δυο ευκαιρίες για να τον θεραπεύσει. Έξι χρόνια «νέας διακυβέρνησης» διαπιστώνεται πως το πρόβληµα παρέµεινε, η κατάσταση της υγείας του «ασθενούς» χειροτέρευσε και είναι πλέον κρίσιµη. Ως πρωθυπουργός, ο κ. Καραµανλής διέψευσε τις προσδοκίες που καλλιέργησε, εξωθώντας τους πολίτες να αναζητήσουν ...διαφορετικό τρόπο ίασης αλλά κυρίως, θεράποντα γιατρό. Έτσι, επήλθε η ανατροπή των πολιτικών συσχετισµών και η άνοδος του ΠΑΣΟΚ. Ο Γιώργος Παπανδρέου σε ένα πρώτο επίπεδο επαναδιατύπωσε το πρόβληµα, υιοθετώντας τα «αυτονόητα» επιχειρήµατα που είχε υιοθετήσει έξι χρόνια νωρίτερα ο αντίπαλός του. Μίλησε δηλαδή για το πελατειακό κράτος που καταπνίγει κάθε πρωτοβουλία του πολίτη. Μίλησε για τη γραφειοκρατία και το συγκεντρωτισµό που πνίγει την ανταγωνιστικότητα της χώρας. Μίλησε για την αδιαφάνεια και την ανοµία που αφήνει ανεξέλεγκτο το κράτος και το παραδίδει στη διαφθορά. Κατέδειξε έτσι, πως το ουσιαστικό διακύβευµα της «επόµενης µέρας» των εκλογών δεν είναι τόσο η οικονοµική πολιτική που θα εφαρµοστεί (άλλωστε οι περιορισµοί της ΕΕ είναι δεδοµένοι) αλλά η επάρκεια του «µέσου» που θα την ασκήσει. Με απλά λόγια, χωρίς κράτος ως βασικό «εργαλείο» κάθε πολιτική είναι καταδικασµένη να παραµείνει ανεφάρµοστη. Άρα, πρώτιστο µέληµα της νέας κυβέρνησης είναι ανασύνταξη του κράτους. Κι εδώ απαιτούνται «ριζικές αλλαγές», «βαθιές τοµές» και «µεταρρυθµίσεις», την ανάγκη των οποίων αναγνωρίζουν οι πολίτες, αλλά στην περίπτωση 54 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΤΩΡΑ ΞΕΚΙΝΑ Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΧΗ

 Είναι χαρακτηριστικό ότι, για τους µυηµένους στα οικονοµικά ζητήµατα δεν υπήρχε ουσιώδης διαφορά ανάµεσα σε εκείνα που προέβαλλαν προεκλογικά τα δύο µεγάλα κόµµατα. Οι στόχοι ήταν οι ίδιοι, οι µέθοδοι παρόµοιες, η ρητορική διαφορετική… Ωστόσο αυτό δεν σηµαίνει ότι όλα είναι έτοιµα. Το αντίθετο. Η υλοποίηση της πολιτικής αυτής προϋποθέτει τιτάνια προσπάθεια προκειµένου από τη µία πλευρά να πείσει τους πολίτες να την εφαρµόσουν και από την άλλη να πείσει τους κρατικούς µηχανισµούς να κάνουν ακριβώς το ίδιο: Να προχωρήσουν στην εφαρµογή της!

της διακυβέρνησης της ΝΔ έµειναν µόνο στο επίπεδο της ρητορείας. Είναι αυτονόητο ότι τέτοιου είδους πρωτοβουλίες προϋποθέτουν ρήξεις µε παγιωµένες αντιλήψεις και συγκρούσεις µε κατεστηµένες λογικές. Είναι όµως µια µάχη που πρέπει να κερδηθεί, ώστε κι η Ελλάδα να αποκτήσει αυτό που όλες οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν. Κράτος που να σέβεται και να προστατεύει τον πολίτη! Κράτος που θα εµπιστεύεται ο πολίτης! Στο πλαίσιο αυτό, η υλοποίηση των προεκλογικών δεσµεύσεων του ΠΑΣΟΚ είναι ζωτικής σηµασίας. Η αλλαγή του εκλογικού νόµου µε τη συναφή κατάργηση του σταυρού προτίµησης, αλλά κι η ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (µεταφορά αρµοδιοτήτων, αιρετός Περιφερειάρχης) είναι µεταρρυθµίσεις που πρέπει να προχωρήσουν άµεσα και δεν στοιχίζουν ούτε ένα ευρώ.

Το αγκάθι της οικονοµίας Βασικό µέληµα της νέας κυβέρνησης θα πρέπει να είναι ο προσανατολισµός της οικονοµίας. Το «που θα βρείτε τα λεφτά» που κυριάρχησε κατά την προεκλογική περίοδο θίγει µια δευτερεύουσα πτυχή του προβλήµατος, όχι το σύνολο. Διότι, µια χώρα, κάθε χώρα, έχει τρόπους να βρίσκει χρήµατα. Το ζήτηµα είναι που πηγαίνουν τα λεφτά. Έστω και τα ελάχιστα διαθέσιµα πώς αξιοποιούνται για να αποδώσουν περισσότερο. Στο πλαίσιο αυτό έχει πολύ µεγάλη σηµασία το σχέδιο που η

νέα κυβέρνηση θα καταθέσει προς έγκριση στις Βρυξέλλες. Είναι σαφές ότι το κράτος πρέπει να βρει άµεσα ένα σηµαντικό ποσό για να καλύψει τις άµεσες ανάγκες του. Σε κάθε περίπτωση όµως ο τόπος θα κυβερνηθεί. Κι ένας συνδυασµός δηµοσιονοµικής πειθαρχίας και αναπτυξιακής πολιτικής θα πρέπει να εφαρµοστεί. Το νοικοκύρεµα του κράτους, η µείωση των δαπανών του, η συγκέντρωση των ανείσπρακτων φόρων, η καταπολέµηση της φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής, είναι προβλήµατα που χρίζουν άµεσης αν τιµε τώπισης, προκειµένου να γίνει γ ίνει «επανεκκίνηση της οικονοµίας». Ήταν προβλήµατα που προϋπήρχαν της διεθνούς οικονοµικής κρίσης, ήταν διαχρονικά και δεν αντιµετωπίστηκαν από τις κυβερνήσεις

της ΝΔ. Με ή χωρίς την κρίση πρέπει να λυθούν, ανεξαρτήτως οικονοµικής φιλοσοφίας. Εδώ η διαφορά µεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ εντοπίζεται στο που και πως επιτυγχάνεται η ανάπτυξη. Κατά την προεκλογική περίοδο, συζήτηση για την οικονοµία δεν έγινε. Γενικά, µόνο, το ΠΑΣΟΚ µίλησε για µεταφορά πόρων στην έρευνα, την παιδεία, την µεταστροφή της γεωργίας σε επιλεγµένα ποιοτικά αγροτικά προϊόντα, στη παραγωγή και εξαγωγή τεχνογνωσίας καθαρής ενέργειας. Η ΝΔ περιορίστηκε να ρωτά το ΠΑΣΟΚ που θα βρει τα λεφτά.

Στο µυαλό του νέου Οικονοµικού Επιτελείου Η διεθνής κρίση τώρα ανέδειξε τις διαρθρωτικές αδυναµίες της οικονοµίας µας, αδυναµίες που γνωρίζουµε από δεκαετίες. Και είναι αλήθέια ότι πολύ λίγα πράγµατα έγιναν για την απάλειψή τους από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Οι εξαγγελίες, τα προγράµµατα, οι εκλογές τέλος λοιπόν. Είναι – αναγκαστικά – η ώρα των αποφάσεων. Οι επικεφαλής του οικονοµικού επιτελείου της

κυβέρνησης έχουν πλέον να αντιµετωπίσουν ένα ασφυκτικό χρονοδιάγραµµα παρεµβάσεων προκειµένου να διασώσουν την ελληνική οικονοµία από το τέλµα βάζοντάς την ξανά σε αναπτυξιακή τροχιά και, µαζί, να διασώσουν το πολιτικό µέλλον το δικό τους και της παράταξής τους. Στις 19 και 20 Οκτωβρίου, οπότε θα πραγµατοποιηθούν τα Συµβούλια Eurogroup και EcoFin, τοποθετείται και το πρώτο ραντεβού του υπουργού Οικονοµικών, Γιώργου Παπακωνσταντίνου, µε τον Επίτροπο, Χοακίν Αλµούνια. Από τη συνάντηση αυτή θα διαφανεί αν η ευρωπαϊκή Επιτροπή θα στηρίξει τις προσπάθειες ανάταξης της οικονοµίας µας ή θα επιλέξει να δηµοσιοποιήσει αυστηρές συστάσεις. Στην δεύτερη, απευκταία περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση αφενός θα είναι σχεδόν υποχρεωµένη να προχωρήσει σε σκληρές και βαθιές τοµές, αφετέρου θα έχει να αντιµετωπίσει και τη δυσαρέσκεια των αγορών. Μια τέτοια δυσαρέσκεια σπάνια µένει στα λόγια. Συνήθως στοιχίζει µερικά ακόµη δισεκατοµµύρια ευρώ σε αυξηµένο κόστος δανεισµού για το ελληνικό χαρτοφυλάκιο. ΕΠΙΛΟΓΗ 55

Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΣΕ ΡΟΛΟ JAMES BOND

ΡΕΚΟΡ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΧΡΕΩΝ Άλλες εποχές, ίδια προβλήµατα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1993 ο Ανδρέας Παπανδρέου διατύπωνε: «Είτε εµείς θα εξαφανίσουµε το δηµόσιο χρέος είτε το χρέος θα εξαφανίσει τη χώρα»! Από τότε µέχρι σήµερα όχι µόνο δεν «εξαφανίσαµε» το δηµόσιο χρέος αλλά τελευταία σηµειώσαµε αρνητικό ρεκόρ, στα 275 δισ. ευρώ ή 109% του αεπ της χώρας. Η πρόκληση µεγάλη για τον Γιώργο Παπανδρέου που θα χρειαστεί να επιστρατεύσει κάθε δύναµη της νέας κυβέρνησης για να εξοµαλύνει το αδηφάγο τέρας της οικονοµίας της χώρας.

H ATZEN

TA TΗΣ ΕΝΤΑ Την πρώτη θ ΤΙΚΗΣ η διευθέτ ησ έση σ τα «Επείγοντα» το υ νέου υπου η του δηµοσ σήµως σ το 6 ργού, κα ταλα ιονοµικού π 8% ή ακόµα % του ΑΕΠ αλλά και µε ροβλήµα τος της χώρας. µβάνε ι δικαιωµα τικά υ κα Με το έλ λε ιµ πολογίσ ιµ ι σ το 11% να πείσουν άπαντ ες ότι είναι φανε ρό ότι οι απες φωνέ ς να το τοποθετ µα επιείναι εφικ τέ ς και βιώσ ιµ οφάσ εις που θα ληφθο ούν σ το ύ ες. Αυτό ση    Πρώτο µαίνει ότι: ν πρέπει ν, δόν σ το σ ύνο τα µέτ ρα που αποφάσ ισ κυκ λοφορία λό τους να εφαρµοσ το ε η προηγούµενη κυβ ύ έρ ς εκ τινάξουν το των ΙΧ και τα τέ λη σ τη ν. Μέτ ρα όπως το ΕΤΑΚ νηση πρέπει σ χεν , ή τα αυξηµ κ έλ ιν λε η τή ιµ µα του 20 09 τηλεφωνία, προσπάθεια ένα τέ λη αν δ κα χρέος και τη ς αποκ λιµάκωσής του, µ ι θα αναβάλουν για το 2 εν εφαρµοσ τούν θα ν εικόνα της 01 ε χώρας σ τις α κα τασ τροφικές σ υνέπει 0 την εκκ ίνηση της    Δεύτε ρ ες για το δη γορές. µόσ ιο ο οφειλών πρ ν, οι προσπάθειες για τη ο σ υνε χισ τούν ς το Δηµόσ ιο που ξεκ ίν ν εν θυλάκωση τµήµα το ησ µε τον ένα ή ς τον άλλο τρό αν από την προηγούµεντων ληξιπρόθεσµων    Τρίτον, πο. η κυβέρνησ π η θα λαγέ ς σ το φ ρέπει να λήξε ι άµεσα ο ο άλλως αντ ικ ρολογικό καθεσ τώς. Ο ποιαδήποτε εκκρεµότη τα ι ίν κρότε ρη ζηµ ητρο για επενδύσ εις, γι αλλαγέ ς σ τη φορολογία σ χε τικά µε τις αλιά α αποτε λο µ θ εσ α γίνε ι όσο πιο οµ µέτ ρα. γρήγορα εφ ακροπρόθεσµο σ χεδια ύν ούτως ή αρµοσ τούν τα όποια νέασµό, κ.λπ. Μι   Τέ ταρτο φορολογικά ν, των δαπανώ να εφαρµοσ τούν τα ό ν σ α το έχ υ ο δ υ ηµοσ ίου. Οι ν ήδ η α π ο φ µορφή. Απλά ασ ισ σ χε τι της ξαφνική δεν έχουν αρχίσ ει να υ κέ ς αποφάσ εις έχουν ή τε ί για τη µείωση ς εκ λογικής δη πάρει θεσ λο π ο ιο ύνται µε δια αναµέτ ρηση λούν µονοµ µική κριτό ερ ς. Βρυξέ λλες (κ ή σ τρα τηγική. Έρχοντα Οι αποφάσ εις, άλλωσ τρόπο, κυρίως λόγω πλέον αφόρ α τ’ άλλους, αποφασ ίσ τηι σαν αποτέ λεσµα διαπρτε, αυτέ ς δεν αποτεητε ς…). α καν µετά απ ό διαχρονικέ γµα τεύσ εων µε τις ς πιέσ εις πο υ έγ ιναν

56 ΕΠΙΛΟΓΗ

Νέο αναπτυξιακό πρότυπο σε πρώτη ζήτηση Τα δύσκολα είναι µπροστά έστω και εάν η νέα κυβέρνηση καταφέρει να τιθασεύσει το έλλειµµα Έτσι, ακόµα και αν το δηµοσιονοµικό σκηνικό βελτιωθεί θεαµατικά τους επόµενους µήνες, η αναζήτηση ενός νέου βιώσιµου αναπτυξιακού προτύπου για την ελληνική οικονοµία δεν έχει σταµατήσει. Τα ζητήµατα της δαιδαλώδους πολυνοµίας, της γραφειοκρατίας στις υπηρεσίες των υπουργείων αλλά και της διαφθοράς στον δηµόσιο τοµέα πλέον δεν επιτρέπεται να παραµείνουν στο απυρόβλητο. Οι παθογένειες αυτές εκθρέφουν την παραοικονοµία συµπιέζοντας τα δηµόσια έσοδα αλλά, το κυριότερο, υπονοµεύουν την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού προϊόντος. Το ίδιο κάνουν ανοιχτές υποθέσεις όπως το «τρύπιο» ασφαλιστικό σύστηµα, τα θεσµικά προσκόµµατα για την ένταση του ανταγωνισµού στην εσωτερική αγορά (π.χ. το ζήτηµα των λεγόµενων κλειστών επαγγελµάτων), οι αγκυλώσεις στην εργασιακή νοµοθεσία, οι ατέλειες του φοροελεγκτικού και του εισφοροελεγκτικού µηχανισµού, το απαρχαιωµένο λογιστικό σύστηµα σε µια σειρά από υπηρεσίες του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα και των ΟΤΑ. Ακόµα και διαρθρωτικά προβλήµατα που φαινοµενικά δεν έχουν σχέση µε την οικονοµία, τελικώς αναζητούν άµεσα µέτρα βελτίωσης καθώς οι στρεβλώσεις που δηµιουργούν πλέον εξοργίζουν τους πολίτες και διώχνουν οικονοµική δραστηριότητα είτε προς την παραοικονοµία είτε στο εξωτερικό. Κορυφαίο παράδειγµα είναι ο βραδύτατος ρυθµός απόδοσης της δικαιοσύνης, ο οποίος, αν µη τι άλλο, αποτρέπει εγχώριες και ξένες επενδύσεις που είναι πολύτιµες για την ελληνική οικονοµία. Υπό το πρίσµα των ανωτέρω, το διακύβευµα των εκλογών της 4ης Οκτωβρίου δεν ήταν «Ποια πολιτική;» αλλά περισσότερο «Ποιος µπορεί να εφαρµόσει καλύτερα την ίδια πολιτική;». Οι πολίτες χρέωσαν στην κυβέρνηση της Νέας Δηµοκρατίας τις καθυστερήσεις της «ήπιας προσαρµογής» αλλά και το επικοινωνιακό έλλειµµα σε µια περίοδο που η κρίση εξελισσόταν ταυτόχρονα µε τη λήψη πλειάδας µέτρων που δεν έδειχναν να έχουν ειρµό. Από την άλλη πλευρά, ο λεγόµενος µεσαίος χώρος δεν έχει πεισθεί από την ικανότητα του ΠΑΣΟΚ να παίρνει σκληρές αποφάσεις και να τις εφαρµόζει. Μένει να δούµε το νέο του πρόσωπο που ευαγγελίστηκε στην προεκλογική περίοδο, τους επόµενους µήνες. Γιατί αυτό το ΠΑΣΟΚ ψήφισαν τελικά οι πολίτες την 4η Οκτωβρίου.

Η (ΑΝΑ)ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ

 Ψηλά σ το χαρτοφυλάκιο προτεραιοτήτων της νέας κυβέρνησης πρέπει να είναι η (ανα) διανοµή του πλούτου. Από τη στιγµή που το κράτος θα περιορίσει τις σπατάλες του και η χώρα θα µπει σε τροχιά ανάπτυξης – αν κι εφόσον υλοποιηθεί το πρόγραµµά της και αρχίσει να αποδίδει – το ζητούµενο είναι η ενίσχυση της µεσαίας τάξης και των ασθενέστερων κοινωνικών οµάδων. Το ΠΑΣΟΚ έχει κουλτούρα ενίσχυσης της «µεσαίας τάξης», που το διαφοροποιεί από τη ΝΔ, η οποία ως αµιγώς (νεο) φιλελεύθερο κόµµα, έδωσε µεγαλύτερη έµφαση στην ενίσχυση και προσ τασ ία του µεγάλου κεφαλαίου και των τραπεζών. Διαφοροποίηση πάντως που ελάχιστα επηρέασε το εκλογικό αποτέλεσµα της 4ης Οκτωβρίου.

ΕΠΙΛΟΓΗ 57

ΙΑΣ ΝΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜ ΣΤΟΧΟΣ Η ΕΠΑΝΕΚΚΙ γελ άσ ου ν Σαρκοζί µπορούν νανίαχακαµοι Γαλ λία, οι λά κο Νι o ι κα λ κε έρ µα Μ Γερ από την ύφεσ η. είσ α Άν γκελα των οικονοµιών τους πρ όσ φα τα επ αν εκ λεγ νισαν θε τική

Η έξο δο εµφά ύφεσ η, δεδοµέ νου ότι οσ πάθε ιές τους για την τεχ νικά βγει από την πριν συνεχ ίσουν τις πρ υν κα θώ ς σε ετή σια έχο ξει ς, νη άρ ζώ υπ ρω να Ευ εί ονοµίες της όµ ως, δε ν µπ ορ ς, µό ασ Μέ ρκελ, υχ ησ Εφ δύο µε γαλύ τερες οικ Άν υς. έτο η κα γκελά ριο ς γκελα δε ύτ ερ ο τρίµηνο του κλ ογ ικό της αγ ών α, οε ρα ετίας. πρ τετ ον εξέ λιξ η στ ο ΑΕΠ το στ ντα τα, ίζο ορ λισ 15 δισ. ευ ρώ σε στ ο «κόκκιν ο». Μά τα ν αι ου είν ο άσ ς δύ φθ οι θα ι υ κα βά ση οδ ήµ ατο ς πο πα κέ το στ ήρ ιξη ς τη ις στ η φο ρο λο γία εισ οσ τή ριζ ε ότ ι, µε τά το υπ ς ία. ινο ρχ ότ πρ ιθα ι πε χρ ή µέ υπ οσ χέθ ηκε µε ιώ σε αφ ού σιονοµικ πρ οτ ερ αιό τη τές τη ς η επιστ ρο φή στη δηµο Κίν ησ η- στ ρο φή στ ις του ελλ είµµα τος και ση ίω ό την ύφεσ η δε ν είναι µε απ η ς δο χει οέ έξο η πρ ς , . ευρώ οικονοµίας, καθώ της ση ίνη οικονοµίας των 80 δισ εκκ ανακάµψουν. αν επ η πο πρώτ ες χώρε ς υ θα οτε ραιότ ητά της είναι ΗΠΑ και την Κίνα, οι τις Δηλώνει τώρα ότι πρ µε ζί µα , νία µα ση να είναι η Γερ βέ βαιη, µε τη δέσµευ

58 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΥΡΩΠΗ

ΣΥΓΚΡΑΤΗΜΕΝΗ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ Για πρώτη φορά τα τελευταία δύο χρόνια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν αναθεώρησε προς το χειρότερο τις προηγούµενες προβλέψεις της για την ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής οικονοµίας. Αντίθετα για τη Γερµανία και τη Γαλλία θεωρεί ότι η εικόνα θα είναι πλέον λιγότερο αρνητική. Όµως αφήνει ανοικτό το ενδεχόµενο οι θετικές εξελίξεις να αποδειχτούν πρόσκαιρες. // Του Νίκου Μπέλλου

ΕΠΙΛΟΓΗ 59

ΕΥΡΩΠΗ

υγκρατηµένη αισιοδοξία για τη βελτίωση βασικών δεικτών της ευρωπαϊκής οικονοµίας το τελευταίο διάστηµα επικρατεί στην έδρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σ τις Βρυξέ λ λες, αλ λά κανένας αξιωµατούχος της Ευρωζώνης δεν διακινδυνεύει µια σίγουρη πρόβλεψη σχετικά µε το αν πρόκειται για βραχυπρόθεσµη ή µόνιµη ανάκαµψη. Τεχνικά, οι δύο µεγαλύτερες οικονοµίες της Ευρωζώνης, η γερµανική και η γαλλική, έχουν βγει από την ύφεση, δεδοµένου ότι εµφάνισαν θετική εξέλιξη στο ΑΕΠ το δεύτερο τρίµηνο του έτους. Όµως, σε ετήσια βάση και οι δύο είναι σ το «κόκκινο». Στη Γερµαν ία το ΑΕΠ εκτιµάται ότι θα υποχωρήσει το 2009 κατά 5,1% και στη Γαλλία 2,1%. Πάντως, είναι η πρώτη φορά τα τελευταία δύο χρόνια, που η Επιτροπή δεν υποχρεώθηκε στο πλαίσιο της ενδιάµεσης έκθεσης του Σεπτεµβρίου να αναθεωρήσει προς τα κάτω τις προβλέψεις του περασµένου Μαΐου για την ευρωπαϊκή οικονοµία. Η Επιτροπή εκτιµά ότι το ΑΕΠ θα µειωθεί το 2009 κατά 4% στην Ευρωζώνη και στο σύνολο της ΕΕ. Την ίδια ακριβώς εκτίµηση είχε κάνει και κατά την παρουσίαση των εαρινών προβλέψεων, τον περασµένο Μάιο. Εκείνο που κάνει συγκρατηµένα αισιόδοξη την Επιτροπή είναι ότι, ενώ το πρώτο τρίµηνο του έτους ήταν χειρότερο του αναµενόµενου, το δεύτερο προέκυψε ανέλπιστα θετικό για τις περισσότερες ες οικονοµίες της Ευρωζώνης, ενώ θετικές είναι και οι πρώτες ενδείξεις για το τρίτο τρίµηνο που ολοκληρώθηκε στο τέλος Σεπτεµβρίου. Οι ευνοϊκές εξελίξεις άρχισαν να ισχυροποιούνται στη διάρκεια του καλοκαιριού, καθώς η παγκόσµια οικονοµία άρχισε να σταθεροποιείται, εν µέρει λόγω των σηµαντικών πολιτικών παρεµβάσεων. Με τη βοήθεια των βελτιωµένων χρηµατοπιστωτικών συνθηκών, η µείωση του ΑΕΠ στην ΕΕ σηµείωσε αισθητή επιβράδυνση στη διάρκεια του δεύτερου τριµήνου (σε -0,2% από τρίµηνο σε τρίµηνο µετά από -2,4% το πρώτο τρίµηνο του 2009). Καθώς τα εµπορικά αποθέµατα έχουν πλέον υποχωρήσει αρκετά 60 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΤΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ ΤΟΥ ΙΣΩΣ ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ! Η ευρωπαϊκή οικονοµία σταθεροποιείται και σε βραχυχρόνιο ορίζοντα η βελτίωση θ α σ υ ν ε χ ισ τ ε ί, δ η λ ώ ν ε ι ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ, φροντίζοντας παράλληλα να αναφέρει ότι η αβεβαιότητα για τις εξελίξεις είναι µεγάλη. Τονίζει ότι οι απαιτήσεις των καιρών µιλούν για προσοχή και επαγρύπνηση. Η πρόβλεψη του επιτελείου του για ρυθµό ανάπτυξης της οικονοµίας της Ευρωζ ώνης από - 0,5% ως 1% το 2010 είναι ενδεικτική του ότι όλα τα ενδεχόµενα είναι ακόµα ανοικτά. Γιατί µπορεί οι κίνδυνοι για την οικονοµία να υποχωρούν και υπάρχει η πιθανότητα η πρόσφατη άνοδος των τιµών των περιουσιακών σ τοιχείων (µε τοχέ ς και ακίνητα) και των δεικτών εµπισ τοσ ύνης να ε ίναι η α ρχ ή ε νό ς α νο δικο ύ σπιράλ για την οικονοµία. Όπως τονίζει όµως η κεντρική τράπεζα της χώρας, στην πρόσφατη έκθεσή της, η εµπειρία από τις προηγούµε νε ς χ ρηµατοοικονοµικέ ς κρίσεις δείχνει ότι υπάρχουν και «απατηλέ ς» έξοδοι καθώς χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να οµαλοποιηθεί η οικονοµία.

ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΜΙΣΙΟΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΕΕ (2009)

ΑΕΠ

Πληθωρισµός

Γερµανία

-5,1%

0,3%

Γαλλία

-2,1%

0,0%

Ιταλία

-5,0%

0,9%

Ισπανία

-3,7%

0,0%

Ολλανδία

-4,5%

1,1%

Ευρωζώνη

-4,0%

0,4%

Πολωνία

+1,0%

3,8%

Ην. Βασίλειο

-4,3%

1,9%

ΕΕ 27

-4,0%

0,9%

ώστε να αναµένεται πλέον ανάκαµψη της παραγωγής για την αναπλήρωσή τους και παρατηρείται βελτίωση της εµπιστοσύνης σε σχεδόν όλους τους τοµείς και τις χώρες, οι βραχυπρόθεσµες προοπτικές φαίνονται ευνοϊκές. Με βάση αυτές τις τάσεις, οι αναπτυξιακές εκτιµήσεις για το δεύτερο µισό του έτους έχουν αναθεωρηθεί ελαφρά προς τα πάνω στις πρόσφατες προβλέψεις της Επιτροπής. Οι προοπτικές χρηµατοδότησης είναι ευνοϊκότερες, ενώ η ιδιωτική όσο και η δηµόσια κατανάλωση αποδείχθηκαν αρκετά ανθεκτικές.

Κλίµα αβεβαιότητας Φαίνεται, ωσ τόσο, να κυριαρχεί ακόµη κλίµα αβεβαιότητας, και ενώ η ανάκαµψη µπορεί να εµφανίσει απροσδόκητα ευνοϊκή εξέλιξη σε πολύ βραχυπρόθεσµη βάση, δεν µπορεί να προεξοφληθεί ότι ο χαρακτήρας της θα είναι µόνιµος. Κι αυτό γιατί, οι επιπτώσεις στην αγορά εργασίας και στα δηµόσια οικονοµικά δεν έχουν ακόµη γίνει πλήρως αισθητές και η διόρθωση στη αγορά κατοικιών εξακολουθεί να αναστέλλει τις επενδύσεις σε αρκετές χώρες. Συνεπώς, η ανάκαµψη µπορεί να αποδειχθεί ασταθής και να απαιτήσει ακόµη µεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα, αναφέρει η Κοµισιόν. Ο αρµόδιος Επίτροπος, Χοακίν Αλµούνια εµφανίζεται ιδιαίτερα ανήσυχος για την ανεργία, η οποία ακόµη κι αν επιβεβαιωθεί το καλό σενάριο, δηλαδή της σταθερής εξόδου από την ύφεση, θεωρεί βέβαιο ότι θα συνεχίζουν να χάνονται θέσεις απασχόλησης στην Ευρώπη τουλάχιστον για τα επόµενα 2-3 τρίµηνα. Κι αυτό γιατί η αύξηση ή µείωση της απασχόλησης ακολουθεί πάντα µε καθυστέρηση κάποιων τριµήνων τους οικονοµικούς κύκλους. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι στην ΕΕ η ανεργία άρχισε να αυξάνεται µαζικά από το τέλος του φθινοπώρου του 2008, ενώ η κρίση στην πραγµατική οικονοµία είχε ξεκινήσει αρκετά νωρίτερα. Ο συνολικός αριθµός των ανέργων στην ΕΕ ανήλθε τον Ιούλιο (τελευταία διαθέσιµα στοιχεία της Eurostat) σε 21,8 εκατοµµύρια στις 27 χώρες µέλη, εκ των οποίων 15,1 εκατοµµύρια αφορούσαν τις χώρες της Ευρωζώνης. Τους τελευταίους 12 µήνες χάθηκαν 5,1 εκατοµµύρια θέσεις εργασίας. Ο Επίτροπος Αλµούνια υποστηρίζει ότι πρέπει να χαράξουµε µια σαφή, αξιόπιστη και συντονισµένη στρατηγική «εξόδου» από τα προγράµµατα τόνωσης της οικονοµίας µε στόχο να επαναφέρουµε σταδιακά τα δηµόσια

οικονοµικά σε βιώσιµη πορεία και να βρούµε τους απαραίτητους πόρους για να αυξήσουµε το δυναµικό ανάπτυξης και απασχόλησης της Ευρώπης. Για τον πληθωρισµό που ήταν και ο δεύτερος δείκτης µετά το ΑΕΠ, που αφορούσε η ενδιάµεση έκθεση της Κοµισιόν για τις µεγάλες οικονοµίες της ΕΕ, οι Βρυξέλλες δεν ανησυχούν. Δεν υπάρχουν πληθωριστικές πιέσεις, καθώς εξακολουθεί να καταγράφεται σηµαντική υποχώρηση της οικονοµικής δραστηριότητας και αναµένεται επιβράδυνση της αύξησης των µισθών. Συνολικά, οι προβλέψεις για τον πληθωρισµό παραµένουν αµετάβλητες σε σχέση µε τις εαρινές προβλέψεις, µιλούν για ποσοστό 0,9% στην ΕΕ το 2009.

Σχεδόν 3,3 εκατ. άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους το τελευταίο δωδεκάµηνο στην Ευρωζώνη και 5,1 εκατ. στην ΕΕ. Έτσι, η στρατιά των ανέργων έχει φθάσει τα 21,8 εκατ. µε το ποσοστό ανεργίας στο 9,5% στην ΕΕ. Και έπεται και συνέχεια αφού η πορεία της αγοράς εργασίας ακολουθεί µε κάποια υστέρηση τις εξελίξεις στην πραγµατική οικονοµία.

ΕΠΙΦΥΛΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑ Αναµφίβολα η εικόνα της οικονοµίας είναι καλύτερη από ό,τι στην αρχή του χρόνου, όµως είµαι επιφυλακτικός για την πορεία της ανάκαµψης, δηλώνει ο γενικός διευθυντής της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισµών, Χαϊµ Καρουάνο. Όπως αναφέρεται στην πρόσφατη έκθεση της, οι εξελίξεις σ τις αγορές οµολόγων δείχνουν ότι οι επενδυτές είναι επιφυλακτικοί για τη δυναµική της ανάκαµψης ενώ όσον αφορά τις τράπεζες υπάρχουν ερωτηµατικά για την ποιότητα και τη διατηρησιµότητα της πρόσφατης κερδοφορίας τους.

ΕΠΙΛΟΓΗ 61

ΠΗΓΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΕΞΠΡΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Η έξοδος από την οικονοµική κρίση θα σηµάνει την είσοδο στην ενεργειακή κρίση, καθώς η κατανάλωση ενέργειας θα αυξηθεί και πάλι. Η προηγούµενη κυβέρνηση απέκλεισε την αύξηση της συµµετοχής των στερεών καυσίµων στο µίγµα της ηλεκτροπαραγωγής. Όµως πόσο ασφαλής είναι µακροπρόθεσµα ο επαρκής εφοδιασµός µε φυσικό αέριο; Αναγκαστικά, και παρά τις αντιδράσεις, θα πρέπει να πάρουµε αποφάσεις για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας. //Του Αντώνη Λιβιεράτου

αρά το ότι η κυβέρνηση πριν ένα χρόνο δήλωσε µέσω του υπουργού Aνάπτυξης ότι η ε νε ργε ιακή ασφάλε ια τ ης Ελλάδας δεν θα στηρίζεται πλέον στα στερεά καύσιµα, η πρόσφατη Έκθεση του Συµβουλίου Εθνικής Ενεργειακής Στρατηγικής (Σ.Ε.Ε.Σ.) συνιστά τη µεγαλύτερη συµµετοχή τους στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας καθώς έχουν αναπτυχθεί λιγότερο ρυπογόνες τεχνολογίες. Γιατί τελικά ενεργειακή ασφάλεια σηµαίνει επαρκής κάλυψη των µελλοντικών της, αυξανόµενων, ενεργειακών αναγκών και αυτό δεν συµβαδίζει ούτε µε το να αποκλείουµε κάποια πρωτογενή µορφή ενέργειας ούτε και να στηριζόµαστε υπέρµετρα στο φυσικό αέριο. Οι πιέσεις µάλιστα είναι τόσο µεγάλες που οι γειτονικές µας χώρες αυξάνουν τις επενδύσεις τους στην ηλεκτροπαραγωγή από πυρηνικά. Ας πάρουµε όµως τα πράγµατα µε τη σειρά. Την άνοιξη του 2008 το Σ.Ε.Ε.Σ. εξέδωσε και κυκλοφόρησε προς διαβούλευση µια πρόταση στρα62 ΕΠΙΛΟΓΗ

τηγικής την οποία και σχολίασε ο γράφων στην «Ε». Με τον τίτλο «Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασµός» Έκθεση 2009, το Συµβούλιο επανέρχεται. Η Έκθεση 2009 έχει διαφορές µε την προηγούµενη εξαιτίας της αλλαγής της ηγεσίας του ΥΠΑΝ, τον περασµένο Ιανουάριο. Η νέα ηγεσία απέκλεισε τα στερεά καύσιµα από τη νέα παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, εν προκειµένω τον λιθάνθρακα, και την έστω και απλή παρακολούθηση των τεκταινοµένων στον τοµέα της πρωτογενούς πυρηνικής ενεργείας. Όµως η ηλεκτροπαραγωγή από πυρηνικούς αντιδρασ τήρες διάσπασης (fission) έχει επιστρέψει απανταχού του πλανήτη είτε ως όραµα, είτε ως µελέτη, είτε ως κατασκευή. Η έκθεση του Συµβουλίου παραθέτει εκτενώς στοιχεία τόσο από τις παγκόσµιες όσο και από τις Ευρωπαϊκές εξελίξεις στην παραγωγή ενέργειας και εντέλει βέβαια, και κυρίως, τις εξελίξεις και τις προτάσεις της Εθνικής Στρατηγικής. Ο γράφων δεν θα ασχοληθεί µε τις τελευταίες, στο παρόν πόνηµα τουλάχιστον, από έλλειψη χώρου,

ΕΠΙΛΟΓΗ 63

ΠΗΓΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

ΣΤΟΧΟΣ ΤΟ ΑΔΥΝΑΤΟ!

 Η οικονοµία ε ίναι σ ε κρίση, αλλά όταν σε κάποια στιγµή στο µέλλον ξ α να π ά ρ ε ι τ ο δ ρ ό µ ο της, θα οδηγηθούµε σε ενεργειακή κρίση και κατ’ επέκταση σε επιδείνωση του φαινοµένου της κλιµατικής αλλαγής. Η εξισορρόπηση των σ χέσ εων απαιτ ε ί µια άλ λη, εν τε λώς δια φ ο ρ ε τ ική, π ολιτ ική αντίληψη που δεν έχει ακόµη διαµορφωθε ί, που δεν έχει αναδείξει ακόµη τους στοχαστές της, ή /και ένα τεχνολογικό άλµα στη χρήση της ηλιακής ενέργειας π ο υ δ ε ν έ χ ε ι α κό µ η βρει τον Ντίζελ του. Η πράσ ινη τ ε χ νολογ ία του σήµερα δεν µπορεί να αποτελέσει επαρκή παραγωγό ηλεκτρικής ενέργειας βάσης. Όµως π α ρ όλο π ο υ τ ο π ρ ό βληµα µοιάζει να είναι παγκόσµιο κατά περίεργο τρόπο µεσοβραχυπρόθεσµα είναι τοπικό. Κά θ ε κ ρ ά τ ο ς µ π ο ρ ε ί και οφείλει να διαµορφώσει το νοικοκυριό του. Είναι δυνατό; Είναι. Με τον ίδιο τρόπο που υπάρχουν νοικοκυρεµένα νοικοκυριά – ας επιτραπεί ο σολοικισµός – και α νοικοκύρευ τα νοικοκυριά, υπάρχουν νοικοκυρεµένα αλλά και ανοικοκύρευτα κράτη. «Και ας επιδιώξουµε το Αδύνατο», να νοικοκυρευτεί η χώρα µας.

64 ΕΠΙΛΟΓΗ

επιφυλασσόµενος να επανέλθει. Όµως θα σηµειώσει τις παρακάτω επισηµάνσεις του προέδρου τoυ, Ραφαήλ Μωυσή, διατυπωµένες κατά το καθήκον του. ...«Παρ’ όλη την προβλεπόµενη επάρκεια, η Έκθεση επαναφέρει το θέµα του ανώτατου επιθυµητού ποσοστού συµµετοχής του φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή που υπαγορεύεται από λόγους κόστους, χαµηλής θερµοδυναµικής απόδοσης σε σχέση µε έξω–ηλεκτρικές χρήσεις, και ασφάλειας εφοδιασµού». Αφού στη συνέχεια σχολιάζει κάθε άλλη συµβατική πηγή κάλυψης φορτίων ηλεκτροπαραγωγής στο τέλος του ορίζοντα (το 2030) και µη θεωρώντας πιθανό ότι οι µέθοδοι αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας θα έχουν εξελιχθεί τεχνικά και οικονοµικά σε τέτοιο βαθµό ώστε οι Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας να αποτελέσουν την κύρια πηγή ηλεκτροπαραγωγής, σηµειώνοντας επίσης ότι το 2030 θα λειτουργούν λιγνιτικές µονάδες ισχύος µόλις 1400 MW, η Έκθεση συνιστά τον εµπλουτισµό της τεχνογνωσίας που έχει αποκτήσει η χώρα στην καύση του λιγνίτη, όσο και των άλλων στερεών καυσίµων, ώστε να γίνει αποδεκτός στο µέλλον ο εµπλουτισµός του µείγµατος πηγών ηλεκτροπαραγωγής µε πρόσθετα και λιγότερο ρυπογόνα στερεά καύσιµα. Τα µέλη του Σ.Ε.Ε.Σ. συµµερίζονται την άποψη ότι µια χώρα που δεν έχει άφθονους και αδιάλειπτα διαθέσιµους ενεργειακούς πόρους, δεν έχει την πολυτέλεια να αποκλείει δογµατικά και δια παντός τη χρήση οποιασδήποτε πρωτογενούς πηγής ενέργειας. Παρά ταύτα, η Έκθεση, συµµορφούµενη προς το κυρίαρχο κοινωνικό και πολιτικό κλίµα δεν αναφέρεται σε προοπτική χρησιµοποίησης της πυρηνικής ενέργειας, ακόµη και στον ορίζοντα οράµατος. Ο γράφων προσυπογράφει χωρίς ενδοιασµούς τα γραφόµενα του κ. Μωυσή, για να προσθέσει ότι το φαινόµενο της υποταγής σ το εκάσ τοτε, ανεύθυνα, δηµιουργούµενο κλίµα το έ χει δυσ τυχώς συναντήσει στη συνεργασία του µε αρκετούς από τους αποφασίζοντες. Το φαινόµενο της µη οµολογούµενης άγνοιας, είναι, όπως και ήταν, ένα σοβαρό πρόβληµα. Στην «Έκθεση 2009» δεν λείπει ο παράγων της αποδεξιµότητας, όµως η διακριτική αναφορά σε αυτόν υποβαθµίζει τη σηµασία του. Αυτός ο παράγων, κρίσιµος έως κρισιµότατος, επικαλούµενος πολλές φο-

ρές από τους αποφασίζοντες δηµιουργεί προβλήµατα και πολλάκις ζηµίες στο µέλλον της χώρας. Ίσως ακόµη και σήµερα, ο λαός µας να µην έχει συνειδητοποιήσει σε βάθος ότι η ενέργεια και η οικονοµία, και πρόσφατα και το περιβάλλον είναι µία και αδιάσπαστη ενότητα και π.χ. η έξοδος από την οικονοµική κρίση θα σηµάνει την είσοδο στην ενεργειακή. Αλλά αν οι Έλληνες, µε τις σκοτούρες και τα βάσανά τους, ακολουθούν πολλές φορές ακόµη και άκριτα δηµαγωγούς, δεν υπάρχει δικαιολογία για τους αποφασίζοντες είτε να ακολουθούν είτε να παράγουν τη συνθηµατολογία.

Η µέθοδος της σύγκρισης Η ενεργειακή ένταση είναι ένα απλό αλλά εξαιρετικά χρήσιµο µέγεθος που µετράει την αποδοτικότητα της χρήσης της ενέργειας στην οικονοµία. Είναι η κατανάλωση ενέργειας ανά µονάδα παραγόµενου αγαθού. Δεδοµένου ότι η πλέον προσιτή και αµέσου αξιοποιήσεως «πρωτογενής» πηγή ενεργείας είναι η ορθολογική χρήση της, είναι αναγκαία µια απεικόνιση της ενεργειακής έντασης της Ελληνικής οικονοµίας. Η λήψη µέτρων, όπως πολλές φορές σηµειώνεται στην «Έκθεση 2009» θα γίνει αποδοτικότερη αν η ενεργειακή ένταση συγκριθεί µε αντίστοιχα µεγέθη άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Η Ελλάδα δαπανά πολύ περισσότερη ενέργεια για την παραγωγή του ακ. προϊόντος της από ό,τι αναλογικά η Γερµανία, η Γαλλία, το Ην. Βασίλειο, η Ιταλία και η Σουηδία. Με 182 κιλά ισοδυνάµου πετρελαίου ανά 1000 ευρώ αεπ, βρίσκεται αρκετά υψηλότερα από τον µέσο όρο των 151 κιλών της ΕΕ των 15 χωρών. Η Έκθεση του ΣΕΕΣ φέρνει στο µυαλό την ανάγκη να ξεκαθαριστούν οι βασικές έννοιες που χρησιµοποιούνται στις αποφάσεις. Περιµένoντας το Συµβούλιο G8 στην Αγία Πετρούπολη, το 2006, ο Daniel Vergin, από τους κορυφαίους µελετητές της Ενέργειας (Το βιβλίο του για το πετρέλαιο µε τίτλο «The Prize» παραµένει αξεπέραστο) επιχειρεί µε άρθρο του στην «Wall Street Journal» (11/7/06) να κωδικοποιήσει τις βασικές έννοιες που προσδιορίζουν τον στοχασµό στο θέµα της Ενέργειας, αυτού του µυστηριώδους φυσικού φαινοµένου. Το άρθρο του φέρει τον τίτλο «What Is Energy Security?». Οι βασικοί όροι στη διαχείρισή της είναι: Energy Security, Energy Independence, Energy diversification, Security margin.

Πολιτική µε όραµα Ο όρος Ενεργειακή Ασφάλεια είναι ιδιαίτερα σηµαντικός, χρησιµοποιείται κατά κόρον, όµως δεν υπάρχει οµοφωνία για το περιεχόµενό του. Αυτό εξαρτάται από τη θέση µιας χώρας στη γραµµή από την εξόρυξη ως την κατανάλωση, αν δηλαδή ο χρήστης είναι παραγωγός-εξαγωγέας ή καταναλωτής-εισαγωγέας. Αν κανείς ανήκει στους πρώτους επιθυµεί και επιδιώκει τιµές αρκετά υψηλές ώστε ... «να βγάζει τα έξοδά του, να κερδίζει, αλλά και να µπορεί να χρηµατοδοτεί τις αναγκαίες επενδύσεις που θα του επιτρέπουν τη διατήρηση των εξαγωγών». Αν ανήκει στους δεύτερους επιθυµεί τιµές που να στηρίζουν µε ασφάλεια τον παραγωγικό ιστό και την καθηµερινότητα των πολιτών. Δεν χρειάζεται περαιτέρω ενηµέρωση και του απλού πολίτη για να συνειδητοποιήσει τα τεράστια προβλήµατα που δηµιουργούν αυτές οι πραγµατικότητες. Ο δεύτερος όρος, η Ενεργειακή Ανεξαρτησία, όπως προβλήθηκε για πρώτη φορά από τον πρόεδρο Νίξον εξαιτίας της πετρελαϊκής κρίσης της δεκαετίας του 70 είναι «αέρας φρέσκος». Οι ίδιες οι ΗΠΑ που τον υιοθέτησαν, τότε εισαγωγείς του ενός τρίτου των αναγκών τους σε πετρέλαιο, σήµερα είναι εισαγωγείς των δυο τρίτων. Η επανα-

φορά του όρου από τη διακυβέρνηση των ΗΠΑ, προβάλλοντας ως λύση τα βιοκαύσιµα, δεν ήταν παρά άλλο ένα πυροτέχνηµα της κυβέρνησης Μπους. Ο τρίτος όρος, ένα πρωταρχικό αξίωµα, είναι η Διαφοροποίηση των πηγών πρωτογενούς ενέργειας. Αφορά τόσο στους υδρογονάνθρακες, πετρέλαιο-φυσικό αέριο, όσο και στην προσθήκη άλλων πηγών πρωτογενούς ενέργειας. Αποτελεί το σηµείο εκκίνησης του στοχασµού για την ενεργειακή ασφάλεια. Σηµαίνει αντιµετώπιση νέων πραγµατικοτήτων. Έτσι, χρόνο µε τον χρόνο, το πρόβληµα γίνεται πιο περίπλοκο τόσο από άποψη λειτουργίας της οικονοµίας όσο και από άποψη πολιτικής γιατί προϋποθέτει αποφασίζοντες µε όραµα. (Ποιος θυµάται τον κ. Πεπονή που πήρε την άξια του µέλλοντος απόφαση για την εγκατάσταση του σταθµού υγροποιηµένου αερίου στη Ρεβυθούσα και πόσοι ξέρουν την οραµατική απόφαση του κ. Σιούφα να διπλασιάσει το δυναµικό της, σε εποχή που οι αποφάσεις έµοιαζαν µάλλον φουτουριστικές). Τα παραπάνω οδηγούν στον τελευταίο και κρίσιµο όρο, το Περιθώριο Ασφάλειας. Δεδοµένου του υψηλού κόστους των ενεργειακών εγκαταστάσεων, οι αποφάσεις ζυγίζονται µεταξύ κοινωνικών δαπανών και δαπανών για το µέλλον της ενεργειακής κάλυψης, και είναι εξαιρετικά δύσκολες.

Μια χώρα που δεν έχει άφθονους και αδιάλειπτα διαθέσιµους ενεργειακούς πόρους, δεν έχει την πολυτέλεια να αποκλείει δογµατικά τη χρήση οποιασδήποτε πρωτογενούς πηγής ενέργειας.

ΕΠΙΛΟΓΗ 65

ΠΗΓΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πυρηνικούς αντιδραστήρες έρχεται και πάλι στο προσκήνιο καθώς η παγκόσµια κοινότητα βρίσκεται αντιµέτωπη µε την πιεστική ανάγκη να µειώσει τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου που προκαλεί η καύση των υδρογονανθράκων, αλλά και την ανάγκη απεξάρτησης από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και τους λίγους αριθµητικά αλλά ισχυρούς παραγωγούς τους. Σε πολλές χώρες η κατασκευή νέων αντιδραστήρων είναι αποδεκτή από την κοινή γνώµη ως µια καθαρή, από άποψη εκποµπών, πηγή ενέργειας, δίνοντας µικρότερο βάρος στο πρόβληµα της διαχείρισης των αποβλήτων της διαδικασίας. Σήµερα βρίσκονται στο στάδιο της κατασκευής 50 πυρηνικοί αντιδραστήρες ανά τον κόσµο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, σύµφωνα µε την Παγκόσµια Ένωση Πυρηνικής ενέργειας. Άλλοι 137 βρίσκονται στο στάδιο του σχεδιασµού, ενώ στο στάδιο της µελέτης βρίσκονται 295. Σήµερα λειτουργούν 436 πυρηνικοί αντιδραστήρες που παράγουν 15% της παγκόσµιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας

Καναδάς

Λειτουργούν 18 πυρηνικοί αντιδραστήρες, 2 βρίσκονται στο στάδιο της κατασκευής, προγραµµατίζεται η κατασκευή άλ λων 4, ε νώ προτείνον ται 3 νέοι αντιδραστήρες.

ΗΠΑ Λειτουργούν 104 πυρηνικοί αντιδραστήρες και προγραµµατίζεται η κατασκευή άλλων 11, ενώ προτείνονται 19 νέοι.

Βραζιλία Λε ιτουργούν 2 πυρηνικοί αντιδραστήρες, 1 βρίσκε ται σ το σ τάδιο του προγραµµατισµού ενώ υπάρχουν προτάσεις για 4 νέους.

Αργεντινή

Λε ιτουργούν 2 πυρην ικοί α ν τ ιδρασ τ ήρε ς, 1 κατασκευάζ ε ται και υπά ρχουν σ χέδια και προτάσεις για άλλους 2.

66 ΕΠΙΛΟΓΗ

Βρετανία

Λειτουργούν 19 αντιδραστήρες και σχεδιάζεται η κατασκευή άλλων 8.

να αναστραφεί η νοµοθετική ρύθµιση που προβλέπει απόσυρσή τους το 2021.

Ισπανία

Γαλλία

Μελετά την κατασκευή 2 νέων αντιδραστήρων, ενώ ήδη παράγει το 75% των αναγκών της σε ηλεκτρισµό από πυρηνικά

Λειτουργούν 8 πυρηνικοί αντιδραστήρες και παράγουν το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Επί του παρόντος η Ισπανία δεν σχεδιάζει την κατασκευή νέων.

Ι ΤΑΛΙΑ

Βουλγαρία

Υπάρχουν προτάσεις για την κατασκευή 10 αντιδραστήρων µε στόχο το 25% της ηλεκτροπαραγωγής να προέρχεται από αυτούς το 2030.

Γερµανία

Λειτουργούν 17 πυρηνικοί αντιδραστήρες και παράγουν το 25% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Υπάρχουν προτάσεις

Παράγει το 1/3 της ηλεκτρικής της ενέργειας από τους πυρηνικούς σταθµούς του Κοζλοντούι και σχεδιάζει 2 νέους αντιδραστήρες 3ης γενιάς στο Belene, στα σύνορα µε τη Ρουµανία, η κατασκευή των οποίων θα αρχίσει το 2010 και 2011 αντίστοιχα.

Ρουµανία

Σχεδιάζει να προσθέσει στο πυρηνικό

δυναµικό της, που αποτελείται από 2 αντιδραστήρες που καλύπτουν το 1/5 των αναγκών της σε ηλεκτρική ενέργεια, 2 νέους πυρηνικούς αντιδραστήρες. Ανάλογες βλέψεις έχει και η Τουρκία, παρά τις περιπέτειες στο σχέδιο κατασκευής πυρηνικού σταθµού στο Akkuyu.

Φινλανδία

Λειτουργούν 4 πυρηνικοί αντιδραστήρες, 1 κατασκευάζεται και προτείνεται η κατασκευή 1 νέου.

Σουηδία

Λειτουργούν 10 πυρηνικοί αντιδραστήρες που παράγουν το 42% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Δεν υπάρχουν σχέδια για νέους αντιδραστήρες.

Ρωσία Λειτουργούν 31 πυρηνικοί αντιδραστήρες, 9 κατασκευάζονται, 7 είναι στο στάδιο του σχεδιασµού και υπάρχουν προτάσεις για επιπλέον 37. Κίνα Κατασκευάζει 16 πυρηνικούς αντιδραστήρες, ενώ στο στάδιο του σχεδιασµού και της εξέτασης βρίσκονται 125. Ήδη λειτουργούν 11 Ιαπωνία Λειτουργούν 53 πυρηνικοί αντιδραστήρες, 2 κατασκευάζονται και προγραµµατίζεται η κατασκευή άλλων 13.

Ινδία Λειτουργούν 17 πυρηνικοί αντιδραστήρες, κατασκευάζονται 6 νέοι, ενώ στο στάδιο του σχεδιασµού βρίσκονται 23 και υπάρχουν προτάσεις για επιπλέον 15. Νότια Αφρική Λειτουργούν 2 πυρηνικοί αντιδραστήρες, 3 είναι στο στάδιο του σχεδιασµού και υπάρχουν προτάσεις για επιπλέον 24.

ΕΠΙΛΟΓΗ 67

68 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΙ & ΜΕΣΑ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΤΡΟΧΙΑΣ

και ανάπτυξη …επί χάρτου Σχέδια στην άσφαλτο

Οι οδικές µεταφορές υπήρξαν η µεγάλη αναπτυξιακή πλατφόρµα όλων των ελληνικών κυβερνήσεων για πάνω από δύο δεκαετίες και στις ευρύχωρες λωρίδες τους επενδύθηκαν και επενδύονται τεράστια ποσά. Παρά τις σοβαρές ενστάσεις στα υπό κατασκευή ή σχεδιασµό έργα, ενστάσεις επιστηµονικές, επιχειρηµατικές και περιβαλλοντικές, το αναπτυξιακό µοντέλο που υιοθετούµε δεν µπορεί να λειτουργήσει χωρίς άσφαλτο, γέφυρες, σήραγγες και …παρακαµπτηρίους. // Του Θανάση Αντωνίου ΕΠΙΛΟΓΗ 69

ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΙ & ΜΕΣΑ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΤΡΟΧΙΑΣ

ΤΡΙΑ (ΑΠΟ ΤΑ) ΜΕΓΑΛΑ ΟΔΙΚΑ ΕΡΓΑ



Εγνατία. Η ολοκλήρωση και η παράδοση στις 30/5 της Εγνατίας Οδού – συγκεκριµένα των κύριων αξόνων της καθώς ορισµένα τµήµατα των κάθετων αξόνων θα παραδοθούν µέχρι τα τέλη του έτους- υπήρξε ένα τιτάνιο έργο. Είναι ο µεγαλύτερος αυτοκινητόδροµος στην Ελλάδα, µε παρελθόν χάραξης που χάνεται στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ΄70, µε έναρξη των πρώτων εργασιών στα µέσα της δεκαετίας του ‘80 και µε το 46% του έργου να έχει κατασκευαστεί µέχρι το 2004 (369 χλµ. στον κύριο άξονα και 69 στους κάθετους άξονες). Τα τελευταία χρόνια, κάτω από την ασφυκτική πίεση του ίδιου του υπουργού Γιώργου Σουφλιά, ολοκληρώθηκε το υπόλοιπο 54%, δηλαδή 509 χλµ. – 76 χλµ. σε κάθετους δρόµους θα παραδοθούν µέχρι τα τέλη του έτους. Η Εγνατία είναι ένας κλειστός αυτοκινητόδροµος µε τρεις λωρίδες κυκλοφορίας ανά κλάδο και διαχωριστική νησίδα ανάµεσά τους, εκτείνεται σε 670 χλµ. στο κύριο κλάδο και συνολικά σε 947 χλµ., ενώνει πέντε περιφέρειες, 10 πρωτεύουσες νοµών, τέσσερα λιµάνια και έξι αεροδρόµια, ενώ χρειάστηκε να κατασκευαστούν 73 σήραγγες και 135 γέφυρες . Αξίζει να αναφέρουµε ότι οι περιοχές από τις οποίες διέρχεται και επηρεάζει το σηµαντικό αυτό έργο αντιστοιχούν περίπου στο 50% της συνολικής έκτασης της ελληνικής επικράτειας και στο 45% των εξαγωγών.



Ιονία Οδός. Έργο αµφισβητούµενο και µε αρκετό παρασκήνιο, αφού θεωρήθηκε ως το «χρυσωµένο χάπι» για τη συγκατάθεση των κατοίκων της Δυτικής Ελλάδας στην επιδιωκόµενη εκτροπή του Αχελώου υπέρ του θεσσαλικού κάµπου, η Ιονία Οδός έχει προϋπολογισµό ύψους 1,4 δισ. ευρώ- «µεγαλύτερος από τη ζεύγη Ρίου Αντιρρίου», υποστηρίζουν ορισµένοι από όσους αντιτίθενται στο έργο, θεωρώντας ότι η επιλογή της δηµιουργίας ενός ακόµα οδικού άξονα επιβαρύνει το περιβάλλον στη Δυτική Ελλάδα. Ο αυτοκινητόδροµος ξεκινάει από το Ρίο και φτάνει µέχρι τα Ιωάννινα, έχει µήκος 196 χλµ. και από αυτά τα 117 κατασκευάζονται στον νοµό Αιτωλοακαρνανίας. Το πιο καίριο από τα τµήµατά της, το Αντίρριο- Αγρίνιο θα ολοκληρωθεί, σύµφωνα πάντα µε τα χρονοδιαγράµµατα µέχρι την άνοιξη του 2011, ενώ όλο το έργο θα πρέπει να παραδοθεί µέχρι τα τέλη του 2013. Ήδη έχει παραδοθεί το τµήµα Παράκαµψη Αγρινίου, µήκους 34 χλµ.

Πέταλο Μαλιακού. Έργο «µυθικό» αφού η ανάγκη κατασκευ-

ής του διατυπώθηκε εδώ και πάνω από 20 χρόνια- χρειάστηκε να σκοτωθούν δεκάδες άνθρωποι στις κακοφτιαγµένες στροφές του πριν ξεκινήσει η πολιτεία τον νέο αυτοκινητόδροµο. Τα έργο βρίσκεται σε εξέλιξη και έχουν δοθεί ήδη τα 54 από τα 77 χλµ. του συνολικού µήκους µε όριο περάτωσης του έργου το 2010 και κόστος το οποίο θα ανέλθει σε 800 εκατ. ευρώ. Το έργο θα συµπληρωθεί από δύο παράπλευρα, εξίσου όµως σηµαντικά και (ακόµα πιο) δαπανηρά έργα: την κατασκευή του οδικού άξονα Ράχες Μαλιακού – Κλειδί Ηµαθίας και τον Ε-65, τον οδικό άξονα της κεντρικής Ελλάδας, µήκους 175 χλµ. ο οποίος συνδέει τον ΠΑΘΕ µε την Εγνατία Οδό. Ο συνολικός προϋπολογισµός των έργων αυτών ανέρχεται στα 3,7 δισ. ευρώ.

70 ΕΠΙΛΟΓΗ

πορεί να κατηγορήθηκε για πολλά και να έστρεψε πάνω του την αρνητική δηµοσιότητα, αρκετές φορές κατά τη µακρά θητεία του στο κοµβικό αυτό υπουργείο, ο προηγούµενος υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, Γιώργος Σουφλιάς, δεν µπορεί να κατηγορηθεί όµως ότι αµέλησε να φτιάξει …δρόµους. Το αντίθετο θα λέγαµε. Τα δηµόσια έργα και ειδικά οι οδικοί άξονες µονοπώλησαν, για µια ακόµα φορά στη µακρόχρονη πορεία αυτού του τόπου, όχι µόνο τα κονδύλια αλλά και το ενδιαφέρον της πολιτικής ηγεσίας. Ήταν τόση η εµµονή του µε τον σχεδιασµό των οδικών αξόνων, των διαδικασιών δηµοπράτησης νέων έργων και την τήρηση των χρονοδιαγραµµάτων, που στο ενδιάµεσο των συνεχών επισκέψεών του στα εργοτάξια και των συσκέψεων µε µηχανικούς και συγκοινωνιολόγους, ο Θεσσαλός πολιτικός …ξέχασε το περιβάλλον. Όχι πως δεν είναι σηµαντικό για τη χώρα µας να αποκτήσει ένα ευρύ, σύγχρονο και λειτουργικό οδικό δίκτυο το οποίο να συνδέει την ενδοχώρα µε τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια. Όχι πως δεν είναι αναγκαίο πλέον να φτάσουµε το επίπεδο ταχύτητας και ασφάλειας των οδικών αξόνων που διαθέτουν τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Το βάρος όµως που δόθηκε στη συγκεκριµένη αναπτυξιακή υποδοµή ή για να το θέσουµε διαφορετικά, η υστέρηση που παρατηρήθηκε σε άλλες αναγκαίες για τον εκσυγχρονισµό της χώρας υποδοµές, δηµιούργησε έντονη δυσαρέσκεια σε µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού και σε µερίδα της αγοράς. Δεν είναι τυχαίο ότι µέχρι και τη δωδέκατη ώρα, την 1η Σεπτεµβρίου 2009 και λίγες µόνο ώρες πριν την προκήρυξη των πρόωρων εκλογών, ο Γιώργος Σουφλιάς, απτόητος, ανακοίνωνε χρονοδιαγράµµατα και λεπτοµέρειες οικονοµικής φύσης για τις επεκτάσεις της Αττικής Οδού, αµυνόµενος µάλιστα απέναντι σε όσους τον κατηγορούσαν για υπέρµετρο, «κατασκευαστικό ζήλο».

Έργα παντού! Τα οδικά έργα που βρίσκονταν σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια και για τα οποία γράφτηκαν και ακούστηκαν πολλά, εκτείνονται γεωγραφικά σε όλη σχεδόν την Ελλάδα, περιλαµβάνουν δε, (α) την ολοκλήρωση των οδικών

αξόνων Πάτρα- Αθήνα- Θεσσαλονίκη- Εύζωνοι (ΠΑΘΕ), τα έργα Εγνατία Οδός, Ιονία Οδός και Τρίπολη- Καλαµάτα- Σπάρτη, (β) την ανάπτυξη των Διευρωπαϊκών και Διαπεριφερειακών οδικών αξόνων και των τροφοδοτικών τους αξόνων, καθώς και των συνδέσεων µε κοµβικά σηµεία της χώρας, (γ) την αντιµετώπιση ασυνεχειών των κύριων περιφερειακών οδικών αξόνων και (δ) τις παρακάµψεις των κύριων αστικών κέντρων και τις συνδέσεις των λιµένων τους µε το Διευρωπαϊκό Οδικό Δίκτυο. Απέναντι σε αυτόν τον κατασκευαστικό οργασµό, βρίσκονται αρκετά σε αριθµό, αλλά οπωσδήποτε µικρότερου κόστους έργα σε υφιστάµενα δίκτυα ή σε επεκτάσεις δικτύων για τα µέσα µαζικής µεταφοράς. Σε όλα τα «µέτωπα» οι εξελίξεις είναι ενδιαφέρουσες, τα αποτελέσµατα απτά και η πρόοδος ορατή, χωρίς να λείπουν όµως τα κλασικά φαινόµενα παθογένειας που χαρακτηρίζουν πάντα τον ελληνικό κατασκευαστικό χάρτη: υπερβάσεις στους προϋπολογισµούς, κακοτεχνίες, υψηλά διόδια, αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών για διάφορους λόγους, µεγάλες καθυστερήσεις και πληµµελή περιβαλλοντική µέριµνα. Η επίσηµη έναρξη του τελευταίου «κύκλου» ανάπτυξης και επενδύσεων στον χώρο των οδικών µεταφορών συµπίπτει µε την πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Ενίσχυση της Προσπελασιµότητας 2007-2013», βάσει του οποίου υλοποιείται η αναπτυξιακή στρατηγική της Ελλάδας στον τοµέα των µεταφορών. Το πρόγραµµα «Ενίσχυση της Προσπελασιµότητας», αποτελεί την κοινή συνισταµένη των επιµέρους Επιχειρησιακών Προγραµµάτων που έχουν σχεδιαστεί και υλοποιούνται στο ΥΠΕΧΩΔΕ, αλλά και στο υπουργείο Μεταφορών και, όπως είναι γνωστό, αφορά σε όλα τα µεταφορικά υποσυστήµατα: τις οδικές µεταφορές, τον σιδηρόδροµο (και τον προαστιακό ο οποίος είναι πλέον οργανικά ενταγµένος στον ΟΣΕ), τις θαλάσσιες µεταφορές και τα λιµάνια, αλλά και τις αεροπορικές µεταφορές. Ο συνολικός προϋπολογισµός ανέρχεται σε 7,4 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 4,353 δισ. ευρώ, δηλαδή το 59% αφορά στις οδικές µεταφορές. Γιατί τέτοια «προτίµηση»; Ζητήσαµε από τον τοπογράφο µηχανικό και συγκοινωνιολόγο, Δηµήτρη Μηλάκη, να µας περιγράψει τη φιλο-

ΜΕΤΡΟ ΑΘΗΝΑ – ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΟΥ Η γραµµή U, η οποία θα ξεκινάει από το Γαλάτσι, και θα ακολουθεί τη διαδροµή Δικαστήρια, Πανεπιστήµιο (κέντρο), Παγκράτι κι επιστροφή στο Μαρούσι, µήκους 20 χλµ. αποτελεί σύµφωνα µε τους υπευθύνους το νέο µεγάλο στοίχηµα των συγκοινωνιών σε σταθερή τροχιά διότι αναµένεται να απαλλάξει από υπερβολική κυκλοφορία µεγάλες οδικές αρτηρίες όπως η πολύπαθη Κηφισίας. Δίπλα στο έργο έχει προβλεφθεί σύγχρονος ποδηλατόδροµος σε ανταπόκριση µε τους σταθµούς, κάτι που χαροποίησε ιδιαίτερα τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και τους φίλους των ήπιων µορφών κυκλοφορίας στα αστικά κέντρα. Η γραµµή U, µαζί µε την επέκταση του µετρό προς τα δυτικά προάστια και κατάληξη στο Πειραιά, είναι τα δύο µεγάλα έργα που πρέπει να περιµένουµε. Το δεύτερο έργο θα έχει µήκος 7,6 χλµ. και θα περνάει από Αγία Βαρβάρα, Κορυδαλλό, Νίκαια, Μανιάτικα και Πειραιά, καταλήγοντας στο Δηµοτικό Θέατρο του µεγάλου λιµανιού. Προς το παρόν και µετά την παράδοση πριν µερικές εβδοµάδες του σταθµού στο Νοµισµατοκοπείο, αναµένουµε στο άµεσο µέλλον τους νέους σταθµούς σε Χολαργό, Χαϊδάρι, Περιστέρι και Ανθούπολη µέχρι τα τέλη του 2009, τους σταθµούς σε Ηλιούπολη, Άλιµο, Αργυρούπολη και Ελληνικό µέχρι την άνοιξη του 2010, ενώ σε περίπου ένα χρόνο από σήµερα θα παραδοθεί ο σταθµός στην Αγία Παρασκευή.

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – ΒΟΛΤΑ ΣΤΗΝ ΚΑΜΑΡΑ Μπορεί οι πολιτικοί µηχανικοί του έργου στο µετρό της Θεσσαλονίκης να «βασανίζουν» το µυαλό τους για το πως θα περάσουν τη γραµµή χωρίς να θέσουν σε κίνδυνο τη στατικότητα της Αψίδας του Γαλερίου, την ιστορική και συµβολική Καµάρα, οι πολίτες όµως της πρωτεύουσας της Μακεδονίας, περιµένουν µε ανυποµονησία το έργο: το µήκος του είναι 9,6 χλµ. και προβλέπεται ότι θα φτιαχτούν 13 σταθµοί που θα ανακουφίσουν µια ανυπόφορη συγκοινωνιακά αλλά πάντα γοητευτική πόλη.

ΕΠΙΛΟΓΗ 71

ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΙ & ΜΕΣΑ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΤΡΟΧΙΑΣ

1 3(α) 1 Τµήµα της Εγνατίας Οδού στα Γρεβενά. Τα εγκαίνια του πραγµατοποιήθηκαν τον περασµένο Μάϊο. Η Εγνατία οδός, η κατασκευή της οποίας ξεκίνησε το 1996, είναι ένας αυτοκινητόδροµος κλειστός µήκους 670χλµ και ενώνει του Κήπους του Έβρου µε την Ηγουµενίτσα σε περίπου 6 ώρες. Συνολικά 73 σήραγγες και 135 γέφυρες κατασκευάστηκαν στον µεγαλύτερο αυτοκινητόδροµο της χώρας ο οποίος διέρχεται από περιοχές που αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% της ελληνικής επικράτειας. 2 Αττική Οδός. Σηµάδια συµφόρησης, πολλές µέρες τον χρόνο και για αρκετές ώρες παρουσιάζει πλέον η Αττική Οδός. . 3 (α) Κατεχάκη. Στο βάθος ο πολύπαθος Υµηττός, στον οποίο προβλέπονται νέες χαράξεις για τη δηµιουργία αυτοκινητόδροµων. Περιβαλλοντικές οργανώσεις, κάτοικοι των όµορων δήµων και µερίδα συγκοινωνιολόγων αντιδρούν στο έργο. (β) Η πεζογέφυρα Καλατράβα στη συµβολή των Λεωφόρων Μεσογείων και Κατεχάκη. 2

σοφία που διέπει το επιχειρησιακό πρόγραµµα. Η επιλογή µας δεν είναι τυχαία καθώς ο συγκεκριµένος επιστήµονας, διδάκτορας στον Τοµέα Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασµού στο Ε.Μ. Πολυτεχνείο και µέλος της Μονάδας Βιώσιµης Κινητικότητας, έχει εδώ και χρόνια ταχθεί υπέρ πιο φιλικών προς το περιβάλλον συστηµάτων µεταφοράς ανθρώπων και εµπορευµάτων. «Για µία ακόµη φορά, η χώρα µας διαφοροποιείται από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές οι οποίες στρέφονται σε επενδύσεις κατ’ εξοχήν φιλοπεριβαλλοντικές στον τοµέα των µεταφορών και δίνει τη µερίδα του λέοντος – στις ρυπογόνες οδικές µεταφορές, παρά το γεγονός ότι στο διεθνές περιβάλλον παγιώνονται πρωτοβουλίες που βρίσκονται σε αντίθετη κατεύθυνση, όπως η λήψη ριζοσπαστικών µέτρων αντιµετώπισης του κορεσµού των οδικών δικτύων και των διαθέσιµων χώρων στάθµευσης στις πόλεις».

Κραδασµοί στις κατασκευές Η ε λ ληνική κατασκευασ τική βιοµηχανία βγήκε ενισχυµένη από το πρόγραµµα ανάπτυξης οδικών αξόνων. Έν τονος όµως 72 ΕΠΙΛΟΓΗ

προβληµατισµός επικρατεί στην κατασκευαστική αγορά όσο αφορά και στο υφιστάµενο θεσµικό καθεστώς των δηµοσίων έργων. Τα µεγάλα ζητήµατα που θέτουν οι εργοληπτικές οργανώσεις και φορείς όπως η Πανελλήνια Ένωση Διπλωµατούχων Μηχανικών Εργοληπτών Δηµοσίων Έργων (ΠΕΔΜΕΔΕ), έχουν να κάνουν µε τη διαφάνεια στους διαγωνισµούς, την απλούστευση των διαδικασιών και των ποικίλων γραφειοκρατικών κωλυµάτων, ενώ η στρέβλωση του ανταγωνισµού και το θέµα της χρηµατοδότησης είναι µείζονα προβλήµατα. Για το τελευταίο αυτό, είναι χαρακτηριστική η παρατήρηση του προέδρου της ΠΕΔΜΗΕΔΕ (ηλεκτρολόγοι µηχανικοί) Στάθη Μανδηλαρά σε πρόσφατη ηµερίδα του κλάδου ότι «ο χρηµατοδότης των δηµόσιων έργων τα τελευταία χρόνια είναι ο εργολάβος, όχι µόνο λόγω καθυστέρησης αποπληρωµής των έργων, αλλά και γιατί παρατηρείται το φαινόµενο ο εργολάβος να φροντίζει να διασφαλιστούν οι πιστώσεις για την κατασκευή του έργου». Η εποχή Γ. Σουφλιά στο υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ συνοδεύτηκε (και σηµαδεύτηκε...) από µια νέα φιλοσοφία στη χρηµατοδότηση και την υλοποίηση των

4 Μαλιακός. Ήταν ένα από τα επικίνδυνα σηµεία στην εθνική Οδό ΑθήναςΘεσσαλονίκης και κόστισε τη ζωή σε δεκάδες συνανθρώπους µας. Το πέταλο του Μαλιακού βρίσκεται σε φάση ολοκλήρωσης. Θεωρήθηκε ένα από τα δυσκολότερα έργα, εξαιτίας των σαθρών πετρωµάτων της Φθιώτιδας. Ανάλογα προβλήµατα αντιµετωπίζει και η χάραξη της νέας γραµµής του ΟΣΕ στην ίδια περιοχή (Καλλίδροµο). 5 Μετρό Θεσσαλονίκης. Έργο µεγάλης κυκλοφοριακής σηµασίας για την ταλαιπωρηµένη συγκοινωνιακά συµπρωτεύουσα, το Μετρό πέρασε από «σαράντα κύµατα», αλλά η υλοποίησή του δεν είναι µακριά. 6 Μετρό Αθήνας. Οι νέες χαράξεις του και οι νέοι σταθµοί που δηµιουργούνται στα βόρεια προάστια, τη δυτική Αθήνα και στον άξονα της Βουλιαγµένης, αναµένεται να ανακουφίσουν την κυκλοφορία σε πολλούς περιφερειακούς κόµβους. 4

3(β)

δηµόσιων έργων, καθώς µια σειρά νέοι όροι µπήκαν σ την κατασκευασ τική πραγµατικότητα µε σκοπό να την εξυγιάνουν: συµβάσεις παραχώρησης και ΣΔΙΤ, νόµος απόλυτης µειοδοσίας κ.ά. Πρόκειται για µια προσπάθεια να αλλάξει το καθεστώς ανάθεσης δηµόσιων έργων, µεταξύ αυτών και των έργων οδοποιίας, προσπάθεια η οποία δεν στέφθηκε πάντα µε επιτυχία – το γεγονός ότι είχαµε και στην συγκεκριµένη περίοδο αρκετές κακοτεχνίες ή καθυστερήσεις έργων είναι απόδειξη της περιορισµένης ισχύος που έχουν οι νόµοι στην ελληνική πραγµατικότητα.

Το νέο µοντέλο και η - µία από τα ίδια - πραγµατικότητα Οι µεγάλες οδικές παρεµβάσεις όπως ο οδικός άξονας ΠΑΘΕ και η Εγνατία Οδός βαίνουν πλέον προς ολοκλήρωση ενώ αρκετά µικρότερα έργα έχουν ήδη πάρει τον δρόµο τους. Η στιγµή είναι κατάλληλη να θέσουµε εκ νέου το ερώτηµα περί του ποιου αναπτυξιακού µοντέλου χρειαζόµαστε ως χώρα το επόµενο διάστηµα στον τοµέα των µεταφορών και των συγκοινωνιών και, φυσικά, του πως θα το

6 ΕΠΙΛΟΓΗ 73

ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΙ & ΜΕΣΑ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΤΡΟΧΙΑΣ

υλοποιήσουµε. Ο Δ. Μηλάκης θεωρεί ότι µέχρι σήµερα δεν έχει τεθεί στην Ελλάδα το ζήτηµα των εναλλακτικών προς το αυτοκίνητο µέσων γι΄ αυτό και υστερούν σε υποδοµές τα άλλα µέσα µεταφοράς. Μήπως γιατί οι πολιτικές ηγεσίες στα υπουργεία Μεταφορών και ΥΠΕΧΩΔΕ των τελευταίων δεκαετιών ήθελαν απλώς να παράγουν εύκολα ορατό έργο; «Δεν γνωρίζω τα βαθύτερα κίνητρα αυτής της επιλογής και ούτε είναι αυτό το θέµα στη συζήτηση για τη βιώσιµη κινητικότητα» µας είπε και πρόσθεσε ότι «έργο και µάλιστα σηµαντικό θα µπορούσε να παρουσιαστεί από κάθε κυβέρνηση αν αναπτύσσονταν σωστές υποδοµές και στα άλλα µέσα. Υπάρχουν µέσα µεταφοράς για τα οποία κάθε επένδυση δηµιουργεί αντιδράσεις, διότι ανατρέπει την καθηµερινότητά µας, ενώ υπάρχουν έργα, όπως το Μετρό, τα οποία είναι υπόγεια, έχουν λιγοστές επιπτώσεις στη ζωή της πόλης και γίνονται εύκολα αποδεκτά. Σας θυµίζω µόνο ότι η πεζοδρόµηση της Ερµού είχε δηµιουργήσει πολλές αντιδράσεις, ενώ η πεζοδρόµηση της Βουκουρεστίου είχε προκαλέσει πανικό στους µαγαζάτορες- σήµερα είναι οι εµπορικότεροι και ακριβότεροι δρόµοι της χώρας». Κλείνουµε τη συζήτησή µας µε ένα σχόλιό του για την επέκταση της Αττικής Οδού και τους νέους αυτοκινητόδροµους που Οι έλληνες κατασκευαστές ανακοίνωσε πρόσφατα ο βγήκαν ενισχυµένοι από το Γ. Σουφλιάς . « Η επέκταση αυτή θα ενθαρρύνει πρόγραµµα ανάπτυξης οδικών την επέκταση του αστιαξόνων, αν και οι ενστάσεις, κού ισ τού της Αθήνας κυρίως, από τις µικρές και τις προς τα Μεσόγεια. Με τον τρόπο αυτό οδηγούµεσαίες εταιρείες δεν λείπουν. µασ τε σ τη δηµιουργία µιας νέας Αθήνας, δίπλα στην υφιστάµενη, οδηγούµαστε δηλαδή σε διπλασιασµό της πόλης, κάτι το οποίο υπό τις παρούσες περιβαλλοντικές και κλιµατολογικές συνθήκες στην Αττική είναι εντελώς λανθασµένο».

Ζητείται ανάσα στο νέο Ρυθµιστικό για τις συγκοινωνίες Η προσπάθεια να συνδεθούν οι µαζικές µεταφορές, η οδοποιία και το συγκοινωνιακό µε ένα νέο ρυθµιστικό πλαίσιο για τη χωροταξία στο λεκανοπέδιο της Αθήνας (αλλά και της Θεσσαλονίκης…) είναι µια αξιέπαινη πράξη, το αποτέλεσµά της όµως θα εξαρτηθεί, σε µια πρώτη φάση, από το αποτέλεσµα της δηµόσιας διαβούλευσης και στη συνέχεια από τις επιλογές της πολιτείας. Το Νέο Ρυθµισ τικό Σχέδιο Αθήνας- Αττικής το οποίο δεν πρόλαβε να γίνει νόµος του κράτους 74 ΕΠΙΛΟΓΗ

λόγω του πρόωρου κλεισίµατος της Βουλής την καλοκαιρινή περίοδο και της προκήρυξης πρόωρων εκλογών το Σεπτέµβριο, περιέχει ενδιαφέρουσες προτάσεις για τον χωρικό σχεδιασµό στην Αττική. Συνδέεται όµως µε δύο εξαιρετικά αµφισβητούµενες κινήσεις: α) τη δηµιουργία νέων αυτοκινητόδροµων στην ανατολική πλευρά της Αθήνας, ως προεκτάσεις της Αττικής Οδού και τη σύνδεση της τελευταίας µε τα Μεσόγεια και τα νότια προάστια και β) το νέο Προεδρικό Διάταγµα για την «Προστασία του Υµηττού» το οποίο θεωρείται από πολλούς Κερκόπορτα για περαιτέρω δόµηση και υποβάθµιση του βουνού. Κινήσεις τις οποίες αµφότερες απορρίπτουν τόσο το σύνολο των περιβαλλοντικών και οικολογικών οργανώσεων, όσο και µερίδα του τεχνικού κόσµου (π.χ. ΤΕΕ) . Ασφαλώς δεν είναι µόνο οι αυτοκινητόδροµοι που χαρακτηρίζουν το Νέο Ρυθµιστικό Σχέδιο, προϊόν µακράς πορείας διαβουλεύσεων, 25 χρόνια µετά το ιστορικό Ρυθµιστικό του 1985. Σε έναν από τους επτά άξονές του προβλέπει τη δηµιουργία ενός δικτύου 8 γραµµών µετρό, συνολικού µήκους πάνω από 220 χιλιόµετρα και µε περίπου 200 σταθµούς. Παράλληλα, το Σχέδιο προβλέπει επεκτάσεις σε άλλα µέσα σταθερής τροχιάς (ήδη η γραµµή τραµ προς την Πειραιά βρίσκεται σε στάδιο µελέτης), δηµιουργία αυτοκινητόδροµων και αναπλάσεις σ το κέντρο της πρωτεύουσας µε ταυτόχρονη ‘απελευθέρωση’ δρόµων (µονοδροµήσεις, πεζοδροµήσεις, ορισµένες υπογειοποιήσεις ακόµα και µέσα στο κέντρο της Αθήνας κ.ά.). Το ζήτηµα της δηµιουργίας νέων οδικών αξόνων στην πρωτεύουσα είναι κεφαλαιώδους σηµασίας και ειδικά σήµερα, πέντε χρόνια µετά την ολοκλήρωση της Αττικής Οδού, επιχειρείται από διάφορες πλευρές η εξαγωγή συµπερασµάτων για κυρίως για την πολιτική που ακολουθείται. «Επειδή ο δείκτης ιδιοκτησίας Ι.Χ. στην Ελλάδα έχει ακόµα µεγάλα περιθώρια ανόδου σε σχέση µε τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, η δηµιουργία νέων αυτοκινητόδροµων δεν θα οδηγήσει σε αποσυµφόρηση της κυκλοφορίας, αλλά σε ακόµα µεγαλύτερη χρήση του αυτοκινήτου και τελικά σε συµφόρηση ειδικά στους κόµβους» µας είπε πολιτικός µηχανικός που δραστηριοποιείται σε µια από τις περιοχές όπου αναµένονται οι νέοι αυτοκινητόδροµοι. Συµπλήρωσε δε πως «το υφιστάµενο δίκτυο δρόµων και χώρων στάθµευσης δεν έχει την απαιτούµενη χωρητικότητα για την εξασφάλιση της οµαλής σύνδεσης µε τους νέους αυτοκινητόδροµους», θυµίζοντάς ότι και στην Αττική Οδό, πέντε χρόνια µετά την κατασκευή της, υπάρχει συµφόρηση σε πολλά σηµεία, και για αρκετές από τις ώρες αιχµής.

ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

Οι µικρές ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ της ΣΙΔΗΡΑΣ κυρίας! Η φαρµακοβιοµηχανία είναι, σε παγκόσµιο επίπεδο, µια σταθερή αγορά που δεν παύει ωστόσο να γνωρίζει διακυµάνσεις, όχι όµως σαν αυτές που ταλανίζουν άλλους κλάδους σήµερα. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε Χρηµατιστηριακούς κύκλους της Ευρώπης οι «αµυντικοί τίτλοι» των φαρµακοβιοµηχανιών αποτέλεσαν και αποτελούν λύση ανάγκης για τους επενδυτές που βλέπουν το αδιέξοδο σε άλλους κλάδους. Οι εταιρείες παραγωγής φαρµάκων όµως δεν βρίσκονται στο απυρόβλητο παρά την ανελαστική ζήτηση των προϊόντων που παράγουν. Επηρεάζονται από άλλους παράγοντες που είναι το ίδιο απρόβλεπτοι. // Του Σίµου Κοσµετάτου

76 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΚΟΥΠΑ ΤΟΥ ΙΚΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΕΞΑΡΣΗΣ ΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ 9,2% Τόσο αυξήσαµε την κατανάλωση φαρµάκων που συνταγογραφούνται από το ΙΚΑ φέτος ! 6,5 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ

Τόσο κοστίζει στο ΙΚΑ το ηλεκτρονικό σύστηµα- αντίδοτο που θέτει σε εφαρµογή στις αρχές του έτους για να ελέγξει την αύξηση των φαρµακευτικών δαπανών.

300 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ

Το ποσό που εκτιµάται ότι θα εξοικονοµήσει το ΙΚΑ από την εφαρµογή του ηλεκτρονικού συστήµατος!

αγορά των φαρµάκων σήµερα παραµένει σταθερή, µε τις τιµές να διαµορφ ώνον ται κεντρικά (στην Ελλάδα η τιµή των φαρµάκων καθορίζεται από τον µέσο όρο των τριών χαµηλότερων τιµών στην EE) µε αποτέλεσµα να µην υπάρχουν µεγάλες εκπλήξεις στα οικονοµικά των εταιρειών. Όµως οι εκπλήξεις έρχονται από µια σειρά άλλους παράγοντες. Τα φάρµακα λαµβάνουν όλο και µεγαλύτερο ποσοστό στις δαπάνες

υγείας των ασφαλισ τικών ταµείων. Σήµερα, σύµφωνα µε τον διοικητή του ΙΚΑ, Θεόδωρο Αµπατζόγλου, το 48% των δαπανών του Οργανισµού αφορά φάρµακα, ποσοστό που αναλογεί σε 2,19 δισ. ευρώ σε σύνολο 4,578 δισ. ευρώ που είναι οι συνολικές δαπάνες. Τα παλαιότερα έτη, σύµφωνα µε έκθεση του Ιδρύµατος Οικονοµικών και Βιοµηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), του Ινστιτούτου του ΣΕΒ, οι δαπάνες για φάρµακα ήταν χαµηλότερες, 42% των συνολικών δαπανών το 2007. Το 2006 ο απόλυτος αριθµός ήταν 2.566

δισ. ευρώ όταν το 2001 ξεπερνούσαν ελάχιστα το 1 δισ. ευρώ. Η αύξηση των δαπανών σε φάρµακα αποδίδεται εν µέρει στις φαρµακοβιοµηχανίες που λάνσαραν πιο αποτελεσµατικά αλλά και πιο ακριβά φάρµακα που έρχονται να αντικαταστήσουν προηγούµενες, οικονοµικότερες, εκδόσεις. Στην έκρηξη των δαπανών συνέβαλαν επίσης, τόσο η κατάργηση της λίστας συνταγογραφούµενων σκευασµάτων όσο και οι πλασµατικές δαπάνες προς τα διαγνωστικά κέντρα. Το ΙΚΑ, αναγνωρίζοντας την αύξηση των ποσών ΕΠΙΛΟΓΗ 77

ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

ΙΟΣ ΤΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ; Κάτι παρόµοιο µπορεί να συµβεί και σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης σε πολλές χώρες που δεν θα διστάσουν να αγοράσουν φάρµακα που δεν σέβονται τις πατέντες προκειµένου να γλιτώσουν από µια πανδηµία. Οι αρχές φοβούν ται ότι κάτι παρόµοιο µπορεί να συµβεί και µε τα φάρµακα για τη νέα γρίπη, εκδοχέ ς των οποίων κυκλοφορούν ήδη σ το διαδίκτυο. Αν και προς το παρόν η ζήτηση καλύπτεται ήδη από τη φαρµακοβιοµηχανία ωσ τόσο η ικανότητα παραγωγής εµβολίων είναι περιορισµένη. Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας οι µεγάλες φαρµακοβιοµηχανίες µπορούν να παράγουν κάθε χρόνο τρία δισεκατοµµύρια δόσεις του εµβολίου για τον ιό Η1Ν1. Η ποσότητα αυτή καλύπτει τις ανάγκες του µισού πληθυσµού της γης καθώς µία δόση είναι αρκετή για να εξασφαλίσει ανοσία. Στις µεγαλύτερες φαρµακοβιοµηχανίες που θα παρασκευάσουν τα εµβόλια περιλαµβάνονται οι Sanofi-Aventis, Novartis, Baxter, Solvay, GlaxoSmithKline. Η Βρετανική µάλιστα GlaxoSmithKline αναµένεται να δει τα κέρδη της να εκτοξεύονται καθώς έχει ήδη παραγγελίες από 16 χώρες για 195 εκατ. εµβόλια και εκκρεµούν συµφωνίες µε άλλες 50 χώρες. Η εταιρία έχει αρχίσει την παραγωγή του εµβολίου από τον περασµένο Ιούνιο και το φάρµακο Relenza σηµείωσε πωλήσεις 99 εκατ. δολ. το πρώτο εξάµηνο του 2009 όταν πέρυσι είχε σηµειώσει πωλήσεις µόλις 5 εκατ. δολ. Η γρίπη όµως αποτελεί µία παροδική ευκαιρία που δεν φαίνεται ότι µπορεί να αλλάξει ριζικά τις ισορροπίες στον κλάδο.

78 ΕΠΙΛΟΓΗ

που δαπανούν ται σ τα φάρµακα, προχώρησε στην ανάπτυξη ενός νέου συσ τήµατος ε λέγχου των συνταγών το οποίο θα τεθεί σε λειτουργία στις αρχές του 2010 από τη Unisystems. Με το νέο σύστηµα το ΙΚΑ θα µπορεί να διασταυρώνει τα στοιχεία έτσι ώστε να διαχειρίζεται καλύτερα τους πόρους και να επιλέγει φάρµακα που είναι αποτελεσµατικά και σε λογικές τιµές. Η εξέλιξη αυτή αναµένεται να θέσει νέους κανόνες και πρακτικές σε ολόκληρο τον κλάδο καθώς στοχεύει αρχικά στη συγκράτηση και στη συνέχεια στον περιορισµό της φαρµακευτικής δαπάνης.

Στα πάνω και τα κάτω Ο κλάδος τώρα βλέπει µε καλό µάτι τον εξορθολογισµό των δαπανών του ΙΚ Α καθώς το καθεσ τ ώς σύγ χυσης και αταξ ίας δε ν ευνοε ί την ανάπτυξη των εταιρειών και τη χάραξη ξεκάθαρης στρατηγικής. Οι εταιρείες τα τελευταία χρόνια συνεχίζουν να έχουν θετικά οικονοµικά αποτελέσµατα – και εδώ να σηµειώσουµε ότι η πλειονότητα των εταιρειών του κλάδου είναι πολυεθνικές – και να σηµειώνουν ανάπτυξη µε κάποιες από αυτές να παρουσιάζουν σηµαντικά έσοδα και να αυξάνουν το προσωπικό τους εν µέσω οικονοµικής ύφεσης. Βέβαια αυτή η εποχή δεν είναι για όλες τις εταιρείες µια «ανθισµένη άνοιξη». Η Eli Lilly, που ιδρύθηκε το 1876, είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα φαρµακοβιοµηχανίας που ένιωσε βαθιά την οικονοµική ύφεση. Η εταιρεία αναγκάστηκε να προχωρήσει σε σηµαν τική µείωση των εξόδων της, ύψους 1 δισ. δολαρίων και απέλυσε το 14% του

ανθρώπινου δυναµικού της, δηλαδή 5.500 εργαζοµένους. Μετά την αναδιοργάνωση η εταιρεία σκοπεύει να προχωρήσει σε εξαγορές, µε πιθανούς «σ τόχους» την ImClone Systems και την Posilac έτσι ώστε να επανέλθει στην αγορά δυναµικά. Η αµερικάνικη όµως Eli Lilly δεν είναι η µόνη που δέχθηκε ισχυρές πιέσεις καθώς πολλές µεγάλες Ευρωπαϊκές φαρµακοβιοµηχανίες βρίσκονται σε κατάσταση άµυνας από την απότοµη πτώση του δολαρίου. Τους τελευταίους 5 µήνες µάλιστα το δολάριο έχασε συνολικά το 15% της αξίας του µε αποτέλεσµα οι ευρωπαϊκές αγορές να είναι πιο εκτεθειµένες καθώς το 49% των πωλήσεων φαρµάκων των ευρωπαϊκών εταιρειών πραγµατοποιείται εκτός Γηραιάς Ηπείρου. Οι διακυµάνσεις των νοµισµάτων έχουν άµεσο αντίκτυπο στα οικονοµικά των εταιρειών αλλά τα παιχνίδια του δολαρίου δεν είναι µόνο αρνητικά. Η εξασθένιση της στερλίνας έναντι του δολαρίου ωφέ λησε την Βρετανική GlaxoSmithKline που εξάγει πάνω από το 40% των προϊόντων της στην αµερικάν ικη αγορά. Κινητ ικότητα σ το τοµέα των εξαγορών καταγράφεται τελευταία, µε την εξαγορά της βελγικής Solvac από την αµερικανική

Abbott Laboratories έναντι 5 δισ. ευρώ. Ειχε προηγηθεί η εξαγορά της Wyeth από την Pfizer έναντι 68 δισ. δολ. και της Genentech από την ελβετική Roche.

Πρόστιµα ρεκόρ Στους µη υπολογίσιµους παράγοντες συγκαταλέγονται και τα πρόστιµα που επιβάλλονται είτε από τα τοπικά υπουργεία Υγείας, είτε από την ΕΕ. Πρόσφατα η Pfizer, η µεγαλύτερη φαρµακοβιοµηχανία στον κόσµο, συµφώνησε να πληρώσει πρόσ τιµα 2,3 δισ. δολαρίων για ανάρµοστο τρόπο προώθησης των προϊόντων της. Σύµφωνα µε τις δηλώσεις του αµερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης, είναι το υψηλότερο πρόστιµο που επιβάλλεται ποτέ σε περίπτωση παραβάσεων στον τοµέα της υγείας.

Ακήρυχτος πόλεµος Ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι αυτό του «πολέµου» της Βραζιλίας ενάντια στις ΗΠΑ. Η Βραζιλία επέτρεψε στις αρχές Σεπτεµβρίου σε όλες τις φαρµακοβιοµηχανίες να παράγουν αν τίγραφα φαρµάκων (generic- γενόσιµων). Έτσι κάθε εταιρεία µπορεί να παράγει φάρµακα για τα οποία υπάρχουν κατοχυρωµένες πατέντες από αµερικανικές εταιρείες. Η απόφαση βόµβα της Βραζιλίας, που έχει επαναληφθεί αρκετές φορές ως πρόθεση από άλλες χώρες, κυρίως της Ασίας, αλλά δεν έχει υλοποιηθεί, έρχεται ως επιχειρηµατικό αντίποινο στην απόφαση των ΗΠΑ να επιδοτήσουν τους βαµβακοπαραγωγούς. Έτσι ο κλάδος της φαρµακοβιοµηχανίας χρησιµοποιείται ως όπλο στην διένεξη δύο κρατών για άλλα εµπορικά θέµατα. Οι διεθνείς φαρµακοβιοµηχανίες γνωρίζουν ότι είναι αδύναµες να αντιδράσουν σε τέτοια φαινόµενα κάτι που απέδειξε και η απόφαση της Ταϊλάνδης να αγοράσει φάρµακα για το AIDS που αποτελούσαν αντίγραφα του γνωστού φαρµάκου Efavirenz, η πατέντα του οποίου ανήκει στην Merck.

ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ Η ΕΡΕΥΝΑ Η πραγµατική λύση για την ανάπτυξη των εταιρειών είναι η έρευνα που αποτελεί τον δύσκολο δρόµο στο µονοπάτι της επιτυχίας. Αν και µακριά από τα κέντρα των εξελίξεων, οι ελληνικές εταιρείες αποδεικνύουν ότι µπορούν να καινοτοµήσουν στον τοµέα της ανάπτυξης. Χαρακτηριστικό παράδειγµα η ελληνική Pharmathen που, κόντρα στο πνεύµα της οικονοµικής ύφεσης, κατάφερε να καταταχθεί 44η βάσει των επενδύσεων στην έρευνα, ανάµεσα σε 4.500 φαρµακευτικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη. Οι προσπάθειες της Pharmathen αποδίδουν 10-12 φαρµακευτικά προϊόντα ετησίως, τα οποία σε συνεργασία µε µεγάλες φαρµακευτικές εταιρείες του εξωτερικού εξάγονται σε 84 χώρες διεθνώς. Η εταιρεία στηρίζεται κυρίως σε ανθρώπινο δυναµικό από τα ελληνικά Πανεπιστήµια τα οποία αποδεικνύουν ότι µπορούν να δηµιουργήσουν άξιους ερευνητές που θα πρωταγωνιστήσουν στο διεθνές τοπίο. Άλλο ένα παράδειγµα παραγωγικής έρευνας έρχεται από τη Θεσσαλονίκη και το τµήµα Χηµείας του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου που παρουσίασε «έξυπνα» φάρµακα εντοπισµένης χρήσης που κατευθύνουν τις θεραπευτικές ουσίες στο συγκεκριµένο σηµείο του σώµατος το οποίο νοσεί, αντί να απλώνονται σε όλο τον οργανισµό. Τα νέα φάρµακα παρουσιάστηκαν στο 4ο Παγκόσµιο Συνέδριο για Διεπιφάνειες Φυσαλίδων και Σταγόνων που πραγµατοποιήθηκε πρόσφατα και αποτελεί άλλη µια προσπάθεια Ελλήνων επιστηµόνων να αποδείξουν ότι στη χώρα µας µπορούµε να καινοτοµήσουµε και να αποτελέσουµε κέντρο παγκόσµιας προσοχής.

ΕΠΙΛΟΓΗ 79

BUSINESS

Ξένες Επενδύσεις

Μπροστά µε την όπισθεν Στα «αζήτητα» έµεινε και πάλι η Ελλάδα στο χαρτοφυλάκιο των ξένων επενδύσεων για το 2008, µε τις άµεσες ξένες επενδύσεις στο προηγούµενο έτος, εάν εξαιρεθούν τα 4 δισ. δολ. της Deutsche Telecom για την εξαγορά του ΟΤΕ, να φθάνουν µόλις το 1 δισ. ευρώ. //Επιτελείο Ε

ιδιωτ ικο ποίηση του ΟΤΕ εκ τό ξευσε τις πενιχρές, για την Ελλάδα, ξένες επενδύσεις τα τε λευταία χρόνια στα 5,09 δισ. δολάρια το 2008, σηµειώνο ν τας αύξηση περίπου 165% σ ε σ χ έσ η µ ε τ ο προηγούµενο έτος, σύµφωνα µε την έκθεση «World Investment Report 2009» της Διάσκεψης για το Εµπόριο και την Ανάπτυξη του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών (UNCTAD). Η εξαγορά µάλιστα του ΟΤΕ από την Deutsche Telecom βρίσκεται ανάµεσα στις 73 µεγαλύτερες εξαγορές και συγχωνεύσεις (51η θέση) που σηµειώθηκαν σε παγκόσµιο επίπεδο το 2008. Όσο για το σκηνικό των υπόλοιπων εξαγορών και συγχωνεύσεων το 2008. στη χώρα σηµειώθηκαν πωλήσεις αξίας 6,04 δισ. δολαρίων και αγορές στο εξωτερικό αξίας 2,63 δισ. δολ. Κάπως έτσι η Ελλάδα κατέλαβε την 49η θέση το 2008 στην παγκόσµια κατάταξη των πιο ελκυστικών επενδυτικών προορισµών – σε σύνολο 206 χωρών – σε σχέση µε τη 73η θέση το 2007 και εάν δεν υπάρξει άλλη µεγάλη ιδιωτικοποίηση σύντοµα, η χώρα µάλλον θα επιστρέψει και πάλι στα πέριξ της παλιάς της θέσης στην κατάταξη των χωρών που προσελκύουν ξένες επενδύσεις. Οι ιδιωτικοποιήσεις τώρα δεν φαίνεται να είναι στα σχέδια της νέας κυβέρνησης. Το αντίθετο µάλιστα 80 ΕΠΙΛΟΓΗ

συµβαίνει, θα ήθελε δηλαδή κάποιες να τις «πάρει πίσω» αλλά της λείπουν οι πόροι... Ταυτόχρονα, το δηµοσιονοµικό έλλειµµα της χώρας είναι ήδη στα ύψη, οπότε είναι και φυσικό εκεί να τους κατευθύνει εάν τους βρει, πεδίο για το οποίο άλλωστε δεχόµαστε πιέσεις για νοικοκύρεµα από την ΕΕ. Το αναµενόµενο σενάριο εποµένως είναι η ελκυσ τικότητα της Ελλάδας ως επενδυτικού προορισµού να κινηθεί στα γνωστά χαµηλά επίπεδα – για 2009-2010 – εκτός και εάν η νέα κυβέρνηση καταφέρει σύντοµα αυτό που φαντάζει σήµερα ακατόρθωτο στη χώρα και αποτελεί έναν άλλον σηµαντικό παράγοντα τροχοπέδη στην εισροή επενδύσεων. Να τιθασεύσει τη γραφειοκρατία. Γιατί ας µην ξεχνάµε ότι οι επικεφαλής τεσσάρων ισπανικών οµίλων παρουσία του Ισπανού πρωθυπουργού Χοσέ Λουίς Ροντρίγκες Θαπατέρο, δήλωσαν µόλις πέρυσι

(Ιούλιος 2008) ότι «θέλουµε να επενδύσουµε 4 δισ. ευρώ στην Ελλάδα αλλά µας αποτρέπει η γραφειοκρατία». Ο λόγος, θυµίζουµε, για επενδύσεις στον τοµέα των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Πράσινη επένδυση δηλαδή. Και ευρύτερα ουδέν σχόλιον επ’ αυτού ...µόνο άλλη µία µεγάλη πρόκληση για τη νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ.

Οι επιδόσεις των άλλων Να σηµειώσουµε ότι οι χώρες µε τις καλύτερες επιδόσεις στην προσέλκυση ξένων άµεσων επενδύσεων είναι οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Κίνα, το Ηνωµένο Βασίλειο και η Ρωσία. Αλλάκαι η εξωστρέφεια µας περιορίστηκε πέρυσι. Οι εκροές ξένων άµεσων επενδύσεων της Ελλάδας περιορίστηκαν στα 2,65 δισ. δολάρια το 2008, περίπου 50% χαµηλότερες από το 2007. Η Ελλάδα βρίσκεται σ την 39η θέση (σε σύνολο 158 χωρών) από 37η το 2007. Παγκοσµίως, στην κορυφή της κατάταξης βρίσκονται οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Γερµανία, η Ιαπωνία και το Ηνωµένο Βασίλειο.

BUSINESS

Ποντοπόρος Ναυτιλία

ον τε λευταίο ε νάµιση χρόνο, η ποντοπόρος ναυτιλία, υπό το βάρος της διεθνούς οικονοµικής κρίσης, παρουσίασε ακραία µεταβλητότητα διανύοντας, σε διάστηµα µόλις 6 µηνών, την απόσταση µεταξύ ενός ιστορικoύ υψηλού στις τιµές των σύνθετων ναύλων (Ιούνιος 2008) και ενός χαµηλού 12-ετίας (Δεκέµβριος 2008), σύµφωνα µε πρόσφατη µελέτη της Εθνικής Τράπεζας. Οι εξελίξεις αυτές αντανακλούν τόσο την κάµψη της διεθνούς ζήτησης για ναυτιλιακές υπηρεσίες – µε εξαίρεση την Κίνα – όσο και την αβεβαιότητα αναφορικά µε την επίδραση της εισόδου στην αγορά ενός εξαιρετικά υψηλού αριθµού νεότευκτων πλοίων εξαιτίας του πρωτόγνωρου επιπέδου παραγγελιών κατά την τελευταία διετία, καθώς και τις δυσκολίες χρηµατοδότησης του εµπορίου. Βασικό συµπέρασµα της ανάλυσης της ΕΤΕ είναι ότι η επιβεβληµένη άσκηση µιας επιθετικής πολιτικής αναφορικά µε τις ακυρώσεις και αποσύρσεις πλοίων θα επιτρέψει την εξισορρόπηση της αγοράς και τη διαµόρφωση των ναύλων σε αποδεκτά επίπεδα, µέσα σε ένα σχετικά σύντοµο χρονικό διάστηµα. Ο ελληνόκτητος στόλος τώρα διατηρεί την ηγετική του θέση σ την αγορά παραµένοντας ο µεγαλύτερος στον κόσµο (αντιπροσωπεύοντας το 15% της παγκόσµιας χωρητικότητας) παρά τον σφοδρό ανταγωνισµό από άλλες χώρες και ιδιαίτερα από την Άπω Ανατολή. Παράλληλα συνεχίζεται η ποιοτική αναβάθµιση και ανανέωσή του µε τη µέση ηλικία των πλοίων να µειώνεται περαιτέρω στα 11.9 έτη συγκριτικά µε 12.9 έτη για τον µέσο όρο

Γερό σκαρί οι Ελληνες πλοιοκτήτες Ο ελληνόκτητος στόλος παρά την φουρτούνα της ύφεσης, διατηρεί την ηγετική του θέση στην αγορά παραµένοντας ο µεγαλύτερος στον κόσµο – αντιπροσωπεύοντας το 15% της παγκόσµιας χωρητικότητας εν µέσω σφοδρού ανταγωνισµού από άλλες χώρες και ιδιαίτερα από την Άπω Ανατολή. // Επιτελείο «Ε» του παγκόσµιου στόλου. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες επέδειξαν αξιοσηµείωτα αντανακλαστικά µε το ξέσπασµα της κρίσης προβαίνοντας σε σηµαντικές πωλήσεις παλαιότερων πλοίων πριν από την κατακρήµνιση των τιµών τους, στα τέλη του 2008, ενώ εµφανίζονται – µαζί µε τους Κινέζους – ως οι πιο ενεργοί στην εκµετάλλευση αγοραστικών ευκαιριών στην αγορά νεότευκτων πλοίων κατά το πρώτο εξάµηνο του 2009. Δεδοµένου του διεθνούς περιβάλλοντος, µια αναπροσαρµογή των παραγγελιών των ελλήνων πλοιοκτητών µε µείωση κατά 28% και 36% του εκτιµώµενου συνολικού αποθέµατος παραγγελιών δεξαµενοπλοίων και πλοίων µεταφοράς ξηρού φορτίου αντιστοίχως, θεωρείται εύλογη, επιτρέποντας ωστόσο τη διατήρηση ενός σταθερού µεριδίου στον παγκόσµιο στόλο σε όρους χωρητικότητας. Ωσ τόσο οι ανταγωνισ τικές πιέσεις αναµένεται να οξυνθούν εξαιτίας τό-

σο του εντεινόµενου ανταγωνισµού από τους δυναµικά αναπτυσσόµενους ναυτιλιακούς κλάδους χωρών της Άπω Ανατολής – που απολαµβάνουν σε πολλές περιπτώσεις κρατικής στήριξης και προνοµιακής πρόσβασης στο τραπεζικό σύστηµα (βλ. Κίνα και Κορέα) – καθώς και της αυξηµένης διαπραγµατευτικής ισχύος ισχυρών εταιριών εξόρυξης βιοµηχανικών µεταλλευµάτων. Η σηµαντική κάµψη των διεθνών ναύλων και της δραστηριότητας στον τοµέα, και η αναµενόµενη συγκρατηµένη ανάκαµψη της ζήτησης κατά την επόµενη διετία, αναµένεται να οδηγήσουν σε µείωση των καθαρών εσόδων από τη ναυτιλία το 2009, για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία, µε αποτέλεσµα η επίδραση στο ρυθµό οικονοµικής ανάπτυξης να είναι αρνητική το 2009 και το 2010 – της τάξης των 0,4 ποσοστιαίων µονάδων ετησίως – και να επανέλθει σε θετικό έδαφος (0,3 ποσοστιαίες µονάδες) το 2011. ΕΠΙΛΟΓΗ 81

BUSINESS

ANEK LINES // ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΓΙΑ ΤΟ «ΈΛΥΡΟΣ» Το βραβείο στην κατηγορία της Καλύτερης Μετασκευής Πλοίου κέρδισε το υπερπολυτελές ΕΓ/ΟΓ «Έλυρος» της ΑΝΕΚ LINES από τα ShipPax Award. Το βραβείο έρχεται µετά και την βράβευσή της ΑΝΕΚ ως «H καλύτερη εταιρεία της χρονιάς 2008 για την Επιβατηγό Ναυτιλία», από τους Lloyd’s List. Το «Έλυρος» αποκτήθηκε από την ΑΝΕΚ το 2007. Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών µετασκευής του, το «Έλυρος» ανήκει στην πρώτη γραµµή επιβατηγών πλοίων που πλέουν στις ελληνικές θάλασσες.

Εξελίξεις

ΙΚΕΑ // ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ Το πέµπτο κατάστηµα της House Market A.E. σε Ελλάδα και Κύπρο άνοιξε στα µέσα Οκτωβρίου στη Θεσσαλία και συγκεκριµένα στη Λάρισα. Το κατάστηµα ΙΚΕΑ Θεσσαλίας έχει έκταση 18.500 m2 και διαθέτει ποικιλία 7.500 προϊόντων για το σπίτι. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί στους ειδικά διαµορφωµένους χώρους και να βρει ολοκληρωµένες λύσεις για κάθε σπίτι σε µια έκθεση µε 48 δωµάτια και 3 πλήρως εξοπλισµένα διαµερίσµατα, διαλέγοντας αυτό που ταιριάζει στον προσωπικό του χώρο. Να σηµειώσουµε τέλος ότι το κατάστηµα απασχολεί 290 υπαλλήλους και χωρίζεται σε τρία διαφορετικά τµήµατα.

ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ // ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΟΡΑ

AIR LIQUIDE // ΣΤΟ ΟΜΑΝ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ Την έναρξη λειτουργίας νέων µονάδων στο Οµάν και στην Αίγυπτο ανακοίνωσε πρόσφατα η Air Liquide, ο πρώτος διεθνής όµιλος που δραστηριοποιείται στη Μέση Ανατολή στον χώρο των βιοµηχανικών αερίων. Οι µονάδες αυτές προστίθενται στις πρόσφατες εξαγορές της Al Khafrah και της Pure Helium, και αντιπροσωπεύουν µία επένδυση ύψους 150 εκατ. δολαρίων, η οποία συνεισφέρει στην ανάπτυξη του Οµίλου κατά το 2009. Η έναρξη λειτουργίας τους αποτελεί για την Air Liquide µία νέα εξέλιξη στην πορεία ανάπτυξής της στην συγκεκριµένη περιοχή. Πιο αναλυτικά, στο Οµάν, η θυγατρική του Οµίλου «Air Liquide Sohar Industrial Gases» υπέγραψε ένα µακροπρόθεσµο συµβόλαιο µε το διυλιστήριο ORPC. Στο πλαίσιο της συγκεκριµένης συµφωνίας, η Air Liquide κατασκεύασε και έθεσε σε λειτουργία µία νέα µονάδα παραγωγής αζώτου, µε σκοπό να καλύψει τις ανάγκες του διυλιστηρίου. Η µονάδα αυτή είναι η τρίτη κατά σειρά στην χώρα, µετά την έναρξη λειτουργίας δύο µονάδων το 2006 και το 2008 στο βιοµηχανικό πάρκο της περιοχής Sohar. 82 ΕΠΙΛΟΓΗ

Την τρισδιάστατη αναπαράσταση της Αρχαίας Αγοράς των Αθηνών µπορούν πλέον να βλέπουν όλοι οι χρήστες του Διαδικτύου στο Google Earth (http://3d.athens-agora.gr/), χάρη στo έργο «Αρχαία Αγορά των Αθηνών» που ανέπτυξε το Ίδρυµα Μείζονος Ελληνισµού. Με τον τρόπο αυτό, η εµπειρία της τρισδιάστατης περιήγησης στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας γίνεται πλέον εφικτή και εξ αποστάσεως, καθώς κάθε πολίτης του κόσµου µπορεί µέσα από το Google Earth να περιπλανηθεί στα κτήρια και τα µονοπάτια της Αρχαίας Αγοράς, ακριβώς όπως ήταν στην Αρχαιότητα. Η αναπαράσταση της Αγοράς γίνεται σε τρεις διαφορετικές στιγµές της ιστορίας της, την Κλασική, την Ελληνιστική και τη Ρωµαϊκή περίοδο, δίνοντας τη δυνατότητα στον επισκέπτη να αντιληφθεί την εξέλιξή της µέσα στο χρόνο και τη µεταβολή των λειτουργιών του χώρου από εποχή σε εποχή. To έργο «Αρχαία Αγορά των Αθηνών» του ΙΜΕ έλαβε το 1ο βραβείο σε διεθνή διαγωνισµό που αφορούσε την ανάπτυξη 3D περιεχοµένου στο Web µε τη χρήση του COLLADA, ενός διεθνώς αναγνωρισµένου προτύπου για την αξιοποίηση τρισδιάστατων εφαρµογών στο Διαδίκτυο.

BUSINESS

VODAFONE // ΦΟΡΕΣΕ ΤΑ ΓΙΟΡΤΙΝΑ ΤΗΣ Η Vodafone ήταν ο επίσηµος χορηγός του Fashion Forward International Thessaloniki (FFIT) που διοργάνωσε για 5η συνεχόµενη φορά στη Θεσσαλονίκη η HELEXPO στα πλαίσια της 74ης ΔΕΘ. Τo Fashion Forward πραγµατοποιήθηκε από τις 5 έως τις 13 Σεπτεµβρίου, στο Palais Des Sports, µε συνολικά 27 επιδείξεις µόδας. Στο FFIT 2009 συµµετείχαν καταξιωµένοι σχεδιαστές µέσα από την εβδοµάδα «Hellenic Couture», που διοργανώθηκε σε επίσηµη συνεργασία µε τον Πανελλήνιο Σύλλογο Σχεδιαστών Μόδας και προέβαλε τις δηµιουργίες όλων των µεγάλων Ελλήνων σχεδιαστών, καθώς και καταξιωµένων σχεδιαστών από διάφορες χώρες όπως Κύπρο, Γαλλία, Τουρκία, Ν. Αφρική και Ινδία. Παράλληλα, στο πλαίσιο του 5ου Business Forum της 74ης ΔΕΘ, η Vodafone απέσπασε βραβείο για την επενδυτική της δραστηριότητα στην κατηγορία «Ανάπτυξη-Εκσυγχρονισµός Δικτύου», κατά τη διάρκεια εκδήλωσης για τη βράβευση των πιο δυναµικών σε επενδύσεις ελληνικών επιχειρήσεων.

Csr news

MICROSOFT

// ΑΝΤΑΛΛΑΞΤΕ ΙΔΕΕΣ... Η Microsoft είναι ο βασικός υποστηρικτής της νέας πρωτοβουλίας CodePlex Foundation για την ενθάρρυνση της ανταλλαγής κώδικα και ιδεών µεταξύ εταιριών εµπορικού λογισµικού και κοινοτήτων που αναπτύσσουν λογισµικό ανοιχτού κώδικα. Σηµειώνεται ότι το συγκεκριµένο ίδρυµα έχει ως κεντρικό υποστηρικτή τη Microsoft για την έναρξη λειτουργίας του, ωστόσο η δράση του θα είναι εντελώς ανεξάρτητη από την εταιρία. Επιπλέον, αναζητούνται χορηγοί και υποστηρικτές από τον ευρύτερο χώρο της τεχνολογίας για την ενίσχυση των δράσεων του οργανισµού. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τη σύσταση και τη δράση του οργανισµού CodePlex Foundation είναι διαθέσιµες στο site www.codeplex.org.

MISKO // ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΙΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ H Misko φέρνει τα Χριστούγεννα νωρίτερα για όλους, µε τον διαγωνισµό «Κάνε µια ευχή και… MISKO» µε στόχο να προσφέρει πλούσια δώρα στους µικρούς και τους µεγάλους φίλους της. Οι καταναλωτές των προϊόντων της µπορούν να αναζητήσουν το τυχερό τους αστέρι στο πίσω µέρος των συσκευασιών Misko όπου αναγράφονται οι σχετικές οδηγίες συµµετοχής στον διαγωνισµό και να δοκιµάσουν ...την τύχη τους. Τέσσερις τυχεροί θα κερδίσουν 5.000 ευρώ ο καθένας!

FRIESLANDCAMPINA HELLAS/ΝΟΥΝΟΥ // ΚΟΝΤΑ ΣΤΑ ΠΡΩΤΑΚΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΥΤΕΚΝΩΝ

NESTLÉ ΕΛΛΑΣ // BETTER LIFE Η Nestlé Ελλάς εγκαινίασε πρόσφατα το πρόγραµµα «Ναι Ζούµε Καλύτερα» το οποίο περιλαµβάνει µία σειρά από δραστηριότητες που στόχο έχουν να εκπαιδεύσουν και να ενηµερώσουν όλη την οικογένεια σε θέµατα σωστής διατροφής και φυσικής άσκησης.Περιλαµβάνει δύο βασικές δράσεις: α) Διαδραστικά εκπαιδευτικά παιχνίδια και ενηµέρωση από διατροφολόγους σε 4 Σαββατοκύριακα στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο, και β) Το εκπαιδευτικό πρόγραµµα «Σκέφτοµαι και Τρώω». Πιο συγκεκριµένα, τα έως και 31/10-1/11 η Nestlé Ελλάς θα υποδέχεται στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο τους µικρούς φίλους της. Ο 2ος άξονας του προγράµµατος «Ναι Ζούµε Καλύτερα» της Nestlé Ελλάς υποστηρίζει το Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής (ΕΙΔ) και το εκπαιδευτικό πρόγραµµα «Σκέφτοµαι & Τρώω», που τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραµµατείας Νέας Γενιάς του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, απευθύνεται σε µαθητές ηλικίας 11-14 ετών σε ιδιωτικά και δηµόσια σχολεία και ξεκίνησε στις 12 Οκτωβρίου. Το πρόγραµµα έχει στόχο να ενηµερώσει τα παιδιά που βρίσκονται πριν από την εφηβεία για τις θεµελιώδεις αρχές της ισορροπηµένης διατροφής και τον καθοριστικό ρόλο που παίζει τόσο στη σωµατική όσο και στην πνευµατική τους ανάπτυξη.

Τα σχολεία ξεκίνησαν και στα µέσα του περασµένου µήνα η FrieslandCampina Hellas/ΝΟΥΝΟΥ, ως επίσηµος χορηγός της Ένωσης Πολυτέκνων Αθηνών (ΕΠΑ), αγκάλιασε µε θέρµη τη γιορτήθεσµό της πολυτεκνικής κοινότητας η οποία είναι αφιερωµένη στα παιδιά των οικογενειών-µελών της που ξεκινούν τη σχολική τους σταδιοδροµία. Το ξενοδοχείο Park που φιλοξένησε την εκδήλωση γέµισε µε χαρούµενες φωνές 800 και πλέον παιδιών τα οποία διασκέδασαν µε το πλούσιο ψυχαγωγικό πρόγραµµα το οποίο περιλάµβανε θεατρική µουσική παράσταση, κλόουν, ήρωες των Looney Tunes Σιλβέστρο και Τουίτυ καθώς και φουσκωτά παιχνίδια για ατελείωτο παιχνίδι. Οι µικροί φίλοι συµµετείχαν µε αµέριστο ενθουσιασµό βιώνοντας στιγµές διασκέδασης και χαράς. Στη συνέχεια τα παιδιά έλαβαν τα δώρα της Ένωσης και του µεγάλου χορηγού Νουνού, ανανεώνοντας το ραντεβού τους για την επόµενη εκδήλωση της κοινότητας των πολυτέκνων.

ΕΠΙΛΟΓΗ 83

MANAGEMENT & ADVERTISING «ΤΣΟΥΝΑΜΙ» ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΩΝ Όταν αρχίσει η οικονοµική ανάκαµψη, πολλά ταλαντούχα στελέχη θα αναζητήσουν νέες ευκαιρίες απασχόλησης. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να προετοιµαστούµε για ένα «τσουνάµι βιογραφικών», σηµείωσε ο Νίκος Βασιλικιώτης, υπεύθυνος του Τµήµατος Συµβουλευτικών Υπηρεσιών για θέµατα Ανθρώπινου Κεφαλαίου της Deloitte στην Ελλάδα, σχολιάζοντας πρόσφατη έρευνα της Deloitte. Η έρευνα εξετάζει το πώς οι επιχειρήσεις διαφοροποιούν τις προτεραιότητες και τις στρατηγικές τους σε θέµατα διαχείρισης ταλέντου. Σύµφωνα µε την έρευνα, το 65% των ερωτηθέντων ανησυχούν σε µεγάλο ή πολύ µεγάλο βαθµό ότι θα χάσουν µία κρίσιµη µάζα ταλαντούχων στελεχών όταν τελειώσει η ύφεση. Τα στελέχη θεωρούν ότι οι νεότεροι σε ηλικία εργαζόµενοι συγκεντρώνουν τις περισσότερες πιθανότητες να αποχωρήσουν. Το 63% των στελεχών προβλέπει αύξηση αποχωρήσεων στους εργαζόµενους που ανήκουν στη Γενιά Υ (κάτω των 30 ετών). Η Γενιά Χ (30-44 ετών) ακολουθεί µε 46%, ενώ µόνο ένας στους τέσσερις προβλέπει ότι θα υπάρξει αύξηση των αποχωρήσεων από τη γενιά των Baby Boomers (45-64 ετών) ή από τους βετεράνους (άνω των 65 ετών). Τέλος, παρά τα µέτρα για τη µείωση του κόστους, 47% τ ων σ τ ε λ εχών σκοπεύουν να προσλάβουν περισσότερους ταλαντούχους εργαζόµενους γ ια να αν τεπεξέ λθουν στις δυσκολίε ς τ ης τρέχουσας οικονοµικής περιόδου.

Εξελίξεις

ANAΓΝΩΡΙΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ICAP Η ICAP Group αναγνωρίστηκε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ως αποδεκτή πηγή πιστοληπτικών αξιολογήσεων (Credit Assessment Source) για ελληνικές επιχειρήσεις (Greek non-financial corporations) στο πλαίσιο εφαρµογής του Ευρωσυστήµατος. Έτσι, η εταιρεία συγκαταλέγεται πλέον ανάµεσα στους 11 οργανισµούς (6 εταιρείες και 5 Κεντρικές Ευρωπαϊκές Τράπεζες) που έχουν αυτήν τη σηµαντική αναγνώριση, θέτοντας άµεσα και πρωτογενώς την παρουσία της δίπλα στις Moody’s, Standard & Poor’s, Fitch Ratings, DBRS, Deutsche Bundesbank, Banco de Espa�a, Banque de France, Oesterreichische Nationalbank, Central Bank και Lince SpA. Η αναγνώριση αυτή µεταφράζεται πρακτικά στο ότι οι ελληνικές τράπεζες θα µπορούν πλέον να αιτούνται ρευστότητα από το Ευρωσύστηµα παρέχοντας ως εγγυήσεις ενήµερα δάνεια εταιρικών πελατών τους οι οποίοι έχουν διαβαθµιστεί από την ICAP Group στις βαθµίδες rating ΑΑ – Α – ΒΒ. Του βήµατος αυτού είχε προηγηθεί η αναγνώριση της ICAP (2008) από την Τράπεζα της Ελλάδος ως Εξωτερικού Οργανισµού Πιστοληπτικών Αξιολογήσεων (Ε.Ο.Π.Α.) (Ε στo πλαίσιο εφαρµογής των Οδηγιών της Βασιλείας ΙΙ και της Ε.Ε. Ε

ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ Στο ουδέτερο 0% διαµορφώνεται το ισοζύγιο των προοπτικών απασχόλησης της ελληνικής αγοράς εργασίας για το 4ο τρίµηνο του 2009, σύµφωνα µε την τριµηνιαία έρευνα της Manpower για τις προοπτικές απασχόλησης. Το 76% των Ελλήνων εργοδοτών δεν αναµένει µεταβολές στον αριθµό των απασχολούµενων ατόµων, ενώ το υπόλοιπο 24% χωρίζεται ισόποσα σε όσους δηλώνουν ότι θα προχωρήσουν σε προσλήψεις (12%) το προσεχές τρίµηνο και σε εκείνους που δηλώνουν ότι θα προχωρήσουν σε µειώσεις προσωπικού (12%). Το ποσοστό των εργοδοτών που δήλωσαν αβέβαιοι ως προς τη µεταβολή στον αριθµό των ατόµων που απασχολούν είναι, για πρώτη φορά από τότε που ξεκίνησε η έρευνα στην Ελλάδα, µηδενικό. Σηµαντική κινητικότητα αναµένεται στον τοµέα του δηµοσίου και των κοινωνικών υπηρεσιών, +16%. Συγκρατηµένα αισιόδοξοι εµφανίζονται οι εργοδότες στον τοµέα των χρηµατοοικονοµικών, ασφαλειών, ακίνητης περιουσίας και παροχής υπηρεσιών προς επιχειρήσεις, όπου οι συνολικές προοπτικές απασχόλησης καταγράφονται στο +5%, και στον τοµέα των κατασκευών, +3%.

ΑΥΡΑ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ Τη νέα του εικόνα στον Διεθνή Αερολιµένα Αθηνών και στα Καταστήµατα Αφορολογήτων Ειδών παρουσίασε το Μetaxa, το οποίο ανήκει σταθερά στα 30 ταχύτερα αναπτυσσόµενα ποτά στην αγορά travel retail. Εστιάζοντας στη νέα ετικέτα του Μetaxa 5*, προϊόντος – ναυαρχίδας της οικογένειας, η νέα εικόνα επικοινωνεί τα διαχρονικά στοιχεία της ταυτότητας του διάσηµου ελληνικού ποτού: Ελληνικότητα - το λαµπερό χρυσοκίτρινο χρώµα που παραπέµπει απευθείας στον ήλιο και το φως της Ελλάδας -, αυθεντικότητα και ποιότητα - ‘the original Greek spirit’, η συνταγή του οποίου παραµένει η ίδια από το 1888. Η νέα εικόνα εφαρµόζεται σε σειρά διαφηµιστικών πινακίδων σε εµφανή σηµεία του αεροδροµίου καθώς και στις προβολές εντός των Καταστηµάτων Αφορολογήτων ειδών. Επιπλέον, στα Καταστήµατα Αφορολογήτων Ειδών, οι ειδικές προθήκες του Μetaxa σχεδιάσθηκαν εκ νέου, ώστε να δίνουν τη δυνατότητα στον καταναλωτή να ξεχωρίζει εύκολα τα χαρακτηριστικά των διαφορετικών τύπων Μetaxa.

84 ΕΠΙΛΟΓΗ

EΜΠΟΡΟΙ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ H Ricardo.gr, η πύλη ηλεκτρονικών αγορών, πωλήσεων και δηµοπρασιών, λάνσαρε την ανανεωµένη ιστοσελίδα της www.ricardo.gr, καθώς και τη νέα διαφηµιστική της καµπάνια µε τίτλο «Γίνε έµπορος στη Ricardo». Στη νέα ιστοσελίδα της, δίνεται ιδιαίτερη έµφαση στους νέους χρήστες, όπου µέσα από ειδικευµένο εικαστικό οδηγούνται σε ξεχωριστή σελίδα µε τις απαραίτητες πληροφορίες για εγγραφή τους, καθώς και τα βασικά βήµατα αγοράς και πώλησης στη Ricardo.gr. Επιπρόσθετα, η Ricardo.gr δίνει το σύνθηµα για ηλεκτρονικές αγορές και πωλήσεις µέσω της νέας διαφηµιστικής της εκστρατείας. Η Ricardo.gr προσφέρει τη δυνατότητα σε όλους τους χρήστες να γίνουν «Έµποροι στη Ricardo», κερδίζοντας χρήµατα από αντικείµενα που δεν χρειάζονται ή δεν χρησιµοποιούν πλέον πουλώντας τα µέσα από τις 25 διαφορετικές κατηγορίες της, όπως ρούχα, ηλεκτρονικά, έπιπλα, βιβλία, CDs κλπ. Η καµπάνια δηµιουργήθηκε από τη διαφηµιστική εταιρεία Lowe Athens και περιλαµβάνει ραδιοφωνικά µηνύµατα, καταχωρίσεις, internet banners, viral και videos. Τα πρώτα θέµατά της είναι ο «Έµπορος Οργάνων» και ο «Έµπορος Όπλων».

ΚΑΙ ΟΙ EΛΛΗΝΕΣ CEO ΕΧΟΥΝ ΤΟ CLUB ΤΟΥΣ! Το CEO Clubs International, το παλαιότερο και µεγαλύτερο exclusive Club για ανώτατα στελέχη και επιχειρηµατίες σε όλο τον κόσµο, αποκτά πλέον και ελληνικό παράρτηµα. Τα εγκαίνια του CEO Clubs Greece θα πραγµατοποιηθούν στις 3 Δεκεµβρίου στο ξενοδοχείο Grande Bretagne, µε κύριους προσκεκληµένους τους επικεφαλείς όλων των διεθνών παραρτηµάτων. Στην εκδήλωση θα παρευρεθεί ο ιδρυτής και πρόεδρος του CEO Clubs International, Dr. Joe Mancuso. Το CEO Clubs International, ιδρύθηκε από τον Dr. Joe Mancuso πριν 30 χρόνια στις ΗΠΑ ως µια µη κερδοσκοπική οργάνωση µε έδρα την Νέα Υόρκη, µε στόχο να προσφέρει στους ηγέτες των επιχειρήσεων το περιβάλλον εκείνο, στο οποίο θα µπορούσε να καλλιεργηθεί και να µεγιστοποιηθεί η ποιότητα, η κερδοφορία των οργανισµών τους και η προσωπική ανάπτυξή τους, µέσα από τη δικτύωση µε τα άλλα µέλη σε όλο το κόσµο. Πρόκειται για έναν από τους πιο ισχυρούς οργανισµούς δικτύωσης επιχειρηµατιών και ηγε τ ικών σ τ ε λεχών παγκοσµίως, µε διεθνή παραρτήµατα από το 2002 στην Ασία και Ευρώπη, επιπλέον της Αµερικής.

ΤΕΝΤΩΜΕΝΟ ΣΧΟΙΝΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΑΖΙ! «Δηµιουργούµε Επικοινωνία Μαζί» είναι το µήνυµα της νέας καµπάνιας που δηµιουργήθηκε από τη διαφηµιστική εταιρεία Crea m µ ε α φ ο ρµ ή την πλήρη ενσωµάτωση της Tellas σ το δίκτυο της Wind. Η νέα εταιρική καµπάνια εξελίσσεται αυτή την περίοδο σε όλα τα ΜΜΕ, έντυπα και ηλεκτρονικά, καθώς και σε outdoor και κινηµατογράφους. Κύριος άξονας της καµπάνιας είναι το τηλεοπτικό σποτ που γυρίστηκε στην πλατεία Κλαυθµώνος τον περασµένο Αύγουστο, το οποίο εξελίχθηκε σε ένα πολύ µεγάλο event για όσους βρέθηκαν εκεί. Την παραγωγή επιµελήθηκε η εταιρεία Pepper.

Περισσότερες από µία στις τέσσερις επιχειρήσεις στην Ευρώπη, αναµένουν φέτος µείωση του προσωπικού τους. Οι προβλέψεις είναι περισσότερο αισιόδοξες για την Ελβετία και τη Γαλλία, χειρότερες όµως για τη Σουηδία και τη Ρωσία. Εξάλλου, πάνω από 1 στους 5 Ευρωπαίους προβλέπουν µείωση στα budgets που αφορούν στην εκπαίδευση, την ανάπτυξη και γενικότερα το ανθρώπινο δυναµικό. Τέλος, περισσότερη απαισιοδοξία επικρατεί στις ΗΠΑ, όπου οι εταιρείες πρέπει να διατηρήσουν την ψυχραιµία τους και να επαναπροσδιορίσουν τους όρους «µακροπρόθεσµα» και «επιτυχία». Αυτά είναι ορισµένα από τα πλέον σηµαντικά ευρήµατα έρευνας της PricewaterhouseCoopers (PwC), σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Η έρευνα αντικατοπτρίζει τις απόψεις 700 στελεχών τµηµάτων Ανθρωπίνων Πόρων σε 13 χώρες. Σε ορισµένες χώρες οι επιχειρήσεις αντιµετωπίζουν µε ψυχραιµία τις βραχυπρόθεσµες πιέσεις για περικοπή των budgets και µείωση προσωπικού, ενώ άλλες αγωνίζονται να επιβιώσουν. Για παράδειγµα, στη Ρωσία, όπου η τιµή του πετρελαίου θα µπορούσε να έχει ζωτική σηµασία για την ανάκαµψη της οικονοµίας, περίπου οι µισοί από τους συµµετέχοντες στην έρευνα (46%) προβλέπουν µείωση του προσωπικού στην επιχείρησή τους. Παρόµοια αποτελέσµατα εµφανίζονται στη Σουηδία και στην Ιρλανδία, µε αντίστοιχα ποσοστά 52% και 40%. Αντιθέτως, θετικές είναι οι προβλέψεις σε Ελβετία, Τουρκία, Βέλγιο, Πολωνία, Γερµανία και Τσεχία, όπου ένα µεγάλο ποσοστό εταιρειών σχεδιάζουν να αυξήσουν το προσωπικό τους αντί να το µειώσουν. ΕΠΙΛΟΓΗ 85

BUSINESS

ΣΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ Η παραγωγή της µεταποίησης τον Ιούλιο µειώθηκε 9% (σε σύγκριση µε Ιουλ. 2008) µετά από µείωση 12% τον Ιούνιο, µε µεγαλύτερη συµβολή στη µείωση των τροφίµων (-9%), των µη µεταλλικών ορυκτών (-20%), των βασικών µετάλλων (-15%) και µηχανολογικού εξοπλισµού (-30%). Συνολικά η βιοµηχανική παραγωγή (ορυχεία-µεταλλεία- ενέργεια) µειώθηκε 9%. Στην Ευρωζώνη η βιοµηχανική παραγωγή τον Ιούλιο µειώθηκε 16% σε σύγκριση µε Ιούλιο 2008 µετά από µείωση 17% τον Ιούνιο, αποτέλεσµα κυρίως της µείωσης κατά 18% στη Γερµανία, 12% στη Γαλλία, 17% στην Ισπανία και 18% στην Ιταλία. Στην ΕΕ συνολικά µειώθηκε 16%, στη Βρετανία 11%. Στην αµερικανική οικονοµία, η παραγωγή της βιοµηχανίας µειώνεται µε χαµηλότερο ρυθµό, -11% τον Αύγουστο, και σε µηνιαία βάση το τελεταίο δίµηνο αυξάνεται οριακά. Οι βιοµηχανικές παραγγελίες στην Ελλάδα µειώθηκαν 34% τον Ιούλιο (σύγκριση µε Ιουλ. 2008) µετά

Οικονοµικός οδηγός

από µείωση 36% τον Ιούνιο, αποτέλεσµα κυρίως της µείωσης σε βασικά µέταλλα (54%), χηµικά (-35), κλωστοϋφαντουργία (-28%) και µηχανήµατα (-27%). Στην Ευρωζώνη τον Ιούλιο µειώθηκαν 24% µετά από µείωση 26% τον Ιούνιο. Θετικό στοιχείο το ότι σε µηνιαία βάση αυξήθηκαν, για 2ο µήνα, κατά 3%. Ο δείκτης υπευθύ-

��

�� . ��

2008

2009

�� µ��, % 2006 2007 2008

��

2� ��µ��

� 3,4

� -0,3

4,5

4,0

2,9

�� µ��

��.- ��

� -3,1

� -11,4

0,8

1,8

-4,2

��

� 11,0

� -33,7 14,9

2,3

-2,3

�� µ��

νων προµηθειών στην Ελλάδα, που αποτελεί συνδυασµένο δείκτη της εικόνας της βιοµηχανίας, µετά από σύντοµη ανάκαµψη τον Αύγουστο, τον Σεπτέµβριο υποχώρησε και πάλι στο 48,5, αντανακλώντας τη συρρίκνωση της βιοµηχανίας. Τιµές πά-

ΣΕ ΝΕΟ ΥΨΗΛΟ Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΕ ΕΕ & ΗΠΑ Στο 8,6% αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας τον Ιούνιο από 8,5% τον Μάιο. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται σε Αττική (8,3%), Ήπειρο (11,5%) και Αν. Μακεδονία και Θράκη (11,6%). Για το 2009 συνολικά προβλέπεται άνοδος στο 9%. Στην Ευρωζώνη αυξήθηκε στο 9,6% τον Αύγουστο από 9,5% τον Ιούλιο, νέα άνοδος στο 18,9% στην Ισπανία, µικρή στη Γαλλία στο 9,9%, σταθερή στο 7,7% στη Γερµανία. Η Eurostat υπολογίζει το ελληνικό ποσοστό ανεργίας στο 9,2%, και µε βάση αυτό η Ελλάδα έχει το 5ο µεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωζώνη µετά την Ισπανία, την Ιρλανδία

αεπ αυξήθηκε 0,2%. Για το 2009 συνολικά προβλέπεται υποχώρηση 1%. Στην Ευρωζώνη ο ρυθµός ανάπτυξης αναθεωρήθηκε ελαφρά προς τα κατω, είναι αρνητικός για 3ο συνεχόµενο τρίµηνο, -4,8% το 2ο τρίµηνο 2009 από -4,9% το προηγούµενο.

(12,5%), τη Σλοβακία (11,6%) και τη Γαλλία. Στην ΕΕ το ποσοστό αυξήθηκε στο 9,1% τον Αυγουστο από 9% τον Ιούλιο. Στις ΗΠΑ αυξήθηκε στο 9,8% τον Σεπτέµβριο από 9,5% τον Αύγουστο µε τις απώλειες θέσεων εργασίας στις 263 χιλ. µέσα στο µήνα. Στην στην Ιαπωνία υποχώρησε οριακά στο 5,5%.Οι µέσες αποδοχές στην Ελλάδα στον µη τραπεζικό επιχειρηµατικό τοµέα οι µέσες αποδοχές αυξάνονται 2,8%. Το κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος στον επιχειρηµατικό τοµέα εκτιµάται ότι αυξάνεται 2,6%.

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 9 8 7 6

2008

2009

�� µ�� 2008 2009

�� µ��, % 2006 2007 2008

�� . ��, µ� ��. �� µ�� .-��.

� 6,5

� 2,8

6,8

6,1

6,5

��.-��.

� 4,7

� 2,6

3,8

4,8

4,7

��

� 7,3

� 8,6

8,9

8,3

7,7

��

�� /µ�� , ��/��

86 ΕΠΙΛΟΓΗ

νω από το 50 σηµατοδοτούν αύξηση της δραστηριότητας. Στο -0,3% ο ρυθµός ανάπτυξης της Ελλάδας το 2ο τρίµηνο 2009 (σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008) µε 0,3% το 2ο, λόγω της µεγάλης µείωσης των επενδύσεων και των εξαγωγών και σε µικρότερο βαθµό της κατανάλωσης. Σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο το

��

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

ΣΕ ΚΑΤΗΦΟΡΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ - ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Συνεχίζοντας την πορεία υποχώρησης της τελευταίας διετίας, ο όγκος των νέων οικοδοµών µειώθηκε 27% τον Ιούνιο (σύγκριση µε Ιούνιο 2008), ο αριθµός των αδειών µειώθηκε 15%. Ο όγκος των αδειών οικοδοµών το 1ο 6µηνο του έτους ήταν 28% χαµηλότερος από πέρυσι, στην Αττική µειώθηκε 21%. Οι επενδύσεις σε κατοικίες το 2008 µειώθηκαν 29%, το 2009 µειώνονται µε ρυθµό 20%. Ο βαθµός χρησιµοποίησης του εργοστασιακού δυναµικού στα κεφαλαιακά αγαθά υποχωρεί για 2ο συνεχόµενο έτος. Οι δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις αυξάνονται µε χαµηλότερους ρυθµούς το 2ο εξάµηνο, . Οι επενδύσεις υποχωρούν κάθετα το 2009. Μειώθηκαν 16,5% το 2ο τρίµηνο µετά από µείωση 6,3% το 1ο τρίµηνο (σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008). Πολύ µεγάλη είναι η συρρίκνωση των επενδύσεων σε µηχανολογικό εξοπλισµό, -33% το 2ο τρίµηνο σε σύγκριση µε πέρυσι, στα µεταφορικά µέσα -31% και στις κατοικίες µε µείωση 23%.

�� µ��, % ��µ�� 2008 2009 2006 2007 2008

�� µ�� µ�� µ�� , %, ��

��

� 78,0

76,7

80,4

77,5

�� µ�� (m3)

��.- ��

� -13,9 � -28,0 -19,5

-5,0

-17,1

��

2� ��µ��

4,9

-11,5

ΦΡΕΝΟ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ O όγκος των λιανικών πωλήσεων, εκτός καυσίµων, υποχωρεί για 8ο συνεχόµενο µήνα. Τον Ιούλιο µειώθηκε 10% (σε σύγκριση µε Ιούλ. 2008), µετά από µείωση 14% τον Ιούνιο και µειώσεις το προηγούµενο διάσ τηµα. Μειώθηκε 4% σ τα καταστήµατα ειδών διατροφής, 14% στα καταστήµατα εκτός διατροφής, 15% στα πρατήρια καυσίµων, 18% στα καταστήµατα επίπλων, ηλεκτρικών συσκευών, µειώθηκε 4% στα σούπερ µάρκετ και 13% στα πολυκαταστήµατα. Στην Ευρωζώνη ο όγκος των

��

-14

� -16,5

λιανικών πωλήσεων τον Αυγουστο (σε σύγκριση µε Αυγ. 2008) µειώθηκε 2,6%, µετά από µείωση 2% τον Ιούλιο, στη Γερµανία η µείωση είναι 2,7%, στη Γαλλία υποχωρούν οριακά, στην Ισπανία -4%αυξάνονται ελαφρά. Στην ΕΕ ο όγκος των λιανικών πωλήσεων µειώθηκε 1,8%, στη Βρετανία και τη Σουηδία αυξάνεται. Οι πωλήσεις καινούριων αυτοκινήτων στην Ελλάδα το εννεάµηνο 2009 µειώθηκαν 19% σε σύγκριση µε το 2008, µε αυξηµένες σηµαντικά τις πωλήσεις το δίµηνο Ιουλίου-Αυγούστου. Η ιδιωτική κατανάλωση φρενάρει

��

�� µ�� 2008 2009

2007

2008

� -13,8

8,0

2,2

-1,4

� -1,7

� -18,6

-0,6

4,6

-4,6

� 3,2

� -2,0

4,8

3,0

2,2

�� , �� µ��

� 0,2

��

��. - ��. 2� ��µ��

9,2

απότοµα. Μετά από οριακή µείωση 0,1% το 1ο τρίµηνο, µειώθηκε 2% το 2ο (σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008), καθώς οι καταναλωτές περιορίζουν δραστικά τις δαπάνες τους.

�� µ��, % 2006

��. - ��.

��

�

� 72,0

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

BUSINESS 0,7% Ο ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, -0,3% ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Στο 0,7% υποχώρησε οριακά ο πληθωρισµός τον Σεπτέµβριο από 0,8% τον Αύγουστο, αποτέλεσµα κυρίως της αύξησης της τιµής της βενζίνης, µε εκτίµηση 1-1,4% για τον Οκτώβριο. Με βάση τον εναρµονισµένο δείκτη (για συγκρίσεις µε ΕΕ) υποχώρησε στο 0,7%. Στην Ευρωζώνη ο πληθωρισµός κινείται σε αρνητική περιοχή για 4ο συνεχόµενο µήνα, στο -0,3% τον Σεπτέµβριο από -0,2% τον Αύγουστο, λόγω των χαµηλότερων τιµών του πετρελαίου φέτος, χωρίς αυτό κινείται στο 1%. Οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία

Οικονοµικός οδηγός

(εγχώρια αγορά) µειώθηκαν 8,2% τον Αύγουστο σε σύγκριση µε Αύγουστο 2008 κυρίως λόγω της υποχώρησης των τιµών του πετρελαίου και, σε µικρότερο βαθµό, λόγω της υποτονικής ζήτησης, µετά από µείωση 11% τον Ιούλιο. Χωρίς τον ενεργειακό κλάδο οι τιµές µειώθηκαν 1,2% µόνο. Στην Ευρωζώνη οι τιµές

��

παραγωγού στη βιοµηχανία υποχωρούν επίσης, µειώθηκαν 7,5% τον Αύγουστο (σύγκριση µε Αυγ. 2008), µετά από µείωση 8,4% τον Ιούλιο, χωρίς τον κλάδο ενέργειας οι τιµές µειώθηκαν 4,2%. Συνεπώς, οι τιµές της βιοµηχανίας εκτός του ενεργειακού κλάδου αποδεικνύνται πιο ανθεκτικές στην κρίση στην Ελλάδα. �� µ�� 2008 2009

�� µ��, % 2006

2007

1,4

3,2

2,9

4,2

-8,2

6,9

3,3

8,6

��. ��µ��

��µ��

�

4,6

�

0,7

�� 12µ��

��µ��

�

4,3

�

��µ�� µ�� -��. ��

��

� 12,1

�

2008

ΣΤΟ 6,6% Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ, ΣΤΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Η ΕΚΤ διατήρησε το επιτόκιό της στο 1% στις 8/10/2009, η αµερικανική Fed το διατήρησε στο 0-0,25% στις 23/9/2009. Στην Ευρωζώνη ο ρυθµός ανόδου της ρευστότητας Μ3 επιβραδύνει ραγδαία, στο 2,5% τον Αύγουστο από 3% τον Ιούλιο, καθώς υποχωρεί η ροή δανείων στην οικονοµία. Στο 6% υποχώρησε η άνοδος της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην Ελλάδα (δάνεια, εταιρικά οµόλογα, τιτλοποιηµένα δάνεια και οµόλογα) τον Αύγουστο από 6,6% τον Ιούλιο. Η χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων επιβραδύνει στο 7,3% τον Αύγουστο από 7,9% τον Ιούλιο, στη βιοµηχανία στο οριακό 0,2%. Τα νοικοκυριά φρενάρουν τον δανεισµό τους, η άνοδος της χρηµατοδότησης τους υποχωρεί στο 4,7% από 5,2%, 4,8% ο ρυθµός στα καταναλωτικά (5,8% τον Ιούλιο) και 4,8% στα στεγαστικά δάνεια (5,2%). Στην Ευρωζώνη η άνοδος των δανείων υποχώρησε στο 0,1% τον Αύγουστο από 0,7% τον Ιούλιο, στο 0,7% των επιχειρήσεων από 1,6% και στο -0,2% των νοικοκυριών από 0%. Τα στεγαστικά δάνεια υποχωρούν µε ρυθµό 0,4%, τα καταναλωτικά µε 0,9%. Τα επιτόκια των νέων δανείων στην Ελλάδα κινήθηκαν οριακά πτωτικά τον Αύγουστο στα ανοικτά καταναλωτικά και οριακά ανοδικά στα επιχειρηµατικά µε επιτόκιο κυµαινόµενο ή σταθερό ως ένα έτος για ποσά κάτω του 1 εκατ. ευρώ. Στην Ευρωζώνη υποχώρησαν οριακά στις καταθέσεις και στα επιχειρηµατικά δάνεια κυµαινόµενου ή σταθερού επιτοκίου ως ένα έτος.

X�HMA �� µ�� 3, ��

�� % �� µ��

2008

2009

�� µ��, %* 2006 2007 2008

��

�

8,8

�

2,5

9,9

11,4

7,3

��

�

11,5

�

11,6

10,5

13,8

15,1

��µ�� (�� µ��)

��

�

20,1

�

6,0

21,1

21,5

16,4

��µ��

��

�

22,8

�

7,3

17,2

20,6

19,8

��µ�� µ��

��

�

18,3

�

0,2

9,8

11,2

17,0

��

�

17,2

�

4,7

25,7

22,4

12,8

��

�

20,6

�

4,8

23,9

22,4

16,0

��

�

15,8

�

4,8

26,3

21,9

11,4

�� , %*

��

�

7,1

�

4,4

5,8

6,6

6,8

��

�

6,3

�

3,4

4,6

5,6

6,1

��µ��

�

3.110

�

2.538

-30

��

�� *

�� µ�� µ�� A�� (1980=100)

* �� µ��µ�� 1 �� 1 ��. ��,��

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

ΣΕ ΑΝΟΔΟ ΟΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος στην Ελλάδα βελτιώθηκε τον Σεπτέµβριο, για 2ο συνεχόµενο µήνα, παραµένει όµως σε ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα, και αποτελεί την τέταρτη χειρότερη επίδοση στην ΕΕ µετά τη Λετονία, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία και τη Ρουµανία. Το κλίµα βελτιώθηκε στη βιοµηχανία, το εµπόριο και τις κατασκευές, επιδεινώθηκε στις υπηρεσίες. Η εµπιστοσύνη των καταναλωτών βελτιώθηκε ελαφρά, παραµένει όµως σε πολύ χαµηλά αρνητικά επίπεδα, καθώς η Ελλάδα έχει µια από τις χειρότερες επιδόσεις στην εµπιστοσύνη των καταναλωτών. Ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία βελτιώθηκε για 2ο συνεχόµενο µήνα τον Σεπτέµβριο, στην Ελλάδα αποτέλεσµα των µεγαλύτερων εκτιµήσεων για τις παραγγελίες και τη ζήτηση από το εξωτερικό. Στην ΕΕ και την Ευρωζώνη o δείκτης οικονοµικού κλίµατος βελτιώθηκε για 6ο συνεχόµενο µήνα, αν και η άνοδος φαίνεται να χάνει τη δυναµική της. Στην Ευρωζώνη ανοδικά κινήθηκε στη βιοµηχανία, τις υπηρεσίες και τους καταναλωτές. Σηµαντική είναι η βελτίωση στη Γαλλία και την Ολλανδία. Στις ΗΠΑ οι δείκτες συγκυρίας συνηγορούν προς ενίσχυση της ανάκαµψης, η εικόνα στην Ιαπωνία επίσης βελτιώνεται, ενώ η δυναµική ανάκαµψη της Κίνας συνεχίζεται.

��

85 80 75 70 65 60

��µ��

ΔΕΙΚΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ, ΕΛΛΑΔΑ

��

��µ��

2007

2008

�� µ�� µ��

�

57,2

�

59,2

�

63,8

108,8

87,0

�� µ. �� µ��, ��

�

73,8

�

75,5

�

80,4

102,8

91,9

�� µ��

�

-49

�

-45

�

-39

-29

-46

�� µ�� µ��

�

76,0

�

80,8

�

82,8

109,0

89,9

�� µ�� µ��

�

-30

�

-25

�

-24

-9

�� µ��

�

-23

�

-22

�

-19

-4

-17

��

�� µ�� µ��

�

92,8

�

94,4

�

96,0

�� µ�� µ��

�

92,3

�

93,5

�

94,9

�� µ�� µ��

�

96,4

�

98,0

�

99,4

��: ��, �� , ��, �� µ��: �� µ��

ΕΠΙΛΟΓΗ 89

BUSINESS

Αυτοκίνητο

Οικολογικότερη Αυτοκίνηση Με το βλέµµα στραµµένο στο πράσινο µέλλον της αυτοκίνησης πραγµατοποιήθηκε το 63ο Διεθνές Σαλόνι Αυτοκινήτου της Φρανκφούρτης. // Του Κώστα Χαλκιαδάκη

την 63η ΙΑΑ παρουσιάστηκαν περισσότερα από 100 µοντέλα µε κατανάλωση κάτω των 5 λίτρων ανά 100 χλµ., καθώς και µε εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα κάτω από τα 130 γραµµάρια ανά χιλιόµετρο. Να τονιστεί ότι πολλές αυτοκινητοβιοµηχανίες παρουσίασαν ηλεκτροκίνητα µοντέλα, η µαζική παραγωγή των οποίων θα αρχίσει – όπως υποστηρίζουν – σε δύο µε τρία χρόνια. Στο φετινό Σαλόνι, που θεωρείται ως η µεγαλύτερη έκθεση του είδους της ανά τον κόσµο, έδωσαν το «παρών» 780 εκθέτες, 25% λιγότεροι σε σχέση µε πέρυσι απόρροια της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης που 90 ΕΠΙΛΟΓΗ

έχει αφήσει έντονα τα σηµάδια της στον κλάδο της αυτοκινητοβιοµηχανίας. Ο πρόεδρος του Γερµανικού Συνδέσµου Αυτοκινητοβιοµηχανίας, Ματίας Βίσµαν, ανέφερε πως παραµένει η σηµαντικότερη έκθεση αυτοκινήτου και πρόσθεσε: «Εστιάζουµε στο πράσινο αυτοκίνητο. Το κάνουµε τη σωστή στιγµή, καθώς έχουµε πιάσει τον πάτο της µεγάλης κρίσης που µας έπληξε από την κατάρρευση της Lehman Brothers Χαράσσουµε δρόµους εξόδου από την κρίση. Και στέλνουµε ένα µήνυµα ανάπτυξης για πολλές µάρκες. Η ΙΑΑ ακόµα και σε δύσκολες εποχές παραµένει ενδιαφέρουσα, όπως ήταν πάντα».

Πράσινη συµµαχία Εξαιρετικά σηµαντική είναι και η δηµιουργία µίας πράσινης συµµαχίας, η οποία ανακοινώθηκε επίσηµα στη Φρανκφούρτη και έχει ως στόχο να επιταχύνει την εξέλιξη αυτοκινήτων µε ενεργειακές κυψέλες καυσίµου. Σε αυτή συµµετέχουν µεγάλες αυτοκινητοβιοµηχανίες, οι οποίες θα ενώσουν τις δυνάµεις και την τεχνογνωσία τους σε αυτόν τον τοµέα, ευελπιστώντας ότι το 2015 θα κυκλοφορούν στον πλανήτη µας αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες οχήµατα τέτοιας τεχνολογίας. Στο συγκεκριµένο σχέδιο θα έχουν ενεργό ρόλο επίσης οι εταιρείες πετρελαίου ΟΜV, Τotal και Shell, όπως και η βιοµηχανία παραγωγής υδρογόνου Linde, ώστε να δηµιουργηθεί και ένα επαρκές δίκτυο πρατηρίων ανεφοδιασµού µε το συγκεκριµένο αέριο.

 63ο Διεθνές Σαλόνι Αυτοκινήτου – Φρανκφούρτη 

(1) (2) ΒΑΛΤΕ ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΣΤΗΝ ΠΡΙΖΑ... Πάντως, κι αν οι Γερµανοί δεν προκάνουν µε τα καινούρια πρατήρια καυσίµων, που θα επαναφορτίζουν µπαταρίες, …θα είναι έτοιµοι οι Αµερικανοί. Ήδη, η Better Place δηµιούργησε ένα σχετικό σταντ στην ΙΑΑ. Η αµερικανική εταιρεία κατασκευάζει δοκιµαστικά στο Ισραήλ, στη Δανία και στην Αυστραλία ένα δίκτυο πρατηρίων αλλαγής µπαταριών κίνησης αυτοκινήτων και προβάλλει τη δραστηριότητά της στην καρδιά της Ευρώπης. Μάλιστα, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο ιδρυτής και διευθύνων σύµβουλος της εταιρείας, Shai Agassi, «όπως πηγαίνει κάποιος στο βενζινάδικο σήµερα, θα πηγαίνει αύριο στο πρατήριο της Better Place και θα αλλάζει τις αποφορτισµένες µπαταρίες του αυτοκινήτου του µε φορτισµένες». Πρόσθεσε, τέλος, πως είναι πλέον φανερό ότι οι συνθήκες για τη δηµιουργία τέτοιων πρατηρίων έχουν ωριµάσει. «Τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα - συνέχισε - είναι πλέον εδώ, οι υποδοµές είναι εδώ και φυσικά το επιχειρηµατικό µοντέλο. Οι αυτοκινητοβιοµηχανίες άρχισαν ήδη να βγάζουν χρήµατα από τα ηλεκτροκίνητα. Η βιωσιµότητα είναι διασφαλισµένη, όχι µόνο για το περιβάλλον, αλλά και για τις επιχειρήσεις».

(1) Η πρόσφατα επενεκλεγείσα καγκελάριος της Γερµανίας, Άγκελα Μέρκελ ενηµερώνεται ...για το οικολογικό µέρος της αυτοκίνησης! (2) Η νέα, οικολογική, πρόταση του citroen revolt, µε όλες τις προδιαγραφές του σύγχρονου design. (3) Το παρόν στη µεγάλη γιορτή της αυτοκίνησης έδωσε και η Renault. Φιλικά προς το περιβάλλον τα νέα της µοντέλα και πάντα ...απαράµιλλης σχεδίασης.

(3)

ΕΠΙΛΟΓΗ 91

11o ΕΤΟΣ

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΛΗΡΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ 223 ΣΕΛΙΔΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ

ΓΙΝΕΤΕ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΤΗΣΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΤΙΣ ΕΤΗΣΙΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ

Δείκτες Ευηµερίας

των νοµών - περιφερειών

Αναλυτικοί Πίνακες µε στοιχεία για νοµούς και περιφέρειες

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ 100 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΙΡΑ, ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ, ΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ

Για την παραγγελία σας τηλεφωνείστε: 210 640 1850 ή στείλτε το παρακάτω κουπόνι στο fax: 210 642 4850

Επιθυµούµε την αγορά

αντιπύπων της έκδοσης: ΝΟΜΟΙ

Για την παράδοση των αντιτύπων, µπορείτε να επικοινωνήσετε µε: τον (την) κύριο (κυρια) .................................................................. στο τηλέφωνο ............................................... ΕΤΑΙΡΕΙΑ:

Η έκδοση διατί8εται προς 55€ *

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΙΔΙΟΤΗΤΑ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

FAX:

E-MAIL: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ: Για 5 αντίτυπα, έκπτωση 10% Για 10 αντίτυπα, έκπτωση 20% Για περισσότερα από 10 αντίτυπα, έκπτωση 25% *

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

συν έξοδα αποστολής

Επιθυµούµε την εγγραφή συνδροµής στο περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ και να παραλάβουµε (από τα γραφεία σας) ως δώρο την έκδοση: ΝΟΜΟΙ. Ετήσια συνδροµή € 88 (ιδιώτες, επιχειρήσεις), €125 (Τράπεζες, Ασφάλειες, Δηµόσιο, Ν.Π.Δ.Δ., Οργανισµοί)

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΙΔΙΟΤΗΤΑ FAX:

E-MAIL: ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

BUSINESS

Συσκευές κινητής τηλεφωνίας

Επιστροφή στο Μέλλον Τα κινητά τηλέφωνα έχουν τα τελευταία χρόνια αναβαθµίσει την ποιότητα της επικοινωνίας και της ψυχαγωγίας αφού τα περισσότερα ενσωµατώνουν ικανοποιητικές φωτογραφικές µηχανές, multimedia players, βίντεο και µουσική και δίνουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Όσο για το µέλλον, στα σηµεία θα κριθεί τα επόµενα χρόνια το παιχνίδι του ανταγωνισµού. Το λανσάρισµα πρωτότυπων συσκευών και η προσφορά νέων υπηρεσιών επικοινωνίας και ψυχαγωγίας πολλαπλών επιπέδων θα διαµορφώνουν ξανά και ξανά τη λίστα των ισχυρών. // Του Σίµου Κοσµετάτου

ε τά το λανσάρισµα του iPhone της Apple φέτος, τα κινητά τηλέφωνα επιτάχυναν τον ρυθµό ανάπτυξής, µε καινοτοµίες που πριν µερικά χρόνια κανείς ίσως δεν µπορούσε να φανταστεί! Το iPhone εισήγαγε στην αγορά τις οθόνες πολλαπλής αφής (multitouch), το ελκυστικό µενού διαχείρισης του τηλεφώνου, τους αισθητήρες φωτός και τα επιταχυνσιόµετρα (που αντιλαµβάνονται την κίνηση του τηλεφώνου) ανεβάζοντας τον πήχη για τον ανταγωνισµό. Η επιτυχία του iPhone οδήγησε τους κολοσσούς της βιοµηχανίας κινητών τηλεφώνων να δράσουν γρήγορα και να λανσάρουν ισχυρές συσκευές προκειµένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες ενός όλο και πιο απαιτητικού κοινού. Τα τελευταία µοντέλα µοιάζουν πιο πολύ σε φορητούς υπολογιστές παρά σε τηλέφωνα καθώς σχεδιάζονται ακολουθώντας την τάση της εποχής για πρόσβαση στο ίντερνετ από παντού χωρίς να παραλείπουν χαρακτηριστικά όπως το Α-GPS και το Wi-Fi που προσφέρουν σύνδεση µε τον κόσµο της χαρτογράφησης και του ίντερνετ αντίστοιχα. Οι χρήστες έχουν ανάγκη από συσκευές που θα τους επιτρέπουν να είναι συνεχώς συνδεδεµένοι στο ίντερνετ και να επικοινωνούν µε τους δικούς τους ανθρώπους, όχι µόνο µέσω φωνητικών κλήσεων και SMS αλλά και µέσω των email, του Facebook, των blog,

του chat, του Twitter και των χαρτών. Έντονος είναι ο ανταγωνισµός και στο κοµµάτι της ψυχαγωγίας µε τα τηλέφωνα να αποκτούν όλο και πιο ισχυρές φωτογραφικές µηχανές. Σήµερα στην αγορά διατίθεται τηλέφωνο µε φωτογραφική µηχανή 12megapixel, ενώ και η λήψη βίντεο σε υψηλή ανάλυση είναι πλέον εφικτή. Σχεδόν όλα τα κινητά διαθέτουν ραδιόφωνο και αναπαράγουν κάθε µορφή αρχείου µουσικής, βίντεο και εικόνας. Την ίδια στιγµή δεκάδες παιχνίδια προσφέρουν ψυχαγωγία εν κινήσει. Όµως το παιχνίδι της εξέλιξης των κινητών τηλεφώνων δεν παίζεται µόνο στις συσκευές αλλά και στις υπηρεσίες που αυτές παρέχουν. Με πρωτοπόρο πάλι την Apple και το App Store, το ψηφιακό κατάστηµα µέσα από το οποίο οι χρήστες µπορούν να αγοράζουν εφαρµογές, µουσική και ταινίες για το κινητό τους, οι εταιρείες εστιάζουν στη δηµιουργία ψηφιακών καταστηµάτων. Η Nokia ακολουθεί την Apple µε το Ovi Store, ενώ έτοιµα καταστήµατα έχουν ήδη η Samsung και η LG. Το παιχνίδι είναι πολυσύνθετο και δεν εξαρτάται µόνο από τους µεγάλους κατασκευαστές καθώς η πρόσβαση στα ψηφιακά καταστήµατα γίνεται συνήθως µέσα από τα δίκτυα των παρόχων που σήµερα διατηρούν σε υψηλά επίπεδα τις τιµές πρόσβασης σε παρόµοιες υπηρεσίες κρατώντας µακριά τους χρήστες. ΕΠΙΛΟΓΗ 93

BUSINESS

Συσκευές κινητής τηλεφωνίας

Επιλογές από ό,τι πιο in κυκλοφορεί στην αγορά κινητών τηλεφώνων. Οι συσκευές - εργαλεία για απαιτητικούς managers που θέλουν να προλαβαίνουν τις εξελίξεις και ενδίδουν σε αποδράσεις, πολλαπλών χρήσεων και υψηλής ευκρίνειας!

NOKIA N900

SONY ERICSSON X2

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΛΕΦΩΝΩΝ

ΓΙΑ ΔΟΥΛΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ

Το Nokia N900 περιέχει την τελευταία λέξη της τεχνολογίας στο κοµµάτι των smartphone κινητών τηλεφώνων καθώς είναι η πρώτη συσκευή που δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να έχει ταυτόχρονα πολλαπλές εφαρµογές ανοικτές. Το λεγόµενο multitasking που θεωρούµε δεδοµένο στους υπολογιστές, δηλαδή η δυνατότητα να λειτουργούµε ταυτόχρονα το email, ένα κείµενο και µια σελίδα ίντερνετ, πλέον είναι δυνατό µε το N900 χάρη στον ισχυρό επεξεργαστή, τη µεγάλη µνήµη 1GB και το νέο λειτουργικό σύστηµα Maemo της Nokia. Η φιλανδική εταιρεία επενδύει στο N900 και το έχει εφοδιάσει µε τα τελευταία χαρακτηρισ τικά ενώ είναι από τα λίγα τηλέφωνα που προσφέρει εµπειρίες που θα ζήλευαν και τα netbooks. Το τηλέφωνο έχει πανοραµική, πλήρως εξατοµικευµένη αρχική οθόνη στην οποία ο χρήστης επιλέγει τα προγράµµατα και τις εφαρµογές στα οποία θέλει να έχει άµεση πρόσβαση. Το full QWERTY πληκτρολόγιο του τηλεφώνου κάνει την πληκτρολόγηση ιδιαίτερα εύκολη, ενώ ο ενσωµατωµένος αποθηκευτικός χώρος των 32GB θεωρείται πρωτοποριακός για την αγορά της κινητής τηλεφωνίας.

Το Sony Ericsson X2 είναι η επόµενη έκδοση από το X1, το πρώτο κινητό τηλέφωνο της Sony Ericsson µε λειτουργικό σύστηµα Windows Mobile. Μέχρι τον ερχοµό του X1 η Sony Ericsson δεν είχε λανσάρει κανένα τηλέφωνο µε το λογισµικό της Microsoft ενώ το Χ1 ήταν το πρώτο πραγµατικό smartphone της εταιρείας. Το X2 ανανέωσε την εµπειρία χρήσης µε ιδιαίτερα χαρακτηρισ τικά όπως το καλώδιο TV out για σύνδεση του τηλεφώνου µε την τηλεόραση αλλά και µε A-GPS, Wi-Fi και κάµερα 8.1MP. Το µενού πλοήγησης είναι ιδιαίτερα εύχρηστο χάρη στο Slide View µε το οποίο τα πάντα ελέγχονται µε µία κίνηση. Λίγους µήνες µετά την κυκλοφορία του X2, διέρρευσαν φωτογραφίες στο διαδίκτυο του αντικαταστάτη του, του X3 που φηµολογείται ότι θα έχει το νέο λειτουργικό σύσ τηµα Android της Google αντί για Microsoft Windows Mobile.

94 ΕΠΙΛΟΓΗ

HTC TOUCH PRO 2

SAMSUNG I890 OMNIA HD

Η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑ

ΌΤΑΝ Η ΥΨΗΛΗ ΕΥΚΡΙΝΕΙΑ ...ΜΕΤΡΑΕΙ!

Η HTC είναι η πρώτη εταιρεία που δηµιούργησε smartphone και σήµερα, αρκετά χρόνια µετά το πρώτο έξυπνο τηλέφωνο, και µε αρκετό αν ταγωνισµό να την πλαισιώνει, δεν έχει παρά να προσφέρει την επιτοµή των επαγγελµατικών τηλεφώνων. Το HTC Touch Pro 2 έχει µεγάλη οθόνη 3.6 ιντσών και full QWERTY πληκτρολόγιο ιδανικά για εργασία. Ο επεξεργαστής του, Qualcomm MSM7200, των 528MHz, η µνήµη ROM 512MB και τα 288ΜΒ RAM θυµίζουν σε πολλούς τον πρώτο τους υπολογιστή όµως σήµερα η συγκεκριµένη τεχνολογία έχει ενσωµατωθεί σε µια µικροσκοπική συσκευή. Η συσκευή είναι πλήρως εξοπλισµένη µε GPS, Wi-Fi, HSDPA, Bluetooth, ραδιόφωνο και µπαταρία 1500mAh που είναι ικανοποιητική γ ια την αυτονοµία του τηλεφώνου. Το λογισµικό είναι Windows Mobile, γεγονός που διευκολύνει στο µέγιστο τους επαγγελµατίες που µπορούν να συγχρονίζουν τα αρχεία τους, τα email και τις επαφές τους µε τον υπολογιστή στο γραφείο.

Μέχρι το Samsung Omnia HD τα κινητά τηλέφωνα δεν είχαν καµία επαφή µε τον κόσµο της εικόνας υψηλής ευκρίνειας (high definition). Το i890 διαθέτει µια εντυπωσιακή οθόνη αφής AMOLED ενώ ξεχωρίζει από τον ανταγωνισµό µε την κάµερα 8MP που µπορεί να βγάζει φωτογραφίες αλλά και βίντεο υψηλής ευκρίνειας (σε ανάλυση 720p στα 24frames per second). Οι χρήστες µπορούν να γυρίζουν βίντεο σε υψηλή ανάλυση και να τα προβάλλουν απευθείας στον υπολογιστή ή την τηλεόρασή τους καθώς το τηλέφωνο διαθέτει έξοδο HDMI για γρήγορη σύνδεση υψηλής ποιότητας. Το τηλέφωνο λειτουργεί µε λειτουργικό σύστηµα Symbian S60 v5 ενώ διαθέτει ενσωµατωµένο Wi-Fi, Bluetooth και A-GPS. Επίσης έχει πυξίδα, επιταχυνσιόµετρο για να αντιλαµβάνεται την θέση του και τις κινήσεις του χρήστη, και αισθητήρα φωτός που απενεργοποιεί την οθόνη αφής όταν ο χρήστης τηλεφωνεί έτσι ώστε να αποφεύγονται τυχαία χτυπήµατα στην οθόνη αφής.

Το τηλέφωνο έχει αναπτύξει ένα πολύ έξυπνο σύστηµα χειρισµού µε κινήσεις πάνω σ τη διάφανη επιφάνεια και το αποτέλεσµα είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Πέρα από την διάφανη καινοτοµία, το LG Crystal αποτελεί ένα ισχυρό multimedia κινητό για µουσική, βίντεο και φωτογραφίες ενώ είναι πλήρως εξοπλισµένο για πρόσβαση στο διαδίκτυο. Χάρη στη συνεργασία της LG µε τη Google οι χρήστες έχουν άµεση πρόσβαση στο Gmail, τη µηχανή αναζήτησης Google και τους Google Maps.

LG GD900 CRYSTAL ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΔΙΑΦΑΝΟ ΚΙΝΗΤΟ Η LG έ κα ν ε έ ν α β ή µ α π ι ο µπροστά στο κοµµάτι του design και παρουσίασε µια συσκευή µε διάφανο πληκτρολόγιο. Η καινοτοµία του τηλεφώνου δεν είναι µόνο ότι το πληκτρολόγιο είναι διάφανο αλλά ότι είναι παράλληλα και οθόνη αφής µε την οποία ο χρήστης έχει τον πλήρη έλεγχο της συσκευής. Το πληκτρολόγιο του τηλεφώνου είναι κατασκευασµένο από κρύσταλλο υψηλής αντοχής και έχει ενισχυθεί από µια στρώση υγρού µετάλλου (Liquidmetal). ΕΠΙΛΟΓΗ 95

BUSINESS ΟΤΕ // WWW.OTENET.GR ΚΑΙ ΤΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΣΗ Γρήγορη πρόσβαση σε πληροφορίες για την κίνηση στους δρόµους, αλλά και χρηστικές οδηγίες για διαδροµές εντός Αττικής, προσφέρει η νέα υπηρεσία χαρτών του Οµίλου ΟΤΕ στο www.otenet.gr. Μέσα από ένα ελκυστικό και εύχρηστο µενού, οι επισκέπτες µπορούν να βρουν τη διεύθυνση που θα επιλέξουν, τη διαδροµή µεταξύ δύο επιλεγµένων σηµείων, να ενηµερωθούν για τα σηµεία ενδιαφέροντος µιας περιοχής (δηµόσιες υπηρεσίες, χώρους ψυχαγωγίας, τράπεζες, κ.ά.), καθώς και να πληροφορηθούν για την κίνηση στους δρόµους. Πλοηγηθείτε λοιπόν στους χάρτες του otenet portal και αναζητήστε εύκολα και γρήγορα τον δρόµο σας στους 107 δήµους του νοµού Αττικής!

Tech news EXODUS // ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ …ΤΙΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Την υλοποίηση του έργου «Υλοποίηση Συστήµατος Ροών Αιτηµάτων Δανείων & Ηλεκτρονικής Αρχειοθέτησης Εγγράφων» για λογαριασµό του Οµίλου των Συνεταιριστικών Τραπεζών ανέλαβε η Exodus. Στόχος του έργου είναι η βελτιστοποίηση & επιτάχυνση εξυπηρέτησης αιτήσεων τραπεζικών προϊόντων, η ελαχιστοποίηση του σχετικού λειτουργικού κόστους, η επίτευξη οµοιοµορφίας των εργασιών για όλο το δίκτυο των Συνεταιριστικών Τραπεζών, αλλά και η βελτίωση της εσωτερικής πληροφόρησης σε περιβάλλον απόλυτης ασφάλειας.

LAVISOFT // ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΙΟΝ Σε υπογραφή σύµβασης προχώρησε η LAVISOFT Συστήµατα Πληροφορικής Α.Ε. για την εγκατάσταση των συστηµάτων της Personnel Master, Payroll Master και Time Master στη βιοµηχανία κακάο και σοκολάτας ΙΟΝ A.E.. Η ΙΟΝ, µία αµιγώς ελληνική εταιρεία, µε ιστορία που ξεκινά από το 1930, αποτελεί µία από τις 50 µεγαλύτερες εταιρείες στην Ελλάδα. Με κύκλο εργασιών για το έτος 2008 που ξεπερνά τα 100 εκατ. ευρώ, η ΙΟΝ απασχολεί σήµερα πάνω από 1.000 εργαζοµένους.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ // ΝΕΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ «Στον αέρα» βρίσκεται το νέο ηλεκτρονικό κατάστηµα της Ηλεκτρονικής, που σχεδιάστηκε µε γνώµονα την καλύτερη εξυπηρέτηση του καταναλωτικού κοινού, µέσα από έναν πλήρη και αξιόπιστο δικτυακό τόπο. Ο ανανεωµένος δικτυακός τόπος έχει την ίδια ηλεκτρονική διεύθυνση µε πριν ( www. electroniki.gr ) αλλά έχει δώσει µεγαλύτερη έµφαση στο εικαστικό µέρος, στο σωστό product mix, στην ευκολία χρήσης του δικτυακού τόπου καθώς και στην άµεση εξυπηρέτηση των πελατών. 96 ΕΠΙΛΟΓΗ

HOL // ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΕ ΕΡΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Ολοκλήρωσε την υλοποίηση υπηρεσιών σταθερής τηλεφωνίας στην Τράπεζα Πειραιώς η «hellas online». Πλέον όλες οι κατηγορίες τηλεφωνικών κλήσεων αστικές, υπεραστικές, διεθνείς και κλήσεις προς κινητά όλων των υποκαταστηµάτων της τράπεζας σε όλη την Ελλάδα, αλλά και των κεντρικών εγκαταστάσεων της τράπεζας διεκπεραιώνονται µέσα από το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο της HOL.

BUSINESS

Τech products

SONY // PSP®GO & DSLR-Α850 ΣΥΜΜΑΧΕΙ ΜΕ ΤΗ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΨΗΛΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

ASUS // ROG MAXIMUS III TO GAMING ΤΩΝ ΑΠΟΛΥΤΩΝ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ

Με ειδική προσφορά το φετινό φθινόπωρο η Sony προτρέπει στην απόκτηση του νέου φορητού συστήµατος ψυχαγωγίας PSP®go που κυκλοφόρησε στην ελληνική αγορά την 1η Οκτωβρίου 2009. Με την αγορά της νέας κονσόλας PSP®go ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να κατεβάσει την ειδική εικόνα (theme) Gran Turismo™ από το Playstation®Store για να αποκτήσει το best seller παιχνίδι αγώνων ταχύτητας Gran Turismo™ για το PSP™.

Η Asus προσέθεσε στη σειρά motherboard υψηλών επιδόσεων της Republic of Gamers (ROG) το Maximus III Formula και το Maximus III GENE. Βασισµένα στο chipset P55 της Intel και σχεδιασµένα µε γνώµονα το gaming, τα δύο αυτά motherboard είναι εξοπλισµένα µε µία πληθώρα αποκλειστικών, επικεντρωµένων στον gamer χαρακτηριστικών, που φέρνουν βελτιώσεις σε ολόκληρο το φάσµα της εµπειρίας gaming και overclocking – από βελτιωµένη εντός του παιχνιδιού ανταπόκριση και µειωµένη δικτυακή καθυστέρηση, έως άνετο, βασισµένο στο hardware tweaking, σε πραγµατικό χρόνο.

Ταυτόχρονα, η Sony διέθεσε στην αγορά τη νέα DSLR-α850 προσφέροντας στους λάτρεις της φωτογραφίας την ευκαιρία να κάνουν ένα βήµα µπροστά και να απολαύσουν τις δηµιουργικές δυνατότητες ενός αισθητήρα πλήρους καρέ (full-frame). Κατασκευασµένη για να ανταποκριθεί σε µεταχείριση και απαιτήσεις φωτογραφήσεων επαγγελµατικού στυλ, η α850 µοιράζεται το ίδιο αισθητήρα των 24.6 megapixel – και ουσιαστικά όλα τα χαρακτηριστικά – µε την ναυαρχίδα της σειράς, την DSLRα900, η οποία παρουσιάστηκε τον περασµένο χρόνο. Όπως και η επίσης πλήρους καρέ αδελφή της, η α850 εκµεταλλεύεται στο έπακρον τις δηµιουργικές δυνατότητες των φακών της σειράς ‘α’, η οποία περιλαµβάνει οπτικά στοιχεία πλήρους καρέ της εταιρείας Carl Zeiss, καθώς και πέντε µοντέλα φακών G Lens, υψηλών προδιαγραφών.

SAMSUNG //S1 MINI ΤΟ ΝΑ ΑΝΑΒΑΘΜΙΖΕΣΑΙ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΟΝ! Τη νέα έκδοση του εξωτερικού σκληρού δίσκου S1 mini 1,8 ιντσών µε χωρητικότητα έως και 250GB παρουσίασε πρόσφατα η Samsung. O νέος σκληρός δίσκος S1 Mini 250GB περιέχει τον δίσκο Spinpoint N3U, µε ενσωµατωµένο USB controller, ο οποίος παρέχει 56% περισσότερο αποθηκευτικό χώρο σε σχέση µε το προηγούµενο µοντέλο των 160GB. Με µέγεθος που ισοδυναµεί µε µία πιστωτική κάρτα, ο σκληρός δίσκος S1 Mini 1,8 ιντσών της Samsung διατίθεται πλέον µε αποθηκευτικούς χώρους της τάξεως των 200GB και 250GB. Έτσι η χωρητικότητα του S1, που µέχρι τώρα έφτανε τα 120 GB και 160 GB, αυξάνεται για να ικανοποιήσει ακόµη και τους πλέον απαιτητικούς χρήστες.

ΕΠΙΛΟΓΗ 97

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Συνέντευξη

ΕΚΑΝΕ ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΤΡΑΓΟΥΔΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΒΡΟΧΗ ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΔΑΜ O πρόεδρος - διευθύνων σύµβουλος της Athens Badminton Cultural Development (ABCD), µέσα από το Θέατρο Badminton έκανε πραγµατικότητα το όραµά του για τη δηµιουργία µιας «νησίδας πολιτισµού» στην Ελλάδα. Θεατρική πρεµιέρα για τη φθινοπωρινή σεζόν µε το Singing in the Rain, το φηµισµένο µιούζικαλ µε τραγούδια που όλοι ξέρουµε και µε αξεπέραστα χορευτικά από το καστ της πλούσιας λονδρέζικης παραγωγής. // Συνέντευξη στον Παναγιώτη Ανδριανέση

ργαστήκατε ως δάσκαλος σε δηµοτικά σχολεία, ως προπονητής µπάσκετ σε αρκετές οµάδες, ως διαφηµιστής σε µεγάλες εταιρείες, αλλά τελικά σας κέρδισε η δηµοσιογραφία – µιλάω σε συνάδελφο, δηλαδή; Ναι, µάλιστα ήµουν πρόσφατα, κατά κάποιον τρόπο, ένας από τους απολυµένους εργαζόµενους του ραδιοφωνικού σταθµού City, αφού είχα µια εκποµπή εκεί, κάθε Σάββατο – από χόµπι, ένα... ωραίο χόµπι. Πάντοτε είχα µέσα µου αυτό το... ρεπορταζιακό, δηλαδή µε ενδιέφερε πιο πολύ να πω σε κάποιον κάτι που συνέβη, παρά η απόλαυση εκείνης της στιγµής που συνέβαινε! Μου άρεσε να µεταδίδω τα πράγµατα και έτσι οδηγήθηκα στη δηµοσιογραφία. Αλλά κάποια στιγµή την εγκαταλείψατε... Μα και αυτό που κάνω τώρα κάπως έτσι ξεκίνησε, από την ίδια ανάγκη που µε είχε οδηγήσει στη δηµοσιογραφία: ήθελα τα πράγµατα που έβλεπα στη Νέα Υόρκη, στις ΗΠΑ γενικά, και µου άρεσαν, να µπορέσω να τα φέρω εδώ, για να τα απολαύσουν και οι φίλοι µου στην Ελλάδα. Να πάµε λίγο στο παρελθόν. Πώς φύγατε από την Ελλάδα; Γνώρισα µια κοπέλα, πήγα στην Αµερική για να την επισκεφτώ για ένα µήνα και έµεινα... δεκαέξι χρόνια! Εκεί ασχολήθηκα και µε τη δηµοσιογραφία - στην εφηµερίδα «Πρωινή», στον ραδιοφωνικό σταθµό «Cosmos FM», αλλά και ως ανταποκριτής 98 ΕΠΙΛΟΓΗ

«H κρίση µας έχει επηρεάσει καθώς το κοινό µας επηρεάστηκε πολύ από την ύφεση, αλλά πιστεύω ότι από την ερχόµενη σεζόν, η κατάσταση θα αρχίσει να αλλάζει».

µε το περιοδικό «ΜΕΤΡΟ» για τη στήλη µε τίτλο «Γράµµα από τη Νέα Υόρκη». Το 1994 ίδρυσα στη Νέα Υόρκη µαζί µε τη σύζυγό µου, αρπίστρια Βανέσσα Αδάµ, την εταιρεία καλλιτεχνικών παραγωγών ADaM Productions (Arts, Dance and Music Productions). Ήθελα να συστήσω στο κοινό των Ηνωµένων Πολιτειών την ελληνική µουσικοχορευτική σκηνή και παράλληλα να διαµορφώσω σταδιακά το κατάλληλο έδαφος για διεθνείς παραγωγές στην Ελλάδα – αυτό ήταν το όραµά µου. Η πρώτη παραγωγή της εταιρείας, το 1994, ήταν η µουσική παράσταση «Cafe Aman Amerika», αποτελούµενη από ελληνοαµερικανικά τραγούδια των δεκαετιών 1910 και 1950, διασκευασµένα και εκτελεσµένα από την «Cafe Aman Amerika Orchestra», µια ελληνοαµερικανική µπάντα που δηµιούργησα ο ίδιος. Το cd της παράστασης, που αποτελούσε ταυτόχρονα µια έρευνα στο γλωσσικό ιδίωµα «Greeklish» των Ελλήνων στην Αµερική, σηµείωσε εξαιρετική επιτυχία σε Ελλάδα και Η.Π.Α. Παράλληλα, δηµιουργία της ADaM Productions, σε συνεργασία µε τον οργανισµό του «World Music Institute» ήταν και ο θεσµός του «Ελληνικού Φεστιβάλ Μουσικής και Χορού» στη Νέα Υόρκη, µέσω του οποίου έχουν περιοδεύσει σε πολλές πόλεις των Η.Π.Α. περισσότεροι από 600 Έλληνες µουσικοί και χορευτές µέχρι σήµερα.

Και στην Αθήνα, ποια ήταν η πρώτη σας παραγωγή; Ήταν, σε συνεργασ ία µε το Φεσ τιβάλ Αθηνών, οι συναυλίες του gospel συγκροτήµατος «MISSISSIPPI MASS CHOIR» στο Θέατρο Ηρώδου Αττικού, το 1995. Από τότε η ADaM Productions συνέχισε να παρουσιάζει στην Ελλάδα θεάµατα όπως τα «Tango Pasion», «St. Petersburg State Ice Ballet», «Cirque Έloize», «San Fransisco Ballet» κ.ά. Επίσης, το πρώτο µιούζικαλ της ADaM Productions, «Magic of Musicals», διαµόρφωσε το έδαφος για πολύ µεγαλύτερες παραγωγές ξενόγλωσσων µιούζικαλ και διάσηµων show στην Ελλάδα. Το 2002 η παρουσίαση του «Koyaanisqaatsi Live», του Philip Glass στο Θέατρο του Λυκαβηττού, αποτέλεσε την έναρξη της συνεργασίας της εταιρείας µας µε το ιστορικό «Half Note Jazz Club», η οποία και συνεχίζεται µέχρι σήµερα. Και, νοµίζω, φτάνουµε... εδώ, στο χώρο που µιλάµε: στο Badminton. Σωστά. Το 2005, µε τη συνεργασία των αδελφών Γιώργου και Παναγιώτη Γεώργα, µισθώσαµε την αρένα του Badminton για να παρουσιάσουµε το µιούζικαλ «Cats». Τεράστια επιτυχία – το παρακολούθησαν 100.000 θεατές! Από τότε ακολούθησαν πολλές µεγάλες παραστάσεις: «Rocky Horror Show», «Bob Fosse», «Lord of the Dance», «Holiday

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΧΟΛΙΓΟΥΝΤ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Ο αξεπέραστος Gene Kelly χορεύει στη βροχή, στο πιο φηµισµένο µιούζικαλ του αµερικανικού κινηµατογράφου. Το Singing in the Rain, η θεατρική εκδοχή της ταινίας του 1952 ,έρχεται στην Ελλάδα στις 20 και 21 Οκτωβρίου στο θέατρο Badminton, µε όλη την κεφάτη µεγαλοπρέπειά της, για να µας ταξιδέψει στην εποχή της παρακµής του βωβού κινηµατογράφου και των πρώτων ταινιών µε διαλόγους και µουσική και να τραγουδήσουµε µαζί µε τον βραβευµένο Tim Flavin « I’m singing in the rain, Just singing in the rain, What a glorious feeling, I’m happy again...».

ΕΠΙΛΟΓΗ 99

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ on Ice», «De La Guarda» «Disney’s Beauty and the Beast», «Jesus Christ Super Star», «MAMMA MIA», «West Side Story». Το «Cats» απετέλεσε ένα test event για την εγκατάσταση του Badminton.

Πετυχηµένο, έτσι δεν είναι; Βέβαια. Ο χώρος, η τοποθεσία και το µέγεθος της αρένας µας ώθησε να λάβουµε µέρος στον διεθνή διαγωνισµό, στον οποίο, το 2006, πλειοδοτήσαµε µέσω της εταιρείας Athens Badminton Cultural Development ΑΕ, αναλαµβάνοντας τη διαχείριση της ολυµπιακής αρένας του Badminton. Διατηρήσαµε το όνοµα και µε επένδυση ύψους 16 εκατ. ευρώ, το θέατρο Badminton αποτελεί πλέον µια υπερσύγχρονη εγκατάσταση υψηλών προδιαγραφών µε εξοπλισµό τελευταίας τεχνολογίας και δυνατότητα φιλοξενίας 2.500 θεατών. Στις 31 Ιανουαρίου του 2007 ο πολυχώρος Badminton άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες του σε ένα θερµότατο κοινό. Από τότε φιλοξενεί µεγάλες διεθνείς παραγωγές αλλά και σηµαντικούς εναλλακτικούς καλλιτέχνες, τροποποιώντας θετικά τον πολιτιστικό χάρτη της Αθήνας. Επενδύσατε πολλά χρήµατα εδώ... Ναι. Ανακατασκευάσαµε το θέατρο και έγινε όπως το βλέπετε σήµερα! Το Θέατρο Badminton αποτελεί πλέον έναν από τους πιο δραστήριους πολυχώρους που φιλοξενεί εκδηλώσεις µεσαίας και µεγάλης κλίµακας. Ο πολυχώρος Badminton διαθέτει συνολικά έξι χώρους, καθένας από τους οποίους κατασκευάστηκε, ώστε να αξιοποιεί στο µέγιστο χρηστικές και πολυµορφικές δυνατότητες και να προσαρµόζεται εύκολα στις ανάγκες κάθε είδους διοργάνωσης. Ούτε η στάθµευση αποτελεί πρόβληµα για τους επισκέπτες του θεάτρου Badminton, αφού ο υπαίθριος χώρος περιµετρικά των εγκαταστάσεων έχει δυνατότητα υποδοχής περισσότερων από 800 οχηµάτων ή περισσότερων από 70 λεωφορείων. Παράλληλα, διαθέτει και υποστηρικτικούς χώρους, διαµορφωµένοι µε τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετούν τους διοργανωτές, ιδίως στη διεκπεραίωση των εκκρεµοτήτων τους και στη φύλαξη του εξοπλισµού και των υλικών τους. Δυόµισι χρόνια µετά, πώς κρίνετε την πορεία σας; Πάµε καλά. Βέβαια, η κρίση έχει επηρεάσει και εµάς. Σας θυµίζω ότι στηριζόµαστε αποκλειστικά στα έσοδα από τα εισιτήρια. Σας προσάπτουν κάποιοι πως δεν φέρνετε πρωτοποριακές παραστάσεις; Μα φέρνουµε – κλασικό παράδειγµα οι Τάιγκερ Λίλις, αλλά και άλλες... Προσπαθούµε να έχουµε µια ισορροπία. Αλλά δεν θα µπορούσαµε να κάνουµε µόνο αυτό. Όπως σας είπα βασιζόµαστε µόνο στα εισιτήρια και, δυστυχώς, οι πρωτοπορι100 ΕΠΙΛΟΓΗ

Συνέντευξη - ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΔΑΜ ακές παραστάσεις δεν γεµίζουν το θέατρο. Τέτοιες παραστάσεις κάνει -και πολύ σωστά- το Φεστιβάλ Αθηνών. Αλλά θα συνεχίσουµε – µάλιστα θέλουµε να φτιάξουµε πίσω από τη µεγάλη σκηνή και ένα µικρό θεατράκι, ακριβώς για πρωτοποριακές και πειραµατικές παραστάσεις για πιο µικρό κοινό.

Και επεκτείνεστε και στα συνέδρια... Θα έλεγα, στις εταιρικές εκδηλώσεις, γενικά. Κοιτάξτε, είναι ανάγκη των καιρών, αλλά και ανάγκη ύπαρξης αυτού του χώρου. Οι χώροι του Badminton έχουν σχεδιαστεί για να εξυπηρετούν συνέδρια, παρουσιάσεις, ηµερίδες και σεµινάρια, συναυλίες, απαιτητικές θεατρικές παραγωγές, gala, banqueting ετερόκλιτων εταιρικών και ιδιωτικών εκδηλώσεων. Διαθέτουµε αµφιθέατρο (η κεντρική αίθουσα του θεάτρου Badminton και η µεγαλύτερη στο είδος της στην Ελλάδα, µε πάνω από 2.000 καθίσµατα µε δυνατότητα εύκολης προσαρµογής της χωρητικότητας στο ήµισυ), προθάλαµο υποδοχής (προορίζεται για την υποδοχή των επισκεπτών και οι συχνότερες χρήσεις του αφορούν στην παραλαβή εισιτηρίων, την εγγραφή συνέδρων και τον έλεγχο ασφαλείας), άνω & κάτω φουαγιέ (το άνω, µε θέα στο Άλσος Στρατού, µε ειδική µελέτη φωτισµού και άπλετο φυσικό φως, αποτελεί ιδανικό χώρο για elegant receptions των επισκεπτών και για παρουσιάσεις εταιρικών και ιδιωτικών εκδηλώσεων, το κάτω αποτελεί κατάλληλο χώρο για poster sessions και στήσιµο εκθεσιακών περιπτέρων). Επίσης, διαθέτουµε Conference Room (µε χωρητικότητα έως και 70 ατόµων, που προσφέρεται για συνεντεύξεις Τύπου, ολιγοµελείς συνεδριάσεις, λειτουργικό χώρο, γραµµατειακή υποστήριξη και break-out area) και, τέλος, Grand Hall (αντιστοιχεί σε αίθουσα που µπορεί να διαιρεθεί σε δύο µικρότερους χώρους ή να παραµείνει ενιαία, ιδανική για γεύµατα εργασίας, εκθέσεις µεσαίου µεγέθους, θεµατικές παρουσιάσεις ή poster sessions, ενώ διατίθεται, επίσης, για εταιρικές και ιδιωτικές εκδηλώσεις όπως, παρουσιάσεις νέων προϊόντων, ηµερίδες, σεµινάρια, βραβεύσεις, δεξιώσεις και gala γεύµατα, κλειστές εκδηλώσεις φορέων, συλλόγων και ιδιωτών, τουρνουά επιτραπέζιων παιχνιδιών κ.ά.). Κάντε µας, τέλος, µια γρήγορη σύγκριση του επιχειρείν στις ΗΠΑ και την Ελλάδα – έχετε δραστηριοποιηθεί και στις δύο χώρες. Έχει µεγάλη διαφορά. Το πιο βασικό είναι ότι στις ΗΠΑ σχεδόν όλα παίζονται µε ανοιχτά χαρτιά, µε κανόνες γνωστούς. Αν δεν συµµορφώνεσαι, το σύστηµα σε «ξεβράζει». Εδώ, αντίθετα, επικρατεί πλήρης δυσπιστία µεταξύ κράτους και πολιτών, γεγονός, που µεταφέρεται και στο επιχειρείν. Οι διαδικασίες είναι δαιδαλώδεις, όλο το σύστηµα πολύπλοκο.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Διαδροµές

Γυναικών λατρείες Μέσα από 172 αρχαία αγγεία, γλυπτά και χάλκινα αντικείµενα παρουσιάζεται, µέχρι το τέλος Νοεµβρίου, η συµµετοχή των γυναικών στη λατρεία, σε τελετουργίες και εορταστικά δρώµενα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, σε µία συνεργασία του Μουσείου µε το Κοινωφελές Ίδρυµα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. // Της Έλλης Κοντονάσιου

ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ α) «Θεές», αφιερωµένη στη λατρεία γυναικείων θεοτήτων και συγκεκριµένα της Αθηνάς, της Αφροδίτης, της Άρτεµης, της Δήµητρας και της Κόρης, β) «Ιέρειες» µε µυθικές ιέρειες, όπως τη Θεανώ και την Ιφιγένεια, γ) «Οι γυναίκες στη λατρεία», που παρουσιάζει τις γυναίκες να συµµετέχουν σε λατρευτικά δρώµενα ως κανηφόροι, σπένδουσες ή συµµετέχουσες σε θυσία, δ) «Γιορτές», που παρουσιάζει µέσα από µελανόµορφα και ερυθρόµορφα αγγεία ελληνικών και ξένων µουσείων τη συµµετοχή των γυναικών σε µεγάλες γιορτές, όπως τα Παναθήναια ή σε αµιγώς γυναικείες γιορτές, όπως στα Αδώνια και στα Θεσµοφόρια, και ε) «Κύκλος της Ζωής» των γυναικών, όπως η γέννηση και η παιδική ηλικία, µε γλυπτά έργα κοριτσιών καθώς και αγγεία µε ανάλογες σκηνές.

102 ΕΠΙΛΟΓΗ

αρουσιάζουµε στο σηµερινό κοινό µια άγνωστη πλευρά της γυναίκας της αρχαιότητας» µας λέει, µε δικαιολογηµένη ικανοποίηση, ο δρ. Νικόλαος Καλτσάς, διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Η έκθεση µε τίτλο «Γυναικών λατρείες: Τελετουργίες και καθηµερινότητα στην Κλασική Αθήνα», παρουσιάστηκε αρχικά στη Νέα Υόρκη, στο Ίδρυµα Ωνάση. « Όταν την προετοιµάζαµε», θυµάται στη συνέχεια ο κ. Καλτσάς, «καθώς είναι και τα περισσότερα έργα από εδώ, σκέφτηκα να προτείνω να παρουσιαστεί και στην Αθήνα, φέτος, που έχουµε και την επέτειο των 180 χρόνων του Μουσείου. Η πρότασή µου αυτή έγινε δεκτή από το Ίδρυµα Ωνάση και αυτό οφείλω να οµολογήσω ότι είναι ιδιαίτερα σηµαντικό, επειδή άλλες εκθέσεις του Ιδρύµατος 'τελειώνουν' εκεί και δεν παρουσιάζονται κατόπιν και αλλού». «Πως πήγε η έκθεση στη Νέα Υόρκη;», αυτό ήταν και το επόµενό µας ερώτηµα. Να τι µας είπε ο δρ. Νικόλαος Καλτσάς: «Πολύ καλά. Η ανταπόκριση του κοινού ήταν τεράστια. Αυτό στις ΗΠΑ ήταν πολύ σηµαντικό. Ήταν πολύ ωραία η αίσθηση να βλέπει κανείς µια έκθεση, που κοπιάζεις να την ετοιµάσεις, να την αντιµετωπίζει ο κόσµος µε τέτοιο ενθουσιασµό και τόσο µεγάλο ενδιαφέρον. Πιστεύω ότι είναι και το θέµα πρωτότυπο. Οι περισσότεροι νοµίζω ότι δεν έχουν σαφή εικόνα του τι γινόταν µε τη γυναίκα στην αρχαιότητα και αυτό είναι προκαλεί την περιέργεια και το ενδιαφέρον για κάποιον να επισκεφθεί την έκθεση». Στη συνέχεια του µεταφέρουµε την αίσθησή µας ότι η πλειονότητα των Ελλήνων, επειδή τα θέµατα της ελληνικής αρχαιότητας, τα θεωρεί λίγο πολύ δικά της, τα αντιµετωπίζει µε λιγότερο ενθουσιασµό σε σχέση µε τους ξένους. «Συµβαίνει πράγµατι αυτό;», τον ρωτάµε. Εκείνος συµφωνεί µαζί µας και µας εξηγεί: «Έχετε δίκιο. Πρέπει να γίνονται θεµατικές εκθέσεις, δηλαδή µία γενική έκθεση αριστουργηµάτων της αρχαιότητας δεν κινεί το ενδιαφέρον των Ελλήνων τόσο πολύ – τα έργα αυτά µπορεί να τα θαυµάσει µέσα στα Μουσεία. Σε τέτοιου είδους εκθέσεις, όµως, όπως αυτή τώρα σε µας, δεν εκθέτει κανείς τα έργα, αλλά τα χρησιµοποιεί για να πει κάτι άλλο, κάτι παραπέρα από τη δεδοµένη καλλιτεχνική αξία τους: να πει αυτό το ιστορικό, το κοινωνικό, το θρησκευτικό στοιχείο, οποιοδήποτε στοιχείο πέρα από την τέχνη, να τα εντάξει στο ιστορικό τους περιβάλλον, αλλά και για να αποδείξει µέσα από αυτά, ό,τι που επιθυµεί να βγάλει προς τα έξω. Στην παρούσα έκθεση, αυτό είναι η κοινωνική ζωή της γυναίκας µέσω της θρησκείας και της λατρείας, µε τη βοήθεια της εικονογραφίας στα αγγεία και τα γλυπτά, των επιγραφών, όπου η γυναίκα είχε τη δυνατότητα να αφιερώσει στη θεότητα ένα αντικείµενο. Όλα αυτά τα χρησιµοποιούµε για να κάνουµε πιο κατανοητό αυτό που θέλουµε να πούµε – γι’ αυτό οι εκθέσεις οφείλουν να είναι θεµατικές», τόνισε ολοκληρώνοντας τη σκέψη του ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ... ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΟΙ «Γυναικών λατρείες // Τελετουργίες και καθηµερινότητα στην Κλασική Αθήνα» Πού: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Πατησίων 44, 2108217724, http://odysseus.culture.gr/h/1/gh151.jsp?obj_ id=3249 Πώς: Μετρό, γραµµή 1 (Βικτώρια) Πότε: Δε 13:30-20:00, Τρ-Κυ 08:00-20:00 Μέχρι πότε: 30.11.2009 Πόσο: 7 ευρώ (µειωµένο εισιτήριο: 3 ευρώ) ΕΠΙΛΟΓΗ 103

ΕΠΕΑΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

// Του Ανδρέα Ριζόπουλου

ΗΘΟΠΟΙΟΙ, ΚΟΜΠΑΡΣΟΙ: ΟΛΟΙ ΙΔΙΟΙ ΕΙΝΑΙ

ΣΚΝΙΠΕΣ

 Σε κάθε ευκαιρία αλλά ακόµα και µερικές φορές ‘ξεκούδουνα’ ο κ. Καραµανλής τον τελευταίο καιρό διαβεβαίωνε ότι για κάθε ενέργειά του, γνώµονάς του είναι το εθνικό συµφέρον. Εγώ πάλι ξαναθυµήθηκα τη φράση του Ralph Waldo Emerson: Όσο εντονότερα αναφερόταν στην εντιµότητά του τόσο προσεκτικότερα µετρούσαµε τα κουταλάκια µας.  Στο τέλος της προεκλογικής περιόδου αφιερώθηκε πολύς χρόνος στα δελτία ειδήσεων για τις συσκέψεις των δηµοσιογράφων που εξέταζαν τους όρους συµµετοχής τους στα λεγόµενα debate των πολιτικών αρχηγών. Όταν οι δηµοσιογράφοι µετατρέπονται σε ρυθµιστές των επικοινωνιακών πολιτικών καταστάσεων τότε αυτοµάτως επιβεβαιώνεται ότι αποτελούν µέρος του προβλήµατος.  Και µε την ευκαιρία. Συνεχίζω να αναρωτιέµαι γιατί επιµένουµε να χρησιµοποιούµε είτε την αγγλόφωνη έννοια του debate είτε τις νεόκοπες προσπάθειες όπως τηλεµαχία και άλλα ηχηρά παρόµοια. Λες και δεν έχουν ξεκινήσει από τον τόπο µας οι Διάλογοι που θεµελίωσαν τη φιλοσοφική υπεροχή των προηγηθέντων στην περιοχή µας.

 Και για να τριτώσει το σχόλιο. Στις αγγλοσαξονικές χώρες όπου αναπτύχθηκε η διαδικασ ία του debate υπάρχει και η κατάλληλη υποδοµή η οποία ξεκινά µε εκπαίδευση από το σχολείο µε τη διεξαγωγή διαλόγων µε προκαθορισµένο θέµα ώστε από παιδιά να µαθαίνουν να εκφράζουν απόψεις και να τις υποστηρίζουν ισχυρά.  Η αντίστοιχη εκπαίδευση εδώ

για µελλοντικούς δηµόσιους συνοµιλητές είναι µε κατάλληλη έντονη φωνητική ή και σωµατική παρέµβαση να εµποδίζεις τον συνοµιλητή σου να αναπτύξει κάποια σκέψη. 104 ΕΠΙΛΟΓΗ

άθε χρόνο ‘ανεβαίνει’ µια εναλλακτική ερµηνεία του έργου π ου πα ραπ λα ν ητ ικά ονοµάζ ε ται η ουσ ία της ενηµέρωσης σ το πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλον ίκης. Καλή ώρα όπως η Επίδαυρος αποτελεί τη ‘δικαίωση’ των ηθοποιών και των διασκεδαστών συνάµα, έτσι και η Θεσσαλονίκη αποτελεί το απαύγασµα, το αγλάισµα της πολιτικής δικαίωσης. Όπως γνωρίζετε, ενώ στην Επίδαυρο µε κατάλληλο ‘κονέ’ µπορεί και εγώ να διαβάσω κείµενά µου, στη ΔΕΘ πρέπει προηγουµένως να ηγηθώ κόµµατος µε ελπίδα να βρίσκοµαι στην πεντάδα. Τώρα που το σκέφτοµαι ίσως και να είναι ευκολότερο να µε ακούσετε εκεί. Αναφέροµαι λοιπόν στους ηθοποιούς και τους κοµπάρσους. Καταρχήν το έργο σε όλες τις δηµοκρατικά υπανάπτυκτες χώρες (ΗΠΑ, Γαλλία, Γερµανία κοκ.) έχει έναν πρωταγωνιστή (αυτόν που παρέχει τη λεγόµενη συνέντευξη τύπου), έναν συντονιστή ο οποίος µοιράζει τις δυνατότητες ερώτησης, και τον χορό των δηµοσιογράφων οι οποίοι έχουν (;) προετοιµαστεί ώστε να υποβάλουν µια ερώτηση, άντε και µια διευκρινιστική δεύτερη, που θα έχουν στην ιδανική περίπτωση το τριπλό αποτέλεσµα: Πρώτον να λάβουν απάντηση που θα απαντήσει κάποιο εκκρεµές πολιτικό ή φιλοσοφικό πρόβληµα που ταλανίζει τον τόπο. Δεύτερον (άκρως επιθυµητό αλλά εξίσου σπάνιο) απάντηση που θα φέρει σε δυσχερή θέση τον ερωτώµενο και Τρίτον την µε κάποιο τρόπο ανταµοιβή του ερωτώντος. Στο διάστηµα που ερωτούν οι υπόλοιποι µύριοι δηµοσιογράφοι οι προηγηθέντες έ χουν ευκαιρία να µας θυµίσουν τον Μαρσέλ Μαρσώ προσποιούµενοι ότι κρατάνε σηµειώσεις ή ότι αναλογίζονται τη σπουδαιότητα των στιγµών στο πλαίσιο της παγκόσµιας ιστορίας. Και ενώ η παράσταση θα µπορούσε να θεωρηθεί ως κατεξοχήν προβλέψιµη οι διοργανωτές έχουν εντάξει µια παγκόσµια πρωτοτυπία η οποία λιγάκι τη ‘ζωντανεύει’: Προσθέτουν ακροατήριο από

κοµµατικά στελέχη οι οποίοι λειτουργούν περίπου ως ‘κλάκα’ επενδύοντας µια νότα πανηγυρισµού µε κατάλληλα χειροκροτήµατα και κραυγούλες ενθουσιασµού σε κάθε ‘εύστοχη’ απάντηση του αρχηγού, αλλά και υπόκωφα σχόλια στα, κατά τη γνώµη τους άκαιρα, ερωτήµατα των δηµοσιογράφων. Και αυτό ονοµάζεται ενηµέρωση.

Βουλευτές Επικρατείας Όταν θα διαβαστεί(;) το παρόν οι εκλογές θα έχουν ολοκληρωθεί αλλά βεβαίως θα βρισκόµαστε αυτοµάτως στη νέα προεκλογική περίοδο µε σχεδόν γνωστό χρονικό ορίζοντα αυτή τη φορά. Έτσι ελπίζω ότι το σχόλιο δεν θα είναι έωλο, µε τη λεξικογραφική έννοια του µπαγιάτικου ή ανεπίκαιρου. Με δεδοµένο ότι ο αρχικός στόχος (;) του ψηφοδελτίου των βουλευτών επικρατείας δεν φαίνεται να ίσχυσε ποτέ, ίσως θα πρέπει να εξετασθεί η θεσµοθέτηση ενός κανόνα που θα συµβάλει στα οικτρά οικονοµικά δεδοµένα των κοµµάτων. Εφόσον ορισµένοι τοποθετούνται στο Επικρατείας στην κατάληξη της σταδιοδροµίας τους (ουάου) και µε δεδοµένο ότι εφόσον βρίσκονται σε εκλόγιµη θέση εξασφαλίζουν πολλαπλά οικονοµικά οφέλη να καθοριστεί ειδική ‘ταρίφα’ ενίσχυσης των κοµµάτων. Έτσι κάθε εκλεγόµενος Βουλευτής Επικρατείας να υποχρεούται να καταθέτει το µισό από την προβλεπόµενη επιτρεπόµενη δαπάνη προεκλογικού αγώνα στην περιφέρεια όπου ήταν την τελευταία φορά υποψήφιος. Παράλληλα να υποχρεούται να καταθέτει το µισό της καθαρής µηνιαίας αµοιβής του στο κόµµα για όλο το διάστηµα της θητείας του. Δεν νοµίζω ότι είµαι ιδιαίτερα αιθεροβάµων. Άλλωστε πέρα από το γεγονός ότι όσοι βρίσκονται στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας τα µόνα έξοδα που έχουν είναι να επισκέπτονται διάφορες εκδηλώσεις ανά την Ελλάδα, υποτίθεται ότι παραµένουν στην πολιτική µόνο και µόνο για να παράσχουν εθνική υπηρεσία. Κανείς δεν θέλει να πληρώνεται για να κάνει το (εθνικό) καθήκον του.

Γίνετε συνδροµητής στην ΕΠΙΛΟΓΗ κερδίστε τις ετήσιες εκδόσεις και 20% στις online συνδροµές του economics.gr

5 Eτήσιες Eκδόσεις* ΤΑΣΕΙΣ, H ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ, ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, CORPORATE VALUE - ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΩΝ©, OI ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

20% Έκπτωση στην ετήσια συνδροµή στις online στατιστικές βάσεις δεδοµένων του economics.gr για την Ελληνική Οικονοµία σε Αριθµούς και τους Νοµούς της Ελλάδος. *Σας αποστέλλονται µε τον µηχανισµό διανοµής της Ε.

Δείτε πληροφορίες για την ΕΠΙΛΟΓΗ και τις ετήσιες εκδόσεις της ALLMEDIA στο δικτυακό τόπο www.economics.gr

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ:

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

FAX:

E-MAIL:

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:  ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ALPHABANK: GR15 0140 1030 1030 0232 0001 785 (ALL MEDIA A.E.) ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: GR70 0110 0800 0000 0804 7142 701 (ALL MEDIA A.E.) ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: GR70 0172 0110 00 5011 016125 652 (ALL MEDIA A.E.) ΠΡΟΣΟΧΗ! Για να γίνει η πιστωση, παρακαλούµε γράψτε στο παραστατικό της κατάθεσης τον αποστολέα και στείλτε το στο fax: 210 64 24 850.

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

 ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)  ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Ονοµατεπώνυµο: ....................................................................................................................... Λήξη: ............................................................... Υπογραφή: .....................................................  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS

Κατηγορία Συνδροµής Ιδιώτες - Επιχειρήσεις Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο Φοιτητές (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

Ετήσια

Διετής

88 €

160 €

125 €

225 €

48 €

88 €

* Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα

Συδροµή Εξωτερικού

165 €

275 €

Συνδροµή φοιτητών εξωτερικού (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

115 €

185 €

Στις τιµές περιλαµβάνεται Φ.Π.Α. 4,5% www.economics.gr

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Θεοφάνους 19-21, 115 23 Αθήνα τηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850 e-mail: sindromes@allmedia.gr