EPILOGI 2009/12-2010/01 by DIGITAL PUBLISHING

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVEST

Bankers

ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ ΣΕ ΑΛΛΟ EΡΓΟ Οι χρηµατοδότες του σεναρίου της ανάκαµψης µπροστά στο πιο απαιτητικό έργο της ζωής τους. STMENT • DEVELOPMENT • VALUE • ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤ Ε ΤΟΣ 4 8 ο



Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ Ι ΟΣ 2 0 0 9 - Ι Α Ν ΟΥΑ Ρ Ι ΟΣ 2 0 1 0

•

TIMH 5.00 €

Banking

ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

To στυλ και η φιλοσοφία µίας αγοράς που δεν έχει σταµατήσει ποτέ να καινοτοµεί.

Βιοµηχανία

ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ Η χρυσή εποχή ανάπτυξης και επικοινωνίας που έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σηµάδια της στη σύγχρονη πορεία.

Opinion Leaders

ΝΙΚΗΤΑΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΟΣ Ένα καθαρό βλέµµα στο θολό τοπίο του πιστοληπτικού κινδύνου.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ελλοχεύει πάντα ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ Ενδείξεις ανάκαµψης που πληθαίνουν, αβεβαιότητα που συµπορεύεται. Το δις εξαµαρτείν της κρίσης είναι µία πιθανότητα που ο κόσµος δεν µπορεί ακόµη να αποκλείσει.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο ∆ Ι Κ Ο

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009 - ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ ΔΙΕΘΝΗΣ & ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε» Οι εξελίξεις και οι τάσεις που σκιαγραφούν την επόµενη ηµέρα στον Κόσµο και την Ελλάδα.

08 Ελληνική οικονοµία – Ο σοφός λαός // Πολιτικοί χειρισµοί στην

Ελλάδα– Αντίστροφη µέτρηση // Παγκόσµια οικονοµία – Επιχείρηση ανάκαµψη // Επενδύσεις – Τριπλέτα νέων ισορροπιών //Επισηµάνσεις από την Ελλάδα και τον Κόσµο

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ 18 ΠΟΛΙΤΙΚΗ – ΓΙΑ ΚΑΦΕ & ΣΟΒΑΡΗ ΚΟΥΒΕΝΤΑ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ Πριν αναζητήσουµε τη «σοφία», ας αναζητήσουµε την κοινή λογική και τη σύνεση σε όλα τα θέµατα. Αυτό που ζήτησε υπό τη µορφή «κοινωνικής συναίνεσης» ο Πρωθυπουργός.

20 ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ – ΛΑΘΟΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ Τα «πράσινα τέλη κυκλοφορίας» που επέβαλε στους ιδιοκτήτες αυτοκινήτων και µοτοσικλετών η κυβέρνηση δεν είναι ούτε πράσινα, ούτε οικολογικά, ούτε περιβαλλοντικά ευαίσθητα. Είναι απλώς εισπρακτικά!

22 ΕΥΡΩΠΗ – ΑΛΛΑΖΕΙ ΣΕΛΙΔΑ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ Με νέα συνθήκη, και δυο νέα πόστα, του προέδρου και ύπατου εκπρόσωπου, η ΕE αναζητεί µια νέα πιο γόνιµη περίοδο, µετά τα αλλεπάλληλα δηµοψηφίσµατα που την έφεραν στο χείλος του διχασµού.

Θεοφάνους 19, 115 23 Αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp ή www.επιλογη.gr EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 849 email: epilogi.subscribe@allmedia.gr ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΛΗ ΚΟΝΤΟΝΑΣΙΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ, ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ ΑΡΛΕΤΑ ΖΙΩΓΚΑ ART DIRECTOR ALLMEDIA CREATIVE

28 BANKING SECTION // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε» Εξελίξεις, αναλύσεις, συνεντεύξεις, νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Η εργασιακή πραγµατικότητα, οι προβληµατισµοί και οι αξίες του σύγχρονου τραπεζίτη στον κόσµο και την Ελλάδα. Χορηγήσεις & Τειρεσίας – Η επανεφεύρεση του τροχού // Ρύθµιση οφειλών & επιτόκια – Ο άγνωστος Χ // Banking ανάλυση – Σκηνοθέτες σε άλλο έργο // Χρηµατοδότηση – Παιχνίδι υψηλών απαιτήσεων // Επικοινωνία τραπεζών – Η εξίσωση των µεριδίων

ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 € Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοιτητές 115 €

2 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ: ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260 ΙΔΡΥΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E. Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2009 - ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

ΘΕΜΑΤΑ 52 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ – ΤΟ ΜΟΙΡΑΣΜΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΟΥΛΑΣ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ Ανάθεση κορυφαίων οικονοµικών αρµοδιοτήτων σε πιστούς συνεργάτες, πρόβλεψη νέων χαρτοφυλακίων, τήρηση ισορροπιών, "ρουσφέτια" και εκπλήξεις! Ό,τι χαρακτηρίζει τις επιλογές του προέδρου της ΕΕ, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο σχετικά µε την κατανοµή των χαρτοφυλακίων στους 26 Επιτρόπους.

SPECIAL ISSUES

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΟ ΧΘΕΣ & ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ //ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ

56 AΛΥΤΟ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ // Η επικαιρότητα δίνει συνεχώς καινούργια αρνητικά µηνύµατα για την πορεία της ελληνικής βιοµηχανίας. Η βιοµηχανική άνοιξη που ξεκίνησε περίπου στα µέσα της δεκαετίας του ’90 και ασθµαίνοντας διατηρήθηκε ως τα µέσα της επόµενης, µεταβλήθηκε και πάλι σε χειµώνα. 58 ΣΑΝ ΠΑΛΙΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ // Μεγάλοι σταθµοί σε µία µεγάλη πορεία. Flashback στις χρυσές εποχές της ελληνικής βιοµηχανίας. 61 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ …ΣΕ ΧΑΡΤΙ // Η έντυπη επικοινωνία µεγάλων βιοµηχανικών επιχειρήσεων µέσα από τις καταχωρήσεις τους στην «Ε» στα έτη 1960-1980.

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΛΛΟΧΕΥΕΙ ΠΑΝΤΑ 2 ΦΟΡΕΣ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ Από το χρέος της ανάκαµψης, στην ανάκαµψη µε χρέη; Το παιχνίδι της ανάκαµψης κρίνεται σε ευαίσθητες ακόµη ισορροπίες. Σελ.: 48

76 ΓΡΑΝΑΖΙΑ ΣΕ ΣΥΣΤΟΛΗ // Σήµερα, η συσσωρευµένη εµπειρία, η διεθνής οικονοµική κρίση αλλά και το πολλαπλά διατυπωµένο αίτηµα για αλλαγές δηµιουργούν το υπόβαθρο για µια ριζική αναδιάρθρωση της βιοµηχανικής πολιτικής στην Ελλάδα. 40 ΧΡΟΝΙΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

80 Από τα ίχνη του χθες στο αποτύπωµα του σήµερα // «Διάλεξε και όλα πάρτα. Δείξε µόνο Εθνοκάρτα». «Έχεις λεφτά; Κάντα οµόλογα ΕΤΒΑ». «Cashcard, η κάρτα της Τραπέζης Πίστεως που σας δίνει µετρητά σε 58 δευτερόλεπτα, όποια ώρα και µέρα θέλετε». Μερικά µόνο από τα µηνύµατα που έγραψαν ιστορία στη µακρά πορεία της επικοινωνιακής σχέσης των τραπεζών µε τον Έλληνα πολίτη. 86 Η νέα εποχή // Άλλη εποχή, άλλες ανάγκες, άλλες απαιτήσεις, άλλα προβλήµατα. Με το πέρασµα του χρόνου οι τράπεζες εξέλιξαν τις δραστηριότητες, τα προϊόντα, τις υπηρεσίες και όπως ήταν επόµενο και τον τρόπο που επικοινωνούν µε τις επιχειρήσεις αλλά και το ευρύτερο κοινό. ΒUSINESS SECTION Επιχειρηµατικές εξελίξεις, έρευνες, θέµατα και συνεντεύξεις, οδηγός οικονοµίας, προϊόντα και υπηρεσίες. Όλα όσα αξίζουν την προσοχή του σύγχρονου επιχειρηµατία!

96 – 111 Διεθνής Διαφάνεια – Στον καιρό της διαφθοράς // Πληροφορική & Τηλεπικοινωνίες – Νέες Δοκιµασίες // Βusiness – Εξελίξεις και νέα της επιχειρηµατικής αγοράς // Οικονοµικός οδηγός – Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 4 ΕΠΙΛΟΓΗ

OPINION LEADERS #7 ΝΙΚΗΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΟΣ // ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ Συζήτηση µε τον κύριο Αξιολογητή …ceo της ICAP. Γιατί όπως και να το δει κανείς το να πετυχαίνεις υψηλή βαθµολογία στις διαδικασίες πιστοληπτικής αξιολόγησης στο σηµερινό σκηνικό της ύφεσης, είναι προτεραιότητα! Σελ.: 42

ΕΠΙΛΟΓΗ 5

από τον εκδότη

Σχεδιάζοντας το αύριο Oι παθογένειες, όπως και το πρόβληµα ανταγωνιστικότητας που αντιµετωπίζει η οικονοµία µας, είναι συνδεδεµένες µε το έλλειµµα εκπαίδευσης, που σταθερά αυξάνεται εδώ και δεκαετίες.

ο 2010 θα είναι χωρίς αµφιβολία κρίσιµο. Η χώρα θα αγωνίζεται να θέσει σε έλεγχο τα δηµόσια οικονοµικά της, να περιορίσει τα ελλείµµατα και το δηµόσιο χρέος, µε τις επιχειρήσεις να ακροβατούν σε περιβάλλον ύφεσης και χαµηλής ζήτησης και τα νοικοκυριά να περιορίζουν τις δαπάνες τους σε περιβάλλον αυξανόµενης ανεργίας. Και επιπλέον, αντιµετωπίζει την απειλή των οίκων αξιολόγησης, για ακόµα υψηλότερα επιτόκια δανεισµού. Υπάρχει, όµως, και η άλλη πλευρά, όπου, πέρα από τις σηµερινές δυσκολίες, κάποιοι βλέπουν ευκαιρίες. Που δεν είναι τίποτα άλλο παρά η αλλαγή που σήµερα µας επιβάλλεται, µιας και δεν προνοήσαµε να αξιοποιήσουµε τους καλούς καιρούς για την οργάνωση των οικονοµικών µας, επιτρέψαµε στη διαφθορά να ριζώσει και για δεκαετίες, παραµελήσαµε τον χώρο της παιδείας . Ο πέλεκυς των αγορών και η απειλή της επενδυτικής αποµόνωσης, ίσως επιτέλους µας αναγκάσει να πάρουµε στα σοβαρά την ανάγκη για ένα πιο αποτελεσµατικό δηµόσιο τοµέα και µεγαλύτερη διαφάνεια στη διαχείρισή του. Αν γίνει κάτι προς την σωστή κατεύθυνση, τότε µάλλον θα πρέπει να ευχαριστήσουµε τους οίκους αξιολόγησης (Ναι, αυτούς που έδιναν υψηλή βαθµολογία στα ‘’τοξικά’’ προϊόντα, την περίοδο πριν την κρίση), για την πίεση που µας ασκούν. Μπορεί να είναι υπερβολικοί στις εκτιµήσεις τους, όµως το ταρακούνηµα το χρειαζόµαστε. Στο παραπάνω πλαίσιο εντάσσεται και η προτεραιότητα που έχει δοθεί, από κόµµατα και κυβέρνηση, στην καταπολέµηση της διαφθοράς. Η έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας µας εκθέτει, δείχνοντας ότι στην Ελλάδα, η διαφθορά, αντί να υποχωρεί, όπως γίνεται στον ανεπτυγµένο κόσµο, αυξάνεται, µε βαρύ κόστος για την κοινωνία, ωφελώντας τους λίγους σε βάρος των πολλών. ‘Όµως, οι παραπάνω παθογένειες, όπως και το πρόβληµα ανταγωνιστικότητας που αντιµετωπίζει η οικονοµία µας, είναι συνδεδεµένες µε το έλλειµµα εκπαίδευσης, που σταθερά αυξάνεται εδώ και δεκαετίες. Σήµερα είναι ανάγκη να αναµορφωθεί η Παιδεία ώστε, χωρίς να αγνοεί τους νόµους της αγοράς, χωρίς να αγνοεί τις «παγκόσµιες ταχύτητες» και την τεχνολογία, να στοχεύει στη «συνολική» ανάπτυξη του ανθρώπου, αποφεύγοντας τη µονόπλευρη παιδεία, αυτή που δήθεν ακολουθεί τις σύγχρονες τάσεις, αλλά στην πραγµατικότητα αφαιρεί διαρκώς αξίες από το σύστηµά της.* Σήµερα, που γίνεται αγώνας να ενταχθούν στο σύστηµα της εκπαίδευσης έννοιες όπως «δηµοκρατία των αγορών», «τεχνητή νοηµοσύνη», «βιοηθική», «υψηλή τεχνολογία» κ.ά., είναι απογοητευτικό να βλέπεις πολιτικό πρόσωπο να απαξιεί να διαθέσει τις πλούσιες ικανότητές του, στον τοµέα της παιδείας, θεωρώντας ότι ο χώρος προσιδιάζει σε νεότερους... Η ΕΠΙΛΟΓΗ εύχεται στους αναγνώστες της Ευτυχισµένο και Δηµιουργικό το 2010.

Χρήστος Παπαϊωάννου * Παράδειγµα, η υποβάθµιση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών.

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

United We Stand Against Threats

Ελλάδα: +30 2107759270, salesgr@adaox.com Κύπρος: +357 22873999, salescy@adaox.com

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Δηµοσιονοµικά ελλείµµατα

Ο ΣΟΦΟΣ ΛΑΟΣ «Καλύτερα να σου βγει το µάτι παρά το όνοµα», σύµφωνα µε τη λαϊκή παροιµία. Γιατί το έλλειµµα αξιοπιστίας της χώρας είναι που κάνει τη µεγαλύτερη ζηµιά!

ν και υπάρχουν και άλλες οικονοµίες στην Ευρωζώνη µε µε γάλα διπλά ε λ λείµµατα, δηµοσιονοµικό και τρεχουσών συναλλαγών, όλα τα φώτα έχουν στραφεί στην Ελλάδα. Τονίζεται από όλες τις πλευρές ότι το ελληνικό δηµόσιο χρέος είναι ήδη υψηλό και αναµένεται να αυξηθεί περαιτέρω σε 125% του αεπ το 2010 και αν δεν ληφθούν τα αναγκαία µέτρα θα φθάσει το 135% το 2011. Όµως το ιταλικό, το ιρλανδικό και το βελγικό δηµόσιο χρέος αναµένεται να φθάσουν στα επίπεδα του 117% του αεπ το πρώτο, να αυξηθεί µέσα σε ένα χρόνο κατά 20 ποσοστιαίες µονάδες στο 83% το δεύτερο και στο 101% του αεπ το τελευταίο. Οι χώρες αυτές µάλιστα προϋπολογίζουν ελλείµµατα κατά πολύ υψηλότερα του κανόνα του 3% του αεπ. Τον τελευταίο κανόνα προβλέπεται να καταστρατηγήσουν λίγο έως πολύ όλες οι χώρες της Ευρωζώνης. Όσον αφορά στην πραγµατική οικονοµία της Ελλάδας αυτή φαίνεται να έχει πληγεί, µέχρι στιγµής, λιγότερο από την κρίση µε βάση το ποσοστό µείωσης του αεπ. Τότε γιατί οι οίκοι πιστοληπτικής διαβάθµισης µας υποβαθµίζουν αυξάνοντας υπερβολικά το κόστος δανεισµού για το ελληνικό δηµόσιο; Γιατί όλη αυτή η φασαρία

από τους Ευρωπαίους ηγέτες σχετικά µε τις επιπτώσεις της κρίσης στην Ελλάδα στο ενιαίο νόµισµα; Το ελληνικό δηµοσιονοµικό έλλειµµα είναι βέβαια πλέον µεγάλο, κινούµενο σε διπλάσια επίπεδα από τον µέσο όρο της Ευρωζώνης. Το θέµα είναι, κυρίως, ότι το µεγαλύτερο µέρος του φαίνεται να είναι διαρθρωτικό λόγω του αυξηµένου κόστους εξυπηρέτησης του δηµοσίου χρέους παρά κυκλικό. Τα δανειακό πρόγραµµα του Δηµοσίου, ύψους 55-60 δισ. ευρώ, θα ξεκινήσει το πρώτο δίµηνο του 2010 και αυτό που έχει σηµασία είναι πού θα βρίσκεται το spread όταν η χώρα θα χρειαστεί να δανειστεί. Κακοί χειρισµοί και ανεπαρκή µέτρα προσωρινού χα8 ΕΠΙΛΟΓΗ

ρακτήρα µπορούν να µας εµπλέξουν σε ένα φαύλο κύκλο κακών αξιολογήσεων, υψηλού βάρους εξυπηρέτησης του δηµοσίου χρέους και νέων κακών αξιολογήσεων. Ήδη οι Fitch, S&P και Moody’s έχουν υποβαθµίσει την πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας. Οι δανειστές της χώρας θα πρέπει να εµπιστευθούν τα χρήµατά τους στο ελληνικό Δηµόσιο για 5, 10 ή και περισσότερα χρόνια και είναι εύλογο να ζητούν εγγυήσεις ότι θα πάρουν πίσω τα χρήµατά τους. Γιατί άλλες χώρες έχουν υψηλά ελλείµµατα η Ιρλανδία το 2010 προβλέπεται να έχει έλλειµµα µεγαλύτερο από το ελληνικό, 14,7% του αεπ µε 12,2% για την Ελλάδα- όµως τα οµόλογά τους δεν δέχονται τις πιέσεις που δέχονται τα ελληνικά; Σε µια µόνο εβδοµάδα τον Δεκέµβριο η απόδοση των ελληνικών οµολόγων αυξήθηκε κατά 1,4 ποσοστιαίες µονάδες, ενώ των ιρλανδικών µόνο 0,2 µονάδες και των ισπανικών κατά 0,1, παρόλο που η αξιολόγηση των προοπτικών της Ισπανίας από διεθνή οίκο αξιολόγησης υποβαθµίστηκε από ουδέτερη σε αρνητική. Άρα είναι πρωτίστως ζήτηµα αξιοπιστίας, ένας ακόµα τοµέας στον οποίο η Ελλάδα είναι ελλειµµατική. Επιτελείο «Ε»

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ Πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι το πρόβληµα της Ελλάδας είναι µια πρόγευση µόνο των προβληµάτων που θα αντιµετωπίσουν και άλλες χώρες στη χρηµατοδότηση των τεράστιων ελλειµµάτων µε τα οποία στήριξαν τις οικονοµίες τους στην περίοδο της κρίσης. Και ότι όσα γράφονται για την Ελλάδα περιέχουν στοιχεία υπερβολής. Ένα είναι σίγουρο: το κακό παρελθόν µας µε τις συνεχείς αθετήσεις στόχων τροφοδοτεί τις αµφιβολίες για τη δέσµευσή µας να θέσουµε υπό έλεγχο τα οικονοµικά µας. Πάντως, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δηλώνουν εµµέσως ότι δεν θα αφήσουν τη χώρα να κινδυνεύσει, εννοείται εφόσον η κυβέρνηση λάβει τα αναγκαία µέτρα, που αναγκαστικά θα έχουν πολιτικό κόστος.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Πολιτικοί χειρισµοί

ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΤΡΗΣΗ

Πολιτική και πολιτικοί στη δίνη των εξελίξεων και των σκληρών µέτρων αντιµετώπισης της ύφεσης στη χώρα. Αυτά για το έργο που θα δούµε τους επόµενους µήνες.

ο ελληνικό πρόβληµα είναι πρωτίστως πολιτικό και σίγουρα όχι αµιγώς οικονοµικό. Το φθινόπωρο η Ελλάδα στάθηκε τυχερή. Ο πρώην πρωθυπουργός συνειδητοποιώντας την κρισιµότητα της κατάστασης προκήρυξε εκλογές και δεν άφησε τη χώρα να σύρεται σε παρατεταµένη προεκλογική περίοδο. Ήταν διπλά τυχερή αφού το εκλογικό σώµα πριµοδότησε εκείνον που είχε τις περισσότερες πιθανότητες εκλογής δίνοντας τεράστια αυτοδυναµία έτσι ώστε να µπορούν να ληφθούν οι κρίσιµες αποφάσεις που απαιτούνται. Αυτή την πολυτέλεια, δηλαδή να λαµβάνονται σκληρά µέτρα όταν χρειάζεται που έχουν άλλες χώρες, όπως η Ιρλανδία, δεν θα µπορούσε να την έχει µία «προεκλογική» Ελλάδα. Η ατυχία

ήταν ότι η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση δεν ήταν έτοιµη να χειριστεί την κατάσταση. Αύξησε το – ήδη εκτός ελέγχου – έλλειµµα στο 13% του αεπ διακόπτοντας προγραµµατισµένα έσοδα από ηµιυπαίθριους και τεκµήρια χωρίς να τα αντικαταστήσει µε άλλα, ενώ αύξησε και τις δαπάνες µε σκοπό να «καθαρίσει» το 2010 από κάποια βάρη. Τελικά,

όµως, το σηµαν τικότερο έ λ λειµµα αποδείχτηκε πως αφορά την αξιοπιστία των οικονοµικών στοιχείων της χώρας που παρακολουθεί η Eurostat, καθώς το ύψος της αναθεώρησης των ελλειµµάτων δεν µπορεί να εξηγηθεί απλώς από µια επιδείνωση των µακροοικονοµικών συνθηκών. Οι αγορές αντιµετωπίζουν µε δυσπιστία την πολιτική βούληση της χώρας να αντιµετωπίσει αποτελεσµατικά τα προβλήµατα των δηµόσιων οικονοµικών της. Η νέα κυβέρνηση εµφανίζεται µεν πιο αποφασισµένη από την προηγούµενη στην προσπάθεια σταθεροποίησης τους, δηλώνοντας ότι θα πράξει ό,τι είναι αναγκαίο. Φαίνεται όµως ότι δεν της είναι σαφές το τι τελικά είναι επαρκές ώστε να καθησυχάσει τις ανησυχίες των 10 ΕΠΙΛΟΓΗ

αγορών. Η υπουργός Οικονοµίας, Λούκα Κατσέλη, τονίζει ότι οι περικοπές δαπανών και τα µέτρα για την αύξηση των φορολογικών εσόδων του υπουργού Οικονοµικών δεν θα αποδώσουν αν δεν αναθερµανθεί η οικονοµία. Και αυτό θα απαιτήσει διάστηµα έξι µηνών οπωσδήποτε, µέχρι να γίνουν αισθητά τα αποτελέσµατα των ευνοϊκών ρυθµίσεων για τις οφειλές των επιχειρήσεων προς τις τράπεζες, της χαλάρωσης των όρων εγγραφής στον Τειρεσία αλλά και της απλοποίησης του επενδυτικού νόµου που θα κάνει ευκολότερη για τις επιχειρήσεις την εκταµίευση της κρατικής επιδότησης. Η κρίση είναι όπως η γρίπη. Εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστηµα και χτυπά κάθε χώρα εκεί που είναι ευάλωτη. Σε άλλες χώρες επλήγη η βιοµηχανία και διπλασιάσ τηκε η ανεργία, σε άλλες το τραπεζικό σύστηµα λόγω της υψηλής του µόχλευσης και έκθεσης σε τοξικά προϊόντα, και στην Ελλάδα που έχει έναν τεράστιο δυσκίνητο δηµόσιο τοµέα που δανείζεται για να καταναλώσει, η κρίση οδήγησε σε εκτόξευση των ελλειµµάτων. Επιτελείο «Ε»

ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΜΟΝΟ …Η ΓΟΗΤΕΙΑ! Στην Ελλάδα η αχίλλειος πτέρνα είναι ο δηµόσιος τοµέας, που συστηµατικά δανείζεται για να καταναλώνει. Ο υπουργός Οικονοµικών, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, επιχείρησε, σε ένα «ταξίδι γοητείας» σε Βόννη, Λονδίνο και Παρίσι να διαβεβαιώσει τους ηγέτες των µεγάλων χωρών της ΕΕ, αλλά και θεσµικούς επενδυτές, ότι η Ελλάδα θα τηρήσει τις δεσµεύσεις της και να περιορίσει το αρνητικό κλίµα στις διεθνείς αγορές. Μένει να το αποδείξει!

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Εξοδος από την ύφεση

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗ Η περιπέτεια «ο κόσµος εναντίον της κρίσης» συνεχίζεται µήνα µε τον µήνα, µε νέα επεισόδια, φιλόδοξα σχέδια και την αδρεναλίνη να χτυπά κόκκινο.

ν οι αναπτυγµένες οικονοµίες, κυρίως οι ΗΠΑ, δεν παρουσιάσουν ένα αξιόπιστο σχέδιο εξόδου από τα κρατικά πακέτα στήριξης, η ανάκαµψη θα αργήσει να εδραιωθεί και το παγκόσµιο σκηνικό θα µοιάζει, µάλλον, να κινείται σε ένα φαύλο κύκλο. Αυτά δια στόµατος του Λορέντζο Μπίνι Σµάγκι, µέλος του Συµβουλίου της ΕΚΤ, που προειδοποίησε σε πρόσφατη οµιλία του για τους κινδύνους που κρύβει µία καθυστερηµένη έξοδος από τα πακέτα στήριξης των οικονοµιών. Και αυτό γιατί οι αναδυόµενες οικονοµίες της Ασίας και σε µικρότερο βαθµό της Λατινικής Αµερικής προηγούνται στην ανάκαµψη. Λογικά η έξοδος από τα πακέτα στήριξης θα έπρεπε να ξεκινήσει από την Ασία. Οι χώρες αυτές όµως συνεχίζουν τη χαλαρή πολιτική τους και συσσωρεύουν συναλλαγµατικά διαθέσιµα. Αποτέλεσµα είναι να µπορούν να ικανοποιούν τη µεγάλη ζήτηση δανείων στις αγορές τους (στην Κίνα η άνοδος των δανείων φθάνει το 33%), δηµιουργώντας τις συνθήκες χρηµατοοικονοµικής αστάθειας. Συγχρόνως αυξάνοντας τα συναλλαγµατικά τους διαθέσιµα αποτρέπουν την άνοδο του νοµίσµατός τους διασφαλίζοντας την ανταγωνιστικότητά τους και τα πλεονάσµατά τους σε βάρος άλλων (π.χ. ΗΠΑ και Ευρώπη) και πληµµυρίζουν µε ρευστότητα τη χρηµαταγορά των ΗΠΑ αγοράζοντας τα κρατικά τους οµόλογα. Αν αποφασίσουν να ακολουθήσουν πιο σφιχτή πολιτική, αναγκαστικά θα περιοριστούν και τα κεφάλαια µε τα οποία χρηµατοδοτούν τα ελλείµµατα των ανεπτυγµένων χωρών. Αν οι ανεπτυγµένες χώρες συνεχίσουν να εκδίδουν χρέος µε αυτούς τους ρυθµούς, ο περιορισµός της ροής κεφαλαίων από τις αναπτυσσόµενες χώρες της Ασίας πιθανόν να δηµιουργήσει πρόβληµα στην αγορά κρατικών οµολόγων και µείωση της 12 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί και η Γερµανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ σε περίπατο στο Παρίσι.

αξίας των τοποθετήσεων των χωρών αυτών, ιδίως στην αµερικανική αγορά. Συνεπώς η αρχή πρέπει να γίνει από τις ΗΠΑ µε ένα αξιόπιστο σχέδιο εξόδου από τα τεράστιας έκτασης πακέτα στήριξης µε δέσµευση για µείωση των αµερικανικών ελλειµµάτων. Όσο όµως οι διεθνείς οργανισµοί συστήνουν στις ανεπτυγµένες χώρες να µην βιαστούν να αποσύρουν τη στήριξη στις οικονοµίες τους, οι αναπτυσσόµενες δεν έχουν κίνητρο να αλλάξουν την τακτική τους.

Οι σπόροι µιας νέας κρίσης υπάρχουν, το θέµα είναι να µην δηµιουργηθούν οι συνθήκες που θα τους κάνουν να ανθήσουν. Αρκεί να αναφερθεί ότι τα συναλλαγµατικά διαθέσιµα των αναπτυσσόµενων χωρών της Ασίας είναι σήµερα µεγαλύτερα από πριν την κρίση που πυροδότησε η κατάρρευση της Lehmann Brothers τον Σεπτέµβριο 2008, δείχνοντας ότι οι παγκόσµιες ανισορροπίες που συνέβαλλαν στην κρίση (µεγάλη ρευστότητα στις αγορές από τις πλεονασµατικές χώρες) παραµένουν. // Επιτελείο «Ε»

ΔΕΝ ΓΥΡΝΟΥΝ ΤΗΝ ΠΛΑΤΗ

 Η Ιαπωνία προβλέπει νέο πακέτο στήριξης της οικονοµίας 80 δισ. δολαρίων, ο πρόεδρος Οµπάµα θα χρησιµοποιήσει τα αδιάθετα κεφάλαια από το πρόγραµµα TARP για τη στήριξη της απασχόλησης, η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ σχεδόν διπλασιάζει το δηµόσιο έλλειµµα το 2010 στο 5% του αεπ της χώρας, ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί το διατηρεί στο 8%. Όλοι ακολουθούν τις συµβουλές των διεθνών οργανισµών να µην βιαστούν να αποσύρουν τη στήριξη στις οικονοµίες τους. Στο µεταξύ, η εξάρτηση από τις αναδυόµενες οικονοµίες για τη χρηµατοδότηση των –αµερικανικών ιδίως– ελλειµµάτων δηµιουργεί ένα σφιχτό δίχτυ αλληλεξάρτησης που γίνεται ακόµα σφιχτότερο.

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Επενδύσεις

ΤΡΙΠΛΕΤΑ ΝΕΩΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΩΝ

Το Ντουµπάι, η άνοδος του δολαρίου και η υποχώρηση του ευρώ. Με δυο λόγια η αλυσίδα των εξελίξεων που µπορεί να τονώσει την ανάκαµψη της Ευρωζώνης.

λα άρχισαν µε τις περιπέτειες του Ντουµπάι στις αρχές Δεκεµβρίου. Στη συνέχεια το ευρώ έχασε µερικά από τα (ανεπιθύµητα) κέρδη του και το δολάριο ανέκτησε ένα τµήµα από τις επιθυµητές (για την Αµερικανική κυβέρνηση) απώλειές του. Ας ξετυλίξουµε όµως τον µίτο των εξελίξεων. Αν και η υποστήριξη της κυβέρνησης του Ντουµπάι, µετά την αδυναµία εξυπηρέτησης του χρέους της κρατικής εταιρείας συµµετοχών Dubai World, από το Άµπου Ντάµπι µε 10 δισ. δολάρια καθησύχασε αρχικά τις αγορές, οι εξελίξεις επηρέασαν τις αγορές συναλλάγµατος. Το ευρωπαϊκό νόµισµα δέχθηκε πιέσεις, µε την ισοτιµία του έναντι του δολαρίου να υποχωρεί – κατά 5% σε διάστηµα µόλις δέκα ηµερών. Οι πιέσεις δεν εξηγούνται από µία σύγκριση των θεµελιωδών µεγεθών των Ηνωµένων Πολιτειών και της Ευρωζώνης, θα πρέπει να αποδοθούν σε συγκεκριµένα στοιχεία ορισµένων χωρών που προκαλούν ανησυχίες για την ευρωπαϊκή οικονοµία συνολικά. Το ένα από αυτά, το ξέρουµε γιατί µας αφορά.

Η δηµοσιονοµική κατάσταση της Ελλάδας και κυρίως η διαπίστωση από τις αγορές ότι µία χώρα µπορεί να ασκεί «δηµιουργική λογιστική» όχι µόνο στην προσπάθειά της να εισέλθει στην Ευρωζώνη αλλά και µετά, υπονοµεύει τη συνοχή της και κατά συνέπεια την ισχύ του ευρώ, κάτι που για πρώτη φορά παραδέχτηκε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Γίνεται αντιληπτό σήµερα ότι η ανυπαρξία αυστηρού θεσµικού πλαισίου για την επιστροφή στη «δηµοσιονοµική νοµιµότητα» δηµιουργεί κίνητρα σε ορισµένες χώρες να συµπεριφέρονται ως «free riders» και φυσικά όχι µόνο στην Ελλάδα. Ένα άλλο στοιχείο είναι οιανησυχίες των επενδυτών για την κατάσταση του τραπεζικού τοµέα της Αυστρίας και κυρίως τον βαθµό έκθεσής του στην Ανατολική Ευρώπη. Η κυβέρνηση κρατικοποίησε τον τραπεζικό όµιλο, Ηypo Group Αple Αdria, προκειµένου να αποφευχθεί η χρεοκοπία του. Ένα ακόµη στοιχείο που επιβαρύνει την εικόνα της Ευρωζώνης σχετίζεται µε τη 14 ΕΠΙΛΟΓΗ

µείωση της αισιοδοξίας για τις οικονοµικές προοπτικές στη Γερµανία. Ο έγκυρος δείκτης του ινστιτούτου ΖΕW, υποχώρησε για τρίτο κατά σειρά µήνα τον Δεκέµβριο. Από την άλλη πλευρά η εξέλιξη αυτή, η αποδυνάµωση του ευρώ, εφόσον συνεχισθεί, είναι ευνοϊκή για την ευρωπαϊκή οικονοµία. Θα δώσει ώθηση στις εξαγωγές της, τονώνοντας την ανάκαµψη. Οι εξαγωγές της Γερµανίας, ήδη αυξάνονται ενισχυόµενες από την ανάκαµψη στο εξωτερικό, αλλά η γερµανική οικονοµία δεν είναι τυπική περίπτωση καθώς η βιοµηχανία της είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική και τεχνολογικά προηγµένη, κάτι που δεν ισχύει, σε διαφορετικό βαθµό βέβαια, για τις υπόλοιπες. Μέχρι στιγµής το βάρος της υποχώρησης του δολαρίου, µε την οποία η αµερικανική κυβέρνηση στόχευε στη µείωση του εµπορικού της ελλείµµατος, έφερε η Ευρώπη και η Ιαπωνία. Ίσως οι εξελίξεις οδηγήσουν σε µια διόρθωση, που τελικά θα είναι σε όφελός και των ΗΠΑ, καθώς θα καθησυχάσουν τις ανησυχίες των Κινέζων που χρηµατοδοτούν µεν τα αµερικανικά ελλείµµατα αλλά ανησυχούν και για την αξία των τοποθετήσεών τους στην αµερικανική αγορά, την οποία διαβρώνει η υποχώρηση του δολαρίου. // Επιτελείο «Ε»

Η ΑΣΦΑΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗ Η πρόσφατη νευρικότητα στις αγορές, µετά τις περιπέτειες του Ντουµπάι, οδήγησε τους επενδυτές στην ασφάλεια του δολαρίου. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη αρνητικό για το ευρώ και τις οικονοµίες του. Αντίθετα, εφόσον η τάση συνεχισθεί, µπορεί να ανακόψει την ισχυροποίηση του ευρώ που καθιστά ακριβότερα τα ευρωπαϊκά προϊόντα στις ξένες αγορές

� � � � � � � � � � � � � � � ��

��

� � � � � � � � � � � � � � � ��

��

�

��

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Κόσµος - Ελλάδα

ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ ΧΩΡΙΣ ΤΕΛΟΣ Περικοπή επιδοµάτων στο Δηµόσιο κατά 10%, περικοπή των αποζηµιώσεων των υπουργών, των βουλευτών και του πρωθυπουργού, µείωση των καταναλωτικών δαπανών του Δηµοσίου κατά 25%, αναστολή προσλήψεων για ένα χρόνο και στη συνέχεια πρόσληψη ενός για κάθε πέντε εργαζόµενους που αποχωρούν, κατάργηση και συγχωνεύσεις δηµοσίων φορέων, κατάρτιση πολυετών προϋπολογισµών προγραµµάτων στα υπουργεία και εγκατάσταση ορκωτών λογιστών στα ασφαλιστικά ταµεία, µεταξύ άλλων, ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου. Και αυτό για να τονίσει τη δέσµευση της κυβέρνησης για περιστολή των κρατικών δαπανών και να στείλει το µήνυµα στις διεθνείς αγορές που πιέζουν τα ελληνικά οµόλογα. Κίνηση συµβολικού χαρακτήρα καθώς θα έχει περιορισµένο δηµοσιονοµικό όφελος αλλά δίνει το σήµα της λιτότητας, η φορολόγηση µε συντελεστή 90% των µπόνους των τραπεζικών στελεχών. Ο επίτροπος Αλµούνια, την εποµένη της ανακοίνωσης της δέσµης προτάσεων για τη µείωση του δηµόσιου ελλείµµατος, δήλωσε ότι είναι προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά περιµένει τις λεπτοµέρειες που θα περιλαµβάνονται στο Πρόγραµµα Σταθερότητας που θα υποβάλλει η Ελλάδα στην ΕΕ τον Ιανουάριο. Κοινώς περιµένει πράξεις και όχι µόνο δεσµεύσεις. Ανάλογη ήταν και η αντίδραση των αγορών, αφού την εποµένη της ανακοίνωσης το spread των ελληνικών οµολόγων αυξήθηκε. Εξάλλου, δύο µέρες µετά ακολούθησε και νέα υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, αυτή τη φορά από τη Standard & Poor’s από Α- σε ΒΒΒ+.

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΝΑΔΙΡ Σχεδόν στο µισό του 2008 υποχώρησαν οι ξένες επενδύσεις στο γκρουπ των 30 ανεπτυγµένων χωρών του ΟΟΣΑ το 2009. Από 1 τρις δολάρια το 2008, η αξία τους συρρικνώθηκε σε 600 δις δολ το 2009. Αντίστοιχα µεγάλη είναι η αναδίπλωση στις εξαγορές και συγχωνεύσεις. Η αξία τους, σε παγκόσµιο επίπεδο, µειώθηκε κατά 56% το 2009. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του διεθνούς οργανισµού, η µείωση αυτή οφείλεται στην κάθετη, κατά 60%, υποχώρηση των µεγεθών στις ανεπτυγµένες χώρες -µέλη του, στα 454 δισ. δολ. από 1 τρις. το 2008. Αλλά και η αξία των εξαγορών και συγχωνεύσεων από επιχειρήσεις των µεγάλων αναδυόµενων χωρών – Κίνα, Βραζιλία, Ινδία, Ρωσία και Νότια Αφρική – µετά από µεγάλη άνοδο τα προηγούµενα χρόνια, 30% το 2008, µειώθηκε το 2009 κατά 60% στα 46 δισ. δολ. από 121 δισ. δολ. το 2008. Μικρότερη είναι η µείωση της αξίας των εξαγορών και συγχωνεύσεων από επιχειρήσεις άλλων χωρών προς τις χώρες αυτές, περιορίστηκε στο 40%. Στην Ελλάδα η αξία των ξένων επενδύσεων το 2009 είναι µειωµένη κατά 9%. Ωστόσο, το µεγάλο ερώτηµα για την Ελλάδα είναι γιατί δεν προσελκύει παραγωγικές επενδύσεις και επενδύσεις που χρησιµοποιούν τη χώρα ως πλατφόρµα για τη διεξαγωγή εξαγωγών σε γειτονικές χώρες, αλλά προσελκύει επενδύσεις εξυπηρέτησης της εσωτερικής αγοράς. Σύµφωνα µε µελέτη του τµήµατος ερευνών της Eurobank οι µεγάλες αλυσίδες λιανικής που επενδύουν στην Ελλάδα εξαλείφουν τους µικρότερους εγχώριους παίκτες και παραγωγούς και δηµιουργούν εµπόδια εισόδου αλλά και συνθήκες ολιγοπωλιακής αγοράς. 16 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ A LA FRANCAISE Ο πρώην επικεφαλής της EADS, Noel Forgeard, του γαλλογερµανικού consortium θυγατρική του οποίου είναι η Airbus –όπως και άλλα 7 στελέχη της εταιρείας– παραπέµφθηκαν στη γαλλική δικαιοσύνη µετά από τρία χρόνια έρευνας. Το αδίκηµά τους; Παρέβησαν τους κανόνες εσωτερικής πληροφόρησης, πούλησαν τις µετοχές τους στην EADS το διάστηµα πριν η εταιρεία ανακοινώσει αρνητική προειδοποίηση για κέρδη. Αlas, poor Yorick, όπως θα έλεγε και ο Άµλετ, και αυτοί απαλλάχτηκαν από τις κατηγορίες!

ΤΟ ΓΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥΣ Μπορεί τα µέτρα των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών να απέτρεψαν την «ελεύθερη πτώση» της οικονοµίας, ιδίως µετά την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέµβριο 2008, και τώρα να διαπιστώνεται ότι µε µικρά, έστω αβέβαια, βήµατα,η παγκόσµια οικονοµία να οδεύει προς την ανάκαµψη. Όµως θέµατα που ανέκυψαν από την κρίση µένουν ανοιχτά. Σε ένα περιβάλλον όπου η µετάδοση της κρίσης από µια αγορά σε µια άλλη είναι θέµα ηµέρας πλέον ή και λιγότερο, ενώ η κρίση των κρατικών οµολόγων της δεκαετίας του 80 µεταδόθηκε σε άλλες αγορές σε διάστηµα ετών και η ασιατική κρίση στα τέλη της δεκαετίας του 90 χρειάστηκε µήνες για να εξαπλωθεί, η πρόληψή των κρίσεων είναι η πρώτη προτεραιότητα για την οµαλή πορεία της παγκόσµιας οικονοµίας. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ, σε οµιλία του στο Πανεπιστήµιο του Cambridge τον Δεκέµβριο, αναφέρθηκε στον συστηµικό κίνδυνο που υπάρχει στις αγορές και που πηγάζει από µεµονωµένες συµπεριφορές. Όπως είπε το µεγάλο θέµα που θα πρέπει να εξετάσουν οι

ακαδηµαϊκοί είναι το θέµα του ηθικού κινδύνου (moral hazard), της ανταµοιβής της επικίνδυνης συµπεριφοράς, που ενθαρρύνει τη συγκέντρωση θέσεων στις αγορές (ριψοκίνδυνων από ένα σηµείο και µετά), δηλαδή τη δηµιουργία "φούσκας" στις αγορές. Όταν οι κυβερνήσεις παρεµβαίνουν για να προστατέψουν την οικονοµία όταν αυτές ξεφουσκώνουν (γιατί στην ουσία κάτι τέτοιο ήταν και τα τιτλοποιηµένα στεγαστικά δάνεια), κατά βάση στοχεύουν στην αποτροπή µετατροπής του ιδιωτικού κινδύνου σε συστηµικό, προστατεύοντας αυτούς που ανέλαβαν υπερβολικούς κινδύνους. Αυτό που δηµιουργεί ανησυχία όµως είναι µήπως η ex post ενέργειες των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών µπορεί να έχουν µεσοπρόθεσµα µεγάλες παρενέργειες σε δύο µέτωπα. Αφενός δηµιουργούν την προσδοκία ότι οι κυβερνήσεις θα παρεµβαίνουν πάντα για να σώσουν τις αγορές και την οικονοµία, ώστε να ενθαρρύνεται (ή να µην αποτρέπεται) η επικίνδυνη συµπεριφορά. Αφετέρου, ενώ στοχεύουν στη σταθερότητα µπορεί να οδηγήσουν σε µεγαλύτερη αστάθεια. Γιατί, όπως είπε ο Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης, δανειζόµενος από τη επιστήµη της φυσικής, οι επαλειµµένες προσπάθειες ρύθµισης και συντονισµού ενός µηχανικού ή ηλεκτρονικού συστήµατος µετά από ένα σοκ καµιά φορά οδηγούν σε µεγαλύτερο αποσυντονισµό και το σύστηµα εκτός ορίων ελέγχου. Υποψιάζεται, µάλιστα, ότι τα οικονοµικά συστήµατα και οι χρηµαταγορές έχουν κάποιες δοµικές οµοιότητες µε τα φυσικά συστήµατα. Ρίχνοντας το γάντι στην ακαδηµαϊκή κοινότητα, προσδιόρισε τη µελέτη του ηθικού κινδύνου και της πιθανής εγγενούς δυναµικής των µέτρων πολιτικής (όταν λαµβάνονται σε τέτοια έκταση και ένταση) για αποσταθεροποίηση, ως το επόµενο πεδίο δόξης λαµπρόν για τους οικονοµολόγους. Πράγµατι, παρατηρούµε ότι η παγκόσµια οικονοµία βγαίνει από την ύφεση, το ερώτηµα όµως είναι κατά πόσο οι ανισορροπίες που συνέβαλλαν στην κρίση περιορίζονται.

ΕΠΙΛΟΓΗ 17

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Πολιτική

Για καφέ & σοβαρή κουβέντα Πριν αναζητήσουµε τη «σοφία», ας αναζητήσουµε την κοινή λογική και τη σύνεση σε όλα τα θέµατα. Αυτό που ζήτησε υπό τη µορφή «κοινωνικής συναίνεσης» ο πρωθυπουργός. Και που δεν είναι τίποτα άλλο από την παραδοχή των πραγµατικών προβληµάτων που πρέπει να επιλυθούν. Όπως έχουν κάνει όλα τα πολιτισµένα κράτη. Αλλιώς θα συνεχίσουµε να συζητάµε στο καφενείο, µέχρι που και ο καφές θα τελειώσει. Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

ι ζούµε το τελευταίο διάσ τηµα; Μια απίσ τευτη ε κσ τ ρ α τ ε ία κα τ α σ υ κο φάν τησης της ελληνικής οικονοµίας από διεθ νή ΜΜΕ. Τι κρύβεται από πίσω, εύκολα το αντιλαµβάνεται κανείς. Η Ελλάδα είναι ασθενής κρίκος της Ευρωζώνης και όσοι έχουν συµφέρον να «σπάσει η αλυσίδα» πιέζουν το αδύνατο σηµείο. Ο στόχος διπλός: Να πληγεί η ΕΕ συνολικά. Να κερδοσκοπήσουν ορισµένοι θεσµικοί. Θα έλεγε κάποιος: «Και τι θα πάθαινε η ΕΕ αν η Ελλάδα 18 ΕΠΙΛΟΓΗ

χρεοκοπούσε, από τη στιγµή που η συµβολή της στο συνολικό ευρωπαϊκό ΑΕΠ είναι ελάχιστη»; Οικονοµικά ίσως τίποτα. Πολιτικά όµως πολλά είναι η απάντηση. Αν αρχίσει να ξηλώνεται το πουλόβερ της αξιοπιστίας της Ευρωζώνης σ τα έν τεκα χρόνια ζωής της, τι θα γίνει στα επόµενα; Η «συζήτηση» για την Ελλάδα, προσχηµατική προφανώς, γίνεται για το αν θα ακολουθήσει το δρόµο της «ήπιας προσαρµογής» ή της λήψης «σκληρών µέτρων» που θα οδηγήσουν σε δραστική µείωση των κρατικών δαπανών

και αύξηση των δηµοσίων εσόδων. Η συζήτηση θυµίζει κάτι από τις κουβέντες του καφενείου, όπου οι θαµώνες προσπαθούν να προσδιορίσουν την έννοια της Δεξιάς, της Αριστεράς, της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς. Στο τέλος πίνουν τον καφέ και πάνε σπίτι τους για να επιστρέψουν την επόµενη µε τα ίδια αναπάντητα ερωτήµατα. Πλην όµως τα ερωτήµατα οφείλουν να είναι διαφορετικά: Υπάρχει Έλληνας που να αµφισβητεί ότι η χώρα παράγει πολύ λίγα; Η βιοµηχανία της συρρικνώνεται. Οι τουρι-

 Κυβερνητικό κυνήγι του χρόνου, µε τον χρόνο πάντα να προπορεύεται  στικές της υπηρεσίες δεν ικανοποιούν την εξίσωση κόστους-οφέλους (µε το πρώτο να υπερβαίνει υπέρµετρα το δεύτερο). Και η αγροτική της παραγωγή (υπο)στηρίζεται από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. Υπάρχει Έλληνας που να αµφισβητεί πως όλα αυτά τα χρόνια δεν τρώµε ούτε καν από τα έτοιµα, αλλά τα δανεικά; Ε, ναι λοιπόν. Έχει δίκιο ο Γιώργος Παπανδρέου όταν λέει πως κινδυνεύει η ελληνική κυριαρχία. Θέλει και ρώτηµα; «Χωρίς οικονοµική αυθυπαρξία δεν υπάρχει εξωτερική πολιτική», είπε ο Θεόδωρος Πάγκαλος και βεβαίως δεν ανακάλυψε τον τροχό. Πρόκειται για ένα από τα βασικά διδάγµατα σε πρωτοετείς φοιτητές πολιτικών επιστηµών και διεθνών σχέσεων. Υπάρχει Έλληνας που να µην γνωρίζει πως η Ελλάδα είναι το βασίλειο της διαφθοράς. Οι περισσότεροι έχουν βρεθεί σε εφορίες, σε πολεοδοµίες, σε δηµόσια νοσοκοµεία. Και το γνωρίζουν πολύ καλά. Οι µόνοι που δεν απεργούν σε αυτόν τον τόπο είναι οι εφοριακοί, οι πολεοδόµοι, οι γιατροί και οι δικηγόροι (όσο ακόµα θα εξαιρούνται από τον ΦΠΑ). Υπάρχει Έλληνας που να µη γνωρίζει ότι η Ελλάδα ως κράτος που υιοθετεί τις αρχές της ελεύθερης οικονοµίας, διαθέτει στην πλειονότητά του ένα παραγωγικό δυναµικό που εξαρτάται από το κράτος – το οποίο προβάλει ταυτόχρονα ως ο «µεγάλος ασθενής» αλλά και η «αγελάδα που όλοι αρµέγουν»; Από τους επιχειρηµατίες που εξασκούν την επιχειρηµατική τους δηµιουργικότητα στην αναζήτηση διαύλων συναλλαγής µε το κράτος, από τους δηµοσίους υπαλλήλους και κάθε λογής συµβασιούχους που αποζητούν τον «σίγουρο» µισθό «βρέξει χιονίσει», τους αγρότες που κάθε χρόνο τέτοια εποχή ζητούν την επιδότηση ως «χριστουγεννιάτικο δώρο» για να µην κλείσουν τους δρόµους, κ.ο.κ. Υπάρχει Έλληνας που να αµφισβητεί ότι επενδύσεις δεν έρχονται στη χώρα, διότι απλά δεν υπάρχουν κανόνες; Και πως αν δεν έρθουν κεφάλαια, αν δεν υπάρξουν επενδύσεις είτε από εγχώρια κεφάλαια, είτε από ξένα, παραγωγή και χρήµα στην αγορά δεν θα δούµε ποτέ;

O ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΤΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ Η κοινωνία θέλει να δει τον πρωθυπουργό, Γιώργο Παπανδρέου, να βγάζει τη χώρα από την κρίση. Θα µπορέσει; Τον ψήφισαν για να µπορέσει. Η ευκαιρία που ζήτησε, του δόθηκε. Τώρα, πρέπει να αποδείξει ότι έχει σχέδιο ανάταξης της ελληνικής οικονοµίας. Ιδού η παγίδα παραµονής στον λαβύρινθο της ύφεσης. Ιδού και η ευκαιρία εξόδου. Δεν φταίνε οι Ευρωπαίοι για το ότι έγινε η χώρα ο «αδύναµος κρίκος» της ΕΕ. Χρόνια τώρα µας δάνειζαν, αλλά αντί να χρησιµοποιούµε τα δανεικά για την αναδιάταξη του παραγωγικού ιστού της χώρας, τα επενδύαµε σε µια επίπλαστη και ψευδεπίγραφη ευµάρεια. Τώρα ήρθε η ώρα του λογαριασµού… Έτσι, συµβαίνει! Όπως και στα νοικοκυριά έτσι και στις οικονοµίες των χωρών, αν δανειστείς για να βάλεις τα λεφτά σου «στο δρόµο» αγοράζοντας ένα πολυτελές αυτοκίνητο, είναι σίγουρο πως θα χάσεις. Όπως και αν δανειστείς για να πας διακοπές. Αν τα ίδια λεφτά τα επένδυες αλλού, οι αποδόσεις θα ήταν διαφορετικές… Σε ό,τι αφορά στην ελληνική οικονοµία, τα δανεικά ήταν για να πληρώνουµε τα δανεικά του πελατειακού κράτους, της αναποτελεσµατικότητας και της διαφθοράς. Τώρα ήρθε η ώρα του λογαριασµού… Έτσι συµβαίνει! Τι άλλο ζούµε το τελευταίο διάστηµα; Μια δραµατοποιηµένη περιγραφή της οικονοµικής δυσχέρειας της χώρας από τα εγχώρια ΜΜΕ. Είναι πράγµατι αυτή η κατάσταση; Αρκετοί έχουν επιφυλάξεις. Σε κάθε περίπτωση, είπαµε, η οικονοµία είναι θέµα ψυχολογίας. Και µε τέτοιο κλίµα, όλοι µαζεύονται και η «δυσχερής κατάσταση» κινδυνεύει να γίνει αυτοεκπληρούµενη προφητεία, σε ένα αυτοτροφοδοτούµενο καθοδικό σπιράλ µειούµενης κατανάλωσης, παραγωγής και απασχόλησης.

ΕΠΙΛΟΓΗ 19

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Πράσινη ανάπτυξη

Λάθος Κατεύθυνση Η πράσινη ανάπτυξη στην οποία επενδύει η κυβέρνηση αποτελεί αξιόπιστη πολιτική επιλογή, αρκεί να εφαρµόζεται σωστά. Γιατί τα «πράσινα τέλη κυκλοφορίας» που επέβαλε στους ιδιοκτήτες αυτοκινήτων και µοτοσικλετών δεν είναι ούτε πράσινα, ούτε οικολογικά, ούτε περιβαλλοντικά ευαίσθητα. Είναι απλώς εισπρακτικά! Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

έννοια της «πράσινης ανάπτυξης» στην οποία επενδύει συλλογικά η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και την οποία χρησιµοποιούν όλα τα στελέχη της όπως ο ναυαγός τη σανίδα σωτηρίας στον ταραγµένο ωκεανό των προβληµάτων, έχει νόηµα και ουσία, ενώ µπορεί να αποτελέσει επενδυτική διέξοδο και επαγγελµατικό προσανατολισµό. Η Ελλάδα ορθώς επενδύει πολλά στις 20 ΕΠΙΛΟΓΗ

ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Είναι ίσως ο µοναδικός τοµέας στον οποίο, η Ελλάδα διαθέτει – επιτέλους – ένα πραγµατικό συγκριτικό πλεονέκτηµα. Το Αιγαίο προσφέρει ήλιο, νερό και αέρα, ενώ ταυτόχρονα βρίσκεται σε γεωπολιτικά στρατηγικό σηµείο. Το όραµα του «πράσινου πλανήτη» ανατρέπει όλα τα µέχρι σήµερα οικονοµικά δεδοµένα. Τι µπορεί να σηµαίνει για την ελληνική οικονοµία αυτή η νέα παγκόσµια τάση για µια περισσότε-

ρο «πράσινη» οικονοµία; Συνήθως οι µεγάλες δυνάµεις του πλανήτη πρώτα καταστρέφουν και µετά δηµιουργούν ανάπτυξη, ανοικοδοµώντας όλα όσα κατέστρεψαν. Αυτή τη φορά η καταστροφή είναι ειρηνική. Ο πλανήτης έχει πάρει την απόφαση να καταστρέψει ο,τιδήποτε ρυπαίνει το περιβάλλον (αυτοκίνητα, ακίνητα, βιοµηχανίες, παραγωγή) και να τα αντικαταστήσει µε νέας τεχνολογίας προϊόντα και υπηρεσίες. Ανατρέπονται τα πάντα στη

 Καλή η θεωρία, καλύτερη όταν συνοδεύεται από πράξη 

ζωή µας. Η Ελλάδα µπορεί να πρωταγωνιστήσει σ’ αυτό το παιχνίδι γιατί διαθέτει πηγές ενέργειας πολύ πιο «εύχρηστες» και παραγωγικές ακόµη και από την ηλιοφάνεια της αφρικανικής ερήµου. Η σύνδεση της προσπάθειας για οικονοµική ανάπτυξη µε την προσπάθεια αντιµετώπισης της κλιµατικής αλλαγής από τον Πρωθυπουργό δεν είναι καθόλου τυχαία, ούτε απλώς «ροµαντική». Οι αλλαγές θα είναι τεράστιες και οι πόροι που θα διατεθούν για αυτές τις αλλαγές αστείρευτοι. Το σχήµα αυτό της οικονοµικής ανάπτυξης είναι συγκεκριµένο. Έρευνα, Παιδεία και Παραγωγικές Δυνάµεις οφείλουν να επικεντρωθούν σε τέσσερεις τουλάχιστον τοµείς της πράσινης οικονοµίας στους οποίους θα µπορούσε να διοχετευθεί η δυναµική της χώρας: οι τεχνολογίες εξοικονόµησης ενέργειας µε έµφαση τα κτίρια, οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, η ποιοτική γεωργία και ο πράσινος τουρισµός. Εξίσου σηµαντικές προοπτικές ανοίγονται και σε άλλους τοµείς της οικονοµικής και περιβαλλοντικής δραστηριότητας όπως η διαχείριση υδατικών πόρων, οι βιολογικοί καθαρισµοί, οι βιοκλιµατικές κατασκευές, η εποπτεία των δασών και η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και άλλοι. Τέτοιοι πράσινοι κλάδοι της οικονοµίας µας µπορούν να ωφεληθούν από τη διείσδυση της καινοτοµίας και της έρευνας. Για τη µικρή ελληνική οικονοµία, όλα τα παραπάνω σηµαίνουν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, µεγάλα επενδυτικά σχήµατα µε άφθονη ρευστότητα και άµεση απόδοση σε φόρους και κρατικό πλούτο. Η κυβέρνηση έχει κάνει ήδη το πρώτο βήµα, απελευθερώνοντας την επενδυτική διαδικασία στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας από δεκάδες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, αλλά µέχρι σήµερα µόνον δειλές πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί. Όλα αυτά δεν είναι µοντερνισµοί ούτε αφηρηµένες νεωτεριστικές ασυναρτησίες. Το θέµα της «πράσινης ανάπτυξης» έχει ωριµάσει στη συλλογική συνείδηση. Αυτή τη στιγµή εκδηλώνονται οι τελευταίοι σπασµοί του τέρατος της Αντίδρασης από τους ισχυρούς του πλανήτη που εκφράζουν τον παλιό, τον παραδοσιακό τρόπο οικονοµικής ανάπτυξης. Η σύνοδος της Κοπεγχάγης και η αποτυχία της θα αποτελεί σύντοµα µακρινή θλιβερή ανάµνηση γιατί η εξέλιξη δεν µπορεί να ανακοπεί.

ΣΕ K ΑΙΝΟΦΑΝΗ K ΑΜΒΑ Η πράσινη ανάπτυξη δεν έχει κοµµατική προέλευση, ούτε φυσικά αποτελεί ροµαντική ιδεοληψία. Είναι η τελευταία µας ευκαιρία να αξιοποιήσουµε τα πραγµατικά συγκριτικά πλεονεκτήµατα της χώρας, το φυσικό περιβάλλον, το ανθρώπινο δυναµικό, το πολιτιστικό κεφάλαιο αλλά και τη γεωγραφική της θέση στο σταυροδρόµι τριών ηπείρων. Ο πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου προκάλεσε ειρωνικά χαµόγελα στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών όταν η Ελλάδα βρέθηκε στο επίκεντρο της κριτικής για την αναξιόπιστη οικονοµική της πολιτική, αναφέρθηκε ακόµη και στη «µεσογειακή δίαιτα». Κι όµως! Η ανάπτυξη του αγροτοδιατροφικού τοµέα, µε αναβάθµιση της ποιότητας και τυποποίηση των ελληνικών αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, µε έµφαση σε προϊόντα ονοµασίας προέλευσης και γεωγραφικής ένδειξης, καθώς και η επένδυση στη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία, αποτελούν αξιόπιστη οικονοµική πολιτική σήµερα. Ένας νέος ενεργειακός σχεδιασµός που θα προωθεί την εξοικονόµηση ενέργειας, την ενεργειακή ασφάλεια και τις ανανεώσιµες πηγές, ώστε το 2020 το 18% της ενέργειας να προέρχεται από ανανεώσιµες πηγές ενέργειας είναι ρεαλιστική πολιτική. Σηµερινή πολιτική προτεραιότητα είναι η ανάπτυξη τεχνογνωσίας και τεχνολογίας στον κλάδο των ΑΠΕ, καθώς και «πράσινες» κατασκευές, ώστε να καταστούν βασικοί εξαγωγικοί κλάδοι της οικονοµίας. Σηµερινή προτεραιότητα είναι οι αναβαθµισµένες µεταφορικές και ακτοπλοϊκές υπηρεσίες, καθώς και νέας τεχνολογίας σύνθετες τηλεπικοινωνίες. Η στήριξη τουριστικών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας µε την προώθηση εναλλακτικών µορφών τουρισµού για όλο τον χρόνο, που σέβονται το περιβάλλον και τον πολιτισµό. Συµπέρασµα: Η πράσινη ανάπτυξη δεν έχει κοµµατική προέλευση, ούτε φυσικά αποτελεί ροµαντική ιδεοληψία. Είναι η τελευταία µας ευκαιρία. Για να δηµιουργηθούν νέες δυναµικές δραστηριότητες, νέες θέσεις εργασίας για να υπάρξει πλούτος σε µια χώρα που έχει ξεχάσει τι σηµαίνει παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα. Η πράσινη ανάπτυξη αποτελεί τη µόνη αξιόπιστη απάντηση απέναντι στον εντεινόµενο διεθνή ανταγωνισµό σε µια περίοδο που οι πόροι (όχι µόνον οι οικονοµικοί αλλά κυρίως οι περιβαλλοντικοί) στερεύουν επικίνδυνα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 21

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Ευρώπη

Ο Χέρµαν Βαν Ρόµπει, ο πρώτος πρόεδρος της Κοινότητας και η Κάθριν Άστον, η νέα ύπατη Εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική της Κοινότητας και ταυτόχρονα αντιπρόεδρος της Κοµισιόν.

Αλλάζει σελίδα Με νέα συνθήκη, και δυο νέα πόστα, του προέδρου και ύπατου Εκπρόσωπου, η ΕE αναζητεί µια νέα πιο γόνιµη περίοδο, µετά τις περιπέτειες των τελευταίων ετών και τα αλλεπάλληλα δηµοψηφίσµατα που την έφεραν στο χείλος του διχασµού. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

νας φε ν τεραλισ τής και µία πρώην ακτιβίσ τρια στο τιµόνι της ΕΕ. Ο λόγος για τον χριστιανοδοµοκράτη πρωθυπουργό του Βελγίου, Χέρµαν Βαν Ρόµπει που έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την Κάθριν Άστον, 22 ΕΠΙΛΟΓΗ

µέλος του βρετανικού Εργατικού κόµµατος που είναι η νέα Ύπατη Εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ και ταυτόχρονα αντιπρόεδρος της Κοµισιόν. Η επιλογή των προσώπων έγινε µε βάση τον σηµερινό πολιτικό χάρτη της Ευρώπης, λήφθηκαν υπόψη οι ευαισθησίες και τηρήθηκαν οι

ισορροπίες. Ο Φλαµανδός, Χέρµαν Ρόµπει ήταν η αρχική επιλογή του γαλλογερµανικού άξονα. Φεντεραλιστής, όπως δηλώνει ο ίδιος, άγνωστος στη διεθνή σκηνή, αλλα εξαιρετικά δηµοφιλής στο Βέλγιο. Το σηµαντικότερο προσόν του είναι η συναίνεση. Σε µια διαπραγµάτευση όλοι πρέπει

 Νέα πρόσωπα, νέες θέσεις, ελπίδες και αµφιβολίες 

να έχουν τη βεβαιότητα ότι βγήκαν κερδισµένοι, µια διαπραγµάτευση µε νικητές και ηττηµένους είναι µια κακή διαπραγµάτευση, επισηµαίνει εδώ και πολλά χρόνια ο Βαν Ρόµπει. Στο Βέλγιο, διετέλεσε πρωθυπουργός τους τελευταίους 10 µήνες και ήταν εκείνος που πέτυχε να βάλει στο ίδιο «τραπέζι» Φλαµανδούς και Βαλόνους, όταν η χώρα εξαιτίας των διαφορών µεταξύ των δύο εθνικών κοινοτήτων είχε φτάσει στα πρόθυρα της διάλυσης. Το «αντίβαρο» που αποτελεί επιλογή των οκτώ σοσιαλιστών πρωθυπουργών της ΕΕ, ήταν η Κάθριν Άστον, πρόσωπο χωρίς ιδιαίτερη κοινοτική εµπειρία, µε τις περγαµηνές της να επικεντρώνονται σε σηµαντική πολιτική δράση σ τη Μεγάλη Βρεταννία τη δεκαετία του 1980 εναντίον της εγκατάστασης των αµερικανικών πυραύλων Πέρσινγκ και Κρουζ σε ευρωπαϊκό έδαφος. Είχε κατηγορηθεί τότε ως κοµµουνίστρια. Τους τελευταίους 15 µήνες ήταν Επίτροπος για το εξωτερικό εµπόριο της ΕΕ. Οι επιφυλάξεις για τον κ. Βαν Ρόµπει προήλθαν µόνο από την πλευρά των βρετανικών ταµπλόιντ, που τον κατηγόρησαν ως φεντεραλιστή και επικίνδυνο για τη χώρα τους. Ο Γκόρντον Μπράουν, που προωθούσε για τη θέση αυτή τον Τόνι Μπλερ, έκανε πίσω όταν διαπίστωσε ότι η υποψηφιότητα αυτή δεν «περπατούσε», παίρνοντας ως «αντάλλαγµα» για τη χώρα του τη θέση της Ύπατης Εκπροσώπου. Στις Βρυξέ λ λε ς πισ τεύουν ότι µε τη µεθοδικότητα και την επιµονή που τον διακρίνει, ο κ. Βαν Ρόµπει θα είναι ένας πετυχηµένος πρόεδρος. Η θητεία του θα έχει διάρκεια 2,5 ετών µε δυνατότητα µιας ανανέωσης, ενώ βασικός του ρόλος είναι η προετοιµασία των αποφάσεων που θα λαµβάνονται στις Συνόδους Κορυφής υπό την προεδρία του, ενώ θα συµµετέχει και σε συναντήσεις, στο πλαίσιο διεθνών οργανισµών. Η κ. Άστον δεν έχει ιδιαίτερη εµπειρία σε κοινοτικά θέµατα, ούτε σε θέµατα εξωτερικής πολιτικής, ενώ αρκετοί από το «στρατόπεδο» των ευρωπαϊστών δεν κρύβουν την ανησυχία τους ότι η Ύπατη Εκπρόσωπος θα επηρεάζεται στην άσκηση των καθηκόντων της από το βρετανικό Φόρειν Οφις. Γενικά θεωρούν ότι η εικόνα που θα εκπέµπει προς τα έξω δεν θα είναι «καθαρή» σχετικά µε τις κοινοτικές θέσεις στα διάφορα διεθνή ζητήµατα. Αυτό όµως µένει να αποδειχθεί στην πράξη!

ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ ΙΣΧΥΟΣ Η νέα θέση, της Ύπατης Εκπροσώπου Κάθριν Άστον, ίσως είναι πιο σηµαντική από αυτή του προέδρου, δεδοµένου ότι θα εκπροσωπεί την ΕΕ και θα διαπραγµατεύεται σε διεθνές επίπεδο. Θα προεδρεύει στο σκέλος των εξωτερικών σχέσεων του Συµβουλίου Γενικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Κάθριν Άστον, στην ουσία θα έχει τις αρµοδιότητες που είχαν µέχρι τώρα ο ύπατος Εκπρόσωπος για την Εξωτερική Πολιτική, Ασφάλεια και Άµυνα, Χαβιέ Σολάνα, και η Επίτροπος για τις Εξωτερικές Σχέσεις και την πολιτική γειτνίασης, Μπενίτα Φερέρο-Βάλντνερ. Πάντως, οι κινήσεις της κ. Άστον, θα εποπτεύονται από τον µηχανισµό που δηµιουργήθηκε µε πρωτοβουλία της Γερµανίδας καγκελαρίου, Άνγκελα Μέρκελ, και του Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί. Ο γαλλογερµανικός άξονας δεν άφησε τη νέα κοινοτική υπηρεσία εξωτερικών σχέσεων υπό τον πλήρη έλεγχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως ζητούσε η Επιτροπή. Γάλλοι και Γερµανοί, εκµεταλευόµενοι την ασάφεια της νέας Συνθήκης φρόντισαν η νέα υπηρεσία που θα εποπτεύεται από την κ. Άστον, να αποτελείται κατά το 1/3 από αποσπασµένους διπλωµάτες των 27 κρατών-µελών. Τα άλλα 2/3 θα είναι υπάλληλοι της Κοµισιόν και του Συµβουλίου Υπουργών. Κατά τα άλλα, η Συνθήκη της Λισαβόνας διατηρεί την εκ περιτροπής προεδρία που θα ασκείται σε στενή συνεργασία τριών χωρών (προηγούµενη-τρέχουσα-επόµενη προεδρία). Η προεδρία θα ασχολείται µε όλους τους τοµείς, εκτός από τις Συνόδους Κορυφής, όπου θα προεδρεύει ο πρόεδρος της ΕΕ (Βαν Ρόµπει) και τις Εξωτερικές Σχέσεις του Συµβουλίου Γενικών Υποθέσεων, όπου θα προεδρεύει η Ύπατη Εκπρόσωπος (Κάθριν Άστον).

ΕΠΙΛΟΓΗ 23

10.

�� µ��

807.527.303 28.976.156 1.386.042.489

1.607.849.650

1.131.910.591

435.391.713

426.892.972 20.911.310.562

155.000.000 41.870.400.000

178.723

125.876.481

941.154.164

3.236.894.061

��

�.

��

� ��

�� (��) �� µ��

��µ�� (��).

��µµ��

�� µ��

��µ�� µ�� µ��

12. 13.

��

510.437.207 275.033

111.243.362 111.243.362 55.000.000

40.832.075.972

��

�.

82.536.271

��

� �� I��

�� µ�� µ�� µ�� µ�� 13.5 �� µ��

��

11.

13.1 13.2 13.3 13.4

��

10.

9.1 �� µ�� µ� ��µµ�� 9.2 �� µ�, �� µ��, �� µµ�� 9.3 �� µ�� µ� �� (TARGET2)

��µ�� µ��

7.1 �� 7.2 ��

80.797.070.291

788.198.964

1.535.260.811

1.524.933.201

1.161.502.887

40.832.075.972

845.965.701

62.959.724 82.536.271

�� µ� �� µ� ��

714.925.511

�� µ� ��

5.453.646.471 62.067.995

�� µ� ��

4.1 �� 4.2 ��

0 5.515.714.466

�� µ��

4.908.957.583 2.842.500.000

7.751.457.583

19.981.539.200

2.1 ��µ�� µ�� (��µ��µ�� ) 2.2 ��

�� µ�� µ�� µ� �� µ��µ��

��

��, 17 ��µ�� 2009

74.398.339.947 253.315.539 105.510.875.459

9.616.316.474

21.242.903.499

80.797.070.291

2.222.545.948

3.175.151.954

7.292.378.169

21.338.203.534

78.187.933

42.025.400.000

178.723

361.099.324

1.067.030.645

��µ��: ��µ�� µ� �� 54� �� , �� µ� ��

1. �� µ�� "�� µ�� µ�� " ��µ�� µ� �� .2469/97 2. �� µ�� µ�� µ�� µ��, �� 3. �� µ� �� µ��µ�� µ�� . 4. �� µ��

�� (��)

��

10.1 ��µ�� µ�� 10.2 �� µ��µ�� 10.3 ��

��

9.1 ��µµ�� , �� µ�� 9.2 �� µ�� µ�� µ�� 9.3 �� µ�, �� µ��, �� µµ�� 9.4 �� µ�� µ� �� (TARGET2)

M��µ��

7.1 �� µ��µ�� 7.2 ��

�� µ��

��

5.1 �� µ�� 5.2 �� µ��µ�� µ��

�� µ�� µ�� µ� �� µ��µ��

�� µ� ��

4.1 �� , �� 4.2 ��

�� µ� ��

2.1 �� 2.2 �� , ��, ��

��

�� µ� �� µ� ��

��

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 31ης Οκτωβρίου 2009 (σε ευρώ) ��

BANKING

Χορηγήσεις & Τειρεσίας

Η επανεφεύρεση του τροχού Στην Ελλάδα έχουµε βαλθεί να αποδείξουµε ότι µπορούµε να επανεφεύρουµε τον τροχό. Ο λόγος για την αλλοίωση της βάσης δεδοµένων του Τειρεσία και την αµφίβολη αποτελεσµατικότητα του µέτρου. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «Ε»

ι θεωρίες της οικονοµικής και κοινωνικής επιστήµης σπάνια µπορούν να µπουν στο πειραµατικό εργαστήριο και να δεχτούν επαλήθευση. Συνήθως αυτό που αποκαλούµε οικονοµετρία επιχειρεί να διερευνήσει συσχετίσεις µεταξύ µεγεθών στο παρελθόν και να εξάγει συµπεράσµατα για το µέλλον. Έτσι, οι επιπτώσεις ενός καινοφανούς µέτρου που εισάγεται στην Ελλάδα, όπως η αλλοίωση της βάσης δεδοµένων του credit bureau, όπως αποκαλείται στην Ευρώπη, του λεγόµενου Τειρεσία στην Ελλάδα καθώς και ορισµένες άλλες ρυθµίσεις για τις οφειλές των επιχειρήσεων και ιδιωτών προς τις τράπεζες δεν είναι δυνατό να µετρηθούν εκ των προτέρων. Ο κάθε υπουργός–εισηγητής του µέτρου έχει το δικαίωµα να ελπίζει σε µία εφεύρεση που θα βελτιώσει την κατάσταση της οικονοµίας αλλά στην περίπτωση αυτή το πιθανότερο είναι να επιτύχει τα ακριβώς αντίθετα. Τα τυπικά µέτρα που λαµβάνονται σε όλη την Ευρώπη ως άριστη πρακτική αποφεύγονται λόγω του πολιτικού κόστους από την κυβέρνηση. Το πιθανότερο είναι ότι τα ευχάριστα µέτρα –αν ήσαν αποτελεσµατικά– θα τα είχαν λάβει και οι εταίροι µας στην Ευρώπη. Ο κίνδυνος οι προωθούµενες ρυθµίσεις για τις οφειλές επιχειρήσεων – επαγγελµατιών και ιδιωτών να οδηγήσουν σε ακριβώς αντίθετα αποτελέσµατα από αυτά που επιδιώκονται, δηλαδή σε µείωση της ρευστότητας στην αγορά και αύξηση των επιτοκίων είναι πολύ µεγάλος και θα φανεί µεσοπρόθεσµα. Αν µάλιστα γίνουν αντιληπτές οι επιπτώσεις τους στους οίκους αξιολόγησης των ελληνικών πιστωτικών ιδρυµάτων µπορεί να επηρεάσουν πολύ νωρίτερα την πιστοληπτική ικανότητα των ελληνικών τραπεζών και το κόστος άντλησης κεφαλαίων από τις διεθνείς αγορές χρήµατος, µε επιπτώσεις τελικά στο κόστος δανεισµού των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι η ποιότητα του ελληνικού credit bureau ελέγχεται από διεθνείς οίκους αξιολόγησης όπως και από την Παγκόσµια Τράπεζα. Σε παλαιότερη έκθεση της για την Ελλάδα η Fitch IBCA σηµείωνε ότι είναι θετική η ύπαρξη

ΤΟ ΜΕΤΕΩΡΟ ΕΓΧΕ

ΙΡΗΜΑ

Σε περιβάλλον χρηµατοδοτικής στενότητας, καθώς και τα κριτήρια χορήγησης δανείων είναι αυστηρότερα αλλά και η ζήτηση δανείων περιορίζεται λόγω της ύφεσης και της αβεβαιότητας των δανειοληπτών για τις δυνατότητές τους αποπληρωµής των δανείων, οι ρυθµίσεις για τις οφειλές των επιχειρήσεων και η χαλάρωση των όρων εγγραφής στα αρχεία του Τειρεσία θα δώσουν µια ανάσα στις επιχειρήσεις. Μένει να αποδειχθεί όµως το αν θα έχουν ως συνέπεια ακόµη αυστηρότερους όρους στις χορηγήσεις νέων δανείων από τις τράπεζες.

του γραφείου πληροφοριών πίστης. Δεν αποκλείεται λοιπόν ο περιορισµός του ιστορικού βάθους της διαθέσιµης πληροφόρησης από τον Τειρεσία να οδηγήσει σε περαιτέρω υποβάθµιση των ελληνικών τραπεζών. Από την άλλη πλευρά οι χορηγήσεις δανείων περιορίζονται κάθετα, λιγότερο στην Ελλάδα και περισσότερο στην Ευρωζώνη, σε βαθµό που κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες των περισσότερων ανεπτυγµένων χωρών να καλούν τις τράπεζες να διοχετεύσουν τη ρευστότητα που έχουν αντλήσει από τις κεντρικές τράπεζες σε δάνεια προς την οικονοµία για να χρηµατοδοτηθεί η ανάκαµψη. Το πρόβληµα όµως είναι βαθύτερο, ιδίως στην Ελλάδα σε περίοδο ύφεσης, και δύσκολα θα αντιστρέψουν την εικόνα ρυθµίσεις όπως αυτές. Αναµφίβολα θα δώσουν µια ανάσα στις επιχειρήσεις, το πόσο διατηρήσιµη όµως θα είναι µένει να αποδειχθεί. ΕΠΙΛΟΓΗ 25

��

10.

�� µ��

805.244.740 29.260.593 1.400.825.597

1.623.027.735

1.131.910.591

435.391.713

587.321.938 19.703.646.008

160.000.000 41.140.400.000

177.972

147.528.692

941.178.291

3.238.992.241

��

�.

��

� ��

�� (��) �� µ��

��µ�� (��).

��µµ��

�� µ� �� µ� �� µ� ��

6. 7.

�� µ��

��µ�� µ�� µ��

12. 13.

��

509.257.925 275.033

111.243.362 111.243.362 55.000.000

37.870.339.205

��

�.

82.536.271

8.733.923.717 94.030.688

��

� �� I��

�� µ�� µ�� µ�� µ�� 13.5 �� µ��

��

11.

13.1 13.2 13.3 13.4

��

10.

9.1 �� µ�� µ� ��µµ�� 9.2 �� µ�, �� µ��, �� µµ�� 9.3 �� µ�� µ� �� (TARGET2)

��µ�� µ��

7.1 �� 7.2 ��

�� µ� ��

4.1 �� 4.2 ��

79.111.183.032

787.019.682

1.529.135.208

1.528.576.731

1.211.231.563

37.870.339.205

845.965.701

82.536.271

66.487.312

711.050.744

0 8.827.954.405

��

5.169.499.810 380.500.000

5.549.999.810

20.100.886.400

�� µ��

2.1 ��µ�� µ�� (��µ��µ�� ) 2.2 ��

�� µ�� µ�� µ� �� µ��µ��

��

��, 8 ��µ�� 2009

70.297.752.400 517.138.537 101.365.378.115

9.622.923.302

20.927.563.876

79.111.183.032

2.235.330.930

3.190.330.039

7.287.504.235

20.290.967.946

91.822.903

41.300.400.000

177.972

386.949.783

1.088.706.983

��µ��: ��µ�� µ� �� 54� �� , �� µ� ��

�� (��)

��

10.1 ��µ�� µ�� 10.2 �� µ��µ�� 10.3 ��

��

9.1 ��µµ�� , �� µ�� 9.2 �� µ�� µ�� µ�� 9.3 �� µ�, �� µ��, �� µµ�� 9.4 �� µ�� µ� �� (TARGET2)

M��µ��

7.1 �� µ��µ�� 7.2 ��

�� µ��

5.1 �� µ�� 5.2 �� µ��µ�� µ��

�� µ�� µ�� µ� �� µ��µ��

�� µ� ��

4.1 �� , �� 4.2 ��

�� µ� ��

2.1 �� 2.2 �� , ��, ��

��

�� µ� �� µ� ��

��

(�� )

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 30ης Νοεµβρίου 2009 (σε ευρώ) ��

BANKING

Ρύθµιση οφειλών & επιτόκια

Ο άγνωστος Χ Η ειδική µεταχείριση πρέπει κάποια στιγµή να έχει ένα τέλος. Γιατί όταν η πρακτική αυτή συνεχίζεται για µεγάλο διάστηµα, πολλαπλασιάζονται οι κίνδυνοι που περιµένουν στη γωνία. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «Ε»

αξιολόγηση των πιστωτικών κινδύνων στηρίζεται σε συστήµατα αξιολόγησης της συµπεριφοράς που αξιοποιούν δεδοµένα συναλλακτικής συµπεριφοράς και συνεπώς είναι απαραίτητο να έχουν ιστορικό βάθος. Όταν περιορίζεται η πληροφόρηση από τον Τειρεσία αυξάνεται για τις τράπεζες η αβεβαιότητα έναντι όλων των πελατών. Αυτή την αβεβαιότητα οι τράπεζες την τιµολογούν αυξάνοντας τα επιτόκια των δανείων που χορηγούν. Το τελικό αποτέλεσµα θα είναι σε βάρος της πιστωτικής επέκτασης. Ποιοι θα πληρώσουν το µάρµαρο; Αυτοί που συνήθως το πληρώνουν. Οι επιχειρήσεις και νοικοκυριά που τηρούν τις υποχρεώσεις τους και συνήθως είναι αυτές που πληρώνουν κανονικά. Ποιος είναι σε θέση να υπολογίσει τις µεσοπρόθεσµες συνέπειες αυτού του µέτρου; Αναφορικά µε το νοµοσχέδιο για τη ρύθµιση των οφειλών των επιχειρήσεων προς τις τράπεζες πρέπει να σηµειωθεί ότι η αντιµετώπιση οικονοµικών προβληµάτων των πελατών τους, µέσω αναχρηµατοδοτήσεων και παροχής διευκολύνσεων, αποτελεί καθηµερινότητα ειδικά τους τελευταίους µήνες. Από τις αρχές του 2009, δάνεια άνω των 20 δισ. ευρώ έχουν τύχει ειδικής µεταχείρισης µε αναχρηµατοδοτήσεις, επιµήκυνση διάρκειας, παροχή περιόδων χάριτος οπότε πληρώνονται µόνο οι τόκοι κ.λπ. Ο κίνδυνος είναι να αυξηθούν τα επιτόκια των τραπεζικών προϊόντων, να επιδεινωθεί η ρευστότητα των τραπεζών, να οδηγήσει σε αύξηση των απαιτήσεων εποπτικών κεφαλαίων, ειδικά µε την ενσωµάτωση των ενήµερων οφειλών στη ρύθµιση. Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι τράπεζες προχωρούσαν σε ρυθµίσεις δανείων µεγάλων πελατών κυρίως και στόχος της κυβέρνησης είναι να ενταχθούν στις ρυθµίσεις και επιχειρήσεις µε δάνεια ως 1,5 εκατ. ευρώ, µε στόχο να τονωθεί η ρευστότητά τους και η οικονοµική δραστηριότητα. Οι τραπεζίτες αντιτείνουν ότι οι ρυθµίσεις του νοµοσχεδίου θα δηµιουργήσουν προβλήµατα στις τιτλοποιήσεις δανείων, ιδίως στεγαστικών, µε συνέπειες στη δυνατότητα τους άντλησης κεφαλαίων από τις χρηµαταγορές (που µεταφράζεται σε όρους κόστους δανεισµού) και αύξησης των χορηγήσεών τους, όπως επίσης και στα επιτόκια µε τα οποία θα τιµολογούν τα δάνεια που χορηγούν. Επίσης, πολλοί µπορεί να εκλάβουν τη ρύθµιση ως ευκαιρία για να µην πληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, παρά το γεγονός ότι έχουν τη δυνατότητα. Η κρίση ρευστότητας στην αγορά, µε τη µεγάλη άνοδο των ακάλυπτων επιταγών και τα σήµατα κινδύνου που εκπέµπουν οι µικροµεσαίες κυρίως επιχειρήσεις, αναµφίβολα επιβάλλει τη λήψη µέτρων. Αρκεί τα συγκεκριµένα να αποδώσουν τα αναµενόµενα.

ΜΠΡΟΣ ΓΚΡΕΜΟΣ ΚΑΙ ΠΙΣΩ ΡΕΜΑ Η ύφεση που πλήττει την ελληνική οικονοµία, που θα συνεχισθεί αν και ηπιότερη το 2010 µε την Ελλάδα να είναι µια από τις τρεις χώρες της Ευρωζώνης µε αρνητική ανάπτυξη το 2010 - οι άλλες δύο είναι η Ιρλανδία και η Ισπανία- η µείωση της βιοµηχανικής παραγωγής και του τζίρου του λιανικού εµπορίου, η αυξανόµενη ανεργία συνθέτουν µια δύσκολη εικόνα για την Ελλάδα. Οι ρυθµίσεις των οφειλών των επιχειρήσεων στοχεύουν στην ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων και της αγοράς. Όµως, όπως όλα τα φάρµακα, έχουν και παρενέργειες. Αρκεί να είναι περιορισµένες!

ΕΠΙΛΟΓΗ 27

BANKING

Κόσµος - Ελλάδα

ΤΕΛΟΣ ΕΠΟΧΗΣ

ΤΑ «ΕΨΑΛΛΕ» ΣΤΟΥΣ ΤΡΑΠΕΖΙΤΕΣ

πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ, µίλησε στο Λονδίνο σε εκδήλωση του περιοδικού Economist και τα «έψαλλε» στους τραπεζίτες. Αφού τόνισε ότι δεν είναι σαφές ακόµα σε ποιο βαθµό η βελτίωση των αποτελεσµάτων των τραπεζών οφείλεται στα κρατικά πακέτα στήριξης και τα µέτρα των κεντρικών τραπεζών, έκανε σαφές ότι η µεγάλη πρόκληση για τις τράπεζες είναι µπροστά τους. Συγκεκριµένα, αυτή αφορά στην επίπτωση της χρηµατοπιστωτικής κρίσης στην πραγµατική οικονοµία και, συνακόλουθα, στο χαρτοφυλάκιο δανείων των τραπεζών. Η πρόκληση αυτή, δηλαδή το δεύτερο κύµα αύξησης των προβλέψεων και των διαγραφών δανείων, θα αφορά πλέον πολύ περισσότερες τράπεζες από ότι το πρώτο κύµα διαγραφών λόγω δοµηµένων προϊόντων και τιτλοποιηµένων δανείων. Συνεπώς οι πιέσεις στην κερδοφορία τους έπονται. Και κάλεσε τις τράπεζες να διοχετεύσουν την πρόσφατη κερδοφορία τους στην ενίσχυση της κεφαλαιακής τους βάσης και όχι σε αδικαιολόγητα, όπως τα περιέγραψε, µπόνους και αµοιβές. Η ενίσχυση των ισολογισµών τους θα τις βοηθήσει να διαδραµατίσουν την κύρια λειτουργία τους που είναι, τόνισε, να δανείζουν (επιχειρήσεις και νοικοκυριά). Γιατί, όπως είπε, αναφερόµενος στο γεγονός ότι στην Ευρωζώνη οι χορηγήσεις των δανείων υποχωρούν, η ΕΚΤ τους διέθεσε απεριόριστη ρευστότητα όχι για τις ίδιες αλλά για να τις διευκολύνει να δανείζουν. Όπως είπε «η καρδιά του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος έχει αρχίσει να χτυπά µε τον κανονικό της ρυθµό, όµως δεν πρέπει να παραβλέπουµε τα σωληνάκια και τα όργανα µε τα οποία στηρίζεται η λειτουργία της». Αναφερόµενος στα µπόνους των τραπεζικών στελεχών είπε ότι η κουλτούρα αυτή αποµακρύνει την τραπεζική λειτουργία από τη διαµεσολάβηση προς την ιδιωτική κερδοσκοπία, µετατρέποντας τον κλάδο από κλάδο υπηρεσιών (στην οικονοµία) σε κλάδο αυτοεξυπηρέτησης (self serving sector). 28 ΕΠΙΛΟΓΗ

Tέλος ουσιαστικά στα µπόνους των τραπεζικών στελεχών του ιδιωτικού τοµέα βάζει η απόφαση του Γιώργου Παπανδρέου να φορολογηθούν µε συντελεστή 90% (στον ιδιωτικό τοµέα δεν θα χορηγηθούν). Ο Έλληνας πρωθυπουργός κινείται σε αυστηρότερα πλαίσια από τον Βρετανό οµόλογό του, Γκόρν τον Μπράουν, µε τον οποίο συµφωνεί και ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, που προβλέπει προσωρινή φορολόγηση µε συντελεστή 50% για ποσά πάνω από 25 χιλ. λίρες ή 27,5 χιλ. ευρώ στη Γαλλία. Η Γερµανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, προς το παρόν κρατά κλεισ τά τα χαρτιά της, λέγοντας µόνο ότι η φορολόγηση των µπόνους είναι «δελεαστική». Ούτως ή άλλως η πρακτική αυτή καθίσταται πλέον ασύµφορη για τις τράπεζες. Η αµερικανική κυβέρνηση αποφάσισε τον Μάρτιο 2009 να φορολογήσει µε συντελεστή 90% τα µπόνους πάνω από 250 χιλ. δολάρια µόνο στις τράπεζες και επιχειρήσεις που δέχτηκαν κρατική βοήθεια. Οι προωθούµενες στη Βρετανία ρυθµίσεις – µε τον φόρο να βαρύνει τις τράπεζες – προκάλεσαν την αντίδραση των τραπεζιτών, που θεωρούν ότι υπονοµεύεται η θέση του City του Λονδίνου ως χρηµατοοικονοµικού κέντρου. Οι ανησυχίες αυτές ως ένα βαθµό θεωρούνται υπερβολικές καθώς τα πλεονεκτήµατα του –ο κύριος όγκος των ευρωπαϊκών hedge funds και εταιρειών ιδιωτικών συµµετοχών είναι εγκατεστηµένος στο Λονδίνο, το ένα τρίτο σχεδόν των πράξεων συναλλάγµατος διενεργείται εκεί όπως και ο κύριος όγκος των συναλλαγών σε ευρωοµόλογα, ενώ το εργασιακό καθεστώς είναι πιο ελαστικό από ότι στην Ευρώπη – παραµένουν ισχυρά.

ΙΣΧΥΡΟ OΧΙ ΣΤΟΥΣ FAT CAT ΤΡΑΠΕΖΙΤΕΣ «Δεν επιδίωξα την εκλογή µου για να βοηθήσω µια οµάδα (fat cat) τραπεζιτών». Με αυτά τα λόγια ο Αµερικανός πρόεδρος Μπαράκ Οµπάµα, µετά τη συνάντησή του µε τους επικεφαλής των µεγάλων τραπεζών της χώρας του, εκδήλωσε τη δυσαρέσκειά του για το γεγονός ότι ενώ οι τράπεζες στηρίχθηκαν µε κεφάλαια των φορολογούµενων, ανέκτησαν την κερδοφορία τους σε βαθµό τέτοιο που να επιστρέφουν την κρατική βοήθεια η µια µετά την άλλη (µε τελευταία τη Citigroup) για να απαλλαγούν από τους περιορισµούς που τη συνοδεύει και ετοιµάζονται να δώσουν µπόνους στα στελέχη τους, οι χορηγήσεις δανείων υποχωρούν. Στις ΗΠΑ οι µεγάλες επιχειρήσεις στηρίζονται σε πολύ µεγάλο βαθµό στις κεφαλαιαγορές για άντληση κεφαλαίων (πολύ περισσότερο από τις ευρωπαϊκές) και οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις αλλά και η στεγαστική αγορά είναι που πλήττονται περισσότερο από τη φειδωλή στάση των τραπεζών. Σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία της κεντρικής τράπεζας, της Fed, οι χορηγήσεις δανείων υποχωρούν, καθώς αφενός µεν οι τράπεζες θέτουν πλέον ακόµη αυστηρότερα κριτήρια και όρους χρηµατοδότησης ενώ και η ζήτηση δανείων (σε περιβάλλον υψηλής ανεργίας) υποχωρεί. Αυτά ισχύουν περισσότερο για τα στεγαστικά δάνεια. Σύµφωνα µε τη Fed o ρυθµός µείωσης των χορηγήσεων είναι µεγαλύτερος στις µεγάλες τράπεζες (που δέχτηκαν και το µεγαλύτερο µέρος της κρατικής βοήθειας) παρά στις µικρότερες.

Η BOOMERANG ΑΝΑΚΑΜΨΗ Έντονη κριτική άσκησε ο πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών και πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας, Βασίλης Ράπανος, στο νοµοσχέδιο της υπουργού Οικονοµίας, Λούκας Κατσέλη, που προβλέπει ευνοϊκή ρύθµιση των ληξιπρόθεσµων αλλά (πιθανώς) και των ενήµερων οφειλών των επιχειρήσεων και ιδιωτών. Στη συζήτησή του στην Επιτροπή Οικονοµικών Υποθέσεων της Βουλής, υποστήριξε ότι επιτρέπει –δυνητικά– στο 90% των πελατών των τραπεζών να αθετήσουν τις υποχρεώσεις τους. Το ενδεχόµενο αυτό δηµιουργεί µεγάλη αβεβαιότητα στις τράπεζες για τη ρευστότητά τους, σε περίοδο µάλιστα που σχεδιάζουν τη επιστροφή των κεφαλαίων που άντλησαν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το σκηνικό για τις τράπεζες επιβαρύνεται και από το γεγονός ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν αντλήσει από την ΕΚΤ αναλογικά µεγαλύτερη ρευστότητα από τις οµολόγους τους της Ευρωζώνης, σχεδόν 8% του ενεργητικού τους έναντι 6% των ιρλανδικών και πολύ χαµηλότερου ποσοστού των υπολοίπων. Όσον αφορά τη χαλάρωση των όρων εγγραφής στοιχείων της συµπεριφοράς των δανειοληπτών στον Τειρεσία τόνισε ότι αναπόδραστα θα οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων. Η βασική θέση της ΕΕΤ είναι ότι οι ρυθµίσεις θα πρέπει να στοχεύουν µόνο σε όσους έχουν πραγµατικά ανάγκη, ενώ ο κ. Ράπανος τόνισε ότι αρκετές από τις διατάξεις του νοµοσχεδίου είναι ανεφάρµοστες και θα δυσχεράνουν αντί να αναθερµάνουν την οικονοµία.

ΕΠΙΛΟΓΗ 29

Σκηνοθέτες σε άλλο έργο

30 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKING

Νέες ισορροπίες και ανατροπές το 2010

Μπορεί οι Έλληνες τραπεζίτες καµία σχέση να µην είχαν µε τα «κακά παιδιά» του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος που έφεραν τον κόσµο στο χείλος του γκρεµού, τις συνέπειες όµως θα τις βιώσουν στην καθηµερινότητά τους. Για τις ελληνικές τράπεζες το 2010 θα είναι έτος ανατροπών, νέων δεδοµένων, νέων ισορροπιών. Χαµηλότερες αµοιβές, περιορισµός χορηγήσεων, υποχρεώσεις για τη στήριξη των διεθνών επενδύσεων τους. Κερασάκι στην τούρτα, η αντιµετώπιση των επιπτώσεων στη λειτουργία τους από τα κυβερνητικά σχέδια ενίσχυσης της ρευστότητας των επιχειρήσεων. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ΣΤΑΥ ΡΟ Δ ΡΟ Μ Ι Το 2010, θα είναι µια δύσκολη χρονιά για τους τραπεζίτες σε ολόκληρο τον κόσµο. Έχουν δύο δρόµους να διαλέξουν. ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΡΩΤΗ Μπορούν να συγκεντρώσουν µετοχικό κεφάλαιο και να επιστρέψουν σε τραπεζικές δραστηριότητες µε πιο σοβαρή οικονοµική βάση. ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΥΤΕΡΗ Μπορούν να βγάλουν κέρδη στηριζόµενοι στις κρατικές χρηµατοδοτήσεις και να επιστρέψουν την κρατική στήριξη.

ολύ δουλειά, χαµηλές αποδοχές χωρίς µπόνους και ρίσκο χωρίς ανταµοιβή, είναι το µέλλον για τους Έλληνες τραπεζίτες. Οι ελληνικές τράπεζες χωρίς να έχουν υποπέσει στα λάθη των µεγάλων ευρωπαίων και αµερικανών ανταγωνιστών τους, είναι καταδικασµένες να λειτουργούν µέσα σε ασφυκτικά πλαίσια κοινωνικού ελέγχου και πολιτικών πιέσεων (βλ. κυβερνητικά σχέδια ενίσχυσης της ρευστότητας των επιχειρήσεων µε ρυθµίσεις οφειλών ενδεχοµένως και για ενήµερους πελάτες) χωρίς να προσδοκούν –στο ορατό µέλλον– ανταπόδοση και υψηλές κερδοφορίες. Οι ελληνικές τράπεζες είναι υποχρεωµένες να στηρίξουν µε νύχια και µε δόντια τις διεθνείς επενδύσεις τους. Έχουν δανείσει περισσότερα από 50 δισ. ευρώ στις βαλκανικές χώρες και φυσικά δεν µπορούν να τα ξεχάσουν εύκολα. Είναι χρεωµένες µε τη στήριξη των ελληνικών επενδύσεων στο εξωτερικό. Έχουν ήδη αναλάβει να υποστηρίζουν στον δανεισµό του το ελληνικό δηµόσιο και, από την άλλη, πρέπει να αντιµετωπίσουν µε κοινωνική ευθύνη τις επιπτώσεις της σκληρής οικονοµικής κρίσης. Το 2009 οι ελληνικές εµπορι-

κές τράπεζες δανείσθηκαν από τις δηµοπρασίες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) περισσότερα από 45 δισ. ευρώ, µε επιτόκιο της τάξης του 1%. Το 2010 θα κληθούν να επιστρέψουν το µεγαλύτερο µέρος αυτών των δανειακών κεφαλαίων. Το φθηνό χρήµα που άντλησαν από την ΕΚΤ σε µεγάλο βαθµό τοποθετήθηκε σε κρατικά οµόλογα µε επιτόκια 4-4,5% κάτι που σηµαίνει ότι τα κέρδη των τραπεζών ενισχύθηκαν από τόκους το 2009, µε ένα ποσό της τάξης του 1,5 δισ. ευρώ. Στην Ελλάδα οι τράπεζες θα αντιµετωπίσουν σοβαρά προβλήµατα µε δάνεια ιδιωτών που δεν θα εξυπηρετούνται κανονικά. Οι επισφαλείς απαιτήσεις µπορεί να ξεπεράσουν και το 10%. Αυτό οφείλεται εν µέρει στην οικονοµική κρίση, την κρίση στην πραγµατική οικονοµία και την ανεργία, από την άλλη όµως πλευρά οφείλεται και στις κυβερνητικές παρεµβάσεις που θεωρούν εύλογο να καθυστερούν τις οφειλές τους οι δανειολήπτες. Αυτό σηµαίνει ότι οι τράπεζες στην Ελλάδα θα αντιµετωπίσουν πιθανώς και πρόβληµα ρευστότητας εκτός από την επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης, δηλαδή της βασικής δουλειάς τους. ΕΠΙΛΟΓΗ 31

BANKING Άµυνα και επίθεση Ας δούµε τι συµβαίνει και κυρίως τι θα συµβεί στο εξωτερικό την ίδια ακριβώς περίοδο που οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει να παίζουν αµυντικό παιχνίδι στο εσωτερικό µε ξαφνικές αντεπιθέσεις στις αγορές του εξωτερικού. Πριν από ένα χρόνο, ελάχιστοι επενδυτές θα επέλεγαν να τοποθετήσουν τις αποταµιεύσεις τους στον τραπεζικό κλάδο. Και όµως η απόδοση των τραπεζικών µετοχών στα χρηµατιστήρια του πλανήτη ήταν θεαµατική µέχρι τον Δεκέµβριο του 2009. Όχι µόνο στην Αθήνα αλλά σε ολόκληρο τον κόσµο. Από τα χαµηλά του Μαρτίου στο αµερικανικό Χρηµατιστήριο, ο τραπεζικός δείκτης του S&P 500 έχει ενισχυθεί πάνω από 140%. Σήµερα οι τράπεζες βρίσκονται µπροστά στην πρόκληση να επιστρέψουν σε τις κρατικές ενισχύσεις. Η Bank of America, η µεγαλύτερη αµερικανική τράπεζα,

Νέες ισορροπίες και ανατροπές το 2010 επιστρέφει 45 δισ. δολάρια από τα κεφάλαια στήριξης της κυβέρνησης, εν µέρει χρησιµοποιώντας 26 δισ. δολ. από τα διαθέσιµά της και εν µέρει πουλώντας σχεδόν 19 δισ. δολ. σε νέες µετοχές. Ενώ όµως οι τράπεζες ξεφορτώνονται την άµεση βοήθεια από τις εθνικές κυβερνήσεις, απολαµβάνουν ήδη άφθονη βοήθεια από άλλες κρατικές πράξεις και αποφάσεις για να επιστρέψουν στην κερδοφορία µετά την κρίση. Ακόµη και αν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κάνει τα πρώτα προσεκτικά βήµατα στην προσπάθεια να θέσει τέρµα στα τεράστια ποσά που είναι διαθέσιµα στις τράπεζες µε επιτόκιο 1%, τα πλούσια κέρδη που µπορούν να βγάλουν οι τράπεζες επενδύοντας και µόνο αυτά τα κεφάλαια σε χαµηλού κινδύνου ενεργητικό, όπως τα κρατικά οµόλογα, δεν έχουν τελειώσει ακόµη. Απόδειξη είναι η καµπύλη απόδοσης – που µετρά τις διαφορές στα επιτόκια που πληρώνουν στις ποικίλες διάρκειες

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ NARROW BANKING Στην Αµερική στο πλαίσιο της µεταρρύθµισης του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος, αρκετοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν την επαναφορά του νόµου Glass-Steagall (καταργήθηκε το 1999) που διαχώριζε την αµιγώς τραπεζική λειτουργία από την επενδυτική τραπεζική, απαγορεύοντας στις τράπεζες να δραστηριοποιούνται και στους δυο τοµείς. Όπως είπε ο πρώην διοικητής της Fed, Πολ Βόλκερ, είναι ώρα να επιστρέψουµε στο «narrow banking».

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΓΕΡΑ ΝΕΥΡΑ Η ΕΚΤ εκτιµά ότι οι διαγραφές δανείων και άλλων στοιχείων του ενεργητικού, όπως µετοχές, στις τράπεζες της Ευρωζώνης θα φθάσουν τα 550 δισ. ευρώ από το 2007 ως τα τέλη του 2010, από τα οποία τα 355 δισ. αφορούν δάνεια. Σύµφωνα µε τον αντιπρόεδρο της ΕΚΤ, Λουκά Παπαδήµο, οι ζηµίες από τα χρεόγραφα έχουν ως επί το πλείστον απορροφηθεί και η πρόκληση που παραµένει για τις τράπεζες είναι η χειροτέρευση της ποιότητας του χαρτοφυλακίου δανείων.

32 ΕΠΙΛΟΓΗ

των χρεογράφων. Η καµπύλη παραµένει εξαιρετικά απότοµη, σχεδόν κάθετη τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ. Όταν η απόκλιση ανάµεσα στις αποδόσεις των διετών και των 10ετών οµολόγων ξεπερνά το 2,5% στις ΗΠΑ και στη Βρετανία και το 1,9% στη Γερµανία, είναι εύκολο να αποκοµιστούν κέρδη, απλώς και µόνο µε την τοποθέτηση «φθηνού» ρευστού σε τέτοια οµόλογα. Οι καµπύλες απόδοσης µπορεί να χρησιµεύσουν ως δείκτες για διάφορες εκτιµήσεις – από την εµπιστοσύνη µέχρι και τον φόβο. Όσο οι καµπύλες της απόδοσης παραµένουν τόσο κάθετες, οι τράπεζες δεν θα έχουν πρόβληµα να πραγµατοποιούν κέρδη, ακόµη και αν δεν δανείζουν χρήµατα στον κόσµο και τις επιχειρήσεις.

Ακριβά κεφάλαια Την ίδια στιγµή οι ελληνικές τράπεζες αντιµετωπίζουν και µια σειρά από κινδύνους, που σχετίζονται µε την εξαιρετικά δύσκολη δηµοσιονοµική κατάσταση της χώρας. Μέχρι σήµερα οι τράπεζες δανείζονται από την ΕΚΤ, χρησιµοποιώντας ως ενέχυρο τα οµόλογα του ελληνικού δηµοσίου. Η διαδικασία αυτή πλήττεται από τις υποβαθµίσεις της πιστοληπτικής αξιοπιστίας της χώρας, καθώς η χώρα βρίσκεται σε κλοιό αρνητικών αξιολογήσεων από τους διεθνείς οίκους. Ο υπουργός Οικονοµικών, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, παραδέχτηκε ότι αν η εικόνα δεν αλλάξει ως το τέλος του 2010 και η ΕΚΤ αλλάξει τους κανόνες αποδοχής οµολόγων ως εγγύηση όπως προγραµµατίζει στα τέλη του έτους – επαναφέροντάς τους στα προ της κρίσης αυστηρότερα επίπεδα – τότε οι ελληνικές τράπεζες θα έχουν πρόβληµα άντλησης κεφαλαίων από την ΕΚΤ. Αυτό σηµαίνει ότι οι τράπεζες θα κληθούν να πληρώσουν ακριβότερα το κόστος δανεισµού µέσα από δικές τους οµολογιακές εκδόσεις που θα διοχετεύσουν στις ξένες χρηµαταγορές. Διάφορα «εργαλεία» όπως οι οµολογιακές εκδόσεις, οι προθεσµιακές καταθέσεις αλλά και οι αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου αναµένεται να χρησιµοποιηθούν αρκετά µέσα στο 2010 από τα πιστωτικά ιδρύµατα της χώρας µας για

ΘΕΛΕΙ ΠΡΟΣΟΧΗ! Κρίσιµο για την ελληνική οικονοµία θα είναι το 2010, κατά το οποίο η µεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα είναι να ανακτήσει την αξιοπιστία της στις διεθνείς αγορές. Αυτά τόνισε ο πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας, Βασίλης Ράπανος (δεξιά), ενώ ο διευθύνων σύµβουλος, Απόστολος Ταµβακάκης, προσδιόρισε τους στόχους της τράπεζας στην ενίσχυση της ηγετικής παρουσίας της στην Ελλάδα και του περιφερειακού της ρόλου στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, την ενίσχυση της κεφαλαιακής της βάσης µε αποδοτικότερη αξιοποίηση του ενεργητικού της και την προσέλκυση καταθέσεων από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

την άντληση κεφαλαίων. Ελπίζουν οι Έλληνες τραπεζίτες ότι οι ρυθµιστικές αρχές θα δώσουν περιθώριο δύο ίσως και τριών ετών για να ξεκινήσει η εφαρµογή πιο απαιτητικών κανόνων αναφορικά µε την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Στηρίζουν την αισιοδοξία τους σε δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωµατούχων που συµµετέχουν στην «Επιτροπή της Βασιλείας για την εποπτεία των τραπεζών» οι οποίες αναφέρουν ότι η έναρξη της µεταβατικής περιόδου σε πιο αυστηρούς κανόνες πιθανόν να γίνει το 2012 ή το 2013. Ακόµα και αυτό όµως αναµένεται να κριθεί µέσα στο επόµενο εξάµηνο µε βασική προϋπόθεση κατά πόσον θα περιοριστεί ο ρόλος της ΕΚΤ στη χρηµατοδότηση του συστήµατος. Σήµερα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εξακολουθεί να είναι ο βασικός «αιµοδότης» των εµπορικών τραπεζών. Κεφάλαιά ύψους 750 δισ. ευρώ από την ΕΚΤ κατευθύνθηκαν στα ταµεία των τραπεζών. Στην τελευταία δηµοπρασία δανείων 12µηνης διάρκειας, τον Δεκέµβριο, χορήγησε 96,9 δισ. ευρώ σε 224 τράπεζες. Από αυτά περίπου 3,5 δισ. ευρώ κατευθύνθηκαν στο ελληνικό τραπεζικό σύστηµα.

Παιχνίδι νοµισµάτων Με το τέλος του 2009, οι επενδυτές σε όλον τον κόσµο έκλεισαν τα βιβλία τους σε ένα περιβάλλον γεµάτο ανησυχίες για την πιστοληπτική αξι-

οπιστία κρατών µε υπερχρεωµένες οικονοµίες. Στην Ευρώπη οι φόβοι ότι οι οικονοµίες ορισµένων χωρών, όπως της Βρετανίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ελλάδας και της Ιρλανδίας, είναι υπερβολικά εκτεθειµένες στον κίνδυνο υποβάθµισης τους χρέους τους πυροδότησαν πωλήσεις ευρωπαϊκών µετοχών. Δοκιµάζεται επίσης και η αξιοπιστία του ευρώ., το οποίο από τα 1,508 δολάρια την 1η Δεκεµβρίου έπεσε ως τα 1,40. Την τύχη του δολαρίου θα καθορίσουν οι επόµενες συνεδριάσεις της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ. Ένα χρόνο πριν, ο πρόεδρος της Fed Μπεν Μπερνάνκε είχε οδηγήσει το τραπεζικό σύστηµα σε έναν πρωτόγνωρο κόσµο, τον κόσµο των σχεδόν µηδενικών επιτοκίων και των άλλων ανορθόδοξων µέτρων, όπως αυτό της «ποσοτικής χαλάρωσης». Με αποτέλεσµα από τότε να πληµµυρίσει µε ρευστό κάθε χαραµάδα του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος των ΗΠΑ. Από τον Δεκέµβριο του 2008 ως σήµερα τα επιτόκια παραµένουν στα ίδια µηδενικά επίπεδα και συνοδεύονται σε κάθε συνεδρίαση της Fed από τη φράση ότι θα παραµείνουν σε αυτά τα επίπεδα «για ορισµένο διάστηµα», δηλαδή για το επόµενο εξάµηνο. Η ιδιαιτέρως χαλαρή νοµισµατική πολιτική της Fed έβγαλε από τη βαθιά και διετή ύφεση την αµερικανική οικονοµία. Οι επικριτές του κ. Μπερνάνκε

ισχυρίζονται όµως ότι αν η Fed συνεχίσει να πληµµυρίζει τον κόσµο µε δολάρια, θα οδηγήσει σε µια νέα κρίση δολαρίου,. Προειδοποιούν ότι το carry trade του δολαρίου όσο περισσότερο διαρκέσει και όσο ευρύτερες διαστάσεις πάρει τόσο µεγαλύτερη φούσκα στις τιµές των αξιών θα δηµιουργήσει και τόσο ισχυρότερο θα είναι το κραχ που θα προκληθεί όταν αυτή ξεφουσκώσει. Η λογική του carry trade είναι απλή: Οι µεγάλοι επενδυτές, όπως τα hedge funds, δανείζονται χρήµα σε δολάρια, πληρώνοντας τα χαµηλά επιτόκια στην αγορά του δολαρίου. Το δανεικό αυτό χρήµα χρησιµοποιείται για την αγορά αξιών µε υψηλότερες αποδόσεις, όπως νοµίσµατα που έχουν υψηλότερα επιτόκια ως το πετρέλαιο, τον χρυσό, τις µετοχές και τα οµόλογα αναδυόµενων αγορών και άλλες πιο ριψοκίνδυνες τοποθετήσεις. Η σ τ ρατηγ ική αυτή αποφέρει κέρδη κατά δύο τρόπους. Οι αποδόσεις των αξιών που αγοράζονται συν τα κέρδη που κλειδώνονται από την αλλαγή στο νόµισµα στο οποίο οι επενδυτές δανείζονται. Επηρεάζει επίσης την αξία του νοµίσµατος στο οποίο γίνεται ο δανεισµός των κεφαλαίων. Οι επενδυτές που έχουν δανειστεί σε δολάρια πρέπει να τα πουλήσουν για να τοποθετηθούν σε άλλες αξίες, µε συνέπεια περαιτέρω υποχώρησή του δολαρίου. . ΕΠΙΛΟΓΗ 33

BANKING

Χρηµατοδότηση

Παιχνίδι

υψηλών απαιτήσεων Οι ελληνικές τράπεζες αναγνωρίζοντας την κρισιµότητα της οικονοµικής συγκυρίας, θα προσπαθήσουν το 2010 να διαχειριστούν το σύνολο των ληξιπρόθεσµων πελατών τους, µε δεδοµένο το ευνοϊκότερο προς τους οφειλέτες αυτούς διαµορφούµενο ρυθµιστικό πλαίσιο, καθώς και να ενισχύσουν τη ρευστότητα στην αγορά, παρέχοντας τραπεζικά προϊόντα που αφορούν συγκεκριµένα πλάνα ανάπτυξης και εξορθολογισµό των ανισορροπιών της, έργο δύσκολο αλλά όχι αδύνατο. Από τους ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΖΟΠΟΥΝΙΔΗ και ΧΡΗΣΤΟ ΛΕΜΟΝΑΚΗ*

34 ΕΠΙΛΟΓΗ

τρέχουσα οικονοµική συγκυρία διαµορφώνει νέες καταστάσεις στο τοπίο των πιστωτικών ιδρυµάτων της χώρας µας. Οι πρόσφατες εξελίξεις στο Χρηµατιστήριο Αθηνών, όταν καταγράφηκαν σηµαντικές απώλειες στις τιµές µετοχών των εισηγµένων τραπεζών, αποδεικνύουν πως τα µακροοικονοµικά δεδοµένα της χώρας µας παρασύρουν ακόµα και υγιείς από µικροοικονοµική άποψη µετοχές, όπως είναι αυτές των ελληνικών πιστωτικών ιδρυµάτων. Παρά ταύτα, ακόµα και µε τα σηµερινά δεδοµένα, οι προοπτικές των τραπεζών δεν ήταν ούτε είναι αρνητικές. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν αντλήσει, κατά το τελευταίο διάστηµα, σηµαντικά ποσά από τις κεφαλαιαγορές και έχουν αυξήσει τα κεφάλαιά τους, διαθέτοντας ρευστότητα και αποδεικνύοντας παράλληλα πως δεν αντιµετωπίζουν ασύµµετρα µεγάλους κινδύνους, λαµβάνοντας υπόψη την τρέχουσα οικονοµική κατάσταση. Επιπλέον τo 2009, που χαρακτηρίστηκε από τον περιορισµό της πιστωτικής επέκτασης σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, λόγω και των επιπτώσεων της χρηµατοοικονοµικής κρίσης, το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα απέδειξε τη σταθερότητά του. Ο φόβος των ανοιγµάτων στην Ανατολική Ευρώπη σε συνδυασµό µε τα αποτελέσµατα της κρίσης, η οποία άρχισε να εµφανίζεται ουσιαστικά στη χώρα µας από τον Μάρτιο του 2009 και έπειτα, προδιέγραψαν ένα δύσκολο οικονοµικό περιβάλλον, που δεν άφησε ανεπηρέαστη και την ελληνική οικονοµία. Οι τράπεζες αντέδρασαν µε απόλυτα υγιή αντανακλαστικά, παρέχοντας πιστώσεις σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, µε αυστηρότερα όµως κριτήρια και µεγαλύτερη προσοχή στην αξιολόγηση των κριτηρίων χορηγήσεων. Συνέχισαν να παρέχουν πίστωση, όµως, σε περιβάλλον µιας «αβέβαιης» αγοράς, που δηµιουργήθηκε κυρίως από τις πιέσεις στα εισοδήµατα και, κατά γενική οµολογία, µε χαµηλότερα επίπεδα πιστοληπτικής ικανότητας των δανειοδοτούµενων, φυσικών και νοµικών προσώπων, τόσο στο σύνολό τους, όσο και σε κάθε τοµέα δραστηριότητας ξεχωριστά. Η εκτίµηση για µια σηµαντική αύξη-

ση έως και στο 10% των ληξιπρόθεσµων δανείων επιχειρήσεων και νοικοκυριών για το 2009, επέρχεται σχεδόν ως φυσική απόρροια των παραπάνω και χαρακτηρίζει σε σηµαντικό βαθµό την ανάσχεση στην πιστωτική επέκταση.

Στοχευµένα προϊόντα Η περίοδος που διανύουµε εντάσσεται στην καρδιά της οικονοµικής κρίσης για την Ελλάδα, η οποία παρά τα έντονα χαρακτηριστικά της, εξώθησε αρκετές από τις τράπεζες να συµπεριλάβουν στοχευµένα τραπεζικά προϊόντα, µε έµφαση στις ιδιαίτερες ανάγκες των οφειλετών τους. Αρκετές τράπεζες προσέφεραν λοιπόν, επιλογές δανείων καταναλωτικής πίστης, µε σκοπό τη συγκέντρωση οφειλών πιστωτικών καρτών και λοιπών δανείων από άλλα πιστωτικά ιδρύµατα και την αποπληρωµή τους µε προνοµιακούς όρους της αγοράς. Τα προϊόντα αυτά που εµφανίστηκαν στην αγορά καινοτόµησαν σε σχέση µε τα αντίστοιχα κατά το προηγούµενο διάστηµα, ως προς την παροχή ενός δώρου µε τη λήψη του δανείου, όπως συνέβαινε παλαιότερα µε τα στεγαστικά δάνεια. Επιπλέον, ορισµένες τράπεζες προέβησαν και σε παροχή υπηρεσιών Υγείας στους πελάτες τους, σε συνεργασία µε ιδιωτικά ιατρικά κέντρα και νοσοκοµεία, µε συµβολικό κόστος, ως επιβράβευση της χρήσης των καταθετικών και χορηγητικών προϊόντων τους, κυρίως πιστωτικών καρτών, ενισχύοντας και τον κλάδο των τραπεζοασφαλειών (bankassurance), που αναµένεται εκ των πραγµάτων να αναπτυχθεί περαιτέρω κατά τα επόµενα χρόνια. Η σταδιακή αποκλιµάκωση του επιτοκίου αναφοράς της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας /ΕΚΤ στο 1% από τις 13-05-09, από 3,25% το 2008, έδωσε πραγµατική ανάσα στους δανειολήπτες, των οποίων τα δάνεια εκτοκίζονται µε σταθερό επιτόκιο συνδεδεµένο µε το βασικό παρεµβατικό της ΕΚΤ. Το ίδιο όµως συνέβη και µε τα επιτόκια Euribor 1, 2 και 3 µηνών, τα οποία κατέγραψαν σταδιακή αποκλιµάκωση από τις αρχές του 2009, κινούµενα σε επίπεδο

Το σίγουρο είναι ότι η ελληνική µικροµεσαία επιχειρηµατικότητα εισέρχεται σε µια ακόµη δυσκολότερη οικονοµικά περίοδο το 2010 και ενδεχοµένως και το 2011.

*Ο Κ. Ζοπουνίδης είναι διευθυντής του Εργαστηρίου Συστηµάτων Χρηµατοοικονοµικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης και ο Χ. Λεµονάκης, υποψήφιος διδάκτορας, µέλος του Εργαστηρίου Συστηµάτων Χρηµατοοικονοµικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης.

ΕΠΙΛΟΓΗ 35

BANKING

Χρηµατοδότηση

0,466%, 0,578% & 0,718%, αντίσ τοιχα στις 27-11-09. Για τα τραπεζικά προϊόντα που επικεντρώθηκαν στα δάνεια καταναλωτικής πίσ της, υπήρξε σαφής σ τροφή των τραπεζών στην ενίσχυση των εξασφαλίσεων τους, µε παροχή εµπράγµατων διασφαλίσεων εκ µέρους των πελατών τους. Υστέρηση παρουσιάστηκε και στα δάνεια αγοράς νέων αυτοκινήτων, κυρίως λόγω και των εξελίξεων στον τοµέα της απόσυρσης. Στο ίδιο µοτίβο και οι δανειοδοτήσεις στη στεγαστική πίστη, οι οποίες λόγω της αισθητής ανάσχεσης στην αγορά των ακι-

ΤΕΝΤΩΜΕΝΟ ΣΧΟΙΝΙ Η επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης προς τον ιδιωτικό τοµέα εκτιµάται ότι θα συνεχιστεί κατά τους επόµενους µήνες, καθώς η ζήτηση δανείων εξακολουθεί να επηρεάζεται αρνητικά από την εξασθένηση της οικονοµικής δραστηριότητας. Αυτά σύµφωνα και µε τις επισηµάνεις του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, στην ενδιάµεση Έκθεση για τη Νοµισµατική Πολιτική (Οκτώβριος 2009), για τις χρηµατοπιστωτικές εξελίξεις στη χώρα µας. Να σηµειώσουµε εδώ ότι οι µακροοικονοµικές δυσκαµψίες της χώρας, κυρίως τα µεγάλα ελλείµµατα (το δηµοσιονοµικό και το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών) και τα χρέη (το δηµόσιο και το εξωτερικό), κάνουν επιτακτική την επιτάχυνση των µεταρρυθµίσεων και τον εξορθολογισµό δηµόσιων οικονοµικών.

νήτων κι εν γένει στην οικοδοµή, υποχώωρησαν κάθετα το 2009.

Επιχειρηµατικά δάνεια Στον τοµέα των επιχειρηµατικών δανείων τα πράγµατα κινήθηκαν σε δυσκολότερο µοτίβο, καθώς η ασφυξία της αγοράς από τον συνεχώς αυξανόµενο όγκο ακάλυπτων µεταχρονολογηµένων επιταγών διαµόρφωσε ένα δύσκολο πλαίσιο προσαρµογής των τραπεζών στα δεδοµένα της κρίσης. Υπήρξαν τράπεζες που προχώρησαν σε λήψη φθηνών δανείων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, παρέχοντας στη συνέχεια κεφάλαια κίνησης µε χαµηλά επιτόκια σε επιχειρήσεις µε θετικές οικονοµικές επιδόσεις ή ακόµη και σε εκείνες µε τις οποίες διατηρούσαν καλή πελατειακή σχέση. Από την άλλη πλευρά, η ελληνική µικροµεσαία επιχείρηση το 2009 συνάντησε µεγάλη δυσκολία στο να χρηµατοδοτήσει την ανάπτυξή της, ενώ σε ορισµένες περιπτώσεις παρουσίασε εγγενή αδυναµία να καλύψει ακόµη και τις τρέχουσες υποχρεώσεις και τα λειτουργικά της έξοδα. Παράλληλα, η δυσκολία είσπραξης των απαιτήσεων, σε συνδυασµό µε το άναρχο και ανεξέλεγκτο πεδίο της µεταχρονολογηµένης επιταγής, επέτειναν το πρόβληµα, δηµιουργώντας εκρηκτικές καταστάσεις στην αγορά. Χαρακτηριστικό παράδειγµα των παραπάνω είναι και η στροφή αρκετών τραπεζών στη λήψη επιπλέον εµπράγµατων διασφαλίσεων (π.χ.: προσηµειώσεις ακινήτων των πελατών τους), ακόµη και για τη διατήρηση των υπαρχόντων πιστοδοτικών ορίων, πελατών που χρηµατοδοτούσαν αποκλειστικά µε προεξόφληση επιταγών.

Η επόµενη µέρα Από µέρους των τραπεζών, οι όροι και τα κριτήρια χρηµατοδότησης αναµένεται να παραµείνουν αυστηρά, ενδεχοµένως και να ενταθούν το 2010, λόγω της υιοθέτησης του σχεδίου νόµου για την ενίσχυση της ρευστότητας της αγοράς που προβλέπει ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους για τους οφειλέτες των τραπεζών. Οι εγκρίσεις κάθε είδους δανειοδοτήσεων θα υπόκεινται, στο εξής, σε ακόµη αυστηρότερο έλεγχο, λαµβάνοντας υπόψη την πραγµατική δανειακή επιβάρυνση του οφειλέτη, καθώς και την πιστοληπτική του συνέπεια (π.χ.: στην καταναλωτική και στεγαστική πίστη). Δάνεια θα παρέχονται γενικά στους οφειλέτες εκείνους που αποδεδειγµένα είναι φερέγγυοι, ενώ και τα 36 ΕΠΙΛΟΓΗ

Οι τράπεζες σήµερα καλούνται να χρηµατοδοτήσουν το 2010 την ιδιωτική οικονοµία της χώρας, µε µια δηµόσια οικονοµία που βρίσκεται σε οριακό σηµείο.

δηλωθέντα οικονοµικά τους στοιχεία θα δικαιολογούν την ανάληψη της συγκεκριµένης πίστωσης (π.χ.: η µηνιαία δόση δανείου να µην ξεπερνά το 40% των µηνιαίων εσόδων του οφειλέτη). Κυρίως όµως, τα νέα δεδοµένα που διαφαίνεται ότι θα ισχύουν στο εξής, είναι απόρροια και της αύξησης των καθυστερήσεων, που αποτελούν σήµερα ένα από τα µεγαλύτερα προβλήµατα στους ισολογισµούς των τραπεζών, λαµβάνοντας υπόψη και τις αυξηµένες απαιτήσεις του ρυθµιστικού πλαισίου για την κεφαλαιακή επάρκεια. Φυσικό επακόλουθο των παραπάνω είναι η ενδεχόµενη ανάσχεση στην κερδοφορία των τραπεζών και το 2010, ως επακόλουθο τόσο της χαµηλότερης ροής χορηγήσεων, καθώς οι όροι χορήγησης θα γίνονται αυστηρότεροι σε συνδυασµό και µε την εφαρµογή του σχεδίου νόµου για την ενίσχυση της ρευστότητας στην αγορά, αλλά και της σταδιακής

εξάντλησης των µέτρων της ΕΚΤ µε τα οποία χορηγούσε φθηνή ρευστότητα στις ευρωπαϊκές τράπεζες. Θετικά για τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις τα σταδιακώς µειούµενα επίπεδα επιτοκίων των δανειοδοτήσεων. Το σίγουρο είναι όµως ότι η ελληνική µικροµεσαία επιχειρηµατικότητα εισέρχεται σε µια ακόµη δυσκολότερη οικονοµικά περίοδο το 2010 και ενδεχοµένως και το 2011. Το στοίχηµα της άµεσης και αποτελεσµατικής τιθάσευσης των δηµοσιονοµικών ανισορροπιών της χώρας µας, σε συνδυασµό µε την ανάπτυξη διαρθρωτικών µέτρων ενίσχυσης της οικονοµίας, θα αποτελέσει τη βάση για ένα «καλύτερο» οικονοµικά 2011 και για τη συντοµότερη έξοδό µας από την κρίση, η οποία διαφαίνεται ότι θα είναι µεγάλη, πολυεπίπεδη και «κοστοβόρα» για το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. ΕΠΙΛΟΓΗ 37

BANKING

Επικοινωνία τραπεζών

Η εξίσωση των µεριδίων Oι τράπεζες που θα γίνουν πιο τολµηρές στα προϊόντα που θα διαµορφώσουν το 2010, πιο συγκεκριµένες στο κοινό που θα στοχεύουν και πιο ειλικρινείς και ξεκάθαρες στην εξέλιξη της εικόνας τους, έχουν – µεσοπρόθεσµα τουλάχιστον – περισσότερες ελπίδες αύξησης του µεριδίου τους στην αγορά.

π ρό σ καιρη, όπω ς φαίνε ται, κρίσ η στον ελληνικό τραπεζικό κλάδο του 2009, είναι αλήθεια ότι τάραξε πολύ τη σχέση πολλών πελατών µε την τράπεζά τους και σε πραγµατικό και σε επίπεδο perception. Πολλοί ένιωσαν ότι ο µέ χρι τώρα συνεργάτης τους κλείνει την πιο δύσκολη στιγµή την κάνουλα χρηµατοδότησης. Άλλοι ένιωσαν ότι τόσο καιρό υπήρχε µια εκµετάλλευση, οι περισσότεροι µια ανασφάλεια, αφού και µεγάλοι 38 ΕΠΙΛΟΓΗ

Από τον ΤΑΚΗ ΘΕΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟ*

παίκτες του πιο κραταιού µέχρι τώρα κλάδου µπήκαν σε αµφισβήτηση. Σε µια ποιοτική έρευνα που είχα παρακολουθήσει µου έχει εντυπωθεί η εικόνα ενός µεσήλικα οικογενειάρχη που µε πολλή αγωνία παρατήρησε: «αγωνιώ γιατί τους έχω εµπιστευθεί το βιος µου». Θα έλεγα λοιπόν ότι η ανασφάλεια, η δυσπιστία και η καχυποψία που βγήκαν στην επιφάνεια την περίοδο της κρίσης, προκάλεσαν ένα νέο µοίρασµα στην τράπουλα της τραπεζικής αγοράς µε µετακίνηση ση-

µαντικών καταθέσεων και έκαναν πιο «ώριµους» πολλούς πελάτες. Κάποιες µεγάλες ιδιωτικές τράπεζες βγήκαν µε πληγωµένη εικόνα και µερίδιο, οι θεωρούµενες «κρατικές» ενισχύθηκαν από την κατάσταση και οι µικρές είτε έχασαν σηµαντικά µερίδια, είτε βρήκαν την ευκαιρία να αποκτήσουν µερίδια τα οποία θα φανεί κατά πόσο

*business development manager της Euro RSCG Athens

είναι ευκαιριακής προέλευσης ή αν µπορούν να τα διατηρήσουν. Συνεπώς θα έλεγα ότι σε σχέση µε άλλες εποχές η ανάγκη βελτίωσης ή επαναπροσδιορισµού της εικόνας αρκε τών τ ραπεζών είναι όχι µόνο χρήσ ιµη αλ λά και αναγκαία. Αυτό µπορεί να γίνει µε χρήση σ τοιχείων corporate επικοινωνίας. Η ψυχή της µάρκας µιας τράπεζας είναι ένα µείγµα εντυπώσεων που προέρχεται από τα καταστήµατα, το προσωπικό, τα ίδια τα προϊόντα, τη διαφήµιση, τα δηµοσιεύµατα σ τον τύπο και τη διαχείριση της εταιρικής εικόνας. Το ζητούµενο τώρα πια δεν είναι η δηµιουργία µιας εντυπωσιακής εικόνας, αλλά η πειστικότητα και η βελτίωση της σχέσης µε τον καταναλωτή. Από την άλλη, για ένα µερίδιο πελατών δεν υπάρχει τίποτε πιο πειστικό από ένα ή πολλά καλά τραπεζικά προϊόν τα, ικανά να αλλάξουν την εικόνα µιας τράπεζας, υπό την προϋπόθεση ότι η εικόνα της της επιτρέπει να µπει σ την λίσ τα των πιθανών επιλογών του πελάτη. Δεν υπάρχει µία συνταγή λοιπόν, κάθε τράπεζα έχει διαφορετικές ανάγκες και δυνατότητες στη βελτίωση της εικόνας της, στην προώθηση των προϊόντων της ή και στα

Η ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ, Η ΔΥΣΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΧΥΠΟΨΙΑ που βγήκαν στην επιφάνεια την περίοδο της κρίσης, προκάλεσαν ένα νέο µοίρασµα στην τράπουλα της τραπεζικής αγοράς µε µετακίνηση σηµαντικών καταθέσεων και έκαναν πιο «ώριµους» πολλούς πελάτες.

δύο. Θα έλεγα ότι ο ίδιος ο κλάδος συνολικά έχει ανάγκη από βελτίωση της εικόνας του.

Μικρότερο ρίσκο Όσο η αγορά εξελίσσεται ανταγωνιστικά, όσο ο καταναλωτής ψάχνεται περισσότερο για το κέρδος του, όσο οι καταστάσεις του δηµιουργούν πιο σύνθετες ανάγκες, όλο και πιο σύνθετα και εξειδικευµένα προϊόντα θα βρίσκουν αποδοχή. Υπάρχουν πολλοί τύποι τραπεζικών πελατών. Από τους πιο αδιάφορους, αµετακίνητους και συντηρητικούς, έως αυτούς που ψάχνονται σε όλα και ρισκάρουν ευκαιριακά από µικρή ή από µεγάλη ανάγκη. Μη ξεχνάµε ότι και το ίδιο

το τραπεζικό κατάστηµα χάνει τη σηµασία που είχε όσο το e-banking µειώνει τις επισκέψεις, συνεπώς και η ίδια η πώληση κάποιων τραπεζικών προϊόντων αλλάζει. Αν εξαιρέσουµε λοιπόν προϊόντα µε υπόσχεση επιτοκίου τα οποία φέρνουν πάντα πελάτες αλλά µειώνουν την κερδοφορία των τραπεζών και δεν θα πάψουν να βγαίνουν περιστασιακά, η ψυχολογία της αγοράς δεν ευνοεί την «κατανάλωση» προϊόντων τέτοιας κατεύθυνσης ή προϊόντα υψηλού ρίσκου. Αντίθετα ευνοεί πιο σίγουρες και πιο πρακτικές υποσχέσεις. Πέραν λοιπόν του «οφέλους», υπάρχουν και άλλα προϊοντικά σηµεία που οι τράπεζες µπορούν να αναδείξουν. Για παράδειγµα, η προστιθέµενη αξία που δηµιουργούν οι συνδυασµοί προϊοντικών καλύψεων µε τραπεζικές και όχι µόνο υπηρεσίες, η ευκολία που µπορεί να φέρει ο περιορισµός σε λογαριασµούς, συναλλαγές, κάρτες και τράπεζες, γεννούν πιο ενδιαφέρουσες από πλευράς product development ευκαιρίες.Αν, τώρα, συγκρίνουµε τις διαφηµιστικές δαπάνες 1ου 7µήνου 2008 και 2009 θα δούµε ότι ο κλάδος οικονοµικών υπηρεσιών παραµένει ο πρώτος σε δαπάνη κλάδος στην ελληνική αγορά. Παρατηρείται βέβαια µια µείωση αυτής της δαπάνης κατά 22%, η οποία προέρχεται όµως από µειώσεις σε όλα τα µέσα. Άρα κανένα µέσο δεν είναι κερδισµένο. Η µείωση βέβαια στην τηλεόραση αγγίζει το -40% και θα έλεγα ότι είναι αναµενόµενη σε µια περίοδο προσπάθειας άµεσης περικοπής σηµαντικών εξόδων των τραπεζών. Θεωρώ όµως ότι είναι κάτι παροδικό που εξελίσσεται παράλληλα µε την κρίση. Τα δύο βασικά µέσα θα παραµείνουν η τηλεόραση και οι εφηµερίδες. Αξίζει βέβαια να σηµειωθεί ότι, ενώ τα υπόλοιπα τραπεζικά προϊόντα έχουν µείωση δαπάνης, τα καταθετικά προϊόντα, τα επαγγελµατικά δάνεια και οι εκστρατείες εικόνας παρουσιάζουν αύξηση σε σχέση µε το αντίστοιχο περσινό 7µηνο. Αυτό νοµίζω δείχνει καλύτερα το πού θα παιχθεί το παιχνίδι των µεριδίων το 2010, αλλά και την ανάγκη διαµόρφωσης εικόνας κάποιων τραπεζών. ΕΠΙΛΟΓΗ 39

40 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 41

42 ΕΠΙΛΟΓΗ

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ - Επεξεργασία ALLMEDIA CREATIVE

OPINION LEADERS #7 ΝΙΚΗΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΟΣ

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΗΣ EΝΑ ΚΑΘΑΡΟ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΟ ΘΟΛΟ ΤΟΠΙΟ ΤΟΥ ΠΙΣΤΟΛΗΠΤΙΚΟΥ ΡΙΣΚΟΥ

Όπως και να το δει κανείς, το να πετυχαίνεις υψηλή βαθµολογία στις διαδικασίες πιστοληπτικής αξιολόγησης είναι προτεραιότητα. Γιατί υψηλή πιστοληπτική ικανότητα σηµαίνει µεγαλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαια στην εσωτερική και διεθνή χρηµατοπιστωτική αγορά και άρα ανάπτυξη. Το ζητούµενο µε άλλα λόγια σε µια δύσκολη οικονοµική συγκυρία όπως η σηµερινή. Την εικόνα στον τοµέα της πιστοληπτικής αξιολόγησης, µια εικόνα αυξηµένης προσοχής, στοιχείων που µεταβάλλονται πολλές φορές, και µε απρόσµενες ανατροπές σε µικρά χρονικά διαστήµατα, µας δίνει ο Νικήτας Κωνσταντέλλος, CEO της ICAP Group. Eίναι η µοναδική ελληνική εταιρεία της οποίας οι πιστοληπτικές αξιολογήσεις είναι αναγνωρισµένες από την Τράπεζα της Ελλάδος αλλά και από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στα πλαίσια εφαρµογής των οδηγιών της Βασιλείας ΙΙ και του Ευρωσυστήµατος, αντίστοιχα. Συνέντευξη στη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

ο να αξιολογείς σωστά τον πιστοληπτικό κίνδυνο που αναλαµβάνεις ήταν ανέκαθεν προαπαιτούµενο οµαλής ανάπτυξης. Ο παράγοντας αυτός όµως σήµερα αποκτά ακόµη µεγαλύτερη σηµασία δεδοµένου ότι ακόµα και πάλαι ποτέ κραταιές εταιρείες παρουσιάζονται µέσα στο σκηνικό της ύφεσης, αδύναµες να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους. Τι σηµαίνουν αυτά στην πράξη; Αυξηµένο ωράριο εργασίας για εµάς! Αλλά για να απαντήσω στην καρδιά του ερωτήµατός σας, η αλήθεια είναι ότι ακόµα και σε δύσκολες οικονοµικές συγκυρίες όπως αυτή που ζούµε σήµερα, η απόδοση πιστοληπτικών διαβαθµίσεων είναι εφικτή. Αρκεί να τηρούνται κάποιοι ουσιαστικοί µεθοδολογικοί κανόνες και κανόνες δεοντολο-

γίας ώστε να διασφαλίζεται η ακρίβεια του αποτελέσµατος διαβάθµισης. Χρειάζεται προσοχή γιατί ούτως ή άλλως η απόδοση πιστοληπτικών διαβαθµίσεων αποτελεί από τη φύση της µια πολύπλοκη διαδικασία. Για να τη φέρεις σε πέρας πρέπει να χρησιµοποιήσεις και να συνεκτιµήσεις πολλές και διαφορετικές παραµέτρους και σαφώς να διαθέτεις έγκυρες βάσεις δεδοµένων, όπως τα οικονοµικά στοιχεία των επιχειρήσεων, τα στοιχεία συναλλακτικής συµπεριφοράς τους αλλά και στοιχεία που αφορούν στο επιχειρηµατικό προφίλ τους όπως ο κλάδος στον οποίο δραστηριοποιούνται, η ποιότητα του µάνατζµεντ και του προσωπικού που απασχολούν. ΕΠΙΛΟΓΗ 43

OPINION LEADERS #7

Οι επιχειρήσεις όµως που δραστηριοποιούνται στην αγορά είναι από τη φύση τους διαφορετικές. Άλλα τα χαρακτηριστικά µίας επενδυτικής εταιρείας και άλλα µίας εµπορικής επιχείρησης. Τι συµβαίνει τότε; Φαντάζοµαι ότι δεν υπάρχει ένα µοντέλο απόδοσης πιστοληπτικών διαβαθµίσεων που ταιριάζει γάντι στο σύνολο της επιχειρηµατικότητας. Έτσι δεν είναι; Ακριβώς έτσι. Γιατί πράγµατι η απόδοση πιστοληπτικών διαβαθµίσεων δεν µπορεί να βασίζεται σε ένα και µόνο πιστωτικό υπόδειγµα, δηλαδή, σε µια διαδικασία αξιολόγησης η οποία δεν αναγνωρίζει τη «διαφορετικότητα» της αξιολογούµενης µονάδας. Αντίθετα, για να µπορέσει κάποιος να αποδώσει ακριβείς πιστοληπτικές διαβαθµίσεις θα πρέπει να αναγνωρίζει τη διαφορετικότητα αυτή και να χρησιµοποιεί το κατάλληλο πιστωτικό υπόδειγµα ανάλογα µε το µέγεθος, τον τοµέα δραστηριότητας, τη διαθεσιµότητα των οικονοµικών στοιχείων κ.λπ. Να σας δώσω ένα παράδειγµα µε βάση τις επιχειρηµατικές δραστηριότητες που αναφέρατε: µια εµπορική εταιρεία δεν θα πρέπει να βαθµολογείται µε τα ίδια κριτήρια που χρησιµοποιούνται για τη διαβάθµιση µια εταιρείας επενδύσεων ή µιας βιοµηχανικής εταιρείας. Ευρύτερα, για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Ποια η εικόνα τους στο κοµµάτι της πιστοληπτικής ικανότητάς τους σήµερα; Δύσκολη όπως όλοι µας γνωρίζουµε. Η παγκόσµια χρηµατοπιστωτική κρίση έχει επηρεάσει την ελληνική επιχειρηµατικότητα έντονα και αρνητικά. Αυτό επιβεβαιώνουν και τα οικονοµικά αποτελέσµατα για το 2008 αλλά και η αύξηση της ασυνέπειας των επιχειρήσεων. Να σας πω χαρακτηριστικά ότι η ασυνέπειά τους µε στοιχεία της ICAP Group την περίοδο Ιουλίου 2008-Ιουλίου 2009 αυξήθηκε 44% σε σχέση µε τη µέση ασυνέπεια για την πενταετία 2003-2007 (Ποσοστό Ασυνεπών Επιχειρήσεων Ιούλιος 2008-Ιούλιος 2009: 4,63%, Μέσο Ποσοστό Ασυνεπών Επιχειρήσεων 2003-2007: 3,21%). Και δεν είναι µόνον αυτά. Να σας πως επίσης ότι οι εταιρείες των οποίων η πιστοληπτική ικανότητα υποβαθµίστηκε ήταν κατά 36% περισσότερες σε σχέση µε εκείνες των οποίων η πιστοληπτική ικανότητα αναβαθµίστηκε την πενταετία 2003-2007. Εικόνα, που κατά τη γνώµη σας πότε να αναµένουµε να βελτιωθεί; Κοιτάξτε, κλάδοι όπως η υγεία, τα τρόφιµα, 44 ΕΠΙΛΟΓΗ

κ.ά. εκτιµώ ότι θα αρχίσουν να ανακάµπτουν πιο σύντοµα σε σχέση µε κλάδους οι οποίοι σχετίζονται µε την οικοδοµική δραστηριότητα, το real estate καθώς και κλάδους οι οποίοι εµφανίζουν υψηλή εξάρτηση από το τραπεζικό σύστηµα και τις χρηµατοδοτήσεις καθώς οι τράπεζες θα κινηθούν το ίδιο συντηρητικά και το 2010. Δίνοντας δηλαδή µεγάλη προσοχή στις χρηµατοδοτήσεις τους.

«Στην ποσοτικοποίηση του κινδύ ν ο υ α π ό τ ι ς συνεργασίες και στην τακτική παρακολούθηση των µεταβολών της οικονοµικής κατάστασης του πελάτη αλλά και του ευρύτερου χρηµατοοικονοµικού περιβάλλοντος καθώς και την επικαιροποίηση των προβλέψεων βάσει νέων δεδοµένων ανά π ελάτη , τα σ η µεία που πρέπει σήµερα να έχει σ τρα µµ ένη την προσοχή του κάθε τραπεζικός διευθυντής διαχείρισης κινδύνων.»

Κάτι άλλο τώρα. Με την ύφεση, κ. Κωνταντέλλο, είδαµε αλλαγές ισορροπιών ανάµεσα στην αγορά διαχείρισης πιστοληπτικού κινδύνου και τις σχέσεις της µε τις επιχειρήσεις αξιολόγησης; Κοιτάξ τε, σε τοπικό επίπεδο δε ν υπήρξαν σηµαντικές αλλαγές καθώς η ελληνική αγορά περιορίζεται στις αξιολογήσεις επιχειρήσεων και λιγότερο στις αξιολογήσεις σύνθετων χρηµατοοικονοµικών προϊόντων. Αυτό που πρακτικά συνέβη στη χώρα µας ήταν ότι η πισ τωτική κρίση και η ύφεση που ακολούθησε, ανέδειξε τη µέτρηση και διαχείριση του πισ τωτικού κινδύνου ως σηµαντική προτεραιότητα των διοικήσεων των εταιρειών και ως το καταλ ληλότερο µέσο για την προστασία της ρευστότητάς τους. Στα πλαίσια αυτά οι επιχειρήσεις αναζήτησαν εταίρους µε γνώση και ικανότητα να τις υποστηρίξουν στις προσπάθειές τους για την αναβάθµιση των συγκεκριµένων διαδικασιών. Ας περάσουµε στο δια ταύτα. Ποιοι είναι οι κρίσιµοι παράγοντες για την πιστοληπτική αξιολόγηση µίας επιχείρησης; Τα υγιή οικονοµικά µεγέθη, η επάρκεια κεφαλαίων, το συγκροτηµένο πλάνο ανάπτυξης, το ικανό και έµπειρο µάνατζµεντ, οι σαφείς και ακριβείς διαδικασίες µέτρησης του πιστωτικού και λειτουργικού της κινδύνου. Εάν αυτά τα µεγέθη είναι καλά, τότε θετικές θα είναι και οι επιδόσεις της εταιρείας κατά τη διαδικασία αξιολόγησης της πιστοληπτικής της ικανότητας. Παρόλα αυτά, θέλω να τονίσω ξανά ότι σε οικονοµικές συγκυρίες όπως η σηµερινή χρειάζεται αυξηµένη προσοχή. Ακόµα και υγιείς εταιρείες µπορεί να επηρεαστούν, όχι λόγω δικής τους άµεσης αδυναµίας αλλά λόγω αδυναµίας των πελατών τους να ανταποκριθούν µε επιτυχία στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους.

Νικήτας Κωνσταντέλλος

Προσοχή δηλαδή σε στοιχεία που δεν είναι ίσως εµφανή µε την πρώτη µατιά στην πορεία µίας επιχείρησης και µπορούν να οδηγήσουν σε ανατροπές. Αυτό ακριβώς! Στην πράξη για να επιµείνω στο ίδιο θέµα, πως προφυλασσόµαστε από αυτές. Τις µελλοντικές ανατροπές εννοώ. Πρέπει ο οργανισµός παροχής πισ τοληπτικών αξιολογήσεων να έχει την ικανότητα να παρακολουθεί και να ενσωµατώνει έγκαιρα στη διαδικασία απόδοσης πιστοληπτικών διαβαθµίσεων τις όποιες µεταβολές παρατηρεί στο οικονοµικό περιβάλλον ή στο περιβάλλον των επιχειρήσεων. Να σας πω λόγου χάρη, τι κάνουµε εδώ στην ICAP. Έχουµε αναπτύξει µια σειρά από διαδικασίες οι οποίες αφορούν στην άµεση επικαιροποίηση των κρίσιµων στοιχείων, που σας είπα προηγουµένως, για την πιστοληπτική αξιολόγηση µίας επιχείρη-

σης, - θυµίζω επάρκεια κεφαλαίων, συγκροτηµένο πλάνο ανάπτυξης, ικανό και έµπειρο µάνατζµεντ κ.λπ. – και ταυτόχρονα σε τακτική βάση παρακολουθούµε τα ποσοστά ασυνέπειας των διαφόρων κλάδων της ελληνικής οικονοµίας. Έτσι, είµαστε σε θέση άµεσα, χρησιµοποιώντας τους κατάλληλους συντελεστές εξοµάλυνσης, να τροποποιούµε την πιστοληπτική διαβάθµιση που αποδώσαµε σε κάποια επιχείρηση όσο και την πιθανότητα αθέτησης υποχρέωσης την οποία η συγκεκριµένη διαβάθµιση εµπεριέχει.

Μία λαϊκή παροιµία στη χώρα µας αναφέρει ότι «κοντά στο ξερό καίγεται και το χλωρό». Τι σηµαίνει αυτή η παροιµία για την πιστοληπτική αξιολόγηση των επιχειρήσεων; Εννοώ σε µία χώρα όπως η Ελλάδα χωρίς ικανοποιητική πιστοληπτική αξιολόγηση, πόσο αυτό επηρεάζει και την αντίστοιχη αξιολόγηση των επιχειρήσεων; Είναι δεδοµένο ότι κάπως έτσι συµβαίνει. Δεν ΕΠΙΛΟΓΗ 45

OPINION LEADERS #7

χρειαζόµαστε αυταπάτες. Γιατί η αξιολόγηση του πιστωτικού κινδύνου αφορά µια σύνθετη διαδικασία η οποία επηρεάζεται από το γενικότερο οικονοµικό περιβάλλον στο οποίο µια επιχείρηση λειτουργεί. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι ένας φορέας του εξωτερικού θα εµπιστευθεί ευκολότερα µια επιχείρηση η οποία λειτουργεί σε ένα περιβάλλον το οποίο έχει σταθερότητα, εγγυάται το πλαίσιο ανάπτυξής της και θέτει όρους υγιούς ανταγωνισµού σε σχέση µε ένα περιβάλλον το οποίο αποπνέει µεγαλύτερη αβεβαιότητα. Εποµένως, η πιστοληπτική διαβάθµιση µιας χώρας αντανακλάται σε ένα βαθµό και στην πιστοληπτική αξιολόγηση των εταιρειών καθώς δυσχεραίνουν οι όροι πρόσβασης των επιχειρήσεων σε κεφάλαια και άρα επηρεάζονται τα αποτελέσµατά τους είτε λόγω των υψηλών χρηµατοοικονοµικών δαπανών που καλούνται να καταβάλουν, είτε λόγω υστέρησης στην εκτέλεση των επενδυτικών τους σχεδίων και άρα στην ανάπτυξή τους. Αυτά βέβαια δεν σηµαίνουν ότι µία επιχείρηση µε αποδεδειγµένα υψηλή πιστοληπτική ικανότητα είναι «χαµένη από χέρι» επειδή λειτουργεί σε µία χώρα µε «άσχηµο» πιστοληπτικό προφίλ. Το πιστοληπτικό προφίλ αυτής της επιχείρησης επηρεάζεται από το αντίστοιχο της χώρας που λειτουργεί αλλά σαφώς είναι σε θέση να διαπραγµατευτεί µε καλύτερους όρους την πρόσβασή της σε κεφάλαια στην τοπική και στη διεθνή χρηµατοπιστωτική αγορά σε σχέση µε άλλες επιχειρήσεις µε χαµηλότερες επιδόσεις πιστοληπτικής ικανότητας.

Ας µείνουµε λίγο ακόµη στα ενδογενή µας προβλήµατα και συγκεκριµένα σε αυτό το θηρίο που λέγεται δηµόσιο χρέος. Πόσο επηρεάζει την αγορά η άνοδος των ασφαλίστρων κινδύνου για το ελληνικό δηµόσιο χρέος και την πιστοληπτική αξιολόγηση των ελληνικών επιχειρήσεων; Η άνοδος των ασφαλίστρων κινδύνου είναι απόρροια της χαµηλής πιστοληπτικής ικανότητας του αντισυµβαλλοµένου και αντανακλά άµεσα την εκτίµηση της αγοράς ότι η χρηµατοδότησή του, άµεση ή έµµεση, εµπεριέχει υψηλότερο κίνδυνο σε σχέση µε κάποια άλλη χώρα ή επιχείρηση. Στην περίπτωση των χωρών, ως κυριότερο φαινόµενο έχουµε την αύξηση του premium µε το οποίο τοποθετούνται οι επενδυτές στις οµολογίες που εκδίδουν οι χώρες ώστε να καλυφθεί το υψηλότερο κόστος των ασφαλίστρων κινδύνου που καλούνται να καταβάλουν. Αποτέλεσµα να δυσχεραίνονται οι όροι πρόσβασης µιας χώ46 ΕΠΙΛΟΓΗ

ρας σε κεφάλαια και να επηρεάζεται η επάρκεια των κεφαλαίων της και η ρευστότητά της λόγω των υψηλών χρηµατοοικονοµικών δαπανών που καλείται να καταβάλει. Στην περίπτωση των εταιρειών το παραπάνω γεγονός τις επηρεάζει διττά καθώς αφενός αυξάνει το κόστος ασφάλισης τους έναντι των κινδύνων που αναλαµβάνουν, αφετέρου µειώνεται ο αριθµός των αποδεκτών αιτηµάτων για ασφάλιση πιστώσεων λόγω του υψηλού κινδύνου που εµπεριέχουν. Τέτοιες καταστάσεις έχουν ως απόρροια τόσο τη µείωση όσο και τη µη επαρκή προστασία της ρευστότητας των επιχειρήσεων.

Ας εξειδικεύσουµε τώρα. Πού πρέπει σήµερα να έχει στραµµένη την προσοχή του ένας διευθυντής διαχείρισης πιστωτικού κινδύνου µίας τράπεζας, ευρύτερα µίας επιχείρησης; Στην ποσοτικοποίηση του κινδύνου από τις συνεργασίες του. Και αυτό είναι το ένα από τα δύο βασικότερα σ τοιχεία που θα πρέπει το σ τέλεχος αυτό να διαχειρίζεται. Τώρα, µε την έννοια της ποσοτικοποίησης εννοούµε τις επιπτώσεις που θα έχει στη ρευστότητα της επιχείρησης ή της τράπεζας η αδυναµία των πελατών τους να ανταποκριθούν στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους. Γνωρίζοντας εκ των προτέρων, µέσω των µηχανισµών που είπαµε νωρίτερα στη συζήτησή µας, τις επιπτώσεις αυτές, µπορούµε να σχεδιάσουµε τις κατάλληλες δράσεις ώστε προληπτικά να προστατευτεί η ρευστότητα της επιχείρησης και κατ’ επέκταση η ανάπτυξή της. Το δεύτερο στοιχείο στο οποίο θα πρέπει να έχει στραµµένη την προσοχή του ο διευθυντής διαχείρισης πισ τωτικού κινδύνου είναι η τακτική παρακολούθηση των µεταβολών της οικονοµικής κατάστασης του πελάτη και του ευρύτερου χρηµατοοικονοµικού περιβάλλοντος αλλά και στην επικαιροποίηση των προβλέψεών του βάσει των παρατηρήσεων που προκύπτουν. Και στο µέλλον; Να περιµένουµε να ενταθεί η ζήτηση υπηρεσιών πιστοληπτικής αξιολόγησης δεδοµένου ότι η χώρα µας τη µεγάλη φουρτούνα της κρίσης θα την περάσει το 2010 καθώς µε χρονική καθυστέρηση βιώνει τις επιπτώσεις της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Να σας πω. Πιστεύω ότι οι υπηρεσίες πιστοληπτικής αξιολόγησης θα αποκτούν ολοένα και µεγαλύτερη δυναµική, ενώ εντονότερη θα γίνεται και η απαίτηση για πιο σύνθετες υπηρεσίες όπως αυτές που αφορούν στην αξιολόγηση χαρτοφυλακίων για την τιτλοποίησή τους, την παροχή solicited ratings για επενδυτικούς σκοπούς, κ.λπ.

Νικήτας Κωνσταντέλλος

��

�� ΕΠΙΛΟΓΗ 47

48 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΚΡΙΣΗ

Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ

ελλοχεύει πάντα ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ

ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ, ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΜΕ ΧΡΕΗ

Οι κυβερνήσεις δανείζονται τεράστια ποσά για να χρηµατοδοτήσουν ελλείµµατα και χρέος και να στηρίξουν τις οικονοµίες τους που ανακάµπτουν. Οι τράπεζες είναι φειδωλές στις χορηγήσεις τους φοβούµενες νέα κρίση. Και η πρόσφατη, στο Ντουµπάι, δείχνει πόσο ευάλωτοι είναι οι υπερδανεισµένοι. Το παιχνίδι της ανάκαµψης κρίνεται σε ευαίσθητες ακόµη ισορροπίες. Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

υχνά λέγεται πως «όλα αλλάζουν και όλα το ίδιο µένουν» για να περιγραφεί µία ποιοτικά αµετάβλητη κατάσταση. Πόσο ταιριάζει, όµως, η περιγραφή αυτή σ την παγκόσµια οικονοµία; Γιατί µπορεί ο κίνδυνος της χρηµατοπιστωτικής κρίσης να µην αποµακρύνθηκε οριστικά, όµως φαίνεται πως σταµάτησε ο οικονοµικός κατήφορος που είχαµε έως τα µέσα του 2009. Τι εξελίξεις µπορεί

να περιµένουν επενδυτές και φορολογούµενοι µέσα στο 2010; Η αλήθεια είναι πως το τρίτο τρίµηνο του 2009 η οικονοµική ύφεση ανακόπηκε και έκτοτε αρκετοί δείκτες βελτιώθηκαν σε ΗΠΑ και ΕΕ ώστε να ενισχυθούν οι προσδοκίες για µία παγκόσµια οικονοµική ανάκαµψη το 2010. Οι αγορές, µάλιστα, προσδοκούν -όπως προκύπτει από τη συµπεριφορά τους- µία οικονοµική ανάΕΠΙΛΟΓΗ 49

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΚΡΙΣΗ

Μόνο το 2010 οι ΗΠΑ θα πρέπει να δανειστούν 5 τρισ. δολάρια για να καλύψουν υποχρεώσεις του δηµοσίου και αναχρηµατοδότηση δανείων που λήγουν. Στην Ευρωζώνη οι εκτιµήσεις µιλούν για εκδόσεις οµολόγων µε τα οποία οι κυβερνήσεις θα χρηµατοδοτήσουν ελλείµµατα και χρέος που θα πλησιάζουν το 1 τρισ. ευρώ. Που θα βρεθούν τα λεφτά αυτά και πόσο θα στοιχίσουν στους φορολογούµενους;

50 ΕΠΙΛΟΓΗ

πτυξη κοντά στο 5%, εξέλιξη αρκετά θεαµατική εφόσον υλοποιηθεί, καθώς για το 2009 οι τελευταίες εκτιµήσεις µιλούν για µείωση του παγκόσµιου προϊόντος 1,2%. Ήδη στις ΗΠΑ για το τέταρτο τρίµηνο του 2009 εκτιµάται ο ρυθµός ανάπτυξης να διατηρηθεί στο 3% του τρίτου τριµήνου µε συνεχή πρόοδο στην αγορά ακινήτων, αυτοκινήτων και τη βιοµηχανία. Όµως, ο ίδιος ο πρόεδρος της Fed, Μπεν Μπερνάνκε, δήλωσε πρόσφατα ότι «ακόµη έχουµε πολύ δρόµο να διανύσουµε πριν σιγουρευτούµε ότι θα είναι διατηρήσιµη η ανάκαµψη της αµερικανικής οικονοµίας». Που οφείλεται αυτή η αβεβαιότητα δεδοµένων των ποταµών χρήµατος που έχουν διοχετευθεί στις τράπεζες και τις αγορές για να τονωθεί η ανάκαµψη; Η αβεβαιότητα οφείλεται στο ότι, ενώ µε τεχνικούς καθαρά όρους αρκετές αναπτυγµένες οικονοµίες έχουν αρχίσει να ανακάµπτουν, η τραπεζική κρίση δεν έχει ακόµη ξεπεραστεί, η εµπιστοσύνη δεν έχει επιστρέψει στις αναπτυξιακές δυνατότητες της πραγµατικής οικονοµίας και µία διεθνής δηµοσιονοµική κρίση βρίσκεται προ των πυλών. Η πρόσφατη κρίση στο Ντουµπάϊ – το οποίο µοιάζει µε µία µεσανατολική Ισλανδία – ήλθε να πιστοποιήσει τη βασιµότητα των επισηµάνσεων αυτών και ειδικότερα πόσο ευάλωτοι παραµένουν όσοι (κράτη, τράπεζες, επιχειρήσεις και νοικοκυριά) βαρύνονται µε υψηλά χρέη, προκαλώντας ρίγη κάθε τόσο στους επενδυτές. Ευρωπαϊκές, αµερικανικές και βρετανικές τράπεζες είναι εκτεθειµένες στην κρίση του Ντουµπάϊ και σε πολλές άλλες περιοχές του κόσµου υποψήφιες για κρίση. Γι’ αυτό και χρειάζεται προσοχή όταν µιλάµε για ανάκαµψη, να έχουµε κατά νου τις απρόσµενες επιπτώσεις ενός νέου (πάντα πιθανού) χρηµατοπιστωτικού ατυχήµατος ικανού να πυροδοτήσει νέα κρίση και ύφεση αλά Lehman Brothers. Το Ντουµπάϊ υπήρξε θύµα της υπερβολικής ρευστότητας και κερδοσκοπίας που, όπως σε Ιρλανδία, Ισλανδία ή µε την αγορά των subprime στις ΗΠΑ, προκαλεί φούσκες στις αγορές πλήτττοντάς τις ανεπανόρθωτα όταν ξεφουσκώνουν. Ο κίνδυνος αυτός είναι που υποχρεώνει τις διεθνείς νοµισµατικές αρχές να διατηρούν χαµηλά τα επιτόκια και να ρίχνουν νέο χρήµα σε τράπεζες και αγορές προκειµένου να αποτρέψουν τη συνέχιση του αποπληθωρισµού και ένα ντόµινο χρεοκοπιών λόγω χρεών. Όµως, παρότι η

πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης καλά κρατεί (110 δισ. δολ νέα ρευστότητα έδωσε πρόσφατα η Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας), η πιστωτική επέκταση διατηρείται σε πολύ χαµηλά επίπεδα. Οι τράπεζες δεν δανείζουν φοβούµενες νέα κρίση (αποθεµατοποιούν για να µπορούν να διαγράψουν προβληµατικά δάνεια και να κλείσουν µαύρες τρύπες στους ισολογισµούς τους) και όσο χρήµα κυκλοφορεί έχει ως προορισµό τις αγορές. Εξ ου και το ράλι σε όλες σχεδόν τις αγορές µετοχών, εµπορευµάτων και πολύτιµων µετάλλων (εξαιρούνται τα µακροχρόνια οµόλογα).

Αντίτιµο τα χρέη Το αντίτιµο αυτών των δηµοσιονοµικών και νοµισµατικών ενισχύσεων προς το ιδιωτικό χρηµατοπιστωτικό κύκλωµα και τις αγορές είναι ο δηµοσιονοµικός εκτροχιασµός πολ λών µεγάλων οικο νοµιών και η φούσκα των αγορών που µπορεί ανά πάσα στιγµή να σπάσει ενόσω αρχίζει η οικονοµική ανάκαµψη. Σε κάθε περίπτωση, τα πρωτοφανή µαζικά δηµόσια ελλείµµατα σε ΗΠΑ και ΕΕ σηµαίνουν βραδύτερη και αναιµική ανάκαµψη, αύξηση κρατικών χρεών και δυσκολίες δηµόσιου δανεισµού (βλ δυνητική αύξηση επιτοκίων). Μόνον στις ΗΠΑ υπολογίζεται πως µεταξύ 2009 και 2012, το νέο δηµόσιο χρέος που θα δηµιουργηθεί θα ισοδυναµεί µε ό,τι επωµίστηκε το αµερικανικό έθνος ως υποχρέωση τα 234 πρώτα χρόνια της ύπαρξής του. Εκτιµάται πως την προσεχή δεκαετία οι ΗΠΑ θα προσθέσουν άλλα 13 τρισ. δολ στο δηµόσιο χρέος τους, όσο δηλαδή το ΑΕΠ της χώρας. Ήδη, φέτος, το δηµόσιο έλλειµµα σειράς αναπτυγµένων οικονοµιών κυµαίνεται από 8% ως 13% του ΑΕΠ τους! Όµως, όπως γνωρίζουµε και από την Ελλάδα, ο δηµόσιος δανεισµός κάθε χώρας ξεπερνά κατά πολύ το έλλειµµά της αφού καλύπτει υποχρεώσεις του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα και εξυπηρέτηση δανείων που λήγουν και αδυνατεί να αποπληρώσει µε ίδιους πόρους. Έτσ ι, λοιπόν, εκτιµάται πως µόνον το 2010 οι ΗΠΑ θα πρέπει να δανειστούν 5 τρις. δολ για τον σκοπό αυτό, ή 96 δις εβδοµαδιαίως! Στην Ευρωζώνη οι εκτιµήσεις µιλούν για εκδόσεις οµολόγων το 2010 µε τα οποία οι κυβερνήσεις θα χρηµατοδοτήσουν ελλείµµατα και χρέος

ΘΑ ΑΡΓΗΣΟΥΜΕ ΛΙΓΟ ΑΚΟΜΗ, ΑΛΛΑ ΘΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΟΥΜΕ Ο ίδιος ο πρόεδρος της Fed, Μπεν Μπερνάνκε, δήλωσε πρόσφατα ότ ι «ακόµη έχουµε πολύ δρόµο να διανύσουµε πριν σιγουρευτούµε ότι θα είναι διατηρήσιµη η ανάκαµψη της αµερικανικής οικονοµίας». Και αυτό γιατί στην πορεία της η οικονοµία έρχεται αντιµέτωπη µε αντίθετους ανέµους, τη στενότητα χρηµατοδότησης των µικροµεσαίων επιχειρήσεων (οι µεγάλες έχουν πρόσβαση στις χρηµαταγορές και δεν είναι τόσο εξαρτηµένες για τη χρηµατοδότησή τους από τις τράπεζες) και των νοικοκυριών καθώς και την υψηλή ανεργία, που βάζουν φρένο στην κατανάλωση. Δηλώνει, όµως, αισιόδοξος ότι η αµερικανική οικονοµία, µε τον εγγενή δυναµισµό της, θα βγει από την κρίση πιο ισχυρή.

που θα πλησιάζουν το 1 τρις ευρώ. Που θα βρεθούν τα λεφτά αυτά; Αν κρίνουµε από την επενδυτική µεταστροφή των Κινέζων και Ιαπώνων, η χρηµατοδότηση των αµερικαν ικών εκδόσεων οµολόγων δεν πρόκειται πλέον να καλύπτεται τόσο εύκολα όπως στο παρελθόν από ξένες πηγές, εκτός και εάν αυξηθούν οι αποδόσεις τους ώστε να υπερκαλύπτεται ο κίνδυνος υποχώρησης του δολαρίου. Συνεπώς, η χρηµατοδότηση των αµερικανικών δανειακών αναγκών θα πρέπει εφεξής να καλύπτεται ολοένα και περισσότερο από την ίδια τη Fed µε την ηλεκτρονική εκτύπωση πληθωριστικού χρήµατος. Παράγον τας που έ χει ωθήσει ορισµένους αναλυτές να προειδοποιούν για τον κίνδυνο υπερπληθωρισµού τα επόµενα έτη στις ΗΠΑ. Για τους ισχυρούς της Ευρωζώνης, σε περίπτωση που η ανάκαµψη αποδειχθεί αναιµική, θα σηµάνει αύξηση στις αποδόσεις για τους επεν-

δυτές και για τους αδύναµους δηµοσιονοµικά δυσβάστακτο κόστος µε άνοδο των spreads.

Αδύναµες προσδοκίες Στις συνθήκες που περιγράφηκαν, οφείλει κανείς να λάβει υπόψη του την περιορισµένη δυναµική που µπορεί να έχει η όποια ανάκαµψη της παγκόσµιας οικονοµίας για τους εξής απλούς λόγους: (α) η ισχύς και διάρκεια των προγραµµάτων σ τήριξης σταδιακά εξαντλείται και δεν προβλέπεται η επέκτασή τους λόγω του δηµοσιονοµικού προβλήµατος που έχει σωρευτεί, (β) η ανεργία συνε χίζει να αυξάνεται και λογικά θα αυξηθεί στη διάρκεια της προσεχούς διετίας πάνω από 11% ακόµη και εάν υπάρξει ανάκαµψη, γεγονός που σηµαίνει µείωση της αγοραστικής δύναµης των καταναλωτών, (γ) υπάρχει σοβαρό πρόβληµα µε την αµερικανική (και όχι µόνον) αγορά εµπορικών ακινήτων

σε µία περίοδο που η βελτίωση της αγοράς κατοικιών και η αναστολή των κατασχέσεων θεωρείται προσωρινή. Οι τιµές των εµπορικών ακινήτων είναι 33% χαµηλότερες φέτος και 45% κάτω από τα υψηλά τους, ενώ εκτιµάται πως υστερούν κατά 55-65% από τα ποσά των υποθηκών τους, εκ των οποίων 1,5 τρις ωριµάζει τα προσεχή έτη χωρίς να δικαιολογεί αναχρηµατοδότηση (ένας λόγος που οι τράπεζες είναι απρόθυµες σήµερα να στηρίξουν χρηµατοδοτικά τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις). Δεδοµένου ότι οι τάσεις αυτές λειτουργούν σε µία περίοδο που οι πραγµατικοί µισθοί µειώνονται και οι καταναλωτές µειώνουν δραστικά τα χρέη τους προσπαθώντας να αυξήσουν τις αποταµιεύσεις τους, ο βασικός κινητήρας της οικονοµικής ανάπτυξης, η κατανάλωση, προβλέπεται αδύναµη, µην επιτρέποντας στην ούτως ή άλλως εύθραυστη οικονοµική ανάκαµψη να αποκτήσει ορµή και δυναµική µέσα στο 2010. ΕΠΙΛΟΓΗ 51

Ο πρόεδρος Μπαρόζο υπέκυψε τελικά στις πιέσεις του Νικολά Σαρκοζί, αναθέτοντας την εσωτερική αγορά στον Επίτροπο, Μισέλ Μπαρνιέ. Ο Γάλλος πρόεδρος ήθελε το χαρτοφυλάκιο αυτό προκειµένου να προωθήσει περισσότερες ρυθµίσεις στον χρηµατοπιστωτικό τοµέα σε κοινοτικό επίπεδο. 52 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ - Η ΝΕΑ ΣΥΝΘΕΣΗ

ΤΟ ΜΟΙΡΑΣ Μ Α

ΤΗΣ ΤΡΑΠΟΥΛΑΣ Ανάθεση κορυφαίων οικονοµικών αρµοδιοτήτων σε πιστούς συνεργάτες, πρόβλεψη νέων χαρτοφυλακίων προσαρµοσµένων στη σηµερινή πραγµατικότητα, τήρηση ισορροπιών χωρίς να λείψουν κάποια ...ρουσφέτια αλλά και εκπλήξεις! Ό,τι χαρακτηρίζει µε δυο λόγια τις επιλογές του προέδρου της ΕΕ, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο σχετικά µε την κατανοµή των χαρτοφυλακίων στους 26 Επιτρόπους που θα αναλάβουν τα καθήκοντά τους την 1η Φεβρουαρίου. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

ρόσωπα, τη δράση των οποίων γνωρίζαµε από την προηγούµενη Κοµισιόν αλλά και νέα αναλαµβάνουν άµεσα να διαχειρισ τούν τα της ΕΕ – αφού προηγουµένως αξιολογηθεί ατοµικά (κάθε Επίτροπος) και συνολικά από την Ευρωβουλή – σε µία εποχή που, µπορεί µεν οι µεγάλοι της Ευρωζώνης, Γερµανία, Γαλλία, Ιταλία να έχουν βγει τεχνικά από την κρίση ήδη από το περασµένο καλοκαίρι, όµως το σκηνικό στην οικονοµία για να οµαλοποιηθεί θα χρειαστεί ακόµη χρόνος. Ας προ-

σπαθήσουµε όµως να διεισδύσουµε στο µυαλό του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και να δούµε το πώς και το γιατί των επιλογών του.

Σε θέσεις-κλειδί οι έµπιστοι Ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο φύλαξε κατά αρχήν τα νώτα του, τοποθετώντας δύο από τους πιο στενούς και πισ τούς συνεργάτ ε ς του σ τ ην προηγούµενη Κοµισιόν, σε κορυφαία οικονοµικά πόστα. Πρόκειται για τον Ισπανό, Χοακίν Αλµούνια, τον οποίο

µετακινεί από τις οικονοµικές και νοµισµατικές υποθέσεις στον ανταγωνισµό. Από τα δηµόσια ελλείµµατα των κρατών µελών στη µάχη εναντίον των καρτέλ, ο 61χρονος Αλµούνια, που προάγεται σε αντιπρόεδρο θα είναι το νέο φόβητρο των πολυεθνικών. Ο δεύτερος είναι ο Φινλανδός, Όλι Ρεν, ο οποίος µετακινείται από τη διεύρυνση στις οικονοµικές και νοµισµατικές υποθέσεις. Είναι ο Επίτροπος που θα αναλάβει τη στενή επιτήρηση της ελληνικής οικονοµίας από τον Φεβρουάριο, δεδοµένου ότι η ανάληψη των ΕΠΙΛΟΓΗ 53

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ - Η ΝΕΑ ΣΥΝΘΕΣΗ

νέων καθηκόντων του συµπίπτει χρονικά µε την υπαγωγή της Ελλάδας στο άρθρο 104 παράγραφος 9 (στενή επιτήρηση των δηµόσιων οικονοµικών). Θεωρείται χαµηλών τόνων και πολύ καλός τεχνοκράτης. Πολλοί λένε ότι η νέα θέση του πάει γάντι σε σχέση µε την προηγούµενη, που ήταν πολιτική.

Υπόσχεση µε αντίκρισµα Ο πρόεδρος Μπαρόζο είχε υποσ χεθεί σ την Ευρωβουλή, δυο νέα χαρτοφυλάκια, υπόσχεση που τήρησε

στο ακέραιο. Το πρώτο αφορά την κλιµατική αλλαγή, την οποία διαχώρισε από το χαρτοφυλάκιο του περιβάλλοντος και την έδωσε στη Δανέζα, Κόνι Χέντεγκααρντ, η οποία χειρίζεται τον «φάκελο» και στη Δανία, µια χώρα πρωτοπόρο στην Ευρώπη στην προώθηση της λεγόµενης «πράσινης» ενέργειας. Διέσπασε επίσης σε δύο το χαρτοφυλάκιο δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων, δίνοντας το πρώτο στη Λουξεµβούργια, Βιβιάν Ρέντιγκ και το δεύτερο που είναι πιο σηµα-

ντικό, λόγω της λαθροµετανάστευσης, στη Σουηδή, Σεσίλια Μάλµστροµ. Με τις δύο αυτές κινήσεις, ο κ. Μπαρόζο ανταποκρίνεται σε πάγια αιτήµατα της Ευρωβουλής και µη κυβερνητικών οργανώσεων, να δώσει µεγαλύτερη έµφαση στους παραπάνω τοµείς.

Τα «ρουσφέτια» «Ρουσφέτι» ήταν η ανάθεση της εσωτερικής αγοράς στον Γάλλο Επίτροπο Μισέλ Μπαρνιέ. Ο κ. Μπαρόζο υπέκυψε στις πιέσεις του Νικολά

Από αρισ τ.: Μισέ λ Μπαρνιέ (Γαλ λία): Εσωτερική Αγορά, Υπηρεσίες – πρόεδρος Ζοζέ Μανουέ λ Μπαρόζο (Πορτογαλία) – αν τιπρόεδρος Χοακίν Αλµούνια (Ισπανία): Αν ταγωνισµός – αν τιπρόεδρος Νέλι Κρους (Ολλανδία): Ψηφιακή Πολιτική, Γκύντερ Έτινγκερ (Γερµανία): Ενέργεια και Όλι Ρεν (Φινλανδία): Οικονοµικές και Νοµισµατικές Υποθέσεις.

54 ΕΠΙΛΟΓΗ

Σαρκοζί, ο οποίος ήθελε το χαρτοφυλάκιο προκειµένου να προωθήσει περισσότερες ρυθµίσεις στον χρηµατοπιστωτικό τοµέα σε κοινοτικό επίπεδο. Η επιλογή αυτ ή σ υνάν τ ησ ε µε γάλε ς αν τ ιδράσεις από την πλευρά των Βρετανών που φοβούν ται ότι θα πληγεί το City του Λονδίνου. Οι αν τιδράσεις κατευνάσ τηκαν όταν τους υποσχέθηκε ότι θα τοποθετήσει Βρετανό γενικό διευθυντή, δηλαδή το νούµερο δύο, στην εσωτερική αγορά.

Οι εκπλήξεις Έκπ λ η ξ η θ ε ω ρ ε ί τ α ι η ανάθεση του χαρτοφυλακίου της διεύρυνσης στον Τσέχο Επίτροπο, Στέφαν Φουλέ. Δεν έχει να κάνει µε τις ικανότητες του κ. Φούλε, είναι νωρίς για να κριθεί, αλλά µε τη χώρα προέ λευσής του, διότ ι παραδοσ ιακά λόγω της σπουδαιότητάς του, το εν λόγω χαρτοφυλάκιο είτε δίνεται σε µεγάλη χώρα (Γερµανία-Φερχόιγκεν), είτε σε µικρή αλλά ελεγχόµενη από τις µεγάλες (ΦινλανδίαΡεν). Η Τσεχία σίγουρα δεν είναι µεγάλη χώρα, ενώ οι παλινωδίες στην επικύρωση της Συνθήκης της Λισαβόνας έδειξαν ότι δεν ελέγχεται. Μια εξήγηση που δίνουν στις Βρυξέλλες, είναι ότι µε την ανάθεση της διεύρυνσης στον Τσέχο Επίτροπο, ο κ. Μπαρόζο ανταποκρίνεται σε αίτηµα του γαλλογερµανικού άξονα, να κατεβάσει τα επόµενα χρόνια τον πήχη της περαιτέρω διεύρυνσης, προκειµένου να ενισχυθεί η εµβάθυνση της ΕΕ. Αυτό φυσικά δεν αφορά την Κροατία, η οποία αναµένεται να ενταχθεί το 2011. Δεύτερη έκπληξη είναι η επιλογή του Ρουµάνου Ντάσιαν Σιόλος

για το κολοσσ ιαίο χαρτο φυλάκιο της γεωργίας, που διαχειρίζεται πόρους άνω των 40 δισ. ευρώ ετησίως. Ερωτηµατικά προκαλεί το γεγονός ότι µέχρι το τέλος του επόµενου έτους η Κοµισιόν θα πρέπει να υποβάλει προτάσεις για την αναθεώρηση της ΚΑΠ από το 2014 και µετέπειτα. Είναι προφανές ότι θα ήταν προτιµότερη η επιλογή πιο έµπειρου προσώπου από τις «παλαιές» χώρες. Η µόνη εξήγηση είναι ότι ο κ. Μπαρόζο δεν ήθελε ισχυρή προσωπικότητα για να ελέγχει ο ίδιος πλήρως τη µορφή της αναθεώρησης που θα προταθεί στα κράτη µέλη. Αναφορικά µε την Ελλάδα, ο πρωθυπουργός είχε ζητήσει για τη Μαρία Δαµανάκη εναλλακτικά ένα από τα χαρτοφυλάκια της ναυτιλίας, της παιδείας και των κοινωνικών υποθέσεων. Η χώρα πήρε αυτό που ήθελε, περισσότερο η κυβέρνηση, λόγω της σπουδαιότητας της ελληνικής εµπορικής ναυτιλίας. Πάντως, θεωρείται µεσαίου βεληνεκούς χαρτοφυλάκιο, το οποίο δεν προκαλεί συνωστισµό ενδιαφεροµένων. Στην απερχόµενη Επιτροπή το είχε ο Μαλτέζος Τζο Μπορζ. Μαζί µε τη ναυτιλία, η κ. Δαµανάκη παίρνει και την αλιεία, σηµαντικό χαρτοφυλάκιο για τις βόρειες χώρες, την Ισπανία και τη Γαλλία, αλλά όχι για την Ελλάδα. Την Κύπρια Επίτροπο, Ανδρούλλα Βασιλείου, η οποία στην απερχόµενη Κοµισιόν είχε την υγεία, ο κ. Μπαρόζο µετακινεί στο µεγάλο σε µέγεθος και σε αριθµό κοινοτικών υπαλλήλων, αλλα µε µικρή πολιτική εµβέλεια, χαρτοφυλάκιο της Παιδείας, του Πολιτισµού, της Πολυγλωσσίας και της Νεολαίας.

ΟΙ ΝΕΟΙ ΕΠΙΤΡΟΠΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥΣ ••• Πρόεδρος Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο* (Πορτογαλία) — Αντιπρόεδρος, Κάθριν Άστον* (Μεγάλη Βρετανία): Ύπατη Εκπρόσωπος (ΥΠΕΞ) ΕΕ ••• Αντιπρόεδρος Αντόνιο Ταγιάνι* (Ιταλία): Βιοµηχανία και Επιχειρηµατικότητα ••• Αντιπρόεδρος Χοακίν Αλµούνια* (Ισπανία): Ανταγωνισµός — Αντιπρόεδρος Σιµ Κάλας* ( Εσθονία): Μεταφορές — Αντιπρόεδρος Νέλι Κρους* (Ολλανδία): Ψηφιακή Πολιτική ••• Αντιπρόεδρος Βιβιάν Ρέντινγκ* (Λουξεµβούργο): Δικαιοσύνη, Θεµελιώδη Δικαιώµατα Πολιτών ••• Αντιπρόεδρος Μάρος Σέφκοβιτς* (Σλοβακία): Διοίκηση, Θεσµικές Υποθέσεις — Μαρία Δαµανάκη (Ελλάδα): Ναυτιλία, Αλιεία — Ανδρούλλα Βασιλείου* (Κύπρος): Παιδεία, Πολιτισµός, Πολυγλωσσία, Νεολαία ••• Όλι Ρεν* (Φινλανδία): Οικονοµικές και Νοµισµατικές Υποθέσεις ••• Μισέλ Μπαρνιέ (Γαλλία): Εσωτερική Αγορά, Υπηρεσίες — Σεσίλια Μάλµστροµ (Σουηδία): Εσωτερικές Υποθέσεις — Γιοχάνες Χαν (Αυστρία): Περιφερειακή Πολιτική ••• Κάρελ Ντε Χουκτ* (Βέλγιο): Εξωτερικό Εµπόριο ••• Στέφαν Φουλέ (Τσεχία): Διεύρυνση, Πολιτική Γειτονίας — Κόνι Χέντεγκααρντ (Δανία): Κλιµατική Αλλαγή — Γκύντερ Έτινγκερ (Γερµανία) : Ενέργεια ••• Λάζλο Άντορ (Ουγγαρία) : Aπασχόληση, Κοινωνικές Υποθέσεις, Κοινωνικός αποκλεισµός ••• Ντάσιαν Σιόλος (Ρουµανία): Γεωργία, Ανάπτυξη Υπαίθρου — Τζον Ντάλι (Μάλτα): Υγεία, Προστασία Καταναλωτή — Ρουµιάνα Γέλεβα (Βουλγαρία): Διεθνής Συνεργασία, Ανθρωπιστική Βοήθεια ••• Γιάνους Λεβαντόφσκι (Πολωνία): Προϋπολογισµός, Οικονοµικός Προγραµµατισµός ••• Άντρις Πίµπαλγκς* (Λετονια) : Ανάπτυξη — Γιάνεζ Πότοτσνικ* (Σλοβενία): Περιβάλλον — Αλγκίρντας Σέµετα* (Λιθουανία): Φορολογία-Τελωνειακή Ένωση, Καταπολέµηση Απάτης * ήταν και στην προηγούµενη Επιτροπή

ΕΠΙΛΟΓΗ 55

Η ΕΛΛ

ΣΤO Χ ΗΝΙΚΗ ΒΙΟ ΘΕΣ & Μ ΤΟ ΣΗ ΗΧΑΝΙΑ ΜΕΡΑ

AΛΥΤΟ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ Η επικαιρότητα δίνει συνεχώς καινούργια αρνητικά µηνύµατα για την πορεία της ελληνικής βιοµηχανίας. Η βιοµηχανική άνοιξη που ξεκίνησε περίπου στα µέσα της δεκαετίας του ’90 και ασθµαίνοντας διατηρήθηκε ως τα µέσα της επόµενης, µεταβλήθηκε και πάλι σε χειµώνα. Τα σηµάδια της δυστοκίας όµως δεν είναι καινούρια. Μετρούν ...σχεδόν έναν αιώνα.

α στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας δεν αφήνουν περιθώρια για αµφιβολία. Ο ήδη χειµαζόµενος ελληνικός βιοµηχανικός τοµέας χτυπήθηκε από την απότοµη µείωση της ζήτησης που έφερε η διεθνής οικονοµική κρίση και στο εσωτερικό της χώρας αλλά και στις αγορές του εξωτερικού όπου απευθύνονται τα ελληνικά εργοστάσια. Η πτώση των νέων παραγγελιών βρίσκεται περίπου στο 28% κατά το δωδεκάµηνο που καταλήγει στον Οκτώβριο του 2009. Ο δείκτης κύκλου εργασιών στη βιοµηχανία µειώθηκε κατά 23% σε σύγκριση µε το 2008. Τα ποσοστά είναι απογοητευτικά και δείχνουν την υψηλή µεταβλητότητα της βιοµηχανίας στην Ελλάδα. Η βιοµηχανική άνοιξη που ξεκίνησε περί τα µέσα της δεκαετίας του ’90 και ασθµαίνοντας διατηρήθηκε ως τα µέσα της επόµενης µεταβλήθηκε αιφνιδίως και πάλι σε χειµώνα. Η Ελλάδα έφτασε στη φάση της αποβιοµηχάνισης πριν καν ολοκληρώσει τη φάση της εκβιοµηχάνισής της. Για τους ίδιους τους βιοµήχανους και τους µελετητές του χώρου, οι πρόσφατες εξελίξεις δεν αποτελούν έκπληξη. Είναι απόρροια της πρωτοφανούς διεθνούς οικονοµικής κρίσης αλλά και των χρόνιων προβληµάτων που αντιµετωπίζει η βιοµηχανική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Πράγµατι τα σηµάδια της δυστοκίας του ελληνικού βιοµηχανικού τοµέα δεν είναι καινούργια. Μετρούν ήδη πολλές δεκαετίες, σχεδόν έναν αιώνα. Άλλωστε, η Ελλάδα έχασε την ιστορική φάση της βιοµηχανικής επανάστασης που συντελέστηκε στην Αγγλία και τις άλλες – σήµερα αναπτυγµένες – χώρες στο τέλος του 18ου και κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Ας πάρουµε όµως την ιστορία από την αρχή. ΕΠΙΛΟΓΗ 57

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤO ΧΘΕΣ & ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

ΣΑΝ ΠΑΛΙΟ

παραµύθι

Η Ελλάδα συνδέθηκε µε τις διαδικασίες της βιοµηχανικής επανάστασης µόλις στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, δηλαδή µε χρονική υστέρηση περίπου 100 ετών. Η εκβιοµηχάνιση συνεχίστηκε µε πολύ πιο έντονους ρυθµούς κατά την περίοδο του µεσοπολέµου. Από τον ΛΟΥΚΑ ΚΑΤΣΩΝΗ

µ ι κ ρ α σ ι α τ ι κ ή κα τ α στροφή έφερε νέο αίµα στον ελλαδικό χώρο προσφέροντας το άφθονο εργατικό δυναµικό των εισερχόµενων προσφύγων αλλά και µερικά πραγµατικά φωτεινά επιχειρηµατικά µυαλά όπως του Πρόδροµου Αθανασιάδη, γνωστότερου ως Μποδοσάκη Αθανασιάδη. Εκείνη την εποχή κυριαρχούν ονόµα τα όπως του Χ ρισ τό φ ορου Κατσάµπα της Πειραϊκής Πατραϊκής, του Νικόλαου Κανελλόπουλου του Τιτάνα, του Ανδρέα Χατζηκυριάκου της Ηρακλής, αλλά και του Γιώργου Δράκου και του Αλέξανδρου Τσάτσου. Ο επόµενος µεγάλος σταθµός της ελληνικής βιοµηχανικής ιστορίας δεν ήταν άλλος από τον Δεύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο. Η γερµανική κατοχή µε τις ανάλογες επιτάξεις βιοµηχανικών µονάδων πάγωσε κάθε έννοια βιοµηχανικής παραγωγής. Στη συνέχεια, αντί να περάσουµε αµέσως στη φάση της 58 ΕΠΙΛΟΓΗ

ανασυγκρότησης, η ελληνική βιοµηχανική παραγωγή, κυρίως λόγω των συνθηκών του εµφυλίου πολέµου, φθάνει το 1950 µόλις στο επίπεδο παραγωγής του 1939, ενώ αντίστοιχα το 1949, η βιοµηχανική παραγωγή της Γαλλίας και της Βρετανίας φτάνει στο 123% της παραγωγής του 1939 και της Ιταλίας αντίστοιχα στο 104%. Την περίοδο αυτή διαδέχεται µια περίοδος οικονοµικής κρίσης, 1951 -1952, που χαρακτηρίζεται από νέα ύφεση της βιοµηχανικής παραγωγής και παράλληλα κρίση του ισοζυγίου πληρωµών του ελληνικού κράτους. Η κρίση αυτή λειτουργεί ως αφετηρία για την υιοθέτηση από την Ελλάδα µιας νέας οικονοµικής στρατηγικής που στοχεύει στην ουσιαστικότερη ενσωµάτωση του ελληνικού καπιταλισµού σ την παγκόσµια αγορά (µε την υποτίµηση της δραχµής το 1953 και το νοµοθετικό διάταγµα για την

προστασία του ξένου κεφαλαίου την ίδια χρονιά και άλλα µέτρα φιλελευθεροποίησης του διεθνούς εµπορίου). Ήδη από το 1953 ο ελληνικός καπιταλισµός εισέρχεται σε µια περίοδο ταχείας ανάπτυξης, στο πλαίσιο της οποίας, όµως, αποφασιστικό ρόλο εξακολουθεί να παίζει ο κρατικός οικονοµικός παρεµβατισµός µε έργα υποδοµής, κρατικές επενδύσεις σε βιοµηχανίες «εθνικής σηµασίας» όπως ο ηλεκτρισµός, η ζάχαρη και τα λιπάσµατα. Παρά ταύτα στον βιοµηχανικό τοµέα ακολουθήθηκε µια εσωστρεφής πολιτική µε κύρια χαρακτηριστικά τον προστατευτισµό, τηνπαραγωγή για την εγχώρια αγορά και την υποκατάσταση των εισαγωγών. Αυτά τα τεχνητά «οικονοµικά θερµοκήπια» συνέβαλαν στη δηµιουργία πολλών προβληµατικών, µη ανταγωνιστικών βιοµηχανικών επιχειρήσεων. Επιπλέον, ο ρόλος της βαριάς βιοµηχανίας

Μεγάλοι σταθµοί σε µία µεγάλη πορεία

παρέµεινε πάντοτε περιορισµένος. Στο σύνολο του βιοµηχανικού προϊόντος το µερίδιο των καταναλωτικών αγαθών είναι αρκετά πάνω από 50%. Αµελητέο είναι και το ειδικό βάρος της βιοµηχανίας µηχανοκατασκευών µε συνέπεια η Ελλάδα µονίµως να εξαρτάται τεχνολογικά σε µεγάλο βαθµό από το εξωτερικό. Έτσι, η Ελλάδα βρέθηκε στη µειονεκτική θέση του ουραγού µε συνέπεια να δηµιουργεί βιοµηχανικές µονάδες και κλάδους µε σηµαντική χρονική υστέρηση από τον υπόλοιπο κόσµο,

όταν ήδη είχε χαθεί ο οικονοµικός και τεχνολογικός δυναµισµός τους. Για αυτό η χώρα µας δεν έγινε ποτέ αξιόλογο βιοµηχανικό έθνος. Από το 1962 η ελληνική οικονοµία εισέρχεται σε φάση αναπτυξιακού άλµατος. Κορυφαίο γεγονός της χρονιάς εκείνης δεν είναι άλλο από τη σύνδεση της Ελλάδας µε την τότε ΕΟΚ. Στη δεκαετία που ακολουθεί συντελούνται οι σηµαντικότεροι διαρθρωτικοί µετασχηµατισµοί τόσο στο εσωτερικό της οικονοµίας σαν σύνολο όσο και του βιοµηχανικού

τοµέα. Το αναπτυξιακό άλµα ανακόπτεται µε την πετρελαϊκή κρίση του 1974. Η περίοδος 1975 – 1979 χαρακτηρίζεται από χαµηλούς ρυθµούς ανάπτυξης αλλά πάντως µεγαλύτερους από εκείνους των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Η περίοδος 1980 – 1995, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα προσχωρεί το 1981 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι η καθαυτό περίοδος της κρίσης. Η αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων από τις κυβερνήσεις της δεκαετίας του 1980 δεν έγινε µε τρόπο παραγωγικό. Η Κοινότητα αντιµετωπίστηκε περισσότερο σαν µια δεξαµενή χρηµάτων που χρηµατοδότησε την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων – και µάλιστα σε πολλές περιπτώσεις µε αδιαφανείς τρόπους – παρά σαν ένας παράγοντας προώθησης της ελληνικής οικονοµίας. Έτσι, κατά τη δεκαετία του 1980 ο µέσος όρος αύξησης του εγχώριου εισοδήµατος στην Ελλάδα ήταν µόλις 1,1% έναντι 3,2% των χωρών της Κοινότητας. Ιδιαίτερα απογοητευτικά είναι τα στοιχεία των εκθέσεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας σχετικά µε την συγκριτική ανάπτυξη της Ισπανίας και της Πορτογαλίας έναντι της Ελλάδας. Για παράδειγµα, τα τελευταία 4 χρόνια της δεκαετίας του 1980 οι επενδύσεις µειώθηκαν κατά 18% στην Ελλάδα, ενώ αυξήθηκαν κατά 70% στην Ισπανία και κατά 43% στην Πορτογαλία. Η κατάσταση της ελληνικής βιοµηχανίας, δυστυχώς, δεν είναι καλύτερη. Σύµφωνα µε τις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Κοινότητας της ίδιας περιόδου, η αναδιάρθρωση του βιοµηχανικού τοµέα σ την Ελλάδα βρίσκεται σ την «παιδική ηλικία». Από τους 45 κύριους βιοµηχανικούς κλάδους µόνον 8 θεωρούνται ανταγωνιστικοί, ενώ οι υπόλοιποι 37 χαρακτηρίζονται ως ασθενείς έναντι των οµοειδών κλάδων των άλλων κρατών µελών της Ε.Ε. Ωστόσο, µετά το 1985 η κερδοφορία των ελληνικών βιοµηχανικών επιχειρήσεων βελτιώθηκε σηµαντικά. Δεν είναι τυχαίο ότι το πρώτο επιτυχηµένο πρόγραµµα σταθεροποίησης πραγµατοποιήθηκε το 1986-87 αλλά η προσπάθεια αυτή ανακόπηκε την περίοδο 1988-1993. Η άνοδος των µισθών ΕΠΙΛΟΓΗ 59

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤO ΧΘΕΣ & ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

Η περίοδος 1996 - 2004, που αποτελεί και τη φάση της ανάκαµψης της Ελληνικής βιοµηχανίας, είναι γεµάτη από θριαµβευτικές ιστορίες. Οι επιδόσεις της ελληνικής οικονοµίας κατά τα έτη αυτά, µε κριτήριο τον ρυθµό αύξησης των επενδύσεων σε µηχανολογικό εξοπλισµό φέρνουν την Ελλάδα πρώτη στην κατάταξη των χωρών της ΕΕ και µάλιστα µε µεγάλη διαφορά. Βοηθούµενες από χρηµατιστηριακά κέρδη οι ελληνικές βιοµηχανικές εταιρείες προχώρησαν σε σηµαντική επέκτασή τους στο εξωτερικό.

60 ΕΠΙΛΟΓΗ

τροφοδότησε τη ζήτηση την οποία κλήθηκε να καλύψει σε κάποιο ποσοστό η εγχώρια βιοµηχανία προσφέροντας αυξηµένα έσοδα στον τοµέα. Επίσης, στην αύξηση της κερδοφορίας συνέβαλε και το γεγονός ότι η αύξηση των τιµών πώλησης των βιοµηχανικών προϊόντων εξελίχθηκε ταχύτερα από το ρυθµό αύξησης των τιµών των βασικών συντελεστών παραγωγής. Η διαφορά αυτή «έχτισε» την ανάκαµψη που θα ερχόταν µε καθυστέρηση ακόµα δέκα ετών. Αιτία της καθυστέρησης αυτής δεν ήταν άλλη από τα θεσµικά προβλήµατα που γιγαντώνονταν στην Ελλάδα. Η γραφειοκρατία, η πολυνοµία και η διαφθορά προσλαµβάνουν διαστάσεις επιδηµίας. Η Παιδεία, που θα µπορούσε να προµηθεύσει τη βιοµηχανία µε εξειδικευµένο προσωπικό, χωλαίνει. Η έρευνα και η καινοτοµία στερούνται στην Ελλάδα και από σοβαρή χρηµατοδότηση αλλά και από αξιόλογη στελέχωση. Οι έννοιες του εκσυγχρονισµού, του σύγχρονου management, των νέων τεχνολογιών και της παραγωγής υψηλής ποιότητας προϊόντων δεν βρίσκουν απήχηση σχεδόν πουθενά. Το ελληνικό κράτος επιµένει να συντηρεί τις αβεβαιότητες σε µακροπρόθεσµο ορίζοντα. Οι φορολογικοί νόµοι µεταβάλλονται µε ρυθµό πολυβόλου, οι κανόνες που διέπουν τη βιοµηχανική παραγωγή και τους όρους του επιχειρείν επίσης. Ταυτόχρονα, γιγαντώνεται ο ρόλος των συνδικάτων µε αποτέλεσµα να υπονοµεύεται η παρουσία σηµαντικών βιοµηχανικών κεφαλαίων στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα απόσυρσης του ενδιαφέροντος από τη χώρα µας είναι το κλείσιµο του εργοστασίου της Pirelli στην Πάτρα το 1991 µετά από επίµονες απεργιακές κινητοποιήσεις. Οι παθογένειες αυτές εν πολλοίς διατηρούνται µέχρι σήµερα µε κατασ τροφικά αποτελέσµατα. Βιοµηχανικές επιχειρήσεις όπως η Πειραϊκή Πατραϊκή, η Διεθνής Βιοµηχανία Ενδυµάτων, η Βοµβυκρύλ, η Βαλκαν Εξπορτ, η Softex, η βιοµηχανία ένδυσης Fanco, η κλωστοϋφαντουργία Τρικολάν, η Αλλαντοβιοµηχανία Θρά-

κης, η ΔΕΚΑ Αλλαντικά, η Henninger, η καπνοβιοµηχανία Κεράνης, σειρά από καπνεργοστάσια, η µεταλλουργική Χάλυψ, η Βαµβακουργία Βόλου, το εργοστάσιο της Γιούλα στην Ελευσίνα, τα Σωληνουργεία Κορίνθου, η Ελενίτ, η Μινέρβα, η Εριοκλωστοϋφαντουργία, η εταιρεία παραγωγής σαµπουάν ΙΝΚΟ, τα Ελληνικά Σιδηροκράµατα, η Goodyear Hellas, η Union Carbide Hellas, η παραγωγ ική µονάδα της Νισσαν Θεοχαράκης, το εργοστάσιο της Ιdeal Standard στη Χαλκίδα, µονάδες της Πετζετάκις, της Eurodrip, της Βιοµηχανίας Φωσφορικών Λιπασµάτων, κλωσ τοϋφαν τουργίες και τεχνικές εταιρείες, έχουν κλείσει εργοτάξια και εργοστάσια, έχουν βάλει λουκέτο ή αντιµετωπίζουν σηµαντικά προβλήµατα, διαρθρωτικά ή απόρροια της διεθνούς και εγχώριας ύφεσης. Ακόµα και η Χαλυβουργική, κορωνίδα της βαριάς βιοµηχανίας στην Ελλάδα, έχει περάσει δύο φορές από τη βιοµηχανική παραγωγή στις εµπορικές δραστηριότητες στις οποίες και σήµερα δραστηριοποιείται. Αντίθετα, η περίοδος 1996 – 2004, που αποτελεί και την φάση της ανάκαµψης της ελληνικής βιοµηχανίας, είναι γεµάτη από θριαµβευτικές ιστορίες. Οι επιδόσεις της ελληνικής οικονοµίας κατά τα έτη αυτά, µε κριτήριο τον ρυθµό αύξησης των επενδύσεων σε µηχανολογικό εξοπλισµό φέρνουν την Ελλάδα πρώτη στην κατάταξη των χωρών της ΕΕ και µάλιστα µε µεγάλη διαφορά. Βοηθούµενες από χρηµατιστηριακά κέρδη οι ελληνικές βιοµηχανικές εταιρείες προέβησαν σε σηµαντική επέκτασή τους στο εξωτερικό. Εξαγορές εταιρειών και στήσιµο νέων παραγωγικών µονάδων από εταιρείες όπως η Ελληνική Εταιρεία Εµφιάλωσης, τα Πλαστικά Θράκης, η Eurodrip, η Lavipharm, η Ιntracom, οι όµιλοι Μαρινόπουλου, Στασινόπουλου και Μαϊλη και άλλοι, σηµατοδοτούνταν µε πηχυαίους τίτλους στον Τύπο της εποχής. Σήµερα, για µερικούς από τους παίκτες εκείνης της εποχής η πραγµατικότητα δείχνει το σκληρό πρόσωπό της. Άλλοι αντέχουν ακόµη. Όµως, τα προβλήµατα του τοµέα είναι ίδια και απαράλλαχτα.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

MΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΗΣ

«Ε»

Η έντυπη επικοινωνία µεγάλων βιοµηχανικών επιχειρήσεων µέσα από τις καταχωρήσεις τους στην «Ε» στα έτη 1960-1980. Επιχειρήσεις µε κραταιά ιστορία και δυναµική ανάπτυξη σήµερα, επιχειρήσεις που διέκοψαν τη δραστηριότητά τους, µε δυο λόγια, το χθες της ελληνικής βιοµηχανίας που έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σηµάδια του στη σύγχρονη πορεία. ΕΠΙΛΟΓΗ 61

H ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΟ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1971

ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 1976

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1970

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΟΥΝΙΟΣ 1971

62 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1976

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΣΕ ΧΑΡΤΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1976 ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΑΪΟΣ 1970

ΕΠΙΛΟΓΗ 63

H ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΟ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1976

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1971

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΑΪΟΣ 1979 ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1980

64 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1979

ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΟΥΝΙΟΣ 1980

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΣΕ ΧΑΡΤΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 1976

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1970

ΕΠΙΛΟΓΗ 65

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1978

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1971

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1981

66 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1974

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1976

ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 1976

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΣΕ ΧΑΡΤΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1971

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1971

ΕΠΙΛΟΓΗ 67

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1971

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1976

68 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΑΪΟΣ 1977

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1974

ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΑΪΟΣ 1977

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΣΕ ΧΑΡΤΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΑΪΟΣ 1975

ΕΠΙΛΟΓΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1976

ΕΠΙΛΟΓΗ 69

Μ ΕΓΑΛΕΣ Ε ΛΛΗΝΙΚΕΣ Ε ΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ Μάιος 1971

ΑΓΕΤ Η ΡΑΚΛΗΣ ΣΤΟ Χ ΘΕΣ & ΤΟ Σ ΗΜΕΡΑ

ΑΕΙΦΟΡΙΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ Μακροπρόθεσµα η επιχειρηµατική επιτυχία δεν είναι εφικτή χωρίς σεβασµό προς το περιβάλλον και κοινωνική υπευθυνότητα. Κοινωνική πρόοδος, προστασία του περιβάλλοντος και σεβασµός στις τοπικές κοινωνίες είναι βασικές προτεραιότητες για την επιτυχή λειτουργία µίας σύγχρονης επιχείρησης και ένα πιο αειφόρο µέλλον.



ΑΓΕΤ Ηρακλής έχει µακρά δέσµευση στην εταιρική υπευθυνότητα και έχει συνδέσει τη λειτουργία της µε τη βιώσιµη ανάπτυξη. Ως µέλος του Οµίλου Lafarge, οι αρχές λειτουργίας και οι Στόχοι Αειφορίας 2012 θέτουν το πλαίσιο και τους στόχους για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης. Οι Στόχοι Αειφορίας 2012 αποτελούν το σύνολο των δεσµεύσεων της εταιρείας απέναντι σε κρίσιµες σύγχρονες προκλήσεις για το µέλλον του πλανήτη και ιδιαίτερα µε την κλιµατική αλλαγή. Σ’ αυτό το ζήτηµα αλλά και σε άλλα όπως την προστασία της βιοποικιλότητας, η ΑΓΕΤ Ηρακλής έχει σηµαντικό ρόλο να διαδραµατίσει. Στο πλαίσιο των Στόχων Αειφορίας 2012, η εταιρεία έχει αναπτύξει ένα πρόγραµµα ενεργειών για την επίτευξη συγκεκριµένων στόχων µε χρονική προθεσµία για την ολοκλήρωσή τους. Η πρόοδος που σηµειώνει η ΑΓΕΤ Ηρακλής σε επίπεδο εταιρικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής απόδοσης παρουσιάζεται σε ετήσια βάση στον απολογισµό αειφορίας, ώστε οι κοινωνικοί εταίροι να έχουν µία πλήρη έκθεση των δράσεων της εταιρείας και της συµβολής τους στη βιώσιµη ανάπτυξη.

Απόλυτη προτεραιότητα η Υγεία και Ασφάλεια H Υγεία και Ασφάλεια αποτελούν για την ΑΓΕΤ Ηρακλής θεµελιώδεις αξίες και βασικές προτεραιότητες σε κάθε δραστηριότητα. Από το 2006, εφαρµόζεται η Πολιτική Υγείας και Ασφάλειας του οµίλου Lafarge, µε στόχο τα µηδέν ατυχήµατα.

ΑΓΕΤ Η ΡΑΚΛΗΣ ΣΤΟ Χ ΘΕΣ & ΤΟ Σ ΗΜΕΡΑ

Για την εφαρµογή της πολιτικής αυτής λαµβάνονται µέτρα που αφορούν στα απαραίτητα µέσα, εξοπλισµό και έργα υποδοµής για ασφαλή χώρο εργασίας, την εφαρµογή προτύπων και διαδικασιών για κάθε εργασία που εκτελείται, καθώς και προγράµµατα εκπαίδευσης για την καλλιέργεια µιας κοινής συνείδησης και συµπεριφοράς ασφάλειας µεταξύ των εργαζοµένων. Τα αποτελέσµατα της συλλογικής προσπάθειας είναι σηµαντικά, καθώς τόσο ο αριθµός όσο και η συχνότητα των ατυχηµάτων µε απώλεια χρόνου εργασίας µειώθηκαν κατά 38% από το 2006 µέχρι σήµερα. Το 2008 η συχνότητα ατυχηµάτων µε χρόνο απώλειας εργασίας ήταν 1,89 και επενδύθηκαν 1,9 εκατ. ευρώ σε έργα για τη βελτίωση της ασφάλειας.

Διαχείριση περιβαλλοντικού αποτυπώµατος Έχοντας αναπτύξει έναν συστηµατικό τρόπο διαχείρισης του περιβαλλοντικού της αποτυπώµατος, η ΑΓΕΤ Ηρακλής έχει ως µόνιµο στόχο να διεξάγει κάθε 4 χρόνια, περιβαλλοντικούς ελέγχους στο 100% των εγκαταστάσεών της από ειδικούς και εξειδικευµένες οµάδες. Το σχετικό πρόγραµµα των εργοστασίων, συµπεριλαµβανοµένων των λατοµείων ασβεστόλιθου και των λιµενικών εγκαταστάσεων είναι καίριας σηµασίας, καθώς ελέγχεται η απόδοση της εταιρείας και η πρόοδος που σηµειώνεται. Οι διεργασίες παραγωγής τσιµέντου µπορούν να οδηγήσουν στην έκλυση σκόνης. Η ΑΓΕΤ Ηρακλής έχει θέσει ως στόχο τη µείωση των εκποµπών σκόνης των εργοστασίων της κατά 40% µέχρι το 2012. Ήδη, η εταιρεία έχει σηµειώσει σηµαντική πρόοδο. Εφαρµόζοντας ένα πρόγραµµα αναβάθµισης των µονάδων παραγωγής και υλοποιώντας από το 2006 επενδύσεις ύψους 11 εκατ. ευρώ σε υβριδικά φίλτρα νέας τεχνολογίας, οι εκποµπές σκόνης στα τρία εργοστάσιά της το 2008 παρουσιάζουν µείωση 75% σε σχέση µε το 2007. Στο πλαίσιο της διεθνούς στρατηγικής του οµίλου Lafarge για την αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής, έχει τεθεί σε εφαρµογή ένα πρόγραµµα µείωσης των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα και αερίων του θερµοκηπίου. Η διαδικασία παραγωγής τσιµέντου συνεπάγεται αναγκαστικά απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα. Η ΑΓΕΤ Ηρακλής υποκαθιστά συµβατικά ορυκτά καύσιµα µε εναλλακτικά καύσιµα µε ουδέτερο ανθρακικό αποτύπωµα, όπως η βιοµάζα, η οποία συµπεριλαµβάνεται στο µείγµα καυσίµων στο εργοστάσιο του Βόλου. Επίσης χρησιµοποιούνται εναλλακτικές πρώτες ύλες στην παραγωγή του τσιµέντου, επιλογή περισσότερο φιλική προς το περιβάλλον. Η βιοποικιλότητα αποτελεί επίσης σηµαντική προτεραιότητα. Στόχος της ΑΓΕΤ Ηρακλής είναι µέχρι το 2010 όλα τα λατοµεία της να έχουν ελεγχθεί σύµφωνα µε τα κριτήρια που έχουν αναπτυχθεί από τη Lafarge σε συνεργασία µε την WWF International, ενώ σε όσα είναι εφικτό να έχει καταρτιστεί πρόγραµµα βιοποικιλότητας µέχρι το 2012.

Σχέσεις µε τους κοινωνικούς εταίρους Για την ΑΓΕΤ Ηρακλής η συνεχής βελτίωση των σχέσεων µε τις τοπικές κοινωνίες, όπου δραστηριοποιείται αλλά και η ουσιαστική συµβολή στην περαιτέρω ανάπτυξή τους, αποτελούν διαχρονική επιδίωξη και πάγια δέσµευση. Εκτός από την εκπαίδευση και τα σχέδια δράσης για τη βελτίωση του διαλόγου και ενηµέρωσης των κοινωνικών εταίρων, όλες οι εγκαταστάσεις της ΑΓΕΤ Ηρακλής διατηρούν µακροχρόνιες πρακτικές για την ενεργή εµπλοκή τους στην τοπική ανάπτυξη. Το καλύτερο παράδειγµα από την άποψη αυτή είναι το πρόγραµµα ΠΡ.Α.Κ.Σ.Η (Πρόγραµµα Αλληλεγγύης και Στήριξης Ηρακλή). Πρόκειται για µία πρωτοβουλία που ξεκίνησε µετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του Αυγούστου 2007 στην Εύβοια. Η ΑΓΕΤ Ηρακλής διέθεσε για τους σκοπούς του ΠΡ.Α.Κ.Σ.Η. 2 εκατ. ευρώ για ενέργειες που στόχευαν στην πρόληψη των πυρκαγιών, την ανάκαµψη της κοινωνικοοικονοµικής ζωής και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος. Προχωρώντας, το πρόγραµµα στοχεύει στην υποστήριξη πρωτοβουλιών που προσφέρουν µακροπρόθεσµες λύσεις, στην ανάκαµψη των µικρών αγροτικών επιχειρήσεων και την στήριξη της τοπικής οικονοµίας.

ΑΓΕΤ Η ΡΑΚΛΗΣ ΣΤΟ Χ ΘΕΣ & ΤΟ Σ ΗΜΕΡΑ

√ ŸÌÈÏÔ˜ ∂Ù·ÈÚÈÒÓ ∞.°.∂.∆. ∏ƒ∞∫§∏™ Â›Ó·È Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·Ú·ÁˆÁfi˜ ÙÛÈÌ¤ÓÙÔ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÌÂ ·Ú·ÁˆÁÈÎ‹ Î·È ÂÌÔÚÈÎ‹ ·ÚÔ˘Û›· ÛÂ ÔÏfiÎÏËÚË ÙË ¯ÒÚ·. ø˜ Ì¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ √Ì›ÏÔ˘ Lafarge, ·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ËÁ¤ÙË Î·È ÌfiÓÔ˘ ÔÌ›ÏÔ˘ ‰ÔÌÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ «100 ¶ÈÔ ∞ÂÈÊfiÚˆÓ ∂È¯ÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ¶·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜», ¤¯Ô˘ÌÂ ı¤ÛÂÈ ÙË ‚ÈÒÛÈÌË ·Ó¿Ù˘ÍË ˆ˜ ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ·Ú¯‹ ÙË˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹˜ Ì·˜. µÈÒÛÈÌË ·Ó¿Ù˘ÍË ÛËÌ·›ÓÂÈ ÁÈ· Ì·˜ ·fiÏ˘ÙË ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ˘ÁÂ›· Î·È ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ì·˜, ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÒÓ ÛÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙË˜ ÂÙ·ÈÚÂ›·˜, Î·ıÒ˜ Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÔ‡ ·ÔÙ˘ÒÌ·ÙÔ˜ ·fi ÙÈ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ Ì·˜, ÚÔ˜ ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙˆÓ ÂÚÁ·˙ÔÌ¤ÓˆÓ Ì·˜, ÙˆÓ ÌÂÙfi¯ˆÓ Ì·˜, ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ì¤Û· ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘ÌÂ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, ÌÂ ÙÚfiÔ Ô˘ Î¿ÓÂÈ ·ÂÈÊfiÚÔ ÙÔ ÎÔÈÓfi Ì·˜ Ì¤ÏÏÔÓ.

••• 80 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ••• 80 ΧΡΟΝΙΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

80 XΡONIA NOYNOY ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΓΑΛΑ ΟΡΕΞΗ ΓΙΑ ΖΩΗ To NOYNOY, το αγαπηµένο όνοµα κάθε ελληνικής οικογένειας, το γάλα που έχει αναθρέψει γενιές και γενιές Ελλήνων, κλείνει φέτος τα 80 του χρόνια! 80 χρόνια προσφοράς στην ελληνική οικογένεια, 80 χρόνια συνέπειας και επιστηµονικής γνώσης στη διατροφή µας. Το ΝΟΥΝΟΥ από το 1929 µέχρι σήµερα, έχει µπει σε κάθε ελληνικό σπίτι και έχει αναπτύξει µια δυνατή σχέση αµοιβαίας εκτίµησης & εµπιστοσύνης!

αγάπη και η εµπιστοσύνη µε την οποία οι Έλληνες καταναλωτές αγκαλιάζουν τα προϊόντα ΝΟΥΝΟΥ, επιβεβαιώνουν τη συνέπεια µε την οποία η µάρκα ανταποκρίνεται σταθερά στα ποιοτικά κριτήρια διατροφής ολόκληρης της οικογένειας. Η παρουσία του ΝΟΥΝΟΥ στην Ελλάδα ξεκινά µε το ζαχαρούχο γάλα «ΝΟΥΝΟΥ» ενώ σήµερα συµπεριλαµβάνει µια ολοκληρωµένη σειρά γαλακτοκοµικών προϊόντων. Πίσω από το όνοµα «ΝΟΥΝΟΥ», υπάρχουν οι άνθρωποι, η οργάνωση και η φιλοσοφία µίας διεθνούς εταιρείας, αφοσιωµένης σε αυτό που γνωρίζει καλά να κάνει: γαλακτοκοµικά προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας, τα οποία ο καταναλωτής µπορεί να εµπιστεύεται

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΝΟΥΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ H παρουσία της FrieslandCampina στην Eλλάδα ξεκινά µε το συµπυκνωµένο γάλα NOYNOY και το ζαχαρούχο γάλα NOYNOY. Στο πέρασµα του χρόνου, η γκάµα των γαλακτοκοµικών προϊόντων NOYNOY διευρύνθηκε σηµαντικά, καλύπτοντας σήµερα το πλήρες φάσµα των κατηγοριών και υποκατηγοριών του γάλακτος, των παιδικών τροφών, του γιαουρτιού, και του επώνυµου τυριού. Σηµαντικοί σταθµοί στην ιστορία ΝΟΥΝΟΥ από την πρώτη εµφάνισή του ονόµατος στην ελληνική αγορά, ως τις µέρες µας: 1929 - Τα πρώτα κιβώτια LaNOYNOY εισάγονται στην Ελλάδα από έναν ανεξάρτητο εισαγωγέα. 1936 - Το όνοµα της µάρκας αλλάζει και από LaNOYNOY µετονοµάζεται σε NOYNOY. 1983 - Η Friesland εγκαθίσταται στην Ελλάδα µε θυγατρική εταιρεία. 1991 - Η αγορά τµηµατοποιείται και η στρατηγική για το παιδικό γάλα επιβάλει το λανσάρισµα αποκλειστικά βρεφικού εβαπορέ γάλακτος.

1997 - Το τµήµα Food Service ιδρύεται στην Ελλάδα. 2004 - Η µάρκα NOYNOY δραστηριοποιείται στην αγορά των γιαουρτιών για ενήλικες, εγκαθιστώντας υπερσύγχρονο εργοστάσιο παραγωγής στην Πάτρα. 2007 - Η σειρά των επώνυµων κίτρινων τυριών NOYNOY λανσάρεται στην Ελληνική αγορά παρέχοντας µια πλήρη σειρά γνήσιων τυριών για όλες τις ανάγκες. 2008 - Η οικογένεια της βρεφικής διατροφής NOYNOY επαναλανσάρεται στα πλαίσια του Ολοκληρωµένου Συστήµατος Διατροφής ΝΟΥΝΟΥ.

Οι Αξίες ΝΟΥΝΟΥ Το όραµα της FrieslandCampina είναι να µπορεί να καλύπτει µε τον καλύτερο τρόπο τις ανάγκες του σήµερα, αλλά και να διασφαλίζει την ποιότητα του µέλλοντος.  AΦΟΣΙΩΣΗ… Η διασφάλιση και προσφορά προϊόντων άριστης ποιότητας και υψηλής διατροφικής αξίας, τα οποία ικανοποιούν απόλυτα τις προβλεπόµενες προδιαγραφές υγιεινής και ασφάλειας.  ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ… Η ασφάλεια των τροφίµων είναι θέµα υπέρτατης σηµασίας. Η εταιρεία εφαρµόζει αυστηρότατους ελέγχους και την πιο σύγχρονη διαθέσιµη τεχνολογία για την αποτροπή κινδύνων µόλυνσης του περιβάλλοντος, ενώ η βέλτιστη χρήση πολύτιµων πόρων όπως το νερό και η ενέργεια, είναι µία συστηµατική επιδίωξή της.  ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ… Η δηµιουργία των νέων προϊόντων «αντικατοπτρίζει» τη στρατηγική και τη φιλοσοφία της εταιρείας, κεντρικός άξονας της οποίας είναι η καινοτοµία.

Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη Σεβασµός στον άνθρωπο. Πίστη στο Μέλλον. Η FrieslandCampina Hellas, κοινωνικά υπεύθυνη, υποστηρίζει συστηµατικά-ως επίσηµος χορηγός-το Ελληνικό Ίδρυµα Οστεοπόρωσης, τον Ελληνικό Σύλλογο Υποστήριξης Ασθενών µε Οστεοπόρωση και από το 2007 την κοινότητα των Ελλήνων Πολυτέκνων. Ως Επίσηµος Χορηγός της Ανώτατης Συνοµοσπονδίας Πολυτέκνων Ελλάδας (ΑΣΠΕ) και της Ένωσης Πολυτέκνων Αθηνών (ΕΠΑ), η εταιρεία στηρίζει ηθικά, υλικά και επικοινωνιακά τους Έλληνες πολύτεκνους, ενισχύοντας ουσιαστικά την προσπάθεια προώθησης του θεσµού της οικογένειας στην ελληνική κοινωνία. Συγχρόνως, η εταιρεία συµµετέχει σε επιστηµονικά και ιατρικά συνέδρια, κλινικές µελέτες και έρευνες, σε συνεργασία µε επιστηµονικά ιδρύµατα και φορείς. Το Πρότυπο Σύστηµα Διατροφής ΝΟΥΝΟΥ που η FrieslandCampina Hellas έχει αναπτύξει σε συνεργασία µε τέσσερις ερευνητικές µονάδες πανεπιστηµιακών Ιδρυµάτων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, είναι ένα ενδεικτικό παράδειγµα επένδυσης στην επιστηµονική γνώση, αφού µέσω αυτού κατεγράφησαν και µελετήθηκαν οι διατροφικές ανάγκες 2.796 παιδιών της χώρας µας σε διάρκεια δύο ετών. Με βάση τα ευρήµατα της έρευνας δηµιουργήθηκε το Πρότυπο Σύστηµα Παιδικής Διατροφής ΝΟΥΝΟΥ, το πρώτο σύστηµα που προσεγγίζει ολιστικά τη διατροφή των παιδιών στην Ελλάδα.

PUBLI

1996 - Πάντα πρωτοπόρο στις εξελίξεις της διατροφής και των γαλακτοκοµικών προϊόντων δηµιούργησε µια νέα κατηγορία γάλακτος ψυγείου σε πανευρωπαϊκό επίπεδο λανσάροντας στην ελληνική αγορά γάλα υψηλής παστερίωσης, το NOYNOY Family, και πρωτοστατώντας στη δηµιουργία νέας ευρωπαϊκής νοµοθεσίας.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤO ΧΘΕΣ & ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

ΓΡΑΝΑΖΙΑ Στο χθες και στο σήµερα! «Το πρόβληµα της ταχείας οικονοµικής αναπτύξεως της Ελλάδος, ως υπεγραµµίσθη –και ορθώς– πλειστάκις, είναι πρόβληµα οργανωτικό. (…) Είναι κυρίως πρόβληµα οργανωτικών νόµων και αρχών» έγραφε ο Αθανάσιος Κανελλόπουλος το 1961. Το ίδιο ισχύει και σήµερα. Όµως, σήµερα, η συσσωρευµένη εµπειρία, η διεθνής οικονοµική κρίση αλλά και το πολλαπλά διατυπωµένο αίτηµα για αλλαγές που εκφράζεται και µε το αποτέλεσµα των εκλογών της 4ης Οκτωβρίου 2009 δηµιουργούν το υπόβαθρο για µια ριζική αναδιάρθρωση της βιοµηχανικής πολιτικής στην Ελλάδα. Από τον ΛΟΥΚΑ ΚΑΤΣΩΝΗ

Η διεθνής οικονοµική κρίση έδειξε ότι η αποβιοµηχάνιση µπορεί να καταστεί επικίνδυνη για την ελληνική οικονοµία αφού ανατρέπει τις οικονοµικές ισορροπίες στο σύστηµα αλλά κυρίως γιατί πυροδοτεί κοινωνικές εντάσεις καθώς µια µερίδα των εργαζοµένων περνά αναγκαστικά στην ανεργία µην µπορώντας να προσαρµοστεί σε άλλου είδους απασχόληση. απασχόληση 76 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η αναιµική ανάπτυξη και το φάσµα της αποβιοµηχάνισης

ΣΕ ΣΥΣΤΟΛΗ

Ελ λάδα σήµερα, που δεν µπόρεσε να προσαρµοσ τ εί µε επιτυχ ία ούτ ε σ την περίοδο των δύο πετρελαϊκών κρίσεων το 1972-73 και 1978-79, ούτε το 1981 µε την κυβερνητική αλλαγή ούτε µε την άνοδο της περιόδου 19962004, καλείται πλέον να σοβαρευτεί. Ήδη, η προηγούµενη κυβέρνηση δια στόµατος του πρώην πρωθυπουργού Κ. Καραµανλή είχε πει ότι «πρέπει να βάλουµε περισσότερη παραγωγή στη σύνθεση του ΑΕΠ» ανατρέποντας µια πάγια αντίληψη που ήθελε την ελληνική οικονοµία προσανατολισµένη στην παροχή υπηρεσιών και στο εµπόριο. Ίσως γιατί η διεθνής οικονοµική κρίση έδειξε ότι η αποβιοµηχάνιση µπορεί να καταστεί επικίνδυνη για την οικονοµία αφού ανατρέπει τις οικονοµικές ισορροπίες στο σύστηµα αλλά κυρίως γιατί πυροδοτεί κοινωνικές εντάσεις καθώς µια µερίδα των εργαζοµένων περνά αναγκαστικά στην ανεργία. Στ ην Ε λ λάδ α, σ ύµφ ωνα µ ε τ α στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, λειτουργούν 3,6 χιλ. βιοµηχανικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις µε προσωπικό πάνω από 10 άτοµα και περίπου 90 χιλ. µε λιγότερους από 10 απασχολούµενους. Από τις µεγαλύτερες (περίπου 6,7 χιλ.) µόνο το ένα τέταρτο διατηρούν υγιή χρηµατοοικονοµικά στοιχεία και αναπτύσσονται, ενώ άλλο ένα τέταρτο θεωρούνται υψηλού κινδύνου. Το υπόλοιπο 50% αγωνίζεται στην ενδιάµεση γκρίζα ζώνη που δεν εξασφαλίζει απαραίτητα την επιβίωση. Από το 1960, οπότε το µερίδιο του βιοµηχανικού προϊόντος (µεταποίηση, ορυχεία-µεταλλεία, ενέργεια) στο ΑΕΠ ήταν στο 17%, αυξήθηκε στο 20% το 1980 και µειώθηκε στο 13% το 2003. Σήµερα, η βιοµηχανία κατέ-

χει µερίδιο κοντά στο 14% επιβεβαιώνοντας την αντοχή της βιοµηχανίας. Το µερίδιο του δευτερογενούς τοµέα, δηλαδή βιοµηχανία και κατασκευές µαζί, αυξήθηκε από το 25% του ΑΕΠ το 1960 στο 30% το 1980 και µειώθηκε στο 19% το 2003. Σήµερα βρίσκεται πάλι κοντά στο 20%. Φυσικά, το εγχώριο περιβάλλον είναι από αδιάφορο έως εχθρικό. Οι βιοµηχανικές δραστηριότητες θεωρούνται από το κοινό ως βλαπτικές –τουλάχιστον- για περιβαλλοντικούς λόγους, οι βιοµήχανοι από τα συνδικάτα και πολλούς εργαζόµενους ως πρόσωπα που εκµεταλλεύονται την εργασία, οι βιοµηχανικές επιχειρήσεις από διεφθαρµένους κρατικούς λειτουργούς ως µηχανές κοπής χρήµατος. Επίσης, προβληµατισµό δηµιουργεί η συµπεριφορά µερίδας της ελληνικής επιχειρηµατικής κοινότητας που κατατείνει στην επίτευξη εύκολων και γρήγορων κερδών µε κάθε τρόπο. Επιπλέον το θεσµικό πλαίσιο είναι διάτρητο και η γραφειοκρατία αδιανόητη. Για όλα αυτά δεν υπάρχουν ξένες επενδύσεις σε παραγωγικούς τοµείς στην Ελλάδα. Το επίσηµο κράτος δεν έχει στρατηγική απέναντι στη βιοµηχανία. Κινείται ανάµεσα σε συµπληγάδες: Από τη µία πλευρά τείνει στον προστατευτισµό, όπως προκύπτει από τις κάθε είδους ενισχύσεις, επιδοτήσεις και προνοµιακές αγορές από το κράτος. Από την άλλη, υπάρχει ισχυρό αίτηµα για τη δηµιουργία ενός σταθερού πλέγµατος νόµων, συµπεριλαµβανοµένων και των φορολογικών, ξεκαθάρισµα των απαραίτητων ελέγχων και διαφάνεια στις σχέσεις µε το κράτος. Και η µία αντίληψη και η άλλη βρίσκουν µια στρεβλή οδό εφαρµογής τους στην Ελλάδα.

Το επίσηµο κράτος δεν έχει στρατηγική απέναντι στη βιοµηχανία. Κινείται ανάµεσα σε συµπληγάδες: Από τη µία πλευρά τείνει στον προστατευτισµό, από την άλλη, υπάρχει ισχυρό αίτηµα για τη δηµιουργία ενός σταθερού πλέγµατος νόµων. Και η µία αντίληψη και η άλλη βρίσκουν µια στρεβλή οδό εφαρµογής τους στην Ελλάδα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 77

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤO ΧΘΕΣ & ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Αν οι ελληνικές κυβερνήσεις και τα κατά καιρούς οικονοµικά επιτελεία τους δεν κατανοήσουν ότι η κάλυψη των ελλειµµάτων του δηµοσίου πρέπει να προέλθει από το πλεόνασµα που δηµιουργεί η ανάπτυξη, τότε τα ελλείµµατα θα εξακολουθήσουν να χρηµατοδοτούνται σε βάρος της οικονοµικής δραστηριότητας. Η λύση δύσκολα θα βρεθεί µέσα από εφευρήµατα όπως η ασαφής «πράσινη ανάπτυξη» την οποία ευαγγελίζεται η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου. Ούτε έκτακτα πακέτα στήριξης της βιοµηχανίας µπορεί να έχουν µακροπρόθεσµα αποτελέσµατα. ΑΝΤΙΘΕΤΑ, ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ: ••• δραστική µείωση των γραφειοκρατικών διαδικασιών γύρω από τη βιοµηχανική δραστηριότητα. Ταυτόχρονα, οι πάσης φύσεως έλεγχοι στη βιοµηχανία θα πρέπει να είναι διαφανείς και απαλλαγµένοι από διαφθορά. ••• σαφή εκπαιδευτική πολιτική επιµόρφωσης και επανεκπαίδευσης των εργαζοµένων. ••• ειδική µέριµνα για δραστηριότητες ενισχυτικές της παραγωγής, όπως είναι το παραγνωρισµένο marketing, ο βιοµηχανικός σχεδιασµός, η έρευνα αγοράς, η τεχνική ανάλυση, οι νέες µορφές διοίκησης κ.λπ. ••• ενίσχυση της κάθε είδους διασύνδεσης των επιχειρήσεων µεταξύ τους, των επιχειρήσεων µε τις κρατικές υπηρεσίες, των επιχειρήσεων µε τα ΑΕΙ και τα ερευνητικά κέντρα. Το ίδιο φυσικά αφορά και τη διασύνδεσή τους µε ανάλογους οργανισµούς στο εξωτερικό. Τέλος, και αυτό είναι ίσως το κρισιµότερο στοίχηµα της εποχής µας, πρέπει να προχωρήσουµε σε δηµοσιονοµική προσαρµογή προστατεύοντας και ενισχύοντας τις αναπτυξιακές προοπτικές της οικονοµικής δραστηριότητας, είτε είναι βιοµηχανική είτε οτιδήποτε άλλο. Αν οι ελληνικές κυβερνήσεις και τα κατά καιρούς οικονοµικά επιτελεία τους δεν κατανοήσουν ότι η κάλυψη των ελλειµµάτων του δηµοσίου πρέπει να προέλθει από το πλεόνασµα που δηµιουργεί η ανάπτυξη, τότε τα ελλείµµατα θα εξακολουθήσουν να χρηµατοδοτούνται σε βάρος της οικονοµικής δραστηριότητας. Έτσι, οι πιέσεις για ύφεση θα γίνουν εντονότερες και η προσπάθεια µείωσης των ελλειµµάτων του δηµοσίου δυσχερέστερη αν όχι αδύνατη. Ο κίνδυνος εισόδου της οικονοµίας σε έναν αρνητικό φαύλο κύκλο θα γίνει πάλι πολύ πιθανός, γεγονός που θα οδηγήσει εκ νέου σε διόγκωση το δηµόσιο χρέος. Το στοίχηµα της οικονοµικής ανάπτυξης και της ενίσχυσης της παραγωγικής δυνατότητας της χώρας είναι δύσκολο για τους κυβερνώντες. Αλλά την επίλυσή του την περιµένουν µε κοµµένη την ανάσα οι περισσότεροι Έλληνες. Και από αυτή θα προκύψει και η θέση που θα καταλάβουν οι πολιτικοί µας στη νεότερη ελληνική ιστορία.

78 ΕΠΙΛΟΓΗ

��

�� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� ��

��

�� ΕΠΙΛΟΓΗ 79

ΤΡΑΠΕΖΕΣ

ΑΠΟ ΤΑ ΙΧΝΗ του χθες στο ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ του σήµερα «Διάλεξε και όλα πάρτα. Δείξε µόνο Εθνοκάρτα». «Έχεις λεφτά; Κάντα οµόλογα ΕΤΒΑ». «Cashcard, η κάρτα της Τραπέζης Πίστεως που σας δίνει µετρητά σε 58 δευτερόλεπτα, όποια ώρα και µέρα θέλετε». Μερικά µόνο από τα µηνύµατα που έγραψαν ιστορία στη µακρά πορεία της επικοινωνιακής σχέσης των τραπεζών µε τον Έλληνα πολίτη ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, εποχή που ουσιαστικά ξεκινά η οργανωµένη προβολή των τραπεζών στο ευρύ κοινό. Από τότε πολύ νερό έχει κυλήσει στο αυλάκι, οι καιροί και οι ανάγκες άλλαξαν, το ίδιο και οι µέθοδοι και οι τρόποι επικοινωνίας. Σταθερή αξία στο χθες και το σήµερα, ο ρόλος των τραπεζών ως µοχλού ανάπτυξης της οικονοµίας. Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

80 ΕΠΙΛΟΓΗ

40 χρόνια επικοινωνίας

πρώτη οργανωµένη και στρατηγικά στοχευµένη διαφηµιστική καµπάνια τραπεζικού οργανισµού έγινε το 1972 από τη σηµερινή Alpha Bank και εκείνη την εποχή, Τράπεζα Πίστεως, η οποία τότε άφηνε πίσω της την παλιά επωνυµία «Τράπεζα Εµπορικής Πίστεως» και αποκτούσε νέο σήµα, νέα συστήµατα εξυπηρέτησης, νέες προοπτικές. Στη σχετική καταχώριση που εµφανίστηκε στον Τύπο της εποχής, δέσποζε το πορτρέτο του ιδρυτή της τράπεζας, Ι.Φ. Κωστόπουλου. Την καµπάνια είχε δηµιουργήσει η διαφηµιστική εταιρεία Olympic και είχε κεν τρικό µήνυµα το «Τράπεζα Πίστεως, Σύγχρονος Τραπεζική Αντίληψης». Tην ίδια χρονιά κάνει την εµφάνισή της και η πρώτη διαφήµιση πιστωτικής κάρτας, της Εθνοκάρτας, την οποία είχε επιµεληθεί η εταιρεία HCF-Έργον, µε το µήνυµα «Διάλεξε και όλα πάρτα. Δείξε µόνο Εθνοκάρτα». Ήταν µια πρώτη προσπάθεια της Εθνικής Τράπεζας να φέρει κοντά στους Έλληνες καταναλωτές ένα νέο τρόπο συναλλαγών, ο οποίος έµελε 30 χρόνια µετά να κυριαρχήσει. Το 1977 ήταν η ώρα της Ελληνικής Τράπεζας Βιοµηχανικής Αναπτύξεως (ΕΤΒΑ) να κάνει αισθητή την παρουσία της στα επικοινωνιακά δρώµενα της εποχής και να ταυτίσει το όνοµά της µε τα οµόλογα, επένδυση που ακόµα και σήµερα είναι η πλέον αποδοτική. Το µήνυµα της καµπάνιας που δηµιούργησε η εταιρεία Γνώµη, έµελε να µείνει ιστορικό, γνωστό ακόµα και σήµερα: «Ζητάω πολλά; Ζητάς οµόλογα ΕΤΒΑ». Ήταν η αρχή µιας ευρείας και διαχρονικής καµπάνιας που διήρκεσε αρκετά χρόνια, σ τηριζόµενη στο ακόµα πιο γνωστό µήνυµα «Έχεις λεφτά; Κάντα οµόλογα ΕΤΒΑ». Οι διαφηµίσεις τραπεζικών οργανισµών ήταν πλέον µέρος της καθηµερινότητας των Ελλήνων. Τη δεκαετία του 1980 στον επικοινωνιακό χορό

µπήκαν και οι ξένες τράπεζες, ακόµα πιο έντονα. ΄Ηδη όµως από το 1968 η First National City Bank – σηµερινή CitiBank – είχε ανοίξει το πρώτο της κατάστηµα στο Σύνταγµα φέρνοντας στην Ελλάδα τις σύγχρονες για την εποχή µεθόδους τραπεζικής εξυπηρέτησης. Εκείνη τη χρονιά εµφανίζεται και η πρώτη διαφήµιση της τράπεζας, η οποία πολύ γρήγορα έγινε «πρότυπο» για τις υπόλοιπες ελληνικές τράπεζες. Την καµπάνια λανσαρίσµατος της First National City Bank στη χώ-

Το 1988 ήταν µια ιδιαίτερη χρονιά για τη διαφήµιση των τραπεζών, αφού για πρώτη φορά στην ιστορία εµφανίστηκε διαφηµιστικό σποτ που προανήγγειλε µια διαφήµιση.

ρα µας είχε αναλάβει η διαφηµιστική εταιρεία Κ&K Κατζουράκης-Carabott και έδινε έµφαση στην αµερικανική προέ λευση της εν λόγω τράπεζας. Εξού και το µήνυµα «Το αµερικανικό τραπεζικό σύσ τηµα σ την Ελλάδα». Από εκείνη την εποχή κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι, τόσο στη σχέση που ανέπτυξαν οι Έλληνες µε τις τράπεζες, όσο και στον τρόπο που οι τελευταίοι επικοινωνούσαν µε τους πελάτες τους. Στις αρχές του ’80 οι ξένες τράπεζες σ τη χώρα έδωσαν µεγαλύτερο βάρος στις πιστωτικές κάρτες και

µε τις καµπάνιες που δηµιούργησαν προσπάθησαν να εκπαιδεύσουν τους Έλληνες καταναλωτές σε αυτό τον νέο τρόπο συναλλαγών. Χαρακτηριστική καµπάνια µε αυτές τις ιδιότητες ήταν της Diners, η οποία παρά το γεγονός ότι υπήρχε στην Ελλάδα από το 1959, κυκλοφορούσε σε εκπροσώπους της ανώτατης εισοδηµατικής τάξης και δεν είχε κάνει ποτέ ευρεία επικοινωνία. Την καµπάνια του 1980 είχε επιµεληθεί η Bold Advertising, υπό το µήνυµα «Diners Club International, το διεθνές καρτονόµισµα». Το 1981, η Olympic δηµιουργεί µια ακόµα καµπάνια για την Τράπεζα Πίστεως, η οποία αυτή τη φορά αφορούσε στο λανσάρισµα της Cashcard, της πρώτης κάρτας ανάληψης µετρητών που έκανε την εµφάνισή της στη χώρα µας, προκαλώντας το ενδιαφέρον, την περιέργεια, αλλά και την καχυποψία των Ελλήνων. «Cashcard, η κάρτα της Τραπέζης Πίστεως που σας δίνει µετρητά σε 58 δευτερόλεπτα, όποια ώρα και µέρα θέλετε» ήταν το µήνυµα. Μετά από µια περίοδο προσαρµογής, οι Έλληνες αγκάλιασαν αυτή την καινοτοµία, η οποία σήµερα έχει κυριαρχήσει στην καθηµερινότητά τους. Το 1988 ήταν µια ακόµα ιδιαίτερη χρονιά για τη διαφήµιση των τραπεζών, αφού για πρώτη φορά στην ιστορία εµφανίστηκε διαφηµιστικό σποτ που προανήγγειλε µια διαφήµιση. Επρόκειτο για µια τακτική που σήµερα ονοµάζουµε teaser (προδιαφήµιση). «Δείτε σήµερα το βράδυ και στα δύο κανάλια τη διαφήµιση της Τραπέζης Πίστεως «Μαζί για το 92»» ήταν το µήνυµα της προδιαφήµισης. Η ιδέα και το σενάριο ήταν της Olympic DDB Needham, η παραγωγή και η σκηνοθεσία της Kino, ενώ τη µουσική είχε γράψει ο Βαγγέλης Παπαθανασίου. Η διαφήµιση αφορούσε στο όραµα της Ενωµένης Ευρώπης που θα έπαιρνε σάρκα και οστά το 1992. ΕΠΙΛΟΓΗ 81

ΕΠΙΛΟΓΗ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1972

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1970

82 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1971

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1974

40 ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1982 ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1977

ΕΠΙΛΟΓΗ 83

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1981

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1982

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1982

84 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1970

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1972

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1982

40 ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1972

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1970

ΕΠΙΛΟΓΗ 85

ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ Άλλη εποχή, άλλες ανάγκες, άλλες απαιτήσεις, άλλα προβλήµατα. Με το πέρασµα του χρόνου οι τράπεζες εξέλιξαν τις δραστηριότητες, τα προϊόντα, τις υπηρεσίες και όπως ήταν επόµενο και τον τρόπο που επικοινωνούν µε τις επιχειρήσεις αλλά και το ευρύτερο κοινό. Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

πό τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990 µέχρι τις µέρες µας, η διαφήµιση των τραπεζών έχει εξελιχθεί στο µέγιστο δυνατό βαθµό. Σήµερα µια διαφήµιση τραπεζικού οργανισµού περιέχει χρήσιµη πληροφόρηση για τον καταναλωτή, η οποία λειτουργεί και εκπαιδευτικά. Η έµφαση µέχρι το 2007 δινόταν στις προϊοντικές διαφηµίσεις, δηλαδή σε διαφηµίσεις που στηρίζουν συγκεκριµένα τραπεζικά προϊόντα. Η εταιρική επικοινωνία είχε περάσει σε δεύτερο πλάνο και εµφανίζεται περισσότερο µε τη µορφή ενεργειών εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, τοµέας ο οποίος µαζί µε τον τοµέα των πολιτιστικών και αθλητικών χορηγιών, αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της στρατηγικής των τραπεζών σήµερα. Πρόκειται για µια νέα τάση προσέγγισης των Ελλήνων, η οποία στοχεύει στο να αναδείξει το ανθρώπινο πρόσωπο των τραπεζών, δείχνοντας σε αυτούς ότι οι τελευταίες δεν είναι µόνο νούµερα και επιτόκια, αλλά οργανισµοί ευαισθητοποιηµένοι σε κοινωνικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά ζητήµατα. 86 ΕΠΙΛΟΓΗ

Από το 2000 και µετά, ουσιαστικά δεν υπάρχει τράπεζα που να µην δραστηριοποιείται στρατηγικά στον τοµέα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Τράπεζες όπως οι Εθνική Τράπεζα, Alpha Bank, Πειραιώς, Eurobank, Marfin Egnatia Bank, Εθνική κ.ά., έχουν επενδύσει εκατοµµύρια ευρώ σε τέτοιου είδους προγράµµατα, µε ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσµατα. Οι Έλληνες επηρεάζονται θετικά από το κοινωνικό έργο µιας τράπεζας, µε ότι αυτό µπορεί να συνεπάγεται. Η οικονοµική ύφεση των τελευταίων µηνών ωστόσο, άλλαξε τα δεδοµένα όσον αφορά στην επικοινωνιακή στρατηγική των τραπεζών. Η βασικότερη αλλαγή αφορούσε στη συνειδητοποίηση από αυτές ότι οφείλουν όχι απλά να είναι προσγειωµένες στην πραγµατικότητα της ύφεσης, αλλά να µιλάνε στον καταναλωτή απλά, ξεκάθαρα και ειλικρινά. Έτσι, εγκατέλειψαν τις εικόνες χλιδής και επίπλαστου πλουτισµού που πρόβαλαν τα προηγούµενα χρόνια, εστίασαν στην ουσία, µεταδίδοντας µια αίσθηση ασφάλειας, αυτοπεποίθησης και αξιοπιστί-

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη, πεδίο που όλες οι τράπεζες παρουσιάζουν σηµαντική δραστηριότητα τα τελευταία χρόνια, πέρα από την αυταπόδεικτη ωφέλεια της πρακτικής αυτής, αποσκοπεί στο να προσεγγίσει επικοινωνιακά τους τραπεζικούς πελάτες µε έναν τρόπο που θα αναδεικνύει το ανθρώπινο πρόσωπο των τραπεζών.

40 ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ας. Γι’ αυτό και οι corporate διαφηµίσεις αυξήθηκαν σε µεγάλο βαθµό από το περασµένο φθινόπωρο. Ήταν πλέον σαφές ότι οι τράπεζες επανατοποθετήθηκαν στην αγορά, επενδύοντας σε δυνατά στρατηγικά µηνύµατα, τα οποίο «χτίζουν» όχι µόνο την εικόνα τους, αλλά και την εικόνα των προϊόντων τους. Παράλληλα, σταµάτησαν να διαφηµίζουν «εξεζητηµένα» καταναλωτικά δάνεια, όπως τα εορτοδάνεια και τα διακοποδάνεια και εστίασαν σε προϊόντα άµεσης απόδοσης και προσέλκυσης κεφαλαίων, όπως σε προθεσµιακούς και καταθετικούς λογαριασµούς, οµόλογα ελληνικού δηµοσίου κ.ά. Η προβληµατική εικόνα της αγοράς τους τε λευταίους µήνες ωστόσο, επηρέασε την επικοινωνιακή στρατ ηγ ική τ ων τ ραπεζ ών και σε επίπεδο διαφηµιστικών budget, τα οποία επενδύον ται σήµερα περισσότερο σ τρατηγικά από παλαιότερα. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Media Services, το 2007 η συνολική διαφηµισ τ ική δ α π ά ν η τ ω ν τ ρ α π ε ζ ικώ ν οργανισµών έφθασε τα 167 ε κα τ . ευρώ. Η κρίσ η του 2008 είχε σαν αποτέλεσµα τη χρον ιά αυτή η δαπάνη να µειωθεί κατά 2%. Μεγάλη χαµένη ήταν η τηλεόραση που είδε τη δαπάνη

των τραπεζών να µειώνεται κατά 13%. Κερδισµένα ήταν τα περιοδικά, µε τα έσοδα από τις διαφηµίσεις να αυξάνον ται κατά 40%, αλ λά και το ραδιόφωνο, το οποίο απορρόφησε 53% περισσότερε ς διαφηµίσεις. Και οι εφηµερίδες όµως είδαν τα αν τίσ τοιχα έσοδά τους να αυξάνονται 5%. Το 2009 επίσης οι δείκτες ήταν αρνητικοί. Μέχρι και τον Αύγουστο, η διαφηµιστική δαπάνη των τραπεζών είχε µειωθεί κατά 21%, µε τις απώλειες της τηλεόρασης στο -39%, σύµφωνα πάντα µε τη Media Services. Το επόµενο διάστηµα ως το τέλος του 2009 και σύµφωνα µε στελέχη από τον χώρο του τραπεζικού marketing, η διαφηµιστική δαπάνη αυξήθηκε ελαφρά, ωσ τόσο δεν ήταν αρκετή για να αλλάξει το αρνητ ικό πρόσηµο. Το 2010 δεν αναµένονται σηµαντικές διαφοροποιήσεις. Εκείνο που πρέπει να θεωρείται βέβαιο είναι ότι όσο εξοµαλύνεται η κατάσταση στην αγορά, οι διαφηµίσεις τραπεζικών προϊόν των θα αυξάνονται και πάλι σε βάρος της εταιρικής επικοινωνίας τους. Και φυσικά η εταιρική κοινωνική ευθύνη θα συνεχίσει να αποτελεί ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα για τις τράπεζες που επενδύουν σε αυτή στρατηγικά.

µ�� Alpha ��

�� , ��

�� µ�� Alpha �� µ��

ηµερινά k στηρίζει καθ τία. Η Alpha Ban λµα κάθε επαγγε τις ανάγκες

� ��µ�� : �� µ�� , �� • �� µ�� µ� �� Alpha �� µ� �� , µ� ��µ�� µ�� Alpha �� 1� • �� , µ� �� µ�� 10%* �� µ�� • �� Alpha �� µ� µ�� . ��, µ� �� . *H

�� µµ� ��µ�� µ��

��

� 801 11 20 120 �

210 326��0120 ��)

(��

(�� )

ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Ποσά σε ευρώ ΜΕΣΟ

ΙΑΝ. 2008 ΝΟΕΜΒΡ. 2008

ΙΑΝ. 2009 ΝΟΕΜΒΡ. 2009

% Μεταβολή

63.011.203

47.847.787

-24,1%

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

13.949.210

12.635.378

-9,4%

ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

60.067.350

59.249.326

-1,4%

ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ

18.360.198

17.945.526

-2,3%

ΣΥΝΟΛΟ

155.387.962

137.678.017

-11,4%

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

Πηγή: Media Services

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

Μ ΕΓΑΛΕΣ Ε ΛΛΗΝΙΚΕΣ Ε ΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ Ιανουάριος Φεβρουάριος 1969

Ε ΘΝΙΚΗ Τ ΡΑΠΕΖΑ ΣΤΟ Χ ΘΕΣ & ΤΟ Σ ΗΜΕΡΑ

Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ 168 ΧΡΟΝΙΑ Η Εθνική Τράπεζα, η µεγαλύτερη και πιο ιστορική ελληνική τράπεζα, από την ίδρυσή της (1841) µέχρι σήµερα, υπήρξε ο βασικότερος µοχλός στήριξης της εθνικής οικονοµίας και ο ισχυρότερος κοινωνικο-οικονοµικός µηχανισµός του ελληνικού κράτους. Είναι η τράπεζα που εισήγαγε στην ελληνική αγορά όλα τα νέα τραπεζικά προϊόντα και αξιοποίησε πρώτη τις νέες τεχνολογίες, µε στόχο την ικανοποίηση των αναγκών των πελατών της.

 1841.

Την 30ή Μαρτίου 1841 δηµοσιεύεται στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως (φ. 6/ 30.3.1841) ο νόµος «Περί συστάσεως Εθνικής Τραπέζης». Η Εθνική ξεκίνησε τη λειτουργία της στις 22 Ιανουαρίου 1842 µε πρώτο διευθυντή της τον Γεώργιο Σταύρο υπό την ονοµασία «Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος». Μέχρι την ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος, το 1928, η Εθνική είχε το εκδοτικό προνόµιο τραπεζογραµµατίων στην Ελλάδα.

1845.

Αρχίζει τη λειτουργία της η πρώτη περιφερειακή µονάδα της Τράπεζας, το πρακτορείο Σύρου.

1880. 1891. 1899.

Εισαγωγή της µετοχής της Εθνικής Τράπεζας στο Χρηµατιστήριο Αξιών Αθηνών.

1901.

Το Κεντρικό Κατάστηµα της Τράπεζας στην οδό Αιόλου αποκτά τη σηµερινή του µορφή µετά την ολοκλήρωση εκτεταµένων οικοδοµικών µεταρρυθµίσεων.

1915.

Επέκταση του εκδοτικού προνοµίου της Εθνικής στα τµήµατα της Ηπείρου και Μακεδονίας και τα νησιά του Αιγαίου που απελευθερώθηκαν µετά τους νικηφόρους Βαλκανικούς πολέµους.

1919.

Η Εθνική Τράπεζα απορροφά την Τράπεζα Κρήτης και επεκτείνει το εκδοτικό της προνόµιο στη µεγαλόνησο.

1920.

Η Εθνική Τράπεζα έχει το αποκλειστικό εκδοτικό προνόµιο σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια.

1927.

Η Εθνική Τράπεζα ιδρύει την Εθνική Κτηµατική Τράπεζα.

Η Εθνική Τράπεζα ιδρύει την ασφαλιστική εταιρεία «Η Εθνική». Επέκταση του εκδοτικού προνοµίου της Εθνικής στη Θεσσαλία και Νότια Ηπειρο µετά την απορρόφηση της Τράπεζας Ηπειροθεσαλίας.

Ε ΘΝΙΚΗ Τ ΡΑΠΕΖΑ ΣΤΟ Χ ΘΕΣ & ΤΟ Σ ΗΜΕΡΑ

1926.

Για τις ανάγκες των Ελλήνων µεταναστών αρχίζει τη λειτουργία της η πρώτη µονάδα της Τράπεζας στο εξωτερικό, το πρακτορείο της Νέας Υόρκης.

1928.

Η Εθνική συµβάλλει µε κεφάλαια και προσωπικό στην ίδρυση και λειτουργία της Τράπεζας της Ελλάδος.

1929.

Η Εθνική συµβάλλει µε κεφάλαια και προσωπικό και υποδοµές στην ίδρυση και λειτουργία της Αγροτικής Τράπεζας.

1938. 1953.

Συστήνεται το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας.

1954. 1966.

Συγχώνευση Τράπεζας Αθηνών, που είχε ιδρυθεί το 1893, µε την Εθνική Τράπεζα. Η νέα τράπεζα θα φέρει για πέντε χρόνια τον τίτλο «Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και Αθηνών». Έναρξη λειτουργίας του Κέντρου Μηχανογραφίας της Τράπεζας. Ιδρύεται το Μορφωτικό Ίδρυµα Εθνικής Τραπέζης, προσφέροντας πολύτιµο έργο στην παιδεία, τον πολιτισµό και την έρευνα.

1971.

Η Εθνική θέτει σε κυκλοφορία την πρώτη πιστωτική κάρτα στην Ελλάδα και εφαρµόζει το θεσµό της καταναλωτικής πίστης ιδρύοντας τη θυγατρική «Εθνική Ανώνυµος Εταιρεία Διοικήσεως και Οργανώσεως».

1972.

Η Εθνική Τράπεζα ιδρύει τη «Διεθνική Εταιρεία Διαχειρίσεως Αµοιβαίων Κεφαλαίων» Α.Ε.

1973.

Η Εθνική Τράπεζα πρώτη στην Ελλάδα εισάγει τα σύγχρονα συστήµατα συναλλαγών on line-real time.

1980.

Η Τράπεζα συστήνει τη θυγατρική της «Εθνική Εταιρεία Επενδύσεων Χαρτοφυλακίου» Α.Ε. και δηµιουργεί Dealing Room για την επιτυχή συµµετοχή της στη διατραπεζική αγορά συναλλάγµατος.

1989.

Η Εθνική ιδρύει την «Εθνική Χρηµατιστηριαή» Α.Ε. Επίσης, συµµετέχει στην ίδρυση του Εθνικού Διατραπεζικού Συστήµατος «ΔΙΑ.Σ.».

1991.

«Αποκρατικοποίηση» της Εθνικής Τράπεζας, η οποία παύει πλέον να υπάγεται στον δηµόσιο τοµέα.

1994.

Η Εθνική ιδρύει τη θυγατρική ΕΤΕ Κύπρου ΛΤΔ, το 1996 ξεκινάει η λειτουργία καταστηµάτων στα Τίρανα και τη Σόφια, ενώ το 1997 στο Βουκουρέστι.

1998.

Η Τράπεζα απορροφά την Εθνική Κτηµατική (ΕΚΤΕ) µε όλες τις εταιρείες της, αποκτώντας σηµαντικό µερίδιο στο τοµέα της κτηµατικής πίστης.

1999. 2000.

Η µετοχή της Εθνικής εισάγεται στο Χρηµατιστήριο της Νέας Υόρκης. Η Εθνική προχωρά στην εξαγορά πλειοψηφικών πακέτων µετοχών των τραπεζών Stopanska Banka AD-Skopje στην ΠΓΔΜ και United Bulgarian Bank στη Βουλγαρία. Επίσης εισάγει το internet banking σε µια ευρεία κλίµακα τραπεζικών εργασιών.

2002.

Η Τράπεζα απορροφά τη θυγατρική της «Εθνική Τράπεζα Επενδύσεων Βιοµηχανικής Αναπτύξεως» (ΕΤΕΒΑ) µε όλες τις εταιρείες της.

2003. 2004.

Εξαγοράζει την Banca Romaneasca στη Ρουµανία. «Σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης» και νέα «Διακήρυξη περιβαλλοντικής πολιτικής» του Οµίλου της ΕΤΕ.

2005.

Ο Όµιλος της ΕΤΕ εφαρµόζει τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα στην αποτίµηση των µεγεθών του.

2006.

Η Εθνική Τράπεζα εξαγοράζει τη Finansbank στην Τουρκία και τη Vojvodjanska Banka στη Σερβία.

Ε ΘΝΙΚΗ Τ ΡΑΠΕΖΑ ΣΤΟ Χ ΘΕΣ & ΤΟ Σ ΗΜΕΡΑ

Μ ΕΓΑΛΕΣ Ε ΛΛΗΝΙΚΕΣ Ε ΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ Φεβρουάριος 2002

Ε UROBANK ΣΤΟ Χ ΘΕΣ & ΤΟ Σ ΗΜΕΡΑ

ΠΟΛΥΔΙΑΣΤΑΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟ 1990 Η Τράπεζα EFG Eurobank Ergasias ιδρύθηκε το 1990 µε αρχική επωνυµία «Ευρωεπενδυτική Τράπεζα» και στόχο την παροχή κυρίως επενδυτικών υπηρεσιών. Με την απελευθέρωση της αγοράς λιανικής τραπεζικής στην Ελλάδα, η Τράπεζα επαναπροσδιόρισε τους στρατηγικούς της στόχους. Έκτοτε η EFG Eurobank Ergasias έχει ακολουθήσει µια ανοδική πορεία, µέσα από δυναµική οργανική ανάπτυξη, αλλά και µέσα από εξαγορές και συγχωνεύσεις, καταλαµβάνοντας σήµερα ηγετική θέση στους ταχύτερα αναπτυσσόµενους και πιο προσοδοφόρους τοµείς της αγοράς.



1990.

Ίδρυση της Ευρωεπενδυτικής Τράπεζας Α.Ε., µε ειδίκευση στους τοµείς της επενδυτικής τραπεζικής και του private banking.

1994. 1996.

Απόκτηση µεριδίου 75% της EFG Private Bank (Luxembourg) S.A.

1997.

Συγχώνευση Eurobank - Interbank Εξαγορά του δικτύου καταστηµάτων της Credit Lyonnais Grece S.A. Μετονοµασία της Ευρωεπενδυτικής σε Τράπεζα EFG Eurobank Α.Ε.

1998.

Εξαγορά ποσοστού συµµετοχής ελέγχου της Τράπεζας Αθηνών. Η CEH εξαγοράζει το 99.8% της Τράπεζας Κρήτης. Η CEH και η EFG Eurobank εξαγοράζουν από κοινού ποσοστό 18,4% στην Τράπεζα Εργασίας. Η Deutsche Bank αποκτά συµµετοχή 10% στην EFG Eurobank.

1999.

Μεταβίβαση της Τράπεζας Κρήτης στην EFG Eurobank. Συγχώνευση δραστηριοτήτων EFG Eurobank - Τράπεζας Αθηνών µε ανταλλαγή µετοχών. Δηµόσια προσφορά µετοχών και εισαγωγή της EFG Eurobank στο Χρηµατιστήριο Αξιών Αθηνών. Συγχώνευση EFG Eurobank - Τράπεζας Κρήτης. Η CEH αποκτά το 50,1% της Τράπεζας Εργασίας µετά από δηµόσια προσφορά.

Εξαγορά της Interbank Ελλάδος Α.Ε., µε δίκτυο 23 καταστηµάτων, από τη µητρική εταιρία Consolidated Eurofinance Holdings (CEH) S.A.

Ε UROBANK ΣΤΟ Χ ΘΕΣ & ΤΟ Σ ΗΜΕΡΑ

2000.

Συγχώνευση EFG Eurobank - Τράπεζας Εργασίας. Μετονοµασία σε Τράπεζα EFG Eurobank Ergasias Α.Ε. Απόκτηση ποσοστού 19,25% στην Banc Post S.A. Ρουµανίας.

2002.

Απόκτηση συµµετοχής 43% στη Post Bank Βουλγαρίας µέσω εξαγοράς του 50% της Alico / CEH Balkan Holdings. Ανακοίνωση πρόθεσης εξαγοράς των εισηγµένων εταιριών «Επενδύσεις Εργασίας ΑΕΕΧ» και «Επενδύσεις Αναπτύξεως ΑΕΕΧ».

2003.

Εξαγορά ποσοστού 68% της Post Banka AD Σερβίας. Συγχώνευση µε απορρόφηση της «Επενδύσεις Εργασίας ΑΕΕΧ» από την EFG Eurobank Ergasias. Αύξηση συµµετοχής στην Banc Post Ρουµανίας σε 53,25%. Συγχώνευση µε απορρόφηση της «Επενδύσεις Αναπτύξεως ΑΕΕΧ» από την EFG Eurobank Ergasias. Αύξηση συµµετοχής στην Post Banka AD Σερβίας σε 90,8% και µετονοµασία της σε EFG Eurobank AD Beograd. Διάθεση του ποσοστού της Τράπεζας που κατείχε η Deutsche Bank. Αύξηση συµµετοχής θεσµικών επενδυτών σε 22% του συνόλου. Ίδρυση Euroline Retail Services (Ρουµανία) - 80% Eurobank Cards και 19.961% Banc Post. Ίδρυση Eurocredit Retail Services (Cyprus) - 100% Eurobank Cards.

2004.

Αύξηση συµµετοχής στην Post Bank Βουλγαρίας σε 96,74% µέσω εξαγοράς του υπόλοιπου 50% της Alico/CEH Balkan Holdings. Αύξηση συµµετοχής στην EFG Eurobank Beograd AD σε 93,54%. Αύξηση συµµετοχής στην Banc Post Ρουµανίας σε 58,6%. Ίδρυση Euroline Retail Services AD (Σερβία) - 100% Eurobank Cards. Εξαγορά της Intertrust ΑΕΔΑΚ.

2005.

Εξαγορά της HC Istanbul χρηµατιστηριακής στην Τουρκία Εξαγορά της Capital Securities χρηµατιστηριακής στη Ρουµανία Αύξηση συµµετοχής στην Postbank Βουλγαρίας σε 98,7% Αύξηση συµµετοχής στην Ε EFG Eurobank Beograd σε 97,5% Απόκτηση συµµετοχής 62,3% στην Nacionalna stedionica – banka Σερβίας Συγχώνευση µε απορρόφηση της “Πρόοδος Ελληνικές Επενδύσεις ΑΕΕΧ”

2006.

Οργ.ανική ανάπτυξη στην τραπεζική αγορά της Πολωνίας µέσω της Polbank EFG Εξαγορά 100% της Nacionalna stedionica – banka Σερβίας Εξαγορά 91,3% της DZI Bank Βουλγαρίας Συγχώνευση των τραπεζών Nacionalna stedionica και EFG Eurobank a.d. Beograd Σερβίας – µετονοµασία σε Eurobank EFG Stedionica a.d. Beograd

2007.

Εξαγορά 70% της Tekfenbank Τουρκίας Εξαγορά 99,3% της Universal Bank Ουκρανίας Eξαγορά της χρηµατιστηριακής Prospera Securities στη Σερβία Οργανική ανάπτυξη στην Κύπρο

2008.

Η «Καλύτερη Τράπεζα στην Ελλάδα» από το περιοδικό «The Banker» του οµίλου των Financial Times. Επίσης η «Καλύτερη Τράπεζα στην Ελλάδα» από το περιοδικό Euromoney και η «Καλύτερη Διαδικτυακή Τράπεζα για Καταναλωτές και για Επιχειρήσεις» από το “Global Finance”.

2009.

Eθνικό βραβείο EMAS 2009 (Eco-Management & Audit Scheme) για την Ελλάδα, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού θεσµού EMAS Awards που κάθε χρόνο διοργανώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στόχος του θεσµού είναι να προβληθούν και να επιβραβευθούν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που ακολουθούν προηγµένες περιβαλλοντικές πολιτικές.

Ε UROBANK ΣΤΟ Χ ΘΕΣ & ΤΟ Σ ΗΜΕΡΑ

BUSINESS

Εξελίξεις

Στον καιρό της διαφθοράς Η διαφθορά δείχνει µέγεθος σε απογείωση µεσούσης της οικονοµικής ύφεσης. Η Ελλάδα έχασε 14 θέσεις σε σύνολο 180 χωρών, υποχωρώντας στη θέση 71 από τη θέση 57 που κατέλαβε το 2008 (2007:56) ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «Ε»

ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ Η ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ «Είναι αυτονόητε ς οι αρνητικές επιπτώσεις της διαφθοράς στην οικονοµία, την ανάπτυξη και την αποτελεσµατική διακυβέρνηση µιας χώρας. Σε µια εποχή µάλιστα που η οικονοµική κρίση έχει διευρύνει το πρόβληµα, η αντιµετώπιση αυτών των φαινοµένων είναι ακόµα πιο σηµαν τική». Με αυτά τα λόγ ια ο πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνε ιας Ε λ λάς, Κώσ τας Μπακούρης, σχολίασε την περισσότερο ίσως από ποτέ ανάγκη γ ια διαφάνε ια σ τ η χώρα και υπερθεµάτισε λέγοντας: «Μία καλύτερη, αποτ ε λ εσ µα τ ικότ ε ρη και δικαιότερη Δηµόσια Διοίκηση, που λογο δοτεί στους πολίτες και η χωρίς ταλαν τεύσεις εφαρµογή των νόµων, είναι ο µόνος δρόµος για την καταπολέµηση της διαφθοράς. Αυτή πρέπει να είναι η άµεση προτεραιότητα της κυβέρνησης και η σταθερή διεκδίκηση της κοινωνίας».

96 ΕΠΙΛΟΓΗ

ε υποβάθµιση της θέσης της Ελλάδας στην παγκόσµια κατάταξη για τη διαφθορά στον δηµόσιο τοµέα προχώρησε η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Διεθνής Διαφάνεια», σε πρόσφατη έκθεσή της για το 2009, τοποθετώντας τη χώρα στην 71η θέση. Η Διεθνής Διαφάνεια εντόπισε «συστηµικές αδυναµίες» στην Ελλάδα, µετά τα πρόσφατα σκάνδαλα, ενώ υπογράµµισε ότι δεν έχουν υπάρξει επαρκείς προσπάθειες πάταξης της διαφθοράς. Ακόµη, τόνισε ότι υπάρχουν µεγάλες καθυστερήσεις στην απονοµή της δικαιοσύνης. Σηµειώνεται ότι στην 71η θέση βρίσκονται ακόµα η ΠΓΔΜ, η Βουλγαρία και η Ρουµανία, ενώ την πρώτη θέση στη διαφθορά κατέχει η Σοµαλία, ακολουθούµενη από το Αφγανιστάν, τη Μιανµάρ, το

Ιράκ και το Σουδάν. Να υπενθυµίσουµε εδώ ότι η Μη Κυβερνητική Οργάνωση κατατάσσει 180 χώρες, ανάλογα µε το πως αντιλαµβάνονται οι πολίτες την έκταση της διαφθοράς στον δηµόσιο τοµέα (το 10 αντιστοιχεί σε χαµηλά επίπεδα διαφθοράς και το 0 σε υψηλά). Στον δείκτη Corruption Perceptions (Κατάταξη Αντιλήψεων για τη Διαφθορά), η Ελλάδα βαθµολογείται µε 3,8 το 2009 από 4,7 το 2008. Τη µεγαλύτερη βαθµολογία και τη λιγότερη διαφθορά έχει η Νέα Ζηλανδία. Ακολουθούν η Δανία, η Σιγκαπούρη, η Σουηδία, και η Ελβετία. Τη βαθµολογία τους µείωσαν το Ιράν, στο 1,8 από 2,3 µετά τις καταγγελίες για νοθεία στις προεδρικές εκλογές, και η Ουκρανία, ενώ η βαθµολογία αυξήθηκε στις ΗΠΑ, στο 7,5 από 7,3, λόγω της ταχείας αντί-

δρασης στην οικονοµική κρίση και των µέτρων υπέρ της διαφάνειας. Ανοδικά κινήθηκε και η Πολωνία στο 5 από 4,6 και η Ρωσία στο 2,2 από 2,1.

Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου και το βασίλειο των γιατρών Με δυναµικό προφίλ και δηλώσεις στο ίδιο µήκος κύµατος, η κυβέρνηση δια στόµατος του υπουργού Οικονοµικών, Γιώργου Παπακωνσταντίνου φαίνεται ότι δεν είναι διατεθειµένη να διαπραγµατευθεί την πάταξη της διαφθοράς στη χώρα. Αρκεί να µην γίνει και αυτό το ζήτηµα σαν το δηµόσιο χρέος που καλά κρατεί και «αυξάνεται και πληθύνεται» µάλιστα, εδώ και περίπου 30 χρόνια. Ας µην ξεχνάµε ότι 17 χρόνια πριν ο Ανδρέας Παπανδρέου τόνισε: «Ή θα εξαφανίσουµε το χρέος ή το χρέος θα εξαφανίσει την Ελλάδα». Η συνέχεια γνωστή σε όλους και σε πλήρη αντιστοιχία µε τη λερναία Ύδρα της διαφθοράς. Όλο την πατάσσουµε και όλο νέα κεφάλια αποκτά. Όσο για τις πρόσφατες πράξεις του έργου πάταξης της διαφθοράς παραθέτουµε στη συνέχεια απόσπασµα από δηλώσεις του υπουργού Οικονοµίας. «Όλοι ξέρουµε ότι στη χώρα µας υπάρχει εκτεταµένη φοροδιαφυγή και ξέρουµε ότι όσο δεν γίνεται κάτι γι΄ αυτό, ο πολίτης δεν θα έχει εµπιστοσύνη απέναντι στο κράτος. … Ζήτησα από τη Γενική Γραµµατεία Πληροφοριακών Συστηµάτων τα καθαρά ετήσια εισοδήµατα µιας συγκεκριµένης επαγγελµατικής οµάδας, σε ένα συγκεκριµένο µέρος της Αθήνας. Και τα στοιχεία είναι πράγµατι εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Καθαρά ετήσια εισοδήµατα γιατρών µε ιατρεία στην περιοχή του Κολωνακίου: από τα 150 άτοµα που έχουν ιατρείο στο Κολωνάκι, 30 δηλώνουν καθαρά ετήσια εισοδήµατα κάτω από 10.000 ευρώ, άλλοι 30 δηλώνουν καθαρά ετήσια εισοδήµατα από 10.000 µέχρι 20.000 ευρώ, άλλοι 30 περίπου καθαρά ετήσια εισοδήµατα από 20.000 έως 30.000 ευρώ. Με απλά λόγια, αν πιστέψει κανείς τα στοιχεία µε τα µηνιαία καθαρά εισοδήµατα της µεγάλης πλειονότητας των γιατρών στο Κολωνάκι, είναι κοντά στον κατώτερο µισθό …Υπάρχει προκλητικός πλούτος, που φοροδιαφεύγει, και υπάρχουν επαγγελµατικές οµάδες, οι οποίες δεν σηκώνουν το φορολογικό βάρος που τους αναλογεί». Οι προθέσεις και η διάθεση για όλα αυτά σίγουρα ειλικρινείς, το εάν µπορεί να παταχθεί το φαινόµενο …µένει να αποδειχθεί στην πράξη!

Πληροφορική & Τηλεπικοινωνίες

Νέες δοκιµασίες Μπορεί το 2010 να είναι το έτος που η Ελλάδα θα ζήσει το σκληρό πρόσωπο της ύφεσης, υπάρχουν όµως εταιρείες στον κλάδο τεχνολογίας και τηλεπικοινωνιών που δείχνουν ότι έχουν αποθέµατα αντοχών για τις δοκιµασίες που έρχονται. Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗ

έλος στη βελτίωση του οικονοµικού κλίµατος στις επιχειρήσεις των κλάδων Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών και συµπόρευση του δείκτη στον τοµέα ΤΠΕ µε τον γενικό δείκτη οικονοµικού κλίµατος στην Ελλάδα δείχνουν τα τελευταία στοιχεία του δείκτη συγκυρίας που καταρτίζει το ΙΟΒΕ, µετά τη σηµαντική βελτίωση που κατέγραψε το Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας για το 3ο τρίµηνο του 2009. Αλλά και ο Οργανισµός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδας, ο τηλεπικοινωνιακός πάροχος που εδώ και χρόνια προσπαθεί (και το έχει καταφέρει σε µεγάλο βαθµό) να ξεπεράσει τις αγκυλώσεις του παρελθόντος, δεν τα πάει άσχηµα. Ο όµιλος, σε ένα οµολογουµένως δύσκολο οικονοµικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον, επέδειξε αξιοσηµείωτη αντοχή. Το γ’ τρίµηνο του 2009, λοιπόν, µειώθηκε µεν κατά 6,4% ο κύκλος εργασιών του οµίλου σε σχέση µε το γ’ τρίµηνο του 2008 και κατά 5,6% τα έσοδα του κλάδου κινητής τηλεφωνίας, αλλά µειώθηκε και ο ρυθµός απώλειας πελατών στη σταθερή τηλεφωνία, ενώ οι πελάτες λιανικής του ADSL ξεπέρασαν το ορόσηµο του 1 εκατοµµυρίου! «Ο όµιλός µας είχε συγκριτικά καλές επιδόσεις το γ΄τρίµηνο του 2009, ένα τρίµηνο κατά το οποίο η οικονοµική κρίση που είχε επηρεάσει τις χώρες της Βορειοδυτικής Ευρώπης στην αρχή του έτους, χτύπησε ιδιαίτερα τις οικονοµίες των χωρών της Νοτιανατολικής Ευρώπης. Σε αυτές τις αντίξοες συνθήκες, πολλές φορές µάλιστα και εν µέσω βιαστικών και απρόβλεπτων ρυθµιστικών και ανταγωνιστικών κινήσεων, οι εταιρείες του οµίλου σηµείωσαν σηµαντικά καλύτερες επιδόσεις από αυτές του ανταγωνισµού σε όλες τις αγορές δραστηριοποίησης τους, ενώ ταυτόχρονα προστάτευσαν το περιθώριο κερδοφορίας τους», δήλωσε ο πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος του οµίλου ΟΤΕ, Παναγής Βουρλούµης. Σύµφωνα, τώρα, µε τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο δελτίο του Παρατηρητηρίου για την Κοινωνία της Πληροφορίας η θετική πορεία του δείκτη οικονοµικού κλίµατος στον κλάδο το γ’ τρίµηνο του 2009 οφείλεται στις θετικές προβλέψεις για την εξέλιξη της ζήτησης στο επόµενο τρίµηνο, οι οποίες ενισχύθηκαν σηµαντικά, καθώς και στις εκτιµήσεις για την τρέχουσα ζήτηση η οποία παραµένει θετική, στο Λιανικό Εµπόριο ανακάµπτουν αισθητά οι προβλέψεις των επιχειρήσεων ΤΠΕ, όσον αφορά τις προοπτικές των πωλήσεων τους για το αµέσως επόµενο διάστηµα. Θα πρέπει ωστόσο να αναφερθεί ότι τον Νοέµβριο ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών του τοµέα καταγράφει οριακή υποχώρηση, µε χαµηλότερες τις εκτιµήσεις για την εξέλιξη της ζήτησης το επόµενο διάστηµα. ΕΠΙΛΟΓΗ 97

2 Φεβρουαρίου, 2010 Ξενοδοχείο Hilton Αθηνών Speakers include: �

��

Joseph Stiglitz

��

��,

��

John Andrews

��

Consultant Editor The Economist

��

��,

��

�� !

Constantinos Michalos President Athens Chamber of Commerce & Industry

Discussion & Debate with Joseph E. Stiglitz Nikos Analytis

President Hellenic Network for CSR

on the world economy in 2010

in or out of the economic crisis?

Hazlis & Rivas Co. Ltd

Ôçë.: 210 94 08 750-2

URL: www.hazliseconomist.com Media Sponsor

Sponsor

E-mail: info@hazliseconomist.com I.S.P.

Communication Supporter

BUSINESS

OTEACADEMY // ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΙΣΧΥΟΣ Στη διεύρυνση της συνεργασίας τους προχώρησαν η OTEAcademy και η Microsoft Ελλάς. H συνεργασία αφορά σ την παροχή από την OTEAcademy, ως Certified Partner Learning Solutions (C.P.L.S.) Ολοκληρωµένων Εκπαιδευτικών Λύσεων µε την αξιοποίηση προϊόντων και υπηρεσιών Microsoft Learning. Η OTEAcademy, ως Certified Partner Learning Solutions της Microsoft, παρέχει υψηλού επιπέδου εξειδικευµένη εκπαίδευση η οποία καταλήγει σε διεθνώς αναγνωρισµένη πιστοποίηση στις τεχνολογίες Microsoft.

Εξελίξεις

ΤΙΤΑΝ

// ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΚΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ

Για δεύτερη συνεχόµενη χρονιά ο TITAN κατέλαβε την πρώτη θέση στην ετήσια κατάταξη εταιρικής λογοδοσίας και υπευθυνότητας Accountability Rating Greece 2009 µε σύνολο βαθµολογίας 64,3 έναντι 60 που συγκέντρωσε το 2008. Βασιζόµενο σε µία µεθοδολογία µέτρησης περίπου 170 διαφορετικών κριτηρίων το Αccountability Rating αξιολογεί τα στοιχεία που δηµοσιοποιούνται από τις εταιρίες και είναι διαθέσιµα σε κάθε ενδιαφερόµενο. Η µέτρηση αυτή πραγµατοποιείται από το 2004 από το ΑccountAbility (µη κερδοσκοπικό οργανισµό που εξειδικεύεται σε θέµατα εταιρικής υπευθυνότητας) και δηµοσιεύεται µέσω του περιοδικού Fortune. Σήµερα το Accountability RatingTM µετράει σε 10 χώρες τον βαθµό κατά τον οποίο οι µεγάλες εταιρίες ενσωµατώνουν υπεύθυνες πρακτικές στον πυρήνα της επιχειρηµατικής τους λειτουργίας.

GLOBUS MARITIME // ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Στην πώληση δύο φορτηγών πλοίων τύπου handymax προχώρησε η Globus Maritime, έναντι συνολικού τιµήµατος 34 εκατ. δολαρίων. Ειδικότερα, η εταιρεία συµφερόντων Φειδάκη και Καραγεωργίου ανακοίνωσε πως πούλησε το πλοίο Coral Globe (κατασκευής 1994), χωρητικότητας 43.189 dwt, και το Sea Globe (κατασκευής 1995), χωρητικότητας 43.171 dwt. Η παράδοσή τους στους νέους ιδιοκτήτες αναµένεται να πραγµατοποιηθεί µέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου. Tα έσοδα από την πώληση των δύο πλοίων θα χρησιµοποιηθούν για την αποπληρωµή δανείων και για την ενίσχυση της ρευστότητας της εταιρείας.

ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ // ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΙΧΜΗΣ Ο Όµιλος Βιοιατ ρική επένδυσε σε δύο νέα µηχανήµατα της GE Healthcare. Αποτέλεσµα της µακρόχρονης συνεργασίας των δύο εταιρειών, σε συνδυασµό µε την παραπάνω επένδυση της Βιοιατρικής, είναι ότι ο όµιλος Βιοιατρική αναδεικνύεται ως Ευρωπαϊκό Κέντρο αναφοράς για την τεχνολογία αιχµής της GE Healthcare στην Αξονική & Μαγνητική τοµογραφία. Η Κεντρική Μονάδα της Βιοιατρικής είναι το πρώτο διαγνωστικό κέντρο στην Ευρώπη που είναι εξοπλισµένο και µε τους δύο τοµογράφους κορυφαίας τεχνολογίας της GE: το µαγνητικό τοµογράφο MR750 3.0T και τον αξονικό τοµογράφο CT750HD, το πρώτο παγκοσµίως σύστηµα αξονικού τοµογράφου µε υψηλή ευκρίνεια (High Definition) και ιδιαίτερα χαµηλή δόση ακτινοβολίας. ΕΠΙΛΟΓΗ 99

BUSINESS

100 ΕΠΙΛΟΓΗ

news

products

BUSINESS

ΑLEO SOLAR AG // ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Επεκτείνεται και γεµίζει τη χώρα µε «ηλιακή ενέργεια». Η aleo solar AG εγκαινίασε πρόσφατα τα νέα της γραφεία στα Γλυκά Νερά Αττικής. Η aleo solar στην Ελλάδα κατέχει σήµερα µερίδιο αγοράς που ανέρχεται στο 16% έχοντας υλοποιήσει έργα που εκτείνονται από φωτοβολταϊκούς σταθµούς επί βιοµηχανικής ή οικιακής στέγης, µέχρι και µεγάλους υπαίθριους σταθµούς. Από το 2007, η aleo solar έχει παραδώσει και έχουν συνδεθεί µε το δίκτυο περισσότερα από 6 µεγαβάτ, από τα συνολικά 38 µεγαβάτ φωτοβολταϊκής ισχύος που έχουν συνδεθεί µέχρι σήµερα στο ελληνικό δίκτυο ηλεκτροδότησης (σύµφωνα µε σ τοιχεία του Διαχειρισ τή Ελληνικού Συσ τήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας - Δ.Ε.Σ.Μ.Η.Ε Α.Ε.). Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο διευθύνων σύµβουλος της aleo solar AG, Jakobus Smit: «Τα νέα µας γραφεία στην Ελλάδα είναι το αποτέλεσµα της διεθνούς στρατηγικής µας µε στόχο την ενίσχυση της παρουσίας µας στην Ευρώπη, αλλά και ως απάντηση στα αιτήµατα των συνεργατών µας, για την εδώ παρουσία µας. Σήµερα στο δίκτυο συνεργατών της aleo solar στην Ελλάδα συγκαταλέγονται ήδη περισσότεροι από 40 ιδιώτες και επιχειρήσεις, ενώ ο αριθµός τους µεγαλώνει συνέχεια».

Εξελίξεις

POSITIVE ENERGY // ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ ΜΕ ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ

Η Positive Energy, που εξειδικεύεται στην κατασκευή φωτοβολταϊκών πάρκων και την παροχή ολοκληρωµένων λύσεων φωτοβολταϊκής τεχνολογίας, παρέδωσε πρόσφατα δύο εγκατασ τάσεις σ ταθµών σ τον νοµό Χανίων (θέση Νίππος Αποκορώνου) στην Κρήτη. Οι σταθµοί έχουν ισχύ 80 kWp έκαστος, διαθέτουν σύστηµα διαξονικής ιχνηλάτησης του ήλιου (trackers) και αποτελούν τις δύο πρώτες φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις στην κατηγορία των 80 kWp που ολοκληρώθηκαν στην Κρήτη. Ο Κυριάκος Αγιαννίδης, εµπορικός διευθυντής της Positive Energy, δήλωσε σχετικά: «Πρόκειται για δύο πολύ σηµαντικά έργα που ουσιαστικά ανοίγουν τον δρόµο των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων και στην Κρήτη, επιβεβαιώνοντας ότι οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας αποτελούν το µέλλον για ολόκληρη την ελληνική επικράτεια».

PRINTEC // ΚΑΡΤΟΠΛΗΜΜΥΡΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤ. ΕΥΡΩΠΗ

AGRINO

// «ΜΑΚΡΥΚΟΚΚΗ» ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ

Καινοτοµία, ποιότητα, ορθή γεωργική πρακτική. Ό,τι χαρακτηρίζει το νέο προϊόν της Agrino που πρόσφατα διέθεσε στην αγορά. To µακρύκοκκο ρύζι για σπυρωτό πιλάφι έτοιµο σε 10΄ ακολουθεί πιστά τις αξίες της εταιρείας για καινοτόµα προϊόντα, υιοθετεί τις αρχές της ορθής γεωργικής πρακτικής και αναγράφει σε κάθε συσκευασία το όνοµα του Έλληνα παραγωγού και τον τόπο καλλιέργειας του προϊόντος. Το νέο µακρύκοκκο ρύζι Agrino έτοιµο σε 10΄ διατίθεται σε νέα premium συσκευασία µε το µπλε χρώµα να δεσπόζει στην πρόσοψη του πακέτου. Γαστρονοµικές συνταγές, πλήρεις οδηγίες παρασκευής, διατροφικές επισηµάνσεις και GDAs σε συνδυασµό µε έναν νέο, πρωτότυπο και ιδιαίτερα εύχρηστο τρόπο ανοίγµατος, συνθέτουν µία πραγµατικά ξεχωριστή συσκευασία.

Τη σύναψη συµφωνίας µε την Oberthur Technologies, κορυφαίο προµηθευτή λύσεων σε τεχνολογίες «έξυπνων καρτών» παγκοσµίως ανακοίνωσε πρόσφατα ο Όµιλος Printec. Η συµφωνία αφορά τη διάθεση λύσεων καρτών στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Διαθέτοντας περισσότερα από 30 κέντρα έκδοσης και προσωποποίησης καρτών, καθώς και τοπικές συνεργασίες παγκοσµίως, οι λύσεις της Oberthur Technologies παρέχουν τη δυνατότητα στους χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς της περιοχής, να προσφέρουν σ τους πελάτες τους προσωποποιηµένες κάρτες πληρωµών. Η Oberthur Technologies διαθέτει σε πελάτες παγκοσµίως, περισσότερες από 300 εκατοµµύρια κάρτες τον χρόνο. «H νέα µας συνεργασία µε την Oberthur Technologies, αποτελεί µια σηµαντική προσθήκη στο χαρτοφυλάκιο ολοκληρωµένων λύσεων που διαθέτει η Printec στο χώρο των ηλεκτρονικών πληρωµών», δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Οµίλου Printec, Χάρης Κωνσταντίνου. Στην εσωτερική αγορά τώρα. Ο Όµιλος Printec συνεχίζοντας την ανοδική του πορεία και ενισχύοντας την παρουσία του στον κλάδο της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών και των ολοκληρωµένων λύσεων, έθεσε σε λειτουργία γραφεία στη Θεσσαλονίκη. Η επέκταση της παρουσίας της εταιρίας στην αγορά της Βόρειας Ελλάδας εντάσσεται στο πλαίσιο της επιχειρησιακής στρατηγικής της και έχει στόχο τη διεύρυνση και περαιτέρω ενίσχυση της δραστηριότητάς της στη Β. Ελλάδα και την άµεση ανταπόκρισή της στις ανάγκες της τοπικής αγοράς. ΕΠΙΛΟΓΗ 101

BUSINESS

Εξελίξεις

ΠΛΑΙΣΙΟ COMPUTERS // Ο «ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ» ΜΕΣΑ ΣΕ 40 ΛΕΞΕΙΣ Σαράντα χρόνια συµπληρώθηκαν µόλις πρόσφατα από τη «γέννησή» του Πλαίσιο. Η εταιρεία έσβησε τα κεράκια της, µετρώντας αντί για χρόνια, λέξεις. Σαράντα λέξεις, που όλα αυτά τα χρόνια καθόρισαν την κουλτούρα, τη φιλοσοφία και την ιστορία της. Από το µόλις 10 τ.µ. Πλαίσιο του 1969 στην οδό Στουρνάρη 24, µε είδη Σχεδίου &Χαρτοπωλείου, µέχρι τη Νο 1 σήµερα εταιρεία Πληροφορικής & Ειδών Γραφείου σ την Ελλάδα, που ταυτίζεται µε την πρωτοπορία, την εξειδίκευση και την εξυπηρέτηση. Σαράντα χρόνια εφηβικής διάθεσης και πάθους για την τεχνολογία! Για την επικοινωνία των επετειακών προσφορών µάλιστα δηµιουργήθηκε ένας ειδικός κατάλογος, που διανεµήθηκε σε 500.000 νοικοκυριά σε όλη την Ελλάδα, καθώς και από τα καταστήµατα Πλαίσιο, ενώ η επικοινωνία υποστηρίχτηκε µε ραδιοφωνικά µηνύµατα & χορηγίες, και καταχωρίσεις στον Τύπο.

CISCO

// ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ Μπορεί να πέρασαν δύο µήνες από τη Διάσκεψη των Ηνωµένων Εθνών για την Κλιµατική Αλλαγή στην Κοπεγχάγη αλλά ο απόηχος της ακόµα αντηχεί. Η συµµετοχή µεγάλη, οι ιδέες που ανταλλάχτηκαν πολλές. Στη διάσκεψη αυτή συµµετείχαν φορείς και συνεργάτες απανταχού της γης σε κλίµα ψηφιακό. Συγκεκριµένα, η διάσκεψη χρησιµοποίησε την πλατφόρµα Global Climate Change Meeting Platform (GCCMP) της Cisco, δηλαδή ένα ενισχυµένο δίκτυο συνεργασίας µε συστήµατα Cisco TelePresence και τεχνολογίες

102 ΕΠΙΛΟΓΗ

COSMOTE

// ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΣΤΟ MOBILE ADVERTISING Την είσοδό της στον χώρο της διαφήµισης στην κινητή τηλεφωνία, ανακοίνωσε πρόσφατα η Cosmote µε την εµπορική διάθεση της υπηρεσίας Mobile Advertising. Με στόχο το πραγµατικό όφελος του πελάτη αλλά και τη δηµιουργία ενός µέσου πραγµατικά στοχευµένης επικοινωνίας για τους διαφηµιζόµενους, µέσα από το Mobile Advertising η εταιρεία δίνει τη δυνατότητα στους συνδροµητές να ενηµερώνονται για νέα προϊόντα, υπηρεσίες και προσφορές. Η υπηρεσία θα ξεκινήσει να λειτουργεί µέσα στο πρώτο τρίµηνο του 2010 και αρχικά θα είναι διαθέσιµη στο κοινό µέσα από το Cosmote my view, ενώ πολύ σύντοµα θα αναπτυχθούν και τα υπόλοιπα κανάλια της εταιρείας (SMS, MMS, Mobile Broadband κ.λπ.) µε στόχο την ανάδειξη ενός ολοκληρωµένου και συνδυαστικού µέσου διαφήµισης. Η υπηρεσία Mobile Advertising της Cosmote υλοποιείται σε συνεργασία µε την Out There Media (εταιρεία µε εξειδίκευση και εµπειρία σε αντίστοιχες υπηρεσίες σε όλη την Ευρώπη) η οποία αναλαµβάνει τη διαχείριση του διαφηµιστικού χώρου και την επικοινωνία µε τους διαφηµιζόµενους.

συνδιάσκεψης για να υποστηρίξει τις συζητήσεις για την κλιµατική αλλαγή. Να σηµειώσουµε ότι η πλατφόρµα Global Climate Change Meeting Platform, η οποία περιλαµβάνει Cisco TelePresence και υπηρεσίες ήχου και συνδιάσκεψης, είχε σχεδιαστεί ειδικά για να βοηθήσει τα ενδιαφερόµενα µέρη ανά τον κόσµο να συζητήσουν το θέµα της κλιµατικής αλλαγής, χωρίς την επιπρόσθετη δαπάνη χρόνου και χρήµατος ή τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα από ταξίδια και µετακινήσεις. Ιστορίες ψηφιακού brainstorming που συνεχίστηκαν λίγο µετά. Γιατί, επίσηµος συνεργάτης της Διάσκεψης για την Κλιµατική Αλλαγή που πραγµατοποιήθηκε στην πρωτεύουσα της Δανίας από τις 7 έως τις 18 Δεκεµβρίου ήταν η Cisco . Η Διάσκεψη των Πλευρών (Conference of Parties - COP) ήταν η ετήσια συνέλευση στο πλαίσιο της Διάσκεψης των Ηνωµένων Εθνών για την Κλιµατική Αλλαγή, η οποία εκτίµησε την πρόοδο στο ζήτηµα της κλιµατικής αλλαγής.

BUSINESS

ΟΤΕ // ΣΧΕΣΕΙΣ «ΨΗΦΙΑΚΗΣ» ΕΥΘΥΝΗΣ Την προσφορά ηλεκτρονικών υπολογιστών – που ξεκίνησε πριν τέσσερα χρόνια – σε φορείς µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και σχολεία, συνεχίζει µε συνέπεια, ο ΟΤΕ στο πλαίσιο του προγράµµατος εταιρικής υπευθυνότητας «Σχέση Ευθύνης». Συγκεκριµένα, 109 ηλεκτρονικοί υπολογιστές συγκεντρώθηκαν από τις υπηρεσίες του ΟΤΕ πανελλαδικά, συντηρήθηκαν και αναβαθµίστηκαν στα εργαστήρια του ΟΤΕ και προσφέρθηκαν και σε φορείς, που εκδήλωσαν σχετικό ενδιαφέρον. Κατά τη διάρκεια του προγράµµατος επαναδιάθεσης ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ), ο ΟΤΕ έχει διαθέσει Η/Υ σε περισσότερους από 100 φορείς, ανταποκρινόµενος στη συντριπτική πλειοψηφία των αιτηµάτων που δέχθηκε. Ουσιαστική παραµένει και η συµβολή των εργαστηρίων του ΟΤΕ, όπου οι Η/Υ συντηρήθηκαν και συσκευάστηκαν.

ING ΕΛΛΑΔΟΣ // ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΙΣ ΙΣΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

CSR

WIND // ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΙΚΑΝΕ Γκολ σ τ η ζ ωή βάζουν οι οµάδε ς τ ης Skoda Ξάν θης και τ ου Εργοτ έ λ η µαζ ί µε τ η W I N D µέσ α από τ ην πρωτοβουλία αγάπης «Τα παιδιά νικάνε». Οι παίκτες των δύο οµάδων στέλνουν τη µπάλα στα δίχτυα έχοντας ως στόχο όχι µόνο τη νίκη της οµάδας αλλά και των παιδιών µε νοητική υστέρηση της πόλης τους αφού µε κάθε γκολ θα συγκεντρώνουν χρήµατα για τους σκοπούς τριών τοπικών κοινωφε λών ιδρυµάτων. Να σηµειώσουµε ότι η πρωτοβουλία «Τα παιδιά νικάνε» ξεκίνησε από τη WIND Ελλάς την περασµένη χρονιά στον χώρο του µπάσκετ, µε τη συµµετοχή των κορυφαίων ε λ λήνων καλαθοσφαιριστών Δηµήτρη Διαµαντίδη και Θοδωρή Παπαλουκά. Το πρόγραµµα επεκτείνεται και στον χώρο του ποδοσφαίρου, όπου σε συνεργασία µε τις οµάδες της Skoda Ξάνθης και του Εργοτέλη, η WIND προσφέρει για την αγωνιστική περίοδο 2009-2010: 300 ευρώ για κάθε γκολ που πετυχαίνουν οι οµάδες στους αγώνες της Superleague. Το ποσό που θα συγκεντρωθεί στο τέλος της αγωνιστικής περιόδου από τα γκολ που θα πετύχει η οµάδ α τ ης Skoda Ξά ν θ ης θ α π ρο σ φ ε ρθ ού ν σ τ ο Ψυχολογικό Κέντρο Β. Ελλάδος/ Παράρτηµα Ξάνθης, ενώ τα χρήµατα από τα τέρµατα που θα πετύχει η οµάδα του Εργοτέλη θα αποδοθούν στο Κέντρο Ειδικών Παιδιών «Ζωοδόχος Πηγή» και σ το Κέν τρο Ειδικών Παιδιών «Άγιος Σπυρίδων». Μετά τις πρώτες αγωνιστικές του Πρωταθλήµατος, η οµάδα της Skoda Ξάνθης έχει ήδη σκοράρει 7 φορές, φθάνοντας το ποσό των 2.100 ευρώ και ο Εργοτέλης έχει πετύχει 15 γκολ συγκεντρώνοντας ήδη 4.500 ευρώ! Και αυτά δεν είναι παρά µόνον η αρχή. Αξίζει να σηµειωθεί τέλος ότι την περασµένη αγωνιστική περίοδο ο απολογισµός για την εκστρατεία «Τα παιδιά ν ικάνε» σ το µπάσκε τ έφτασε τα 24.600 ευρώ, χρήµατα που προσφέρθηκαν για τους σκοπούς δύο κοινωφελών ιδρυµάτων: το Χατζηκυριάκειο Ίδρυµα Παιδικής Προστασίας στον Πειραιά και το Νοµαρχιακό Σύλλογο Ατόµων µε Ειδικές Ανάγκες Καστοριάς.

Η ΙΝG Ελλάδος σε συνεργασία µε το ALBA προσέφερε µετά από αντικειµενική αξιολόγηση, υποτροφία για το µεταπτυχιακό πρόγραµµα Full Time MBA για το ακαδηµαϊκό έτος 2009-2010. Το Full Time MBA είναι ένα εντατικό µεταπτυχιακό πρόγραµµα και έχει πιστοποιηθεί από τον Διεθνή Οργανισµό Πιστοποίησης Ακαδηµαϊκών Προγραµµάτων Association of MBAs. Κατόπιν ολοκλήρωσης των διαδικασιών αξιολόγησης, η Επιτροπή Επιλογής της ING απένειµε την υποτροφία σ τη Στυλιανή Μαν τέ χου. Η κα Μαν τέ χου, απόφοιτος του τµήµατος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπισ τηµίου Μακεδονίας, ολοκλήρωσε τις µεταπτυχιακές της σπουδές σ τη Διεθνή Ξενοδοχειακή Διοίκηση σ το Πανεπιστήµιο του Surrey της Μ. Βρετανίας το 2004. Αξίζει να σηµειωθεί ότι ο όµιλος υποστηρίζει τις ίσες ευκαιρίες και τα ίσα δικαιώµατα στην εκπαίδευση, µέσω του ING Chances for Children, ενός προγράµµατος που σε συνεργασία µε την UNICEF παρέχει την ευκαιρία εκπαίδευσης σε 125.000 παιδιά αναπτυσσοµένων χωρών.

ΕΠΙΛΟΓΗ 103

BUSINESS

Η ώρα της ελληνικής οικονοµίας

Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

Στον απόηχο των φθινοπωρινών εξελίξεων και κυρίως αυτών που αφορούσαν τον δηµοσιονοµικό εκτροχιασµό της Ελλάδας και το ότι κλονίστηκε σοβαρά η εµπιστοσύνη των ευρωπαίων εταίρων και ευρύτερα των αγορών στη χώρα και λίγο πριν την επίσηµη ανακοίνωση της κυβέρνησης ότι λόγω της οξύτητας των οικονοµικών προβληµάτων ο προϋπολογισµός πλέον θα παρακολουθείται σε τριµηνιαία βάση αλλά και την ανακοίνωση του πρώτου κύκλου δανεισµού της Ελλάδας, περί τα 5 δισ. ευρώ, και µάλιστα µε υψηλό επιτόκιο ως χώρα υψηλού κινδύνου, πραγµατοποιήθηκε το ετήσιο συνέδριο του Ελληνοαµερικανικού Εµπορικού Επιµελητηρίου, «Η Ωρα της Ελληνικής Οικονοµίας», που φέτος συµπλήρωσε 20 χρόνια διοργάνωσης. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «Ε»

ΩΡΑ ΓΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ «ΧΩΡΙΣ ΛΑΪΚΙΣΜΟΥΣ» «Δεκαετές, τουλάχιστον, πρόγραµµα ανασύνταξης και ανασυγκρότησης της ελληνικής οικονοµίας µε έµφαση στον εκσυγχρονισµό της φορολογίας, την πάταξη της φοροδιαφυγής, τον εκσυγχρονισµό του ασφαλιστικού συστήµατος και των εργασιακών σχέσεων και την ανακατανοµή και εξορθολογισµό των δαπανών ώστε να εξασφαλισθεί η αναπτυξιακή προοπτική της χώρας» πρότεινε ο πρόεδρος του Ελληνοαµερικανικού Εµπορικού Επιµελητηρίου, Γιάννος Γραµµατίδης. Μάλιστα επεσήµανε ότι εκτός από τα έκτακτα µέτρα «που χωρίς λαϊκισµούς θα συνεχίσουµε να στηρίζουµε», το δεκαετές πρόγραµµα πρέπει να έχει σκοπό «όχι την επόµενη πολιτική εκλογή, αλλά τη µεταρρύθµιση αυτή καθ’ εαυτή». Στην προσφώνησή του προς τον πρωθυπουργό, ο κ. Γραµµατίδης έκανε λόγο για πρωτοφανή δηµοσιονοµικό εκτροχιασµό που βιώνει η χώρα, ενώ κάλεσε σε επαναπροσδιορισµό του ρόλου του κράτους µέσα από ριζική αναδιάρθρωση της διοικητικής µηχανής, ανάδειξη αποτελεσµατικής παιδείας συνδεδεµένης µε την καινοτοµία και την επιχειρηµατικότητα, προστασία του περιβάλλοντος, σύνδεση του τουρισµού µε τον πολιτισµό, ενίσχυση της ισχύος της ελληνικής ναυτιλίας, και δηµιουργία ανταγωνιστικής γεωργίας. 104 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Τέλος χρόνου! Τα λόγια πρέπει να γίνουν αποφάσεις και αυτές πράξη 

ΩΡΑ ΝΑ ΠΟΥΜΕ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥΣ Σε αυτό πλαίσιο κινήθηκε η οµιλία του υπουργού Οικονοµίας, Γιώργου Παπακωνσταντίνου, στο συνέδριο του Ελληνοαµερικανικού Εµπορικού Επιµελητηρίου µε θέµα «Η Ώρα της Ελληνικής Οικονοµίας». Ο υπουργός είπε ότι η χώρα βρίσκεται σε σταυροδρόµι και χρειάζονται µεγάλες αποφάσεις και δεν πρόκειται να είναι ανεκτές οι «περίεργες σχέσεις πολιτείας, οικονοµίας και Μέσων». Δήλωσε ότι η κυβέρνηση είναι αποφασισµένη να ανοίξει µεγάλα µέτωπα τοµών και αλλαγών και σε αυτά συµπεριέλαβε:

 Την εκ βάθρων αλλαγή του φορολογικού συστήµατος µε ένα νέο νοµοσχέδιο που θα κατατεθεί τον Μάρτιο στη Βουλή. Χαρακτήρισε απαράδεκτο τα δηµόσια έσοδα να είναι στην Ελλάδα κατά 5 µονάδες χαµηλότερα από τον µέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τόνισε ότι πρέπει να γίνουν σηµαντικές τοµές και στον τρόπο ελέγχου και διασταυρώσεων και αντιµετώπισης της φοροδιαφυγής.  Την αλλαγή στο σύστηµα των δηµοσίων δαπανών οι οποίες είναι στον µέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά παράλληλα είναι τελείως αναποτελεσµατικές. Ένας τρόπος για να αντιµετωπιστεί αυτό θα είναι ο προϋπολογισµός προγραµµάτων, είπε χαρακτηριστικά ο κ. Παπακωνσταντίνου.  Tην αναµόρφωση του ασφαλιστι-

κού συστήµατος, µε τον σχετικό διάλογο ανάµεσα στην Πολιτεία και τους κοινωνικούς εταίρους να έχει ξεκινήσει. Ο διάλογος αυτός θα είναι δύσκολος επεσήµανε ο υπουργός γιατί ενέχει µεγάλες συγκρούσεις, ενώ χαρακτήρισε τη σηµερινή κατάσταση των ασφαλιστικών ταµείων ως βόµβα όχι µόνο δηµοσιονοµική αλλά και για τη χορήγηση των συντάξεων στο µέλλον.

ΩΡΑ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ Από την πλευρά της η υπουργός Οικονοµίας, Λούκα Κατσέλη, ανακοίνωσε την πρόθεση της κυβέρνησης να αλλάξει τον επενδυτικό νόµο µέσα στους πρώτους µήνες του 2010, ενώ δεν παρέλειψε να επισηµάνει ότι µέχρι τον Μάρτιο του 2010, θα εξοφληθούν όλες οι επιχειρήσεις που εντάχθηκαν στον επενδυτικό νόµο και σε επιµέρους κοινοτικά προγράµµατα. Εν τω µεταξύ, η κα Κατσέλη δεν παρέλειψε µε τη σειρά της να αναφερθεί στο βαρύ κλίµα που επικρατεί στις αγορές για την Ελλάδα. Χαρακτηριστικά τόνισε: «Δεν υπάρχουν περιθώρια για ολιγωρία ή αδράνεια. Το στοίχηµα δεν είναι κυβερνητικό αλλά εθνικό. Οφείλουµε σε ελάχιστο χρόνο να αποκαταστήσουµε την αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς αγορές. Να προχωρήσουµε στην απαραίτητη δηµοσιονοµική εξυγίανση. Να δηµιουργήσουµε τις προϋποθέσεις για την αναθέρµανση της οικονοµικής δραστηριότητας», κατέληξε η υπουργός Οικονοµίας. ΕΠΙΛΟΓΗ 105

BUSINESS

Μanagement & advertising

Ceos εν δράσει Σε εκδήλωση που πραγµατοποιήθηκε πρόσφατα στη Μεγάλη Βρετάνια, κορυφαίοι έλληνες και ξένοι επιχειρηµατίες και CEOs πραγµατοποίησαν τα εγκαίνια του ελληνικού παραρτήµατος του CEO Clubs International. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, ο πρόεδρος του CEO Clubs International, Dr. Joe Mancuso σηµείωσε µεταξύ άλλων: «Μετά από 32 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας στις ΗΠΑ και στις αναπτυσσόµενες οικονοµίες της Ασίας, το CEO Clubs αποφάσισε να επεκτείνει τις δραστηριότητές του στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης και να προσφέρει και στους Έλληνες επιχειρηµατίες και CEOs την ευκαιρία να γνωρίσουν έναν τρόπο σκέψης και δράσης που αποκλειστικό σκοπό έχει την προσωπική και την εταιρική ανάπτυξη κάθε µέλους. Όλα αυτά όµως, συνδυάζοντας ένα περιβάλλον φιλικότητας και εµπιστευτικότητας µε τη διάθεση να περνούν συγχρόνως και καλά! Οι ηµερίδες-roundtables που θα διοργανώσει το CEO Clubs Greece µέσα στον επόµενο χρόνο, θα αποτελέσουν τον προποµπό ενός ευρύτερου και πολύ εξειδικευµένου πλάνου δράσης που στόχο θα έχει να κάνει το ελληνικό παράρτηµα την κορυφαία οργάνωση επιχειρηµατικής δικτύωσης της Ελλάδας!». Το επόµενο ραντεβού για τα µέλη του CEO Clubs Greece δόθηκε για τις 28 Ιανουαρίου, οπότε θα έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν και να συµµετάσχουν στην πρώτη για το 2010 θεµατική ηµερίδα του club µε θέµα «Fearless Leadership». Τέλος, η πρόεδρος του CEO Clubs Greece Γεωργία Καρτσάνη ανακοίνωσε και την ίδρυση παραρτήµατος στην Κύπρο µέχρι τον Ιούνιο του 2010.

Κάθε µήνα & καλύτερα! Σταθεροποίηση της διαφηµιστικής δαπάνης προβλέπουν για το 2010 ZenithOptimedia και Group M οι οποίες εξέδωσαν παρόµοιες προβλέψεις για την επόµενη χρονιά, κάνοντας λόγο για ανάπτυξη παγκοσµίως της τάξης του 0,9% και 0,8%, αντίστοιχα. Και οι δύο εταιρείες, για πρώτη φορά τους τελευταίους 18 µήνες, αναθεωρούν προς τα πάνω τις προβλέψεις τους για το 2010. Όσον αφορά στη χρονιά που διανύουµε, η περυσινή πρόβλεψη των δύο εταιρειών έκανε λόγο για πτώση της τάξης του 0,2%, ενώ φέτος η Group M βλέπει πτώση 6,6% ενώ η ZenithOptimedia 10,2%. H ZenithOptimedia προβλέπει ε πίσ ης σ τ α θ ε ρή βε λτ ίω σ η σ τ ην α γο ρ ά τ ην ε ρχό µ ε ν η τριετία που θα έχει ως αποτέλεσµα την ανάπτυξή της κατά 5% µέχρι το 2012.

106 ΕΠΙΛΟΓΗ

Γεµίζει το κενό Τη νέα επιχειρηµατική του δραστηριότητα ανακοίνωσε ο Απόστολος Βεντούρης. Η νέα εταιρεία ονοµάζεται Cerberus & Partners και το προσφερόµενο φάσµα υπηρεσιών της περιλαµβάνει συµβουλευτικές υπηρεσίες επιχειρηµατικής στρατηγικής όπως αναδιάρθρωση υποχρεώσεων, ασφαλιστικές απαιτήσεις, διαχειριστικό έλεγχο, συµµετοχή σε διαγωνισµούς, εξεύρεση επενδυτικών κεφαλαίων, αναδιοργάνωση εταιρειών κ.ά. Σύµφωνα µε τον Απόστολο Βεντούρη, «στο εξωτερικό υπάρχουν ανάλογες εξειδικευµένες εταιρείες, αλλά στην Ελλάδα υπήρχε ένα κενό, το οποίο θα καλύψει η Cerberus & Partners µε τις πλήρεις και συνολικές λύσεις που προσφέρει».

Καλοί συνεργάτες Σε επέκταση της υφιστάµενης συνεργασίας τους προχώρησαν η Hellastat και ο ειδησεογραφικός οργανισµός Thomson Reuters. Μέχρι σήµερα η Hellastat ως πιστοποιηµένος παγκόσµιος πάροχος πληροφοριών και αναλύσεων παρείχε προς την Thomson Reuters αναλύσεις και πληροφορίες για τις εισηγµένες εταιρείες στο Χ.Α. Στο πλαίσιο της νέας συµφωνίας, η Hellastat θα προµηθεύει πλέον και τις οικονοµικές µελέτες της, οι οποίες αφορούν σε 50 κλάδους της ελληνικής οικονοµίας, καθώς και έρευνες και εκτιµήσεις για θέµατα πιστοληπτικών αξιολογήσεων, συνθηκών δανεισµού, βιωσιµότητας και ευρύτερων προοπτικών ανάπτυξης των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά.

ΕΠΙΛΟΓΗ 107

BUSINESS

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Η παραγωγή της µεταποίησης υποχωρεί για 18ο συνεχόµενο µήνα. Τον Οκτώβριο µειώθηκε 11,5% (σύγκριση µε Οκτ. 2008) µετά από µείωση 11% τον Σεπτέµβριο, µε µεγαλύτερη συµβολή στη µείωση της κλωστοϋφαντουργίας (-23%), των ενδυµάτων (-28%) και του δέρµατος-υποδηµάτων (-29%). Συνολικά η βιοµηχανική παραγωγή (ορυχείαµεταλλεία- ενέργεια) µειώθηκε 9%. Στην Ευρωζώνη τον Οκτώβριο 2009 ήταν 11% χαµηλότερη σε σύγκριση µε το 2008, αποτέλεσµα κυρίως της µείωσης κατά 13% στη Γερµανία, 9% στη Γαλλία, 9% στην Ισπανία και 12% στην Ιταλία. Στην ΕΕ µειώθηκε 10%, στη Βρετανία 8%. Η εικόνα βελτιωνόταν ως τον Σεπτέµβριο καθώς σε µηνιαία βάση η παραγωγή αυξανόταν, ωστόσο τον Οκτώβριο η τάση αντιστράφηκε και η παραγωγή µειώθηκε. Στην αµερικανική οικονοµία η παραγωγή της βιοµηχανίας µειώνεται µε ρυθµό 5% τον Νοέµβριο, σε µηνιαία βάση το τελευταίο τετράµηνο αυξάνεται οριακά ενώ ο ρυθµός ανάπτυξης αναθε-

Οικονοµικός οδηγός

�� µ�� µ��

�� . ��

2008

Στο 9,1% αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας τον Σεπτέµβριο από 9% τον Αύγουστο. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στη Αν. Μακεδονία και Θράκη (11,9%), Ήπειρο (12,3%) και Δυτική Μακεδονία (10,2%). Ο αριθµός των απασχολούµενων αυξήθηκε το τελευταίο 12µηνο κατά 26 χιλ. άτοµα και των ανέργων αυξήθηκε κατά 93 χιλ. Στην Ευρωζώνη διατηρήθηκε για 2ο µήνα στο 9,8% τον Οκτώβριο, νέα άνοδος στο 19,3% στην Ισπανία, οριακή στη Γαλλία στο 10,1%, οριακή υποχώρηση στο 7,5% στη Γερµανία. Η Ελλάδα έχει το 5ο µεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωζώνη µετά την Ισπανία, την Ιρλανδία (12,8%), τη

�� µ��, %

2009

2006

2007 2008

3� ��µ��

� 1,9

� -1,7

4,5

2,0

��.-��

� -3,7

� -11,8

0,8

1,8

-4,2

��

� -6,9

� -27,5

14,9

2,3

-2,3

ώθηκαν 5%. Ο δείκτης υπευθύνων προµηθειών στην Ελλάδα, συνδυασµένος δείκτης της εικόνας της βιοµηχανίας, υποχωρεί για τρίτο συνεχόµενο µήνα τον Νοέµβριο στο 47,3, αντανακλώντας τη συρρίκνωση της βιοµηχανίας. Τιµές πάνω από το 50 σηµα-

ΕΛΛΑΔΑ: 93 ΧΙΛ. ΝΕΟΙ ΑΝΕΡΓΟΙ ΣΕ ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ

νολικά εκτιµάται ρυθµός ανάπτυξης, -1,5% µε -0,3% το 2010%. Στην Ευρωζώνη ο ρυθµός ανάπτυξης είναι αρνητικός, -4,1% το 3ο τρίµηνο 2009, όµως σε τριµηνιαία βάση επανήλθε σε θετική περιοχή, σηµατοδοτώντας το τέλος της ύφεσης.

Σλοβακία (12,2%) και τη Γαλλία. Στην ΕΕ το ποσοστό αυξήθηκε στο 9,3% τον Οκτώβριο από 9,2% τον Σεπτέµβριο, στη Βρετανία σταθερή στο 7,8%. Στις ΗΠΑ υποχώρησε οριακά στο 10% τον Νοέµβριο από 10,2% τον Οκτώβριο µε τις απώλειες θέσεων εργασίας µέσα στο µήνα στις 11 χιλ. από 190 χιλ. τον προηγούµενο. Στην Ιαπωνία υποχώρησε οριακά στο 5,1%.Οι µέσες αποδοχές στην Ελλάδα στον µη τραπεζικό επιχειρηµατικό τοµέα αυξήθηκαν 2,8% το 2009 και το κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος 2,9%, καταγράφοντας κατακόρυφη επιβράδυνση.

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 10 9 8 7 6

2008

2009

�� µ��

��

2008

2009

�� µ��, % 2006 2007 2008

�� . ��, µ� ��. �� µ�� .-��.

� 6,5

� 2,8

6,8

6,1

6,5

��.-��.

� 5,6

� 2,9

3,8

4,3

5,6

��µ��

� 7,4

� 9,1

8,9

8,3

7,7

�� /µ�� , ��/��

108 ΕΠΙΛΟΓΗ

τοδοτούν αύξηση της δραστηριότητας. Στο -1,7% ο ρυθµός ανάπτυξης της Ελλάδας το 3ο τρίµηνο 2009 (σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008) µε 1,2% το 2ο. Σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο το αεπ µειώθηκε 0,4%, η ελληνική οικονοµία είναι σε ύφεση αφού για 3ο συνεχόµενο τρίµηνο καταγράφεται αρνητική ανάπτυξη. Για το 2009 συ-

ωρήθηκε προς τα κάτω στο 2,2% το 3ο τρίµηνο από -0,7% το 2ο. Οι βιοµηχανικές παραγγελίες στην Ελλάδα µειώθηκαν 28% τον Οκτώβριο (σύγκριση µε Οκτ. 2008) µετά από µείωση 27% τον Σεπτέµβριο. Στην Ευρωζώνη µειώθηκαν 17%. Θετικό στοιχείο το ότι σε µηνιαία βάση αυξήθηκαν, για 5ο µήνα, κατά 1,5% ενώ στην Ελλάδα µει-

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

30% ΚΑΤΩ Η ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Νέα υποχώρηση στην ιδιωτική οικοδοµική δραστηριότητα. Ο όγκος των νέων οικοδοµών µειώθηκε 28% τον Σεπτέµβριο (σύγκριση µε Σεπ. 2008) µετά από µείωση 41% τον Αύγουστο, ο αριθµός των αδειών µειώθηκε 13%. Ο όγκος των αδειών οικοδοµών το εννεάµηνο του 2009 ήταν 30% χαµηλότερος από το 2008, στην Αττική µειώθηκε 23%. Οι επενδύσεις σε κατοικίες το 2008 µειώθηκαν 29%, το 2009 το 3ο τρίµηνο µειώνονται µε ρυθµό 22,5%. Ο βαθµός χρησιµοποίησης του εργοστασιακού δυναµικού στα κεφαλαιακά αγαθά υποχωρεί για 2ο συνεχόµενο έτος. Οι δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις αυξάνονται 4,8% το 10µηνο 2009. Οι επενδύσεις υποχωρούν κάθετα το 2009. Μειώθηκαν 18,6% το 3ο τρίµηνο µετά από µείωση 19,5% το 2ο (σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008). Μεγάλη είναι η συρρίκνωση των επενδύσεων σε µηχανολογικό εξοπλισµό, -21% το 3ο τρίµηνο από -33% το 2ο σε σύγκριση µε το 2008, στα µεταφορικά µέσα -19% και στις λοιπές κατασκευές µε µείωση 14%.

��

3� ��µ��

�� µ�� 2008 2009 � -10 � -18,6

�� µ�� (m3)

��.-��.

� -16,1

� -29,5

-19,5

-5,0

-17,1

��µ��

� 76,2

� 73,8

76,7

80,4

77,5

��

��µ�� µ�� µ�� , %, ��

ΥΠΟΧΩΡΕΙ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ, ΣΕ ΥΦΕΣΗ ΤΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Μετά από σύντοµη επιβράδυνση της µείωσης των λιανικών πωλήσεων τον Αύγουστο, η µεγάλη υποχώρηση τον Σεπτέµβριο δείχνει ότι η κρίση θα έχει διάρκεια. Ο όγκος των λιανικών πωλήσεων υποχωρεί για 10ο συνεχόµενο µήνα, τον Σεπτέµβριο -9,9% σε σύγκριση µε Σεπ. 2008. Μειώθηκε 7,4% στα καταστήµατα ειδών διατροφής, 12% στα καταστήµατα εκτός διατροφής, 12% στα καταστήµατα επίπλων, ηλεκτρι-

��

κών συσκευών, 8% στα σούπερ µάρκετ και 18% στα πολυκαταστήµατα. Στην Ευρωζώνη ο όγκος των λιανικών πωλήσεων τον Οκτώβριο (σύγκριση µε Οκτ. 2008) µειώθηκε 1,9%, µετά από µείωση 2,8% τον Σεπτέµβριο, στη Γερµανία η µείωση είναι 1,8%, στη Γαλλία 1,2%, στην Ισπανία -2,6%. Στην ΕΕ µειώθηκε 2,5%, στη Βρετανία και τη Σουηδία αυξάνεται. Στις ΗΠΑ αυξήθηκαν 2,2% τον Νοέµβριο µετά από συνεχείς µειώσεις τους προηγούµενους µήνες. Οι πωλήσεις καινούριων αυτοκινήτων στην Ελλάδα το ενδεκάµηνο 2009 µειώθη-

��

�� µ�� 2008 2009

2007

2008

� -10,4

8,0

2,2

-1,4

� -4,4

� -17,5

-0,6

4,6

-4,6

� 1,6

� -0,8

5,3

3,3

2,3

��. - ��.

� -0,5

��

��. - ��µ.

��

3� ��µ��

2006 9,8

2007 4,6

2008 -7,4

καν 17,5%, τον Νοέµβριο αυξήθηκαν 35%. Η ιδιωτική κατανάλωση υποχωρεί για 3ο συνεχόµενο τρίµηνο. Μετά από µείωση 1,5% το 2ο τρίµηνο, µειώθηκε 0,8% το 3ο (σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008), καθώς οι καταναλωτές περιορίζουν δρασ τικά τις δαπάνες τους.

�� µ��, % 2006

�� , �� µ��

�� µ��, %

ΕΠΙΛΟΓΗ 109

BUSINESS

ΣTO 1,2% Ο ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΤΟ 2009, 0,5% ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Στο 2% αυξήθηκε ο πληθωρισµός τον Νοέµβριο από 1,2% τον Οκτώβριο, αποτέλεσµα κυρίως της αύξησης των τιµών του πετρελαίου αλλά και ανατιµήσεων σε ευρεία κατηγορία αγαθών και υπηρεσιών. Σε µέσα επίπεδα το 2009 εκτιµάται στο 1,2% µε 0,2% στην Ευρωζώνη. Στην Ευρωζώνη ο πληθωρισµός, µετά από ένα 5µηνο αρνητικών ρυθµών, επανήλθε σε θετική περιοχή, 0,5% τον Νοέµβριο από -0,1% τον Οκτώβριο. Χωρίς το πετρέλαιο, κινείται στο 0,8%. Οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία (εγχώρια αγορά) αυξήθηκαν 0,8% τον

Οικονοµικός οδηγός

Νοέµβριο σε σύγκριση µε Νοέµβριο 2008, µετά από ένα 11µηνο συνεχούς υποχώρησης, κυρίως λόγω της ενίσχυσης των τιµών του πετρελαίου και, σε µικρότερο βαθµό, σε άλλους 5 κλάδους. Χωρίς τον ενεργειακό κλάδο οι τιµές αυξήθηκαν 0,5%. Στην Ευρωζώνη οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία

��

υποχωρούν επίσης, µειώθηκαν 6,7% τον Οκτώβριο, χωρίς τον κλάδο ενέργειας οι τιµές µειώθηκαν 3,9%. Στις ΗΠΑ ο πληθωρισµός, µετά από ένα 8µηνο σε αρνητική περιοχή, τον Νοέµβριο αυξήθηκε στο 1,8% από -0,2% τον ΟκτώPRICES βριο, χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιµα διατηρήθηκε στο 1,7%. Στην Ιαπωνία ο �� µ�� 2008 2009

�� µ��, % 2006

2007

2008

��. ��µ��

��µ��

�

2,9

�

2,0

�� 12µ��

��µ��

�

4,3

�

1,2

3,2

2,9

4,2

��µ�� µ�� -��. ��

��

�

-3,8

6,9

3,3

8,6

5,7

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΡΟΗ ΔΑΝΕΙΩΝ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Η ΕΚΤ διατήρησε το επιτόκιό της στο 1% στις 5/11/2009, η αµερικανική Fed το διατήρησε στο 0-0,25% στις 16/12/2009. Η ρευστότητα στην Ευρωζώνη επιβραδύνει ραγδαία, στο 0,3% η άνοδος του Μ3 τον Οκτώβριο από 1,8% τον Σεπτέµβριο, καθώς υποχωρεί η ροή δανείων στην οικονοµία. Στο 4,4% υποχώρησε η άνοδος της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην Ελλάδα τον Οκτώβριο από 5,4% τον Σεπτέµβριο. Η χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων µειώνεται, οι επιχειρήσεις επέστρεψαν στις τράπεζες 166 εκατ. ευρώ περισσότερα από όσα δανείστηκαν, και ο ρυθµός ανόδου επιβραδύνει στο 5,4% τον Οκτώβριο από 6,9% τον Σεπτέβριο. Τα νοικοκυριά φρενάρουν τον δανεισµό τους, η άνοδος της χρηµατοδότησης τους υποχωρεί στο 3,3% από 3,9%, 2,4% ο ρυθµός στα καταναλωτικά (3,3% τον Σεπτέµβριο) και 4% στα στεγαστικά δάνεια (4,3% τον Σεπτέµβριο). Στην Ευρωζώνη τα δάνεια κινούνται σε αρνητική περιοχή, υποχωρούν 0,8% τον Οκτώβριο µετά από υποχώρηση 0,3% τον Σεπτέµβριο, στο -1,2% των επιχειρήσεων από -0,2% και στο -0,1% των νοικοκυριών από MONEY -0,3%. Τα στεγαστικά δάνεια υποχωρούν 0,2%, τα καταναλωτικά 1,3%. Τα επιτόκια των επιχειρηµατικών δανείων υποχώρησαν κατά 27 µονάδες βάσης για µεγάλα ποσά, µικρή µείωση στα επιτόκια των στεγαστικών µε σταθερό επιτόκιο 1 ως 5 έτη, οριακή µείωση στα καταναλωτικά. Στην Ευρωζώνη υποχώρησαν οριακά στις καταθέσεις καθώς και στα δάνεια.

X�HMA

�� % �� µ��

2008

2009

�� µ��, %* 2006 2007 2008

�� µ�� 3, ��

��

�

8,6

�

0,3

9,9

11,4

7,3

��

�

13,5

�

10,6

10,5

13,8

15,1

��µ�� (�� µ��)

��

�

19,4

�

4,4

21,1

21,5

16,4

��µ��

��

�

23,2

�

5,4

17,2

20,6

19,8

��µ�� µ��

��

�

17,7

�

-2,3

9,8

11,2

17,0

��

�

15,4

�

3,3

25,7

22,4

12,8

��

�

19,1

�

2,4

23,9

22,4

16,0

��

�

14,1

�

4,0

26,3

21,9

11,4

�� , %*

��

�

7,4

�

4,3

5,8

6,6

6,8

��

�

6,5

�

3,3

4,6

5,6

6,1

��µ��

�

2.280

�

2.772

-30

�� *

�� µ�� µ�� A�� (1980=100)

* �� µ��µ�� 1 �� 1 ��. ��,��

110 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

ΝΕΑ ΒΟΥΤΙΑ ΣΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΛΙΜΑ Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος στην Ελλάδα µετά από ένα τρίµηνο ανόδου, υποχώρησε σηµαντικά τον Νοέµβριο, ακολουθώντας αντίστροφη πορεία από την ανοδική τάση στην Ευρωζώνη. Η επιδείνωση οφείλεται στη µεγάλη υποχώρηση της εµπιστοσύνης των καταναλωτών. Τα νοικοκυριά εµφανίζονται ιδιαίτερα απαισιόδοξα όσον αφορά τη γενική οικονοµική κατάσταση αλλά και τη δική τους, τις δυνατότητες αγορών και αποταµίευσης, µε τον δείκτη να καταγράφει την 4η χειρότερη επίδοση στην ΕΕ. Το κλίµα βελτιώθηκε στους υπόλοιπους κλάδους πλην της βιοµηχανίας. Ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία υποχώρησε σηµαντικά τον Νοέµβριο, αποτέλεσµα ιδίως των δυσµενέστερων προβλέψεων για το επόµενο τρίµηνο. Στην ΕΕ και την Ευρωζώνη τo οικονοµικό κλίµα βελτιώθηκε για 8ο συνεχόµενο µήνα. Στην Ευρωζώνη ανοδικά κινήθηκε στη βιοµηχανία (για 5ο µήνα), τις υπηρεσίες και τους καταναλωτές, το εµπόριο και τις κατασκευές. Σηµαντική είναι η βελτίωση στη Γερµανία, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ολλανδία. Οι δείκτες συγκυρίας στην αµερικανική οικονοµία βελτιώνονται, δείχνουν ενίσχυση της ανάκαµψης, ανοδικοί και στην Ιαπωνία, ενώ η Κίνα είναι σταθερή στη δυναµική της ανάπτυξη. LEADING INDICATORS

��

��µ��

��

��µ��

2007

2008

�� µ�� µ��

�

63,8

�

71,7

�

66,4

108,8

87,0

�� µ. �� µ��, ��

�

80,4

�

79,4

�

74,8

102,8

91,9

�� µ��

�

-39

�

-27

�

-38

-29

-46

�� µ�� µ��

�

82,8

�

86,1

�

88,8

109,0

89,9

�� µ�� µ��

�

-24

�

-21

�

-19

-9

�� µ��

�

-19

�

-18

�

-17

-4

-17

��

��µ��

��

�� µ�� µ��

�

97,6

�

98,8

�

99,8

�� µ�� µ��

�

97,6

�

98,8

�

100,0

�� µ�� µ��

�

99,7

�

100,2

100,4

��: ��, �� , ��, �� µ��: �� µ�� ΕΠΙΛΟΓΗ 111

ΕΠΕΑΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

Από τον ΑΝΔΡΕΑ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟ

Kρατική, δηµόσια, ή τηλεόραση του 21ου

ΣΚΝΙΠΕΣ

Διαβάζω περιληπτικές οδηγίες καλών πρακτικών επικοινωνίας εταιρείας δηµοσίων σχέσεων. Δυστυχώς δεν περιλαµβάνουν µια καίρια συµβουλή: «Φροντίστε τη σύνταξη των κειµένων σας». Μια χαριτωµένη λεπτοµέρεια. Αναφέρονται στον γενικό διευθυντή της εταιρείας ως ουδέτερο (το CEO). Εκτός αν κάτι ξέρουν. Άραγε κακή µετάφραση όλου του κειµένου των οδηγιών, ή απλή αγραµµατοσύνη;  Σχετικά µε την ταλαιπωρηµένη λέξη της εποχής µας το stage (σταζ φυσικά και όχι στέιτζ). Σκέφθηκα ότι η παρούσα ζωή µας δεν είναι παρά ένα σταζ για την αιώνια ζωή. Έτσι τουλάχιστον µας λέει η Χριστιανική θρησκεία αλλά και ο Βουδισµός και ο Ινδουισµός. Τα παράπονά σας λοιπόν στους άκαρδους εργοδότες. Αποφασίστε εσείς ποιοι είναι.  Μετά την αρχική πολλά υποσχόµενη εµφάνιση των νέων υπουργών της νέας Κυβέρνησης, οι περισσότεροι φαίνονται να λειτουργούν σύµφωνα µε τη γλαφυρή περιγραφή του Stephen Leacock: Όρµησε έξω από το γραφείο, χίµηξε πάνω στ’ άλογό του και άρχισε να τρέχει µανιακά ταυτόχρονα προς όλες τις κατευθύνσεις.

 Τελικά το λαϊφστάιλ είναι ακατανίκητο. Τα στελέχη της νέας Κυβέρνησης –ιδιαίτερα τα ‘πρωτάκια’- άκουσαν τις σειρήνες του και άρχισαν να το επιδιώκουν µε κάθε τρόπο, όπως συµµετοχή σε εκδηλώσεις της ‘υψηλής’ κοινωνίας, συνεντεύξεις και εξώφυλλα µε αδρές πινελιές λαϊφστάιλ και το φαινόµενο δεν φαίνεται να έχει τελειωµό.  Στο µέλλον θα λέµε ότι εκτός από τη βλακεία, ακατανίκητη είναι και η επιδίωξη του λάϊφστάιλ. 112 ΕΠΙΛΟΓΗ

ε τη θεωρητική αλλαγή πολιτ ικής φιλοσοφίας που προέκυψε µετά τις εκλογές του Οκτωβρίου ξαναµπήκε για µια ακόµα φορά στο στόχαστρο η Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση. Κάποτε την αποκαλούσαµε Εθνικό Ίδρυµα αργότερα Κρατική και πιο πρόσφατα Δηµόσια. Από την πρώτη ονοµασία φαίνεται ότι έµενε µόνο ο ιδρυµατισµός που τη συνοδεύει. Η δεύτερη έννοια για διάφορους λόγους έχει γίνει µάλλον απωθητική. Προκειµένου για την τρίτη προσφώνηση αναρωτιέµαι συχνά κατά πόσον αυτοί που εκφέρουν τη λέξη ‘δηµόσια’ κλείνουν νοερά το µάτι µε υπονοούµενο. Όσοι ασχολήθηκαν, επικεντρώθηκαν κυρίως σε δύο σηµεία. Το πρώτο είναι η εκτίµηση ότι η ΕΡΤ είναι συγκοινωνούν δοχείο µε την κρατική υπηρεσία που θα έπρεπε να είχε διατηρήσει την προπολεµική της ονοµασία «προπαγάνδας» η οποία ήταν περιγραφικά σωστότερη από τους σηµερινούς ευφηµισµούς. Το δεύτερο σηµείο αναφέρεται κυρίως στις υποχρεωτικές εισφορές για την ΕΡΤ και δευτερευόντως στα διαφηµιστικά έσοδα. Σε όλες τις περιπτώσεις κρατικής χρηµατοδότησης ενός ραδιοτηλεοπτικού µέσου παντού αλλού θεωρείται αυτονόητο ότι δεν θα µεταδίδει διαφηµίσεις ώστε να µην γίνεται αθέµιτος ανταγωνισµός των ιδιωτικών σταθµών. Βέβαια ο ανταγωνισµός στην Ελλάδα είναι αµελητέος αν συγκρίνουµε τα διαφηµιστικά έσοδα της ΕΡΤ µε τα έσοδα ενός επαρχιακού τηλεοπτικού σταθµού. Παραµένει όµως η απαράδεκτη υποχρεωτική φορολογία και όχι συνδροµή. Σε άλλες χώρες πληρώνουν µόνο όσοι έχουν συσκευή τηλεόρασης και όχι όλοι αδιάκριτα. Κατόπιν των παραπάνω και απολαµβάνοντας το σύνδροµο Κανελλίδη (Δεξιότερα Κουροπάτκιν) καταγράφω τις µόνες ανεκτές εναλλακτικές προσεγγίσεις. Πρώτη επιλογή είναι να αποκρατικοποιηθεί, αν βρεθεί ενδιαφερόµενος. Δεύτερη επιλογή να παραµείνει κρατική µε κάποια δικαιότερη «φορολόγηση» αλλά µε σαφή κριτήρια επιτυχίας και οπωσδήποτε χωρίς διαφηµίσεις. Τρίτη προσέγγιση είναι να παραµείνει µεν ως έχει αλλά υπό αυστηρότατο ανεξάρτητο δηµό-

σιο έλεγχο. Στο πλαίσιο της τρίτης προσέγγισης θα υπάρχουν αυστηρότατα όρια για όλες τις δαπάνες και σαφέστατοι ποιοτικοί στόχοι. Έχω αναφερθεί παλαιότερα στο γεγονός ότι ορισµένα λαϊκότροπα προγράµµατα του BBC βρίσκονται στην κορυφή των µετρήσεων. Επιπλέον όταν πέφτει η θεαµατικότητα η ανεξάρτητη αρχή που διοικεί το BBC καλεί σε απολογία τον διευθυντή του οργανισµού. Και τώρα, αφού πρώτα δηλώσω ότι πιστεύω στην ευθανασία, για να βεβαιωθείτε ότι είµαι αθεράπευτα αιθεροβάµων η µόνη κατά τη γνώµη µου αποτελεσµατική λύση είναι να κλείσει η εταιρεία. Αντιλαµβάνοµαι τις ενστάσεις από όλες τις πιθανές και απίθανες πλευρές. Πολύ θάθελα όµως να συναντήσω κάποιον ο οποίος χωρίς προπαγανδιστικά, συνδικαλιστικά ή συµφεροντολογικά επιχειρήµατα να αντιταχθεί σε µια τέτοια εκδοχή.

EΤΣΙ ΕΞΗΓΕΙΤΑΙ... Τους προηγούµενους έξι µήνες ουσιαστικά δεν βγήκα από το σπίτι για λόγους που δεν είναι της παρούσης. Πριν από µια εβδοµάδα µπόρεσα να κυκλοφορήσω στους δρόµους της Αθήνας, σε κάποιες κοντινές παραλίες, και σε αλλά προάστια και κυριολεκτικά έµεινα άναυδος. Νόµισα ότι βρίσκοµαι στην Ελβετία ή σε κάποια Σκανδιναβική χώρα. Απίστευτα τακτοποιηµένο και προσεγµένο το περιβάλλον και η καθαριότητα σχεδόν... προσβλητική. Δεν µπορούσα να ερµηνεύσω τη διαφορά µέσα σε τόσο σύντοµο διάστηµα. Όλες µου οι απορίες λύθηκαν µε το που διάβασα δηµοσκόπηση στην Κυριακάτικη Καθηµερινή σχετική µε τη στάση των πολιτών απέναντι σε πολιτικές αξίες. Και ω του θαύµατος πρώτη και µε συντριπτική διαφορά, είναι η οικολογία. Το 87% των πολιτών φαίνονται να έχουν θετική εντύπωση για την οικολογία. Έτσι λοιπόν µεταµορφώθηκε η Αθήνα και υποθέτω και η υπόλοιπη χώρα . Και για όποιον δεν κατάλαβε, οι προηγούµενες παράγραφοι είναι άκρως ειρωνικές και αποτελούν αµφισβήτηση των δηµοσκοπήσεων. Όπως έχει επανειληµµένα επιβεβαιωθεί οι ερωτώµενοι συχνότατα απαντούν όπως πιστεύουν ότι είναι «πρέπον» ή όπως εκτιµούν ότι «επιθυµούν» οι δηµοσκόποι να ακούσουν.

Γίνετε συνδροµητής στην ΕΠΙΛΟΓΗ κερδίστε τις ετήσιες εκδόσεις και 20% στις online συνδροµές του economics.gr

5 Eτήσιες Eκδόσεις* ΤΑΣΕΙΣ, H ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ, ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, CORPORATE VALUE - ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΩΝ©, OI ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

20% Έκπτωση στην ετήσια συνδροµή στις online στατιστικές βάσεις δεδοµένων του economics.gr για την Ελληνική Οικονοµία σε Αριθµούς και τους Νοµούς της Ελλάδος. *Σας αποστέλλονται µε τον µηχανισµό διανοµής της Ε.

Δείτε πληροφορίες για την ΕΠΙΛΟΓΗ και τις ετήσιες εκδόσεις της ALLMEDIA στο δικτυακό τόπο www.economics.gr

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ:

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

FAX:

E-MAIL:

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:  ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ALPHABANK: GR15 0140 1030 1030 0232 0001 785 (ALL MEDIA A.E.) ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: GR70 0110 0800 0000 0804 7142 701 (ALL MEDIA A.E.) ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: GR70 0172 0110 00 5011 016125 652 (ALL MEDIA A.E.) ΠΡΟΣΟΧΗ! Για να γίνει η πιστωση, παρακαλούµε γράψτε στο παραστατικό της κατάθεσης τον αποστολέα και στείλτε το στο fax: 210 64 24 850.

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

 ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)  ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Ονοµατεπώνυµο: ....................................................................................................................... Λήξη: ............................................................... Υπογραφή: .....................................................  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS

Κατηγορία Συνδροµής

Ετήσια

Διετής

88 €

160 €

125 €

225 €

48 €

88 €

Ιδιώτες - Επιχειρήσεις Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο Φοιτητές (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

* Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα

Συδροµή Εξωτερικού

165 €

275 €

Συνδροµή φοιτητών εξωτερικού (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

115 €

185 €

Στις τιµές περιλαµβάνεται Φ.Π.Α. 4,5% Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Θεοφάνους 19-21, 115 23 Αθήνα τηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850 e-mail: sindromes@allmedia.gr