EPILOGI 2010/02 by DIGITAL PUBLISHING

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

Opinion Leaders Debate

ΛΟΥΚΑ ΚΑΤΣΕΛΗ ΚΩΣΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ Ε ΤΟΣ 4 8 ο



Φ Ε Β Ρ ΟΥΑ Ρ Ι ΟΣ 2 0 1 0

•

Ύφεση που δεν αµφισβητείται, ρευστότητα που βάλλεται. Κυβέρνηση και Αντιπολίτευση σε λόγους παράλληλους για τις προθέσεις και την πράξη.

TIMH 5.00 €

Ε ν έργεια

ΥΨΗΛΗ ΤΑΣΗ Οι παίκτες έχουν λάβει θέση. Ενεργειακό παιχνίδι που µόνο πλήξη δεν υπόσχεται.

Ε κ παίδευση

ΕΞΕΥΓΕΝΙΣΜΕΝΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ Μαθήµατα πολιτισµού από τους φοιτητές της Ελβετίας.

B a nkers’ Club

ΦΩΚΙΩΝ ΚΑΡΑΒΙΑΣ, EUROBANK EFG Στον κόσµο των τραπεζών, αξία έχει να µπορείς να πεις τις µεγάλες αλήθειες.

ΙΚΟΝΟΜΙ Α

Η προσπάθεια της χώρας να αποφύγει το βραβείο του χρυσού βατόµουρου και όλοι οι λόγοι για τους οποίους, στη φετινή χρονιά του µεταλλικού τίγρη, µοναδική βεβαιότητα …η αβεβαιότητα στον κόσµο και την Ελλάδα!

√ ŸÌÈÏÔ˜ ∂Ù·ÈÚÈÒÓ ∞.°.∂.∆. ∏ƒ∞∫§∏™ Â›Ó·È Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·Ú·ÁˆÁfi˜ ÙÛÈÌ¤ÓÙÔ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÌÂ ·Ú·ÁˆÁÈÎ‹ Î·È ÂÌÔÚÈÎ‹ ·ÚÔ˘Û›· ÛÂ ÔÏfiÎÏËÚË ÙË ¯ÒÚ·. ø˜ Ì¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ √Ì›ÏÔ˘ Lafarge, ·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ËÁ¤ÙË Î·È ÌfiÓÔ˘ ÔÌ›ÏÔ˘ ‰ÔÌÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ «100 ¶ÈÔ ∞ÂÈÊfiÚˆÓ ∂È¯ÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ¶·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜», ¤¯Ô˘ÌÂ ı¤ÛÂÈ ÙË ‚ÈÒÛÈÌË ·Ó¿Ù˘ÍË ˆ˜ ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ·Ú¯‹ ÙË˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹˜ Ì·˜. µÈÒÛÈÌË ·Ó¿Ù˘ÍË ÛËÌ·›ÓÂÈ ÁÈ· Ì·˜ ·fiÏ˘ÙË ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ˘ÁÂ›· Î·È ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ì·˜, ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÒÓ ÛÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙË˜ ÂÙ·ÈÚÂ›·˜, Î·ıÒ˜ Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÔ‡ ·ÔÙ˘ÒÌ·ÙÔ˜ ·fi ÙÈ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ Ì·˜, ÚÔ˜ ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙˆÓ ÂÚÁ·˙ÔÌ¤ÓˆÓ Ì·˜, ÙˆÓ ÌÂÙfi¯ˆÓ Ì·˜, ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ì¤Û· ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘ÌÂ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, ÌÂ ÙÚfiÔ Ô˘ Î¿ÓÂÈ ·ÂÈÊfiÚÔ ÙÔ ÎÔÈÓfi Ì·˜ Ì¤ÏÏÔÓ.

π ε ρ ι ε χ ο µ ε να ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010

Πολιτική & Πολιτικοί στην Ελλάδα Η ανάπτυξη, τα Όσκαρ & τα Χρυσά Βατόµουρα

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΚΟΣΜΟΣ & ΕΛΛΑΔΑ // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε»

08 Ευρωπαϊκή Οικονοµία – Δηµοσιονοµικά ελλείµµατα

και πολιτικοί χειρισµοί // Ελληνική Οικονοµία – Ανάπτυξη και εξωτερικό χρέος // Πολιτική – Ουτοπίες και θαύµατα // Δηµόσια έσοδα – Ζήτηµα τιµής //Επισηµάνσεις από την Ελλάδα και τον κόσµο.

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Η Ελλάδα στη δίνη της ύφεσης ΠΟΛΥ ΣΚΛΗΡΗ ΓΙΑ ΝΑ ΠΤΩΧΕΥΣΕΙ

// Από τον Χρήστο Κώνστα

Πάγος στις σχέσεις της Ελλάδας µε τις αγορές ΜΕ ΕΚΧΙΟΝΙΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΑΛΑΤΙ

// Από τον Λουκά Κατσώνη

για τραπεζίτες

Πολιτικές στην Ευρώπη ΑΛΛΑΓΗ ΠΛΕΥΣΗΣ 26

// Από τον Νίκο Μπέλλο ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

BANKING SECTIOΝ

// Από το Επιτελείο της «Ε» 34 Εποπτεία – Τα άνθη του κακού // Στην Ελλάδα και τον κόσµο – Εξελίξεις και τάσεις // Bankers' Club - Συνέντευξη µε τον Φωκίωνα Καραβία, Eurobank EFG // Bancassurance – Συνέντευξη µε τον Γρηγόριο Νικήτα, Εθνική Ασφαλιστική. 2 ΕΠΙΛΟΓΗ

Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 € Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοιτητές 115 €

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

ΘΕΜΑΤΑ TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

Η Ισπανική προεδρία στην ΕΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ FLAMENCO 60

// Από τον Νίκο Μπέλλο

Θεοφάνους 19, 115 23 Αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp ή www.επιλογη.gr

Τριτοβάθµια Εκπαίδευση ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΒΕΤΟΥΣ 62

// Από τον Αντώνη Λιβιεράτο

EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 849 email: epilogi.subscribe@allmedia.gr

SPECIAL ISSUES Ενέργεια – δίκτυα & Ρυθµιστές // Από τον Θανάση Αντωνίου

66 ΥΨΗΛΗ ΤΑΣΗ - ΝΕΟΙ ΠΑΙΚΤΕΣ, ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΚΑΙ ΕΞΥΠΝΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ 70 ΡΥΘΜΙΣΗ,

ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ, ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΣΤΟ 4Ο WFER 74

ΙΣΧΥΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΕΥΡΩΠΗ

Η χρονιά του µεταλλικού τίγρη

// Συνέντευξη µε τον Peter Plug, διευθυντή του Office of Energy Regulation της Ολλανδίας. 76 ΠΥΡΗΝΙΚΗ & ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ // Συνεντεύξεις µε τους

Terry Boston, πρόεδρο της PJM Interconnection /ΗΠΑ και τον Binu Parthan αναπληρωτή γεν. δ/ντή διευθυντή του Renewable Energy & Energy Efficiency Partnership στη Μεγάλη Βρετανία.

OPINION LEADERS DEBATE

Προµηθευτές Υγείας ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΝΕΟ ΔΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΟ 78

// Από την Έλενα Ερµείδου

ΒUSINESS SECTION 82 – 99 Νέα της επιχειρηµατικής αγοράς – Εξελίξεις, υπηρεσίες, προϊόντα, δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης // Μεταίχµιο εποχής – Συνέντευξη µε τον Κωνσταντίνο Αραβώση, πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων και λέκτορα στο Πολυτεχνείο της Αθήνας // Οικονοµικός οδηγός – Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 100 Η µεγάλη κυρία της κουλτούρας – ΛΙΛΑ ΝΤΕ ΤΣΑΒΕΣ

// Συνέντευξη στον Γιώργο Παπαχατζή

Έκθεση στο µουσείο Ηρακλειδών – Ο ΓΛΥΠΤΗΣ DEGAS

102

// Από την Έλλη Κοντονάσιου

104 Ο Ανδρέας Ριζόπουλος ψάχνει, αναδεικνύει και σχολιάζει τα σηµεία της εκτροχιασµένης πραγµατικότητας!

4 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΛΗ ΚΟΝΤΟΝΑΣΙΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ, ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ ART DIRECTOR ALLMEDIA CREATIVE ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ: ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260 ΙΔΡΥΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E. Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

από τον εκδότη

Ή τώρα ή ποτέ

ταν δηµοσιεύµατα εµφάνιζαν ότι (δήθεν;) η Ελλάδα επεδίωκε να διαφοροποιήσει τις πηγές χρηµατοδότησής της, απευθυνόµενη και σε χώρες της Ασίας, το spread των ελληνικών οµολόγων εκτοξεύτηκε! Στη συνέχεια, όταν τα δηµοσιεύµατα διαψεύσθηκαν, το spread ανέβηκε ακόµη περισσότερο! Όπως θα έλεγε και ο σοφός λαός, είναι να µην µπλέξεις δηλαδή! (Αλήθεια, το γεγονός ότι η Κίνα είναι ο µεγαλύτερος ξένος επενδυτής σε αµερικανικά κρατικά οµόλογα, αποτελεί σήµα κινδύνου για την αµερικανική οικονοµία;)

«Δεν µπορεί κανείς να εµποδίσει τους καρχαρίες να σας επιτεθούν: είναι αποτέλεσµα της παγκοσµιοποίησης»

Όπως είπε, αναφερόµενος στην ενορχηστρωµένη επίθεση των κερδοσκόπων στα ελληνικά οµόλογα, ο νοµπελίστας οικονοµολόγος, Τζόζεφ Στίγκλιτζ, «κανείς δεν µπορεί κανείς να εµποδίσει τους καρχαρίες να σας επιτεθούν: είναι αποτέλεσµα της παγκοσµιοποίησης». Οι αγορές πράγµατι υπερβάλλουν αλλά κινούνται πάντα προς την κατεύθυνση των θεµελιωδών οικονοµικών δεδοµένων. Η κερδοσκοπική επίθεση που δέχθηκε η χώρα, είναι το δίδαγµα της ελληνικής κρίσης: πρέπει να έχουµε προστατευτικά αναχώµατα και να είµαστε πάντα έτοιµοι για τα δύσκολα. Οι χώρες που είχαν, βλέπουν ήδη την έξοδο από την ύφεση, κάτι που για την Ελλάδα είναι ακόµα θολό στον ορίζοντα. Τελικά στην Ευρωζώνη φαίνεται ότι ισχύουν οι µεγάλες ανισορροπίες που έχει η παγκόσµια οικονοµία (και που αποτέλεσαν το υπόβαθρο της πρόσφατης κρίσης): από τη µία πλευρά πλεονασµατικές χώρες, ενώ από την άλλη, χώρες µε µεγάλα ελλείµµατα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που αποτελούν αντανάκλαση των πλεονασµάτων των πρώτων. Η κρίση της Ελλάδας αποτελεί την πρώτη γερή υπενθύµιση ότι το κοινό νόµισµα πρέπει να συνοδεύεται από κοινές πολιτικές που θα εφαρµόζονται δεσµευτικά σε όλες τις χώρες (ένα είδος οικονοµικής διακυβέρνησης της Ευρωζώνης, ενδεχόµενο στο οποίο αντιτίθεται η ισχυρή Γερµανία). Οι πολιτικές αυτές θα αφορούν όλους τους τοµείς, και θα οδηγούν σε κοινή πορεία όσον αφορά την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα. Το ευρώ δεν µπορεί να προστατεύει καµία χώρα από τις αδυναµίες της. Αντίθετα, οι αδυναµίες αναδεικνύονται µε µεγαλύτερη ένταση, όταν στο παιχνίδι των χρηµαταγορών µπουν και κερδοσκοπικές επιθέσεις όπως οι τωρινές στο ευρώ. Η σηµασία τους είναι πολύ µεγάλη, αρκεί να αναφέρουµε ότι ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ανακοίνωση του αναφέρει ότι η δηµοσιονοµική προσαρµογή που καλείται να πετύχει η Ελλάδα είναι σηµαντική τόσο για την ίδια, όσο και για την Ευρωζώνη και την ΕΕ συνολικά. Για την Ελλάδα, ισχύει το ή τώρα ή ποτέ. Αν δεν φροντίσουµε να βάλουµε τάξη στα του οίκου µας, σε όλους τους τοµείς, αυτό που ζούµε τώρα θα είναι µόνο η αρχή. Η απόφαση για δράση είναι δική µας. H µέχρι σήµερα στάση µας, ήταν ξεκάθαρα επικίνδυνη: «Δεν αρνούµαι να δω και δεν αµφισβητώ καθόλου το πραγµατικό που εµφανίζεται µπροστά στα µάτια µου. Αλλά η συγκατάβασή µου σταµατάει εδώ. Είδα, αποδέχτηκα, αλλά µην µου ζητάτε τίποτα περισσότερο». (βλ. σελίδα 55, Δοκίµιο περί αυταπάτης του Γάλλου καθηγητή, Κλεµάν Ροσέ) Και για να µην ξεχνάµε την παντοδυναµία των αγορών, θυµίζουµε ότι η Βρετανία εξαναγκάστηκε να βγει από τον µηχανισµό συναλλαγµατικών ισοτιµιών το 1992 µετά από συντονισµένη επίθεση κερδοσκόπων. Ευχόµαστε, η πρόσφατη ευρωπαϊκή κρίση, που ξέσπασε λόγω των αδυναµιών των χωρών - γουρουνιών όπως µας αποκαλεί η «ελίτ» της παγκόσµιας ενηµέρωσης (PIGS: Portugal, Italy, Greece, Spain) να λήξει σύντοµα. Αν αυτό που θα µείνει, είναι η υποχώρηση του ευρώ, τότε ας χαίρονται οι Γερµανοί βιοµήχανοι, για την ενίσχυση των εξαγωγών τους που θα επιφέρει.

Χρήστος Παπαϊωάννου

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

από τον εκδότη

�� (�µ�� …) �� :

�� 2000

�� 1980

�� µ�� , �� µ�� µ�� µ�� µ��, �� -�� . �� µµ� �� µ�� (�� ), ��µ�� µ�� µ�� µ�� µ�� .

1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009* 2010* 2011* 2012* 2013*

��

�� % ��

��

63,8 72,2 87,5 94,3 114,3 150,8 182,6 215,7 341,4 394,6 473,8 672,0 929,0 1.269,0 1.883,0 2.673,0 3.230,0 4.046,0 5.383,0 6.699,0 9.383,0 12.335,0 15.557,0 23.430,6 28.093,0 31.981,4 106,4 € 114,6 € 121,9 € 129,2 € 148,8 € 160,6 € 171,0 € 182,4 € 201,2 € 215,4 € 226,2 € 239,7 € 262,1 € 300,8 € 326,3 €

21,3 21,9 23,2 19,5 20,3 22,4 22,1 22,4 29,4 27,6 27,7 32,8 36,1 41,2 49,5 57,9 58,6 64,5 58,7 61,5 71,4 76,0 82,9 110,9 117,1 117,4 121,1 117,8 115,3

74 82 98 106 128 166 199 233 360 415 408 702 997 1.365 2.025 2.385 3.584 4.538 6.034 7.543 11.840 14.980 18.530 23.592 26.223 29.603 97,8 € 110,8 € 118,9 € 126,5 € 138,8 € 151,8 € 158,9 € 167,7 € 183,2 € 195,4 € 204,4 € 216,4 € 237,2 € 272,3 € 294,0 €

109,2 109,7 109,2 105,8 108,3 110,3 107,5 105,8 109,6 125,3 133,6

�� % �� 24,8 24,8 25,9 21,9 22,7 24,7 24,1 24,2 31,0 29,0 23,8 34,2 38,7 44,3 53,2 51,6 65,0 72,4 65,8 69,2 90,1 92,3 98,7 111,6 109,3 108,7 111,3 114,0 112,4 112,3 101,8 103,7 101,5 97,3 98,6 100,0 97,1 95,6 99,2 113,4 120,4 120,6 117,7 113,4

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ (1974 - 1980)

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ (1981 - 1989)

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ (1990 - 1993) ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ (1993 - 1996) ΚΩΣΤΑΣ ΣΗΜΙΤΗΣ (1996 - 2004)

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ (2004 - 2009)

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

(1) �� 2002-06 �� µ�� µ��, �� . E�� - �� 2001, Ως 1995 δισ. δρχ., επόµενα έτη δισ. ευρώ * ��µ��, �� 2010 ** �� µµ�� 2006 ��: Economics.gr "H �� µ�� µ��"

ΕΠΙΛΟΓΗ 7

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Δηµοσιονοµικά ελλείµµατα

ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΥΣΤΗΡΩΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ Μπορεί το ενιαίο νόµισµα να έσωσε στην ουσία ορισµένες χώρες-µέλη από τη νοµισµατική κρίση, καλούνται όµως σήµερα να πληρώσουν το αντίτιµο!

ι θα συνέβαινε κατά τη διάρκεια της κρίσης εάν το ευρώ δεν υπήρχε; H απλή απάντηση είναι ότι θα είχαν υπάρξει νοµισµατικές κρίσεις ορισµένων χωρών, κυρίως του Ευρωπαϊκού Νότου. Πιο συγκεκριµένα, τα νοµίσµατα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας ακόµη και της Ιταλίας µπορεί να είχαν υποτιµηθεί σηµαντικά έναντι του γερµανικού µάρκου. Αυτό είναι το αποτέλεσµα που οι δηµιουργοί της Ευρωζώνης ήθελαν να αποφύγουν. Και το πέτυχαν δηµιουργώντας το ενιαίο νόµισµα. Αλλά εάν οι συναλλαγµατικές ισοτιµίες δεν µπορούν να προσαρµοστούν, κάτι άλλο πρέπει να απορροφήσει τους κραδασµούς. Αυτό το κάτι είναι οι πραγµατικές οικονοµίες των περιφερειακών χωρών της Ευρωζώνης οι οποίες θα πρέπει να εµπλακούν σε έναν ανταγωνιστικό αποπληθωρισµό µε τον µεγαλύτερο εξαγωγέα, τη Γερµανία. Για την Ελλάδα

οι διαρθρωτικές της αδυναµίες την καθιστούν ακόµη πιο αδύναµη. Λειτουργώντας µέσα στο προωθηµένο ευρωπαϊκό οικονοµικό σύστηµα της ΕΕ και κάτω από νέους ρυθµιστικούς κανόνες η χώρα είναι έξω από τα νερά της διότι απέτυχε να ακολουθήσει τις άλλες χώρες και να εκσυγχρονιστεί. Έχοντας συνηθίσει στις περιοδικές

υποτιµήσεις των περασµένων δεκαετιών που «διόρθωναν» τα εισοδήµατα των εργαζοµένων στα επίπεδα παραγωγικότητάς τους, χρησιµοποίησε επί µακρόν πολιτικές που συστηµατικά σήµαιναν υψηλότερα ε λ λείµµατα, υψηλότερο πληθωρισµό, δηµόσιο δανεισµό και χαµηλότερη ανταγωνιστικότητα. Η όλη κατάσταση αφήνει τις λεγόµενες περιφερειακές χώρες µέσα σε µία παγίδα. Δεν µπορούν να παράγουν πλεονάσµατα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Δεν µπορούν να εκκινήσουν εύκολα τον δανεισµό προς τον ιδιωτικό τοµέα. Και δεν µπορούν να διατηρήσουν τα σηµερινά επίπεδα δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων. Η Ιρλανδία διάλεξε τον δρόµο του απο8 ΕΠΙΛΟΓΗ

πληθωρισµού µισθών και τιµών. Είναι δύσκολος και µακρύς. Η Ισπανία και η Ελλάδα συνεχίζουν να διαπραγµατεύονται τη στήριξη των οµολόγων τους από τη Γερµανία. Να µειώσουν σταδιακά το έλλειµµα και οι Γερµανοί να τεθούν εγγυητές του χρέους τους. Το οφείλουν; Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα πολλοί θυµήθηκαν και έγραψαν για τις πολεµικές αποζηµιώσεις. Ένα είναι το βέβαιο. Ότι η Ευρωζώνη ουδέποτε υπήρξε «άριστη νοµισµατική περιοχή». Η Ελλάδα δεν µπόρεσε να συµµορφωθεί µε τους κανόνες του Μάαστριχτ για δηµόσιο έλλειµµα ως 3% του αεπ και δηµόσιο χρέος ως 60%. Συγχρόνως µε σταθερά υψηλότερο του µέσου όρου της Ευρωζώνης πληθωρισµό και υψηλότερη αντίστοιχα αύξηση του κόστους εργασίας υπονόµευσε την ανταγωνιστικότητά της, χωρίς τη δυνατότητα υποτίµησης του νοµίσµατος για να µετριασθούν οι επιπτώσεις της. Οι πολιτικές αυτές δεν συµβαδίζουν µε τη συµµετοχή στο ευρώ. Συνεπώς, όσο υπάρχουν χώρες µε ανάλογα µε της Ελλάδας προβλήµατα, οι κρίσεις της Ευρωζώνης θα είναι εγγενείς. Όσοι προδήλως την επιθυµούσαν θα πρέπει να πληρώσουν το κόστος. Επιτελείο «Ε»

Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΓΙΔΑΣ Οι περιφερειακές χώρες της ΕΕ αντιµετωπίζουν σήµερα την πρόκληση της παγίδας. Δεν µπορούν να παράγουν πλεονάσµατα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Δεν µπορούν να εκκινήσουν εύκολα τον δανεισµό προς τον ιδιωτικό τοµέα. Και δεν µπορούν να διατηρήσουν τα σηµερινά επίπεδα δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων. Η Ιρλανδία διάλεξε τον δρόµο του αποπληθωρισµού µισθών και τιµών. Είναι δύσκολος και µακρύς. Η Ισπανία και η Ελλάδα συνεχίζουν να διαπραγµατεύονται τη στήριξη των οµολόγων τους από τη Γερµανία.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Πολιτικοί χειρισµοί

ΑΔΥΝΑΜΟΣ ΚΡΙΚΟΣ

Ισορροπίες ανατροπών, ισορροπίες ισχύος, ισορροπίες στην κόψη του ξυραφιού. Μοναδική βεβαιότητα …η αβεβαιότητα οικονοµικής στήριξης από την ΕΕ!

πό τη µία είναι οι λεγόµενες PIGS (Portugal, Ireland, Greece, Spain) µε προεξάρχουσα την Ελλάδα. Αυτές είναι ο ένας παίκτης του ευρωπαϊκού παιγνίου. Ο ιός της κρίσης τις χτύπησε εκεί που ήσαν ευάλωτες. Το όνοµα της υποκείµενης ασθένειας, «δηµοσιονοµική αδυναµία» και για την Ισπανία προστίθεται και η ανεργία. Ο δεύτερος παίκτης είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ο διαχειριστής του club της Ευρωζώνης. Είναι ο θεµατοφύλακας της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας ως µέσου στήριξης του ενιαίου νοµίσµατος. Το χρηµατοοικονοµικό κεφάλαιο, ιδιαίτερα της Γερµανίας εκπροσωπείται επαξίως από πολλά µέλη της. Πρόσφατα, ο Γιούργκεν Σταρκ διατύπωσε τις απόψεις του ως µέλος του διοικητικού συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, εκτιµώντας ότι οι αγορές απατώνται εάν πιστεύουν ότι τα κράτη-µέλη θα βάλουν το χέρι στην τσέπη για να βοηθήσουν την Ελλάδα να αντιµετωπίσει τα δηµοσιονοµικά της προβλήµατα. Είναι παράδοξο,

από πρώτη µατιά, το ότι ο κ. Σταρκ αισθάνθηκε την ανάγκη να προειδοποιήσει τις αγορές, υπονοώντας ότι τα spreads των ελληνικών οµολόγων (η διαφορά απόδοσης από τα αντίστοιχα γερµανικά) στα σηµερινά τους επίπεδα ενσωµατώνουν την αυταπάτη ότι οι ε ταίροι θα σώσουν την Ελλάδα σε περίπτωση ανάγκης. Δηλαδή θα ήθελε να είναι

µεγαλύτερα; Όχι, απλά φωνάζει στη νύφη, αγορές και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, για να τα ακούσει η πεθερά, η ελληνική κυβέρνηση. Γιατί φωνάζει στην ελληνική κυβέρνηση; Διότι απλά δεν της έχει εµπιστοσύνη ότι θα δείξει την αποφασιστικότητα που απαιτούν οι περιστάσεις για να µειώσει το δηµόσιο έλλειµµα. Γιατί προειδοποιεί τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις; Διότι αισθάνεται πώς δεν πιέζουν επαρκώς. Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και η υπουργός Οικονοµίας της Γαλλίας, 10 ΕΠΙΛΟΓΗ

Κριστίν Λαγκάρντ, είχαν αφήσει να εννοηθεί πως πρόκειται να στηριχτεί η ελληνική κυβέρνηση και όποιο άλλο µέλος της Ευρωζώνης αντιµετωπίσει πρόβληµα – στη χρηµατοδότηση του χρέους του – επειδή ό,τι συµβαίνει στη µία χώρα επηρεάζει τις υπόλοιπες. Αυτές είναι ο τρίτος παίκτης. Στη συνέχεια, όµως, εκπρόσωπος του γερµανικού υπουργείου Οικονοµικών διέψευσε ότι υπάρχει σκέψη στήριξης της Ελλάδας ενώ, σε ηπιότερους τόνους ακολούθησε η Γαλλία, τονίζοντας ότι η Ελλάδα µπορεί να επιλύσει µόνη της τα προβλήµατά της αντλώντας κεφάλαια από τις αγορές. Ωστόσο, µετά τη δηµιουργία του club του ευρώ το πρόβληµα στα οµόλογα µιας χώρας-µέλους µπορεί εύκολα να µεταδοθεί στον αµέσ ως επόµε νο αδύ ναµο κρίκο. Φυσ ικά το τσουνάµι θα εξαντληθεί όταν φτάσει σ τους γερµανικούς τίτλους. Θα έχει όµως ταρακουνήσει για τα καλά το ευρώ που αποτελεί το εθνικό τους νόµισµα. Συνεπώς το κόστος διάσωσης του πρώτου κρίκου είναι πολύ µικρότερο από τη συναλλαγµατική αστάθεια. Η Ευρωζώνη συνιστά µία µακροπρόθεσµη επένδυση του βορειο-ευρωπαϊκού κεφαλαίου που µε τίποτε δεν επιθυµούν να απολέσουν. Όπως έγραψε και ο βρετανικός Guardian «τα clubs που δεν επιδεικνύουν αλληλεγγύη τελικώς διαλύονται». Επιτελείο «Ε»

OXI ΣΤΟ DOMINO EFFECT Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και η υπουργός Οικονοµικών της Γαλλίας, Κριστίν Λαγκάρντ (φωτό), είχαν δηλώσει πως θα στηριχτεί η Ελλάδα και όποιο άλλο µέλος της Ευρωζώνης αντιµετωπίσει πρόβληµα στη χρηµατοδότηση του χρέους του – επειδή ό,τι συµβαίνει στη µία χώρα επηρεάζει τις υπόλοιπες. Στη συνέχεια όµως η στάση τους άλλαξε.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ανάπτυξη

ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΨΕΜΑΤΑ Προσόν κάθε κυβέρνησης να διαπιστώνει έγκαιρα το τέλος εποχής και να λαµβάνει τα µέτρα της. Η κυβέρνηση το γνωρίζει αλλά δυσκολεύεται στην πράξη.

εν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι στο εσωτερικό του οικονοµικού επιτελείου της κυβέρνησης αντιµάχονται οικονοµικές αντιλήψεις γύρω από το δίληµµα σταθεροποίησης ή ανάπτυξης. Οι πρώτοι πιέζουν για λήψη µέτρων άµεσης απόδοσης κραδαίνοντας τον κίνδυνο της αναξιοπιστίας των ελληνικών κρατικών οµολόγων. Οι δεύτεροι στηριζόµενοι στη νέοκευνσιανή προσέγγιση για την αντιµετώπιση της παγκόσµιας κρίσης µε ισχυρά δηµοσιονοµικά πακέτα προτείνουν µέτρα για ενίσχυση των εισοδηµάτων και όχι περιορισµού τους. Το πραγµατικό νόσηµα της

ελληνικής οικονοµίας, όµως, είναι η εξάντληση του µοντέλου ανάπτυξης που ευνοεί τον παρασιτισµό και τη διαφθορά εµποδίζοντας τις παραγωγικές δραστηριότητες. Η σπατάλη του δηµοσίου χρήµατος είναι δοµικό χαρακτηριστικό του ελληνικού µοντέλου. Είµαστε

υποχρεωµένοι να περιορίσουµε το κράτος διότι το κόστος συντήρησής του έχει προ πολλού υπερβεί τις δυνατότητες της οικονοµίας µας. Η πολιτική σταθεροποίησης των δηµοσίων οικονοµικών µέσω αύξησης φόρων και µείωσης δαπανών δεν έχει την ίδια σηµασία στην Ελλάδα µε αυτήν που έχει στα ακαδηµαϊκή εγχειρίδια. Εάν κληθούν να πληρώσουν όσοι ήδη πληρώνουν και εάν επιβαρυνθούν τα χαµηλά εισοδήµατα θα διευρυνθεί η ανισοκατανοµή του πλούτου στρεβλώνοντας τα κίνητρα για εργασία και δηµιουργία. Από την άλλη πλευρά µε τον εξορθολογισµό των δαπανών µπορεί να εξοικονοµηθούν τεράστιοι πόροι. Είναι κάτι τέτοιο εύκολο; Όχι. Ποτέ δεν δοκιµάσαµε τις περασµένες δεκαετίες µία ριζική τοµή. Η χώρα αυτοπαγιδεύτηκε µε τις εντυπωσιακές πολιτικο-διπλωµατικές της επιτυχίες να εισέλθει αρχικά στην ΕΕ και µετά στην Ευρωζώνη. Αλλά µία νέα πορεία 12 ΕΠΙΛΟΓΗ

απαιτεί ριζική αλλαγή του πολιτικού µοντέλου. Και κυρίως απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας των διοικούντων αλλά και των διοικουµένων που πρέπει να είναι πιο αυστηροί στις απαιτήσεις τους για λογοδοσία στη διαχείριση των φόρων που πληρώνουν. Αυτό που µάλλον τελεί σε µεγάλη ανεπάρκεια είναι η έννοια του σεβασµού του χρήµατος του φορολογούµενου, χρόνιο χαρακτηριστικό της ελληνικής πολιτείας. Πώς αλλιώς µπορεί να εξηγηθεί η γενναιοδωρία σε επιδόµατα και αµοιβές στο Δηµόσιο, η ανορθολογική οργάνωση που µόνο κόστος έχει; Τώρα που τα πράγµατα έχουν φθάσει σε οριακό σηµείο, µε το αυξανόµενο δηµόσιο χρέος να απορροφά µεγάλο µέρος του εθνικού εισοδήµατος και τις αγορές να δείχνουν την σκληρή πλευρά τους, ζητώντας υψηλότερα επιτόκια για να µας δανείσουν, η ώρα για ριζικές τοµές έχει φθάσει. Το ηµίµετρα έχουν ήδη δοκιµαστεί από προηγούµενες κυβερνήσεις µε τα γνωστά αποτελέσµατα. // Επιτελείο «Ε»

ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΜΟΝΟ Η ΚΑΛΗ ΔΙΑΘΕΣΗ!

 Πρέπει να περιορίσουµε το κράτος διότι το κόστος συντήρησής του έχει προ πολλού υπερβεί τις δυνατότητες της οικονοµίας µας. Είναι τόσο απλό. Γιατί µπορεί µια α ναπ τ υσ σ ό µ ε ν η οικονο µία να χρηµατοδοτεί µε δάνεια επενδύσεις και κοινωνικές δαπάνες, αλλά υπάρχουν και όρια. Και όπως δείχνει η εµπειρία µας, όταν τα υπερβούµε η κατάσταση µπορεί να (κινδυνεύσει) να ξεφύγει από τον έλεγχο. Και αυτό είναι ένα από τα µεγάλα στοιχήµατα για την κυβέρνηση, οι επιδόσεις της οποίας άµεσα θα ελεγχθούν και θα αξιολογηθούν. Η διάθεση υπάρχει αλλά από µόνη της δεν αρκεί.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Εξωτερικό χρέος

ΕΠΟΧΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

Η ώρα του λογαριασµού ήλθε και παρήλθε. Το χρέος παρέµεινε. Σήµερα, η χώρα χρωστά στο εξωτερικό µιάµισι φορά το αεπ που παράγει.

ε ταχύτατους ρυθµούς καλπάζει το εξωτερικό χρέος της Ελλάδας, το οποίο µαζί µε το τεράστιο δηµόσιο χρέος και τα ελλείµµατα απειλούν την ανάκαµψη, παρατείνοντας την περίοδο ύφεσης. Tο συνολικό ακαθάριστο εξωτερικό χρέος της Ελλάδας στο τρίτο τρίµηνο του 2009 έφθασε τα 403 δισ. ευρώ σηµειώνοντας ετήσια αύξηση κατά 15%. Η αύξηση προέρχεται κατά κύριο λόγο από τον δανεισµό του Δηµοσίου καθώς ο ιδιωτικός τοµέας φαίνεται ότι απέφυγε τον δανεισµό µεσούσης της κρίσης. Πράγµατι, το χρέος του δηµόσιου τοµέα ανήλθε στο τρίτο τρίµηνο 209 σε 263 δισ. ευρώ σηµειώνοντας αύξηση 27% από το τρίτο τρίµηνο του 2008. Αντίθετα, το εξωτερικό χρέος του ιδιωτικού τοµέα που αντιστοιχεί στο 35% του συνολικού εξωτερικού χρέους, µειώθηκε ελαφρά. Σήµερα η χώρα χρωστάει στο εξωτερικό περίπου µιάµιση φορά το ετήσιο προϊόν που παράγει. Μόνο το εξωτερικό χρέος της γενικής κυβέρνησης φθάνει το 90% του αεπ. Η εκρηκτική αύξηση του εξωτερικού χρέους έρχεται σε µία περίοδο που το ελληνικό Δηµόσιο καλείται να πραγµατοποιήσει το κρισιµότερο δανειακό πρόγραµµα της τελευταίας δεκαετίας. Τα δανειακά κεφά-

λαια του 2010 εκτιµάται ότι θα ανέλθουν στα 55 δισ. ευρώ, µε κρίσιµο το διάστηµα Απριλίου-Μαϊου οπότε θα πρέπει να αναχρηµατοδοτηθούν τίιτλοι που λήγουν ύψους 22 δισ. ευρώ. Στην πρόσφατη έκδοση πεντα-

ετών κρατικών οµολόγων, και παρά το αρνητικό κλίµα για την ελληνική οικονοµία οι ξένοι επενδυτές προσέφεραν πενταπλάσια κεφάλαια από τον στόχο της κυβέρνησηης των 5 δισ. ευρώ. Το επιτόκιο όµως αυξήθηκε στο 6,1%, από 5% ένα χρόνο πριν και 3,8% υψηλότερο από το αντίστοιχο γερµανικό. Αυτό αποτελεί καθαρό µήνυµα προς την κυβέρνηση. Μέσα σε τρεις µήνες υπερδιπλασιάστηκε το επιτόκιο των εντόκων γραµµατίων. Η απόδοση τους διαµορφώθηκε τον Ιανουάριο στο 2,2% από 0,91% τον Οκτώβριο ενώ αυξήθηκε και το ασφάλιστρο κινδύνου. Ουσιαστικά, 14 ΕΠΙΛΟΓΗ

η χρηµατοπιστωτική και οικονοµική κρίση έχει αναδείξει τις µεγάλες µακροοικονοµικές ανισορροπίες και διαρθρωτικές αδυναµίες της ελληνικής οικονοµίας, κορυφαία εκδήλωση των οποίων είναι τα µεγάλα δίδυµα ελλείµµατα (δηµοσιονοµικό και ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών) στα οποία προστέθηκε και το έλλειµµα αξιοπιστίας των ελληνικών στατιστικών στοιχείων για τα δηµόσια οικονοµικά. Έτσι, µετά την υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, και τα συνεχή δηµοσιεύµατα του ξένου τύπου που διαγράφουν µια εικόνα κρίσης, την οποία επιτείνουν και οι δηλώσεις Ελλήνων κρατικών λειτουργών για άδεια ταµεία, η Ελλάδα δανείζεται ακριβότερα από τις αγορές, καθιστώντας ακόµα δυσκολότερη τη µείωση του δηµοσίου χρέους και των ελλειµµάτων. Χαρακτηριστικό της δυσπιστίας των αγορών στη δυνατότητα της κυβέρνησης να περιορίσει ελλείµµατα και χρέος, το ότι την ηµέρα που κατέθεσε το πρόγραµµα Σταθερότητας και Ανάπτυξης το spread στα 10ετή οµόλογα αυξήθηκε. Οι αγορές, όπως έδειξε η χρηµατοπιστωτική κρίση, έχουν την τάση να υπερβάλλουν. Αυτό θα πρέπει να µας γίνει µάθηµα. Η όποια ευηµερία εξασφαλίστηκε µε τις «σπάταλες» πολιτικές του παρελθόντος έχει πολύ ακριβό τίµηµα όταν, αναπόφευκτα, έρθει η ώρα του λογαριασµού. // Επιτελείο «Ε»

ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ Η εκρηκτική αύξηση του εξωτερικού χρέους έρχεται σε µία περίοδο που το ελληνικό Δηµόσιο καλείται να πραγµατοποιήσει το κρισιµότερο δανειακό πρόγραµµα της τελευταίας δεκαετίας. Μάλιστα δανείζεται πολύ ακριβότερα. Οι αγορές, όπως έδειξε η χρηµατοπιστωτική κρίση, έχουν την τάση να υπερβάλλουν. Αυτό θα πρέπει να µας γίνει µάθηµα.

13o Συµπόσιο Ανθρώπινου Δυναµικού από την KPMG Χτίζοντας µε ισορροπία τη νέα εποχή για το Ανθρώπινο Δυναµικό 11 & 12 Μαρτίου 2010 Athenaeum Intercontinental Η ΠΙΟ ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Για πληροφορίες δηλώσεις συµµετοχής επικοινωνήστε µε την κα Ιωάννα Γιαννακοπούλου, 210 6062257 ή µε τον κ. Γιώργο Σίµο, 210 6062256

ΘΕΜΑΤΑ / ΟΜΙΛΗΤΕΣ

Key-Note Speaker: Dr. Rob Goffee, Καθηγητής Οργανωσιακής Συµπεριφοράς, London Business School

Session 1: Why should anyone be led by you? Session 2: Leading Clever People – Re-thinking leadership and leadership development

ή επισκεφθείτε το

«Διευθυντικά Στελέχη: Επιλογή και Αµοιβές από τη σκοπιά της Εταιρικής Διακυβέρνησης» Κωνσταντίνος Παπακωστόπουλος,

www.kpmg.gr

Δικηγόρος/Διαχειριστής, Κ. Παπακωστόπουλος & Συνεργάτες

«Social Media: Διαχείριση Ταλέντων στην Ψηφιακή Εποχή» Mike Pilcher, Διευθυντής Εταιρικών Λύσεων Μέσης Ανατολής, Αφρικής και χωρών Μεσογείου, LinkedΙn

Πάνελ Συζήτησης Διευθυντών Ανθρώπινου Δυναµικού: «Διατηρώντας το ηθικό των εργαζοµένων υψηλό σε περιόδους κρίσης» Interactive Workshop: «Η παρακίνηση και η δηµιουργία κλίµατος ενθουσιασµού στον εργασιακό χώρο» Κώστας Σηµάτος, Σύµβουλος Επιχειρήσεων - Εκπαιδευτής Ανθρώπινου Δυναµικού «Executive Burnout: Σηµάδια, Συµπτώµατα, Στρατηγικές Αντιµετώπισης» Λούης Νεοφύτου, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής, KPMG «Ενισχύστε το loyalty των εργαζοµένων ενθαρρύνοντας τη φαντασία και τη δηµιουργικότητα» Στέλιος Σταυρίδης, Διευθύνων Σύµβουλος, Piscines Ideales Απονοµή Βραβείων Ανθρώπινου Δυναµικού στις 3 νικήτριες εταιρείες ΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΕ: • Διευθυντές και στελέχη της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναµικού • Γενικούς Διευθυντές και ανώτερα στελέχη Δώρα Γνώσης και Ψυχαγωγίας άλλων διευθύνσεων

για

ΧΟΡΗΓΟI

τυχερούς

KYΡΙΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΧΟΡΗΓΟΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΧΟΡΗΓΟI ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

® To 13ο Συµπόσιο Ανθρώπινου Δυναµικού στηρίζει τα Παιδικά Χωριά SOS. ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

Events of Excellence

ΕΛΛΑΔΑ

Πολιτική

ΟΥΤΟΠΙΕΣ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΑ

Και καθυστέρηση στα αντιδηµοτικά µέτρα και νοικοκύρεµα των οικονοµικών; Αν η κυβέρνηση πετύχει το ακατόρθωτο, θα κερδίσει µία θέση στο βιβλίο Γκίνες.

κυβέρνηση του Κώστα Καραµανλή µε δύο εκλογικές νίκες κυβέρνησε επί τεσσεράµισι χρόνια µε δηµοσκοπική κυριαρχία. Από το φθινόπωρο του 2008 που η κρίση άγγιξε την Ελλάδα, η δηµοτικότητά της κυριολεκτικά κατέρρευσε σε τόσο λίγο χρόνο που ουδέποτε στο παρελθόν είχε παρατηρηθεί στην Ελλάδα. Η έλευση στην εξουσία ενός πολιτικού ηγέτη µε την τεράστια διαφορά των 10 ποσοστιαίων µονάδων υποδεικνύει την ύπαρξη ενός πολιτικού κεφαλαίου ανοχής της κοινής γνώµης στη λήψη µέτρων που η ίδια θεωρεί ότι είναι απαραίτητα. Όµως, ενώ όλα φαίνονταν απλά, ξαφνικά, διαφάνηκε µία αρρυθµία στο κυβερνητικό έργο. Ανακοινώθηκαν νοµοσχέδια και µέτρα που εκ των υστέρων στάλθηκαν στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ανακοινώθηκε και υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση πρόγραµµα σταθερότητας τετραετούς διάρκειας που αναθεωρήθηκε σε διάστηµα λιγότερο των δύο µηνών σε τριετούς διάρκειας. Ανακοινώθηκε πάγωµα των µισθών άνω των 2000 ευρώ που ακυρώθηκε υπό την πίεση των βουλευτών της κυβερνώσας παράταξης και µετά µπήκε πάλι στο τραπέζι υπό την πίεση των Βρυξελλών. Βασικές λειτουργίες της κρατικής µηχανής δεν διεξάγονται λόγω µη τοποθέτησης γενικών γραµµατέων. Αφέθηκαν να διαρρεύσουν πληροφορίες για σειρά µέτρων µε αποτέλεσµα διαρροές καταθέσεων στο εξωτερικό. Το ερώτηµα που έθεταν οι ξένες αγορές και αναλυτές ήταν γιατί δεν λαµβάνονταν τα µέτρα άµεσα, πριν εξαντληθεί το πολιτικό κεφάλαιο της κυβέρνησης. Τελικά ο Πρωθυπουργός την παραµονή της έγκρισης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του Προγράµµατος Σταθερότητας ανακοίνωσε δέσµη σκληρών µέτρων, ουσιαστικά το σχέδιο Β που προβλεπόταν αν διαπιστώνονταν αποκλίσεις από τους στόχους του ΠΣΑ, µε γενικό πάγωµα των µισθών στο Δηµόσιο, περικοπές επιδοµάτων, αύξηση ορίων συνταξιοδότησης, αύξηση φόρου στα καύσιµα και έπονται τα µέτρα του νέου φορολογικού νοµοσχεδίου. Θέλησε να στείλει µήνυµα στις αγορές για τη δέσµευση της κυβέρνησης στη µείωση των ελλειµµάτων, ώστε 16 ΕΠΙΛΟΓΗ

να µειωθούν οι κερδοσκοπικές επιθέσεις που δέχονται τα ελληνικά οµόλογα και οι οποίες απειλούν να «σπρώξουν τη χώρα στο γκρεµό». Το σηµαντικό είναι η νέα κυβέρνηση να έχει διδαχτεί και απαλλαγεί από τη βασική αδυναµία των προκατόχων της. Αν η ραθυµία και η ατολµία

ήσαν οι θεµέλιοι λίθοι της αποτυχίας της προηγούµενης κυβέρνησης, η νέα κυβέρνηση πρέπει πολεµήσει τις δικές της αδυναµίες. Το κυβερνών κόµµα διαθέτει χρυσές εφεδρείες στελεχών σε µεγάλους οργανισµούς όπως στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το ΙΟΒΕ και µεγάλες τράπεζες. Ενδεχοµένως να χρειάζεται να τα αξιοποιήσει. Αυτό που χρειάζεται

σήµερα είναι πολύ καλή γνώση της πραγµατικότητας. Πρέπει να γίνει αντιληπτό αυτό που λένε οι ευρωπαίοι εταίροι µας. Να σας στηρίξουµε. Να πληρώσουµε εµείς µε το ευρώ τη δηµοσιονοµική σας κρίση. Λάβετε όµως µέτρα µόνιµης περικοπής των δαπανών του σπάταλου κράτους και όχι έκτακτα µέτρα που µπαλώνουν τρύπες σήµερα και διογκώνουν το πρόβληµα παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας αύριο. // Επιτελείο «Ε»

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΟ Το ερώτηµα στην ουσία στις ξένες αγορές αλλά και τους αναλυτές είναι γιατί δεν λαµβάνονται τα µέτρα άµεσα, πριν εξαντληθεί το πολιτικό κεφάλαιο της κυβέρνησης. Τελικά ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε σκληρά µέτρα, χωρίς να χάσει η κυβέρνηση την προθεσµία να τα «χρεώσει επικοινωνιακά» στις αδυναµίες της προηγούµενης κυβέρνησης .







  

 

 



 

                                                                                     

     

 

                                 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Δηµόσια έσοδα

ΖΗΤΗΜΑ ΤΙΜΗΣ Είτε σαν διαδικασία να εξαλειφθεί η παραοικονοµία το δούµε, είτε ως επανάκτηση της χαµένης τιµής της χώρας στην ΕΕ, µικρή είναι η διαφορά.

οικονοµία είναι µεν µια θετική επιστήµη, ωστόσο είναι και απολύτως κοινωνική επιστήµη. Έτσι, πολλές φορές οι προβλέψεις της επιστηµονικής οικονοµικής έρευνας, αποδεικνύονται λανθασµένες. Ένα µέτρο που στην θεωρία αποδίδει, στην πράξη µπορεί να αποδειχτεί τελείως αδιάφορο. Βεβαίως, υπάρχουν και «σταθερές». Σε περιόδους ύφεσης, όταν η κατανάλωση πέφτει, το ίδιο συµβαίνει και µε τα δηµόσια έσοδα από φόρους. Η ανάγκη του κράτους για έσοδα, ιδίως όταν ο προϋπολογισµός του είναι µονίµως ελλειµµατικός, γίνεται µεγαλύτερη. Όµως, η αύξηση των φόρων µειώνει το εισόδηµα των φορολογουµένων µε ευθείες επιπτώσεις στις ελαστικές τους δαπάνες. Η

κατανάλωση µειώνεται περαιτέρω και η οικονοµία εισέρχεται στον φαύλο κύκλο της ανατροφοδοτούµενης ύφεσης. Η εξεύρεση της λεπτής ισορροπίας µεταξύ φορολόγησης και ενίσχυσης των αναπτυξιακών δοµών της οικονοµίας είναι πάντοτε η δυσκολότερη άσκηση για τους οικονοµολόγους. Αυτά για τις ευνοµούµενες χώρες. Στην Ελλάδα όπου η παραοικονοµία οργιάζει (υπολογίζεται περί τα 70 δισ. ευρώ ετησίως), το πρόβληµα της εξεύρεσης νέων φορολογικών εσόδων είναι πιο απλό: Πρέπει να πληρώσουν οι διακινητές της παραοικονοµίας, οι φοροφυγάδες. Για να το πετύχει κανείς αυτό θα πρέπει να βασίζεται σε έναν αποτελεσµατικό και έντιµο φοροεισπρακτικό µηχανισµό. Στην περίπτωση της χώρας µας αυτό είναι αµφίβολο. Ποια άλλη λύση µπορεί να εφαρµοστεί; Πρώτον, η εκκίνηση µιας διαδικασίας εκσυγχρονισµού, απλοποίησης και αυτοµατοποίησης του φορολογικού συστήµατος. Ηλεκτρονικές διασταυρώσεις στοιχείων, απλοποίηση της φορολογικής νοµοθεσίας, ελαχιστοποίηση των φορολογικών διαδικασιών, επιτάχυνση της απόδοσης φορολογικής δικαιοσύνης και εντατικοί έλεγχοι στα περιουσιακά στοιχεία των εφοριακών και του περιβάλλοντός τους θα µπορούσαν να µεταµορφώσουν ολόκληρο 18 ΕΠΙΛΟΓΗ

το σύστηµα και να αποδώσουν τα περίπου15 δισ. ευρώ από χαµένους – σήµερα – φόρους. Δεύτερον, µέχρι να εφαρµοστεί πλήρως ένα αποτελεσµατικό φορολογικό σύστηµα, θα µπορούσε να θεσµοθετηθεί η καθιέρωση οµόκεντρων συστηµάτων «αντικειµενικής φορολόγησης» έτσι ώστε να αλληλοκαλύπτονται, µην αφήνοντας περιθώρια διαφυγής στους φοροφυγάδες. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα αποτελούν οι αντικειµενικές αξίες των ακινήτων αλλά και τα «τεκµήρια» και το σύστηµα αντικειµενικού προσδιορισµού του εισοδήµατος των ελευθέρων επαγγελµατιών που δεν εφαρµόζονται πια. Σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία οι ελεύθεροι επαγγελµατίες δηλώνουν µέσο εισόδηµα 10.500 ευρώ, ετησίως ενώ οι µισθωτοί και συνταξιούχοι 16.000 ευρώ. Όσο, λοιπόν, οι πολιτικοί που απαρτίζουν το οικονοµικό επιτελείο της κυβέρνησης δεν σκύβουν στο πραγµατικό πρόβληµα των δηµοσίων εσόδων τόσο η λύση της χρονίζουσας δηµοσιονοµικής κρίσης της χώρας θα καθυστερεί µε συνέπειες που µπορεί να αποδειχθούν εκρηκτικές. // Από τον Λουκά Γ. Κατσώνη

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΑΠΟΔΑ Στην Ελλάδα όπου η παραοικονοµία οργιάζει (υπολογίζεται περί τα 70 δισ. ευρώ ετησίως), το πρόβληµα της εξεύρεσης νέων φορολογικών εσόδων είναι απλό: Πρέπει να πληρώσουν οι διακινητές της παραοικονοµίας, οι φοροφυγάδες. Για να το πετύχει κανείς αυτό θα πρέπει να βασίζεται σε έναν αποτελεσµατικό και έντιµο φοροεισπρακτικό µηχανισµό. Αλλά στην περίπτωση της χώρας µας ούτε αυτό υπάρχει.

� � � � � � � � � � � � � � � ��

��

� � � � � � � � � � � � � � � ��

��

�

��

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Κόσµος - Ελλάδα

ΑΛΛΟΙ ΚΑΙΡΟΙ, ΑΛΛΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Έ λ λ ε ιµ µ α ε π ι β ο λ ή ς τ η ς δ έ σ µ ε υ σ η ς στους στόχους υπάρχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Γι αυτό και η Στ ρατηγ ική της Λισαβόνας δεν προχώρησε, υποστηρίζει ο Ισπανός πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Θαπατέρο. Η Στρατηγική της Λισαβόνας αποδείχθηκε άσκηση επί χάρτου, αφού οι στόχοι της – να γίνει ως το 2010 η πιο ανταγωνιστική οικονοµία του κόσµου, δηλαδή να φτάσει την αµερικανική, δεν επιτεύχθηκαν. Τώρα, η νέα στρατηγική της ισπανικής προεδρίας ονοµάζεται Ευρώπη 2020, µε ατζέντα την ανάπτυξη κα ι τ η ν α ύ ξ η σ η τ η ς α π α σ χ ό λ η σ η ς. Ο Ισπανός πρωθυπουργός ζ ήτ ησ ε να υπάρχουν διορθωτ ικά µέ τ ρα γ ια τ ις χώρε ς που δε ν συµµορφώνον ται εφαρµόζοντας τις κατάλληλες πολιτικές, µε την ελπίδα ότι έτσι η δέσµευση στους στόχους θα είναι µεγαλύτερη.

ΟΙ ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ Αν δεν ανακαλυφθούν σηµαντικά νέα κοιτάσµατα πετρελαίου, η δυνατότητα του OΠEK, των πετρελαιοπαραγωγών εξαγωγέων χωρών (κυρίως της Μ. Ανατολής), να καθορίζει τις τιµές θα ενισχυθεί. Σε αυτό το συµπέρασµα καταλήγει η Παγκόσµια Τράπεζα, εκτιµώντας ωστόσο ότι οι εναλλακτικές µορφές ενέργειας (ανανεώσιµες,, πυρηνική, τεχνολογίες καθαρού άνθρακα)) µεσοπρόθεσµα θα περιορίσουν τις διαθέσεις για υψηλότερες τιµές των πετρελαιοπαραγωγών. Οι τιµές του πετρελαίου, προβλέπεται να διατηρηθούν στα 75 δολάρια κατά µέσο όρο φέτος και το 2011

ΦΘΗΝΟ ΧΡΗΜΑ ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ Η Τράπεζα των Διεθνών Διακανονισµών, προειδοποιεί για τους κινδύνους που υπάρχουν σε συνθήκες φθηνού χρήµατος, όπως οι σηµερινές. Τα χαµηλά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών ενθαρρύνουν την ανάληψη κινδύνων, µε βραχυχρόνιο δανεισµό µε χαµηλά επιτόκια για τοποθετήσεις σε αγορές µε µακρύτερο χρονικό ορίζοντα. Όταν η καµπύλη επιτοκίων έχει απότοµη κλίση, µε πολύ υψηλότερα τα µακροπρόθεσµα επιτόκια από τα βραχυχρόνια, οι επενδυτές καθίστανται ιδιαίτερα ευάλωτοι στην άνοδο των βραχυχρόνιων επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες. Παραδείγµατος χάρη µπορεί να οδηγήσει σε αναταραχή τις αγορές κρατικών οµολόγων (στις περιπτώσεις που οι τοποθετήσεις γίνονται σε αγορές χαµηλού ρίσκου) ή και στο απότοµο «ξεφούσκωµα» σε αγορές υψηλότερου κινδύνου, όπου τώρα δηµιουργούνται συνθήκες φούσκας.

ΑΔΥΝΑΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Καλό το 1ο εξάµηνο για την παγκόσµια οικονοµία, όµως ο ρυθµός ανάπτυξης το 2ο εξάµηνο θα είναι χαµηλότερος καθώς τα κυβερνητικά µέτρα στήριξης της οικονοµίας θα εξαντλούνται σταδιακά. Σε πρόσφατη έκθεσή της η Παγκόσµια Τράπεζα προβλέπει ρυθµό ανάπτυξης για την παγκόσµια οικονοµία 2,7% το 2010 και 3,2% το 2011, µετά από µείωση του αεπ κατά 1,2% το 2009. Οι ρυθµοί που προβλέπονται για τη διετία 2010-11 είναι πολύ χαµηλότεροι από το 5% περίπου της περιόδου 2004-2007, πριν από τη χρηµατοπιστωτική κρίση. Για τις αναπτυγµένες οικονοµίες, η άνοδος θα είναι µικρότερη, 1,8% και 2,3% αντίστοιχα, καθώς οι αναπτυσσόµενες είναι που υψώνουν τον πήχη µε άνοδο 5%-6%. Αντίστοιχα προβλέπεται και άνοδος του παγκόσµιου εµπορίου 4%-6% τη διετία 2010-2011, µετά από καταβαράθρωση το 2009 µε µείωση κατά 14%. Για την Ευρωζώνη προβλέπει να διατηρεί την απόσταση που τη χωρίζει από τις ΗΠΑ, ο ρυθµός ανάπτυξης της οικονοµίας του ευρώ προβλέπεται µόλις 1% φέτος µε 2,5% για την αµερικανική οικονοµία. 20 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΝΑ ΕΥΛΟΓΟ ΕΡΩΤΗΜΑ!

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΧΩΡΙΣ ΠΡΑΞΗ Όταν το έλλειµµα του δηµόσιου τοµέα φτάνει σχεδόν το 13% του ετήσιου παραγόµενου προϊόντος της χώρας, όταν η χώρα και στα προηγούµε να χ ρόν ια υ ψ ηλής ανάπτυξης είχε µεγάλα ελλείµµα τα, που προσ θέ τον ταν σ το ήδη υψηλό δηµόσιο χρέος, και όταν βγαίνουν σ την επιφάνεια οι σπατάλες του κρατικού µηχανισµού δεν µπορεί κανείς παρά να µελαγχολήσει. Πριν εγκρίνουν οι κρατ ικοί λε ιτουργοί 16ους µισθούς σε δηµοσίους υπαλλήλους και υπέρογκες αµοιβές στη δηµόσ ια τ ηλεόραση αλ λά και αλ λού, σκανδαλώδεις αµοιβές επιτροπών σε υπουργεία (που, όπως φαίνεται από την εικόνα των δηµοσίων υπηρεσιών, λίγο έργο παρήγαγαν) και την πάγια πληρωµή υπερωριών ασχέτως αν αυτές πραγµατοποιήθηκαν, διερωτήθηκαν αν ο Έλληνας φορολογούµε νος (που πληρώνει όλες τις δαπάνες) θα τις ενέκρινε; Προφανώς λειτούργησαν στη βάση του «ότι είναι νόµιµο είναι και ηθικό». Αυτή όµως η άποψη είναι αντίθετη µε το περί δικαίου αίσθηµα και δεν είναι πλέον αποδεκτή ούτε από τις αγορές, που µας τιµωρούν µε υψηλά επιτόκια δανεισµού. Μπορεί οι αγορές να υπερβάλλουν, αλλά πάντα προς την κατεύθυνση που οδηγούν τα θεµελιώδη οικονοµικά δεδοµένα. Ίσως ο καπιταλισµός των αγορών αναγκάσει τελικά το υπερµέγεθες ε λ λην ικό δηµόσ ιο να αυτοπεριορισθεί και τους επικεφαλής του (ανεξαρτήτως κόµµατος στην εξουσία) να σεβασθούν τα χρήµατα του Έλληνα φορολογούµενου. Και αυτό θα συµβάλει στην ενίσχυση της φορολογικής συνείδησης του Έλληνα πολίτη. Και όχι το παράδειγµα όπου ο φορολογούµενος βλέπει µία υπερχρεωµένη χώρα να δίνει χρήµατα σε ιδρύµατα πρώην πολιτικών, τα οποία κάλλιστα θα µπορούσαν να συντηρηθούν από δωρεές ιδιωτών, αρκεί να κινητοποιούνταν οι υπεύθυνοί τους.

Γιατί σε περίοδο κρίσης πρέπει οι βουλευτές να α µ ε ίβ ο ν τ α ι ξ ε χω ρισ τ ά γ ια τ η σ υµµε τοχή τους σε κοινοβουλευτικές και εξε τασ τ ικέ ς επιτ ροπέ ς; Αυ τ ό δε ν εµπίπ τ ε ι σ τα καθήκον τά τους; Πόσο µάλλον που είναι γνωστή σ ε όλους η ε ικόνα τ ων κενών εδράνων κατά τη σ υζ ήτ η σ η σ ηµ α ν τ ικώ ν νοµοσ χεδίων.Η προσγείωση στις αµοιβές σ τ ον ιδιωτ ικό τ ο µέα, π ο υ χ ρηµα τ ο δ οτ ε ί τ ον δηµόσ ιο, ε ίναι ήδη πραγµατικότητα. Καιρός ε ίναι να ληφθεί υπόψη κα ι σ τ ο ν δ ηµ ό σ ιο. Η ΕΕ έ χει ήδη αποφανθεί συστήνοντας πρώτα από όλα µείωση στις δαπάνες του δηµοσίου.

ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΣΕ ΕΞΑΡΣΗ ΒΛΕΠΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ Aν δεν αντιστραφούν οι δυσµενείς εξελίξεις, η οικονοµική κρίση κινδυνεύει να µετατραπεί σε κοινωνική κρίση και κρίση αξιών. Με αυτά τα λόγια σε ανοικτή επιστολή προς τον Πρωθυπουργό το ΙΟΒΕ, τον καλεί να προχωρήσει στις αναγκαίες τοµές στον δηµόσιο τοµέα (περιορισµός προσωπικού και αµοιβών χωρίς αντίκρισµα σε ποιότητα και ποσότητα στην κοινωνία, αντιµετώπιση ασφαλισ τικού και φοροδιαφυγής) και την οικονοµία γ ια την ε ν ίσ χυση της ανταγωνιστικότητάς της. Ενδεχόµενη αποτυχία και στους δύο τοµείς, προειδοποιεί το Ίδρυµα, θα οδηγήσει την οικονοµία σε βαθιά ύφεση και υψηλή ανεργία. Όπως τονίζεται, στην τωρινή δυσµενή συγκυρία ελλοχεύουν κίνδυνοι αποσταθεροποίησης όχι µόνο του οικονοµικού /χρηµατοπιστωτικού συστήµατος αλλά και του πολιτικοκοινωνικού. Να θυµίσουµε εδώ ότι ο Γιάννης Στουρνάρας, γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, ήδη από το περασµένο φθινόπωρο επιµελήθηκε έκθεση που στάλθηκε στον Πρωθυπουργό που περιέγραφε τον τρόπο και τις µεθόδους µε τις οποίες η χώρα µπορεί να περάσει σε µία περίοδο διατηρήσιµης ανάκαµψης. Αντίστοιχα και ο επικεφαλής του ΔΝΤ, Ντοµινίκ Στρος Καν, στο πρόσφατο ταξίδι του στην Ασία, µιλώντας σε δηµοσιογράφους, τόνισε ότι η αυξανόµενη ανεργία αποτελεί απειλή για την κοινωνική συνοχή, πηγή κοινωνικών εντάσεων και απειλή για την ίδια τη δηµοκρατία. Οι κυβερνήσεις πρέπει µε κάθε τρόπο να διασφαλίσουν τη σταθερή έξοδο από την οικονοµική κρίση και την αύξηση της απασχόλησης, δηλαδή τη διατηρήσιµη ανάκαµψη. Γιατί όπως είπε, όταν µιλάµε για διατηρήσιµη ανάκαµψη, δεν µιλάµε απλά για ένα αριθµό (ρυθµός ανάπτυξης) σε ένα κοµµάτι χαρτί, αλλά για κάτι πολύ ευρύτερο που αφορά τη σταθερότητα του κόσµου.

ΕΠΙΛΟΓΗ 21

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Ελλάδα

Πολύ σκληρή για να πτωχεύσει Είµαστε πολύ µακριά από το να πτωχεύσουµε, όχι τόσο γιατί ανήκουµε στη ζώνη του ευρώ, αλλά γιατί έχουµε πολλά περιθώρια για να περιορίσουµε τις «σπάταλες» τακτικές που µας οδήγησαν στο σηµερινό αδιέξοδο. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

χουν δίκιο όσοι γελούν κάθε φορά που ακούν κάποιον να προβλέπει το ενδεχόµενο πτώχευσης της ελληνικής οικονοµίας, κατά το πρότυπο της Ισλανδίας ή της Αργεντινής. Η οικονοµική ιστορία έχει δείξει ότι οι χρεοκοπίες συνδέονται µε χώρες µε αδύναµα συναλλαγµατικά διαθέσιµα, όπως ήταν η Αργεντινή και η Ισλανδία, και όχι µε χώρες µε διεθνές νόµισµα όπως η Ελλάδα µε το ευρώ. Ούτε φυσικά υπάρχει ενδεχόµενο στάσης πληρωµών κατά το 22 ΕΠΙΛΟΓΗ

πρότυπο του Ντουµπάι. Ο λόγος είναι απλός: Η Ελλάδα όχι µόνο δεν έχει ακόµη εξαντλήσει τα περιθώρια συµµαζέµατος των λειτουργικών δαπανών του Δηµοσίου αλ λά απέ χει πολύ από ένα ορθολογικό σύστηµα αµοιβών. Οι αποδοχές στο Ελληνικό Δηµόσιο δεν δικαιολογούνται από κανέ να δε ίκ τ η παραγωγ ικότ ητας, αποτελεσµατικότητας ή χρησιµότητας. Αρκεί να αναφέρουµε ότι το επίδοµα παραγωγικότητας το παίρνουν όλοι οι δηµόσιοι υπάλληλοι και όχι µόνο αυτοί που αποδίδουν. Από την άλλη

πλευρά, είναι σωστή η επισήµανση των συνδικαλισ τικών οργανώσεων των δηµοσίων υπαλλήλων ότι οι συνολικές αποδοχές τους δεν επαρκούν για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής στην Ελλάδα. Γι’ αυτό άλ λωσ τε οι κυβερνήσεις του παρελθόντος επινόησαν την ασύδοτη πολιτική των επιδοµάτων τα οποία συνήθως κάλυπταν µε πόρους από διάφορε ς κοινοτικέ ς επιδοτήσεις, φυσικά κατά παράβαση των κανόνων διαφάνειας και κοινοτικής αλληλεγγύης.Το πρόβληµα στην Ελλάδα είναι

 Σηµασία έχει να αντιµετωπίζονται τα πράγµατα όπως είναι! 

οι τιµές και όχι οι χαµηλοί µισθοί. Οι τιµές πρέπει να πέσουν, άµεσα, δραστικά, κατακόρυφα. Η Ελλάδα πρέπει να ξαναγίνει φθηνός προορισµός για όλους. Η σηµερινή κυβέρνηση ακολουθώντας την πεπατηµένη των προηγουµένων εξακολουθεί να αγνοεί τον παράγοντα «κόστος» και ασχολείται µε την υπερ-φορολόγηση εκείνων που απλώς δεν µπορούν να κρύψουν τα εισοδήµατά τους. Αν οι τιµές επιστρέψουν στα επίπεδα του 2002, όλοι οι Έλληνες θα γίνουν πλουσιότεροι. Αυτό φυσ ικά δεν µπορεί να γίνει, αλλά µπορεί να προωθήσει η κυβέρνηση τα µέτρα για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας, το άνοιγµα των κλειστών επαγγελµάτων που συντηρεί ψηλά το κόστος ορισµένων υπηρεσιών, την ενίσχυση του ανταγωνισµού και να πατάξει πρακτικές που συντηρούν ψηλά τις τιµές χωρίς το όφελος να πηγαίνει στον παραγωγό (παράδειγµα τα ανοικτά συµβόλαια των χονδρεµπόρων µε τους αγρότες που συνεπάγονται υψηλή τιµή σ το ράφι του σούπερ µάρκετ αλλά χαµηλή τιµή στον παραγωγό).

Ιστορίες του χθες αλήθειες του σήµερα Στο παρελθόν κάθε προσπάθεια σύλληψης της φοροδιαφυγής απέτυχε παταγωδώς. Το λεγόµενο «µαύρο χρήµα», οι αµοιβές χωρίς παραστατικό είναι απλώς η άµυνα κάθε πολίτη απέναντι στον αναποτελεσµατικό και αντιπαραγωγικό, δηµόσιο τοµέα. Και από αυτή την άποψη το ότι εκτέθηκε µε αφορµή την κρίση η σπάταλη κατανοµή δαπανών στον δηµόσιο τοµέα, και το ότι υπό την πίεση των αγορών και της ΕΕ αναγκαστικά πολλά πράγµατα θα αλλάξουν, ίσως αποτελέσει τη µεγαλύτερη συµβολή στην ενίσχυση της φορολογικής συνείδησης του Έλληνα φορολογούµενου. Το πρόβληµα της ελληνικής οικονοµίας δεν είναι να κόβει απόδειξη ο υδραυλικός. Η πραγµατική ρίζα του κακού έχει γεννηθεί από την ανεξέλεγκτη άνοδο των τιµών αµέσως µετά την είσοδο του ευρώ στη ζωή µας. Η κυβέρνηση αντί να κυνηγά ανεµόµυλους µε τις αποδείξεις, οφεί-

ΤΕΛΟΣ X ΡΟΝΟΥ Αν περιµένουµε την κρίση να διορθώσει τις στρεβλώσεις στην οικονοµία, θα περάσει µεγάλο χρονικό διάστηµα µε οδυνηρές συνέπειες. Αντί να κυνηγά τις αποδείξεις, η κυβέρνηση πρέπει να βρει τρόπο για µια µείωση του κόστους ζωής στην Ελλάδα. Αυτός είναι το µυστικό για τη γρήγορη ανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας κι αυτός είναι ο πραγµατικός λόγος που δεν κινδυνεύει από χρεοκοπία ή στάση πληρωµών. Όσοι προβλέπουν στάση πληρωµών του Ελληνικού Δηµοσίου ή κατάρρευση των δηµοσίων οικονοµικών απλώς υπογραµµίζουν εµφατικά τα προβλήµατα της ελληνικής οικονοµίας αγνοώντας τις ρεαλιστικές ευκαιρίες για την αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητάς της. Οι ευκαιρίες πηγάζουν από το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει ακόµα πολλά χαρακτηριστικά «αναδυόµενης» οικονοµίας αλλά και από τα δυνητικά οφέλη που θα προκύψουν από την άρση των πολλαπλών εµποδίων που το κράτος ακόµα επιβάλλει στην οικονοµία. Πολλοί, αγνοώντας ότι οι αγορές προεξοφλούν µε αστραπιαία ταχύτητα τις διαρθρωτικές αλλαγές, είναι απαισιόδοξοι θεωρώντας ότι τα οφέλη αυτά, για να υλοποιηθούν, απαιτούν χρόνο. Και όµως, το γεγονός ότι η ελληνική οικονοµία αποτελεί την τελευταία «σοβιετικού τύπου» οικονοµία στην Ευρώπη, µε εκατοντάδες περιορισµούς που ανήκουν σε µια άλλη, παρωχηµένη εποχή, προσφέρει την πραγµατική ευκαιρία για το σπάσιµο του φαύλου κύκλου της κρίσης και να βελτιώσουµε παράλληλα την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών. Γιατί η αναποτελεσµατικότητα έχει υψηλό κόστος, που τελικά η εκδήλωσή του είναι η διαδεδοµένη αίσθηση ακρίβειας και η απαισιοδοξία των καταναλωτών. Η έξοδος από τον φαύλο κύκλο της κρίσης απαιτεί κυρίως πλήρη αντίληψη αυτών των ευκαιριών και πολιτική βούληση εκµετάλλευσής τους, αγνοώντας το όποιο βραχυχρόνιο πολιτικό κόστος.

λει να βρει τρόπο να εκλογικεύσει τις τιµές των αγαθών ώστε να αποκτήσει ανταγωνιστικότητα η οικονοµία. Τον περασµένο Δεκέµβριο, εν µέσω της χειρότερης κρίσης που γνώρισε η Ελληνική Οικονοµία, µε ύφεση σ την πραγµατική οικονοµία -1,3% ο πληθ ω ρισ µός εκ τ ινά χ θηκε σ το +2,6%. Οι Έλληνες κέρδιζαν λιγότερα αλλά ήταν πρόθυµοι να πληρώσουν περισσότερα! Είναι προφανής η ανισορροπία και η παράλογη συντήρηση των υψηλών τιµών. Το µεγάλο λάθος στην Ελλάδα έγινε µε τον τρόπο που εισέβαλε το ευρώ στη ζωή µας. Οι τι-

µές εκτινάχθηκαν σε πρωτοφανή ύψη, όπως και οι µισθοί. Το 2001 αγοράζαµε ένα σουβλάκι µε 50 δραχµές. Σήµερα πληρώνουµε 700 δρχ. Τότε ο µισθός των 250.000 δραχµών ήταν όχι µόνον ικανοποιητικός αλλά ζηλευτός. Σήµερα θεωρούµε τη γενιά των 700 ευρώ φτωχή και ο µισθός των 700.000 δρχ. (2.000 ευρώ) µόλις αρκεί για τα βασικά. Αυτή η παρανοϊκή έκρηξη των τιµών δηµιούργησε στρεβλώσεις. Η ανταγωνιστικότητα καταβαραθρώθηκε. Η πρόκληση για την κυβέρνηση είναι να επαναφέρει την ισορροπία στις τιµές. ΕΠΙΛΟΓΗ 23

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Οικονοµία

Με εκχιονιστικό & πολύ αλάτι Για να διώξουµε τον πάγο στις σχέσεις µας µε τις αγορές που εξακολουθούν να δανείζουν τη χώρα µε υψηλό επιτόκιο λόγω έλλειψης εµπιστοσύνης, πρέπει η κυβέρνηση να επιταχύνει τους ρυθµούς µε συγκεκριµένα και άµεσα µέτρα και παρεµβάσεις. Από τον ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ

πορε ί οι πρώτ ε ς 10 0 ηµέρες να ήταν κυρίως περίοδος προθέσεων για την κυβέρνηση, οι µέρες που θα ακολουθήσουν όµως θα δείξουν τη δέσµευση του Πρωθυπουργού στον στόχο ανόρθωσης µιας οικονοµίας και µιας χώρας σε κατάσταση πολιορκίας, όχι τόσο από τις αγορές, αλλά από τις ίδιες τις αδυναµίες της. Βεβαιότητα είναι ότι τα µέτρα ανόρθωσης καθυστερούν, οι αγορές δυσκολεύονται να εµπιστευτούν 24 ΕΠΙΛΟΓΗ

τη χώρα, ενώ η γενική εικόνα στους πολίτες είναι µεικτή. Η σαφής επιδίωξη επιβολής εισπρακτικών µέτρων στους ήδη γνωστούς στην εφορία φορολογούµενους κατέρριψε τον µύθο περί ύπαρξης κυβερνητικού σχεδίου για την ανάκαµψη της οικονοµίας. Δεν θα µπορούσε άλλωσ τε να υπάρξει ένα τέτοιο σχέδιο γρήγορης απόδοσης. Σαν αποτέλεσµα, η εµπιστοσύνη των παραγόντων της οικονοµίας στις δυνατότητες της κυβέρνησης υποχωρεί. Το οικονοµικό κλίµα επιδεινώ-

νεται στην Ελλάδα, ενώ βελτιώνεται στις περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αψευδής απόδειξη του κακού κλίµατος δεν είναι άλλη από τη φυγή κεφαλαίων από την Ελλάδα προκειµένου να «προστατευθούν» σε «ασφαλή λιµάνια» κεφαλαίων στο εξωτερικό από τη σχεδιαζόµενη εφαρµογή του πόθεν έσχες και στις καταθέσεις. Η διαρροή αυτή µέχρι σήµερα υπολογίζεται από περίπου 5 δισ. ευρώ µέχρι 10 δισ. ευρώ για την οποία «διαµαρτύρονται» οι τραπεζίτες.

 Εµείς πιστεύουµε στον εαυτό µας, οι ξένοι αµφιβάλλουν! 

Η οικονοµία, όπως και η φύση άλλωστε, απεχθάνονται το κενό. Η κυβέρνηση Παπανδρέου υποσχέθηκε προεκλογικά να βρει µια λύση στο οικονοµικό πρόβληµα της Ελλάδας. Μαζί µε τις εκλογές «κέρδισε» το πρόβληµα. Ο υπουργός Οικονοµίας, Γ. Παπακωνσταντίνου κατέθεσε ένα σχέδιο δηµοσιονοµικής προσαρµογής και ανάταξης της οικονοµίας σ τις Βρυξέ λ λες. Οι αναλυτές των διεθνών αγορών κρίνουν από τις προθέσεις του ποιο επιτόκιο ταιριάζει καλύτερα στα δάνεια που θα συνάψει η Ελλάδα για την εξυπηρέτηση του χρέους της. Χαρακτηριστικό είναι ότι την ηµέρα που κατατέθηκε το Πρόγραµµα Σταθερότητας και Ανάπτυξης το spread των ελληνικών οµολόγων αυξήθηκε. Τα χρήµατα που αντιπροσωπεύει το επιτόκιο δανεισµού δεν είναι καθόλου αµελητέα. Το 2009 δανειστήκαµε περί τα 70 δισ. ευρώ ενώ για φέτος προβλέπεται να δανειστούµε 55 δισ. ευρώ. Η διαφορά επιτοκίου µιας ποσοστιαίας µονάδας σηµαίνει (µε πρόχειρο υπολογισµό) εξοικονόµηση ή επιπλέον δαπάνη 540 εκατ. ευρώ. Ταυτόχρονα µε την εξοικονόµηση πόρων που (ενδεχοµένως) εξασφαλιστούν από τους σχεδιασµούς του οικονοµικού επιτελείου της κυβέρνησης, είναι ήδη ξεκάθαρο ότι απαιτούνται αυξηµένα φορολογικά έσοδα. Για το 2010 ο κ. Παπακωνσταντίνου προβλέπει επιπλέον έσοδα περίπου 3 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 2,6 δισ. προβλέπονται από µέτρα µόνιµου χαρακτήρα (όπως η ενιαία φορολογική κλίµακα και η κατάργηση των εξαιρέσεων, οι φόροι στην περιουσία και οι υψηλότεροι ειδικοί φόροι σε τσιγάρα, ποτά) και τα υπόλοιπα από προσωρινά µέτρα (έκτακτος φόρος στις µεγάλες κερδοφόρες επιχειρήσεις, τη µεγάλη ακίνητη περιουσία και το πρόγραµµα ρευστότητας των τραπεζών), προκειµένου το δηµόσιο έλλειµµα να υποχωρήσει στο 8,7% του ΑΕΠ και µε απώτερο στόχο να βρίσκεται κάτω από το όριο του 3% το 2012. Έπεται, επίσης, «πάγωµα» µισθών στο Δηµόσιο,αύξηση συντελεστών φόρου εισοδήµατος και επιστροφή των τεκµηρίων διαβίωσης. Οσον αφορά τις δαπάνες, η εξοικονόµηση θα εξαρτηθεί σε µεγάλο βαθµό από το αν θα γίνουν πράξη οι εξαγγελίες για συγχωνεύσεις και κατάργηση δηµοσίων φορέων που δεν προσφέρουν τίποτα στην κοινωνία παρά µόνο την επαγγελµατική εξασφάλιση των εργαζοµένων τους σε βάρος του συνόλου και η δραστική περικοπή όλων των δαπανών σε ένα κράτος που έχει καταστεί πολύ δαπανηρό για τον φορολογούµενο.

Ο ΘΑΥΜΑΣΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ Μέχρι στιγµής τα µεταρρυθµιστικά σχέδια που έχουν ανακοινωθεί αφήνουν κενά. Το µεγάλο ερωτηµατικό είναι µε πόση αποφασιστικότητα θα τα προωθήσει η κυβέρνηση. Αφού τα συγκεκριµενοποιήσει! Γιατί µέχρι τώρα, µόνο ενδείξεις έχουµε για το πώς θα είναι ο θαυµαστός νέος κόσµος για τη χώρα. Ζητήµατα όπως της γραφειοκρατίας, της αναποτελεσµατικότητας των κρατικών υπηρεσιών, της διαφθοράς στον δηµόσιο τοµέα, της αναποτελεσµατικότητας της απονοµής δικαιοσύνης, του ελλείµµατος κοινωνικής ασφάλειας (είτε πρόκειται για την Υγεία, την Ασφάλιση ή την δηµόσια ασφάλεια) αλλά και της Παιδείας που παραµένει προσκολληµένη σε πρότυπα των περασµένων δεκαετιών, περιορίζονται σε επίπεδο γενικόλογης συζήτησης, στα νέα µεταρρυθµιστικά σχέδια που έχει ανακοινώσει µέχρι στιγµής η κυβέρνηση. Πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής µιλά για απώλειες ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας που για να αντισταθµιστούν πρέπει ή να µειωθούν οι µισθοί κατά 10% ή να αυξηθεί η παραγωγικότητα. Πως όµως θα αυξηθεί η παραγωγικότητα; Στο Πρόγραµµα Σταθερότητας αναφέρεται η στροφή στην πράσινη οικονοµία, η αποτελεσµατική απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων του ΕΣΠΑ, η αναθεώρηση του επενδυτικού νόµου, η σύσταση του Αναπτυξιακού ταµείου, η απλοποίηση των διαδικασιών ίδρυσης µιας επιχείρησης και η δηµιουργία ενός αποτελεσµατικού κρατικού µηχανισµού. Όλα αυτά µε στόχο την τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Το διακύβευµα είναι µεγάλο, πόσο µάλλον που ο υπουργός Απασχόλησης µιλά για πιθανή αύξηση της ανεργίας σε πρωτοφανή επίπεδα το 2010. Το µεγάλο στοίχηµα για την κυβέρνηση είναι να ανταποκριθεί, µε πράξεις και όχι στα λόγια, στην ανάγκη της χώρας για αλλαγή. Ή αλλάζουµε ή βουλιάζουµε, όπως είπε κάποτε ο Πρωθυπουργός.

ΕΠΙΛΟΓΗ 25

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Ευρωπαϊκή ΄Ενωση

Αλλαγή πλεύσης Αλλιώς τα υπολόγιζαν και αλλιώς εξελίχθηκαν. Οι µεγάλες χώρες της ΕΕ, κυρίως η Γερµανία, απρόθυµες µέχρι πρόσφατα να εκχωρήσουν περισσότερες αρµοδιότητες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάζουν πλέον πλώρη για στενότερη συνεργασία. Μεταστροφή για την οποία ευθύνεται και η Ελλάδα. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

δηµοσιονοµική κρίση στην Ελλάδα είναι αποτέλεσµα τ ων πε ριο ρισ µέ νων δυ νατοτήτων του Συµφώνου Σταθερότητας, αλλά και της απροθυµίας, τα τελευταία χρόνια, ορισµένων µεγάλων χωρών της Ευρωζώνης, να δώσουν περαιτέρω αρµοδιότητε ς στην Ευρωπαική Επιτροπή ώστε να µπορεί να ελέγχει την αξιοπιστία των 26 ΕΠΙΛΟΓΗ

στατιστικών στοιχείων για το έλλειµµα και το χρέος των χωρών. Η Συνθήκη της Λισαβόνας αυξάνει τις αρµοδιότητες της Κοµισιόν στο προληπτικό σκέλος της οικονοµικής πολιτικής των χωρών µελών, ενώ ο νέος Επίτροπος για τις οικονοµικές και νοµισµατικές υποθέσεις, Όλι Ρεν, µε εν τολή του προέδρου, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, αναµένεται σύντοµα να επαναφέρει

την πρόταση του 2004 για τον έλεγχο της αξιοπιστίας των στατιστικών στοιχείων, που είχε απορριφθεί από το Συµβούλιο ECO-FIN. Η κρίση στην Ελλάδα έκανε ορισµένους εταίρους, κυρίως τους Γερµανούς, αλλά και Γάλλους, Βέλγους, Ολλανδούς να χάσουν τον...ύπνο τους. Αυτό θα έπρεπε ήδη να έχει γίνει από το 2008 µε την Ιρλανδία που έφτασε στα πρόθυρα της

 Μήνυµα ελήφθη. Δεν είναι άλλο, από την προληπτική πολιτική 

χρεοκοπίας, αλλά τότε όλοι ήταν πανικόβλητοι και απασχοληµένοι µε τα του ...οίκου τους, δηλαδή τα δικά τους προβλήµατα που έπρεπε να επιλύσουν άµεσα. Οι εταίροι τώρα θορυβήθηκαν µε την Ελλάδα γιατί τα γερµανικά και γαλλικά χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και τα συνταξιοδοτικά ταµεία, έχουν σήµερα στην κατοχή τους ελληνικά οµόλογα του δηµοσίου, συνολικής αξίας άνω των 150 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου το 50% του επίσηµου δηµόσιου χρέους της χώρας. Οι Ολλανδοί και οι Βέλγοι έχουν επίσης σηµαντική συµµετοχή. Γιατί τοποθετήθηκαν στα ελληνικά οµόλογα µαζικά; Γιατί η Ελλάδα συνδύαζε υπερδιπλάσια απόδοση µε νοµισµατική σταθερότητα (ευρώ) και την ασφάλεια που παρέχει η Ευρωζώνη. Παράλληλα µε την υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας µας, οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης, υποβάθµισαν και τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα που έχουν µεγάλη έκθεση σε ελληνικά οµόλογα. Για παράδειγµα στο Βέλγιο ο χρηµατοπιστωτικός Όµιλος Fortis έχει στην κατοχή του ελληνικά οµόλογα αξίας 4,9 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 17% του συνολικού επενδυτικού χαρτοφυλακίου του. Υποβάθµιση για ένα χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα σηµαίνει αύξηση του κόστους δανεισµού του και πίεση στη µετοχή του. Το µπαράζ των δηµοσιευµάτων περί ενδεχόµενης χρεοκοπίας της Ελλάδας δηµιούργησε πανικό και στις κυβερνήσεις. Αυτό γιατί οι εταίροι, έστω και µε µεγάλη καθυστέρηση, συνειδοτοποίησαν ότι το πρόβληµα της χώρας µας µπορεί να είναι πρωτίστως ελληνικό, αλλά εάν δεν αντιµετωπιστεί θα δηµιουργήσει προβλήµατα στην Ευρωζώνη και το κοινό νόµισµα. Σε περίπτωση χρεοκοπίας της Ελλάδας, οι Γερµανοί θα χάσουν 120 δισ. ευρώ, αυτή είναι η έκθεσή τους σε ελληνικά οµόλογα, µε αποτέλεσµα η οικονοµία τους να υποστεί µεγάλους κλυδωνισµούς. Το οξύµωρο της ιστορίας είναι ότι οι πλέον ανήσυχοι σήµερα, οι Γερµανοί, ήταν αυτοί που συστηµατικά τα τελευταία χρονια τάσονταν κατά της στενότερης συνεργασίας στις οικονοµικές πολιτικές των χωρών της ευρωζώνης, γιατί δεν ήθελαν να εκχωρήσουν εθνικές αρµοδιότητες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πού βρισκόµαστε σήµερα; Ο συντονισµός των οικονοµικών πολιτικών στην Ευρωζώνη κυρίως, λόγω του ενιαίου νοµίσµατος, αλλά και στην υπόλοιπη ΕΕ, αναµένεται να αποτελέσει και την πρώτη προτεραιότητα τους επόµενους µήνες, µε τη στενή συνεργασία να αποτελεί πλέον µονόδροµο για την επιβίωση της Ευρωζώνης και του ενιαίου νοµίσµατος.

KΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΗ Οι µηχανισµοί προληπτικής πολιτικής της ΕΕ για ενδεχόµενη δηµοσιονοµική κρίση κάθε άλλο παρά προληπτικά λειτουργούν. Η Ελλάδα έφτασε στο σηµερινό σηµείο γιατί οι µηχανισµοί που ισχύουν στην ΕΕ δεν µπορούν να προλάβουν µια δηµοσιονοµική κρίση. Το Σύµφωνο Σταθερότητας παρεµβαίνει κατόπιν εορτής, δηλαδή όταν ήδη έχει εκτροχιαστεί το έλλειµµα και επιβάλει τη λήψη µέτρων µε στόχο την επαναφορά του κάτω του 3% του ΑΕΠ (ανώτατο αποδεκτό όριο που καθορίζει η συνθήκη). Επιπλέον, το πέρασµα από το ένα στάδιο στο επόµενο του Συµφώνου Σταθερότητας είναι µια χρονοβόρα διαδικασία, που σε περίοδο κρίσης, όπως η σηµερινή, όταν το έλλειµµα µπορεί από το 4% του αεπ να βρεθεί σε λίγους µήνες στο 10%, να µην έχει προλάβει να θέσει τη χώρα σε στενή κοινοτική επιτήρηση. Ο µοναδικός προληπτικός µηχανισµός της Κοινότητας είναι οι κατευθυντήριες γραµµές της Οικονοµικής Πολιτικής, οι οποίες εγκρίνονται σε ετήσια βάση. Είναι, όµως, παντελώς άχρηστος, αφού δεν έχει καµία νοµική ισχύ, και δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από µια απλή σύσταση. Πρακτικά αυτό σηµαίνει ότι ένα κράτος µπορεί να αγνοεί τις συστάσεις της Κοµισιόν και του Συµβουλίου για τις κατευθυντήριες γραµµές της οικονοµικής και δηµοσιονοµικής πολιτικής χωρίς να υποστεί καµία επίπτωση.

ΕΠΙΛΟΓΗ 27

Opinion Leaders DEBATE

ΛΟΥΚΑ ΚΑΤΣΕΛΗ

28 ΕΠΙΛΟΓΗ

ρευστότητα των ελληνικών επιχειρήσεων το 2010. Εποχή που οι καλές προθέσεις δεν αρκούν για την τόνωση της επιχειρηµατικότητας. Πώς διασφαλίζεται ότι η θεωρία µπορεί να γίνει πράξη µε απτά αποτελέσµατα; Αυτό ήταν το θέµα που θέσαµε στο τραπέζι της συζήτησης µε την υπουργό Οικονοµίας, Λούκα Κατσέλη και τον βουλευτή της ΝΔ, υπεύθυνο του τοµέα Ανάπτυ-

ΚΩΣΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ

Από την «Ε» ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΕΠΙΛΟΓΗ 29

Opinion Leaders DEBATE

ξης και Ανταγωνιστικότητας και πρώην υπουργό, Κωστή Χατζηδάκη. Η κα Κατσέλη εκτιµά ότι φτάσαµε στο τέλος του χρόνου. Τα απαιτούµενα µέτρα για τη στήριξη της πραγµατικής οικονοµίας είναι υπόθεση του πρόσφατου χθες και του σήµερα. Σε καµία περίπτωση του αύριο. Ο Κωστής Χατζηδάκης, από την πλευρά του, επισηµαίνει ότι πρέπει να στηριχθεί άµεσα η ρευστότητα αλλά χωρίς προχειρότητα!

OPINION LEADERS DEBATE

TΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ

ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΩΝ «ΗΡΘΕ Η ΩΡΑ ΝΑ ΑΝΑΘΕΡΜΑΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ΣΕ ΛΙΓΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΤΟΠΟ» Στις κρίσιµες περιστάσεις που ζούµε απαιτούνται τολµηρές αποφάσεις, τολµηρές δράσεις. Αυτό ακριβώς δεσµευτήκαµε προεκλογικά ότι θα κάνουµε και αυτό ακριβώς κάνουµε σήµερα. Η Κυβέρνηση παρεµβαίνει αποφασιστικά για να ενισχύσει τη ρευστότητα στην οικονοµία και να αντιµετωπίσει την πρωτοφανή πιστωτική ασφυξία που απειλεί τις παραγωγικές τάξεις της χώρας µας. Αρθρο της ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ο νοµοσχέδιο για την τόνωση της ρευστότητας και τη ρύθµιση των οφειλών των υπερχρεωµένων επιχειρήσεων, είναι πράγµατι ένα κείµενο πρωτοποριακό για τα δεδοµένα της Ευρωζώνης. Είναι ένα νοµοσχέδιο µε το οποίο επιχειρείται για πρώτη φορά µία ουσιαστική διόρθωση των στρεβλώσεων που έχουν επέλθει στη χρηµατοπιστωτική αγορά λόγω της κρίσης και για τις οποίες απαιτείται µία ρυθµιστική παρέµβαση της Κυβέρνησης, της Πολιτείας. Γιατί αυτός είναι ένας από τους βασικούς ρόλους του κράτους, όταν υπάρχουν στρεβλώσεις στην αγορά να µπορεί να παρεµβαίνει. Γιατί, η διεθνής χρηµατοπιστωτική κρίση υπήρξε αποτέλεσµα υπερβολικών κινδύνων που έµειναν κρυµµένοι µέσα στο πλέγµα των χρηµατοοικονοµικών καινοτοµιών και των νέων προϊόντων που δηµι30 ΕΠΙΛΟΓΗ

ούργησαν τα ίδια τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και µε τα οποία κατέκλυσαν την αγορά. Υπήρξε ως αποτέλεσµα της απουσίας αποτελεσµατικής ρύθµισης και της ενσυνείδητης αποδοχής χρηµατοπιστωτικών οίκων που δρούσαν πέραν του ελέγχου των εποπτικών αρχών, είτε αυτά ήταν heads funds, είτε ήταν αυτά ιδιωτικά funds, είτε ήταν διαµεσολαβητές, είτε ήταν µεσίτες. Γιατί, το κόστος της κρίσης δεν µπορεί και δεν πρέπει να το πληρώσουν οι πολίτες, οι χιλιάδες επαγγελµατίες, οι µικροί και µεσαίοι επιχειρηµατίες, οι παραγωγικές και δηµιουργικές δυνάµεις του τόπου. Πρέπει ως Πολιτεία να τολµήσουµε.

Διττή ωφέλεια Το νοµοσ χέδιο επιτυγ χάνει ταυτόχρονα δύο ζητούµενα και αυτές ήταν οι δύο προκλήσεις.

Λούκα Κατσέλη

Αφενός τη διοχέτευση ρευσ τότητας σ την οικονοµία, σε επιχειρήσεις δηλαδή που βρίσκονται και συνεισφέρουν στην παραγωγική διαδικασία και ανάπτυξη και αντιπαλεύουν τις επιπτώσεις της κρίσης. Αφετέρου, τη µείωση του συνολικού πιστωτικού κινδύνου στην οικονοµία, µε την αναστολή µετάπτωσης ενήµερων οφειλών βιώσιµων επιχειρήσεων σε µη ενήµερη κατάσταση, λόγω των προβληµάτων ρευστότητας. Αν αδιαφορήσουµε γι’ αυτές τις επιχειρήσεις µε το πρόσχηµα ότι πρόκειται για ενήµερες οφειλές – πληρώνουν τις οφειλές τους, άρα γιατί πρέπει να τις ρυθµίσεις; – το πρόβληµα θα το συναντήσουµε µπροστά µας όλοι µας και κυρίως οι ίδιες οι τράπεζες. Τον πιστωτικό κίνδυνο των επιχειρήσεων τον προκαλεί κατά κύριο λόγο η µείωση της ρευστότητας. Αν δεν διοχετευθεί ρευστότητα στην αγορά έγκαιρα και αποτελεσµατικά, οι επισφάλειες θα αυξηθούν σε µερικούς µήνες και θα έχουµε µεγαλύτερο κόσ τος και για το ίδιο το πιστωτικό σύστηµα. Οι ρυθµίσεις που κάναµε είναι στοχευµένες µε εξειδίκευση κριτηρίων, ώστε να περιορίζεται το πεδίο εφαρµογής και να µην δηµιουργούνται οποιαδήποτε προβλήµατα στην κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Σε όσους αµφισβητούν την ανάγκη ρύθµισης και επιµένουν να αφεθούν τα πάντα στην αόρατη χείρα της αγοράς, θα τονίσω µόνο ένα στοιχείο που δηµοσιεύθηκε πρόσφατα στην έγκυρη επιθεώρηση ECONOMIST. Σύµφωνα µε πανευρωπαϊκή έρευνα της εταιρείας ερευνών Γκάλοπ, η Ελλάδα είναι η µοναδική χώρα – µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου οι επιχειρηµατίες αναφέρουν ως πρώτο και σοβαρότερο πρόβληµά τους τη δυσκολία πρόσβασης στη χρηµατοδότηση. Αυτή την πρωτοφανή δυσλειτουργία και στρέβλωση της αγοράς θεωρούµε ότι έχουµε την υποχρέωση να την αντιµετωπίσουµε. Κανείς δεν µπορεί να κλείσει τα µάτια µπροστά σε µία αγορά που ασφυκτιά, σε πρακτικές που οδηγούν σε αποκλεισµούς, σε µία πιστωτική επέκταση που υποχωρεί στο 4% αντί του 10% που προέβλεπαν ως αποτέλεσµα του πακέτου στήριξης των τραπεζών, η προηγούµενη πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Οικονοµίας και Οικονοµικών και η Τράπεζα της Ελλάδος. Το σχέδιο νόµου συνιστά

την αφετηρία της υλοποίησης του προγράµµατος της Κυβέρνησης για την τόνωση της αγοράς και την ανάπτυξη της οικονοµίας. Δεν έχουµε ψευδαισθήσεις. Ξέρουµε ότι το παραγωγικό έλλειµµα που αντιµετωπίζει η χώρα µας, η κρίση ανταγωνιστικότητας που αντιµετωπίζει, δεν λύνεται µόνο από µέτρα παροχής ρευστότητας. Είναι, όµως, η παροχή ρευστότητας ένα σηµαντικό βήµα για την αναθέρµανση της οικονοµικής δραστηριότητας, ένα πρώτο µέτρο το οποίο θα συµπληρωθεί µέσα στους επόµενους δύο µήνες µε τις πολιτικές που προωθούµε: •••Πρώτον, για τη στοχευµένη παροχή εγγυήσεων του Ελληνικού Δηµοσίου µε αναµόρφωση και επέκταση του ΤΕΜΠΜΕ. « Δεν έ χουµε ψευδαι-

σθήσεις. Ξέρουµε ότι το παραγωγικό έλλειµµα που αντιµετωπίζει η χώρα µας, η κρίση α ν τ α γ ω ν ισ τ ικό τ η τ α ς που αντιµετωπίζει, δεν λύνεται µόνο από µέτρα παροχής ρευστότητας. Είναι, όµως, η παροχή ρευστότητας ένα σηµαντικό βήµα για την αναθέρµανση της οικονοµικής δραστηριότητας, ένα πρώτο µέτρο το οποίο θα συµπληρωθεί µε τις πολιτικές που προωθούµε».

•••Δεύτερον, τ ην τόνωση των δηµόσ ιων επενδύσεων και την ενεργοποίηση του ΕΣΠΑ, µε απλούστευση και επιτάχυνση των διαδικασιών που προβλέπονται και αναµόρφωση της προγραµµατικής του βάσης. •••Τρίτον, την αναµόρφωση του αναπτυξιακού νόµου, ώστε να χρηµατοδοτεί έργα και δράσεις υψηλής προστιθέµενης αναπτυξιακής αξίας, µε αιχµή την πράσινη ανάπτυξη και τη στήριξη της απασχόλησης, παράλληλα µε την απλούστευση όλων των διαδικασιών ίδρυσης, αδειοδότησης και λειτουργίας επιχειρήσεων. •••Τέταρτον, την ενεργοποίηση νέων εργαλείων, κυρίως τη δηµιουργία του Ταµείου Αναχρηµατοδότησης της Οικονοµίας. •••Πέµπτον, την αποτελεσµατική εποπτεία της αγοράς. Το νοµοσχέδιο που ψηφίσαµε µε πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδοµένα κοινοβουλευτική πολυκοµµατική πλειοψηφία, απαντά σε σηµαντικά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν χιλιάδες συµπολίτες µας σε όλη την Ελλάδα. Δεν λύνει όλα τα προβλήµατα, αλλά δίνει µια ανάσα σε αυτούς που νιώθουν τη θηλιά της πιστωτικής ασφυξίας να σφίγγει στον λαιµό τους. Είναι ώρα να λάβουµε τα απαραίτητα µέτρα για τη στήριξη της πραγµατικής οικονοµίας. Είναι ώρα να βάλουµε τάξη στα δηµοσιονοµικά µας. Είναι ώρα να δράσουµε αποτελεσµατικά, να διοχετεύσουµε ρευστότητα στην αγορά, να στηρίξουµε τις επενδύσεις, να αναθερµάνουµε την οικονοµία. Αυτό πρέπει να κάνουµε αν θέλουµε σε λίγα χρόνια τα παιδιά µας να βρίσκουν δουλειά σε αυτόν τον τόπο. ΕΠΙΛΟΓΗ 31

OPINION LEADERS DEBATE

Β Α ΡΕ Λ Ι

ΔΙΧΩΣ ΠΑΤΟ «ΣΤΟΧΟΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΕΙΣΕΛΘΕΙ Η ΧΩΡΑ ΣΕ ΕΝΑ ΔΡΟΜΟ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ. ΑΛΛΙΩΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΜΕ

ΝΑ ΠΕΤΑΞΟΥΜΕ ΤΙΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΕ ΕΝΑ ΒΑΡΕΛΙ ΔΙΧΩΣ ΠΑΤΟ».

Η έλλειψη ρευστότητας και η ανάγκη τόνωσης της αγοράς είναι ένα από τα κύρια ζητούµενα σήµερα, όχι µόνο για τη χώρα µας αλλά διεθνώς. Καλό θα ήταν να αναρωτηθούµε ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν στην έλλειψη ρευστότητας, για να υιοθετήσουµε, στη συνέχεια, το κατάλληλο µείγµα µέτρων. Αρθρο του ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΤΗΣ ΝΔ, ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΡΩΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟΥ

έλλειψη ρευστότητας είναι συνάρτηση της πρωτοφανούς για τα µεταπολεµικά δεδοµένα χρηµατοοικονοµικής κρίσης. Παγκοσµίως, η δύσκολη οικονοµική συγκυρία έχει οδηγήσει τον τραπεζικό τοµέα στο να γίνεται πιο φειδωλός, να έχει, µε άλλα λόγια «κλειστεί στο καβούκι του», θέτοντας περιορισµούς στη δανειοδότηση επιχειρήσεων και πλήττοντας κατ’επέκταση την ίδια την αγορά. Εποµένως, για να ξεπεραστεί η έλλειψη ρευστότητας, έπρεπε και πρέπει, πρώτα απ’όλα να γίνουν οι αναγκαίες κινήσεις, τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο, που να θίγουν τη ρίζα του κακού. Σε διεθνές επίπεδο, έχουµε ήδη δει µια σειρά πρωτοβουλιών. Τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στους G20 σχεδιάστηκαν µέτρα που να απαντούν στον ελλιπή διεθνή έλεγχο των τραπεζών, πράγµα που οδήγησε στην τραπεζική φούσκα του 2008. Με άλλα λόγια, από κοινού οι χώρες αποφάσισαν να αναπτύξουν µια σειρά ελεγκτικών µη32 ΕΠΙΛΟΓΗ

χανισµών, που θα εγγυώνται τη σωστή λειτουργία της αγοράς. Να λάβουν µέτρα που θα αφορούν τη διαφάνεια στο τραπεζικό σύστηµα, την κατάργηση των λεγόµενων φορολογικών παραδείσων, την προσεκτική ανάληψη χρηµατοπιστωτικού ρίσκου, την πειθαρχία της αγοράς, την επανεξέταση των διεθνών λογιστικών προτύπων. Σε εθνικό επίπεδο, αµέσως µόλις έγιναν αισθητές οι συνέπειες της κρίσης, η κυβέρνηση της Νέας Δηµοκρατίας προχώρησε στη λήψη µέτρων, σε συντονισµό και µε τους Ευρωπαίους εταίρους µας, προκειµένου να ενισχυθεί η ελληνική αγορά. Αναφέροµαι στο πακέτο στήριξης του τραπεζικού συστήµατος, για να στηρίξει µε τη σειρά του τις επιχειρήσεις, όπως έγινε σε όλη την Ευρώπη. Αναφέροµαι επίσης στο ΤΕΜΠΜΕ, το Ταµείο Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων, που κατά τη Β’ φάση του, η οποία ξεκίνησε τον Ιανουάριο 2009, χρηµατοδότησε

Κωστής Χατζηδάκης

µέχρι σήµερα πάνω από 50.000 επιχειρήσεις µε συνολικό ποσό δανείων ύψους περίπου 5 δισ. ευρώ. Σηµειώνω επίσης την προσπάθεια αξιοποίησης των κοινοτικών κονδυλίων. Εδώ, η κυβέρνηση της Νέας Δηµοκρατίας πραγµατοποίησε κυριολεκτικά έναν αγώνα δρόµου, προκειµένου να ολοκληρωθούν όλα τα προγράµµατα του Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, που είχαν µείνει πίσω απ’την προηγούµενη κυβέρνηση, χωρίς απώλεια πόρων. Βεβαίως, παρά ταύτα, καθώς διανύουµε τη χειρότερη οικονοµική κρίση διεθνώς µετά το Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο είναι λογικό να υπάρχουν πιέσεις από την ίδια την αγορά για περαιτέρω στήριξη. Η σηµερινή κυβέρνηση επιχείρησε να απαντήσει σε αυτές τις πιέσεις, καταθέτοντας στη Βουλή το νοµοσχέδιο για την ρευστότητα. Αν και επί της αρχής το συγκεκριµένο νοµοσχέδιο µας βρήκε σύµφωνους, εκφράσαµε επιφυλάξεις για ορισµένες διατάξεις. Διότι η άσκηση πολιτικής ειδικά στον τοµέα αυτό είναι ταυτόχρονα µια άσκηση ισορροπίας. Από τη µια µεριά πρέπει να λαµβάνουµε υπόψη τις παρατηρήσεις της ίδιας της αγοράς, από την άλλη πρέπει να φροντίζουµε για τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήµατος. Η ίδια Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, σηµείωσε ότι ορισµένες ρυθµίσεις του νοµοσχεδίου µπορεί, ιδιαίτερα για τις ενήµερες οφειλές, να οδηγήσουν σε επιβράβευση των κακοπληρωτών, σε µεγαλύτερες επιφυλάξεις των τραπεζών για χορήγηση δανείων και σε αύξηση του κόσ τους του χρήµατος. Εκείνο που χρειάζεται, λοιπόν, είναι να στηρίξουµε τη ρευστότητα, αλλά όχι µε προχειρότητα. Να προχωρήσουµε σε ρυθµίσεις που πραγµατικά στηρίζουν την αγορά και όχι σε ερασιτεχνικές και λαϊκίστικες λύσεις. Το ελληνικό δηµόσιο έχει σ τα χέρια του άλλα δύο εργαλεία για να πετύχει τους αναπτυξιακούς του στόχους: το ΕΣΠΑ, δηλαδή το Δ’ ΚΠΣ, και τον αναπτυξιακό νόµο. Για το µεν πρώτο, ειδικά στο Υπουργείο Ανάπτυξης, είχαµε ενεργοποιήσει µέχρι τον Οκτώβριο το 40% του επιχειρησιακού προγράµµατος του υπουργείου. Η νέα κυβέρνηση δηλώνει ότι θα προχωρήσει γρήγορα στην άµεση αξιοποίηση του ΕΣΠΑ, αλ λά δε ν έχει ακόµα δείξει συγκεκριµένο έργο προς αυτή την κατεύθυνση. Για το δεύτερο, τον

επενδυτικό νόµο, ακόµα και η σηµερινή κυβέρνηση αποδέχεται ότι ο ισχύων ήταν ο καλύτερος από όλους όσους εφαρµόστηκαν κατά καιρούς. Ωστόσο, τον «παγώνει» για να τον αντικαταστήσει εν καιρώ. Εύχοµαι ο νέος να είναι πράγµατι καλύτερος.

Σταθερό περιβάλλον

«Εκείνο που χρειάζεται είναι να σ τηρίξουµε τη ρευστότητα, αλλά όχι µε προχειρότητα. Να προχωρήσουµε σε ρυθµίσεις που πραγµατικά σ τηρίζουν την αγορά και όχι σε ερασιτεχνικές και λαϊκίστικες λύσεις».

Θα µπορούσα να σταµατήσω εδώ και να πω ότι αν αξιοποιηθούν σωστά όλα τα παραπάνω, θα τονωθεί η ρευστότητα και θα επιτευχθεί η ανάπτυξη. Κάτι τέτοιο όµως θα ήταν ανακριβές. Διότι, µπορεί να βοηθήσουν την αγορά βραχυχρόνια, δεν εξασφαλίζουν όµως ένα σταθερό και βιώσιµο οικονοµικό περιβάλλον µακροχρόνια. Στην Ελλάδα, για να ξεπεραστεί πραγµατικά η κρίση, πρέπει να συντρέξουν µια σειρά από προϋποθέσεις. Προϋποθέσεις που αφορούν στην εξυγίανση των δηµοσιονοµικών µεγεθών µε τον περιορισµό της κρατικής σπατάλης και την πάταξη της φοροδιαφυγής. Με µόνιµα, όχι προσωρινά µέτρα για τις δαπάνες σε τοµείς που αποτελούν πληγή για το δηµόσιο, όπως η τοπική αυτοδιοίκηση, η υγεία, οι σιδηρόδροµοι. Και µε αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και των υπηρεσιών του ιδιωτικού τοµέα για να εισπραχθούν βεβαιωθέντα χρέη προς το δηµόσιο όσον αφορά στη φοροδιαφυγή. Χρειαζόµαστε όµως, παράλληλα, για την υπέρβαση της κρίσης, ένα συγκροτηµένο πρόγραµµα διαρθρωτικών αλλαγών. Με αποκρατικοποιήσεις που περιορίζουν το δυσκίνητο δηµόσιο τοµέα, µε άνοιγµα των κλειστών αγορών και επαγγελµάτων, µε απλοποίηση της διαδικασίας ίδρυσης επιχειρήσεων, µε ουσιαστικό περιορισµό της γραφειοκρατίας. Το πρόβληµα λοιπόν της ρευστότητας της αγοράς προκύπτει από την οικονοµική κρίση. Τα άµεσα µέτρα σ τήριξης (ΤΕΜΠΜΕ, αξιοποίηση κοινοτικών κονδυλίων κ.λπ.) είναι ασφαλώς αναγκαία. Περισσότερο, όµως, αναγκαία, ειδικά για την Ελλάδα, είναι η εξυγίανση των δηµοσιονοµικών µεγεθών και η προώθηση ουσιασ τικών διαρθρωτικών αλλαγών. Μόνο έτσι θα δηµιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να µπει η Ελλάδα, εποµένως και οι ελληνικές επιχειρήσεις, σε άλλο δρόµο. Σε ένα δρόµο ελκυστικό για τις αγορές και τους επενδυτές. Αλλιώς κινδυνεύουµε να πετάξουµε τις κρατικές ενισχύσεις σε ένα βαρέλι δίχως πάτο. ΕΠΙΛΟΓΗ 33

BANKING

Εποπτεία

Τα άνθη του κακού Το δέντρο κόπηκε, αλλά µάλλον όχι και η ρίζα. Μεγάλες τράπεζες του εξωτερικού άρχισαν και πάλι να ακολουθούν πρακτικές που µόνο την περίοδο πριν τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση ήταν δόκιµες. Ξέχασαν τόσο σύντοµα, δεν διδάχθηκαν από την κρίση ή διακατέχονται από υπερβολικό ζήλο για αποδόσεις για τους µετόχους τους; Όπως και να το δει κανείς, το πρόβληµα παραµένει. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «Ε»

ι ανησυχίες για υπερβολική ανάληψη κινδύνων από τις µεγάλες τράπεζες και τους χρηµατοοικονοµικούς οργανισµούς επανέρχονται. Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισµών, το φόρουµ των κεντρικών τραπεζών, των ρυθµιστικών αρχών και των µεγάλων τραπεζών στο πλαίσιο του οποίου διεξάγονται οι εργασίες της επιτροπής της Βασιλείας για την εποπτεία των τραπεζών, πρόσφατα κάλεσε µια σειρά από µεγάλους τραπεζίτες για να συζητήσουν πάνω στο θέµα αυτό. Πώς είναι δυνατό τόσο σύντοµα κάποιες τράπεζες να συµπεριφέρονται τόσο επικίνδυνα, ακολουθώντας τακτικές της περιόδου πριν την κρίση; Δεν διδάχθηκαν τίποτε; Και οι κυβερνήσεις δεν θα µπορέσουν ποτέ να τις ελέγξουν; Φαίνεται ότι η αιτία του προβλήµατος είναι οι βιαστικές ενέργειες για την αποσόβηση της κρίσης πριν από δύο χρόνια. Τότε κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες ενήργησαν βασισµένες στην αποκτηθείσα σοφία και εµπειρία από την κρίση το 1929. Πρώτον, τα κράτη παρείχαν την απαιτούµενη ρευστότητα στις τράπεζες που κινδύνευαν ενώ εγγυήθηκαν τις καταθέσεις διασφαλίζοντας έτσι την εµπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστηµα. Δεύτερον, προέβησαν σε κάποιες συστάσεις ώστε η ρευστότητα να περάσει στην πραγµατική οικονοµία -πράγµα βέβαια που σε πολύ µικρό βαθµό επιτεύχθηκε- δίνοντας άλλοθι σε ορισµένες τράπεζες να συνεχίσουν την πρακτική ανάληψης υπερβολικών κινδύνων. Το πρόβληµα δεν είναι απλά η υπερβολική ανάληψη κινδύνων από µόνη της. Οι οικονο-

34 ΕΠΙΛΟΓΗ

µικές µονάδες σε µια ελεύθερη οικονοµία είναι ελεύθερες να κυνηγούν υψηλές αποδόσεις αναλαµβάνοντας τους αντίστοιχους κινδύνους. Για τις τράπεζες όµως τα πράγµατα είναι διαφορετικά και δεν χρειάζεται εδώ να αναφερθούν οι λόγοι για τους οποίους ένα τραπεζικό σύστηµα πρέπει να εποπτεύεται αυστηρά. Αυτό που κάνει διαφορετική την εικόνα σήµερα, είναι ότι οι τράπεζες διακινδυνεύουν χρήµα των φορολογουµένων αφού σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις οι ίδιοι οι µέτοχοι ενίσχυσαν τα ίδια κεφάλαια της τράπεζας κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η εµπέδωση µάλιστα του κλίµατος ότι οι µεγάλες ευρωπαϊκές ή και τοπικές τράπεζες είναι αδύνατο να αφεθούν να κλείσουν είναι το ιδανικό υπόβαθρο για να υπάρξουν συνθήκες «ηθικού κινδύνου», δηλαδή ακόµη µεγαλύτερη ανάληψη κινδύνων µε τη βεβαιότητα ότι θα έχουν την προστασία του κράτους αν τα πράγµατα εξελιχθούν άσχηµα. Η Επιτροπή της Βασιλείας συνέστησε στις τράπεζες να στοχεύσουν τα επόµενα χρόνια σε χαµηλότερη αποδοτικότητα των κεφαλαίων τους έτσι ώστε να µετριαστούν οι κίνδυνοι στο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα. Αυτό µπορεί να έχει τόση αποτελεσµατικότητα, όση έχει η διπλωµατική πίεση στη Βόρειο Κορέα για τον περιορισµό της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων.

Η ΑΦΘΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΤΗΣ! Το φθηνό χρήµα των κεν τρικών τραπεζών και η παροχή άφθονης ρευστότητας στις τράπεζες µπορεί να ενθαρρύνει την ανάληψη υπερβολικών κινδύνων. Με αυτά τα λόγια στην πρόσκληση που έστειλε στους µεγάλους τραπεζίτες του κόσµου, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισµών, τους κάλεσε για να συζητήσουν το θέµα, καθώς εκτιµά ότι οι τράπεζες επιστρέφουν στην επιθετική τακτική – της ανάληψης υπερβολικών κινδύνων – που οδήγησε στην κρίση. Το αποτέλεσµα ακόµη αβέβαιο, το µόνο σίγουρο ότι µε τις αυστηρότερες ρυθµίσεις που σχεδιάζονται η πρακτική αυτή θα γίνει πολύ δυσκολότερη (και ακριβή).

BANKING

Κόσµος - Ελλάδα

ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΣΤΑΘΕΡΑ ΤΟΥΣ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΣ Η µάχη της ανάκαµψης δεν περνά µόνο µέσα από το νοικοκύρεµα στο εσωτερικό αλλά και από τη δυνατότητά µας για µεγαλύτερη παρουσία στο εξωτερικό. Η Eurobank EFG σταθερά υπηρετεί τον προσανατολισµό αυτό στηρίζοντας την ελληνική επιχειρηµατικότητα που επιχειρεί «εξωστρεφώς» αλλά και στηρίζοντας τις δράσεις του Πανελλήνιου Συνδέσµου Εξαγωγέων. Μάλιστα, πρόσφατα, ο Πανελλήνιος Σύνδεσµος Εξαγωγέων (ΠΣΕ), µε τη στήριξη της Eurobank, προχώρησε στη δηµιουργία ενός σύγχρονου διαδικτυακού κόµβου για τις εξαγωγές στην Ελλάδα (www.pse.gr). Πρόκειται για έναν κόµβο που θα βοηθήσει τις εξαγωγικές επιχειρήσεις και ειδικά τις µικροµεσαίες, να σχεδιάσουν τις εξαγωγές τους, να βρουν τρόπους να τις χρηµατοδοτήσουν, να συνδεθούν µε συνεργάτες και τέλος να ολοκληρώσουν επιτυχηµένες συναλλαγές σε αγορές-στόχους για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Όπως τόνισε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του νέου διαδικτυακού τόπου ο διευθύνων σύµβουλος της Eurobank EFG, Νικόλαος Νανόπουλος, «η µεγάλη πρόκληση της χώρας είναι να βγει από την κρίση και ο µόνος τρόπος είναι να στηρίξουµε την εξωστρέφεια και την επιχειρηµατικότητα». Ο ίδιος πρόσθεσε ότι «η Eurobank στο µερίδιο που της αναλογεί έρχεται αρωγός στην ελληνική επιχειρηµατικότητα στο ευρύτερο πλαίσιο της δέσµευσης που έχει ήδη αναλάβει, ώστε να δώσουµε νέα ώθηση στην ελληνική οικονοµία, αλλά και στην ιδιωτική πρωτοβουλία που σε αρµονία µε µια πιο επιτελική και αποτελεσµατική παρουσία και δράση του κράτους θα ενισχύσει σε στέρεες βάσεις τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας µας». Από την πλευρά του, ο αναπληρωτής διευθύνων σύµβουλος της Eurobank EFG, Νικόλαος Καραµούζης ανέπτυξε τις συγκεκριµένες πρωτοβουλίες της τράπεζας µε όλους τους παραγωγικούς φορείς (ΠΣΕ, ΣΒΒΕ, ΣΕΒΕ, ΣΕΤΕ, ΣΕΒ) για την ενίσχυση της οικονοµικής εξωστρέφειας, την άνοδο των ιδιωτικών επενδύσεων, την εισροή ξένων παραγωγικών κεφαλαίων και τη στήριξη της ιδιωτικής επιχειρηµατικότητας. Νικόλαος Νανόπουλος

ΤΑΧΥΜΕΤΡΟ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ Ο Αµερικανός πρόεδρος, σχεδιάζει µε τον πρόεδρο της Συµβουλευτικής Επιτροπής για την Οικονοµική Ανάπτυξη και πρώην κεντρικό τραπεζίτη επί προεδρίας Κάρτερ και Ρήγκαν, Πολ Βόλκερ (φωτό), να περιορίσει δρασ τικά τη δυνατότητα των τραπεζών να λειτουργούν hedge funds, εταιρείες ιδιωτικών συµµετοχών και να κάνουν trading µε ίδια κεφάλαια της τράπεζας, γενικά να κάνουν επενδύσεις υψηλού κινδύνου µε στόχο Πολ Βόλκερ την αύξηση της κερδοφορίας τους. Όπως τόνισε, οι δραστηριότητες αυτές µπορούν να δηµιουργήσουν τεράστιους κινδύνους, που µπορούν να αποσταθεροποιήσουν ολόκληρο το σύστηµα αν τα πράγµατα εξελιχθούν άσχηµα. Έτσι, δεν µπορεί να είναι αποδεκτό να κάνουν τοποθετήσεις υψηλού κινδύνου που στην ουσία επιδοτούνται από τον αµερικανό φορολογούµενο και οι οποίες αντιβαίνουν µε τα συµφέροντά του. Kαι δεν µπορεί να είναι αποδεκτό ένα σύστηµα όπου αν τα πράγµατα εξελιχθούν καλά τα κέρδη πάνε στους µετόχους, αν όχι τον λογαριασµό πληρώνει ο φορολογούµενος πολίτης. Σε µια απλουστευτική προσέγγιση, ο Πολ Βόλκερ, σε συνέντευξή του στη Wall Street Journal, τον περασµένο Δεκέµβριο δήλωνε ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι χρηµατοοικονοµικές καινοτοµίες (τιτλοποιήσεις, συµβόλαια ανταλλαγής επιτοκίων κλπ) ωφέλησαν κανένα πλην των τραπεζιτών και ότι η πιο σηµαντική καινοτοµία των τελευταίων 25 ετών είναι τα ΑΤΜ.

36 ΕΠΙΛΟΓΗ

AYTOKINHTO ME ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΦΡΕΝΑ Οι µεγάλοι αµερικανοί τραπεζίτες αντιµετώπισαν πρόσφατα σκληρή επίθεση από τα µέλη της επιτροπής διερεύνησης της χρηµατοοικονοµικής κρίσης. Ο επικεφαλής της επιτροπής, Φιλ Αγγελίδης, παροµοίωσε την τακτική των τραπεζών να πωλούν τιτλοποιηµένα στεγαστικά – και όχι µόνο – δάνεια και συγχρόνως να ασφαλίζονται έναντι προβληµάτων στη στεγαστική αγορά που θα υπονόµευαν τους τίτλους αυτούς, µε εκείνη ενός πωλητή αυτοκινήτων που πουλάει αυτοκίνητο µε ελαττωµατικά φρένα και συγχρόνως αγοράζει ασφαλιστική κάλυψη για το επικείµενο ατύχηµα. Η πρακτική αυτή οδήγησε στην κατάρρευση της AIG και τη διάσωσή της από το κράτος, καθώς µόλις άρχισαν να µην εξυπηρετούνται στεγαστικά δάνεια µειωµένης εξασφάλισης, η ασφαλιστική εταιρεία βρέθηκε αντιµέτωπη µε τεράστιες αποζηµιώσεις στους κατόχους των τίτλων.

Ο κ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΛΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ Με έκτακτη εισφορά στις µεγάλες τράπεζες, ο πρόεδρος Οµπάµα σχεδιάζει να ανακτήσει για το αµερικανικό δηµόσιο, το κόστος του πακέτου στήριξης των τραπεζών και µεγάλων επιχειρήσεων. Και αυτό γιατί παρόλο που οι µεγάλες τράπεζες έχουν επιστρέψει σηµαντικό µέρος της κεφαλαιακής ενίσχυσης που πήραν από το κράτος, ο Αµερικανός πρόεδρος θέλει να ανακτήσει και το τελευταίο σεντ. Μέχρι στιγµής ο αµερικανός φορολογούµενος έχει ανακτήσει µόνο 65 σεντς για κάθε δολάριο κρατικής στήριξης που προσέφερε. Στο πλαίσιο αυτό ο Πρόεδρος επιβάλλει έκτακτη φορολογία στα εκτός καταθέσεων στοιχεία παθητικού των τραπεζών, άνω των 50 δισ. δολαρίων, δηλαδή στις τράπεζες µε υψηλή µόχλευση. Έτσι στόχος είναι οι µεγάλες τράπεζες, και σύµφωνα µε το υπουργείο Οικονοµικών

ΠΙΟ ΑΥΣΤΗΡΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Η Επιτροπή της Βασιλείας προτείνει να µην περιλαµβάνονται στον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών tier I οι συµµετοχές µειοψηφίας στις θυγατρικές τους στο εξωτερικό (δηλαδή οι τοπικοί επενδυτές), ενώ θα υπολογίζονται στο σύνολό τους οι πιθανές ζηµίες των θυγατρικών τους στους κινδύνους που αναλαµβάνουν. Τις αναγκάζει έτσι να αυξήσουν τα ίδια κεφάλαιά τους ακόµα περισσότερο, εξέλιξη για την οποία διαµαρτύρονται οι τραπεζίτες.

της χώρας, το 60% του φόρου θα αντληθεί από τις 10 µεγαλύτερες. Η εισφορά θα επιβληθεί για διάστηµα τουλάχιστον 10 ετών, µέχρι να αποζηµιωθεί ο αµερικανός φορολογούµενος και για το τελευταίο δολάριο του προγράµµατος TARP και να µην επιβαρυνθεί το δηµόσιο χρέος. «Η δέσµευσή µου για τον φόρο αυτό γίνεται ακόµη ισχυρότερη όσο βλέπω να αναφέρονται τεράστια κέρδη και παράλογα µπόνους από εταιρείες που οφείλουν σήµερα την ύπαρξή τους στον αµερικανό φορολογούµενο» είναι η λιτή ανακοίνωση του Προέδρου. Από τον φόρο που προτείνει, το «Τέλος Υπευθυνότητας για τη Χρηµατοοικονοµική Κρίση», στοχεύει να εισπράξει 90 δισ. δολ. τα επόµενα 10 χρόνια. Μάλιστα, σκοπεύει στο πλαίσιο του G20 και του Φόρουµ για τη Χρηµατοοικονοµική Σταθερότητα να προτρέψει και άλλες κυβερνήσεις να πάρουν ανάλογα µέτρα.

ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Κατά 112 µειώθηκε ο αριθµός των τραπεζών στην Ευρωζώνη το 2009, από 6.578 στα τέλη του 2008 σε 6.458 τον Δεκέµβριο 2009. Από την αρχή της πορείας της, το 1999, έως σήµερα η Ευρωζώνη και η ενιαία αγορά είχαν ως συνέπεια εξαγορές και συγχωνεύσεις, µε αποτέλεσµα τη µείωση του αριθµού των τραπεζών. Από 8.265 το 1999, και παρά την προσθήκη της Ελλάδας το 2001, της Σλοβενίας το 2007 της Κύπρου και της Μάλτας το 2008 και της Σλοβακίας το 2009, σήµερα λειτουργούν 6.458 τράπεζες στην Ευρωζώνη. Η Γερµανία διατηρεί την ηγετική της θέση, µε 30% του συνόλου των τραπεζών από 39% 10 χρόνια πριν. Επόµενη η Γαλλία µε 15% στο ξεκίνηµα του ευρώ και 10% σήµερα. Ακολουθεί η Ιταλία µε 801 τράπεζες σήµερα, και η πολύ µικρότερη σε µέγεθος αλλά πολύ δυναµική στις τραπεζικές δραστηριότητες, όπως δείχνει και η µεγάλη έκθεσή της στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, Αυστρία µε 790. Επόµενες είναι η Ιρλανδία µε 498, η Ισπανία µε 352 και η Φινλανδία µε 349. Η Ελλάδα έχει µόλις 66 τράπεζες, ενώ στη µικρότερη οικονοµία της Πορτογαλίας λειτουργούν 166. Αν εξαιρέσουµε τις πολύ µικρότερες οικονοµίες, της Μάλτας, της Σλοβενίας και της Σλοβακίας, η Ελλάδα έχει τις λιγότερες τράπεζες, εξέλιξη που πιθανολογεί υψηλή συγκέντρωση στον κλάδο.

ΕΠΙΛΟΓΗ 37

38 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ CLUB Α …

ΞΙΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ

Φωκίων Καραβίας Eurobank EFG

ΕΠΙΛΟΓΗ 39

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

BANKERS’ CLUB

ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ Ο γενικός διευθυντής, µέλος Εκτελεστικής Επιτροπής, Global Markets, Institutiοnal Asset Management & Transactional Services, της Eurobank EFG εκτιµά ότι η επιβράδυνση του ρυθµού πιστωτικής επέκτασης και χρηµατοδότησης της οικονοµίας, απόρροια της οικονοµικής ύφεσης, θα συνεχιστεί το 2010. Αλλά, αν και θεωρεί παρακινδυνευµένη την οποιανδήποτε πρόβλεψη, καθώς στη χώρα µας τη διεθνή κρίση διαδέχεται µια σοβαρότατη δηµοσιονοµική, υπάρχουν ήδη κάποιες ενδείξεις ότι ο ρυθµός αύξησης των µη εξυπηρετούµενων δανείων βαίνει µειούµενος, ιδίως στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης, περιοχή που οι ελληνικές τράπεζες έχουν παρουσία. Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ 40 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΦΩΚΙΩΝ ΚΑΡΑΒΙΑΣ

αθόλου άσχηµες οι επιδόσεις των ελληνικών τραπεζών µετά το ξέσπασµα της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης και µέχρι σήµερα, έτσι δεν είναι κ. Καραβία; Αν και σίγουρα είχαν το ατού της µη έκθεσης σε τοξικά προϊόντα. Ναι. Οι ελληνικές τράπεζες αντιµετώπισαν την κρίση έως σήµερα µε ιδιαίτερη επιτυχία. Αυτή είναι η αλήθεια. Η έκθεσή τους σε σύνθε τα τοξικά προϊόντα ήταν µηδενική. Παρέµειναν κερδοφόρες σχεδόν όλα τα τρίµηνα µετά την έναρξη της κρίσης, η κεφαλαιακή τους επάρκεια είναι µεταξύ των υψηλότερων στην Ευρώπη, ενώ ο βαθµός µόχλευσης του ισολογισµού τους παρέµεινε σχετικά χαµηλός, περίπου στο µισό του αντίστοιχου µέσου όρου των ευρωπαϊκών τραπεζών. Και σήµερα; Κοιτάξτε, στο νέο περιβάλλον, κυρίως λόγω της σηµαντικής επιβράδυνσης της οικονοµίας, στην Ελλάδα και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύµατα έχουν να αντιµετωπίσουν προκλήσεις που σχε-

9µήνου του 2009, διατηρεί ισχυρή κεφαλαιακή επάρκεια µε τα βασικά ίδια κεφάλαια (Core Tier I) στο 10% σε σχέση µε το σταθµισµένο ενεργητικό της τράπεζας –αυξηµένα κατά 2% από το τέλος του 2008– ποσοστό σηµαντικά υψηλότερο από αυτό της πλειοψηφίας των ευρωπαϊκών τραπεζών. Επίσης, κατά το τρίτο τρίµηνο του 2009, η τράπεζα παρουσίασε ρεκόρ κερδοφορίας πριν την αφαίρεση των προβλέψεων, παρά το υψηλότατο κόσ τος καταθέσεων. Γενικά µπορώ να σας πω ότι το ελληνικό τραπεζικό σύσ τηµα, παρά την έντονη κριτική που έχει δεχθεί τον τελευταίο καιρό, επέδειξε ευελιξία και κατανόηση στην αν τιµε τώπιση των δυσκολιών των πελατών προχωρώντας σε ρυθµίσεις των υποχρεώσεών τους όπου απαιτούντο και ήταν δυνατό. Είναι σηµαντικό ότι το 2009, ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης παρέµεινε θετικός στο 4% σε αντίθεση µε την Ευρώπη όπου είναι αρνητικός. Βέβαια, τα περιθώρια των επιτοκίων των δανείων κινήθηκαν ανοδικά ως συνέπεια του υψηλότερου

αναµενόµενο ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης και χρηµατοδότησης της οικονοµίας να επιβραδύνεται. Σήµερα, σε παγκόσµιο επίπεδο, η µείωση της πιστωτικής επέκτασης είναι συνέπεια τόσο της µειωµένης ζήτησης για νέα δάνεια, αλλά και της περιορισµένης, λόγω των συνθηκών, προσφοράς. Συγκεκριµένα, η ζήτηση νέων δανείων µειώνεται τόσο από τις επιχειρήσεις λόγω της αναβολής επενδύσεων που οφείλεται σ τη χαµηλή οικονοµική ορατότητα και αβεβαιότητα, όσο και από τους ιδιώτες λόγω ελαττωµένης κατανάλωσης. Στον τοµέα της προσφοράς χρήµατος, σ την παρούσα φάση τόσο οι αυξηµένες απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας όσο και η ανάγκη µείωσης της µόχλευσης των ισολογισµών που θέτουν οι εποπτικές αρχές στις τράπεζες παγκοσµίως, έχουν επίσης ως συνέπεια τη µείωση της προσφοράς δανείων. Ένας επιπλέον παράγον τας που επηρεάζει έµµεσα την πιστωτική επέκταση είναι το µέγεθος των καταθέσεων. Επειδή οι τράπεζες διαχειρίζονται

«Η παρουσία του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος στην Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο να θεωρηθεί στρατηγικής και εθνικής σηµασίας και να ενισχυθεί τουλάχιστον στα πλαίσια της οικονοµικής διπλωµατίας».

τίζονται: α) Με τις υψηλότερες προβλέψεις των αυξανόµενων µη εξυπηρετούµενων δανείων, β) τη στενότητα της ρευστότητας στην οικονοµία λόγω της δηµοσιονοµικής κρίσης στην Ελλάδα και του σηµαντικού ελλείµµατος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και γ) το υψηλό κόστος καταθέσεων. Ασπίδα προσ τασίας έναν τι των προκλήσεων αυτών αποτελούν η υψηλή κεφαλαιακή επάρκεια και η ιδιαίτερα ικανοποιητική οργανική κερδοφορία των τραπεζών. Για παράδειγµα, η Eurobank, µε βάση τα στοιχεία του

κόστους άντλησης ρευστότητας από τις διεθνείς χρηµαταγορές, αλλά κυρίως λόγω των υψηλών επιτοκίων καταθέσεων στην Ελλάδα – τα υψηλότερα στην Ευρωζώνη µαζί µε την Κύπρο.

Σε όλη την Ευρώπη παραµένει το πρόβληµα χρηµατοδότησης της πραγµατικής οικονοµίας. Πώς πιστεύετε να εξελιχθούν οι ρυθµοί ανόδου των χορηγήσεων των τραπεζών τους επόµενους µήνες; Σε συνθήκες οικονοµικής ύφεσης όπως αυτή που βιώνουµε τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα, είναι

και δανείζουν τα χρήµατα των καταθετών τους κυρίως, η χρηµατοδότηση της οικονοµίας και ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης σαφώς επηρεάζονται και από τη µεταβολή των καταθέσεων στο σύστηµα συνολικά. Για το 2009 οι ενδείξεις είναι ότι οι συνολικές καταθέσεις µειώθηκαν, γεγονός που επίσης συµβάλλει στην επιβράδυνση του ρυθµού πιστωτικής επέκτασης. Ωστόσο, όπως σας είπα και λίγο πριν, στην Ελλάδα κατά το 2009, ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης παρέµεινε θετικός στο 4,2% σε αντίθεση µε την ΕΠΙΛΟΓΗ 41

BANKERS’ CLUB

Ευρώπη όπου κινήθηκε αρνητικά, σχεδόν στο -1%. Οι ΗΠΑ, επίσης, βιώνουν σηµαντική επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασής τους. Είναι σηµαντικό να αναφέρουµε, ότι τα προηγούµενα χρόνια πριν την εκδήλωση της κρίσης, το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα χρηµατοδότησε τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες εντατικά, µε αποτέλεσµα οι ρυθµοί πιστωτικής ανάπτυξης να κινηθούν στα επίπεδα του 20% ετησίως ή και υψηλότερα. Η επιστροφή σε παρόµοιους ρυθµούς χρηµατοδότησης δεν είναι πιθανή για το άµεσο µέλλον µε προφανείς αρνητικές επιπτώσεις στην κατανάλωση και την ανάπτυξη.

Βλέπετε ότι θα υπάρξει µία διεύρυνση των επιτοκίων περιθωρίου στην Ελλάδα για το 2010, δεδοµένου ότι οι κίνδυνοι είναι αυξηµένοι; Να σας πω. Λόγω της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης αλλά και του ειδικότερου δηµοσιονοµικού προβλήµατος της ελληνικής οικονοµίας, το κόστος δανεισµού για το Ελληνικό Δηµόσιο, τις ελληνικές τράπεζες, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αυξήθηκε τόσο το 2008 όσο και το 2009. Συγκεκριµένα, το κόστος δανεισµού του Ελληνικού Δηµοσίου και των ελληνικών τραπεζών ως περιθώριο πάνω από τα επιτόκια των γερµανικών οµολόγων ή τα επιτόκια της διατραπεζικής σχεδόν δεκαπλασιάστηκε την τελευταία διετία. Για παράδειγµα, ενώ το Ελληνικό Δηµόσιο δανειζόταν στη 10ετία µε 20-30 µονάδες βάσης πάνω από το αντίστοιχο οµόλογο του γερµανικού δηµοσίου, το περιθώριο αυτό διευρύνθηκε στην περιοχή των 200-300 µονάδων βάσης τόσο κατά το πρώτο τρίµηνο του 2009, λόγω της διεθνούς κρίσης, όσο και κατά τις τελευταίες εβδοµάδες του χρόνου, λόγω του ελληνικού δηµοσιονοµικού προβλήµατος. Αντίστοιχα, τα περιθώρια των δανείων κινήθηκαν ανοδικά ως συνέπεια του υψηλότερου κόστους άντλησης ρευστότητας από τις διεθνείς χρηµαταγορές, αλλά κυρίως λόγω των υψηλότατων επιτοκίων προθεσµιακών καταθέσεων. Οι ελληνικές τράπεζες πληρώνουν σήµερα στις προθεσµιακές καταθέσεις πελατών πολύ υψηλά επιτόκια, σηµαντικά υψηλότερα από τη διατραπεζική αγορά. Έτσι, το περιθώριο (spread) των στεγαστικών ή επιχειρηµατικών δανείων αυξήθηκε σηµαντικά, κατά δύο ή δυόµισι φορές σε σχέση µε τα επίπεδα πριν την κρίση. Περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων στην Ελλάδα για το 2010; Βλέπετε; Αυτή θα εξαρτηθεί κυρίως από την εξέλιξη των δηµοσιονοµικών µεγεθών στη χώρα. Για να γίνει κατανοητή µία διάσταση του προβλήµατος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι είµαστε ήδη σε ένα 42 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΦΩΚΙΩΝ ΚΑΡΑΒΙΑΣ

φαύλο κύκλο, όπου τα τεράστια ελλείµµατα τροφοδοτούν το δηµόσιο χρέος, το οποίο µε τη σειρά του, λόγω της δαπάνης των τόκων, τροφοδοτεί το έλλειµµα. Η δαπάνη για τόκους ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέβηκε από 4,3% το 2007, σε 4,7% το 2008, σε 5,1% το 2009 και προβλέπεται να ανέλθει στο 5,3% το 2010. Και αυτό σε ένα περιβάλλον χαµηλών διατραπεζικών επιτοκίων, που δεν µπορεί να διατηρηθεί για πάντα. Εποµένως, αν το µέσο επιτόκιο του δηµοσίου χρέους διαµορφωθεί στα επόµενα δύο ή τρία έτη στο 5% από 4% σήµερα, και το χρέος της Κεντρικής Κυβέρνησης από 133% του ΑΕΠ το 2010 στο 150%, σενάριο δυστυχώς διόλου απίθανο, τότε η δαπάνη για τόκους θα ξεπεράσει το 7% καθιστώντας τη µείωση του ελλείµµατος στα επίπεδα του 3% σχεδόν αδύνατη. Αν οι αγορές θεωρήσουν µια τέτοια εξέλιξη ως πιθανή –πράγµα που συνέβη τις τελευταίες εβδοµάδες του 2009- θα απαιτήσουν ακόµη υψηλότερα περιθώρια δανεισµού για το Δηµόσιο λόγω του αυξηµένου κινδύνου της χώρας. Σε µια τέτοια περίπτωση θα είναι δυστυχώς αναπόφευκτη η περαιτέρω αύξηση των περιθωρίων των δανείων για επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Εποµένως, πέρα από τους άλ λους προφανείς λόγους, η εξυγίανση των δηµοσίων οικονοµικών είναι απαραίτητη και για να µπορούν οι ελληνικές επιχειρήσεις και ιδιώτες να δανείζονται µε χαµηλά περιθώρια επιτοκίων.

Πόσο µπορεί να επηρεαστεί η κεφαλαιακή επάρκεια κάποιων τραπεζών από τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια; Είναι σηµαντικό να τονιστεί ότι η κεφαλαιακή επάρκεια του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος δεν επηρεάστηκε αρνητικά από την κρίση και τη σηµαντική αύξηση των µη εξυπηρετούµενων δανείων. Παρόλο που οι προβλέψεις διαµορφώθηκαν σε διπλάσια ή και τριπλάσια επίπεδα σε σχέση µε αυτά πριν την κρίση, τα οργανικά έσοδα των τραπεζών στάθηκαν αρκετά και ικανά να τις απορροφήσουν. Έτσι, οι ελληνικές τράπεζες παρέµειναν κερδοφόρες σχεδόν όλα

«Αν και η πιστωτική επέκταση έχει παραµείνει θετική στην Ελλάδα, η επιστροφή σε παρόµοιους ρυθµούς χρηµατοδότησης δεν είναι πιθανή για το άµεσο µέλλον µε προφανείς αρνητικές επιπτώσεις στην κατανάλωση και την ανάπτυξη».

τα τρίµηνα από την αρχή της κρίσης του 2007, χωρίς να επηρεαστεί η κεφαλαιακή επάρκειά τους αρνητικά. Αντίθετα, αρκετές τράπεζες – µεταξύ αυτών και η Eurobank – βελτίωσαν τους κεφαλαιακούς τους δείκτες σηµαντικά κατά τη διάρκεια του 2009. Σήµερα, οι ελληνικές τράπεζες εµφανίζουν κεφαλαιακή επάρκεια από τις υψηλότερες µεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών. Συγχρόνως, αν και θα ήταν παρακινδυνευµένο να προχωρήσουµε σε οποιαδήποτε πρόβλεψη, καθώς στη χώρα µας τη διεθνή οικονοµική κρίση διαδέ χεται µια σοβαρότατη δηµοσιονοµική κρίση, υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι ο ρυθµός αύξησης των µη εξυπηρετούµενων δανείων βαίνει µειούµενος, ιδίως στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που οι ελληνικές τράπεζες έχουν παρουσία.

Πώς βλέπετε την κατάσταση στα Βαλκάνια, όπου οι ελληνικές τράπεζες και επιχειρή-

σεις έχουν ισχυρή παρουσία. Θα εξέλθουν πιο γρήγορα από την κρίση σε σχέση µε την Ελλάδα; Η πρόσφατη διεθνής κρίση είχε ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες σ τις οικονοµίες των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, σε ορισµένες των οποίων υπήρξε αναγκαία η συντονισµένη παρέµβαση του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να εξασφαλιστεί η σταθεροποίησή τους. Ως αποτέλεσµα της κρίσης ανεκόπη και η αναπτυξιακή πορεία των ελληνικών και άλλων τραπεζών στην περιοχή. Ωστόσο, οι µακροοικονοµικές συνθήκες για τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων παραµένουν µεσοπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα θετικές. Είναι ενδιαφέρον ότι οι κυβερνητικές και εποπτικές αρχές χωρών, όπως η Αυστρία, έχουν δηλώσει επανειληµµένως ότι η παρουσία των τραπεζών και επιχειρήσεών τους στην περιοχή είναι στρατηγικής σηµασίας. Στα πλαίσια αυτά, η παρουσία του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος στην Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο να θεωρηθεί στρατηγικής και εθνικής σηµασίας και να ενισχυθεί τουλάχιστον στα πλαίσια της οικονοµικής διπλωµατίας. Ωστόσο, παράγοντες όπως η δηµοσιονοµική κρίση της Ελλάδος, η αρνητική δηµοσιότητα, οι συνεχείς υποβαθµίσεις της χώρας αλλά και των τραπεζών από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης, απειλούν την αναπτυξιακή παρουσία των ελληνικών τραπεζών στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Για το 2010, αναµένεται ότι οι οικονοµίες των χωρών των Βαλκανίων θα εξέλθουν της κρίσης µε θετικούς ρυθµούς ανάπτυξης. Αντίθετα, η Ελλάδα θα παραµείνει µε αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης και το 2010. Οι οικονοµίες των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, αν και εµφανίζουν σηµαντικά δηµοσιονοµικά ελλείµµατα και ελλείµµατα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, έχουν το πλεονέκτηµα του µικρού σχετικά δηµόσιου χρέους, κάτω του 50% του ΑΕΠ για την Τουρκία και πολύ χαµηλότερου για τις υπόλοιπες χώρες έναντι 115% στην Ελλάδα. ΕΠΙΛΟΓΗ 43

@ ALLMEDIA CREATIVE

44 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKING

Προκλήσεις & στρατηγική

για τραπεζίτες Ύφεση στην οικονοµία, χαµηλή ζήτηση δανείων, ανοδικό κόστος κεφαλαίων, ανησυχίες στις αγορές οµολόγων, ρυθµίσεις δανείων και αυστηρότεροι κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας, το κοκτέιλ των προσδοκιών και της ανησυχίας στην αναζήτηση νέων ισορροπιών. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

εν υπάρχει προηγούµενο χώρας, µε το µέγεθος και τη δοµή της ελληνικής οικονοµίας, τουλάχιστον ιστορικά, η οποία να έχει καταφέρει να ξεπεράσει, έστω και µία, µεγάλη δηµοσιονοµική κρίση χωρίς τη βοήθεια του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Στην Ελλάδα φαίνεται πως προσπαθούµε να ξαναγράψουµε την Ισ τορία. Στο πρόσφατο 40o Διεθνές Forum του Νταβός, δύο ήταν τα θέµατα που κυριάρχησαν στις συζητήσεις και τα πάνελ των ειδικών: Το πρώτο ήταν η ελληνική δηµοσιονοµική κρίση και οι επιπτώσεις της στο ευρώ. Το δεύτερο αφορούσε το µέλλον του παγκόσµιου χρηµατοπιστωτικού συστήµατος µετά τις σηµαντικές µεταρρυθµίσεις που εγκαινίασε η αµερικανική κυβέρνηση Οµπάµα µε σκοπό να επηρεάσει τις εξελίξεις στην εποπτεία των τραπεζών σε ολόκληρο τον πλανήτη. Τον τελευ-

ταίο καιρό, µερίδα των Ελλήνων πολιτικών έχει αποδυθεί σε ανένδοτο κατά του ελληνικού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος αγώνα, ακολουθώντας τα βήµατα ξένων κυβερνήσεων και πολιτικών. Με τη διαφορά ότι στην Ελλάδα δεν είχαµε πτωχεύσεις τραπεζών και την ανάγκη χρηµατοδότησής τους από τα χρήµατα των φορολογουµένων προκειµένου να αποτραπεί το καταστροφικό ντόµινο. Στην Ελλάδα οι τράπεζες κράτησαν τις δυνάµεις τους, τις θυγατρικές τους, τα κεφάλαιά τους, τους εργαζόµενούς τους. Στην Ελλάδα οι τράπεζες χρηµατοδοτούν το δηµόσιο χρέος της χώρας και το δηµόσιο χρέος δεν τις χρηµατοδοτεί.

Εύλογες ανησυχίες Οι ελληνικές τράπεζες έχουν από το 2002 µέχρι το 2008 αναπτυχθεί σηµαντικά στις περιοχές των Βαλκανίων

και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, µε αποτέλεσµα σήµερα να έχουν εδραιώσει µια ισχυρή παρουσία. Αυτή η επέκταση σήµερα έχει παγώσει εξαιτίας της χρηµατοπιστωτικής κρίσης και των αποτελεσµάτων της τόσο στις ελληνικές τράπεζες, όσο κυρίως στις χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται. Είναι προφανές ότι οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών κινούνται αµυντικά, µε στόχο να διατηρήσουν τα κεκτηµένα. Στο εσωτερικό, οι τραπεζίτες έχουν να αντιµετωπίσουν δύο δύσκολους αντιπάλους: Την σοβαρότερη οικονοµική ύφεση των τελευταίων 20 ετών αλλά και κρίση εµπιστοσύνης των πολιτών και των πολιτικών προς το τραπεζικό σύστηµα. Οι πολιτικές παρεµβάσεις στην οµαλή λειτουργία των βασικών δραστηριοτήτων µε στόχο την προστασία των οικονοµικά αδύναµων κοινωνικών στρωµάτων και η κυβερνητική απόφαση ρύθµισης των δανείων των ΕΠΙΛΟΓΗ 45

BANKING

επιχειρήσεων (µε αναβολή πληρωµών χρεολυσίων) στην Ελλάδα θα προκαλέσουν µε µαθηµατική ακρίβεια περιορισµό της πιστωτικής επέκτασης και γενικευµένη αύξηση των επιτοκίων. Με λίγα λόγια οι τράπεζες το 2010 θα χορηγούν λιγότερα δάνεια µε υψηλότερα επιτόκια και µόνο σε δανειολήπτες που εµπιστεύονται και γνωρίζουν καλά. Η βασική κατεύθυνση, η εντολή που έχει δοθεί στα υψηλά στελέχη των τραπεζών και τους διευθυντές των καταστηµάτων είναι η διατήρηση του ποσοστού των µη εξυπηρετούµενων δανείων κοντά στα τρέχοντα επίπεδα και η είσπραξη σηµαντικού ποσοστού από τα δάνεια που βρίσκονται σε κα-

Προκλήσεις & στρατηγική

ρυθµό 3,5% και τα υπόλοιπα των δανείων χαµηλότερα κατά 1,2 δισ. ευρώ. Αντίστοιχα τα δάνεια των νοικοκυριών αυξήθηκαν µόλις 3,1% µετά από άνοδο 13% το 2008. Οι προβλέψεις µιλούν για άνοδο των δανείων φέτος 2% ή και χαµηλότερα αναλόγως των συνθηκών στην οικονοµία. Δεδοµένου ότι το κόστος άντλησης κεφαλαίων από τις αγορές είναι περίπου απαγορευτικό για τις τράπεζες (µετά την εκτόξευση των επιτοκίων δανεισµού του δηµοσίου, αφού οι τράπεζες δανείζονται µε επιτόκια 100 µε 150 µονάδες βάσης πάνω από το δηµόσιο) και της υποχρέωσης επιστροφής των φθηνών κεφαλαίων που άντλησαν από την ΕΚΤ,

Δεδοµένου ότι το κόστος άντλησης κεφαλαίων από τις αγορές είναι περίπου απαγορευτικό για τις τράπεζες µετά την εκτόξευση των επιτοκίων δανεισµού του δηµοσίου, και της υποχρέωσης επιστροφής των κεφαλαίων που άντλησαν από την ΕΚΤ, πιθανότερο είναι το σενάριο µείωσης του υπολοίπου των δανείων.

θυστέρηση. Δεύτερη προτεραιότητα των ελληνικών τραπεζών είναι η οµαλή χρηµατοδότηση των δραστηριοτήτων τους σε µια περίοδο που η Ελλάδα ως χώρα χρηµατοδοτείται µε επιτόκια δραχµής και όχι ευρώ. Συγχρόνως, σε µια οικονοµία που κινείται ακόµα σε περιβάλλον ύφεσης, καθώς ο ρυθµός ανάπτυξης θα είναι αρνητικός, -0,3% ή και περισσότερο το 2010, οι τράπεζες θα αντιµετωπίσουν και περιορισµένη ζήτηση δανείων η οποία θα επηρεάσει τα έσοδά και τη ρευστότητά τους. Ήδη το 2009 ο ρυθµός ανόδου των δανείων επιβραδύνθηκε στο 4,2% από 15,9% το 2008. Τα επιχειρηµατικά δάνεια αυξήθηκαν 5% µετά από άνοδο 19% το 2008, µε µεγάλο χαµένο τη βιοµηχανία η χρηµατοδότηση της οποίας υποχωρεί µε 46 ΕΠΙΛΟΓΗ

πιθανότερο είναι το σενάριο µείωσης των χορηγήσεων των τραπεζών και του υπολοίπου των δανείων. Στην Ευρωζώνη τα δάνεια παρουσίασαν µηδενική µεταβολή το 2009, µε τα δάνεια των επιχειρήσεων µειωµένα κατά 2,3% µετά από άνοδο 9% το 2008. Ελαφρά αυξητικά κινήθηκαν των νοικοκυριών, µε άνοδο 1,3% τον Δεκέµβριο, αντιστρέφοντας την πορεία υποχώρησης των προηγούµενων µηνών. Οι τρεις βασικοί κίνδυνοι για τις ελληνικές τράπεζες συνοψίζονται: α) Στον πισ τωτικό κίνδυνο από τη µη εξυπηρέτηση δανείων σε περιβάλλον ύφεσης, β) Τον κίνδυνο στους ισολογισµούς τους από την υποχώρηση των τιµών των ελληνικών κρατικών οµολόγων που διακρατούν, γ) Την αβεβαιότητα των οικονοµικών εξελίξε-

ων στις γειτονικές χώρες όπου έχουν αναπτύξει δραστηριότητες και δ) Στην επιβάρυνση του κόστους δανεισµού τους από τις διεθνείς αγορές καθώς αυξάνεται το κόστος δανεισµού του ελληνικού δηµοσίου, καθιστώντας την άντληση κεφαλαίων απαγορευτική

Τα κρατικά οµόλογα της αµφίβολης σωτηρίας Πολλοί πιστεύουν ότι το ελληνικό χρηµατοπιστωτικό σύστηµα είναι θωρακισµένο επειδή τα χαρτοφυλάκιά του είναι γεµάτα από υψηλότοκα ελληνικά κρατικά οµόλογα που µετά την κρίση θα προσφέρουν υψηλές και σίγουρες αποδόσεις. Τα πράγµατα όµως δεν θα είναι τόσο εύκολα φέτος στις αγορές των οµολόγων όχι µόνον σ την Ευρώπη αλλά και σ τον υπόλοιπο κόσµο. Μόνο στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι οι κυβερνήσεις θα αν τ λήσουν µε οµόλογα από τις αγορές περίπου 1-1,5 τρισ. ευρώ το 2010, που σηµαίνει ότι οι πιο αδύναµες χώρες, στον ανταγωνισµό για κεφάλαια, θα πληρώσουν ακριβότερα για τα κεφάλαια που θα δανεισθούν. Και το υψηλότερο κόστος δανεισµού, στα συγκοινωνούντα δοχεία των αγορών, µεταφέρεται και στις τράπεζες. Από το 2007, τα κυβερνητικά ελλείµµατα σ τις χώρε ς του ΟΟΣ Α έ χουν αυξηθεί κατά 7% του ΑΕΠ σε επίπεδο λίγο υψηλότερο από το 8% και τα κρατικά χρέη έχουν αυξηθεί κατά περίπου 25% του ΑΕΠ σε λίγο υψηλότερα από το 100%. Οι µεγαλύτερες αυξήσεις έχουν εκδηλωθεί σε Ιρλανδία, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Βρετανία και Ισπανία. Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούµενο για την τρέχουσα ταχύτητα και την κλίµακα συγκέντρωσης δηµόσιου χρέους σε καιρό ειρήνης και είναι δύσκολο να γίνουν εκτιµήσεις για τις επιπτώσεις της παρατεταµένης δηµοσιονοµικής λιτότητας στην πραγµατική οικονοµία που µόλις τώρα βγαίνει, στις µεγάλες χώρες της ΕΕ, από την ύφεση. Σε αρκετά µέλη της ΕΕ τα όρια έχουν ήδη παραβιαστεί. Κι έτσι, το φάντασµα του κρατικού χρεοστασίου έχει επιστρέψει στην πλούσια

Δύση. Η στάση πληρωµών δεν σηµαίνει απαραιτήτως άµεση αποκήρυξη των χρεωστικών υποχρεώσεων. Μπορεί να σηµαίνει κάποιο είδους µορατόριουµ στις πληρωµές τοκοχρεολυσίων και την αναδιάρθρωση των όρων δανεισµού. Υπάρχουν τέσσερεις λόγοι για τους οποίους η µείωση του κρατικού χρέους θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη τα επόµενα χρόνια και, άρα, θα υπάρχει σοβαρός κίνδυνος προβληµάτων στις αγορές οµολόγων.

ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΟΠΙΟ

ΑΝΟΙΧΤΑ ΜΕΤΩΠΑ & ΡΙΣΚΟ

ΠΡΩΤΟΝ, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους θα εκτιναχτεί καθώς θα αυξάνονται οι εκδόσεις οµολόγων για να χρηµατοδοτηθούν τα µεγάλα ελλείµµατα µε τα οποία οι κυβερνήσεις στήριξαν τις οικονοµίες τους την περίοδο της κρίσης. ΔΕΥΤΕΡΟΝ, το περιβάλλον οικονοµικής ανάπτυξης παραµένει υποτονικό και ανεπαρκές για να οδηγήσει σε αύξηση των φορολογικών εσόδων που θα µείωναν τα δηµόσια ελλείµµατα. ΤΡΙΤΟΝ, η κρίση και η ύφεση αποτελούν τους άµεσους ενόχους, ωστόσο ωχριούν µπροστά στο διαφαινόµενο κόστος των συνταξιοδοτικών δαπανών του δηµοσίου, που αρχίζουν να αυξάνονται επικίνδυνα.

Πιστωτική επέκταση στην Ελλάδα (ετήσια βάση) 2008

2009

2010

Ιδιωτικός τοµέας

16%

2011 3%

Επιχειρήσεις

19%

3% 3%

Νοικοκυριά

13%

Καταναλωτικά

14%

-1%

Στεγαστικά

12%

Πηγή: HSBC, σε ονοµαστικούς όρους, χωρίς να συνυπολογίζονταιαναδιαρθρώσεις δανείων, διαγραφές και συναλλαγµατικές διαφορές

Βαθµός χρέωσης νοικοκυριών - επιχειρήσεων (% ΑΕΠ) Ελλάδα Ευρωζώνη 11ος 2009 11ος 2009 Επιχειρήσεις 55,20% 74,40% Νοικοκυριά

49,50%

65,00%

* Στεγαστικά

33,20%

48,50%

* Καταναλωτικά

16,30%

16,50%

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, ΕΚΤ, Alpha Bank Εβδοµαδιαίο δελτίο

Το 2010 ξεκίνησε µε µια εξαγορά τράπεζας η στρατηγική της οποίας ενδεχοµένως να επηρεάσει τη λειτουργία ολόκληρου του τραπεζικού µας συστήµατος. Η ανακοίνωση εξαγοράς του 31,5% των µετοχών της Protonbank από τον όµιλο Λαυρεντιάδη συνδυάστηκε µε τη δηµοσιοποίηση των προθέσεων της νέας ιδιοκτησίας για τη µετεξέλιξη της ProtonBank σε µιας µορφής επενδυτικής τράπεζας, η οποία δεν θα ασχολείται τόσο µε τη λιανική τραπεζική ή και καθόλου, αλλά µε την επένδυση σε προβληµατικές επιχειρήσεις, τις οποίες θα εξυγιαίνει και κατόπιν θα µεταπωλεί. Ίσως πρόκειται για ιστορική στιγµή για το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα γιατί διαχωρίζεται ξεκάθαρα η εµπορική από την επενδυτική τραπεζική, κάτι που έχει συνειδητοποιήσει η Αµερική από το 1937. Μετά όλα όσα συνέβησαν στην Wall Street τα τελευταία χρόνια, ο αµερικανός πρόεδρος Obama ανακοίνωσε ότι στο εξής οι αµερικανικές τράπεζες δεν θα µπορούν να κερδοσκοπούν µε τα χρήµατα των καταθετών τους και οι επενδυτικές δραστηριότητες πρέπει να διαχωριστούν από τις αµιγώς τραπεζικές εργασίες. Η νέα αυτή στρατηγική ενδεχοµένως να φέρει δοµικές αλλαγές στο τραπεζικό µας σύστηµα. Η χρηµατοδότηση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων πρέπει να αλλάξει χαρακτηριστικά. Η τραπεζική χρηµατοδότηση δεν µπορεί πλέον να καλύπτει απλώς τις τρέχουσες ταµειακές ανάγκες των επιχειρήσεων. Οι τράπεζες πρέπει να αναλάβουν ένα µέρος του επιχειρηµατικού ρίσκου και να χρηµατοδοτήσουν αναπτυξιακά σχέδια των µικροµεσαίων που ενισχύουν την παραγωγικότητα και κυρίως την απασχόληση. Στα µεγάλα έργα υποδοµής -συγκοινωνιακά, ενεργειακά που θα υλοποιηθούν στην Ελλάδα µέσα από τα προγράµµατα συγχρηµατοδότησης δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα η συµµετοχή των τραπεζών θα είναι κρίσιµη και οι παρεµβάσεις τους για την έγκαιρη ολοκλήρωση των έργων, καίριες. Το 2010 η έµφαση θα πρέπει να δοθεί στην ποιότητα και τη διαχρονικότητα αυτών των έργων, καθώς και στο γεγονός ότι δεν θα πρέπει στο βωµό της σαφήνειας και της απλότητας της προκήρυξης του έργου να θυσιάζεται η δυνατότητα ανάπτυξης καινοτοµιών. Είναι προφανές ότι µέσα στη δύσκολη οικονοµική συγκυρία, το µέγεθος και η κεφαλαιακή ισχύς των τραπεζικών ιδρυµάτων θα παίξει ουσιαστικό ρόλο. Κινήσεις συµµαχιών και στενής συνεργασίας των λεγόµενων «µικρών τραπεζών» δεν πρέπει να αποκλειστούν. Η Aspis Bank για παράδειγµα της οποίας την πλειοψηφία έχει εδώ και µήνες διεκδικήσει ο Όµιλος Ρέστη, είναι ένα από τα «ανοιχτά» µέτωπα στον τραπεζικό χώρο, δεδοµένης και της πίεσης που υπάρχει για τη βελτίωση της κεφαλαιακής επάρκειας της Aspis Bank, εξαιτίας της οποίας «εκκρεµεί» παράλληλα, µία νέα αύξηση κεφαλαίου. Ο κ. Ρέστης έχει και το 50,1% της FBBank και µέχρι πρότινος είχε διευκρινισθεί ότι η τυχόν εξαγορά της Aspis θα γινόταν από εκείνον ως φυσικό πρόσωπο και όχι µέσω της FBBank. Κυριότερος λόγος ήταν ότι δεν συµφωνούσε σε µία τέτοια εξαγορά ο δεύτερος σηµαντικός µέτοχος της τράπεζας, που είναι η ATEbank µε συµµετοχή της τάξεως του 40%. Η νέα διοίκηση της Αγροτικής υπό τον Θεόδωρο Πανταλάκη δεν θα είχε αντίρρηση να αποδεσµευθεί από τη συµµετοχή της στη FBBank, την οποία διοικεί ο Στάθης Παπαγεωργίου. Ένα από τα πολυσυζητηµένα σενάρια, θέλουν την Αγροτική να συγχωνεύεται µε το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο (ίσως και µε το Ταµείο Παρακαταθηκών και Δανείων), αλλά ακόµη το τοπίο είναι ρευστό.

ΕΠΙΛΟΓΗ 47

BANKING

ΤΕΤΡΑΡΤΟ, τα υψηλά επίπεδα κινητικότητας κεφαλαίων περιπλέκουν τη διαχείριση χρέους. Οι οίκοι αξιολόγησης έσπευσαν να υποβαθµίσουν την πιστοληπτική ικανότητα αρκετών χωρών (µεταξύ των οποίων και της Ελλάδας) και η κίνησή τους έχει ιδιαίτερη σηµασία επειδή οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες και κάποια sovereign wealth funds δεν µπορούν να κατέχουν χρεόγραφα µε αξιολόγηση κάτω του «ΑΑ». Οι κυβερνήσεις πρέπει να περιγράψουν µε αξιόπιστες λεπτοµέρειες τα προγράµµατα δηµοσιονοµικής σταθερότητας και να επιβάλουν διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις για τη δηµιουργία νέων µοχλών ανάπτυξης. Αλλιώς, το δηµόσιο χρέος θα αυξάνεται και µαζί µε αυτό το κόστος εξυπηρέτησης του (τα bond yields), καθώς οι χώρες θα ανταγωνίζονται στην προσέλκυση χρηµατοδότησης. Το κόστος εξυπηρέτησής του ίσως εκτιναχθεί σε κάποια χώρα και ίσως θα είναι αδύνατον να αποτραπεί το φαινόµενο «ντόµινο» στη συνέχεια. Αν όλα αυτά σας θυµίζουν τη χώρα που λέγεται Ελλάδα, έχετε δίκιο. Γι’ αυτό άλλωστε η δουλειά του τραπεζίτη δεν είναι τόσο δηµοφιλής πλέον στον τόπο µας. Γιατί ο τραπεζίτης στηρίζει τις εκδόσεις του δηµοσίου χρέους (εννοείται µε το αζηµίωτο) αλλά και επιβαρύνεται όταν αντλεί χρήµατα από τις ξένες αγορές µε το υψηλό επιτόκιο που συνοδεύει το ελληνικό δηµόσιο.

Κόντρα στις πιθανότητες Λίγο πριν διαγραφούν οι παραδοσιακοί κανόνες των αγορών εξαιτίας της κρίσης, οι επενδυτές θεωρούσαν ως απόλυτα ασφαλή τα κρατικά οµόλογα. Όµως αυτό δεν φαίνε ται να ισχύει πλέον: για πρώτη φορά οι αγορές έχουν αρχίσει να θεωρούν πιθανότερη την περίπτωση χρεοκοπίας µίας χώρας από τη χρεοκοπία µίας εταιρείας. Σήµερα κοστίζει περισσότερο το να ασφαλιστείς ενάντια στην περίπτωση χρεοκοπίας των ανεπτυγµένων χωρών της Ευρώπης, συµπεριλαµβανοµένης της Βρετανίας, σε σύγκριση µε το κόστος ασφάλισης έναντι ενδε48 ΕΠΙΛΟΓΗ

Προκλήσεις & στρατηγική

ΣΑΣ ΣΤΗΡΙΞΑΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΣΤΗΡΙΞΕΤΕ! Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο οι τράπεζες περιορίζουν τις χορηγήσεις τους είναι για να αυξήσουν τα ίδια κεφάλαιά τους για να ανταποκριθούν στις σχεδιαζόµενες ρυθµίσεις, σύµφωνα µε την τριµηνιαία έρευνα συνθηκών δανειοδότησης της ΕΚΤ. Ο Λορέντζο Μπίνι Σµάγκι, µέλος του εκτελεστικού συµβουλίου της τράπεζας, θεωρεί ότι αυτό αποτελεί πηγή µεγάλης ανησυχίας καθώς οι τράπεζες προσπαθούν να ανταποκριθούν στις νέες ρυθµίσεις µειώνοντας την έκθεσή τους στην πραγµατική οικονοµία. Ο στόχος όµως της κρατικής στήριξης των τραπεζών στην κρίση, τονίζει, δεν ήταν η στήριξη του Λορέντζο Μπίνι Σµάγκι χρηµατοπιστωτικού συστήµατος per se αλλά της βασικής λειτουργίας της χρηµατοοικονοµικής διαµεσολάβησης. Γι’ αυτό και η ΕΚΤ επιµένει τα πρόσφατα κέρδη τους να κατευθυνθούν σε κεφαλαιακή ενίσχυση ώστε να επιστρέψουν συντοµότερα στη χρηµατοδότηση της οικονοµίας. Η αντίδραση των τραπεζών στις σχεδιαζόµενες ρυθµίσεις δείχνει ότι κίνητρο των µάνατζερ και των µετόχων τους είναι τα αυξανόµενα µερίσµατα και οι αµοιβές και λιγότερο οι µακροπρόθεσµες επενδύσεις. Είναι επιτακτικό τράπεζες και ρυθµιστικές αρχές να βρουν µια νέα ισορροπία, αλλιώς, καταλήγει θα έχουµε χάσει την ευκαιρία να µάθουµε από την κρίση, θα έχουµε σπαταλήσει τα χρήµατα των φορολογουµένων και η κρίση θα επανέλθει.

χόµενης χρεοκοπίας 125 ευρωπαϊκών εταιρειών µε υψηλό επίπεδο πιστοληπτικής αξιολόγησης (investment grade companies), βάσει στοιχείων της Markit. Η αντίληψη για το τι είναι ασφαλές έχει αλλάξει άρδην, καθώς οι αποδόσεις των κρατικών οµολόγων τόσο της Βρετανίας όσο και άλλων χωρών βρίσκονται υψηλότερα από τις αντίστοιχες των εταιρικών οµολόγων. Τα βρετανικά Credit Default Swaps έχουν φθάσει στις 83 µονάδες βάσης από τον Σεπτέµβριο έως σήµερα. Τα CDS της Unilever βρίσκονται στις 29 µονάδες βάσης, ενώ της BP στις 38 µονάδες βάσης. Το υπέρογκο βρετανικό χρέος έχει θέσει ακόµη και υπό αµφισβήτηση την αξιολόγηση «ΑΑΑ» της Βρετανίας, µε τους οίκους αξιολόγησης να τονίζουν ότι η χώρα θα πρέπει να µειώσει και το έλλειµµά της εάν δεν επιθυµεί να βρεθεί αντιµέτωπη µε το ενδεχόµενο υποβάθµισης. Βέβαια, η εικόνα είναι

διαφορετική για χώρες όπως η Ελλάδα, η οποία βρίσκεται αντιµέτωπη µε υπερβολικά αδύναµη δηµοσιονοµική κατάσταση και η Γερµανία, η οποία εξακολουθεί να αποτελεί το σηµείο αναφοράς (benchmark) της Ευρώπης. Οι αποδόσεις των ελληνικών οµολόγων βρέθηκαν πολύ υψηλότερα σε σύγκριση µε αυτές των οµολόγων µεγάλων εταιρειών ή τραπεζών. Τα κράτη µε υψηλά χρέη θα πρέπει να βάλουν σε τάξη τα δηµοσιονοµικά τους. Εάν αποτύχουν, µπορεί να υπάρξει ένα µαζικό ξεπούληµα στις οµολογιακές αγορές. Η δυσχερής θέση στην οποία βρέθηκε η Ελλάδα, που είδε τα οµόλογά της να καταρρέουν, λόγω αµφιβολιών για την αξιοπιστία των δηµοσιονοµικών της µεγεθών, αποτελεί έναν καλό «συναγερµό» για τις υπόλοιπες κυβερνήσεις, έναν «συναγερµό» για το τι θα έχουν να αντιµετωπίσουν εάν δεν πάρουν τα κατάλληλα µέτρα.

AllmediaCreative ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΤΥΠΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Σχεδιασµός και παραγωγή κάθε είδους εντύπου.  ∆ηµιουργία καταχωρίσεων για έντυπα και internet.  ∆ηµιουργία banner και pop-up windows.  Παραγωγή πολυσέλιδων εντύπων και business cards.  Μελέτη και σχεδιασµός εταιρικής ταυτότητας /εφαρµογές, σχεδιασµός και κατασκευή συσκευασίας, σχεδιασµός και παραγωγή εταιρικού περιοδικού - newsletter.  Σχεδιασµός και παραγωγή Εταιρικού Απολογισµού - Μετατροπή σε ηλεκτρονική έκδοση.

Για περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 210 6401850, e-mail: creative@allmedia.gr

Bancassurance

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

BANKING

ΠΑΜΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΙΚΗΤΑΣ Ο διευθυντής Bancassurance της Εθνικής Ασφαλιστικής εκτιµά ότι η πώληση ασφαλιστικών προϊόντων µέσω των τραπεζικών δικτύων έχει επιβιβαστεί σε αµαξοστοιχία ταχείας κυκλοφορίας. Ο ρόλος του bancassurance είναι σηµαντικός καθώς η αξιοπιστία του κοινού στις ασφαλιστικές εταιρείες δεν περνά τις καλύτερες της µέρες, εάν συνεκτιµήσει κανείς και τις έξι ασφαλιστικές που έκλεισαν µέσα στο 2009. «Πρέπει πρώτα να ‘χτίσουµε’ την ασφαλιστική συνείδηση, από την αρχή και στοχευµένα. Αυτό απαιτεί προγραµµατισµό, κόπο και χρόνο. Είναι ταυτόχρονα όµως µονόδροµος», επισηµαίνει. Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ 50 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Το κανάλι διανοµής είναι που κάνει τη διαφορά στη συνείδηση του κοινού 

υξάνονται τα θετικά µηνύµατα που δίνει η αγορά σχετικά µε το bancassurance. Και αυτό δεν είναι ελληνικό αλλά ευρωπαϊκό φαινόµενο. Έτσι, δεν είναι κ. Νικήτα; Πράγµατι. Κερδίζει συνεχώς µερίδια αγοράς αν και οι ρυθµοί ανάπτυξής του είναι εξαιρετικά διαφορετικοί από χώρα σε χώρα, ιδιαιτέρως στις ασφαλίσεις ζωής. Σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία τα συνταξιοδοτικά

Περνώντας στην Εθνική, αν θυµάµαι σωστά, δραστηριοποιείται στο bancassurance από το 2004. Περίπου έτσι. Γιατί είµασ τε και πριν αλλά µόνο µε ασφαλίσεις πυρός για τους δανειολήπτες. Και το µερίδιο αγοράς του Οµίλου ΕΤΕ στο bancassurance; Που κινείται; Οι εργασίες bancassurance αποτελούν σήµερα το 1/4 των συνολικών

bancassurance. Και θα σας πω και συγκεκριµένα. Στη Ρουµανία στόχος είναι η εκµετάλλευση της δυναµικής για ανάπτυξη του bancassurance µέσω στρατηγικών συµµαχιών µε εγχώριους χρηµατοοικονοµικούς οργανισµούς π.χ., Banca Romaneasca, Alpha Bank Romania κ.λ.π. Στη Βουλγαρία, προτεραιότητα αποτελεί η ανάπτυξη των εργασιών, κυρίως bancassurance, µε αξιοποίηση της θέσης της UBB (θυγατρικής της ΕΤΕ), ενώ

«Σήµερα τα δίκτυα της ΕΤΕ έχουν ενστερνιστεί την άποψη ότι τα ασφαλιστικά προγράµµατα αποτελούν πλέον προϊόντα των καταστηµάτων τους. Τα παραγωγικά αποτελέσµατα είναι εξαιρετικά. Από τα 17 εκατ. ευρώ το 2004, φτάσαµε στα 234 εκατ. ευρώ το 2008».

προγράµµατα διατίθενται σε ποσοστό άνω του 70% από τα τραπεζικά δίκτυα. Στο Ηνωµένο Βασίλειο το νοµοθετικό πλαίσιο δεν διευκολύνει την ανάπτυξή του και στη Γερµανία οι πολίτες κινούνται πιο παραδοσιακά.

Και στην Ελλάδα; Εννοώ, πώς θα χαρακτηρίζατε σήµερα την πορεία του κλάδου; Εξελίσσεται µε ταχείς ρυθµούς και ιδιαιτέρως για τις ασφαλίσεις ζωής. Η αλήθεια είναι ότι το bancassurance δηµιούργησε µία νέα αγορά. Έδειξε στην πράξη, τα οφέλη των ασφαλιστικών προγραµµάτων σε µερίδα του κοινού που µέχρι τότε αντιµετώπιζε αρνητικά την έννοια της ασφάλισης. Σήµερα αποτελεί κεντρική επιλογή πολλών τραπεζών οι οποίες αντιλήφθηκαν γρήγορα τα οφέλη από την προώθηση των bancassurance εργασιών. Έχουν σηµαντικά κέρδη από τις προµήθειες άλλωστε. Έτσι, οι τράπεζες διαθέτουν προϊόντα που συνδυάζονται µε τα τραπεζικά ή τα συµπληρώνουν καλύπτοντας ανάγκες των πελατών τους και µειώνοντας σε αρκετές περιπτώσεις τις δικές τους επισφάλειες. Έχει γίνει πλέον κατανοητό και στα δίκτυα των τραπεζών ότι τα ασφαλιστικά προγράµµατα που είναι κατάλληλα σχεδιασµένα, έχουν φυσική θέση µέσα στο τραπεζικό κατάστηµα.

µας εργασιών και το 1/3 των εργασιών ζωής, οι οποίες, φυσικά, έχουν «κτισθεί» στη διάρκεια πολλών ετών. Στις εργασίες bancassurance υπολογίζονται µόνο οι ασφαλίσεις που ολοκληρώνονται στα καταστήµατα της ΕΤΕ και ο πελάτης αποχωρεί µε τη βεβαίωση ασφάλισης στο χέρι. Βεβαίως υπάρχουν και άλλες ασφαλιστικές εργασίες από διάφορες συνέργιες µε την ΕΤΕ. Θα είχαµε µια καλύτερη αίσθηση του µεγέθους των εργασιών bancassurance της Εθνικής Ασφαλιστικής αν λέγαµε ότι αν αυτές πραγµατοποιούνταν από χωριστή εταιρία, αυτή θα ήταν από µόνη της η πέµπτη της ελληνικής αγοράς στις ασφαλίσεις ζωής. Σήµερα τα δίκτυα της ΕΤΕ έχουν ενστερνιστεί την άποψη ότι τα ασφαλιστικά προγράµµατα αποτελούν πλέον προϊόντα των καταστηµάτων τους. Τα παραγωγικά αποτελέσµατα είναι εξαιρετικά. Από τα 17 εκατ. ευρώ το 2004, φτάσαµε στα 234 εκατ. ευρώ το 2008.

Στις εξωστρεφείς δραστηριότητες τώρα. Ποιες οι προτεραιότητές σας στην Ανατολική Ευρώπη; Στρατηγική της Εθνικής Ασφαλιστικής είναι να ακολουθεί την ΕΤΕ στις διεθνείς κινήσεις της, µε έµφαση στη δυνατότητα ανάπτυξης υπηρεσ ιών

αντίστοιχα στην Κύπρο στόχος µας είναι η περαιτέρω ενίσχυση της κερδοφορίας και η ανάπτυξη εργασιών µε ρυθµούς µεγαλύτερους της αγοράς.

Μάλλον δεν θα ήταν υπερβολή, κ. Νικήτα, ο ισχυρισµός ότι το bancassurance βοηθά σηµαντικά τη δηµιουργία στενότερων δεσµών των καταναλωτών µε τα ασφαλιστικά προϊόντα. Είναι ή δεν είναι έτσι; Πράγµατι οι τράπεζες έχουν αναπτύξει ισχυρούς δεσµούς µε τους πελάτες τους και τους συνδέουν σχέσεις εµπιστοσύνης. Αυτό τις διευκολύνει να ξεπερνούν τη σηµερινή χαµηλή ασφαλιστική συνείδηση των πολιτών αλλά και την πιθανή δυσπιστία τους απέναντι στις ασφαλιστικές εταιρίες. Αλλά τα πράγµατα ακολουθούν και τη φυσική τους ροή και οι τράπεζες καλύπτουν τις ανάγκες που δηµιουργούνται. Να σας δώσω ένα παράδειγµα. Ο πολίτης σήµερα αισθάνεται την ανάγκη αγοράς ιδιωτικού συνταξιοδοτικού προγράµµατος. Έτσι τα συνταξιοδοτικά προγράµµατα αποτελούν πλέον προϊόντα των τραπεζικών καταστηµάτων µας. Στην Εθνική, µάλιστα, σήµερα προγράµµατα διαγνωσ τικών εξετάσεων έρχονται να πάρουν τη θέση τους στα καταστήµατα της τράπεζας. ΕΠΙΛΟΓΗ 51

ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΣΕ ΑΣΤΑΤΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΤΑ ΟΣΚΑΡ

ΤΑ XΡΥΣΑ BΑΤΟΜΟΥΡΑ

Εάν η Ελλάδα δεν καταφέρει να αποβάλει τον κακό εαυτό της και µάλιστα µε όσο το δυνατόν πιο σύντοµες διαδικασίες, το βραβείο που θα της απονεµηθεί στο τέλος του έτους θα είναι αυτό του Χρυσού Βατόµουρου, από τα γνωστά σε όλους µας αντιβραβεία Όσκαρ. Δεδοµένων των προβληµάτων, εάν η χώρα καταφέρει να αποφύγει το χρυσό βατόµουρο, αυτό, από µόνο του, θα είναι επιτυχία. Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

52 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ! Το παιχνίδι της µοίρας και της ζωής δίνει στους δύο φίλους και συµµαθητές από τα παλιά, την πρόκληση να συµβάλλουν, ο καθένας από το πόστο του, στην έξοδο της χώρας από την ύφεση!

ο έχουµε ακούσει τόσες πολ λέ ς φορέ ς τον τελευταίο καιρό και όχι αδικαιολόγητα, που απορίας άξιο θα είναι να υπάρχει έστω και ένας Έλληνας που να µην έχει αναφέρει και αυτός µε τη σειρά του ότι «Το 2010 θα είναι µια δύσκολη χρονιά». Κι ίσως η πιο κρίσιµη των τελευταίων ετών, να προσθέσουµε. Το διακύβευµα της κρίσιµης χρονιάς που βρίσκεται ακόµα στην αρχή της, δεν είναι άλλο από τη δυνατότητα της χώρας συνολικά να υπερβεί τον εαυτό της. Και για να διατυπώσουµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους, να αποβάλει τον κακό εαυτό της. Το σκηνικό συµπληρώνουν µια σειρά από βεβαιότητες, υποψίες και θεωρήσεις,

χαρακτηριστικές των εξελίξεων που θα ζήσουµε.   Βεβαιότητα πρώτη: Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θέλει την Ελλάδα εκτός Ευρωζώνης. Καλώς ή κακώς, η Ελλάδα αποτελεί µέρος του ευρωπαϊκού οικοδοµήµατος. Αν ένας µέρος του αποσπαστεί ουδείς είναι σε θέση να προβλέψει τι θα συµβεί στο οικοδόµηµα. Κάποιοι άλλοι θα ήθελαν την Ελλάδα εκτός Ευρωζώνης να προκαλεί ρωγµή στο ευρωπαϊκό οικοδόµηµα, που έτσι κι αλλιώς έχει µύριους άλλους λόγους να το κλονίζουν. Κάπως έτσι το ελληνικό πρόβληµα καθίσταται και ευρωπαϊκό. Ειδάλλως, οι Ευρωπαίοι δεν θα είχαν κανένα...

πρόβληµα να πάψουν να ασχολούνται. Πάλι καλά που ασχολούνται µαζί µας. Το πρόβληµα θα ήταν να αδιαφορήσουν. Πάλι καλά που σπεύδουν να δώσουν συµβουλές, τεχνογνωσία και νέο χρήµα. Έβαλαν (και) εδώ τα λεφτά τους και για να τα σώσουν, µια επιλογή έχουν: Να δώσουν κι άλλα. Με µια διαφορά: Αυτή τη φορά θέλουν να ξέρουν επακριβώς που θα πάνε και πώς θα αξιοποιηθούν.   Βεβαιότητα δεύτερη: Τα κοινοτικά κονδύλια θα αποτελέσουν τη µόνη πηγή χρηµατοδότησης κι αναθέρµανσης της ελληνικής οικονοµίας. Και ταυτόχρονα την τελευταία ευκαιρία για να ανακάµψει η χώρα. Με τις ΕΠΙΛΟΓΗ 53

ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΣΕ ΑΣΤΑΤΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ

τράπεζες να επιδεικνύουν ιδιαίτερη επιφυλακτικότητα να χρηµατοδοτήσουν επιχειρήσεις που κατά το πρόσφατο παρελθόν επέδειξαν αφερεγγυότητα και αναξιοπιστία, καθώς και επισφαλή επιχειρηµατική σχέδια, η διαπραγµάτευση κυβέρνησης και Κοµισιόν είναι σχεδόν µονόδροµος. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο «µπρα ντε φερ» που ξεκίνησε ήδη και αφορά πρωτίστως στη δηµιουργία δικλίδων ασφαλείας που θα απαγορεύουν στην πολιτική και κοµµατική νοµενκλατούρα να οικειοποιηθεί κοινοτικούς πόρους. Το κρίσιµο ζητούµενο είναι ο τρόπος που τα νέα κοινοτικά κονδύλια που προβλέπει το ΕΣΠΑ θα φθάσουν απευθείας, χωρίς πολιτική µεσιτεία, στο υγιές και δηµιουργικό κοµµάτι της ελληνικής κοινωνίας – όσο πλέον απέµεινε στη χώρα...  Υποψία πρώτη: Είναι αρκετά πιθανό, ο Γιώργος Παπανδρέου να έχει αντιληφθεί πως το κρίσιµο ζητούµενο είναι να διασφαλίσει την απρόσκοπτη ροή των ευρωπαϊκών κονδυλίων προς το υγιές και παραγωγικό κοµµάτι της ελληνικής αγοράς, µε τις µικρότερες δυνατές απώλειες και διαρροές προς το παρασιτικό κοµµατικό, µιντιακό, συνδικαλιστικό πλέγµα κρατικοδίαιτων συµφερόντων που το λυµαίνονταν όλα αυτά τα χρόνια. Εξ ου και είναι κρίσιµο να διασφαλίσει όρους και προϋποθέσεις διαφάνειας στη λειτουργία του κράτους και του πολιτικού συστήµατος ευρύτερα.   Υποψία δεύτερη: Ίσως για αυτό άλλωστε ζητά σε αυτό ακριβώς το σηµείο τη συναίνεση της αξιωµατικής αντιπολίτευσης και του Αντώνη Σαµαρά. Δεν είναι τυχαίο που όλες οι προωθούµενες αλλαγές και µεταρρυθµίσεις, από τον εκλογικό νόµο και τη διοικητική (ανα)διοργάνωση της χώρας, µέχρι τη φορολογική µεταρρύθµιση και τη διεύρυνση του «πόθεν έσχες» έχουν ως κεντρικό στόχο τον περιορισµό της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα της κρατικής µηχανής και σε όλα τα στρώµατα της ελληνικής κοινωνίας. 54 ΕΠΙΛΟΓΗ

  Θεώρηση πρώτη: Πρόκειται για έργο τιτάνιο που αναπόφευκτα θα συναντήσει µεγάλες και ποικίλες αντιδράσεις. Κι εδώ βρίσκεται η µεγάλη πρόκληση και η ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας του τόπου που προσωποποιούν ο Γιώργος Παπανδρέου κι ο Αντώνης Σαµαράς.  Θεώρηση δεύτερη: Το παιχνίδι της µοίρας και της ζωής έδωσε στους δυο φίλους και συµµαθητές από τα παλιά, την ευκαιρία να συµβάλουν καθοριστικά (ο καθένας από το σηµαντικό θεσµικό του πόστο), προκειµένου να σπάσει ο φαύλος κύκλος της χρόνιας ελληνικής παθογένειας που διαχρονικά διατηρεί σ το περιθώριο – και ουσ ιασ τ ικά εκτός «παιχνιδιού» – ένα σηµαντικό κοµµάτι της ελληνικής κοινωνίας µε όραµα, φαντασία και δηµιουργικότητα και εµποδίζει την πρόοδο και την ευηµερία του τόπου.

«ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΤΟ ΧΑΛΙ ΜΑΣ;»* Εάν ήταν στίχοι ενός τραγουδιού, σίγο υρα θα ήταν το «Τι θα γίνε ι µε το χάλι µας;». Ο λόγο ς για την κατά σ ταση και τις προ κλήσ εις που πρέπ ει να αντι µετω πίσε ι η χώρ α το 2010. Και θα συνε χίζα µε και παρ ακάτ ω: «Φτ αίει λένε το κεφάλι µας /µια ζωή που κάνε ι λάθη /µα ποτέ δε λέει να µάθ ει /και συνέ χεια απορεί». Σήµε ρα ο Γιώργος Παπανδρέου καλε ίται να απο δειχ τεί αντά ξιος ηγέτ ης των απα ιτητ ικών καιρ ών, βάζο ν τας µία τάξη σε µία σειρ ά από χρόνια προβλήµα τα και εξαλείφοντας παθ ογέν ειες που ταλα νίζο υν τη χώρα για µεγάλο διάσ τηµα. * «Το χάλι µας» σε µου σική και στίχους του Γιώργου Ζήκα. Πρώτη εκτέλεση: Δηµήτρης Ζερβουδάκης, Γιώργος Ζήκας. Album: «Μια ζωή στην ίδια τάξη», 1996.

Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΚΑΙ Ο ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ Ακόµα και αν η χώρα επιστράτευε τις µαγικές ιδιότητες του Χάρυ Πότερ ή τις ικανότητες επίλυσης προβληµάτων του Σέρλοκ Χόλµς και πάλι ίσως δεν θα είχε αρκετά πολεµοφόδια στη φαρέτρά της µπροστά στην πρόκληση που αντιµετωπίζει.

ίγο πολύ στην ατζέντα της καθηµερινότητά µας έχουµε ακούσει ό,τι διαδίδεται: Η χώρα βρίσκεται σ το χεί λος της χρεωκοπίας, σ την πόρτα εξόδου της Ευρωζώνης και στον προθάλαµο του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου. Πρόκειται τελικά για απλές διαδόσεις; Υπάρχουν βάσιµες υποψίες; Ή βεβαιότητες; Το βέβαιο είναι πως ουδείς µπορεί να έχει βεβαιότητες... Και όλα αυτά τη στιγµή που βεβαιώνεται ευρέως ότι: Ο τόπος βρίσκεται σε διαδικασ ία µετάβασης. «Ή αλλάζουµε ή βουλιάζουµε», διακήρυττε προεκλογικά ο Γ. Παπανδρέου. Πρωθυπουργός σήµερα µε νωπή και ισχυρή λαϊκή εντολή, καλείται να πρωτοστατήσει των αναγκαίων αλλαγών και µεταρρυθµίσεων. Να γίνει ο καταλύτης της επίλυσης χρόνιων παθογενειών και προβληµάτων. Ειδάλλως, τα προβλήµατα θα τον πνίξουν και µαζί του θα βουλιάξει κι η χώρα. Και σίγουρα δεν χρειάζεται να εξηγήσουµε γιατί: Ένας κούκος δεν φέρνει την Άνοιξη! Οι καλές προθέσεις του Γ. Παπανδρέου δεν αρκούν για να βγει ο τόπος από το σηµερινό αδιέξοδο. Ούτε βεβαίως θα ήταν φρόνιµο να τού αποδοθούν µαγικές ικανότητες. Ο Χάρυ Πότερ είναι ένας δηµοφιλής ήρωας, για µικρούς και µεγάλους. Ουδέποτε όµως – ακόµα και σαν παραµύθι – δεν ανέλαβε να σώσει µια χώρα µε τα µαγικά του... Και µια το «πιάσαµε» κινηµατογραφικά ας το συνεχίσουµε έτσι: Υποψιάζεται κανείς βάσιµα ότι το ελληνικό πρόβληµα είναι ένας γρίφος για δυνατούς λύτες. Ακόµα κι ο ανανεωµένος (και πλέον κινηµατογραφικός Σέρλοκ Χολµς) θα τα έβρισκε σκούρα.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ & ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ

Όταν η φιλοσοφική σκέψη συναντά τις πολιτικές πρακτικές. Αλλιώς, πώς το δοκίµιο περί αυταπάτης: «Το πραγµατικό και το διπλό του», του γάλλου καθηγητή, Κλεµάν Ροσέ µας δίνει τα εργαλεία ερµηνείας των πολιτικών πρακτικών που ακολούθησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις την τελευταία εικοσαετία. Από τη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

ίναι γεµάτη η καθηµερινότητά µας από δηµοσιεύµατα ότι η χώρα βρίσκεται σ το χείλος της χρεωκοπίας. Μικρή ίσως σηµασία έχει εάν οι διατυπώσεις αυτές περιγράφουν την πραγµατικότητα κατά γράµµα ή εντάσσονται σε ένα ευρύτερο κλίµα υπερβολής που συνηθίζουν οι αγορές. Σηµασία έχει η αντίδραση της χώρας να είναι δυναµική ώστε να διασφαλιστεί η βιώσιµη ανάπτυξή της. Αυτό προϋποθέτει για όσους αποφασίζουν για τον τόπο να δέχονται την κριτική και να κάνουν αυτοκριτική. Να κάνουν όµως, σοβαρή αυτοκριτική, χωρίς να επιτρέπουν στη σκέψη, να µετατοπίζει το επίκεντρο του ενδιαφέροντος αλλού, πρακτική που ακολούθησαν οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα την τελευταία εικοσαετία. Πρόκειται µε άλλα λόγια, για το φαινόµενο µιας χρόνιας ελληνικής αυταπάτης που έχει φέρει σήµερα τη χώρα σε αδιέξοδο σύµφωνα µε το δοκίµιο περί αυταπάτης: «Το πραγµατικό και το διπλό του», του Κλεµάν Ροσέ (Εκδόσεις Αρµός). Λέει λοιπόν ο Ροσέ που δίδαξε φιλοσοφία για 39 χρόνια (1967-1998) στο Πανεπιστήµιο της Νίκαιας στη Γαλλία. «Τίποτα δεν είναι πιο εύθραυστο από την ικανότητα του ανθρώπου να αποδέχεται την πραγµατικότητα {…} Αν το πραγµατικό µε ενοχλεί και επιθυµώ να απαλλαγώ από αυτό, θα το ξεφορτωθώ µε έναν πιο ευέλικτο τρόπο, αντικρίζοντάς το δηλαδή µε ένα βλέµµα που αποτελεί τη µέση οδό ανάµεσα στην ανεπιφύλακτη αποδοχή και την

ανεπιφύλακτη απόρριψη: {...} Ναι, σε αυτό που αντιλαµβάνοµαι, όχι, στις συνέπειες που θα έπρεπε κανονικά να ακολουθήσουν». Γιατί για την Ελλάδα η πραγµατικότητα της συµµετοχής της στο ευρώ, αποδεικνύεται ότι δεν σήµαινε ταυτόχρονα και υιοθέτηση ανάλογων πολιτικών, δηλαδή περιστολή των πολιτικών που οδηγούσαν σε υψηλότερα ελλείµµατα, υψηλότερο πληθωρισµό, δηµόσιο δανεισµό και χαµηλότερη ανταγωνιστικότητα. Το αντίθετο συνέβαινε. Και εδώ ακριβώς συνίσταται αυτό που ονοµάζει ο Ροσέ το πραγµατικό και το διπλό του. Η αντίληψη δηλαδή της πραγµατικότητας που µπορεί να οδηγεί στις πρακτικές που αυτή υπαγορεύει ή σε άλλες πρακτικές που δεν συνάδουν µε ό,τι υπαγορεύει το πραγµατικό. Η αυταπάτη µε άλλα λόγια. Κάπως έτσι η χώρα λειτουργώντας µέσα στο ευρωπαϊκό οικονοµικό σύστηµα της ΕΕ και κάτω από το νέο περιβάλλον δυσκολεύεται να προσαρµοστεί. Γιατί την

εποχή που έπρεπε να ακολουθήσει τις άλλες χώρες και να εκσυγχρονιστεί, «προτίµησε» να αρκεστεί στο να αντιλαµβάνεται την πραγµατικότητα, χωρίς να υιοθετεί τις πρακτικές που αυτή υπαγόρευε. Ο Ροσέ είναι ιδιαίτερα εύστοχος για αυτή την τακτική: «Δεν αρνούµαι να δω και δεν αµφισβητώ καθόλου το πραγµατικό που εµφανίζεται µπροστά στα µάτια µου. Αλλά η συγκατάβασή µου σταµατάει εδώ. Είδα, αποδέχτηκα, αλλά µην µου ζητάτε τίποτα περισσότερο. {..} Σε αυτήν την περίπτωση, δεν πρόκειται τόσο για λανθασµένη όσο για ‘άχρηστη αντίληψη’ (της πραγµατικότητας). Αυτή η ‘άχρηστη αντίληψη’ αποτελεί, είναι ένα από τα σηµαντικότερα χαρακτηριστικά της αυταπάτης». Και αυτό είναι ό,τι δεν πρέπει να κάνει σήµερα η χώρα. Να αφεθεί και πάλι σε αυταπάτες. Η πραγµατικότητα του 2010 είναι από δύσκολη έως σκληρή. Οι πρακτικές που προκύπτουν από αυτή δεν µπορούν παρά να είναι ανάλογες.

ΕΠΙΛΟΓΗ 55

56 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟ 2010

ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΛΛΙΚΟΥ ΤΙΓΡΗ O,τι γυαλίζει δεν είναι απαραίτητα και χρυσός. Ούτε όµως εξ ορισµού συµβαίνει και το αντίθετο. Γιατί µπορεί σύµφωνα µε την Κινεζική αστρολογία το 2010 να είναι το έτος του Μεταλλικού Τίγρη, για τους Κινέζους όµως ο µεταλλικός τίγρης δεν συµβολίζει δυναµισµό όπως για τον Δυτικό κόσµο αλλά µία κατάσταση που χαρακτηριστικό της αποτελούν τα αντικρουόµενα στοιχεία. Ό,τι ακριβώς δηλαδή συµβαίνει σήµερα µε την παγκόσµια οικονοµία. Το 2010 ήδη δίνει τα πρώτα δείγµατα γραφής που προµηνύουν µία χρονιά µε µεγάλες αβεβαιότητες. Χαρακτηριστικό που ταιριάζει γάντι στην εικόνα των αγορών. Η πραγµατική οικονοµία δειλά ανακάµπτει, υπό τη δαµόκλειο σπάθη των αγορών οµολόγων. Αγορές που εδράζονται, κινούνται και περιστρέφονται στην εύθραυστη ισορροπία της εµπιστοσύνης των επενδυτών στα κρατικά οµόλογα. Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 57

H ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ TO 2010

τα τέλη του 2009, ο πρώην υπουργός Οικονοµικών (1995-99) κα ι ν υ ν π ρ ό ε δ ρ ο ς στο Συµβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων τ ω ν ΗΠ Α , Ρ ό µ π ε ρτ Ρούµπιν, έκανε τις ακόλουθες οικονοµικέ ς εκτιµήσεις σ το περιοδικό Newsweek: «Οι ΗΠΑ αντιµετωπίζουν την προσεχή 10ετία οµοσπονδιακά ελλείµµατα που απειλούν πολύ σοβαρά την αγορά οµολόγων, τη συναλλαγµατική ισοτιµία, την οικονοµία και το οικονοµικό µέλλον κάθε αµερικανού εργαζόµενου και οικογένειας. Οι κίνδυνοι αυτοί µεγεθύνονται από τις περιβάλλουσες συνθήκες στις οποίες δηµιουργούνται τα ελλείµµατα αυτά: ένα χαµηλό ποσοστό αποταµίευσης των νοικοκυριών παρά την πρόσφατη αύξησή του, µεγάλες ανάγκες χρηµατοδότησης για την αποπληρωµή των οµοσπονδιακών χρεών που λήγουν κάθε χρόνο, υψηλό ειδικό βάρος των δολαριακών τίτλων που περιλαµβάνουν τα ξένα χαρτοφυλάκια, επιδείνωση δηµοσιονοµικών προοπτικών το επόµενο διάστηµα, και ανταγωνιστική αναζήτηση κεφαλαίων από άλλες χώρες για τη χρηµατοδότηση των ελλειµµάτων τους. Η συµβατική σοφία εδώ υπαγορεύει την ανησυχία µήπως οι ιδιωτικές επενδύσεις εκτοπισθούν (από τα δηµόσια ελλείµµατα), εξέλιξη που θα κατέληγε σε µείωση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης. Επιπλέον, οι αρχές της δεκαετίας του ’90 έδειξαν πως η επισφαλής δηµοσιονοµική κατάσταση µπορεί να έχει µία συµβολική επίδραση που ευρέως υποσκάπτει την επιχειρηµατική και καταναλωτική εµπιστοσύνη. Αλλά τελικά, και αυτό είναι πολύ πιο επικίνδυνο, οι αγορές οµολόγων και συναλλάγµατος µπορεί να αντιδράσουν έντονα, µπροστά στους φόβους σχετικά µε τις ανισορροπίες προσφοράς και ζήτησης κεφαλαίων τα επόµενα χρόνια ή σχετικά µε τον πληθωρισµό. Μέχρι σήµερα οι επιδράσεις αυτές αποφεύχθηκαν χάρη σε µία σειρά παράγο58 ΕΠΙΛΟΓΗ

ντες όπως οι µεγάλες εισροές ξένων κεφαλαίων σε αµερικανικούς κρατικούς τίτ λους, οι ανησυχίες για τη σταθερότητα άλλων ξένων νοµισµάτων, το χαµηλό επίπεδο ζήτησης για κεφάλαια από τον ιδιωτικό τοµέα και η καλή ψυχολογία της αγοράς. Όµως, οι παράγοντες αυτοί δεν µπορεί να συνεχίσουν να λειτουργούν στο διηνεκές και η αλλαγή µπορεί να προκύψει βίαια και απρόβλεπτα». Το µήνυµα του Ρούµπιν είναι πως το 2010 αποτελεί ένα κατ’ εξοχήν αβέβαιο έτος ως προς τις οικονοµικές και χρηµατιστηριακές εξελίξεις. Με συνέπεια οι όποιες προβλέψεις να είναι εξίσου επισφαλείς. Φαίνεται, δε, από την πρόσφατη στάση των αγορών που αναµένουν τα εταιρικά αποτελέσµατα του τέταρτου τριµήνου 2009, όχι τόσο για να δουν εάν υπήρξαν κέρδη (αυτό είναι σχεδόν βέβαιο) όσο για να διαπιστώσουν εάν τα κέρδη αυτά – αντίθετα απ’ ότι έγινε στο τρίτο τρίµηνο που η πηγή τους ήταν αποκλειστικά η δραστική µείωση του λειτουργικού κόστους – προέρχονται από αύξηση των πωλήσεων και εσόδων, δηλαδή εάν διαπιστώνεται αύξηση της ζήτησης και πραγµατική ανάκαµψη της οικονοµίας. Γιατί βεβαίως οι οικονοµικοί δείκτες εµφανίζουν βελτίωση που να δικαιολογεί την τάση ανάκαµψης των οικονοµιών, όµως η συνεχιζόµενη αύξηση της ανεργίας, η µείωση των πραγµατικών αποδοχών λόγω απολύσεων και της πρόσφατης ανόδου του πληθωρισµού, η τάση των νοικοκυριών πλέον να περικόπτουν τις δαπάνες τους για να µπορέσουν να αποπληρώσουν τα χρέη τους, η αύξηση των τιµών των πρώτων υλών και η τάση αύξησης των επιτοκίων και του κόστους του χρήµατος σε συνδυασµό µε την απροθυµία των τραπεζών να δανείσουν, αποτελούν σοβαρότατους ανασ ταλτικούς παράγον τες για την ουσιαστική ανάκαµψη της οικονοµίας. Και επειδή οι χρηµατιστηριακές αγορές ανέκαµψαν µε πρωτοφανή ισχύ το 2009 (από 50% έως 100%) σαν αποτέλεσµα της προηγούµενης µεγάλης τους πτώσης το 2008, είναι λογικό η διατήρηση της ανόδου τους µέσα στο

2010 να αναζητά πιο στέρεα ερείσµατα στα επιχειρηµατικά και οικονοµικά θεµελιώδη µεγέθη.

Δύο όψεις Τι µπορεί να περιµένει, λοιπόν, κανείς σ την πραγµατική οικονοµία το 2010; Με δεδοµένη (α) την τάση αναδίπλωσης των καταναλωτών που προκαλεί η οικονοµική ανασφάλεια, η ανάγκη αύξησης των αποταµιεύσεων και αποπληρωµής των χρεών και (β) τη τάση αποµόχλευσης και εξορθολογισµού των ισολογισµών των επιχειρήσεων που αναµένεται να συνεχισθεί λόγω των µέχρι σήµερα ανεπαρκών βελτιώσεων, πολλά θα εξαρτηθούν από τη διατήρηση ή µη της επεκτατικής νοµισµατικής και δηµοσιονοµικής πολιτικής των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσµο. Η α λ ήθ ε ια ε ίν α ι π ω ς τ α κ ρ ά τη που ανέλαβαν να σ τηρίξουν τις τράπεζες και τις µεγάλες επιχειρήσεις των χωρών τους το 2008-2009 εκπονών τας µαζικά προγράµµατα οικονοµικών ενισχύσεων, επωµίστηκαν µεγάλα βάρη που διόγκωσαν τα

ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΜΕ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ! Οι αγορές αναµένουν τα εταιρικά αποτελέσµατα του τέταρτου τριµήνου 2009, όχι τόσο για να δουν εάν υπήρξαν κέρδη (αυτό είναι σχεδόν βέβαιο) όσο για να διαπιστώσουν εάν τα κέρδη αυτά – αντίθετα απ’ ότι έγινε στο τρίτο τρίµηνο που η πηγή τους ήταν αποκλειστικά η δραστική µείωση του λειτουργικού κόστους – προέρχονται από αύξηση των πωλήσεων και εσόδων, δηλαδή εάν διαπιστώνεται αύξηση της ζήτησης και πραγµατική ανάκαµψη της οικονοµίας.

δηµόσια ελλείµµατα και χρέη τους σε βαθµό που να µην επιτρέπεται η συνέχιση αυτής της συµπεριφοράς αλλά, αντίθετα, για αρκετές χώρες να επιβάλλεται µία συνετή και περιοριστική διαχείρισή τους. Ο φόβος είναι πως η ταυτόχρονη υπερχρέωση τόσων πολλών κρατών σε συνθήκες σ τάσιµης ή υποτονικής ανάπτυξης είναι ικανή να τα οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο δανεισµού για την αποπληρωµή παλαιότερων χρεών που θα έ χει σαν συνέπεια την δραστική αύξηση των επιτοκίων και την αδυναµία µελλον τικής αποπληρωµής τους (βλ κίνδυνο χρεοκοπιών). Σήµερα πολ λά κρατικά προγράµµατα οικονοµικών ενισχύσεων τερµατίζουν χωρίς να προβλέπεται η αυτόµατη ανανέωσή τους. Συγχρόνως, οι νοµισµατικές αρχές δεν προτίθενται επί του παρόντος να αντιµετωπίσουν τον αναδυόµενο πληθωρισµό µε αυξήσεις των βασικών τους επιτοκίων.

Βαρόµετρο τα οµόλογα Υπό το πρίσµα αυτό, η κρίσιµη αγορά που θα κρίνει µάλλον τις εξελίξεις το 2010 είναι αυτή των κρατικών οµολόγων. Εάν οι επενδυτές δείξουν εµπιστοσύνη στις συνεχώς αυξανόµε νε ς εκδόσ ε ις κρα τ ικών οµολόγων διαφόρων χωρών, τότε η χρηµατοδότηση των επεκτατικών δηµοσ ιονοµικών πολιτικών ενδεχοµένως να συνεχιστεί για ένα διάστηµα ωσότου να ισχυροποιηθεί η οικονοµική ανάκαµψη. Εάν, όµως, συναν τήσει προβλήµατα ή καταρρεύσει η εµπισ τοσύνη µε αφορµή χρηµατοπισ τωτικά ατυχήµατα µεµονωµένων χωρών (πχ Ντουµπάϊ, Ελλάδα, Ισλανδία, Ιρλανδία, Λετονία κλπ), τότε το στήριγµα της οικονοµικής πολιτ ικής θα εκ λείψει οριστικά και η πραγµατική οικονοµία θα οδεύσει σε µία δεύτερη ύφεση (double dip) µε τα χρηµατιστήρια να προηγούνται στη πτώση. Αυτό είναι ένα πιθανό σενάριο για τα µέσα ή τέλη του 2010, µε πολύ πιθανότερη ωστόσο τη συνέχιση της ανάκαµψης το επόµενο διάστηµα.

ΠΡΟΣΟΧΗ. Η ΕΡΓΑΛΕΙΟΘΗΚΗ ΜΑΣ ΕΧΕΙ ΕΞΑΝΤΛΗΘΕΙ!

Η παγκόσµια οικονοµία ανακάµπτει ταχύτερα από ό,τι αναµενόταν, όµως η ανάκαµψη παραµένει εύθραυστη προειδοποιεί ο επικεφαλής του ΔΝΤ. Σε πρόσφατη οµιλία του στο Τόκιο, ο Ντοµινίκ Στρος-Καν, συνέδεσε τις µεγάλες αβεβαιότητες µε την άνοδο της ανεργίας που µπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές εντάσεις, µε την αυξανόµενη διάθεση ανάληψης κινδύνου των επενδυτών που οδηγεί σε µεγάλη ροή κεφαλαίων προς τις αναδυόµενες οικονοµίες (Ασίας, Βραζιλίας και Ρωσίας) µε κίνδυνο να δηµιουργηθούν συνθήκες φούσκας στις τοπικές αγορές και µε σηµαντικές δυσµενείς επιπτώσεις αν αυτές διακοπούν απότοµα και, τέλος, µε το timing της εξόδου από τα πακέτα στήριξης της οικονοµίας των κυβερνήσεων υπό το βάρος των αυξανόµενων ελλειµµάτων. Όπως τόνισε, µία δεύτερη ύφεση (double dip) δεν είναι καθόλου απίθανη αν η στήριξη της οικονοµίας αποσυρθεί πριν διασφαλισθεί η εδραίωση της ανάκαµψης. Και αυτό θα έχει συµβεί µόνο όταν διαπιστώσουµε αύξηση της απασχόλησης και της ζήτησης από τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Ως τότε, µεγάλη προσοχή, γιατί όπως είπε έχουµε χρησιµοποιήσει σχεδόν όλα τα εργαλεία νοµισµατικής και δηµοσιονοµικής πολιτικής που διαθέτουµε. Αν διολισθήσουµε και πάλι σε ύφεση θα είναι πολύ, πολύ δύσκολο να λύσουµε το πρόβληµα, είπε χαρακτηριστικά.

ΕΠΙΛΟΓΗ 59

ΕΕ – ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΠΡΟΕΔΡΙΑ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ FLAMENCO Όπως χορεύουν, έτσι και προεδρεύουν.Η ισπανική προεδρία, από την αρχή της θητείας καταπιάνεται, σε έντονους ρυθµούς, µε την εφαρµογή της συνθήκης της Λισαβόνας, η οποία θα επιφέρει σηµαντικές αλλαγές στη λειτουργία της ΕΕ, προωθεί τη νέα οικονοµική στρατηγική «ΕΕ 2020» αλλά και τη συντονισµένη έξοδο των κυβερνήσεων από τα προγράµµατα αναχαίτισης της κρίσης.

Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

τη νέα Συνθήκη της ΕΕ που τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου, οι σηµαντικότερες αλλαγές έχουν να κάνουν µε τα δύο νέα πρόσωπα, τον πρόεδρο της ΕΕ και την ύπατη Εκπρόσωπο για την εξωτερική πολιτική. Σε αντίθεση µε ό,τι συνέβαινε µέχρι τώρα, ο Ισπανός πρωθυπουργός, Χοσέ Λουίς Θαπατέρο δεν θα προεδρεύσει στις Συνόδους Κορυφής, τον ρόλο αυτό ανέλαβε πλέον για τα επόµενα δυόµισι χρόνια ο Βέλγος πρόεδρος της Ένωσης, Χέρµαν Βαν Ρόµπει. Η δεύτερη αλλαγή αφορά το σκέλος των εξωτερικών σχέσεων του Συµβουλίου Υπουργών Εξωτερικών, όπου δεν θα προεδρεύει ο Ισπανός ΥΠΕΞ, Μιγκέλ Ανχελ Μορατίνος, αλλά η Βρετανίδα Ύπατη Εκπρόσωπος, Κάθριν Άστον. Οι Ισπανοί θα προεδρεύουν σε όλα τα υπόλοιπα Συµβούλια Υπουργών και σ το σκέ λος των γενικών υποθέσεων του Συµβουλίου Υπουργών Εξωτερικών. Τα νέα πρόσωπα έχουν ήδη αναλάβει τα καθηκοντά τους, 60 ΕΠΙΛΟΓΗ

ενώ µέσα στους επόµενους µήνες θα ενεργοποιηθεί πλήρως και η υπηρεσία εξωτερικών σχέσεων, κάτι σαν υπουργείο Εξωτερικών της Ένωσης, η οποία θα αποτελείται κατά τα 2/3 από υπαλλήλους του Συµβουλίου και της Κοµισιόν και κατά το 1/3 από αποσπασµένους διπλωµάτες από τα κράτη µέλη.

Επιχείρηση Οικονοµία Στη διάρκεια του πρώτου εξαµήνου του 2010 οι Ισπανοί σε συνεργασία µε τον κ. Βαν Ρόµπει θα πρέπει να προωθήσουν σηµαντικές αποφάσεις. Στο «τραπέζι» της εαρινής Συνόδου Κορυφής (25 και 26 Μαρτίου), θα βρεθεί η ανακοίνωση της στρατηγικής της Κοµισιόν «ΕΕ 2020», πάνω στην οποία θα βασιστεί η ΕΕ την επόµενη δεκαετία. Η νέα στρατηγική θα χρησιµοποιήσει τα (πενιχρά) επιτεύγµατα της Στρατηγικής της Λισαβόνας, και θα αντλήσει διδάγµατα από όσα δεν επιτεύχθηκαν, κυρίως στον τοµέα της απασχόλησης όπου η Κοινότητα βρέθηκε εκτός σ τόχων. Σύµφωνα µε τις κατευθυντήριες γραµµές που παρουσίασε ο Πρόεδρος της Κοµισιον, Ζοζέ Μανουέ λ Μπαρόζο, η νέα στρατηγική θα έχει τρεις θεµατικούς στόχους: τη δηµιουργία αξίας από τη γνώση, την παροχή δυνατοτήτων σ τους πολίτες σε µια οικονοµία χωρίς αποκλεισµούς και τη δηµιουργία µιας αν ταγωνισ τικής, διασυνδεδεµένης και πιο πράσινης οικονοµίας. Η στρατηγική αυτή θα συνδυάζει την ανάπτυξη, τη βιωσιµότητα των δηµόσιων οικονοµικών, την αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής, την κοινωνική ένταξη, την ενίσχυση της βιοµηχανικής βάσης, την ανάπτυξη του τοµέα παροχής υπηρεσιών και την ευελιξία στην αγορά εργασίας.

Το «πριµ» του καλού µαθητή Σε αντίθεση µε τη στρατηγική της Λισαβόνας, η οποία αποδείχθηκε στην ουσία µια χαλαρή πολιτική δέσµευση, η Ισπανική Προεδρία θέλει να καταστήσει δεσµευτική τη νέα κοινοτική πρωτοβουλία. Αρχικά, έκανε την πρόταση να σονοδεύεται από κυρώσεις για τις χώρες που δεν θα πληρούν τους εθνικούς ποσοτι-

κούς στόχους στους διάφορους θεµατικούς τοµείς της «ΕΕ 2020», αλλά ενώπιον των αντιδράσεων που συνάντησε, κυρίως από τη Γερµανία και τη Μεγάλη Βρετανία, αναµένεται να κινηθεί προς την κατεύθυνση της χορήγησης κινήτρων (αυξηµένες κοινοτικές χρηµατοδοτήσεις στους «καλούς µαθητές»). Στη Σύνοδο του Μαρτίου αναµένεται επίσης να υπάρξει µια σαφέστατη πολιτική δέσµευση των 27 Ευρωπαίων ηγετών, στη συνέχεια η στρατηγική θα εξειδικευθεί από την Κοµισιόν µε συγκεκριµένες δράσεις, ενώ τα κράτη µέλη θα κληθούν να θέσουν εθνικούς πενταετείς στόχους που θα αντιστοιχούν στις διαφορετικές καταστάσεις και τα σηµεία αφετηρίας τους. Η Επιτροπή και οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα παρακολουθούν κάθε χρόνο την πρόοδο που θα πραγµατοποιείται σε επίπεδο κρατών µελών και ΕΕ. Να σηµειωθεί τέλος ότι σχετικά µε την έξοδο από τα εθνικά προγράµµατα στήριξης της οικονοµίας, υπάρχει µια κατ’ αρχήν πολιτική δέσµευση των κρατών µελών να ξεκινήσει η διαδικασία το 2011, υπό την προυπόθεση ότι θα επιβεβαιωθεί η ανάκαµψη που ξεκίνησε τους τελευταίους µήνες του 2009. Για να γίνουν ολ’ αυτά απαιτείται συντονισµός. Ο συντονισµός των ενεργειών µάλιστα κρίνεται απολύτως απαραίτητος για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι τα δηµοσιονοµικά έχουν εκτροχιαστεί σε όλες τις χώρες και η περαιτέρω επιδείνωσή τους θα θέσει σε µεγάλο κίνδυνο το σύνολο της Ευρωζώνης και το ενιαίο νόµισµα. Ο δεύτερος είναι ότι εάν κάποιες χώρες σταµατήσουν να στηρίζουν την πραγµατική οικονοµία και κάποιες άλ λες συνεχίσουν, τότε θα δηµιουργηθεί τεράστιο πρόβληµα στη λειτουργία της ενιαίας αγοράς και στους κανόνες ανταγωνισµού.

Λαµβάνοντας υπόψη τα πενιχρά αποτελέσµατα της Στρατηγικής της Λισαβόνας, ο Ισπανός Πρωθυπουργός, Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, προωθεί µε ιδιαίτερο ζήλο τη νέα στρατηγική της ΕΕ για την νέα δεκαετία. Διακρίνεται από τρεις θεµατικούς στόχους: τη δηµιουργία αξίας από τη γνώση, την παροχή δυνατοτήτων στους πολίτες σε µια οικονοµία χωρίς αποκλεισµούς και τη δηµιουργία µιας ανταγωνιστικής, διασυνδεδεµένης και πιο πράσινης οικονοµίας. Στη φωτογραφία, ο Ισπανός πρωθυπουργός (δεξιά) µε τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου, Χέρµαν Βαν Ροµπέι.

ΕΠΙΛΟΓΗ 61

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – Η συνθήκη της Bologna

ΕΞΕΥΓΕΝΙΣΜΕΝΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΒΕΤΟΥΣ Γνώση αποκοµµένη από την αγορά ή άµεσα συνδεδεµένη; Οι απόψεις µπορεί να διίστανται σχετικά, το µόνο σίγουρο όµως είναι ότι, είτε έτσι είτε αλλιώς, πρέπει να τηρείται το µέτρο. Γιατί στην πράξη, όταν δεν τηρείται το µέτρο, η γνώση δεν συνδέεται απλά µε την αγορά εργασίας αλλά τείνει να εµπορευµατοποιείται. Αυτό διαπιστώνουν να συµβαίνει φοιτητές στην Ελβετία, απόρροια της Συνθήκης της Bologna που συµπληρώνει δέκα χρόνια εφαρµογής. Και δεν σταµατούν στη διαπίστωση. Εξεγείρονται, µε νωπή ταυτόχρονα την απογοήτευση από τη διάψευση του επιχειρήµατος πανευρωπαϊκής ενοποίησης των σπουδών. Από τον ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

πυροδότηση των «εξεγέρσεων» των φοιτητών έγινε στη Βιέννη. Η «πυρκαγιά» κάλυψε την Αυστρία και επεκτάθηκε προς τη Γερµανία και την Ελβετία. Οι φοιτητές και οι σπουδαστές των επιχωρίων Πανεπιστηµίων και Πολυτεχνείων, αλλά και καθηγητές, δυσανασχετούν µε την κατάσταση της εκπαίδευσης. Ζητούν βελτιώσεις, αλλαγές, χρήµατα, αλλά δεν επιδιώκουν την «καταστροφή των µονοπωλίων, τον εξοστρακισµό των καπιταλιστών, την 62 ΕΠΙΛΟΓΗ

απαλλοτρίωση του Κεφαλαίου» και άλλα ηχηρά παρόµοια και προπαντός δεν προβάλλουν την αντιαισθητική κουλτούρα του περιθωρίου ως το επιθυµητό µέλλον. Δεν καταστρέφουν! Ένα πολύ καλό ρεπορτάζ της Ιωάννας Φωτιάδη στην Καθηµερινή (10/1/10) παρουσιάζει τον χαρακτήρα της δυσαρέσκειας κυρίως στην Αυστρία και µεταφέρει ένα µέρος από τις διαδικασίες της προσδοκώµενης αλλαγής. Όµως είναι ανάγκη να επιχειρηθεί µια απάντηση σε δυο βασικά ερωτή-

µατα: Γιατί η εξέγερση; Και γιατί τώρα; Καθώς η εκπαιδευτική κοινότητα της Ελβετίας, «άναψε» πρώτα στη γερµανόφωνη περιοχή, για να επεκταθεί αργότερα στη γαλλόφωνη, µε κάποια καθυστέρηση, και επίσης µε µια κάποια κριτική διάθεση, το καλό µηνιαίο περιοδικό της τελευταίας, το L’ HEBDO, επιχείρησε µια έρευνα στο ιστορικό υπόστρωµα των γεγονότων. Αλλά πριν κανείς εισέλθει στα ελβετικά δρώµενα, καλό είναι να αναφερθεί στο τελευταίο.

Η ΤΡΙΠΛΕΤΑ ΤΗΣ «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ»

 Εµπορευµατοποίηση των Πανεπιστηµιακών σπουδών.  Διάψευση της πανευρωπαϊκής ενοποίησης των σπουδών. Ανεπαρκή µέσα & πανεπιστηµιακό περιβάλλον (αµφιθέατρα υπερπλήρη, εγκαταστάσεις και εργαστήρια µε βασικές ελλείψεις κ.λπ.).

ΕΠΙΛΟΓΗ 63

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – Η συνθήκη της Bologna

Flash back Η τριτοβάθµια εκπαίδευση, παλαιότερα συνηθιζόταν η έκφραση Ανώτατη Εκπαίδευση, είναι ιστορικά ένα καινούριο κοινωνικό αγαθό, όπως τη βλέπουµε σήµερα. Ακόµη και µέχρι την έναρξη του Δεύτερου Παγκόσµιου Πολέµου, ήταν ένα κοινωνικό αγαθό που απολάµβανε ένα µικρό τµήµα της νεολαίας των πλουσίων κυρίως χωρών. Και δεν ήταν µόνον λιγοστά τα Ανώτατα Ιδρύµατα, αλλά ήταν και ολιγοκατοικηµένα. Τα λιγοστά και ξακουστά ιδρύµατα που προετοίµαζαν την εκάστοτε άρχουσα τάξη, ήταν τα Σχολεία της κοινωνικής ελίτ. Από τα πρώτα κιόλας µεταπολεµικά χρόνια για διάφορους λόγους, σε ένα κλίµα, ας το πούµε εκδηµοκρατισµού, καθίσταται δυνατή βαθµιαία, η προσέγγιση στην Ανώτατη Εκπαίδευση, νέων, στην αρ-

δηµαϊκής γνώσης, προστίθενται στον π λ ηθυσ µό τ ων διδ ασ κοµέ νων. Η δεύτερη επίπτωση αφορά στους διδάσκοντες. Οι τελευταίοι είναι πλέον υποχρεωµένοι εκ των πραγµάτων να προσαρµοσθούν µε τις δυνατότητες του ακροατηρίου – καµιά φορά και επωφελούµενοι – τουλάχιστον προς αποφυγή εµφανών διακρίσεων. Αλλά συνέβη και κάτι ακόµη εξίσου σηµαντικό. Μέχρι του πολλαπλασιασµού των διδασκοµένων, η λειτουργία της διδασκαλίας, βασιζόταν σε µια σφιχτή θα ‘λεγε κανείς και συνεχή παρουσία στις αίθουσες διδασκαλίας. Το παρουσιολόγιο δηµιουργούσε υποχρεώσεις και οι αδικαιολόγητες απουσίες ήταν απαράδεκτες. Σήµερα; «…Μου αρέσει το µάθηµα ή ο καθηγητής, προσέρχοµαι στον χώρο διδασκαλίας. Δεν µου αρέσει ούτε προσέρχο-

Γίνονται και αλλού καταλήψεις πανεπιστηµιακών χώρων. Στην Ελβετία, πολιτισµένα µέχρι υπερβολής, όταν ο πρύτανης του πανεπιστηµίου της Ζυρίχης παρακαλεί τους καταληψίες να µεταφερθούν σε άλλο αµφιθέατρο, οι ...υπνόσακοι µεταφέρονται.

χή από τις µεσαίες τάξεις και σήµερα γόνοι όλων των τάξεων. Η κατάσταση που δηµιουργήθηκε βαθµιαία οδήγησε στις πολυπληθείς πλέον εκπαιδευτικές κοινότητες. Όχι πως πλήθυναν οι γόνοι των «εχόντων και κατεχόντων», αλλά µε τη νόµιµη πια φιλοδοξία οικογενειών µε µέτρια ή και χαµηλά εισοδήµατα να δουν τα παιδιά τους να συµµετέχουν στην απόλαυση του κοινωνικού αγαθού που παλαιότερα ούτε που τον ονειρεύονταν. Αυτή η ουσιωδέστατη κοινωνική αλλαγή είχε δυο σηµαντικές επιπτώσεις. Φιλόδοξοι νέοι χωρίς επαρκή εφόδια από τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση να πληθαίνουν τις φοιτητικές τάξεις. Πολ λές φορές ακόµη και λιγότερο «ανθεκτικοί» στις δυσκολίες της ακα64 ΕΠΙΛΟΓΗ

µαι ούτε ελέγχοµαι. Σε κάθε περίπτωση είµαι ωσεί παρών». Εποµένως και µέχρι ιστορικά πρόσφατα η παρουσία ήταν επιβεβληµένη, είτε στην παράδοση είτε στις ασκήσεις είτε στα εργαστήρια και η σπουδή είχε αρχή και τέλος. (Βέβαια παρέχονταν ορισµένες δυνατότητες σε περίπτωση αποτυχιών). Έτσι ούτε η «κοπάνα», αλλά κυρίως ούτε η σπουδή µε παράλληλη βιοπορισ τική απασχόληση ήταν δυνατές. Και αν µεν, το πρώτο, σήµερα είναι κατάχρηση των θυσιών της οικογένειας προκειµένου το παιδί να µάθει «καλά γράµµατα», το δεύτερο ήταν και είναι θεµιτό γιατί επιτρέπει σε φιλοµαθείς νέους να σπουδάζουν µε έξοδά τους και τις θυσίες που συ-

νεπάγεται ένα πρόγραµµα σπουδής το οποίο διαµορφώνει ο σπουδαστής (παράπλευρη συνέπεια, οι αιώνιοι φοιτητές.)

Στη χώρα της τάξης Και τώρα σ την Ελβετία, σε µια συνετή µέχρι βαρεµάρας κοινωνία. Ο αγώνας άρχισε από τη Ζυρίχη, πέρασε στη Λωζάννη, και βαθµιαία άναψε σε άλλες πόλεις. Οι κύριοι στόχοι των εξεγερθέντων, είναι οι συνέπειες της εφαρµογής της Συνθήκης της Bologna, και η λεγόµενη εµπορευµατοποίηση των σπουδών. Και βέβαια και τοπικά προβλήµατα, όπως π.χ. η αιφνιδιασ τική επιβολή διδάκτρων σ το Πανεπισ τ ήµιο τ ης Ζυρίχης, η οποία κατέστη αναγκαία µετά την περικοπή της χρηµατοδότησής του από το Καντόνι. Τα αµφιθέατρα καταλαµβάνονται, οι υπνόσακοι ξεδιπλώνονται, γιγαντοαφίσες αναρτώνται. Τα µαθήµατα καθίσ ταν ται δυνατά µε συνεννοήσεις καθηγητών-φοιτητών. Όταν π.χ. ο πρύτανης του Πανεπιστηµίου της Ζυρίχης παρακαλεί τους καταληψίες να µεταφερθούν σε άλλο αµφιθέατρο, υπάρχει συµφωνία και οι ..υπνόσακοι µεταφέρονται. Ο κύριος στόχος των αντιδράσεων είναι οι προβλέψεις της Συνθήκης της Bologna, που εµποδίζουν τους φοιτητές να εργάζονται. Και αυτό στην Ελβετία ήταν και είναι ο κανόνας ακόµη και για εκείνους που δεν το έχουν ανάγκη. Το 78% των σπουδαζόντων εργάζεται, και µόνο το 23% εξ αυτών από ανάγκη. Το πρώτο τµήµα σπουδών (Bachelor) αλλά και το δεύτερο (Master’s) προϋποθέτουν, µε τους όρους της Bologna, υποχρεωτική και συνεχή παρουσία. Αυτό ανατρέπει τις προσπάθειες των διδασκοµένων να οργανώσουν τη σπουδή κατά τις ανάγκες τους. Η δεύτερη απογοήτευση, και κατά συνέπεια αφορµή αν τίδρασης, από τη διάψευση του επιχειρήµατος πανευρωπαϊκής ενοποίησης των σπουδών. Τα «περιβόητα» credits, τα οποία επιτρέπουν να κινείται ο σπουδασ τής από το ένα πανεπισ τήµιο σε έ να άλ λο, αχρηστεύονται στην πράξη γιατί τα πανε-

πιστήµια διατηρούν τις παραδόσεις τους, πολ λέ ς φορέ ς αιώνων και η αλλαγή παρουσιάζει δυσκολίες και απώλειες χρόνου. Τέλος, οι φοιτητές προκειµένου να «ξεµπερδεύουν» µε τα credits διαλέγουν µαθήµατα που εξασφαλίζουν τον µικρότερο κόπο. Η επόµενη αιτία της αναµπουµπούλας σχετίζεται µε τα µέσα και το περιβάλλον των πανεπιστηµίων. Αµφιθέατρα υπερπλήρη, εγκατασ τάσεις και εργαστήρια ανεπαρκή. Έλλειψη κατοικιών για τους σπουδαστές των οποίων οι οικογέ νε ιε ς κατοικούν µακριά από τους χώρους σπουδών, δηλ. φοιτητικές εστίες, ενοικιαζόµενα δωµάτια κ.τλ. Λίγοι βοηθοί και το αποκορύφωµα, εξαµηνιαία δίδακτρα

Ο ΣΑΡΚΟΖΙ ΑΥΞΑΝΕΙ ΤΙΣ ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΣΤΙΣ GRANDES ECOLES Τις Grandes Ecoles, τις παραδοσιακές, γνωστές Ανώτατες Σχολές, οι απόφοιτοι των οποίων είναι οι πρωταγωνιστές της γαλλικής οικονοµικής και πολιτικής σκηνής, «υποχρέωσε» ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί, να ανοίξουν τις πόρτες τους και σε νέους µε χαµηλά εισοδήµατα. Μέσα σε τρία χρόνια το 30% των φοιτητών πρέπει να είναι φοιτητές µε υποτροφία. Θα δίνεται έτσι η ευκαιρία και σε παιδιά ασθενέστερων οικονοµικά οµάδων, που δεν έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τα τµήµατα προετοιµασίας που απαιτούνται για να επιτύχουν στις αυστηρές εξετάσεις εισαγωγής, να εισέλθουν στην ελίτ της γαλλικής εκπαίδευσης µε ένα σύστηµα παράλληλης αξιολόγησης.

της τάξεως των 600-700 φράγκων. Οι φοιτητές εξεγείρονται γιατί θεωρούν ότι η σπουδή είναι δικαίωµα, και τα δικαιώµατα είναι δωρεάν. Και κάτι ακόµη. Η έρευνα π.χ. στο πανεπιστήµιο της Ζυρίχης χρηµατοδοτείται εν µέρει από τον ιδιωτικό τοµέα, χάνοντας έτσι την αθωότητά της. Ο µιµητισµός έπαιξε κάποιο ρόλο στην ανάφλεξη, όµως, όπως φαίνεται η «εξέγερση» σιγόβραζε από καιρό. Φοιτητικές οργανώσεις συνοµιλούσαν, και οι σ τ ρα τ ευµέ νοι µπορε ί να είναι µερικές εκατοντάδες αλλά έχουν αν ταπόκριση. Επωφελούµενοι της συµπλήρωσης µιας δεκαετίας εφαρµογής των όσων προβλέπει η Συνθήκη της Bologna, δεκαετίας που ανέδειξε τις αδυναµίες της, άναψαν ένα εύφλεκτο υλικό. Η κατάσ ταση ανησυχεί τα καντόνια… αλλά οι Ελβετοί ξέρουν α συζητούν και επί του προκειµένου το κάνουν κιόλας… Η ίδια η Συνθήκη περνάει από το µικροσκόπιο, και τα τοπικά προβλήµατα είναι στο τραπέζι.

Νέα συνθήκη Είναι όµως πλέον σαφές ότι το θέµα της οργάνωσης των σπουδών έχει γίνει ευρωπαϊκό, και η Συνθήκη θα αναθεωρηθεί. Όµως το πρόβληµα του «εκδηµοκρατισµού» των σπουδών είναι δυσεπίλυτο. Ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί π.χ. προτίθεται να προωθήσει πρωτοβουλία παροχής διευκολύνσεων σε προικισµένους νέους που δεν έχουν τα οικονοµικά µέσα, για να σπουδάζουν στις Grandes Ecoles, τις παραδοσιακές, γνωσ τές Ανώτατες Σχολές. Από την άλλη µεριά οι Γερµανοί βιοµήχανοι προωθούν και χρηµατοδοτούν µια σχολή Business Administration µε τις προδιαγραφές των φηµισµένων αµερικανικών πανεπιστηµίων. Στην ουσία προσπάθειες διαφοροποίησης της Ακαδηµαϊκής Σπουδής έτσι ώστε να διατηρηθούν οι σχολές της ακαδηµαϊκής ελίτ, τροφοδοτούµενες όµως µε προικισµένους νέους ασχέτως της οικονοµικής τους κατάστασης. Δισεπίλυτο πρόβληµα, αλλά υπάρχουν π.χ. και οι υποτροφίες όπως στις ΗΠΑ! ΕΠΙΛΟΓΗ 65

66 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ – ΔΙΚΤΥΑ & ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

ΥΨΗΛΗ ΤΑΣΗ Για το επιχειρείν στη συµβατική ενέργεια –ορυκτά καύσιµα– αλλά και για όσους επιχειρούν «ανανεώσιµα», το 2010 φαίνεται ότι θα είναι έτος που θα αποτελέσει ένα λαµπρό πεδίο δόξας (και κέρδους). Τουλάχιστον, για όσους λάβουν τις κατάλληλες θέσεις και πάρουν έξυπνες αποφάσεις. Οι παίκτες βρίσκονται ήδη στο τερέν! Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ WATT Ο αγώνας το 2010 θα δοθεί χωρίς αµφιβολία σ το π ε δίο π ο υ ο ρι ο θ ε τ ε ί η λιαν ική αγορά ηλ εκ τ ρισµού, καθώς η επίθεση που δέ χε ται η ΔΕΗ από ανταγωνιστικές εταιρείες είναι πλέον συστηµατική, πολυµέτωπη και δυναµική. Η επιχείρηση έ χει χάσει ένα µικρό µεν αλλά συνεχώς διευρυνόµενο κοµµάτι καταναλωτών, κυρίως στον χώρο των εταιρειών. Η Energa, η Elpedison (τη δηµιούργησαν τα ΕΛΠΕ και η πολυεθνική Edison), αλλά και η συµφερόντων Δ. Μελισσανίδη, Blue Aegean (Aegean Power) είναι οι νέοι «πρωταγωνιστές» στην παραγωγή ενέργειας που επιθυµούν να αν ταγωνιστούν το «µεγαθήριο» της ΔΕΗ.

τ α µ έ σ α Ια ν ο υ α ρί ο υ, ο Γιάν νης Μαν ιάτ ης, υφυπουργός Περιβάλλοντος και Κλιµατικής Αλλαγής, αρµόδιος για θέµατα ενέργειας παραβρέθηκε στο συνέδριο της ΓΕΝΟΠ- ΔΕΗ και απέναντι σε ένα από τα ισχυρότερα πρωτοβάθµια συνδικαλιστικά σωµατεία της χώρας, το σωµατείο της «µεγαλύτερης βιοµηχανίας της χώρας» όπως χαρακτήρισε τη ΔΕΗ ο υφυπουργός , διατύπωσε για µια ακόµα φορά τις προτεραιότητες της κυβέρνησης – αυτές που κάνουν τις περιβαλλοντικές οργανώσεις να …ανησυχούν. «Ο λιγνίτης θα εξακολουθεί να κατέχει τη δική του θέση στο µίγµα καυσίµου της χώρας και ο σχεδιασµός της κυβέρνησης είναι να εξαντληθούν τα ήδη ανοικτά λιγνιτικά πεδία, επενδύοντας σε νέες σύγχρονες µονάδες αντιρρυπαντικής τεχνολογίας προς αντικατάσταση των παλαιών ρυπογόνων µονάδων». Σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ΔΕΣΜΗΕ, παρά τη σηµαντική µείωση κατά 6,9% στην κατανάλωση ηλεκτρισµού το 2009, εξαιτίας των δυσµενών οικονοµικών συνθηκών και της πτώσης της παραγωγής σε πολλούς κλάδους, η

παραγωγή των λιγνιτικών σταθµών της ΔΕΗ αυξήθηκε κατά 2,5% και των ΑΠΕ κατά 20%. Η εξάν τ ληση των πεδίων είναι κάτι που δεν ανησυχεί τις οικολογικές οργανώσεις καθώς είναι απόλυτα λογικό να θεωρούν ότι µε τα λιγνιτικά πεδία παρόντα, οι κυβερνήσεις θα είναι …δυσκίνητες σε θέµατα ανανεώσιµων πηγών. Κατά τα άλλα ο Γ. Μανιάτης ανακοίνωσε ότι θα προκηρυχθούν άµεσα η Μονάδα Πτολεµαΐδα V και η Μονάδα Μελίτη ΙΙ, ηλεκτροπαραγωγικές µονάδες µε βάση τον λιγνίτη, ενώ σε σχέση µε την Μεγαλόπολη, τη Ρόδο και την Κρήτη, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά «οι προσπάθειές µας είναι καθηµερινές, ώστε η κατασκευή των µονάδων να προχωρήσει ακριβώς µέσα στα πλαίσια που έχουµε προδιαγράψει, το ταχύτερο δυνατόν». Οι οικολόγοι ανησυχούν… Μένουµε στη συµβατική ενέργεια όπου το ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού, σε αντίθεση µε τις ανανεώσιµες πηγές είναι σχετικά περιορισµένο. Ενδιαφέρονται λίγοι για τις εξελίξεις στη συµβατική ενέργεια, το ιδιαίτερο όµως είναι ότι στους λίγους περιλαµβάνονται οι κατά τεκµήριο …ισχυροί. Αυτοί µάλιΕΠΙΛΟΓΗ 67

ΕΝΕΡΓΕΙΑ – ΔΙΚΤΥΑ & ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Α-ΔΕΙΚΤΑ ΔΙΚΤΥΑ Στην Ελλάδα τα ενεργειακά δίκτυα, ειδικά αυτό της ηλεκτρικής ενέργειας, είναι προβληµατικά. Δεν έχουν τ ην χω ρητ ικότ ητα που απαιτ ε ίται υπό τις παρούσες ενεργειακέ ς σ υν θήκε ς, δε ν διασυνδέουν όλη την επικράτεια και παρουσιάζουν τεχνολογική υσ τ έ ρηση σ ε σ χέση µε τα αν τίσ τοιχα άλλων ευρωπαϊκών χωρ ώ ν. Τα υ τ ό χ ρ ο ν α , υπάρχει έ να ζ ήτηµα διαχε ίρισ ης τ ων δικτύων καθώς οι εξελίξεις στην αγορά ρεύµατος (παραγωγή και διάθεση από τρίτους, ε να λ λακ τ ικέ ς πηγ έ ς κ.ά.), έχουν καταστήσει πεπαλαιωµένο το υπάρχον σύστηµα διαχείρισης. Το µεγαλύτερο στοίχηµα που καλείται να κερδίσει η ελληνική κυβέρνηση είναι η διασύνδεσ η τ ης ηπε ιρωτ ικής χώρας µε τα µη διασ υνδεδεµέ να νησ ιά και η αξιοποίηση του ενεργειακού δυναµικού που µπορούν να παρέχουν οι ανανεώσιµες πηγές στα νησιά του Αιγαίου, κυρίως η αιολική, εφόσον όµως εκσυγχρονιστεί το δίκτυο της επικράτειας.

68 ΕΠΙΛΟΓΗ

στα έχουν τον τρόπο τους: την Τετάρτη 20 Ιανουαρίου, η υπουργός ΠΕΚΑ Τίνα Μπιρµπίλη και ο υφυπουργός Γιάννης Μανιάτης συναντήθηκαν µε τους Γ. Βαρδινογιάννη και Ε. Μυτιληναίο, τους δύο επιχειρηµατίες που επιχείρησαν να «σπάσουν» το µονοπώλιο στο φυσικό αέριο, «και συζήτησαν θέµατα ενεργειακής αγοράς». Αξίζει να αναφέρουµε ότι η κόντρα των δύο επιχειρηµατιών, που έχουν συστήσει κοινή εταιρεία, µε την ΔΕΣΦΑ, έχει πλέον πολλαπλές επιδράσεις: Η Ρυθµιστική Αρχή Ενέργειας ενεπλάκη κι αυτή καθώς κλήθηκε να γνωµατεύσει και γνωµάτευσε υπέρ των δύο επιχειρηµατιών.

Καθαρή δύναµη όπως καθαρή ενέργεια Στις ανανεώσιµες πηγές και ειδικά στον κλάδο των φωτοβολταϊκών που ευνοείται από τη συγκυρία υπάρχει µεγάλη κινητικότητα. Πρώτα απ΄ όλα συνεχίζεται µε εντυπωσιακούς ρυθµούς η είσοδος νέων εταιρειών στον κλάδο, είτε µε πρώτη εµφάνιση στην Ελλάδα µέσω άµεσων ξένων επενδύσεων, είτε µε αναβάθµιση της µέχρι σήµερα αντιπροσώπευσής τους µε το άνοιγµα θυγατρικής εταιρείας. Δεύτερο χαρακτηριστικό η σταδιακή είσοδος στον κλάδο ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν µέχρι χθες σε όµορους ή συγγενείς κλάδους. Τρίτο χαρακτηριστικό η επιτάχυνση των επενδυτικών σχεδίων για όσες εταιρείες βρίσκονται εδώ και χρόνια στον κλάδο και, µετά από πολύ υποµονή, βλέπουν πια τις προσπάθειές τους να καρποφορούν. Ας δούµε µερικά από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγµατα της αγοράς.

Νέοι παίκτες, νέες συνθήκες. Σηµαντική πορεία στα φωτοβολταϊκά για την aleo solar AG, η οποία εγκαινίασε πρόσφατα τα γραφεία της aleo solar Hellas στη χώρα (λειτουργούσε µέχρι πρόσφατα µε γραφείο αντιπροσωπείας), στα Γλυκά Νερά Αττικής, παρουσία του Jakobus Smit, προέδρου του διοικητικού συµβουλίου και ceo της εταιρείας. Σύµφωνα µε στοιχεία της εταιρείας, η aleo solar κατέχει σήµερα µερίδιο αγοράς που ανέρχεται στο 16% στις αναενώσιµες πηγές ενέργειας, έχοντας υλοποιήσει έργα που εκτείνονται από φωτοβολταϊκούς σταθµούς επί βιοµηχανικής ή οικιακής στέγης, µέχρι και µεγάλους υπαίθριους

σταθµούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2007, η aleo solar έχει παραδώσει και έχουν συνδεθεί µε το δίκτυο περισσότερα από 6 µεγαβάτ, από τα συνολικά 38 µεγαβάτ φωτοβολταϊκής ισχύος που έχουν συνδεθεί µέχρι σήµερα στο ελληνικό δίκτυο ηλεκτροδότησης (στοιχεία ΔΕΣΜΗΕ). Η µητρική ιδρύθηκε το 2001, απασχολεί σήµερα 748 συνεργάτες και το 2008 πραγµατοποίησε πωλήσεις ύψους 360,5 εκατ. ευρώ.

Παιχνίδι µε ενδιαφέρον …ελληνικό. Την Yingli Solar, την γιγαντιαία κινεζική εταιρεία φωτοβολταϊκών την είχαµε γνωρίσει εδώ και µερικά χρόνια από τη διακριτική µεν αλλά συνεπή παρουσία της σε ελληνικές εκθέσεις – φαίνεται πως οι Κινέζοι έκαναν καλή διερεύνηση της ελληνικής αγοράς. Στα τέλη του 2009 ο Γιώργος Μυλωνάς και η θυγατρική της Αλουµύλ, η Alumil Solar, κατέληξαν σε συµφωνία για την υπογραφή µιας σύµβασης. Η σύµβαση αφορά την προµήθεια των πελατών της κινεζικής βιοµηχανίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, µε συστήµατα στήριξης- τµήµα της κατασκευής µε ιδιαίτερη σηµασία σε κάθε ενεργειακή εγκατάσταση. Μια από τις σηµαντικότερες ανακοινώσεις των τελευταίων εβδοµάδων ήταν αυτή της επένδυσης ύψους 14 εκατ. ευρώ από την Μπήτρος Μεταλλουργική, θυγατρική της εισηγµένης Μπήτρος Συµµετοχική. Η πρώτη θα κατασκευάσει δύο φωτοβολταϊκούς σταθµούς συνολικής ισχύος 3,85 MW, οι οποίοι θα αναπτυχθούν στις εγκαταστάσεις της εταιρείας στον Ασπρόπυργο και στη ΒΙΠΕΘ Σίνδου. Πρόκειται για άλλη µια περίπτωση εταιρείας η οποία εκµεταλλεύεται τις στέγες των εγκαταστάσεων ή και των αποθηκών της µε τον πιο επικερδή τρόπο, καθώς σύµφωνα µε εκτιµήσεις της, τα ετήσια έσοδά της από την εξοικονόµηση ενέργειας και την πώληση ηλεκτρικού ρεύµατος µπορεί να ξεπεράσουν και τα 2 εκατ. ευρώ. Η Βιοτέρ δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις: είναι ένας από τους παλαιότερους κατασκευαστικούς οµίλους της χώρας, µε τεράστια ακίνητη περιουσία και πολυσχιδή δραστηριότητα. Η εταιρεία ανακοίνωσε πρόσφατα ότι κατέθεσε µέσω θυγατρικών εταιρειών της στη ΡΑΕ, αιτήσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. συνολικής ισχύος 150 MW. Πρόκειται για µια επένδυση που αναµένεται να ανέλθει σε περί-

που 235 εκατ. ευρώ, ενώ η ίδια συµµετοχή της εταιρείας θα ανέλθει σε περίπου 47 εκατ. ευρώ. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η επένδυση θα αναπτυχθεί σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και θα αφορά σε αιολική, φωτοβολταϊκά και µικρά υδροηλεκτρικά. Από κοντά και η Ικτίνος Ελλάς µε τη θυγατρική της ΙΔ.Ε.Η. η οποία ολοκληρώνει αυτό το διάστηµα αιολικό πάρκο ισχύος 19,80 MW στον Δήµο Νικηφόρου στη Δράµα και αναµένεται να λειτουργήσει άµεσα. Η εταιρεία εντεινει τη δραστηριότητά της κι έχει ήδη καταθέσει αιτήσεις για αιολικά πάρκα συνολικής ισχύος 78 MW.

Χρειάζεται υποµονή. Χαρακτηριστικό παράδειγµα υποµονής που τώρα ανταµείβεται είναι η δυναµική Positive Energy η οποία παρέδωσε εδώ και µερικές εβδοµάδες δύο νέα έργα. Δύο εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών σταθµών στον νοµό Χανίων, ισχύος 80 kWp έκαστος και φωτοβολταϊκό πάρκο ισχύος 100 kW, σ το Σιδηρόκασ τρο του Ν. Σερρών, το οποίο διασυνδέθηκε µε το Εθνικό Δίκτυο Διανοµής και Μεταφοράς Ενέργειας. Ο σταθµός αναµένεται να παράγει σε ετήσια βάση τουλάχιστον 170.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας, αποτρέποντας µε αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλάχιστον 173 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, ετησίως. Θα µπορούσε και καλύτερα! Ποια είναι η κατάσταση που διαµορφώνεται αυτή τη στιγµή στην Ελλάδα, σχετικά µε τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας; Σύµφωνα µε στοιχεία που δηµοσιοποίησε ο Διαχειριστής Εθνικού Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΣΜΗΕ) και αφορούσαν µέχρι και τον Νοέµβριο του 2009, στην Ελλάδα βρίσκονται σε «εµπορική λειτουργία» 1.122 µεγαβάτ από ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, 166 µεγαβάτ σε δοκιµαστική λειτουργία, 295 µεγαβάτ µε εµπορική σύµβαση, 50 µεγαβάτ µε σύµβαση σύνδεσης, 1.180 µεγαβάτ µε άδεια εγκατάστασης και, τέλος, 5.863 µεγαβάτ από ΑΠΕ µε άδειες παραγωγής, βρίσκονται δηλαδή ακόµα στο πολύ πρώιµο στάδιο της επίπονης διαδικασίας. Το 2009 ήταν άλλη µια χρονιά (σχετικής) ανάπτυξης των ΑΠΕ, καθώς εγκαταστάθηκαν 200 MW έναντι 127 του 2008, η απόσταση όµως που µας χωρίζει από τους στόχους στους οποίους έχουµε δεσµευτεί είναι ακόµα πολύ µεγάλη. Σύµφωνα µε τον ΔΕΣΜΗΕ αυτή τη στιγµή το ενεργειακό µείγµα της χώρας αποτελείται από 3,6% ΑΠΕ, 15% από υδροηλεκτρικούς σταθµούς και το 81,4% από ορυκτά καύσιµα!

ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΝΟΥΣ «ΕΛΛΗΝΙΚΗ» Το µείζον πρόβληµα αυτή τη στιγµή είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει διαφοροποιηµένες πηγές ενέργειας, ενώ το ενεργειακό µείγµα της είναι από τα «χειρότερα» στην Ευρώπη των 27: κυριαρχούν τα ορυκτά καύσιµα (λιγνίτης και υδρογονάνθρακες), ενώ το µερίδιο των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας είναι µονοψήφιο και µάλιστα αρκετά µακριά από τους στόχους του 2020-20. Σε ένα τέτοιο σκηνικό τα δίκτυα µεταφοράς ενέργειας είναι εξαιρετικά σηµαντικά, γι’ αυτό η χώρα µας επιδιώκει να βρίσκεται µέσα σε όλες τις διαδικασίες που αφορούν τους διακρατικούς αγωγούς. Ο αγωγός Ελλάδας-Τουρκίας-Ιταλίας (ITGI) για τη µεταφορά αερίου από την Κασπία προς την Ευρώπη, ο αγωγός South Stream για τη µεταφορά αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη µέσω Βουλγαρίας και Ελλάδας και ο περιβόητος πετρελαιαγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, για τη µεταφορά αργού πετρελαίου, είναι έργα εξαιρετικής ενεργειακής και γεωστρατηγικής σηµασίας. Ένα από τα τρία µεγάλα σχέδια, αυτό το αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη φαίνεται πως έχει µπλοκάρει στα γρανάζια της διεθνούς ενεργειακής διπλωµατίας, από την πλευρά όµως της ελληνικής κυβέρνησης υπάρχει θέληση να αναπτυχθεί το συγκεκριµένο δίκτυο. Όπως µάλιστα έγινε γνωστό πρόσφατα, το υπουργείο ΠΕΚΑ θα φέρει στη Βουλή νοµοσχέδιο µε το οποίο θα επισπεύδονται οι διαδικασίες κατασκευής του αγωγού καθώς θα προβλέπει αναγκαστική απαλλοτρίωση εκτάσεων που είναι αναγκαίες για την κατασκευή του έργου, περιορισµούς στην οικιστική ανάπτυξη εκατέρωθεν του αγωγού, χρήση σηµαντικών για το έργο υποδοµών όπως το λιµάνι της Αλεξανδρούπολης κ.ά.

ΕΠΙΛΟΓΗ 69

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ EΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΑΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΟΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ

Σε έναν κόσµο ενεργειακής ανασφάλειας που έγινε πιο περίπλοκος µε τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση, οι Ρυθµιστικές Αρχές Ενέργειας σε κάθε γωνιά του πλανήτη, προσπαθούν να εκσυγχρονίσουν τις δοµές τους, να συνεργαστούν αρµονικά µε τα κράτη και τους υπερεθνικούς οργανισµούς, να ενισχύουν την πορεία προς τις ανανεώσιµες πηγές, να στηρίξουν τις υποδοµές και να βρουν νέους τρόπους τιµολόγησης της ενέργειας. Στόχος είναι η εξυπηρέτηση του καταναλωτή, η ενεργειακή επάρκεια, ο περιορισµός της σπατάλης και η δηµιουργία µιας ενιαίας αγοράς ενέργειας, χωρίς αγκυλώσεις ή αποκλεισµούς. Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΘΑ ΧΤΥΠΗΣΕΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΡΤΑ ΜΑΣ! Για του λόγου το αληθές, το χωριό Δερβ ένι στον Κορινθιακό Κόλπο (140 χιλιό µετρα περίπου δυτικά της Αθήνας), είναι ευάλωτο από την άνοδο του επιπέ δου της θάλασσας, 21 Δεκεµβρίου 2009 .

70 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ρύθµιση, Εξοικονόµηση, Υποδοµές στο 4ο WFER

νας ιδιαίτερος κλάδος εφαρµοσµένης διοίκησης είναι οι Ρυθµιστές Ενέργειας (Energy Regulators) που ήρθε στο προσκήνιο εδώ και µερικά χρόνια µέσα σε συνθήκες απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ενεργειακής ανασφάλειας ειδικά στην Ευρώπη και υπό το βάρος της έντονης κινητικότητας που καταγράφεται στον τοµέα των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Αν και δραστηριοποιούµενοι σε τοπικές, περιφερειακές ή σε εθνικές αγορές, οι Ρυθµιστές Ενέργειας συντονίζουν τις κινήσεις τους σε παγκόσµιο επίπεδο και επιχειρούν να εκσυγχρονιστούν ως διοικητικοί /εποπτικοί φορείς και να «απαντήσουν» στις προκλήσεις των καιρών, ιδίως στην άµεση ανάγκη για εξοικονόµηση ενέργειας και στην αλλαγή του ενεργειακού µείγµατος προς όφελος των ανανεώσιµων πηγών. Το 4ο World Forum On Energy Regulation (WFER), που πραγµατοποιήθηκε πρόσφατα στην Αθήνα έδωσε το στίγµα των επερχόµενων εξελίξεων. Στο επίκεντρο των συζητήσεων ήταν οι διαδικασίες που δροµολογούνται σε όλο τον κόσµο για την ενοποίηση των επιµέρους ενεργειακών αγορών, οι επενδύσεις σε υποδοµές που κρίνονται αναγκαίες για την οµαλή τροφοδοσία της αγοράς και η «απελευθέρωση» της αγοράς ενέργειας µε ταυτόχρονη όµως αναβάθµιση των παρεχόµενων υπηρεσιών. Ας δούµε όµως ένα προς ένα τα µαθήµατα που προκύπτουν από το συνέδριο.

ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΩΤΟ

Αποδεύσµευση από τον άνθρακα Η σηµαντικότερη είδηση που προέκυψε από το παγκόσµιο forum, ήταν η κοινή απόφαση των Ρυθµιστικών Αρχών Ενέργειας να συνδράµουν τις παγκόσµιες προσπάθειες για την αποτροπή του φαινοµένου της κλιµατικής αλ λαγής. Μάλισ τα, υπέγραψαν µια δεσµευτική διακήρυξη οκτώ σηµείων για κοινές δράσεις ενάντια στην πρόκληση της κλιµατικής αλλαγής. «Η µείωση των ρύπων και ο έλεγχος της ενεργειακής ζήτησης απαιτούν πιο «έξυπνα» ενεργειακά δίκτυα στην Ευρώπη και µέτρα ενεργειακής αποδοτικότητας. Οι εθνικές ρυθµιστικές αρχές ενέργειας, προσπαθούν να διασφαλίσουν οικονοµικά βιώσιµες επενδύσεις στα δίκτυα, οι οποίες σχεδιάζονται και υλοποιούνται κατά τέτοιο τρόπο ώσ τε να διασφαλισ τεί η διείσδυση

νέων τεχνολογιών χαµηλών εκποµπών άνθρακα και ανανεώσ ιµων πηγών ενέργειας» είπε στην εναρκτήρια οµιλία του ο Λόρδος Moog, πρόεδρος των European Energy Regulators και οικοδεσπότης του WFER. Ο Λόρδος έδωσε από την πρώτη µέρα µια «πράσινη» κατεύθυνση στις εργασίες του συνεδρίου που ήταν το σηµαντικότερο συνεδριακό γεγονός που ζήσαµε πρόσφατα στον τοµέα της ενέργειας (το επόµενο θα διεξαχθεί το 2012 στο Κεµπέκ, στον Καναδά). Αφιέρωσε σηµαντικό τµήµα των εργασιών του στην κλιµατική αλλαγή, ειδικά στην παρουσίαση και αξιολόγηση ενεργειακών σεναρίων µε ορίζοντα το 2050, κοινός τόπος των οποίων ήταν η ανάγκη για εξοικονόµηση ενέργειας και αποδέσµευση από τον άνθρακα. Συγκεκρι-

µένα, η Ευρώπη πρέπει να µειώσει 80% τις εκποµπές αερίων θερµοκηπίου µέχρι το 2050 κι αυτό ανεξάρτητα από το τι θα πράξουν οι άλλες περιοχές του πλανήτη που µόλις τώρα ενστερνίζονται το µείζον πρόβληµα της κλιµατικής αλλαγής αν και υποφέρουν κυρίως αυτές από τις συνέπειές του (Βόρεια Αφρική, Νοτιοανατολική Ασία, Καραϊβική). Όσο για την Ευρώπη: «εργαζόµαστε για την προώθηση ανταγωνιστικών και διευρυµένων αγορών στην Ευρώπη, παράγοντας κλειδί για την επίτευξη των ενεργειακών στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για βιωσιµότητα, ανταγωνιστικότητα και ασφάλεια παροχής ενέργειας» υποσ τήριξε ο Λόρδος Moog, εκφράζοντας πλήρως το «πνεύµα» που επικρατεί στην ΕΕ για τα ενεργειακά ζητήµατα. ΕΠΙΛΟΓΗ 71

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΜΑΘΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Εκσυγχρονισµός δικτύων Τα η λ ε κ τ ρικά δίκ τ υ α ε ί ν α ι η πλατφόρµα που επιτρέπει στην παραγόµενη ενέργεια να µεταφέρεται γρήγορα και µε τις λιγότερες δυνατές απώλειες στον καταναλωτή. Το WFER επιβεβαίωσε για µια ακόµα φορά την ανάγκη σχεδιασµού και λειτουργίας ηλεκτρικών δικτύων µε τρόπο αποδοτικό, αλλά και µε τρόπο που να µπορούν να µεταφέρουν την ενέργεια που παράγεται από τις νέες πηγές, χρησιµοποιώντας όλη τη χωρητικότητα του δικτύου. Αυτό είναι ιδιαίτερα σηµαντικό για χώρες σαν την Ελλάδα µε την ιδιαίτερη γεωγραφία που κάνει εξαιρετικά δύσκολη τη διασύνδεση των ανανεώσιµων πηγών π.χ. από ένα νησί των Δωδεκανήσων µε το ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο. Σε πολλές περιπτώσεις, οι Ρυθµιστές Ενέργειας επηρεάζουν αποφασιστικά την ανάπτυξη των δικτύων µέσα από το ρυθµιστικό καθεστώς που εφαρµόζουν κι αυτό είναι κάτι συχνό σε περιοχές π.χ. στην Αφρική όπου οι υποδοµές είναι υποτυπώδεις. Σε ορισµένες περιοχές του πλανήτη οι Ρυθµιστές Ενέργειας έχουν στη δικαιοδοσία τους τον έλεγχο των ίδιων των ηλεκτρικών δικτύων. Χαρακτηριστικό παράδειγµα η Ασία, όπου τα µεγάλα προβλήµατα των υποδοµών παροχής ενέργειας έχουν στρέψει τις Ρυθµιστικές Αρχές Ενέργειας περισσότερο προς τις επενδύσεις και τις κατασκευές και λιγότερο στη ρύθµιση και το κανονιστικό πλαίσιο. Με το να συµµετέχουν στη λήψη σηµαντικών επενδυτικών αποφάσεων για την υποδοµή των ηλεκτρικών δικτύων, πιέζουν γ ια προσαρµογή των δικ τύων σε ολοένα και αυστηρότερα περιβαλλοντικά πρότυπα. Εντωµεταξύ, είναι γνωστό ότι τα ενεργειακά δίκτυα στις µέρες µας εκσυγχρονίζονται, κυρίως λόγω των τεχνολογιών πληροφορικής. Για να επωφεληθούν οι καταναλωτές και για να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι που έχει θέσει η ΕΕ, πρέπει να αναπτυχθούν προωθηµένες τεχνολογίες. Χωρίς επενδύσεις 72 ΕΠΙΛΟΓΗ

όµως, τίποτα από τα παραπάνω δεν µπορεί να επιτευχθεί. «Έξυπνα δίκτυα τα οποία προσφέρουν ακρίβεια, ταχύτατη προσαρµοστικότητα – βασίζονται στην ύπαρξη ενεργειακών αποθεµάτων – έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν τη µεγαλύτερη διείσδυση των ανανεώσιµων πηγών, µπορούν επίσης να βελτιώσουν τον ανταγωνισµό και να πε τύχουν µικρότερες ενεργειακές απώλειες» αναφέρει η κοινή δέσµευση των Ρυθµιστικών Αρχών Ενέργειας που έλαβαν µέρος στο WFER. Η ίδια δέσµευση αναφέρει ρητά ότι οι Ρυθµιστές Ενέργειας παίζουν µείζονα ρόλο στο να καταστεί δυνατή η πρόσβαση των πολιτών του πλανήτη στα ηλεκτρικά δίκτυα και τις υπηρεσίες ενέργειας. Φιλόδοξος στόχος, αλλά µάλλον µακρινός καθώς ακόµα και σήµερα σε πολλά σηµεία του πλανήτη η πρόσβαση στον ηλεκτρισµό είναι άπιαστο όνειρο!

ΔΕΝ «ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΥΟΥΝ» ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Υπάρχει µια παγκόσµια ανάγκη για αντικατάσταση των παλαιωµένων υποδοµών και ανάπτυξης βελτιωµένων υποδοµών. Στην Ελλάδα το παρατηρούµε αυτό µε τις επενδύσεις που πραγµατοποιεί ο Όµιλος της ΔΕΗ, επενδύσεις που στρέφονται προς ολοκληρωτική αναβάθµιση των δικτύων και των υποδοµών υπέρ των νέων µορφών ενέργειας.

Ρύθµιση, Εξοικονόµηση, Υποδοµές στο 4ο WFER

ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ

Δηµιουργία ενιαίας αγοράς Η δηµιουργία µιας ενιαίας αγοράς ενέργειας η οποία θα αφορά σε όλες τις µορφές της και θα περιλαµβάνει στους κόλπους της όλα τα κράτη – µέλη της ΕΕ και όσα ακόµα επιθυµούν να εν ταχθούν κάτω από µια ενιαία νοµοθετική και κανονιστική οµπρέλα, είναι ένα από τα σπουδαιότερα ζητήµατα που απασχολούν τους Ρυθµιστές Ενέργειας στην ήπειρό µας, ενώ ανάλογες τάσεις υπάρχουν και στις άλλες ηπείρους. Εδώ και µια δεκαετία έχουν αρχίσει να διαµορφώνονται οι προϋποθέσεις για τη συγκρότηση µιας ενιαίας αγοράς και οι δραστηριότητες πυκνώνουν τόσο σε επίσηµο επίπεδο (στην ΕΕ και άλλους διακυβερνητικούς φορείς), όσο και σε ανεπίσηµο (µεταξύ ιδιωτικών εταιρειών σε διάφορες ευρωπαϊκές αγορές και ενώσεων εταιρικών σχηµάτων). Ειδικά µετά την εµφάνιση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, η ανάγκη για συντονισµό της δράσης, για ενιαία νοµοθετική κάλυψη και κοινό κανονιστικό δίκαιο, έγινε έντονη και αµέσως ξεπήδησαν σχήµατα όπως το Renewable Energy Certificate System (RECS) το οποίο έχει στους κόλπους του 16 ευρωπαϊκές χώρες, το International Energy Regulation Network, το European Renewable Energy Council (EREC), το Renewable Energy & Energy Efficiency Partnership κ.ά. Στις σκανδιναβικές χώρες τα σχήµατα αυτά έχουν κινηθεί εντυπωσιακά γρήγορα, ενοποιώντας την αγορά µέσω κοινής νοµοθεσίας, προτύπων και πιστοποιητικών, ενώ παράλληλα δηµιουργούν κοινές τεχνολογικές πλατφόρµες για την ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών. Αντίθετα, σε λιγότερο ώριµες αλλά εξίσου συνδεδεµένες µεταξύ τους αγορές, όπως αυτή των Βαλκανίων, «βασιλεύει» η πολυνοµία, η ασυνεννοησία και, τελικά, η αντιπαράθεση αντί για τη συνεργασία! Ποια είναι τα σηµεία στα οποία επικεντρώνουν τη δραστηριότητά τους οι διεθνείς αυτοί οργανισµοί; Η έκδοση πιστοποιητικών ορθής λειτουργίας, η εξασφάλιση της καθολικής πρόσβασης

των πολιτών σ τις διάφορε ς µορφέ ς ενέργειας, ο ορθολογ ισµός της αγοράς, η επάρκεια ενέργειας, το καθεσ τώς πωλήσεων και η ανάπτυξη καινοτοµιών.

ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ

Εξοικονόµηση ενέργειας Αυτό που έγινε απόλυτα αντιληπτό από όλους τους συµµετέχοντες – φρόντισαν µάλιστα να τους το υπενθυµίσουν αρκετές φορές οι καλεσµένοι πολιτικοί – ήταν ότι η συζήτηση για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας δεν θα πρέπει σε καµία περίπτωση να θέσει στο περιθώριο ή έστω να υποβαθµίσει τη µάχη που δίνεται στην ΕΕ για τη µείωση της ενεργειακής σπατάλης. «Ξεχάστε προς στιγµή τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας – θα µας βοηθήσουν µεσοπρόθεσµα. Σήµερα κιόλας πρέπει να µειώσουµε την ενεργειακή σπατάλη διότι τα περιθώρια έχουν στενέψει ασφυκτικά», είπε µε ένταση στoν ήχο της φωνής του ο νοµικός Christopher Jones, επικεφαλής σ τη Διεύθυνση Ανανεώσιµων Πηγών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και συνεργάτης στο παρελθόν του Λίο Μπρίταν. O ευρωπαίος αξιωµατούχος µε µακρά θητεία στις διευθύνσεις Ανταγωνισµού, Εσωτερικής Αγοράς και Κοινοτικού Δικαίου

εκτιµά ότι η µάχη που δίνει Ευρώπη για τη µείωση των εκποµπών αερίου θερµοκηπίου είναι πολύ δύσκολη και αναµένεται να «πλήξει» ορισµένους τοµείς δραστηριότητας περισσότερο από άλλους. «Είναι πολύ δύσκολο στη σύγχρονη Ευρώπη να µειώσουµε τις εκποµπές αερίων θερµοκηπίου που παράγονται π.χ. από τη γεωργία και την κτηνοτροφία διότι για να το κάνουµε αυτό θα πρέπει να αντικαταστήσουµε τα τρόφιµα που τρώµε όλοι µας µε κάτι άλλο. Πως να δηµιουργήσεις νέα ζώα, η εκτροφή των οποίων θα απαιτεί λιγότερη ενέργεια; Πως θα σταµατήσουµε την κατανάλωση κρέατος; Είναι πολύ πιο εύκολο όµως να µειώσουµε την ενεργειακή σπατάλη στα κτίρια, τις µεταφορές και σε άλλους ενεργοβόρους τοµείς», είπε ο Chr. Jones στην εισήγησή του η οποία βασίστηκε σε σειρά σεναρίων που έχει διαµορφώσει, επεξεργάζεται και παρακολουθεί η Επιτροπή για το 2050 χωρίς κανένα από αυτά, δυστυχώς, να αφήνει µεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας.

ΜΑΘΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟ

Ενηµέρωση του καταναλωτή

Το ζήτηµα της ορθής, τεκµηριωµένης και ουσιαστικής πληροφόρησης του ευρωπαίου καταναλωτή σε θέµατα ενέργειας έθιξε στην εισήγησή της η Βελγίδα Jacqueline Minor, διευθύντρια στον τοµέα Υγείας και Καταναλωτών, της ΕΕ. Η Minor ανέφερε ότι στην ΕΕ δίδεται µεγάλη βαρύτητα στο τρίπτυχο «Τιµή, Επιλογή, Ποιότητα», καθώς επιχειρείται µια εκ βάθρων αναδιάταξη της αγοράς, µε στόχο την ενηµέρωση των καταναλωτών, την ενοποίηση νοµοθεσιών και την ενίσχυση του αισθήµατος ασφάλειας. Το τελευταίο έχει πληγεί µετά τα προβλήµατα σ την οµαλή τροφοδότηση της ευρωπαϊκής αγοράς µε φυσικό αέριο, εξαιτίας της διαµάχης ανάµεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία για τα τιµολόγια µεταφοράς. ΕΠΙΛΟΓΗ 73

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ ΕΝΙΑΙΑ ΑΓΟΡΑ ΓΙΑ ΙΣΧΥΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΗΣΙΜΗ ΕΕ Συνέντευξη στον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

πολιτικός επιστήµονας, σ ύµβουλος επιχε ιρήσεων και συγγραφέας Peter Plug διευθύνει σήµερα το Office of Energy Regulation στην Ολλανδία, ενώ στο παρελθόν κατείχε σηµαντικές θέσεις σ την ολλανδική Επιτροπή Ανταγωνισµού και στην Αρχή Μεταφορών της χώρας του. Κλασικός ευρωπαίος γραφειοκράτης µε γνώση όχι µόνο της τοπικής αλλά και της ευρωπαϊκής αγοράς, ο Plug είναι υπέρµαχος της ελεύθερης, ενιαίας αγοράς υπηρεσιών, αλλά κατανοεί τα σηµαντικά προβλήµατα που παρουσιάζει η πολυεθνική Ευρώπη. «Δεν µπορούµε να περάσουµε µε µιας από τις 40 και πλέον χώρες και τα αντίστοιχα εθνικά ενεργειακά συστήµατα σε µια ενιαία αγοράς ενέργειας και να περιµένουµε ότι αυτή η αγορά θα ‘ δουλέψει’ απρόσκοπτα. Υπάρχουν συγκρουόµενα συµφέρον τα µεταξύ εθνικών ενεργειακών συστηµάτων και για να τα εξισορροπήσουµε πρέπει να δηµιουργήσουµε υπερεθνικούς θεσµούς. Ασφαλώς κάποιος πρέπει να είναι το αφεντικό...» είπε στην οµιλία του στο 4ου WFER, ο Ολλανδός διοικητικός παράγοντας και υπεραµύνθηκε µιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής σε θέµατα ενέργειας η οποία όµως θα είναι πλήρως ανεξάρτητη από τις εταιρείες κολοσσούς, τα εθνικά κράτη, ακόµα κι από την ίδια την Ευρωπαϊκή Επι74 ΕΠΙΛΟΓΗ

τροπή. Ζήτησε δηλαδή τη δηµιουργία µιας πανευρωπαϊκής Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας. Στο περιθώριο του 4ου WFER, κατά τη διάρκεια της τελευταίας ηµέρας, είχαµε την ευκαιρία να συνοµιλήσουµε µε τον Peter Plug και η συζήτησή µας κινήθηκε γύρω από την εξυπηρέτηση του πελάτη ενέργειας.

Κύριε Plug, ο καταναλωτής, τουλάχιστον σε ορισµένες από τις εισηγήσεις των εκπροσώπων από τους µεγάλους Ρυθµιστές Ενέργειας σε αυτό το Forum, έµοιαζε να απουσιάζει... Δεν θα συµφωνήσω µαζί σας ότι έχουµε ‘εγκαταλείψει’ τον καταναλωτή. Κάθε προσπάθεια, κάθε νοµοθεσία, κάθε πρωτοβουλία και παρέµβαση σε ευρωπαϊκό επίπεδο κινείται προς την κατεύθυνση των συµφερόντων του καταναλωτή. Η ολοκληρωµένη ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας είναι και παραµένει στόχος των ρυθµιστικών αρχών, δεν είναι ένας στόχος για τα χαρτιά. Πως βλέπετε τη «συµµετοχή» του ευρωπαίου πολίτη στα κέντρα λήψης αποφάσεων και πως θα µπορούσε αυτή η συµµετοχή να αναβαθµιστεί σε συνδιαµόρφωση ενεργειακών πολιτικών; Αυτό που ρωτάτε είναι ένας γρίφος, ένα δύσκολο παζ λ που κανείς ακόµα δεν έχει λύσει. Υπάρχουν ρυθµιστές, πάροχοι ενέργειας και κατασκευαστικές εταιρείες και όλοι αυτοί

PETER PLUG Ο διευθυντής του Office of Energy Regulation της Ολλανδίας υπεραµύνεται της δηµιουργίας µίας ενιαίας ενεργειακής αγοράς στην Ευρωζώνη. Αυτός είναι ο µόνος τρόπος, εκτιµά, να εξασφαλίσει η Ευρώπη, ενεργειακή επάρκεια και να πετύχει βιώσιµη χρήση των ενεργειακών πηγών. Μόνον έτσι υποστηρίζει «θα µπορέσει η Ευρώπη να αντιµετωπίσει τους διεθνείς προµηθευτές.

αντιπροσωπεύονται σ τους φορείς. Πράγµατι υπάρχει µια έλλειψη στην αντιπροσώπευση του κοινού, αλλά αυτό δεν συµβαίνει σε όλες τις χώρες. Στην Ολλανδία για παράδειγµα, οι ενώσεις καταναλωτών είναι πολύ ισχυρές, έχουν διεκδικήσει κι έχουν πετύχει την αντιπροσώπευσή τους στις Ρυθµιστικές Αρχές. Οι καταναλωτές πρέπει να οργανωθούν σε οµοσπονδίες για να µπορέσουν να περάσουν τη φωνή τους στους καταστατικούς θεσµούς και να επηρεάσουν αποφάσεις.

Πόσο εύκολο είναι να παρακολουθήσει ο µέσος πολίτης τον κυκεώνα των ενεργειακών εξελίξεων και να γνωρίζει το τι πραγµατικά συµβαίνει µε την ενέργεια, τις τιµές, κ.λπ.; Δύσκολη ερώτηση, ενδιαφέρουσα όµως. Είναι περίπλοκα τα πράγµατα σε όλο τον κόσµο. Πρέπει πρώτα απ΄ όλα να ξεκινήσουµε από το περιβάλλον µέσα στο οποίο εντάσσεται όλος αυτός ο ενεργειακός σχεδιασµός. Μην ξεχνάτε ότι πολλές από τις χώρες που προµηθεύουν την Ευρώπη µε ενέργεια, βρίσκονται σε ρευστές πολιτικές καταστάσεις, υπάρχει µεγάλη κυβερνητική αστάθεια σε ορισµένες από αυτές. Από την άλλη πλευρά, η ενέργεια έχει γίνει πράγµατι µια δύσκολη συνάρτηση. Ακόµα κι εγώ, ο οποίος βρίσκοµαι στη Ρυθµιστική Αρχή περίπου έξι χρόνια, µαθαίνω καθηµερινά. Μελετώ συνέχεια προκειµένου να κατανοήσω καλύτερα το περιβάλλον της ενέργειας – δεν σας κρύβω πως χρειάστηκαν δύο χρόνια για να µάθω τα βασικά! Φαντάζοµαι πόσα θα χρειάζεται ο µέσος καταναλωτής... Δεν είναι έτσι, δεν υπάρχει συσχέτιση. Οι καταναλωτές, τουλάχιστον στις ανεπτυγµένες δυτικοευρωπαϊκές χώρες δεν πολυενδιαφέρονται για το τι συµβαίνει στο ενεργειακό παρασκήνιο. Θέλουν απλώς ο ηλεκτρισµός, το αέριο, το νερό, το τηλέφωνο κ.λπ. να υπάρχουν, να µπορεί να τα χρησιµοποιεί κάποιος σε λογικές τιµές, τα θεωρούν κοµµάτι της καθηµερινότητας όπως όλα τα άλλα. Δεν τους ενδιαφέρει και δεν έχουν τον χρόνο να ασχοληθούν µε το από που έρχεται ή ποιος φέρνει

«Ο µόνος τρόπος να εξασφαλίσουµε ενεργειακή επάρκεια και να πετύχουµε βιώσιµη χρήση των ενεργειακών πηγών, είναι να δηµιουργήσουµε µια ενιαία ευρωπαϊκή, ενεργειακή αγορά, µόνο έτσι θα µπορέσει η ήπειρός µας να αντιµετωπίσει τα προβλήµατα, τις διεθνείς προκλήσεις και, φυσικά, τους διεθνείς προµηθευτές. Πολιτικά είναι δύσκολο, αλλά όχι ανέφικτο».

την ενέργεια, τους νοιάζει απλώς να είναι εκεί όταν τη χρειάζονται και να µπορούν να την πληρώσουν...

Φαντάζοµαι θα είστε υπέρ της ελεύθερης αγοράς ενέργειας και της ιδιωτικοποίησης... Ασφαλώς, αυτή είναι η διεθνής τάση. Δεν είναι όµως αυτό το κυρίαρχο ζήτηµα: κρατικός ή ιδιωτικός τοµέας. Ο µόνος τρόπος να εξασφαλίσουµε ενεργειακή επάρκεια και να πετύχουµε βιώσιµη χρήση των ενεργειακών πηγών, είναι να δηµιουργήσουµε µια ενιαία ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά, µόνο έτσι θα µπορέσει η ήπειρός µας να αντιµετωπίσει τα προβλήµατα, τις διεθνείς προκλήσεις και, φυσικά, τους διεθνείς προµηθευτές. Σήµερα, κάθε χώρα της Ευρώπης διαπραγµατεύεται τα ενεργει-

ακά της ζητήµατα µεµονωµένα, ενώ θα έπρεπε να τα διαπραγµατεύεται συλλογικά, έτσι θα αύξανε εντυπωσιακά η διαπραγµατευτική της ισχύ. Πολιτικά είναι δύσκολο, αλλά όχι ανέφικτο.

Τι γνώµη έχετε για την αποκαλούµενη ‘πράσινη στροφή’ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων αλλά και του προέδρου Οµπάµα; Δεν µπορώ παρά να την καλωσορίσω. Είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ δεν µπορούν να λύσουν µόνες τους τα µεγάλα προβλήµατα, όποιος κι αν είναι ο πρόεδρος, χρειάζεται διεθνής συνεργασία. Να, γιατί υποστηρίζω µια δυνατή Ευρωπαϊκή Ένωση και, ταυτόχρονα, µια δυνατή ευρωπαϊκή αγορά: διότι µόνο έτσι µπορούµε να παίξουµε µείζονα ρόλο σε παγκόσµιο επίπεδο. ΕΠΙΛΟΓΗ 75

ΠΥΡΗΝΙΚΗ & ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ή ΛΕΥΚΟ; ΜΠΟΛΙΚΟ ΓΚΡΙΖΟ ΜΑΥΡΟ

Συνεντεύξεις στον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

πό τους σηµαντικούς εκπροσώπους της ενεργειακής αγοράς των ΗΠΑ είναι ο Terry Boston, πρόεδρος του οµοσπονδιακού φορέα παραγωγής, διαχείρισης και µεταφοράς ενέργειας PJM Interconnection. Ο φορέας αυτός, ο οποίος έχει ήδη εγκαταστήσει σε διάφορες αµερικανικές πολιτείες πάνω από 45.000 MW σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας από το 2006 µέχρι σήµερα, σχεδιάζει και υλοποιεί γιγαντιαία έργα παραγωγής ενέργειας. Αυτό το διάστηµα υλοποιεί επένδυση στην αιολική ενέργεια για την παραγωγή 44.000 MW µέχρι το 2015 – ενώ χρηµατοδοτεί σειρά ενεργειακών καινοτοµικών προγραµµάτων σ τους κλάδους της αποθήκευσης ηλεκτρισµού, των υβριδικών οχηµάτων κ.ά. Ο Boston ανήκει σε αυτούς που αντιµετωπίζουν τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας ως άλλη µια λύση στο ενεργειακό πρόβληµα των ηµερών µας, δεν διστάζει όµως να εντάξει στους σχεδιασµούς του φορέα που διοικεί και την πυρηνική ενέργεια. «Το µεγάλο ζήτηµα είναι η αποθήκευση της ενέργειας και η χρήση της όταν υπάρχει πραγµατική ανάγκη» υποστηρίζει και µας εξηγεί το πώς µπορεί να µετατραπούν οι µέχρι πρόσφατα «αντιδραστικές» σε θέµατα ανανεώσιµων πηγών ΗΠΑ, σε πρωτοπόρο της εναλλακτικής ενέρ-

76 ΕΠΙΛΟΓΗ

γειας. Πόσο αισιόδοξος όµως είναι ο Terry Boston για τη στροφή των ΗΠΑ στην πράσινη οικονοµία µέσω της οποίας ο αµερικανός πρόεδρος επιχειρεί να βγάλει την Αµερική από τη δίνη της κρίσης; Αυτό ήταν και το πρώτο ερώτηµά µας στον πρόεδρο της PJM που έσπευσε ευθύς αµέσως να εκφράσει τη σχετική του αισιοδοξία. Αµέσως µετά συµπλήρωσε: «Ξέρετε παρακολούθησα την πρώτη οµιλία του Οµπάµα µετά την εκλογή του, ήµουν στο ακροατήριο και άκουσα µε τα ίδια µου τα αυτιά να εξαγγέλλεται αυτή η πολιτική. Πιστεύω ότι οι προθέσεις του είναι ειλικρινείς. Είναι πολύ θετικό ότι κατάφερε να πείσει το Κογκρέσο για την ανάγκη στροφής της οικονοµίας. Η πράσινη πρωτοβουλία του Προέδρου η οποία περιλαµβάνει όχι µόνο στροφή προς τις πράσινες επενδύσεις αλλά και την αναβάθµιση των ενεργειακών δικτύων της χώρας, τα λεγόµενα smart grids, είναι αναµφίβολα µια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα προοπτική για τις ΗΠΑ. Το ‘πρασίνισµα’ της Αµερικής και η φορολόγηση της ενεργοβόρας παραγωγής είναι πράγµατα που χρειαζόµασταν στις ΗΠΑ», µας είπε χαρακτηριστικά. «Ναι αλλά ήσασταν για κάποια χρόνια κάπως ‘αποµονωµένοι’ από τις πρακτικές της υπόλοιπης διεθνούς

TERRY BOSTON Ο µηχανολόγος Terry Boston ανήκει σε αυτούς που αν τιµετωπίζουν τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας ως άλλη µια λύση στο ενεργειακό πρόβληµα των ηµερών µας, πισ τεύει όµως ότι δεν µπορούµε να σκεφτόµαστε µια οικονοµία χαµηλών ή µηδενικών εκποµπών άνθρακα χωρίς τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας.

κοινότητας σε θέµατα περιβάλλοντος. Έτσι δεν είναι;», αντιτείναµε στη συνέχεια. Να τι µας απάντησε ο Terry Boston: «Η κλιµατική αλλαγή είναι ταυτόχρονα µια παγκόσµια οικονοµική πρόκληση και πιστεύω ότι οι ΗΠΑ πρέπει να δουλέψουν, όπως κάνουν και σε άλλους τοµείς, µαζί µε τα άλλα κράτη για να την αντιµετωπίσουν κι όχι χώρια. Την ίδια στιγµή βλέπουµε όλοι µας τις ευκαιρίες που παρέχει η πράσινη οικονοµία για τη δηµιουργία θέσεων εργασίας που τόσο έχει ανάγκη αυτή η χώρα. Ας σκεφτούµε πόσο πολύ θα κινητοποιηθεί η αµερικανική οικονοµία αν τεθούν στόχοι όπως αυτοί που έχουν τεθεί στην Ευρώπη για την κλιµατική αλλαγή, τις εκποµπές αερίων θερµοκηπίου κ.ά.», σηµείωσε. Στο τέλος τον ρωτήσαµε για τη δυνατότητα συνεργασίας της πυρηνικής ενέργειας µε άλλες µορφές, τις ανανεώσιµες κυρίως, προκειµένου να λυθούν ορισµένα προβλήµατα αποθήκευσης που υπάρχουν, κάτι που προασπίζονται οι ΗΠΑ αν και στην Ευρώπη υπάρχει ένας ισχυρός αντίλογος στη χρήση πυρηνικής ενέργειας και διάχυτος φόβος για την ασφάλεια. Ο Terry Boston πιστεύει για το ζήτηµα αυτό ότι δεν µπορούµε να σκεφτόµαστε µια οικονοµία χαµηλών ή µηδενικών εκποµπών άνθρακα χωρίς τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας – «είναι τεχνικά αδύνατο κατά την άποψή µου», σηµείωσε χαρακτηριστικά, για να προσθέσει: «Το φαινόµενο που περιγράψατε συναντάται και στις ΗΠΑ – υπάρχουν περιοχές που αν τιδρούν στη χρήση πυρηνικής ενέργειας και άλλες όπου οι αντιδραστήρες είναι ευπρόσδεκτοι. Πιστεύω ότι ένας συνδυασµός πυρηνικής ενέργειας, σε µικρή και ελεγχόµενη κλίµακα και ανανεώσιµων πηγών, θα µπορούσε να είναι η απάντηση στο ενεργειακό ζήτηµα», τόνισε χαρακτηριστικά.

ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΩΠΙΔΕΣ BINU PARTHAN Ο αναπληρωτής γενικός διευθυν τής του Renewable Energy & Energy Efficiency Partnership (REEEP) στη Μεγάλη Βρετανία, αξιοποιεί τη διεθνή του εµπειρία για να µιλήσει και για τα καθ’ ηµάς, για όσους εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η γεωγραφική ιδιαιτερότητα της Ελλάδας µε τα πολλά νησιά κάθε άλλο παρά συνάδει µε την ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας.

υναντήσαµε πρόσφατα έναν άνθρωπο που εδώ και χρόνια δίνει τη µάχη για την ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στις υπό ανάπτυξη χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Ο λόγος για τον µηχανολόγο, µηχανικό Binu Parthan, ο οποίος ασκεί σήµερα καθήκοντα αναπληρωτή γενικού διευθυντή σε έναν από τους σηµαντικότερους διεθνείς οργανισµούς ενέργειας, το Renewable Energy & Energy Efficiency Partnership (REEEP). Ιδρύθηκε το 2002 στη Μεγάλη Βρετανία και είναι µια πρωτοβουλία δηµόσιων και ιδιωτικών φορέων για την ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας κυρίως σε περιοχές του πλανήτη όπου κάτι τέτοιο σηµαίνει πολύ περισσότερα από ενεργειακή εξοικονόµηση. Αναπτύσσει έργα σε διάφορες χώρες, ενώ σηµαντική είναι η συµβολή του στη δηµιουργία νοµικού πλαισίου για τις ΑΠΕ σε χώρες µε πολλά γραφειοκρατικά προβλήµατα όπως η Ναµίµπια, η Γκάνα κ.ά. Πεπεισµένος ότι οι αφρικανικές χώρες µπορούν να αποφύγουν τις συνέπειες από την κλιµατική αλλαγή, θεωρεί ότι το πέρασµα σε οικονοµίες χαµηλότερων εκποµπών άνθρακα µπορεί να συνδυαστεί

µε την ανάπτυξη µιας νέας, ενεργειακής βιοµηχανίας που θα αποφέρει κέρδη σε χώρες που τα έχουν τόσο πολύ ανάγκη. Η συζήτησή µας ξεκίνησε µε το ζήτηµα της αντίδρασης ορισµένων τοπικών κοινωνιών στις επενδύσεις ΑΠΕ. «Οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών ήταν πράγµατι πρόβληµα –ακόµα και σε ορισµένες ευρωπαϊκές χώρες– µέχρι πριν µερικά χρόνια. Θυµάµαι στην Αγγλία κάτοικοι να διαµαρτύρονται για τον θόρυβο των ανεµογεννητριών, ενώ ακόµα και στη Γερµανία υπήρξαν αντιδράσεις στα πρώτα βήµατα των ΑΠΕ µε αποτέλεσµα κάποια επενδυτικά προγράµµατα και άδειες λειτουργίας να καθυστερήσουν για ορισµένα χρόνια. Αυτά συµβαίνουν πάντα στο ξεκίνηµα µιας τεχνολογίας. Θεωρώ όµως ότι µε την πρόοδο της τεχνολογίας, οι αντιδράσεις καταρρίπ τ ον τ α ι. Σύ γ χ ρ ον ε ς αθόρυβες τουρµπίνες, ν έα ε ίδ η φ ω τ ο β ο λ ταϊκών πάνελ αντικαθισ τούν παλαιότ ε ρε ς τε χνολογ ίε ς» µας είπε. Με τά, του θυµίζουµε τ η γεωγραφική «ιδιαιτερότητα» της Ελλάδας των πολλών νησιών και της ισχυρής τουριστικής βιοµηχανίας, το µέλλον της οποίας επικαλούνται συχνά όσοι ενοχλούνται από την ανάπτυξη των ΑΠΕ. «Έχω δουλέψει σε αρκετά αφρικανικά και ασιατικά κράτη τα οποία σ τηρίζουν µεγάλο µέρος των εσόδων τους στον τουρισµό –πιστέψτέ µε δεν είναι πρόβληµα οι ΑΠΕ. Οι άνθρωποι του τουριστικού κλάδου πρέπει να καταλάβουν ότι η ανάπτυξη των ΑΠΕ και η βιώσιµη ανάπτυξη όχι µόνο δεν στρέφονται ενάντιά τους αλλά λειτουργούν προς όφελός τους. Θα γνωρίζετε φαντάζοµαι ότι όλο και περισσότεροι τουρίστες στις µέρες µας ενδιαφέρονται για την περιβαλλοντική προσ τασία των περιοχών που επισκέπτονται και τη βιωσιµότητα των τουριστικών παρεµβάσεων. Από την άλλη και οι ίδιοι οι τοπικοί πληθυσµοί θα επωφεληθούν από τη φθηνότερη και καθαρότερη ενέργεια που θα χρησιµοποιούν καθηµερινά», τόνισε ενάντια σε όσους εξακολουθούν να διατείνονται ότι µερικά πράγµατα δεν συνδυάζονται.

ΕΠΙΛΟΓΗ 77

ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΥΓΕΙΑΣ – Ιατροτεχνολογικός Εξοπλισµός

ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΝΕΟ ΔΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΟ Συνέχεια ρυθµίζονται και όλο χωρίς ρύθµιση είναι. Ο λόγος για τις οφειλές των δηµόσιων νοσοκοµείων στους προµηθευτές υγείας. Η κυβέρνηση επιχειρεί σήµερα να νοικοκυρέψει την αγορά µε νέα ρύθµιση µέσα στο πρώτο τρίµηνο του 2010 που θα αφορά το 80% των χρεών, ύψους λίγο πάνω από 5 δισ. ευρώ, µετά και την πρόσφατη καταβολή, 1,2 δισ. ευρώ τον περασµένο Δεκέµβριο. Από την ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

78 ΕΠΙΛΟΓΗ

τήσιο ρυθµό ανάπτυξης που φτάνει το 13,7% καταγράφει για έξι συνεχόµενα έτη η αγορά των προµηθευτών ιατρικού εξοπλισµού, σύµφωνα µε την τελευταία διαθέσιµη µελέτη της Hellastat το περασµένο φθινόπωρο, αποτέλεσµα θετικών επιχειρηµατικών, τεχνολογικών, δηµογραφικών και επιδηµιολογικών συγκυριών. Ποσοστό που σε άλλους κλάδους και εν µέσω οικονοµικής ύφεσης θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολο, αν συνυπολογίσει κανείς και τις χρόνιες και µεγάλες οφειλές του Δηµοσίου που είναι και ο µεγάλος πελάτης των προµηθευτών ιατροτεχνολογικού υλικού. Τώρα, η ανάπτυξη αυτή δεν συνοδεύεται µε ισχυρή ρευστότητα και υψηλές ταµειακές ροές, τουναντίον, τα σηµάδια της έλλειψής της είναι πολύ έντονα και οι δυσκολίες είναι το κυρίαρχο γνώρισµα στην αγορά, καθώς το ελληνικό κράτος και οι αρµόδιοι για το σύστηµα προµηθειών υγείας δεν έχουν καταφέρει να καλύψουν την υποχρέωση, που απορρέει από το άρθρο 5.1 της Οδηγίας 2000/35/ΕΕ για τη µείωση των καθυστερηµένων πληρωµών στις εµπορικές συναλλαγές. Αυτή προβλέπει ότι η εξόφληση των τιµολογίων πρέπει να γίνεται εντός 90 ηµερών – σήµερα γίνεται κατά µέσο όρο µε καθυστέρηση 2 περίπου ετών. Αποτέλεσµα είναι το Δηµόσιο να χρωστά συνολικά στους προµηθευτές υγείας λίγο πάνω από τα 5 δισ. ευρώ (σχεδόν 2% του ΑΕΠ), µετά και την πρόσφατη καταβολή 1,2 δισ. ευρώ τον Δεκέµβριο του 2009. Να σηµειώσουµε ότι το ποσό αυτό αφορά για τους προµηθευτές υγείας, ποσοστό εξόφλησης που κυµαίνεται µεταξύ του 13% και 19% ανάλογα µε τις κατηγορίες των υλικών. Μέχρι το τέλος του πρώτου τριµήνου του έτους αναµένεται να υπάρξει και ο σχετικός διακανονισµός για το µεγαλύτερο µέρος των οφειλών, το 80% και άνω δηλαδή

των χρεών του Δηµοσίου προς τους προµηθευτές υγείας. Την ίδια ώρα η αγορά επισηµαίνει το πρόβληµα και µε κοµµένη την ανάσα παρακολουθεί τις εξελίξεις, δυσκολευόµενη να πιστέψει ότι αυτή τη φορά η υπόθεση των χρεών του Δηµοσίου θα κλείσει οριστικά. Μιλήσαµε µε τον Παναγιώτη Καλαφατά, διευθύνοντα σύµβουλο του Οµίλου Ιατροτεχνολογικού Υλικού, Kalteq για τα αυξανόµενα χρέη των δηµοσίων νοσοκοµείων και το προβληµατικό σύστηµα προµηθειών του ΕΣΥ. Υπογραµµίζει ότι: «όλοι πολιτικοί, όλων των παρατάξεων µιλούν για αυξηµένο κόστος προϊόντων για την Ελ λάδα σε σύγκριση µε άλ λε ς ευρωπαϊκές χώρες, όταν οι εταιρείες καλούν ται σ τον ενδιάµεσο χρόνο ‘µη αποπληρωµής’ τους, να είναι συνεπείς σ τ ις όποιε ς οικονοµικέ ς τους υποχρεώσεις έναντι του ιδίου του ‘κακοπληρωτή’ Δηµοσίου, αποδίδοντας ΦΠΑ, έκτακτες εισφορές, τακτικούς φόρους, υψηλούς τόκους, διατήρηση Νοσοκοµειακών παρακαταθηκών, κ.λπ. Αν τώρα σε όλα αυτά προσθέσουµε και τα έξοδα λειτουργίας των εταιρειών, τη µισθοδοσία, την πληρωµή των προµηθευτών από το εξωτερικό, αντιλαµβάνεστε ποια είναι η κατάσταση», µας είπε συγκεκριµένα για να προσθέσει στη συνέχεια: «Πως είναι δυνατόν εποµένως να κάνεις επε νδύσεις και να σ το χεύσεις σε ανάπτυξη, όταν δεν σου αποδίδουν τα οφειλόµενά σου, και µάλιστα επί σειρά ετών; Κάπως έτσι, αναγκαστικά πλέον, ο εταιρικός στόχος παύει να είναι η όποια ανάπτυξη, αλλά η επιβίωση και η διασφάλιση των θέσεων εργασίας ειδικά αν δεν είσαι πολυεθνική εταιρεία, που έχει τη δυνατότητα άντ λησης οικονοµικών πόρων, από οικονοµικά υγιέστερες αγορές». Στη συνέχεια, µε τη σειρά του, ο αναπληρωµατικός γενικός διευθυντής

«Πώς είναι δυνατόν να

κάνεις επενδύσεις, όταν δεν σου αποδίδουν τα οφειλόµενά σου; Κάπως έτσι, ο εταιρικός στόχος παύει να είναι η όποια ανάπτυξη, αλλά στόχος γίνεται η επιβίωση και η διασφάλιση των θέσεων εργασίας.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΛΑΦΑΤΑΣ, διευθύνων σύµβουλος του Οµίλου Kalteq.

«Η Πολιτεία πρέπει να

τολµήσει είτε µε τα ΣΔΙΤ είτε µε άλλες συνεργασίες ιδιωτών και Δηµοσίου να επιδιώξει συνεργασίες που θα δώσουν νέα πνοή στα δηµόσια ιδρύµατα µέσω ιδιωτικών κεφαλαίων.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ, αναπληρωµατικός γενικός διευθυντής της εταιρείας Ν. Παποστόλου.

ΕΠΙΛΟΓΗ 79

ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΥΓΕΙΑΣ – Ιατροτεχνολογικός Εξοπλισµός

της εταιρείας Ν. Παπαποστόλου, Θανάσης Παπαποστόλου, επισηµαίνει για το ζήτηµα των ρυθµίσεων: «Σαφώς η εξόφληση των χρεών θα ανακουφίσει την αγορά και θα τονώσει την οικονοµία της χώρας, αφού µεγάλο ποσοστό αυτής αντιστοιχεί στον ιατρικό κλάδο». Σύµφωνα µε τον ίδιο, «οι ρυθµίσεις που χρειάζονται είναι α) προγραµµατισµός προµηθειών β) ύπαρξη των κονδυλίων για τις προµήθειες γ) µέγιστη τρίµηνη εξόφληση των ασφαλιστικών ταµείων προς τα νοσοκοµεία (δηµόσια και ιδιωτικά) δ) µέγισ τη τρίµηνη εξόφληση των νοσοκοµείων προς τις προµηθεύτριες εταιρείες. Εφόσον γίνουν αυτά, η απόκτηση ρευστότητας θα συντελέσει σε νέες επενδύσεις καθώς και σε προσλήψεις ανθρώπινου δυναµικού», µας είπε χαρακτηριστικά. «Ένα άλλο σηµάδι κακής διαχείρισης», σηµειώνει ο Θανάσης Παπαποστόλου, «είναι αυτό της αδιαφορίας (από την πλευρά των δηµόσιων νοσοκοµείων) αφού σε πολλές περιπτώσεις οι εξοπλισµοί δεν χρησιµοποιούνται σ το έπακρο λόγω της έλλειψης του προσωπικού που απαιτείται για τη λειτουργία τους, ενώ έχουν λιγοστέψει οι πόροι για νέες υποδοµές σε εξοπλισµό. Συγχρόνως διαφαίνεται ένα κενό για την οργάνωση της απορρόφησης των νέων κοινοτικών πόρων». Εν τω µεταξύ, όπως επισηµαίνουν στελέχη της αγοράς ιατροτεχνολογικού εξοπλισµού το κενό που είχε δηµιουργηθεί από την έλλειψη σωστής λειτουργίας της Επιτροπής Προµηθειών Υγείας (ΕΠΥ) οδήγησε στις κατ’ επανάληψη εξωσυµβατικές προµήθειες, δηµιουργώντας σοβαρά προβλήµατα λόγω µη συµβατότητας των διαδικασιών µε το κοινοτικό δίκαιο και καταργώντας τις αποφάσεις προσδιορισµού ανωτάτων τιµών.

Σηµεία των καιρών Αλλά δεν είναι µόνον αυτά τα προβλήµατα των προµηθευτών. Οι πολυάριθµες επιχειρήσεις µικρού και µεσαίου µεγέθους που φτάνουν τις 500 στην αγορά και η έλλειψη διαφορο80 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΕΛΑΤΗΣ Η αγορά του Δηµοσίου υπολογίζεται ότι συνεισφέρει το 80% του συνολικού κύκλου εργασιών του κλάδου ιατροτεχνολογικού εξοπλισµού. Συγκεκριµένα, το 72% των εγχώριων µηχανηµάτων είναι εγκατεστηµένα στα δηµόσια νοσοκοµεία. Από αυτά το 29% αφορά µονάδες τεχνητού νεφρού, ενώ ακολουθούν οι αυτόµατοι αναλυτές µε 22,8%, τα ακτινοδιαγνωστικά µηχανήµατα µε 13,3% και οι υπερηχογράφοι µε 5,8%.

ποίησης, συντηρούν και οδηγούν τον ανταγωνισµό σε υψηλά επίπεδα. Αποτέλεσµα, είναι οι πρόσφατες εξαγορές και συγχωνεύσεις που υλοποιήθηκαν µέσα στο 2009 από εταιρείες του κλάδου προκειµένου να παρακολουθούν και τις διεθνείς εξελίξεις (στον Όµιλο Alapis οι Biochem, Οµικρον, Labomed και Μέν τιµεκ – Γερολυµάτος, σ την Siemens η Dade Behring), η βελτίωση-ενίσχυση και προβολή των brand name τους προκειµένου να αποκτήσουν συγκριτικό πλεονέκτηµα έναντι του αν ταγωνισµού και το άνοιγµα νέων, µε ευνοϊκούς όρους, συνεργασιών µε γιατρούς για την περαιτέρω ανάπτυξή τους. Παρά τις δυσκολίες η θετική ψυχολογία δεν βάλλεται εύκολα, µε αποτέλεσµα η προσπάθεια

να εντείνεται και ως έναν βαθµό οι στόχοι να κερδίζονται. Σύµφωνα µε τον Θανάση Παπαποστόλου, ο ρυθµός ανάπτυξης της αγοράς, αυτό το µικρό διάστηµα που τρέχει το 2010, είναι ανοδικός σε σχέση µε το προηγούµενο έτος στον ιδιωτικό τοµέα. Παρά τις πρώτες θετικές ενδείξεις όµως, ο ίδιος δεν παραλείπει να επισηµάνει ότι: «στη σηµερινή ιδιαίτερα απαιτητική συγκυρία, η προσοχή της αγοράς πρέπει να είναι στραµµένη σε δύο κατευθύνσεις: α) στην αγοραστική δύναµη του κοινού και στο πόσο εύκολα πληρώνει την υπεραξία για ιδιωτική υγεία σε µια περίοδο που γενικά ψάχνει για οικονοµίες και β) στις καθυστερήσεις πληρωµών των ασφαλιστικών ταµείων.

��

BUSINESS

νέα της αγοράς

ALLIANZ

// ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡE ΣΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ! Με τη διεθνή ύφεση σε εξέ λιξη, η Allianz Ελλάδος ανακοίνωσε ότι υπερκάλυψε τους οικονοµικούς της στόχους για το 2009. Ο τζίρος της διαµορφώθηκε σ τα 217,3 εκατ. ευρώ, αυξηµένος 25 εκατ. ευρώ έναντι του 2008 ή 13,1% σε ποσοστιαία βάση, προερχόµενος από όλα τα κανάλια διανοµής, το agency, τους πράκτορες, τα γραφεία παραγωγής, τους µεσίτες ασφαλίσεων και τα τραπεζικά δίκτυα. Oι Γενικές ασφαλίσεις αυξήθηκαν19,2% και η ασφαλίσεις Ζωής 8,4%

IDEAL STANDARD ΕΛΛΑΔΑΣ // ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΑ «Η κρίση συσχετιζόµενη µε τον κλάδο µας {είδη υγιεινής} ξεκίνησε στην Αµερική και στην Ευρώπη, από τα στεγαστικά δάνεια, έχοντας άµεση συνέπεια στην οικοδοµή και αντίστοιχα στην κατοικία. Εµείς υπαγόµαστε στο κλάδο που έχει απευθείας σχέση µε την οικοδοµή, και κατά συνέπεια εισπράξαµε άµεσα τα αποτελέσµατα». Αυτά τόνισε µεταξύ άλλων ο Γιώργος Θεοδοσίου, διευθύνων σύµβουλος της Ideal Standard Ελλάδας, Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής σε πρόσφατη οµιλία του. Αναφέρθηκε επίσης στις στρατηγικές επιλογές της εταιρείας και στον διαφορετικό τρόπο που επηρέασε η οικονοµική κρίση τις εταιρείες µε παραγωγικές µονάδες σε σχέση µε τις αµιγώς εµπορικές επιχειρήσεις, καθώς και τις αντίστοιχες πολυεθνικές.

EUROPEAN PROFILES // ΝΕΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Σύµβουλος Διοίκησης, της εταιρείας συµβούλων European Profiles, ανέλαβε ο Γιάγκος Χαραλάµπους, έως πρόσφατα A’ αντιπρόεδρος της Επιτροπής Καφαλαιαγοράς και επί 20 χρόνια Deputy Senior Partner της πολυεθνικής KPMG στη χώρα µας. Ο κ. Χαραλάµπους έχει αναλάβει την ευθύνη της αναδιοργάνωσης της European Profiles AE, καθώς και την προώθηση της εταιρίας σε νέους τοµείς και αγορές.

POSITIVE ENERGY // ΜΕ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ Tην κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 100 kW το οποίο διασυνδέθηκε µε το Εθνικό Δίκτυο Διανοµής και Μεταφοράς Ενέργειας ολοκλήρωσε πρόσφατα η Positive Energy στο Σιδηρόκαστρο του Ν. Σερρών. Ο σταθµός αναµένεται να παράγει σε ετήσια βάση τουλάχιστον 170.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας, αποτρέποντας µε αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλάχιστον 173 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, ετησίως.

82 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΥΡΩΠΗ //

ΑΝΟΔΙΚΑ ΟΙ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΓΓΡΑΦΕΣ Σαφή άνοδο των δραστηριοτήτων τους κατά το 4ο τρίµηνο του 2009 κατέγραψαν οι ευρωπαϊκές αγορές όσον αφορά στις δηµόσιες εγγραφές, µε την αξία και τον όγκο των δηµοσίων εγγραφών να σηµειώνουν σηµαντική άνοδο σε σύγκριση µε τους προηγούµενους εννέα µήνες, όταν τα χρηµατιστήρια συνέχισαν να υποφέρουν από την απώλεια εµπιστοσύνης στις κεφαλαιαγορές και την ύφεση σε παγκόσµιο επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά, οι αποτιµήσεις των εταιρειών παραµένουν σε χαµηλότερα επίπεδα αφού στην αγορά κυριαρχούν οι αγοραστές, σύµφωνα µε την τελευταία µελέτη «IPO Watch Europe» της PricewaterhouseCoopers, η οποία καταγράφει τον όγκο και την αξία των δηµόσιων εγγραφών σε όλη την Ευρώπη. Το τελευταίο τρίµηνο του 2009 έγιναν 61 δηµόσιες εγγραφές σε ευρωπαϊκά χρηµατιστήρια, ύψους 4.994 εκατ. ευρώ, σε σύγκριση µε τις 44 εγγραφές ύψους 1.375 εκατ. ευρώ του προηγούµενου τριµήνου, και τις 64 δηµόσιες εγγραφές ύψους 1.238 εκατ. ευρώ που καταγράφηκαν τους τρεις τελευταίους µήνες του 2008.

SIEMENS // ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ

Η Siemens έθεσε πρόσφατα σε λειτουργία µια σύνδεση µεταφοράς συνεχούς ρεύµατος υψηλής τάσης σ την Κίνα. Με φορτίο 5000 MW, το συγκεκριµένο σύστηµα κα λύπ τ ε ι από σ τ ασ η πά νω από 14 0 0 χ ιλιόµε τ ρα. Επίσης, η Siemens έχει αναλάβει την κατασκευή του µεγαλύτερου και πιο αποδοτικού µε τασ χηµατισ τή συνε χούς ρεύµατος υψηλής τάσης (ισ χύος 800 kilovolt) σ την Κίνα γ ια τα µέσα Ιανουαρίου 2010. Αυτός ο µε τασ χηµατισ τής προορίζ ε ται γ ια το επόµε νο, ακόµα µε γαλύτ ερο σύσ τηµα µε ταφοράς συνεχούς ρεύµατος υψηλής τάσης, το οποίο επίσης θα υλοποιηθεί στην Κίνα και θα µεταφέρει σε απόσταση 2000 χιλιοµέτρων φορτίο της τάξης των 6400 MW, δηλαδή ισχύς ισοδύναµη µε αυτήν που προµηθεύουν 12 µεσαίου µεγέθους εργοστάσια παραγωγής µε βάση το λιθάνθρακα.

ΙΔΡΥΜΑ AIR LIQUIDE

ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Στο πλαίσιο των προσπαθειών του για την προώθηση της επιστηµονικής έρευνας µε σκοπό τη µείωση της ρύπανσης της ατµόσφαιρας της γης, το Ίδρυµα του Οµίλου Air Liquide υποστηρίζει ενεργά δυο αποστολές που έχουν κοινό σκοπό τη συλλογή σηµαντικών δεδοµένων σχετικών µε την κλιµατική αλλαγή για περαιτέρω χρήση τους από την παγκόσµια επιστηµονική κοινότητα. Κατά τη διάρκεια της αποστολής, θα διεξαχθούν ταυτόχρονα δύο κύκλοι επιστηµονικών µετρήσεων: ο πρώτος θα αφορά στη µέτρηση του επιπέδου διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αέριων ρύπων στην ατµόσφαιρα, σε µια περιοχή που είναι απαλλαγµένη από τέτοιες εκποµπές. Τα δεδοµένα που θα συλλεχθούν θα χρησιµοποιηθούν για την καλύτερη κατανόηση του κύκλου του άνθρακα στην ατµόσφαιρα του πλανήτη και για την βελτίωση των µοντέλων που χρησιµοποιούνται για την καταγραφή των κλιµατικών τάσεων. Ο δεύτερος θα αφορά στη µέτρηση του µαγνητικού πεδίου της γης.

ΝΟΥΝΟΥ // ΤΟΣΟ ΠΑΛΙΑ ΟΣΟ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ

Με επιτυχία ολοκληρώθηκε ο επετειακός διαγωνισµός δώρων των προϊόντων ΝΟΥΝΟΥ που συµπλήρωσαν φέτος 80 χρόνια παρουσίας στην Ελλάδα, µε τη συµµετοχή του κοινού να ξεπερνά τις 550.000. Η κλήρωση πραγµατοποιήθηκε σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας σε ειδική εκδήλωση, παρουσία εκπροσώπων της FrieslandCampina Hellas και υποψήφιων νικητών.

METKA //

ΕΠΙΧΕΙΡΕΙ …ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

Η ΜΕΤΚΑ προχώρησε στην ίδρυση νέας εταιρείας µε την επωνυµία Power Projects Sanayi Insaat Ticaret Limited Sirketi και έδρα την Κωνσ ταν τινούπολη. Η νέα εταιρεία, η οποία αποτελεί 100% θυγατρική του Οµίλου ΜΕΤΚΑ, εντάσσεται στο πλαίσιο στρατηγικής της ΜΕΤΚΑ για επέκταση των δραστηριοτήτων της στο εξωτερικό, και ιδιαίτερα στην αναπτυσσόµενη αγορά της Τουρκίας, καθώς θα συµβάλλει στην περαιτέρω ενίσχυση της παρουσίας της στη γειτονική αγορά και στη διεκδίκηση ανάληψης νέων έργων. ΕΠΙΛΟΓΗ 83

BUSINESS

CLUB HOTEL CASINO LOUTRAKI // ΚΑΤΑΓΓΕΛΕΙ Έγγραφη καταγγελία προς τα αρµόδια υπουργεία καθώς και προς τις αρµόδιες εποπτικές αρχές κατέθεσε η Club Hotel Casino Loutraki µε αφορµή τη διαφηµιστική εκστρατεία διαδικτυακού καζίνο, αγνώστου ιδιοκτησιακού καθεστώτος.

ENEL GREEN POWER – SHARP – STMICROELECTRONICS ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΙΣΧΥΡΩΝ ΣΤΑ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ Συµφωνία υπεγράφη από τις Enel Green Power, Sharp και STMicroelectronics για την κατασκευή φωτοβολταϊκών πάνελ λεπτών υµενίων τεχνολογίας τριπλού συνδέσµου στην Ιταλία. Παράλληλα, η Enel Green Power και η Sharp υπέγραψαν περαιτέρω συµφωνία για την από κοινού κατασκευή ηλιακών πάρκων. Η µονάδα, η οποία βρίσκεται στις υπάρχουσες εργοστασιακές εγκαταστάσεις M6 της STMicroelectronics στην Κατάνη, αναµένεται να φτάσει αρχικά τα 160MW ετησίως. Στόχος είναι η δυνατότητα της µονάδας να αυξηθεί σταδιακά τα επόµενα χρόνια στα 480ΜW ετησίως, ενώ ήδη από την έναρξή της θα αποτελεί τη σηµαντικότερη µεµονωµένη µονάδα παραγωγής ηλιακών πάνελ στην Ιταλία. Η κατασκευή των φωτοβολταϊκών πάνελ στη µονάδα της Κατάνης αναµένεται να ξεκινήσει στις αρχές του 2011. Σε σύγκριση µε τα συνήθη φωτοβολταϊκά πάνελ πυριτίου, τα φωτοβολταϊκά στοιχεία λεπτών υµενίων τεχνολογίας τριπλού συνδέσµου µπορούν να διατηρήσουν πολύ υψηλά επίπεδα απόδοσης της ενεργειακής µετατροπής, ακόµα και σε πολύ ζεστά κλίµατα. Χάρη στη χαµηλότερη περιεκτικότητα σε πυρίτιο, αυτά τα στοιχεία είναι επίσης λιγότερο εκτεθειµένα στις ασταθείς τιµές πώλησης του πυριτίου. 84 ΕΠΙΛΟΓΗ

νέα της αγοράς

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΣ – BANK PRODUCT // EMPORIKI BANK – ΣΥΝΘΕΤΗ ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ

Ένα νέο επενδυτικό προϊόν δηµιούργησε η Εµπορική Τράπεζα, τη «Σύνθετη Οµολογιακή Τοποθέτηση», το οποίο προσφέρει δυνατότητα υψηλών αποδόσεων, µε εξασφαλισµένο τακτικό εισόδηµα και εγγύηση αρχικού κεφαλαίου. Πρόκειται για Σύνθετη Οµολογία (Οµολογία κυµαινόµενου επιτοκίου µε µέγιστη απόδοση) την οποία εξέδωσε η Emporiki Group Finance PLC, θυγατρική του Οµίλου της Εµπορικής Τράπεζας και η οποία προσφέρει ιδιαίτερα προνόµια στους επενδυτές. Η «Σύνθετη Οµολογιακή Τοποθέτηση», διετούς διάρκειας, διατίθεται µε κυµαινόµενο ονοµαστικό επιτόκιο Euribor 3Μ συν περιθώριο 1% µε µέγιστη απόδοση 3%, προσφέροντας τη δυνατότητα υψηλών αποδόσεων, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει τακτικό εισόδηµα µε την απόδοση των τόκων κάθε τρίµηνο. Επιπλέον, το νέο προϊόν προσφέρει εγγύηση του αρχικού κεφαλαίου στη λήξη της επένδυσης καθώς και χαµηλό ποσό εισόδου, από 5.000 ευρώ, ενώ διατίθεται, χωρίς προµήθειες εγγραφής, εξόφλησης και θεµατοφυλακής.

ERNST & YOUNG

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Η Ernst & Young παρουσίασε πρόσφατα την πρώτη συγκριτική φορολογική µελέτη όπου εξετάζονται τα δηµοσιονοµικά µέτρα και τα κίνητρα που εφαρµόζονται σε 14 χώρες µε στόχο την τόνωση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Η µελέτη διερευνά επίσης ποια είδη δραστηριοτήτων τείνουν να προωθήσουν οι κυβερνήσεις µέσω των φορολογικών πολιτικών.

ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΖΩΗΣ

Η Μαιευτική – Γυναικολογική κλινική «Γαία», δυναµικότητας 130 κλινών, του «Ερρίκος Ντυνάν» άνοιξε τις πύλες της για να δεχθεί µε ασφάλεια, πολιτισµό και σεβασµό τις γυναίκες που θα φέρουν τους νέους ανθρώπους στο φως της ζωής. Το «Γαία» αποτέλεσµα της σύµπραξης δύο φορέων υγείας καταξιωµένων στην ελληνική κοινωνία, του κοινωφελούς ιδρύµατος «Ερρίκος Ντυνάν» και του «Ιατρικού Αθηνών», φιλοδοξεί να προσφέρει τιµολογιακή πολιτική που θα αντικατοπτρίζει τις δυσκολίες που αντιµετωπίζει κάθε νέα ελληνική οικογένεια, ενώ παράλληλα για τις ευαίσθητες οµάδες – άποροι, ακρίτες, πολύτεκνοι (4ο παιδί) – ο τοκετός θα προσφέρεται εντελώς δωρεάν.

BUSINESS

CSR

CLUB HOTEL CASINO LOUTRAKI

ΧΟΡΗΓΙΚΗ ΕΠΙΤΟΜΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ

Την ευαισθησία της στον πολιτισµό, την ιστορία αλλά και την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής του τόπου όπου δραστηριοποιείται η Club Hotel Casino Loutraki, του Κορινθιακού κόλπου, εξέφρασε για άλλη µια φορά η εταιρία µε την πρωτοβουλία και τη χορηγία της να µεταφραστεί στα ελληνικά και να τυπωθεί σε µία επιµεληµένη έκδοση, υψηλών προδιαγραφών ένα έργο του 19ου αιώνα. Πρόκειται για τον «Περίπλου του Κορινθιακού κόλπου», από τον αρχιδούκα της αυστριακής αυλής Ludwig Salvator. Μέσα από την έκδοση

ο αναγνώστης µπορεί να τοποθετήσει τον συγγραφέα του έργου στο πλαίσιο της εποχής του και των πολλαπλών ενδιαφερόντων του καθώς και να συνοδεύσει τον αριστοκράτη ανθρωπιστή στην περιήγησή του, την άνοιξη του 1874 στον Κορινθιακό κόλπο. Στην πραγµατικότητα το ταξίδι του αρχιδούκα είναι µια γοητευτιΙΔΡΥΜΑ AIR LIQUIDE κή εξόρµηση στους τόπους όπου µπορεί κανείς ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΕΝΑΝΤΙΑ να περιπλανηθεί και σήµερα, ιδωµένους από την ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ οπτική ενός ξεχωριστού ανθρώπου του 19ου αιώνα. Η εταιρεία δεν υποστηρίζει όµως µόνο τις Στο πλαίσιο των προσπαθειών του για την προώθηση της επιστηµονιπολιτισµικές ανάγκες του ανθρώπου αλλά και τις κής έρευνας µε σκοπό τη µείωση της ρύπανσης της ατµόσφαιρας της πραγµατικές του, αυτές που αντιµετωπίζει στην γης, το Ίδρυµα του Οµίλου Air Liquide υποστηρίζει ενεργά δυο αποκαθηµερινότητά του. Στο πλαίσιο αυτό, προχώρηστολές που έχουν κοινό σκοπό τη συλλογή σηµαντικών δεδοµένων σε στη δωρεά χρηµατικού ποσού ύψους 40.000 σχετικών µε την κλιµατική αλλαγή για περαιτέρω χρήση τους από την ευρώ, µε στόχο την υποστήριξη του έργου που παγκόσµια επιστηµονική κοινότητα. Κατά τη διάρκεια της αποστολής, επιτελεί ο Σύλλογος «Χαµόγελο του παιδιού» σε θα διεξαχθούν ταυτόχρονα δύο κύκλοι επιστηµονικών µετρήσεων: ο ολόκληρη την Ελλάδα και ιδιαίτερα στο Νοµό Κοπρώτος θα αφορά στη µέτρηση του επιπέδου διοξειδίου του άνθρακα ρινθίας. Η δωρεά παραδόθηκε από τον Διαχειρικαι άλλων αέριων ρύπων στην ατµόσφαιρα, σε µια περιοχή που είναι στή της Club Hotel Casino Loutraki, Αντώνη Στεραπαλλαγµένη από τέτοιες εκποµπές. Τα δεδοµένα που θα συλλεχθούν γιώτη στον πρόεδρο του Χαµόγελου, Κωνσταντίνο θα χρησιµοποιηθούν για την καλύτερη κατανόηση του κύκλου του άνΓιαννόπουλο, σε ειδική εκδήλωση που πραγµατοθρακα στην ατµόσφαιρα του πλανήτη και για την βελτίωση των µοντέποιήθηκε στο Σπίτι της Κορίνθου του «Χαµόγελου λων που χρησιµοποιούνται για την καταγραφή των κλιµατικών τάσεων. του Παιδιού», στην Αρχαία Κόρινθο. Ο δεύτερος θα αφορά στη µέτρηση του µαγνητικού πεδίου της γης.

ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ IΔΡΥΜΑ ΙΩΑΝΝΗ Σ. ΛΑΤΣΗ – EUROBANK EFG ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΟΝ ΜΑΡΑΘΩΝΑ 2.500 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ… Για δέκατη συνεχή χρονιά το Κοινωφελές Ίδρυµα Ιωάννη Σ. Λάτση και η Eurobank EFG συνεχίζουν την προσφορά τους στην ανάδειξη της πολιτισµικής µας κληρονοµιάς. Συγκεκριµένα, στο πλαίσιο της σειράς «Ο κύκλος των Μουσείων» που επιµελείται και εκδίδει το Κοινωφελές Ίδρυµα Ιωάννη Σ. Λάτση και η Eurobank EFG παρουσιάστηκε φέτος η έκδοση «Ο Μαραθών και το Αρχαιολογικό Μουσείο» του συγγραφέα-αρχαιλόγου, Γεώργιου Σταϊνχάουερ. Η φετινή έκδοση έχει συνάφεια µε τις προηγούµενες αλλά ταυτόχρονα διαφέρει από αυτές. Σηµείο αναφοράς της έκδοσης δεν είναι η αρχαία τέχνη ως δηµιούργηµα του ανθρώπου αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος και η µοναδική ικανότητά του να συνθέτει την ιστορία µέσα από τα πιο ευφάνταστα και απρόβλεπτα σενάρια. Ιδιαίτερα εύστοχα η Μαριάννα Ι. Λάτση αποτυπώνει το πολιτισµικό υπόβαθρο της έκδοσης: «Η γαλήνια κοιλάδα του Μαραθώνα ευτύχησε να ταυτιστεί τόσο πολύ µε την ιστορία που η γοητευτική απλότητα των εκθεµάτων του Μουσείου – αντιπροσωπευτική της καθηµερινής ζωής εκείνης της εποχής – ενισχύει τις µυθικές διαστάσεις της µάχης, αναδεικνύοντας την υπέρβαση του ανθρώπου και το εξωπραγµατικό του επιτεύγµατος που συντελέστηκε πριν από 2.500 χρόνια».

ΕΠΙΛΟΓΗ 85

BUSINESS

Πληροφορική & Τηλεπικοινωνίες

MELLON TECHNOLOGIES - EASY SYSTEMS // ΛΥΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΚΛΟΠΗΣ ATM Ολοκληρωµένη λύση δορυφορικού εντοπισµού για ΑΤΜ παρουσιάζουν στην ελληνική τραπεζική αγορά η Mellon Technologies και η Easy Systems. Η προτεινόµενη λύση είναι απόλυτα συµβατή µε όλα τα µηχανήµατα αυτόµατης εξυπηρέτησης και αποσκοπεί αφενός στην αποτροπή της κλοπής των µηχανηµάτων, αλλά κυρίως στον εντοπισµό αυτών εφόσον πραγµατοποιηθεί η κλοπή. Πιο συγκεκριµένα, εγκαθίστανται στα ATMs συσκευές τηλεµετρίας GPS καταγράφοντας και µεταδίδοντας σε πραγµατικό χρόνο την γεωγραφική τους θέση. Επιπλέον της γεωγραφικής παρακολούθησης των ΑΤΜ, οι συσκευές διαθέτουν αισθητήρες κραδασµών και θερµοκρασίας. Αν παρατηρηθεί µεταβολή στην κατάσταση του ΑΤΜ (αλλαγή συντεταγµένων, θερµοκρασίας ή εντοπισµός κραδασµών), η συσκευή GPS αποστέλλει πολλαπλούς συναγερµούς σε προεπιλεγµένους αποδέκτες. Αξίζει να σηµειώσουµε ότι, σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία του European Network and Information Security Agency (ENISA), οι φυσικές επιθέσεις στα ΑΤΜ στην Ευρώπη αυξήθηκαν το δωδεκάµηνο Σεπτέµβριος 2008 Αύγουστος 2009 κατά 32%.

WIND // ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΓΕΘΗ Ό,τι νούµερο και εάν φοράει κανείς η WIND διαθέτει το ανάλογο πρόγραµµα κινητής τηλεφωνίας. Συγκεκριµένα, η εταιρεία ανακοίνωσε 6 νέα προγράµµατα για ιδιώτες συνδροµητές συµβολαίου. Πρόκειται για τα WIND XXLarge, XLarge, Large, Medium, Small και XSmall, που παρέχουν ελευθερία και οικονοµία σε όλες τις κατηγορίες συνδροµητών συµβολαίου, ανάλογα µε τη χρήση που κάνουν στο κινητό τους. Τα νέα προγράµµατα συµβολαίου WIND, σε ένα µηνιαίο πάγιο, ενσωµατώνουν απεριόριστη επικοινωνία προς όλα τα κινητά WIND και όλα τα σταθερά, καθώς και όσο χρόνο οµιλίας χρειάζονται οι συνδροµητές προς τα υπόλοιπα δίκτυα.

HP /MICROSOFT // ΑΠΛΑ & ΚΑΤΑΝΟΗΤΑ ΜΕ ΕΠΕΝΔΥΣΗ 250 ΕΚΑΤ. ΔΟΛ. Η HP και η Microsoft Corp. κατέληξαν σε τριετή συµφωνία για την επένδυση 250 εκατ. δολ. µε σκοπό την ανάπτυξη λύσεων γ ια την απλοποίηση του τε χνολογικού περιβάλ λον τος επιχειρήσεων ανεξαρτήτως µεγέθους. Οι δύο παγκόσµιοι κολοσσοί στοχεύουν να προσφέρουν λύσεις που α) θα στηρίζονται σ το επόµενης γενιάς µον τέλο Infrastructure-to-application , β) θα εξελίσουν τ ο cloud computing, ε πιτ α χ ύ νον τ ας τ ην υλο π οίησ η σ χε τ ικών εφ α ρµογών και γ) θα µειώνουν σε µεγάλο βαθµό την πολυπλοκότητα σ τη διαχείριση των πληροφοριακών συστηµάτων και θα αυτοµατοποιούν τις υπάρχουσες χειροκίνητες διαδικασ ίε ς γ ια τη συνολικότ ερη µείωση του κόσ τους. Πώς θα γ ίνουν αυτά; Οι δύο εταιρείες θα εργαστούν από κοινού για την ανάπτυξη ενός νέου «χάρτη» µη χα ν ικής γ ια µη χα ν έ ς δια χε ίρισ ης δ εδ ο µ έ νων, τ η διάθ εσ η σ υ γ κ λινουσ ών, προπαραµε τ ροποιηµέ νων λύσεων γ ια εφαρµογέ ς, την παροχή ολοκ ληρωµέ νων λύσεων εικονικοποίησης (virtualization) και ενοποιηµένων εργαλείων διαχείρισης. ΕΠΙΛΟΓΗ 87

BUSINESS

Πληροφορική & Τηλεπικοινωνίες

TURBO-X EBOOK // ΓΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ

CISCO - NBC

// ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΥΨΗΛΗΣ

ΕΥΚΡΙΝΕΙΑΣ

Συµφωνία συνεργασίας µε το NBC υπέγραψε η Cisco για την παροχή του medianet, της δικτυακής, δηλαδή, πλατφόρµας ΙΡ για βίντεο. Η συνεργασία αφορά στην υψηλής ευκρίνειας (AllHD) κάλυψη από το γνωστό τηλεοπτικό δίκτυο των Χειµερινών Ολυµπιακών Αγώνων του 2010. Αυτοί, θα πραγµατοποιηθούν στο Βανκούβερ από τις 12 έως τις 28 Φεβρουαρίου.

IBM // ΝΕΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ

ΣΤΟ ESSEX ΤΩΝ ΗΠΑ Η IBM υπέγραψε πρόσφατα συµφων ία διάρκειας 8 ετών µε το Νοµαρχιακό Συµβούλιο της Κοµητ είας του Essex, προ κε ιµέ νου να βοηθήσ ε ι τον οργαν ισµό να προσφέ ρε ι βε λτ ιωµέ νε ς υπηρεσ ίε ς µε παράλληλη εξοικονόµηση χρηµάτων, ώστε να επιτύχει τον στόχο που έχει θέσει: να παρέχει στους κατοίκους της την υψηλότερη ποιότητα ζωής σ την Αγγλία. Συγκεκριµένα, η IBM θα προσφέρει ένα εύρος υπηρεσιών µετασχηµατισµού, που µπορεί να περιλαµβάνουν από τον σχεδιασµό, τη διαχείριση και την παροχή υπηρεσιών προς τον τελικό πελάτη, έως τις εσωτερικές λειτουργίες (back-office) και τα επιχειρησιακά συστήµατα, καθώς και συµβουλευτικές υπηρεσίες και τεχνολογία. Στο πλαίσιο αυτής της συµφωνίας, η IBM και το Essex, επίσης ανακοίνωσαν την υπογραφή των δύο πρώτων έργων, που πε ριλαµβάνουν τα αρχ ικά σ τάδια του προγράµµατος µετασχηµατισµού και αφορούν στον εκσυγχρονισµό της εσωτ ε ρικής λ ε ιτουργ ίας (back- of f ice) του Συµβουλίου και στη βελτιστοποίηση του τµήµατος προµηθειών.

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

Το Turbo-X eBook, το µοναδικό ηλεκτρονικό βιβλίο που δίνει τη δυνατότητα στον κάτοχό του να διαβάσει τα βιβλία, τις εφηµερίδες και τα έντυπα που ο ίδιος επιθυµεί και να αποθηκεύσει ολόκληρη την βιβλιοθήκη του σε ηλεκτρονική µορφή διέθεσε η Πλαίσιο Computers. Το νέο µοντέλο διαθέτει ευανάγνωστη οθόνη E-Ink 6,0” που δίνει την αίσθηση αληθινού χαρτιού και αυτονοµία για έως και 40 βιβλία (8.000 σελίδες) µε µία και µόνο φόρτιση. Παράλληλα, µε πάχος κάτω από 1 εκατ. είναι πιο λεπτό από τα περισσότερα περιοδικά, ενώ η πανάλαφρη κατασκευή του (174g) είναι σχεδόν τόσο ελαφριά όσο ένα σύγχρονο smartphone! Το Turbo-X eBook διατίθεται αποκλειστικά από το Πλαίσιο µαζί µε 55 προεγκατεστηµένους τίτλους βιβλίων στην εσωτερική µνήµη. Η τελευταία µπορεί να επεκταθεί µέχρι και τα 4GB χρησιµοποιώντας κάρτες SD, για το «κατέβασµα» επιπλέον δωρεάν βιβλίων από το internet ή για την αποθήκευση αρχείων mp3.

SAMSUNG – AMD // ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΟ COMPUTING Η Advanced Micro Devices και η Samsung παρουσίασαν τις νέες οθόνες thin-bezel που σε συνδυασµό µε τις κάρτες γραφικών ATI Radeon™ HD και την τεχνολογία ATI Eyefinity επιτρέπουν την απόλυτη εµπειρία multi-display, ελαχιστοποιώντας τα όρια της οθόνης και προσφέροντας πανοραµικό computing µε εξαιρετικά υψηλή ανάλυση. Επίσης, η AMD ανακοίνωσε τη δηµιουργ ία ε νός νέου προγράµµατος validation ATI Eyefinity, ειδικά σχεδιασµένο για να βοηθά τους καταναλωτές να ξεχωρίζουν εύκολα τις οθόνες, τους µετασχηµατιστές, το software καθώς και άλλα στοιχεία, τα οποία έχουν αποδεδειγµένα εξαιρετική απόδοση µε την τεχνολογία ATI Eyefinity.

��

�� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� ��

��

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΕΠΟΧΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΡΑΒΩΣΗΣ Ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων και λέκτορας στο Πολυτεχνείο της Αθήνας πιστεύει ότι η περιβαλλοντική νοµοθεσία στην Ελλάδα είναι σε καλό επίπεδο. Δεν συµβαίνει όµως το ίδιο και µε τους µηχανισµούς που διασφαλίζουν την εφαρµογή της. «Η υποστελεχωµένη υπηρεσία Επιθεωρητών του Περιβάλλοντος δεν µπορεί να προσφέρει τα αναµενόµενα. Τα 65-70 στελέχη της δεν µπορούν να ελέγξουν τις επιχειρήσεις όλης της επικράτειας». Συνέντευξη στον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ 90 ΕΠΙΛΟΓΗ

το Πολυτεχνείο της Αθήνας, ο λέκτορας Κωνσταν τίνος Αραβώσης µας υποδέ χε ται στο γραφείο του για να συζητήσουµε ένα µείζον περιβαλλοντικό θέµα µε το οποίο ασχολείται εδώ και δύο δεκαετίες. Η Ελληνική Εταιρεία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ), της οποίας είναι πρόεδρος, διοργάνωσε πριν λίγες εβδοµάδες στην Αθήνα έ να διεθ νέ ς σ υνέδριο σ το οποίο παρουσιάσ τηκαν όλες οι τεχνολογικές εφαρµογές που αφορούν στη διαχείριση στερεών αποβλήτων, συζητήθηκε η προοπτική µιας κοινωνίας «µηδενικών αποβλήτων» και εξετάστηκε η πορεία της ανακύκλωσης στη χώρα µας. Εκεί διαπιστώθηκε, από όλες τις πλευρές µάλιστα, ότι το πρόβληµα πρέπει να λυθεί άµεσα διότι η Αθήνα κινδυνεύει, αναδείχθη-

Κύριε Αραβώση, υπάρχει η εντύπωση ότι µέσα από την οικονοµική κρίση µπορεί να ξεπηδήσει κάτι «καλό»: η συνειδητοποίηση µιας σειράς νέων ηγετών, ότι µόνο µέσα από την πράσινη ανάπτυξη µπορεί να ξεπεραστεί το υφιστάµενο πρόβληµα. Άλλοι πάλι, πιστεύουν ότι οι επείγουσες ανάγκες για να εξέλθουµε από την ύφεση, ενδέχεται να αναστείλουν τη στροφή προς την πράσινη οικονοµία. Τι λέτε; Συµβαίνει µάλλον το πρώτο. Είναι πολλοί αυτοί που πιστεύουν ότι η κρίση που διερχόµαστε και η οποία θα διαρκέσει ένα µε δύο χρόνια ακόµα, είναι µια ευκαιρία να γίνει αναθεώρηση του τρόπου ανάπτυξης των κοινωνιών. Στο πλαίσιο αυτό συζητούν πολλοί διάφορες λύσεις, θεωρώ όµως ότι η έναρξη δόθηκε, µε όρους έντονης µάλιστα δηµοσιότητας, µε τη νίκη του προέδρου Οµπάµα στις ΗΠΑ. Είναι ευκαιρία να γί-

χώρες όµως το κόστος των καταστροφών είναι ασύλληπτο. Σε χώρες µε άναρχη και ραγδαία ανάπτυξη, όπως η Κίνα και η Ινδία, έχουµε την υποχρέωση να λάβουµε από τώρα µέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και, τελικά, της ίδιας της ανάπτυξης. Όλα αυτά µπορεί να ακούγονται σαν σλόγκαν, αλλά είναι µια πραγµατικότητα µε θετικές επιπτώσεις. Η βιοµηχανία των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, για παράδειγµα, δηµιουργεί νέες θέσεις εργασίας, στη Γερµανία µάλιστα, µε νοµοθεσία αυστηρότερη της µέσης ευρωπαϊκής, αναπτύχθηκε εγχώρια τεχνογνωσία, η οποία χρησιµοποιήθηκε πρώτα στη χώρα και τώρα εξάγεται σε όλο τον κόσµο µε σηµαντικά κέρδη. Περίπου το 5% του γερµανικού ΑΕΠ προέρχεται από την περιβαλλοντική βιοµηχανία κι αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό!

Το νέο Υπουργείο Περιβάλλοντος, δεν διαθέτει – ενώ γνωρίζουµε ότι ήταν στα σχέδια – µια ολοκληρωµένη βάση δεδοµένων µε τους παραγωγούς όλων των ρύπων, στερεών, υγρών και αέριων, οποιασδήποτε µορφής.

καν όµως και ορισµένες διαφωνίες σχετικά µε τις λύσεις που πρέπει να επιλεγούν, καθώς ορισµένα πολιτικά κόµµατα διαφώνησαν µε την καύση των απορριµµάτων. Την ίδια στιγµή, η νέα κυβέρνηση προωθεί ένα νέο µοντέλο ανάπτυξης, το οποίο στηρίζεται στην ενίσχυση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, στην εξοικονόµηση ενέργειας σε δηµόσια κτίρια και οικίες, ενώ κηρύσσει τη στροφή προς τη χρηµατοδότηση ήπιων και αειφορικών δράσεων σε µια σειρά νευραλγικούς τοµείς της ελληνικής οικονοµίας πέρα από την ενέργεια: στον τουρισµό, τις µεταφορές, τις κατασκευές κ.ά.

νει αναθεώρηση και σε όλους τους υφιστάµενους, τους παραδοσιακούς αν θέλετε, τοµείς της οικονοµίας. Να δοθούν χαρακτηριστικά τέτοια ώστε παράλληλα να προωθείται η προστασία του περιβάλλοντος. Δεν είναι πολυτέλεια αυτό που λέω. Δυστυχώς έχουµε φτάσει σε ένα σηµείο που αν δεν λάβουµε µέτρα, δεν θα υπάρχει περαιτέρω ανάπτυξη. Ξεκινάµε από το φαινόµενο του θερµοκηπίου το οποίο απειλεί την ανθρωπότητα και συνεχίζουµε µε τις περιβαλλοντικές καταστροφές. Όταν αυτές συµβαίνουν στις ανεπτυγµένες χώρες υπάρχουν τα µέσα να αποκαταστήσουν τις βλάβες, στις υπό ανάπτυξη

Έχετε κατ΄ επανάληψη τονίσει ότι η ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νοµοθεσία έρχεται µε χρονική καθυστέρηση και ότι οι ευρωπαϊκές οδηγίες εφαρµόζονται …λανθασµένα στην Ελλάδα. Τι πρέπει να περιµένουµε σε νοµοθετικό επίπεδο; Έχουµε υιοθετήσει και µεταφέρει στο ελληνικό δίκαιο τη συντριπτική πλειοψηφία της ευρωπαϊκής νοµοθεσίας, όµως το θέµα είναι το πώς την εφαρµόζουµε. Στις περισσότερες περιπτώσεις είχαµε µια µηχανιστική προσέγγιση της νοµοθεσίας: έγινε µετάφραση και στη συνέχεια νόµος. Το πρόβληµα είναι ότι σε ορισµένες περιπτώσεις χρειάζεται µελέτη πρώΕΠΙΛΟΓΗ 91

ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η βιοµηχανία των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, δηµιουργεί πολλές νέες θέσεις εργασίας, στη Γερµανία µάλιστα, µε νοµοθεσία αυστηρότερη της µέσης ευρωπαϊκής, αναπτύχθηκε εγχώρια τεχνογνωσία, η οποία χρησιµοποιήθηκε πρώτα σ τη χώρα και τώρα εξάγεται σε όλο τον κόσµο µε σηµαντικά κέρδη. Περίπου το 5% του γερµανικού ΑΕΠ προέρχεται από την περιβαλλοντική βιοµηχανία και αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό!

τα και συστηµατοποίηση της εφαρµογής και όχι µηχανιστική µεταφορά. Ένα άλλο ζήτηµα είναι ότι παρά το γεγονός ότι υπάρχει νοµοθεσία –και µάλιστα καλή– δεν εφαρµόζεται. Θα πρέπει να υπάρχουν µηχανισµοί ελέγχου. Υπάρχει η υποστελεχωµένη υπηρεσία των Επιθεωρητών του Περιβάλλοντος, αλλά είναι µια υπηρεσία που δεν µπορεί να προσφέρει τα αναµενόµενα. Υπάρχουν 65-70 άτοµα, όλα υψηλού επιπέδου, τα οποία όµως πρέπει να ελέγξουν τις επιχειρήσεις όλης της επικράτειας. Πράγµα αδύνατον! Οι περιβαλλοντικές υπηρεσίες των Νοµαρχιών είναι υποστελεχωµένες και υπολειτουργούν, ενώ θα έπρεπε να µπορούν να ελέγχουν π.χ. όλες τις τοπικές βιοµηχανίες σε τακτική βάση. Πως θα γίνει αυτό; Υπάρχουν µεγάλες Νοµαρχίες µε ένα ή δύο άτοµα προσωπικό. Αυτοί, όχι έλεγχο δεν µπορούν να κάνουν, αλλά ούτε τα δικαιολογητικά και τα απαραίτητα έγγραφα των υπό εξέταση επιχειρήσεων δεν προλαβαίνουν να συλλέξουν και να µελετήσουν. Η Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος δεν µπορεί να συγκεντρώσει στοιχεία διότι δεν υπάρχει στην Ελλάδα µια ενιαία βάση δεδοµένων, στην οποία να καταγράφεται διεξοδικά, τι παράγεται, σε ποιο σηµείο της Ελλάδας παράγεται, από ποιους, πώς το διαχειρίζεται ο παραγωγός και που καταλήγει µετά το πέρας του κύκλου ζωής του. Το νέο Υπουργείο Περιβάλλοντος, δεν διαθέτει –ενώ γνωρίζουµε ότι ήταν στα σχέδια– µια τέτοια ολοκληρωµένη βάση δεδοµένων µε τους παραγωγούς όλων των ρύπων, στερεών, υγρών και αέριων, οποιασδήποτε µορφής.

Η βιοµηχανία δεν υπόκειται σε ελέγχους; Το µόνο που υπάρχει είναι ο έλεγχος στο επίπεδο της άδειας. Για να εκδοθεί η άδεια της επιχείρησης, πρέπει να παρουσιάσει µια µελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Πέραν αυτού ουδέν. Για να ελεγχθεί αυτή η βιοµηχανία πάλι, θα πρέπει να υπάρχει κάποια καταγγελία ή να λήξει η άδεια και να χρειαστεί ανανέωση- άλλη ευκαιρία ελέγχου πέραν των αδύναµων µηχανισµών ελέγχου που προανέφερα, δεν 92 ΕΠΙΛΟΓΗ

υπάρχει! Τα τελευταία δύο χρόνια το πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ ζητούσε ενηµερώσεις από τη βιοµηχανία για τους εκπεµπόµενους ρύπους, αλλά από όσο ξέρω, οι πληροφορίες δεν συγκεντρώνονται κεντρικά, ούτε αξιοποιούνται.

Είναι πρόβληµα τελικά η απουσία στοιχείων στην Ελλάδα… Δίνω µεγάλη βαρύτητα στα στοιχεία διότι αν λείπουν δεν µπορείς να γνωρίζεις τι ακριβώς συµβαίνει και, φυσικά, δεν µπορείς να πάρεις αποφάσεις ή διορθωτικά µέτρα. Πώς βλέπετε τις εξελίξεις στο ενεργειακό ζήτηµα; Τελειώνουν οι καιροί της «ενεργειακής ευδαιµονίας» µας; Πάντοτε υπήρχε η εντύπωση ότι η αύξηση του πληθυσµού της γης και των αναγκών µας, θα οδηγούσε σε διατροφική κρίση και σε καταστροφή. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη, τουλάχιστον όχι όπως το περιέγραφαν. Δεν είναι εύκολη η προβολή του σήµερα στο µέλλον . Μπορεί η πείνα να µην έχει εξαλειφθεί στον κόσµο, αλλά το βιοτικό επίπεδο εκατοµµυρίων ανθρώπων έχει ανέβει. Αυτό οφείλεται στη σύγχρονη τεχνολογία που µας δίνει τη δυνατότητα περισσότερης τροφής για το ίδιο ή και µικρότερο εµβαδόν καλλιεργούµενης γης. Πριν 15-20 χρόνια ορισµένες από τις ενεργειακές επιλογές του σήµερα ήταν εντελώς ασύµφορες, τώρα όµως η τεχνολογία τις έχει καταστήσει φθηνές. Οι ανανεώσιµες µορφές ενέργειας είναι η λύση στο ενεργειακό πρόβληµα, θα µας βοηθήσουν στην απεξάρτηση από το πετρέλαιο και τον λιγνίτη. Είναι βέβαιο, και θα το ζήσουµε αυτό, ότι οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, µε την ωρίµανση της τεχνολογίας θα γίνουν συµφέρουσες, µάλιστα πιο συµφέρουσες ακόµα και από τις υπάρχουσες συµβατικές. Υπάρχουν επίσης νέες µορφές ενέργειας, όπως το υδρογόνο, που δεν έχουν δοκιµαστεί, αλλά και µορφές που ίσως δεν ξέρουµε ακόµα! Σε 20 και 30 χρόνια θα δώσουν τη λύση, η τεχνολογία το έχει αποδείξει επανειληµµένα στο παρελθόν… Το νερό είχε την τιµητική του το περασµένο έτος µε πολλές εκδηλώσεις- κάποιοι λένε ότι είναι το υπ’ αριθµόν 2 πρόβληµα του περιβάλλοντος. Τί πστεύετε εσείς;

Δεν ανησυχώ, διότι υπάρχουν µέθοδοι όπως η αφαλάτωση, η οποία έχει ωριµάσει και αναπτύσσεται µε ραγδαίους ρυθµούς, όπως επίσης και η ανακύκλωση του νερού η οποία στην Ελλάδα είναι αναξιοποίητη. Να φανταστείτε ότι νοµοθετικά στην Ελλάδα δεν υπάρχει πρόβλεψη που να δίνει τη δυνατότητα αξιοποίησης του νερού που προέρχεται από µονάδα καθαρισµού (ανακύκλωσης). Σε ορισµένα σηµεία του πλανήτη, το νερό αυτό πίνεται κιόλας. Η τεχνολογία κάνει εφικτό κάτι που µέχρι πριν µερικά χρόνια ήταν αδιανόητο… Όσο για την αφαλάτωση είναι φθηνότερη από τη µεταφορά νερού π.χ. σε νησιά, το νερό που παράγεται είναι όλο και καλύτερο – πιο κοντά στη γεύση του φυσικού – ενώ και το ζήτηµα µε το αλάτι που παράγεται έχει λυθεί, πάλι µέσω της τεχνολογίας.

Να πούµε δύο λόγια για το δικό σας επιστηµονικό αντικείµενο, τα απορρίµµατα. Όταν σας ακούει κανείς να µιλάτε νιώθει µια αίσθηση «επείγοντος» περιστατικού. Για αναλογισ τείτε: καθένας από µας παράγει κάθε µέρα, περίπου 1-1,5 κιλά απορρίµµατα. Οι κάτοικοι του Λεκανοπεδίου παράγουν 4,5 εκατ. κιλά, δηλαδή 4.500 τόνους απορρίµµατα την ηµέρα. Είναι πολύ κρίσιµο το θέµα. Σε άλλες χώρες έχουµε επεισόδια για τα απορρίµµατα, στη Νάπολη είχαµε αιµατοχυσίες στους δρόµους. Λόγω της αύξησης του καταναλωτισµού, η κατά κεφαλή παραγωγή σκουπιδιών αυξάνεται σ τις πόλεις συνεχώς εδώ και χρόνια, στις ΗΠΑ έχουµε πλέον 3-4 κιλά σκουπίδια ανά κάτοικο την ηµέρα σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη. Είναι θέµα φιλοσοφίας η ορθή διαχείριση κι αυτό αναδείχθηκε έντονα στο πρόσφατο συνέδριο της ΕΕΔΣΑ. Πρέπει να ελαττώσουµε τα σκουπίδια στην πηγή της παραγωγής τους: οι βιοµηχανίες θα πρέπει να σχεδιάζουν προϊόντα µε όσο το δυνατό ελαφρύτερη και πιο ανακυκλώσιµη συσκευασία και οι πολίτες θα πρέπει να προτιµούν προϊόντα µε όλο και πιο φιλικές προς το περιβάλλον συσκευασίες και να ανακυκλώνουν όσο περισσότερο µπορούν. Υπάρχουν παγωτά

Οι κάτοικοι του Λεκανοπεδίου παράγουν κατ’ ελάχιστο, 4,5 εκατ. κιλά, δηλαδή 4.500 τόνους απορρίµµατα την ηµέρα. Είναι πολύ κρίσιµο το θέµα.

ριµµάτων σε όσους συµµετέχουν ενεργά σε προγράµµατα ανακύκλωσης και να παραµένουν τα ίδια σε όσους δεν κάνουν ανακύκλωση. Γιατί να πληρώνουν τα ίδια; Σήµερα τα δηµοτικά τέλη εισπράττονται µε βάση τα τετραγωνικά της κατοικίας και όχι µε βάση την ποσότητα των απορριµµάτων που παράγονται, έτσι δύο οικογένειες, στα ίδια τετραγωνικά, µε τελείως διαφορετική παραγωγή απορριµµάτων πληρώνουν το ίδιο ποσό. Στο εξωτερικό υπάρχουν τρόποι, και έχει εφαρµοστεί στην πράξη, να πληρώνει ο κάθε πολίτης ανάλογα µε το βάρος των απορριµµάτων που παράγει. Ή όσο περισσότερα απορρίµµατα στέλνεις στην ανακύκλωση, τόσο περισσότερα χρήµατα «κόβονται» από τον λογαριασµό των τελών. Στη Γερµανία υπάρχουν τρεις και τέσσερις κάδοι απορριµµάτων σε κάθε πολυκατοικία και ο κάδος των απορριµµάτων είναι «κάδος υπολειµµάτων», αφού εκεί πέφτει µόνο µη αξιοποιήσιµο.

Αναρωτιέµαι που να πήγαν όλα τα απορρίµµατα που επί δεκαετίες δεν ανακυκλώναµε… Είναι χαµένα χρήµατα! Πρέπει να βλέπουµε τα απορρίµµατα ως κάτι χρήσιµο, ως πρώτη ύλη για παραγωγή ενέργειας. Μπορούµε σήµερα να παράγουµε ενέργεια από κάτι, θεωρητικά, άχρηστο.

ξυλάκι που έχουν χάρτινη συσκευασία και το παγωτό βρίσκεται µέσα σε µια άλλη επιπλέον συσκευασία! Είναι ανεπίτρεπτο…

Πως µπορεί να αποτραπεί αυτό; Με οικονοµικά κίνητρα και µε αντικίνητρα… Είναι µια από τις λιγότερο δηµοφιλείς απόψεις αυτή, έτσι δεν είναι; Σηµασία έχει αν είναι λειτουργική. Πολλές φορές η καλή θέληση µιας µερίδας πολιτών και η υπεύθυνη στάση τους δεν αρκούν. Πρέπει να υπάρχουν οικονοµικά κίνητρα: να µειώνονται τα δηµοτικά τέλη για την αποκοµιδή απορ-

Είστε αισιόδοξος για το µέλλον, δεδοµένου ότι οι πολίτες αρχίζουν να αντιλαµβάνονται τη σηµασία του να σέβονται το περιβάλλον; Για να σας απαντήσω θα σας πω κάτι που µου έκανε πάντα εντύπωση: όταν τελείωσα το Πολυτεχνείο και άρχισα να ασχολούµαι σε διδακτορικό επίπεδο µε τη διαχείριση απορριµµάτων και την ανακύκλωση, στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, έλεγα στους φίλους µου ότι ασχολούµαι µε τα απορρίµµατα και εκείνοι, γνωρίζοντας ότι έχω διδακτορικό, µου έλεγαν µε συµπάθεια: «µε τέτοιες σπουδές κάθεσαι κι ασχολείσαι µε τα σκουπίδια;…». Σήµερα τα πράγµατα είναι διαφορετικά, σήµερα όλοι θεωρούν πολύ σηµαντικό ότι ασχολούµαι µε κάτι «τόσο ενδιαφέρον και χρήσιµο» για την κοινωνία. Δεκαπέντε χρόνια µετά! Αυτό είναι πολύ σηµαντική εξέλιξη, δεν νοµίζετε; ΕΠΙΛΟΓΗ 93

BUSINESS

Μanagement & advertising

Αγορά φαρµάκου Φορολογικοί µπελάδες Η παγκόσµια οικονοµική κρίση, οι κυβερνητικές πιέσεις και η µεταβαλλόµενη δυναµική της αγοράς ενός κλάδου που έρχεται αντιµέτωπος µε τις σηµαντικές µεταβολές και τις ραγδαίες µεταρρυθµίσεις στον τοµέα της υγείας είναι πιθανόν να επηρεάσουν τον πραγµατικό φορολογικό συντελεστή στον κλάδο των επιστηµών της υγείας, σύµφωνα µε µελέτη της PricewaterhouseCoopers (PwC) ‘Pharma 2020: Η φορολογία του µέλλοντος – Ποια λύση θα επιλέξετε;’ (Pharma 2020: Taxing times ahead - Which path will you take?). take Η έρευνα της PwC βασίστηκε σε δείγµα 35 ανώτατων στελεχών φορολογικών θεµάτων από εταιρείες φαρµακευτικές, ιατρικές και βιοτεχνολογίας. Τα βασικά της συµπεράσµατα είναι τα εξής: ••• Έξι στα δέκα στελέχη φορολογικών θεµάτων συµφωνούν ότι η αύξηση του πραγµατικού φορολογικού συντελεστή για τις φαρµακευτικές εταιρείες και τις εταιρείες υπηρεσιών υγείας είναι αναπόφευκτη. ••• Το 63% των συµµετεχόντων στην έρευνα συµφωνεί ότι το κόστος της αύξησης των φόρων στους οργανισµούς θα περάσει στους καταναλωτές, εκτός κι αν βρουν τρόπους να λειτουργήσουν πιο αποτελεσµατικά και να αλλάξουν ριζικά την προσέγγισή τους στην έρευνα και την ανάπτυξη, καθώς και στις πωλήσεις και το marketing.

Digea τηλεόραση Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται αυτή την περίοδο η ενηµερωτική καµπάνια του ψηφιακού φορέα των ιδιωτικών τηλεοπτικών καναλιών, Digea. Η καµπάνια περιλαµβάνει τηλεόραση, ραδιοφωνικά σποτς, καταχωρίσεις, υπαίθρια διαφήµιση και internet. Την καµπάνια επιµελείται η διαφηµιστική εταιρεία D’Arcy Athens και έχει σαν σ τόχο να ενηµερώσει το ελληνικό κοινό µε απλό, κατανοητό αλλά και χιουµοριστικό τρόπο για τη νέα ψηφιακή τηλεοπτική εποχή.

••• Το 62% των στελεχών ειδικών σε φορολογικά θέµατα που πήραν µέρος στην έρευνα δήλωσαν ότι αναζητούν τρόπους να µεγιστοποιήσουν τις πιστώσεις φόρου καθώς και κίνητρα για έρευνα και ανάπτυξη. ••• Όλα τα στελέχη δήλωσαν ότι η ζήτηση για ειδικούς σε φορολογικά ζητήµατα θα αυξηθεί σηµαντικά, καθώς τα φορολογικά ζητήµατα γίνονται όλο και πιο πολύπλοκα. ••• Περισσότεροι από τους µισούς ερωτηθέντες δήλωσαν ότι τα ανώτατα στελέχη της διοίκησης ζητούν τη συµβουλή τους για τη λήψη στρατηγικών επιχειρηµατικών αποφάσεων και, ως εκ τούτου, έχουν επιρροή στη διοίκηση της εταιρείας. Παρ’ όλα αυτά, το 34% δήλωσε ότι τους συµβουλεύονται µε καθυστέρηση και το 9% των στελεχών ότι ενηµερώνεται µετά το γεγονός για στρατηγικής σηµασίας αποφάσεις που επηρεάζουν φορολογικά την επιχείρηση.

Wind Hellas Νέα πρόσωπα στην Εµπορική Διεύθυνση Οργανωτικές αλλαγές στην Εµπορική Διεύθυνση ανακοίνωσε η Wind Hellas. Σύµφωνα µε αυτές, τον τοµέα της σταθερής τηλεφωνίας, καθώς και των εταιρικών πωλήσεων αναλαµβάνει ως Fixed Marketing & Business Commercial Executive Director ο Αντώνης Τζωρτζακάκης, στέλεχος µε σηµαντική εµπειρία στην τοπική και ευρωπαϊκή αγορά τηλεπικοινωνιών όπου και έχει αναλάβει καίριες θέσεις ευθύνης µε τελευταία αυτή του Marketing Director στην Hellas on Line. Επιπλέον, καθήκοντα στον τοµέα σταθερής τηλεφωνίας & εταιρικών πωλήσεων αναλαµβάνουν οι Γιώργος Χατζής, Business ΜΚΤ & Fixed MKT Director καθώς και Ανδρέας Σκιαδόπουλος, Corporate Sales Director, αναφερόµενοι στον Αντώνη Τζωρτζακάκη. Οι υπόλοιποι τοµείς της Εµπορικής Διεύθυνσης της εταιρείας παραµένουν ως έχουν, µε επικεφαλής τους Βάιο Καραντίνο, Sales & CS Mobile Executive Director, Ζοζέφ Μεζάν, Marketing Communication Executive Director και Γιάννη Καλογεράκη, Mobile Consumer MKT & CRM Director. Τέλος, ο Γιάννης Γαβριηλίδης, αναλαµβάνει επικεφαλής του νέου Τοµέα On-Line ως Executive Director.

94 ΕΠΙΛΟΓΗ

HP Hellas

Νέα επικεφαλής του Personal Systems Group Η Κάτια Νικηταΐδου ανέλαβε καθήκοντα General Manager του τοµέα Personal Systems Group (PSG) της HP για την Ελλάδα και την Κύπρο από την 1η Φεβρουαρίου 2010. Η Κ. Νικηταΐδου διαδέχεται τον Χαράλαµπο Παπαπαναγιώτου, ο οποίος ανέ λαβε τη θέση του Country Category Director, HP PSG Middle East, Mediterranean & Africa (ΜΕΜΑ). Η Κ. Νικηταΐδου συνεργάζεται µε την HP εδώ και 25 χρόνια. Στο πλαίσιο του νέου της ρόλου θα έχει τη γενική επίβλεψη όλων των δραστηριοτήτων που αφορούν στις πωλήσεις, το marketing, τις λειτουργίες και την επιχειρηµατική ανάπτυξη του τοµέα PSG.

Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

Danone Hellas – Μεβγάλ

PricewaterhouseCoopers

Συνεργάζονται στη διανοµή

Αργή η ανάκαµψη στη ναυτιλία

Η ανάπτυξη επιχειρηµατικών συνεργειών ανέκαθεν αποτελούσε ουσιαστική λύση για τις επιχειρήσεις σε δύσκολες περιόδους. Η τάση αυτή εµφανίζεται τελευταία ιδιαίτερα ισχυρή και στη χώρα µας, σε ένα ευρύ φάσµα κλάδων. Το τελευταίο παράδειγµα αφορά στον γαλακτοκοµικό κλάδο και πιο συγκεκριµένα στις εταιρείες Danone Hellas και Μεβγάλ Α.Ε, οι οποίες ανακοίνωσαν την έναρξη µιας σηµαντικής συνεργασίας για την από κοινού διανοµή γαλακτοκοµικών προϊόντων. Η Danone λειτουργεί στην Ελλάδα ως ανεξάρτητη εταιρεία από το Μάιο του 2005 και έχει ηγετική θέση στην αγορά, παράγοντας προϊόντα όπως το Activia (επιδόρπιο γιαουρτιού µε προβιοτικά bifidobacteria που βοηθάει στη ρύθµιση της λειτουργίας του εντέρου), το Danonino (παιδικό γιαούρτι ενισχυµένο σε βιταµίνη D και ασβέστιο που βοηθά στη δηµιουργία γερών οστών), το Actimel (ρόφηµα γιαουρτιού που βοηθά στην ενίσχυση της φυσικής άµυνας του οργανισµού) και το Danette (επιδόρπιο). Η Μεβγάλ από την πλευρά της είναι η τρίτη σε παραγωγή σ τον κλάδο των βιοµηχανιών φρέσκων γαλακτοκοµικών προϊόντων στη χώρα. Παράγει και διανέµει µέσω ενός εκτεταµένου δικτύου διανοµής πανελλαδικά µία µεγάλη γκάµα προϊόντων µε βάση το Ελληνικό φρέσκο γάλα, όπως: το Φρέσκο γάλα Μεβγάλ, τα παραδοσιακά ροφήµατα γιαουρτιού Αριάνι και Κεφίρ, τα παραδοσιακά γιούρτια «Πρόβειο» και «Αγελάδας», την σειρά στραγγιστών γιαουρτιών και γιαουρτιών µε φρούτα Harmony, και δύο από τις πιο καταξιωµένες µάρκες τυροκοµικών στην αγορά, την Φέτα Μεβγάλ και το ηµίσκληρο αγελαδινό τυρί Μακεδονικό.

Atlantic Από καρδιάς… Τα πρώτα τους «…άντα» καβατζάρουν τα super markets Atlantic και σφύζουν από φρεσκάδ! Τη νέα τους εταιρική ταυτότητα παρουσίασαν πρόσφατα µε µότο «Τα καλύτερα µε την καρδιά µας!». Η εταιρεία αριθµεί περισσότερα από 151 καταστήµατα atlantic super markets, 21 atlantic Cash & Carry και 545 καταστήµατα franchise ΑΡΙΣΤΑ σε όλη την Ελλάδα.

Η παγκόσµια οικονοµική κρίση έχει σηµαντικό αντίκτυπο στη ναυτιλία, ενώ προβλέπεται ότι η ανάκαµψη και επάνοδος στην κατάσταση πριν από την κρίση θα είναι αργή, σύµφωνα µε την νέα παγκόσµια έρευνα, Global Shipping Benchmarking Survey 2009, της PricewaterhouseCoopers. Η έρευνα διεξήχθη µε πρωτοβουλία και συντονισµό της PwC στην Ελλάδα, καθώς ο επικεφαλής του διεθνούς δικτύου της PwC για τον κλάδο της ναυτιλίας είναι ο Σωκράτης Λεπτός-Bourgi, Partner της PwC στην Ελλάδα. Η έρευνα εξετάζει σηµαντικούς δείκτες απόδοσης εισηγµένων ναυτιλιακών εταιρειών σε χρηµατιστήρια για το 2008, καθώς και την ανάπτυξή τους τα τελευταία 5 χρόνια βάσει των ετήσιων οικονοµικών τους καταστάσεων. Περισσότερες από 100 εταιρείες εισηγµένες στα διεθνή χρηµατιστήρια σε διαφορετικούς επιµέρους τοµείς του ναυτιλιακού κλάδου συµπεριελήφθησαν, µεταξύ των οποίων 27 ελληνικές εταιρείες. Σύµφωνα µε την έρευνα, το 2009 η επίδραση της οικονοµικής κρίσης στο ναυτιλιακό κλάδο ήταν σηµαντική, µε απότοµη πτώση των ναύλων, περιορισµό των χρηµατοδοτικών πόρων, αναντιστοιχία ανάµεσα σε ζήτηση και προσφορά χωρητικότητας, ζηµίες αποµείωσης, καθώς και παραβιάσεις στις ρήτρες των δανείων. Οι τράπεζες εξακολουθούν να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικές ως προς τη χορήγηση νέων δανείων, συµπεριλαµβανοµένης και της χρηµατοδότησης του ναυτιλιακού κλάδου. Σύµφωνα µε την έρευνα, το 21% των εταιρειών ανέφεραν ότι πήραν απαλλαγή ή και ότι τροποποίησαν τους όρους των δανείων τους. Αυτό συνέβη κατά κύριο λόγο στον τοµέα του ξηρού φορτίου, που επλήγη περισσότερο το 2008. Επίσης, το 25% των εταιρειών ανέφεραν ότι χρηµατοδότησαν εκ νέου τις δανειακές τους υποχρεώσεις πριν την ηµεροµηνία χορήγησης των ετησίων αναφορών τους το 2008. Τέλος, περισσότερες από τις µισές εταιρείες ανέφεραν αποµείωση της αξίας περιουσιακών τους στοιχείων. ΕΠΙΛΟΓΗ 95

BUSINESS

ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ Η ΕΝΤΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗΣ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Η παραγωγή της µεταποίησης υποχωρεί για 19ο µήνα, η µείωση ωστόσο επιβραδύνεται. Τον Νοέµβριο µειώθηκε 6% (σύγκριση µε Νοεµ. 2008) µετά από µείωση 11% τον Οκτώβριο, µε µεγαλύτερη συµβολή στη µείωση της κλωστοϋφαντουργίας (-21%), των ενδυµάτων (-27%) των επίπλων (-27%) και των µη µεταλλικών ορυκτών (-21%). Συνολικά η βιοµηχανική παραγωγή (ορυχεία-µεταλλεία- ενέργεια) µειώθηκε 6%. Θετικό το ότι σε µηνιαία βάση αυξήθηκε. Στην Ευρωζώνη τον Νοέµβριο 2009 ήταν 7% χαµηλότερη σε σύγκριση µε το 2008, αποτέλεσµα κυρίως της µείωσης κατά 9% στη Γερµανία, 3% στη Γαλλία, 6% στην Ισπανία και 8% στην Ιταλία. Στην ΕΕ µειώθηκε 6%, στη Βρετανία 8%. Σε µηνιαία βάση η παραγωγή αυξάνεται το τελευταίο εξάµηνο. Στην αµερικανική οικονοµία η παραγωγή της βιοµηχανίας µειώνεται µε χαµηλότερο ρυθµό, 2% τον Δεκέµβριο από 5% τον Νοέµβριο, σε µηνιαία βάση το τελευταίο πεντάµηνο αυξάνεται οριακά ενώ

Οικονοµικός οδηγός

ο ρυθµός ανάπτυξης το 4ο τρίµηνο 2009 ενισχύθηκε στο 5,7% από 2,2% το 3ο. Οι βιοµηχανικές παραγγελίες στην Ελλάδα µειώθηκαν 12% τον Νοέµβριο, µείωση χαµηλότερη από το 28% του Οκτωβρίου, σε µηνιαία βάση αυξήθηκαν 7%. Στην Ευρωζώνη µειώθηκαν 0,5% τον Νοέµβριο, η χαµηλότερη µείωση του τελευταίου 12µήνου. Θετικό

�� . ��

��

�� 3� ��µ��

�� µ�� µ��

2008

�

1,9

�� µ��, %

2009

2007

2008 2009*

-1,7

4,5

2,0

-1,2

��.-��µ��

� -4,3

� -11,2

1,8

-4,2

…

��µ��

� -14,5

� -11,5

2,3

-2,3

…

* �� µ�� µ��

στοιχείο το ότι σε µηνιαία βάση, αυξάνονται και πάλι. Αντιστρέφοντας το κλίµα για την Ελλάδα, ο δείκτης υπευθύνων προµηθειών, συνδυασµένος δείκτης της εικόνας της βιοµηχανίας, υποχώρησε τον Ιανουάριο, σε χαµηλό 8 µηνών, παραµένοντας κάτω από το

ΣΕ ΥΨΗΛΟ 4ΕΤΙΑΣ Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 15,8 ΕΚΑΤ. ΑΝΕΡΓΟΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΏΝΗ Στο 9,8% αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας τον Οκτώβριο 2009 από 9,1% τον Σεπτέµβριο, το υψηλότερο επίπεδο από το 2006, µε τις απώλειες 73 χιλ. θέσεων εργασίας µέσα στον µήνα. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στην Ήπειρο (12,7%) και την Αττική όπου το ποσοστό αυξήθηκε 4 µονάδες στο 10,4% σε ένα χρόνο. Ο αριθµός των απασχολούµενων µειώθηκε το τελευταίο 12µηνο κατά 111 χιλ. άτοµα και των ανέργων αυξήθηκε κατά 123 χιλ. Για το 2010 προβλέπεται άνοδος του ποσοστού στο 10,5%. Στην Ευρωζώνη αυξήθηκε στο 10% τον Δεκέµβριο από 9,9% τον Νοέµβριο, το υψηλότερο επίπεδο από το 1998, µε τον

συνολικά εκτιµάται ρυθµός ανάπτυξης -1,2% µε -0,3% το 2010. Στην Ευρωζώνη ο ρυθµός ανάπτυξης είναι αρνητικός, -4% το 3ο τρίµηνο 2009, όµως σε τριµηνιαία βάση επανήλθε σε θετική περιοχή, σηµατοδοτώντας το τέλος της ύφεσης.

αριθµό των ανέργων να έχει αυξηθεί κατά2,8 εκατ. το 2009 στα 15.8 εκατ. Νέα άνοδος στο 19,5% στην Ισπανία, οριακή στη Γαλλία στο 10%, σταθερή στο 7,5% στη Γερµανία. Η Ελλάδα έχει το 6ο µεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωζώνη µετά την Ισπανία, τη Σλοβακία (13,6%), την Ιρλανδία (13,3%), την Πορτογαλία (10,4) και τη Γαλλία. Στην ΕΕ αυξήθηκε στο 9,6% από 9,5% τον Νοέµβριο, στη Βρετανία σταθερή στο 7,9%. Στις ΗΠΑ διατηρήθηκε για 2ο µήνα στο 10% τον Δεκέµβριο µε τις απώλειες θέσεων εργασίας µέσα στο µήνα στις 85 χιλ. από 11 χιλ. τον Νοέµβριο. Στην Ιαπωνία αυξήθηκε οριακά στο 5,2%. Οι µέσες αποδοχές στην Ελλάδα αυξήθηκαν 2,8% το 2009 και το κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος 2,9%.

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 10 9 8 7 6

2008

2009

�� µ��

��

96 ΕΠΙΛΟΓΗ

όριο του 50, που σηµαίνει συρρίκνωση της βιοµηχανίας. Στο -1,7% ο ρυθµός ανάπτυξης της Ελλάδας το 3ο τρίµηνο 2009 (σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008) µε 1,2% το 2ο. Σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο το αεπ µειώθηκε 0,4%, η ελληνική οικονοµία είναι σε ύφεση αφού για 3ο συνεχόµενο τρίµηνο καταγράφει αρνητική ανάπτυξη. Για το 2009

2008

2009

�� µ��, % 2007 2008 2009

�� . ��, µ� ��. �� µ�� .-��.

� 6,5

� 2,8

6,1

6,5

2,8

�� /µ�� , ��/��

��.-��.

� 5,6

� 2,9

4,3

5,6

2,9

��

� 7,4

� 9,8

8,3

7,7

9,1

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

ΝΕΟ ΝΑΔΙΡ ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ Νέα χαµηλά καταγράφονται στην ιδιωτική οικοδοµική δραστηριότητα. Ο όγκος των νέων οικοδοµών µειώθηκε 18% τον Οκτώβριο (σύγκριση µε Οκτ. 2008) µετά από µείωση 13% τον Σεπτέµβριο, ο αριθµός των αδειών µειώθηκε 22%. Ο όγκος των αδειών οικοδοµών το δεκάµηνο του 2009 ήταν 29% χαµηλότερος από το 2008, στην Αττική µειώθηκε 23%, η µεγαλύτερη µείωση, 43%, καταγράφεται στο Βόρειο Αιγαίο. Οι επενδύσεις σε κατοικίες το 2008 µειώθηκαν 29%, το 2009 το 3ο τρίµηνο µειώθηκαν µε ρυθµό 22,5%. Ο βαθµός χρησιµοποίησης του εργοστασιακού δυναµικού στα κεφαλαιακά αγαθά υποχώρησε το 2009, για 2ο συνεχόµενο έτος. Οι δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις αυξάνονται 4,8% το 10µηνο 2009. Οι επενδύσεις υποχωρούν κάθετα το 2009. Μειώθηκαν 18,6% το 3ο τρίµηνο µετά από µείωση 19,5% το 2ο (σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008). Μεγάλη είναι η συρρίκνωση των επενδύσεων σε µηχανολογικό εξοπλισµό, -21% το 3ο τρίµηνο από -33% το 2ο σε σύγκριση µε το 2008, στα µεταφορικά µέσα -19% και στις λοιπές κατασκευές µε µείωση 14%.

��

3� ��µ��

�� µ�� 2008 2009 � -10 � -18,6

�� µ�� (m3)

��.-O��.

� -16,1

��µ��

� 77,5

��

��µ�� µ�� µ�� , %, ��

ΝΕΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΣΤΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΣΤΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Με µείωση 8,5% τον Νοέµβριο 2009 συνεχίζεται η καθοδική πορεία των λιανικών πωλήσεων για 13 συνεχόµενους µήνες και µε 4πλάσιο ρυθµό από τον µέσο όρο της Ευρωζώνης. Ο όγκος των λιανικών πωλήσεων υποχώρησε 8,5% τον Νοέµβριο σε σύγκριση µε Νοεµ. 2008 και µετά από µείωση 10% τον Οκτώβριο. Στην Ευρωζώνη ο όγκος των λιανικών πωλή-

��

2008 -7,4

2009 -18,8

� -28,8

-5,0

-17,1

…

� 73,4

80,4

77,5

73,4

�� µ��, % 2008 2009*

� -10,2

2,2

-1,4

…

� -4,7

� -17,4

4,6

-4,7

-17,4

� 1,6

� -0,8

3,3

2,3

-1,5

�� , �� µ��

� -0,8

��

��. - ��. 3� ��µ��

Δεκ. αυξήθηκαν σηµαντικά περιορίζοντας έτσι την υποχώρηση των πωλήσεων για το σύνολο του 2009 στο 17%. Η κατανάλωση υποχωρεί, µετά από µείωση 1,5% το 2ο τρίµηνο 2009 µειώθηκε 0,8% το 3ο (σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008), οι εκτιµήσεις µιλούν για µείωση 1,5% το 2009 συνολικά.

2007

��. - ��µ.

��

2007 4,6

σεων τον Δεκέµβριο (σύγκριση µε Δεκ. 2008) µειώθηκε 1,6% µετά από µείωση 2% τον Νοέµβριο, στη Γερµανία η µείωση είναι 2,5%, στη Γαλλία 1%, στην Ισπανία 1,5%. Στην ΕΕ µειώθηκε 1%, στη Βρετανία και τη Σουηδία αυξάνεται, 0,7% και 3%. Σε µηνιαία βάση ωστόσο δεν µεταβλήθηκε, ενώ στην Ελλάδα υποχωρεί. Θετικές οι ενδείξεις στις ΗΠΑ, οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν για 2ο µήνα τον Δεκέµβριο, 5,9% µετά από άνοδο 2,2% τον Νοέµβριο, σε ολόκληρο το 2009 όµως µειώθηκαν 6,2%. Οι πωλήσεις καινούργιων αυτοκινήτων στην Ελλάδα το δίµηνο Νοεµ.�� µ�� 2008 2009

�� µ��, %

* �� µ�� µ��

ΕΠΙΛΟΓΗ 97

BUSINESS

ΣTO 1% Η ΑΝΟΔΟΣ ΣΤΙΣ ΤΙΜΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ Στο 2.6% αυξήθηκε ο πληθωρισµός τον Δεκέµβριο από 2% τον Νοέµβριο, µε αποτέλεσµα σε µέσα επίπεδα να κλείσει το 2009 στο 1,2%. Η µείωση οφείλεται κυρίως στη χαµηλότερη τιµή των καυσίµων το 2009, καθώς πολύ µεγαλύτερες του µέσου όρου αυξήσεις σηµειώθηκαν σε επιµέρους κατηγορίες. Στην Ευρωζώνη ο πληθωρισµός τον Ιανουάριο αυξήθηκε στο 1% από 0,9% τον Δεκέµβριο. Χωρίς το πετρέλαιο κινείται στο 0,8%. Οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία (εγχώρια αγορά) αυξήθηκαν 4,5% τον Δεκέµβριο σε σύγκριση µε Δεκέµβριο 2009, µετά από άνοδο 0,8%

Οικονοµικός οδηγός

τον Νοέµβριο και ένα 11µηνο συνεχούς υποχώρησης, κυρίως λόγω της ενίσχυσης των τιµών του πετρελαίου. Χωρίς τον ενεργειακό κλάδο οι τιµές αυξήθηκαν 1% µόνο. Στην Ευρωζώνη οι τιµές της βιοµηχανίας υποχωρούν ακόµα, αλλά µε χαµηλότερο ρυθµό, -2,9% τον Δεκέµβριο από -4,4% τον Νοέµβριο,

��

χωρίς τον κλάδο ενέργειας µειώθηκαν 2,3%. Στις ΗΠΑ ο πληθωρισµός αυξάνεται, από 1,8% τον Νοέµβριο (και µετά από ένα 8µηνο αρνητικών ρυθµών) σε 2,7% τον Δεκέµβριο, χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιµα διατηρήθηκε στο 1,8%. PRICES Στην Ιαπωνία ο πληθωρισµός στο -1,7% τον Δεκέµβριο από -2,2% τον Νοέµβριο. �� µ�� 2008 2009

�� µ��, % 2007

2008

2009

��. ��µ��

��µ��

�

2,0

�

2,6

�� 12µ��

��µ��

�

4,2

�

1,2

2,9

4,2

1,2

��µ�� µ�� -��. ��

��µ��

� -2,4

�

4,5

4,1

10,1

-5,9

ΣΤΟ 4,2% Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΑΝΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Η ΕΚΤ διατήρησε το επιτόκιό της στο 1% στις 4/2/2010, η αµερικανική Fed το διατήρησε στο 0-0,25% στις 27/1/2010. Η ρευστότητα στην Ευρωζώνη µετά από συνεχή επιβράδυνση από τις αρχές του 2008, πλέον υποχωρεί, στο -0,2% η άνοδος του Μ3 τον Δεκέµβριο από 0,3% τον Νοέµβριο. Στο 4,2% έκλεισε η άνοδος της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην Ελλάδα το 2009, καταγράφοντας επιβράδυνση 12 ποσοστιαίων µονάδων σε σχέση µε το 2008. Η χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων επιβραδύνει περισσότερο, ο ρυθµός ανόδου στο 5,1% τον Δεκέµβριο 2009 από 19% ένα χρόνο πριν. Η άνοδος της χρηµατοδότησης των νοικοκυριών υποχώρησε στο 3,1% το 2009 από 13% το 2008, 2% στα καταναλωτικά (16% το 2008) και 3,7% στα στεγαστικά δάνεια (11,5%). Για το 2010 προβλέπεται νέα επιβράδυνση στις χορηγήσεις και ίσως µείωση του υπολοίπου των δανείων. Στην Ευρωζώνη τα δάνεια, µετά από ένα τρίµηνο αρνητικής µεταβολής, τον Δεκέµβριο παρέµειναν στα επίπεδα του προηγούµενου έτους, καταγράφοντας ωστόσο σηµαντική επιβράδυνση αφού το 2008 αυξήθηκαν 5,8%, στο -2,3% η µεταβολή των επιχειρήσεων από 9,5% το 2008 και στο 1,3% των νοικοκυριών από 1,5%. Τα MONEY στεγαστικά δάνεια αυξάνονται µε ρυθµό 1,3%, τα καταναλωτικά 0,1%. Σε σύγκριση µε τους προηγούµενους µήνες η χρηµατοδότηση των νοικοκυριών ενισχύεται ελαφρά ενώ στις επιχειρήσεις η υποχώρηση εντείνεται.

X�HMA

�� % �� µ��

2009

�� µ�� 3, ��

��µ��

�

��

��µ��

�

��µ�� (�� µ��)

��µ��

2010 ...

11,6

7,6

-0,2

4.8

...

13,8

15,1

...

�

4,2

...

21,5

15,9

4,2

��µ��

�

5,1

...

20,6

18,7

5,1

��µ�� µ��

��µ��

�

-3,5

...

11,2

15,8

-3,5

��

��µ��

�

3,1

...

22,4

12,8

3,1

��

��µ��

�

2,0

...

22,4

16,0

2,0

��

��µ��

�

3,7

...

21,9

11,5

3,7

�� , %*

��µ��

�

4,7

...

6,6

6,8

4,6

��µ��

�

3,3

...

5,6

6,1

3,7

��

�

1.772

2.143

-30

-36

�� *

�� µ�� µ�� A�� (1980=100)

-0,2

�� µ��, %* 2007 2008 2009

�

* �� µ��µ�� 1 �� 1 ��. ��,��

98 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΑΚΟΛΟΥΘΕ Ί ΤΗΝ ΑΝΟΔΟ Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος στην Ελλάδα παρέµεινε ουσιαστικά αµετάβλητος τον Ιανουάριο, χωρίς να ακολουθεί τη σταθερά ανοδική πορεία του δείκτη στην Ευρωζώνη. Η στασιµότητα οφείλεται κυρίως στις εξελίξεις στη βιοµηχανία, ενώ στους υπόλοιπους τοµείς -υπηρεσίες, εµπόριο, κατασκευές και καταναλωτές- το κλίµα επιδεινώνεται. Τα νοικοκυριά είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξα, µε τον δείκτη να καταγράφει την χειρότερη επίδοση στην ΕΕ µετά τη Ρουµανία. Ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία καταγράφει σηµαντική άνοδο τον Ιανουάριο, µετά από ένα τρίµηνο υποχώρησης, αποτέλεσµα των βελτιωµένων εκτιµήσεων για την παραγωγή. Στην ΕΕ και την Ευρωζώνη τo οικονοµικό κλίµα βελτιώθηκε για 10ο συνεχόµενο µήνα κυρίως λόγω της βελτίωσης στη βιοµηχανία, όπως και τον προηγούµενο µήνα. Στην Ευρωζώνη ανοδικά κινήθηκε στη βιοµηχανία (για 7ο µήνα), τις υπηρεσίες, τους καταναλωτές και το εµπόριο. Σηµαντική είναι η βελτίωση στην Ιταλία, το Ην. Βασίλειο, την Πολωνία και την Ολλανδία και µικρότερη στη Γερµανία, τη Γαλλία και την Ισπανία. Οι δείκτες συγκυρίας στην αµερικανική οικονοµία δείχνουν ενίσχυση της ανάκαµψης, ανοδικοί και στην Ιαπωνία, ενώ η Κίνα κινείται σταθερά ανοδικά. LEADING INDICATORS

��

��µ��

��

2008

2009

�� µ�� µ��

�

77,7

�

75,9

�

76,1

93,4

70,6

�� µ. �� µ��, ��

�

74,8

�

71,0

�

75,8

91,9

72,1

�� µ��

�

-38

�

-43

�

-47

-46

�� µ�� µ��

�

91,9

�

94,1

�

95,7

89,9

76,1

�� µ�� µ��

�

-19

�

-16

�

-14

-9

-29

�� µ��

�

-17

�

-16

-17

-25

��

��µ��

��µ�� µ�� µ��

�

98,7

�

99,8

�

100,9

�� µ�� µ��

�

98,8

�

100,0

�

101,2

�� µ�� µ��

�

100,1

�

100,3

100,5

��: ��, �� , ��, �� µ��: �� µ�� ΕΠΙΛΟΓΗ 99

ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ••Πρόεδρος της Ελληνικής Οµοσπονδίας Φίλων Μουσείων ••Γενική Γραµµατέας της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Φίλων Μουσείων ••Πρόεδρος της Επιτροπής Ανάπτυξης της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Φίλων ••Ιδρύτρια της Heritage & Museums Art, Culture, Education

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ••Cavaliere dell’ ordine della solidariteta de la Repubblica Italiana ••Officier de l’ ordre National du Merite de la Repubblique Francaise

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

••Διάκριση του Κονγκρέσου, ΗΠΑ

ΛΙΛΑ ΝΤΕ ΤΣΑΒΕ

Η ΜΕΓΑΛΗ ΚΥΡΙΑ

ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ

Δεν χρειάζεται συστάσεις. Η µακρά διαδροµή της και η προσφορά της στον πολιτισµό µιλούν από µόνα τους. Τη συναντήσαµε στο Μουσείο Μπενάκη, µία σχέση που κρατά από το 1976 και συνεχίζει! Ζεστή, φιλική και σεµνή µας µίλησε για την πορεία της και για τις προσπάθειες που καταβάλει να προωθήσει τους "Φίλους" των µουσείων και την Ελλάδα σε όλες τις εκφάνσεις και τις αποχρώσεις της. Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ 100 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

σχέση σας µε το Μουσείο Μπενάκη είναι µια σχέση ζωής; Έτσι δεν είναι; Πράγµατι, αν σκεφτείτε ότι η πορεία µου σε αυτό ξεκίνησε το 1976 και διαρκεί µέχρι σήµερα. Όλα ξεκίνησαν µε την καταγραφή του έργου της Άννας Αποστολάκη, διευθύντριας του µουσείου Λαϊκής Τέχνης η οποία κατείχε φωτογραφικό υλικό αξιώσεων µε είδη λαϊκής τέχνης. Επειδή όµως τα αρνητικά από τις φωτογραφίες του αρχείου της ήταν πρωτόλεια, ήταν αδύνατον να εκτυπωθούν. Τότε ζήτησαν τη βοήθεια της φίλης µου και λέκτωρα τότε του Πανεπιστηµίου Αθηνών, Άννας Γουίλ, που απευθύνθηκε σε εµένα λέγοντας: «Λίλα µόνο εσύ θα το καταφέρεις». Ούσα Εθνολόγος µε ειδικότητα στα υφάσµατα και στο κόσµηµα εθελοντικά «αποκωδικοποίησα» όλα αυτά, ενώ αργότερα έγινα υπεύθυνη της κοπτικής συλλογής. Ένας «σταθµός» αυτής της διαδροµής; Η αγάπη που έχω για τον Εθελοντισµό και ακούει στο όνοµα Ελληνική Οµοσπονδία Φίλων Μουσείων (ΕΟΣΦΙΜ). Μάλιστα, ο θεσµός αυτός ξεκίνησε αµέσως µετά τον θάνατο του ιδρυτή του Μουσείου, Αντώνη Μπενάκη από µια µικρή οµάδα προσωπικοτήτων που δηµιούργησε τους «Φίλους του Μουσείου Μπενάκη» στηρίζοντάς το υλικά και ηθικά. Το 1987, κατόπιν προτροπής του τότε προέδρου των «Φίλων», Νίκου Ρωκ Μελά, οργανώσαµε το πρώτο Συνέδριο της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Φίλων Μουσείων (WFFM) σ την Ελλάδα που γνώρισε επιτυχία. Ωστόσο, µέχρι το 2001 που έγινα πρόεδρος, ποτέ η ΕΟΣΦΙΜ δεν είχε εκπροσωπήσει την Ελλάδα στο εξωτερικό. Από τότε όµως ανελλιπώς παρίσταται στα Παγκόσµια Συνέδρια. Είναι εύκολο να γίνει κάποιος «Φίλος» ενός µουσείου; Ασφαλώς, αν φανταστείτε ότι κάθε ενδιαφερόµενος αρκεί µόνο να απευθυνθεί στη γραµµατεία των «Φίλων» και η αίτησή του να υποστηριχθεί από δύο µέλη, καθώς επίσης και να καταβάλει µια ετήσια συνδροµή που ορίζει το δ.σ. του γραφείου «Φίλων» του κάθε µουσείου. Μάλιστα υπάρχει ένα καλό νέο που αφορά στην ύπαρξη µιας µικρής οµάδας

Διαδροµές

Ελλήνων υψηλού κοινωνικού status που επιθυµούν να δηµιουργήσουν τους φίλους του νέου Μουσείου της Ακρόπολης.

Σκιαγραφείστε µας τον κοινωνικοοικονοµικό ρόλο των φίλων της ΕΟΣΦΙΜ; Η ΕΟΣΦΙΜ σήµερα αριθµεί 64 Σωµατεία Φίλων - (164.000 περίπου µέ λη) των µεγαλύτερων κρατικών και ιδιωτικών µουσείων της χώρας και δραστηριοποιείται στην στήριξη των µελών της, στις νέες τεχνολογίες των µουσείων, σε εκδοτικό έργο, αλλά και στη θεσµοθέτηση λαµπρών

µου, η στήριξη εκτός από ηθική χρειάζεται να είναι και υλική, σαφώς στο µέτρο των δυνατοτήτων του καθενός... Σκεφτείτε ότι στην περίπτωση τη δική µου τα περισσότερα ταξίδια µου από τη Νήσο του Πάσχα, τη Μόσχα, το Τόκυο, τη Σιγκαπούρη κ.ά., όπου καλούµαι να προωθήσω την ιδέα των «Φίλων», ενώ παράλληλα αναδεικνύω τον πολιτισ τικό τουρισµό σ την πατρίδα, την επιστροφή των Ελγινείων Μαρµάρων και όχι µόνο, καλύπτονται από προσωπικά µου έξοδα.

Ενιωσα την ανάγκη να διευρύνω τις αµφίδροµες πολιτιστικές δραστηριότητες σε παγκόσµιο επίπεδο, παράγοντας παράλληλα φιλανθρωπικό έργο. Έτσι αποφάσισα να «ολοκληρώσω» αυτόν τον κύκλο µε τη δηµιουργία του «Heritage & Museums Art, Culture, Education.

εκδηλώσεων τόσο των εθε λον τών όσο και σηµαντικών φορέων όπως το ΥΠΠΟ, τους ιδρυτέ ς Μουσείων (Φρυσίρας, Θεοχαράκης, Ευφραίµογλου κ.ά.). Εδώ θα πρέπει να ευχαριστήσουµε την Marfin Ελλάδος που σ τήριξε τη µε γάλη εκδήλωση- συναυλία µε Εσθονικό κουαρτέτο στο Μουσείο Μπενάκη.

Κάνοντας µια ανασκόπηση, ποιά είναι η µεγαλύτερη συγκίνηση που έρχεται αβίαστα στο νου σας; Δε θα σβήσει ποτέ από τη µνήµη µου το καλοκαίρι του 2000, όταν το Μουσείο Μπενάκη ύστερα από δέκα έτη εργασιών άνοιξε τις πύλες του στο κοινό, επαναπροσδιορίζοντας τον ρόλο του ως Μουσείο του Ελληνισµού µε την έκθεση «Μήτηρ Θεού». Εκτός από προσωπικό χρόνο, τι άλλο πρέπει να θυσιάσει κανείς για να υπηρετήσει τον Πολιτισµό; Βάσει τουλάχιστον της εµπειρίας

Αυτό δεν είναι σχήµα οξύµωρο; Εφόσον στην Ελλάδα η στήριξη του Πολιτισµού είναι κρατική και όχι ιδιωτική πρωτοβουλία, γιατί τείνει να ταυτιστεί η ιδιωτκή πρωτοβουλία µε τον πολιτισµό; Λόγω της κρίσης που επικρατεί διεθνώς, αυτό µοιραία επηρεάζει και τον πολιτισµό. Εκτός από την ήδη υπάρχουσα κρατική στήριξη, είναι αναγκαία και η στήριξη από χορηγίες, ευεργεσίες κ.λπ.. Διατελείτε δις εκλεγµένη Γενική Γραµµατέας της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Φίλων των Μουσείων (World Federation Friends of Museums). Τι πιστεύετε ότι καθόρισε την «επανεκλογή» σας; Εξ όσων µπορώ να υποθέσω ίσως καθοριστικό ρόλο να έπαιξε το γεγονός ότι σε συνεργασία µε την WFFM κερδίσαµε µια µάχη που έφερε την Ελλάδα πρώτη σε παγκόσµιο επίπεδο. Με απόφαση του ΥΠΠΟ βάσει εγκυκλίου, προβλέπεται από τις κτιριολογικές µελέτες των Κρατικών µουσείων η ύπαρξη γραφείου Φίλων. ΕΠΙΛΟΓΗ 101

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Eκθεση γλυπτικής – Μουσείο Ηρακλειδών

Ο ΓΛΥΠΤΗΣ

DEGAS

Μπορεί οι περισσότεροι να τον γνωρίζουµε ως ένα µεγάλο ζωγράφο, η αλήθεια όµως είναι ότι ο Edgar Degas προσέφερε στην τέχνη και τον πολιτισµό και γλυπτά έργα απαράµιλλης τεχνικής. Εβδοµήντα τέσσερα µπρούντζινα γλυπτά του φιλοξενούνται έως τον Απρίλιο στο Μουσείο Ηρακλειδών – πρωταγωνίστρια η «Μικρή δεκατετράχρονη χορεύτρια». Από την ΕΛΛΗ ΚΟΝΤΟΝΑΣΙΟΥ

ε τον Degas ξεκίνησε η σύγχρονη εποχή της γλυπτικής. Από τους ιδρυτές του ιµπρεσιονισµού, αν και απέρριψε τον όρο και προτιµούσε να αποκαλείται ρεαλιστής, ο Edgar Degas είναι περισσότερο διάσηµος για τα έργα ζωγραφικής του και του άρεσε να πειραµατίζεται µε κάθε πιθανό µέσο και τεχνική. Εκτός από τη ζωγραφική µε λάδι σε καµβά, χρησιµοποιούσε συχνά πασ τέλ, ακόµη και συνδυασµό λαδιού, γκουάς ή κάρβουνου µε παστέλ. Ένα άλλο µέσο το οποίο τον ενδιέφερε ήταν η χαρακτική, ιδίως η τεχνική της µονοτυπίας. Η συλλογή των γλυπτών που παρουσιάζον ται στην έκθεση στην Αθήνα, µέχρι τις 25 Απριλίου 2010, ανήκει στο M.T. Abraham Center for the Visual Arts, το οποίο και τη δάνεισε στο Μουσείο Ηρακλειδών. Αξίζει να σηµειωθεί πως είναι η πρώτη φορά που εκτίθενται γλυπτά του Degas στην Ελλάδα, αλλά και η πρώτη φορά που εκτίθενται όλα µαζί αυτά τα εβδοµήντα τέσσερα 102 ΕΠΙΛΟΓΗ

αξιοθαύµαστα µπρούντζινα γλυπτά. Μετά την ελληνική πρωτεύουσα, η έκθεση θα περιοδεύσει ανά τον κόσµο. Όλα τα γλυπτά είναι χυτευµένα από γύψινα οµοιώµατα που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα, τα οποία είχαν γίνει από τα αρχικά κέρινα προπλάσµατα του Degas κατά τη διάρκεια της ζωής του και µε τη συγκατάθεσή του. Αυτό είναι αξιοσηµείωτο, δεδοµένου ότι όλα τα άλλα µπρούντζινα γλυπτά του που βλέπει κάποιος σήµερα στα µουσεία χυτεύθηκαν σε µπρούντζο από τα πρότυπα που έγιναν µετά το θάνατο του καλλιτέχνη. Εποµένως, τα µπρούντζινα γλυπτά στην έκθεση αυτή µπορούν να θεωρηθούν ως οι αρχικές εκδοχές και όλα τα άλλα ως δεύτερες εκδοχές αυτών των γλυπτών. Έτσι, για πρώτη φορά θα είναι δυνατό για τους ειδήµονες και τους µελετητές και το ευρύ κοινό να συγκρίνουν τα µπρούντζινα γλυπτά του καλλιτέχνη στην προ και µετά κατάστασή τους. Στο πλαίσ ιο της έκθεσης [σ την οποία φιλοξενείται και το σχέδιο του

Ο Edgar Degas στο ατελιέ του.

Edgar Degas «Άλογα και Αναβάτες» (1872, µολύβι σε χαρτί) από τη συλλογή The George Economou Collection, Athens], το Μουσείο εξέδωσε συλλεκτικό κατάλογο σε τρεις γλώσσες. Το συναρπαστικό δοκίµιο του Walter Maibaum εκθέτει λεπτοµερώς την ιστορία αυτής της ανακάλυψης και τις διαφορές ανάµεσα στις µπρούντζινες εκδοχές των γλυπτών. Το αποκαλυπτικό δοκίµιο του Dr. Gregory Hedberg εστιάζει στο πιο σηµαντικό γλυπτό του Degas, τη «Μικρή Δεκατετράχρονη Χορεύτρια», ενώ το δοκίµιο της Dr. June Hargrove σχολιάζει τη σχέση ανάµεσα στα δισδιάστατα και τρισδιάστατα έργα του Edgar Degas, έτσι ώστε να µπορούν να γίνουν κατάλληλες συγκρίσεις.

Όλα στο φως Ρωτήσαµε τον Walter Maibaum από το The Degas Sculpture Project Ltd, ο οποίος ανακάλυψε τα γύψινα προπλάσµατα του Degas και µαζί µε τη σύζυγό του, Carol Conn, επιµελήθηκαν τη συγκεκριµένη έκθεση, σε τι

διαφέρουν τα µπρούτζινα γλυπτά της συγκεκριµένης έκθεσης από τα γλυπτά του Degas που εκτίθενται στα µεγάλα µουσεία του κόσµου και να τι µας απάντησε: «Ο Degas έφτιαχνε τα γλυπτά του από κερί και τα επεξεργαζόταν πολλές φορές. Του άρεσε να τα χαλάει και να τα ξαναφτιάχνει από την αρχή. Όταν πέθανε, η οικογένειά του απευθύνθηκε σε κάποιο χυτήριο και ζήτησε να χυτευθούν τα έργα του σε µπρούτζο. Κανείς δεν εξέτασε τότε κατά πόσο τα γλυπτά που παρήχθησαν ήταν πιστά στα σχέδια του καλλιτέχνη. Γιατί όταν από ένα γλυπτό, αναπαράγεις ένα άλλο γλυπτό χάνονται πολλές λεπτοµέρειες. Το 2001, µετά από έρευνες, ανακάλυψα κάποια γύψινα προπλάσµατα του Degas που κανείς δε γνώριζε την ύπαρξή τους. Το πολύ σηµαντικό είναι ότι αυτά τα προπλάσµατα δηµιουργήθηκαν όταν ο Degas ήταν εν ζωή. Αυτά που παρουσιάζουµε εδώ, λοιπόν, είναι πρώτης γενιάς µπρούτζινα γλυπτά από τα γνήσια προπλάσµατα του καλ λιτέ χνη. Οι διαφορές µε αυτά που γνωρίζαµε ως τώρα είναι συγκλονιστικές. Στα παλιά η επιφάνεια είναι σχεδόν λεία, ενώ στα γλυπτά αυτής της έκθεσης µπορείτε να δείτε τα ίχνη από τα δάχτυλα του Degas». Στην ερώτηση, για τις αντιδράσεις που αντιµετώπισε η ανακάλυψή τους, µας είπε: «Όταν µια ανακάλυψη αφορά κάποιον πολύ σηµαντικό καλλιτέχνη, οι άνθρωποι – και ιδιαίτερα οι ειδικοί – είναι πολύ δύσπιστοι και επιφυλακτικοί. Πιστεύω πως θα χρειαστούν αρκετά χρόνια µέχρι να την αποδεχθούν όλα τα µουσεία. Αφορά, όµως, ένα αδιαµφισβήτητο γεγονός, επιστηµονικά τεκµηριωµένο µε βάση τις µετρήσεις των σχεδίων και των κέρινων προπλασµάτων του Ντεγκά».

Άλογο που εκτελεί βηµατισµό µε λασκαρισµένα ηνία.

Χορεύτρια που βάζει την κάλτσα της.

TΑΥΤΟΤΗΤΑ Πού: Herakleidon, Experience in Visual Arts, Ηρακλειδών 16, Θησείο, τηλ.: 2103461981, www.herakleidon.com Πώς: Μετρό (γραµµή 1, Θησείο ) Πότε: Τρ-Σα 13:00-21:00, Κυ 11:00-19:00 Παράλληλες εκδηλώσεις: 08.02.2010, 20.30, αµφιθέατρο Γαλλικού Ινστιτούτου: οµιλία της γλύπτριας Άννας Μοσχονά-Καλαµάρα, προέδρου του εικαστικού επιµελητηρίου, µε θέµα το έργο του Edgar Degas. 08.03.2010, 20.30, αµφιθέατρο Γαλλικού Ινστιτούτου: οµιλία της ιστορικού τέχνης Ειρήνης Οράτη, επιµελήτριας της συλλογής της Alpha Bank, µε θέµα τη «Γυναίκα στην Τέχνη».

Μικρή δεκατετράχρονη χορεύτρια. ΕΠΙΛΟΓΗ 103

ΕΠΕΑΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

Από τον ΑΝΔΡΕΑ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟ

Τηλεοπτικοκυβερνητικά τεχνάσµατα

ΣΚΝΙΠΕΣ

 Βαρύγδουπο άρθρο µε τίτλο “Μια οικονοµική ερµηνεία της κρίσης των εφηµερίδων” περιλάµβανε την “καίρια” επισήµανση ότι τα οικονοµικά προβλήµατα των εφηµερίδων οφείλονται στη µείωση των εσόδων µε παράλληλη αύξηση των εξόδων. Εντυπωσιακό. Πρωτόφαντο.



Άραγε µόνο εγώ ενοχλούµαι από την ανελλήνιστη χρήση της λέξης παρών µε εισαγωγικά σε φράση όπως «στην εκδήλωση έδωσε το ‘παρών’ ο ΑΒΓ». Δεν είναι απλούστερο να γράψει “παρών ή παρούσα ήταν...”;



Και µια που είµαι στα δηµοσιογραφικογλωσσικά. Διαβάζω συχνά σε διάφορες στήλες των εφηµερίδων, ακόµα και στα πρωτοσέλιδα πολιτικά, «του απεσταλµένου µας». Γραµµατικά είναι σωστή η φράση, αλλά πόσες άραγε φορές είναι ουσιαστικά σωστή; Στις περισσότερες περιπτώσεις η σωστή φράση είναι «του προσκεκληµένου µας» γιατί κάποιος άλλος πληρώνει τα έξοδα του ταξιδιού στο πλαίσιο προγράµµατος δηµοσίων σχέσεων µιας επιχείρησης ή της Κυβέρνησης. Τι µε νοιάζει; Θέλω να ξέρω πόσο αντικειµενικά είναι αυτά που γράφονται και ταυτόχρονα, σε περίπτωση κάλυψης των εξόδων από το Κράτος, θέλω να ξέρω που πάνε τα χρήµατά µας.



Ο συνωστισµός της τελευταίας µέρας «ανταµείβεται» από όλες τις Κυβερνήσεις. Αναρωτιέµαι αν υπάρχει κάποια άλλη χώρα όπου οι πολίτες εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους την τελευταία µέρα µιας εκ των προτέρων γνωστής προθεσµίας και, µε δεδοµένη την ταλαιπωρία, σε πρώτο επίπεδο να διαµαρτύρονται και σε δεύτερο επίπεδο η εκάστοτε Κυβέρνηση να προσφέρει παράταση.

104 ΕΠΙΛΟΓΗ

ρόκειται για µια από τις ελάχιστες φορές που αισθάνοµαι τυχερός που δεν εφαρµόζονται στην Ελλάδα οι κανονισµοί λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθµών που ισχύουν στις ΗΠΑ. Επαναληπτικά παρουσιάστηκαν σε ζωντανή σύνδεση συνεδριάσεις του Υπουργικού Συµβουλίου. Αν κάτι τέτοιο συνέβαινε στις ΗΠΑ θα έπρεπε να υποστούµε τουλάχιστον µια ίσης χρονικής διάρκειας µετάδοση από κάποιο όργανο της ΝΔ και, ενδεχοµένως, αναλογικά χρονικά, βασανιστήρια από τα άλλα κόµµατα. Αν για κάποιο λόγο, τον οποίο δεν µπορώ να καταλάβω αυτή τη στιγµή, κρίνονται εποικοδοµητικές για τη δηµοκρατία παρόµοιες µεταδόσεις, γιατί δεν µεταδίδονται από το κανάλι της Βουλής; Αλλά φυσικά πρόκειται για αφελή απορία. Εδώ δεν δίστασαν να ανατρέψουν κάθε είδους λογική και να καλέσουν στο Υπουργικό Συµβούλιο τον Αρχιεπίσκοπο τον οποίο, αν ενδιαφέρεστε, εκτιµώ ιδιαίτερα. Θα είµαι όµως έτοιµος να χειροκροτήσω την Κυβέρνηση για αυτά τα επικοινωνιακά τεχνάσµατα εφόσον σε επόµενο Υπουργικό Συµβούλιο κληθεί ο αρµόδιος Καρδινάλιος, ο Αρχιραβίνος, µετά ο Μουφτής και αν υπάρξει χρόνος και διάθεση και ο Αρχιεπίσκοπος των Γ.Ο.Χ. και βλέπουµε.

ΠΑΛΙΕΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ Δεν είναι πρώτη φορά που γίνεται η επισήµανση ότι οι διαφηµίσεις έχουν και δεύτερη χρήση πέρα από την πρωταρχική τους που είναι να πουλάνε προϊόντα και υπηρεσίες. Οι διαφηµίσεις µάς µεταφέρουν πληροφορίες για τον γενικότερο κοινωνικό αλλά και οικονοµικό περίγυρο. Σε βάθος δε χρόνου αποτελούν ένα πρόσθετο εργαλείο για τους ιστορικούς. Αυτή η εκτίµηση ενισχύθηκε µε τις αφιερωµατικές σελίδες της Επιλογής (όποιος δεν παινέψει το σπίτι του...) µε παλιές διαφηµίσεις. Υποθέτω ότι όλοι θυµηθήκαµε προϊόντα, υπηρεσίες και επωνυµίες από µια περίπου 35ετία. Κάποιοι θα επισήµαναν τις διαφορές της διαφηµιστικής αισθητικής. Εγώ πρόσεξα ιδιαίτερα πόσες εταιρείες είτε εξαφανίστηκαν τελείως είτε απορροφήθηκαν από άλλες -συνήθως αλλοδαπέςεπιχειρήσεις όλα αυτά τα χρόνια. Το θέµα έχει σχολιαστεί ποικιλότροπα και σε πολλά µέρη

αλλά δεν παύει να είναι ανησυχητικό για την οικονοµία µας. Η Ελλάδα ουδέποτε ήταν βιοµηχανική χώρα. Τα ισχυρά µας στοιχεία ήσαν κάποια αγροτικά προϊόντα -κυρίως σταφίδα, λάδι και καπνά και παροχή τουριστικών υπηρεσιών. Δεν θέλω να µπω σε “χωράφια” άλλων συναδέλφων του περιοδικού. Απλώς φοβάµαι ότι σήµερα παίζουµε ποδόσφαιρο όπως οι τρόφιµοι του ψυχιατρείου του ανεκδότου: χωρίς µπάλα.

ΟΙ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΜΕΣΑ Η ρήση έχει αποδοθεί από τον φηµισµένο David Ogilvy στον Λόρδο Leverhulme: “Τα µισά από τα χρήµατα που δαπανώ στη διαφήµιση πάνε στράφι. Το κακό είναι ότι δεν γνωρίζω ποιο µισό”. Αυτό ήταν πάντοτε πρόβληµα για τους διαφηµιζόµενους. Γι αυτό δηµιουργήθηκαν οι µετρήσεις θεαµατικότητας, ακροαµατικότητας και αναγνωσιµότητας µήπως και περιοριστεί η σπατάλη. Λοιπόν κάποιοι πολιτικοί µας, κυρίως του ΠΑΣΟΚ -αλλά και στα υπόλοιπα κόµµατα δεν πάνε πίσω- πιστεύουν ότι οι τηλεοπτικές µετρήσεις δεν παρέχουν ακριβή στοιχεία και για την αντιµετώπιση του «προβλήµατος» προτείνουν διάφορες λύσεις. Η λέξη πρόβληµα µπήκε σε εισαγωγικά γιατί στην πραγµατικότητα δεν υπάρχει πρόβληµα. Οι διαφηµιζόµενοι µεταξύ άλλων πληροφοριών χρησιµοποιούν τις µετρήσεις για να επιλέξουν που θα κατευθυνθεί η διαφηµιστική τους δαπάνη. Αυτό γίνεται τουλάχιστον τα τελευταία 25 χρόνια. Με δεδοµένο ότι οι επιχειρήσεις έχουν στοιχεία για την αποτελεσµατικότητα της διαφήµισής τους που είναι απλώς οι πωλήσεις, πιστεύει κανείς, εκτός από τους σχολιαστές της εξέδρας, ότι αν δεν ήσαν τα στοιχεία σχετικά ακριβή οι πρώτοι που θα εγκατέλειπαν τις εταιρείες µέτρησης θα ήσαν οι ίδιοι οι διαφηµιζόµενοι; Το χαριτωµένο είναι ότι κάποιοι της τηλεόρασης όταν οι µετρήσεις ταυτίζονται µε τους δικούς τους στόχους απλώς το θεωρούν «τυχαίο» όταν δε οι µετρήσεις είναι χαµηλότερες από αυτές που βαυκαλίζονται ότι επιτυγχάνουν τότε φταίνε οι εταιρίες ερευνών. Φοβούµαι ότι υπάρχει λαϊκή παροιµία που περιγράφει ακριβώς το θέµα αλλά δεν νοµίζω ότι είναι πρέπον να τη µεταφέρω εδώ.

��

�� ��

��

�� �� ��

��

�� ��

��

Αποξήλωση 1.150 τόνων αµιάντου από τον ιστορικό ΑΗΣ Φαλήρου

Ατµοηλεκτρικός Σταθµός Φαλήρου συνδέεται µε την οικονοµική ιστορία και έναρξη εκβιοµηχάνισης της Ελλάδας. Από αυτόν ξεκίνησε, την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα (1904), ο εξηλεκτρισµός της χώρας: µε την ηλεκτροδότηση των σιδηροδρόµων, µικρών και µεγάλων βιοµηχανιών, κατοικιών κ.λπ. Για αρκετές δεκαετίες, µέχρι και το 1970, ο ΑΗΣ Φαλήρου εξασφάλιζε την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας – ενός µοναδικού κοινωνικού αγαθού. Όµως, οι στέγες και ο µηχανολογικός εξοπλισµός του Σταθµού περιείχαν εύθρυπτο αµίαντο. Για το λόγο αυτό η ∆ΕΗ - που τη χαρακτηρίζει ο υψηλός βαθµός κοινωνικής ευαισθησίας σε όλες τις δραστηριότητές της - πήρε τη µεγάλη απόφαση να προχωρήσει στην πλήρη εξυγίανση του συνόλου των εγκαταστάσεων από τον αµίαντο. Για το σκοπό αυτό: ● Επενδύθηκαν συνολικά πάνω από 3.500.000 ευρώ. ● Χρησιµοποιήθηκε η πλέον σύγχρονη περιβαλλοντική τεχνογνωσία αποµάκρυνσης εύθρυπτου αµιάντου σε κενό αέρος. ● Ελήφθησαν τα πιο αυστηρά µέτρα για την προστασία της υγείας των εργαζοµένων και των περιοίκων κατά τη διάρκεια των εργασιών. ● Η αποξήλωση και η µεταφορά του αµιάντου έγιναν σύµφωνα µε τις διεθνείς προδιαγραφές και τη νοµοθεσία. ● Αποµακρύνθηκαν και εξήχθησαν, για ασφαλή διάθεση στο εξωτερικό, 1.150 τόνοι αµιάντου.

Η ∆ΕΗ είναι υπερήφανη. Γιατί, στο Φάληρο ολοκλήρωσε ένα µοναδικό έργο Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Ευθύνης.

Ενεργούμε περιβαλλοντικά