EPILOGI 2010/03 by DIGITAL PUBLISHING

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

Opinion Leaders

ΜΑΡΙΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ KPMG

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ Ε ΤΟΣ 4 8 ο



ΜΑ Ρ Τ Ι ΟΣ 2 0 1 0

•

Η καθηµερινότητα της ύφεσης, ο λόγος και ο αντίλογος στις κυβερνητικές προθέσεις και οι εξελίξεις µέσα από το πολύπειρο βλέµµα ενός κορυφαίου συµβούλου επιχειρήσεων.

TIMH 5.00 €

Banker’s Club

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΑΝΙΣΚΙΔΗΣ

Ο ι κ ονοµία

Η ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΕΝΤΟΛΗ Ο Πρωθυπουργός µπροστά στην πρόκληση να εφαρµόσει όλα όσα αρνούνταν οι κυβερνήσεις τα τελευταία τριάντα χρόνια.

MILLENNIUM ΒANK

Στην εποχή της κρίσης, αξία έχει να µπορείς να πεις τα πράγµατα µε το όνοµά τους!

Κ ό σµος

ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΧΡΕΟΥΣ Ισορροπίες άντλησης δανεικών κεφαλαίων σε ανατροπή. Το δηµόσιο χρέος στον κόσµο εκτροχιάζεται και εκτροχιάζει.

ΟΙ

ΣΥΝΕΤΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΟΙ

Η ισορροπία του ευρωπαϊκού κύκλου και οι λόγοι για τους οποίους όταν υπάρχει κίνδυνος, µόνο η αλληλεγγύη διασφαλίζει τα κεκτηµένα, ακόµα και των ισχυρών.

√ ŸÌÈÏÔ˜ ∂Ù·ÈÚÈÒÓ ∞.°.∂.∆. ∏ƒ∞∫§∏™ Â›Ó·È Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·Ú·ÁˆÁfi˜ ÙÛÈÌ¤ÓÙÔ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÌÂ ·Ú·ÁˆÁÈÎ‹ Î·È ÂÌÔÚÈÎ‹ ·ÚÔ˘Û›· ÛÂ ÔÏfiÎÏËÚË ÙË ¯ÒÚ·. ø˜ Ì¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ √Ì›ÏÔ˘ Lafarge, ·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ËÁ¤ÙË Î·È ÌfiÓÔ˘ ÔÌ›ÏÔ˘ ‰ÔÌÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ «100 ¶ÈÔ ∞ÂÈÊfiÚˆÓ ∂È¯ÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ¶·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜», ¤¯Ô˘ÌÂ ı¤ÛÂÈ ÙË ‚ÈÒÛÈÌË ·Ó¿Ù˘ÍË ˆ˜ ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ·Ú¯‹ ÙË˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹˜ Ì·˜. µÈÒÛÈÌË ·Ó¿Ù˘ÍË ÛËÌ·›ÓÂÈ ÁÈ· Ì·˜ ·fiÏ˘ÙË ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ˘ÁÂ›· Î·È ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ì·˜, ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÒÓ ÛÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙË˜ ÂÙ·ÈÚÂ›·˜, Î·ıÒ˜ Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÔ‡ ·ÔÙ˘ÒÌ·ÙÔ˜ ·fi ÙÈ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ Ì·˜, ÚÔ˜ ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙˆÓ ÂÚÁ·˙ÔÌ¤ÓˆÓ Ì·˜, ÙˆÓ ÌÂÙfi¯ˆÓ Ì·˜, ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ì¤Û· ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘ÌÂ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, ÌÂ ÙÚfiÔ Ô˘ Î¿ÓÂÈ ·ÂÈÊfiÚÔ ÙÔ ÎÔÈÓfi Ì·˜ Ì¤ÏÏÔÓ.

π ε ρ ι ε χ ο µ ε να ΜΑΡΤΙΟΣ 2010

Παγκόσµια οικονοµία Πανδηµία χρέους

Τα δηµόσια χρέη αυξάνονται και µαζί µε αυτά αυξάνεται ο ανταγωνισµός για την άντληση κεφαλαίων αναχρηµατοδότησής τους.

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΚΟΣΜΟΣ & ΕΛΛΑΔΑ // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε»

08 Ευρωπαϊκή Οικονοµία – Οι όροι και τα όρια // Ευρωπαϊκή Ένωση – Η ελληνική υπόθεση // Ελληνική Οικονοµία – Λάθη και παραλείψεις // Ελλάδα – Το τέλος της ουτοπίας // Ελλάδα – Οι µεγάλες αλήθειες των καιρών // Επισηµάνσεις από την Ελλάδα και τον Κόσµο

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ 20

Η Ελλάδα και η ευρωπαϊκή στήριξη

ΞΥΠΟΛΗΤΟΙ ΠΡΙΓΚΗΠΕΣ // Από τον Παναγιώτη Μαυρίδη 22

Στασιµοπληθωρισµός και ανεργία

ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ // Από τον Χρήστο Κώνστα 24

Το βλέµµα των εταίρων στη χώρα

ΑΠΕΡΑΝΤΗ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ // Από τον Νίκο Μπέλλο

BANKING

// Από το Επιτελείο της «Ε» 30 Επιτόκια & spread – Οι τραπεζίτες προειδοποιούν // Στην Ελλάδα και τον κόσµο – Εξελίξεις και τάσεις // Οικονοµικά µεγέθη και τραπεζικές προκλήσεις – Το µεγάλο άλµα // Τα σηµαντικά νέα από τον κόσµο των τραπεζών στην Ελλάδα. 2 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 € Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοιτητές 115 €

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

ΘΕΜΑΤΑ 52 Ελληνική Οικονοµία

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

Η ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΕΝΤΟΛΗ

// Από τον Λουκά Κατσώνη 56 Η Ελλάδα & η ΕΕ ΟΙ ΣΥΝΕΤΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΟΙ

// Από τον Παναγιώτη Μαυρίδη 58 Γεωργία

ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ // Από τον Νίκο Μπέλλο

Τράπεζες στην Ελλάδα

Η πολιορκία της αυτοκρατορίας και τα τείχη των µετόχων

SPECIAL ISSUES

Ανθρώπινο Δυναµικό 60 Intelligent Management

Ο ΚΑΙΡΟΣ ΤΩΝ ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΨΥΧΡΑΙΜΩΝ ΗΓΕΤΩΝ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ 64 Coaching

ΗΜΕΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

69 Business Education

ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΟΥΣΙΑΣ

// ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ 70 Business Education

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΞΙΩΣΕΩΝ // ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ 76 Factoring

ΟΤΑΝ Η ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ // ΑΠΟ ΤΗΝ ΈΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

ΒUSINESS SECTION

Opinion Leaders ΜΑΡΙΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ

82 – 91 Νέα της επιχειρηµατικής αγοράς – Εξελίξεις, υπηρεσίες, προϊόντα, δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης // Οικονοµικός οδηγός – Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 92 ΒΛΑΣΗΣ ΦΡΥΣΙΡΑΣ – Ο συνήγορος της τέχνης

//Συνέντευξη στον Γιώργο Παπαχατζή 94

Bankers’ Club ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΑΝΙΣΚΙΔΗΣ 4 ΕΠΙΛΟΓΗ

Έκθεση γλυπτικής /χαρακτικών

ΥΠΟΘΕΣΗ THOMAS SCHUTTE // Από τον Γιώργο Παπαχατζή

96 Ο Ανδρέας Ριζόπουλος ψά-

χνει, αναδεικνύει και σχολιάζει την εκτροχιασµένη πραγµατικότητα!

Θεοφάνους 19, 115 23 Αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp ή www.επιλογη.gr EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 849 email: epilogi.subscribe@allmedia.gr ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ, ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ ART DIRECTOR ALLMEDIA CREATIVE ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ: ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260 ΙΔΡΥΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E. Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

από τον εκδότη

Βήµατα µπροστά Σήµερα σταδιακά αναθεωρούνται πρακτικές, βαθιά ριζωµένες στη συνείδηση του Έλληνα. Το βασικό µήνυµα, ότι το Δηµόσιο δεν µπορεί να δαπανά χρήµατα µε χαλαρά κριτήρια, φαίνεται ότι έχει φθάσει και στον τελευταίο πολίτη.

Η βασική αρχή που κατά σύστηµα ‘’ταλαιπώρησαν’’ οι πολιτικοί µας είναι ότι για να υπάρχει φορολογική συνείδηση, πρέπει το κράτος να πείσει τον πολίτη ότι σέβεται τον κόπο και το χρήµα του.

Σήµερα, λίγο πριν την κατάρρευση, έγινε σαφές ότι ανάπτυξη για την Ελλάδα, δεν µπορεί να σηµαίνει να ενισχύεται η κατανάλωση µε τραπεζικά «εορτοδάνεια» και «διακοποδάνεια», ούτε φυσικά µε µέτρα για τόνωση της αγοράς αυτοκινήτων, όπως αυτά που κάποιοι εµπνεύσθηκαν ως προτεραιότητες, µεσούσης της κρίσης! Σήµερα, έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτό, ότι η αποδοχή συναλλαγής χωρίς φορολογικό παραστατικό (που παλιότερα γινόταν µέσα σε κλίµα συνωµοτικής αλληλεγγύης), στην πραγµατικότητα αποτελεί συναλλαγή µεταξύ θύµατος και θύτη. Το θύµα αναλαµβάνει τις φορολογικές υποχρεώσεις του αντισυµβαλλόµενου! Πάθηµα – µάθηµα, δηλαδή. Στη δηµόσια διοίκηση, οι πρακτικές που έχουν επικρατήσει επί δεκαετίες, συνιστούν εξόφθαλµη παραβίαση των αρχών που θα διδασκόταν ένας φοιτητής. Για παράδειγµα, όλοι µιλούν για το πρόβληµα του ασφαλιστικού συστήµατος και την αδυναµία του να αντεπεξέλθει στις αυξανόµενες δαπάνες. Ας γίνει κάτι λοιπόν ώστε να σταµατήσουν να πληρώνουν οι ασφαλιστικοί φορείς συντάξεις σε «µη δικαιούχους». Γνωρίζουµε (και από τα στοιχεία αναπηρικών συντάξεων ανά νοµό) ότι µεγάλος αριθµός αναπηρικών συντάξεων θέλει «επανέλεγχο» (για να χρησιµοποιήσουµε µία κοµψή έκφραση). Και δεν είναι µόνον οι ύποπτες αναπηρικές συντάξεις, αλλά και οι συντάξεις σε πεθαµένους, που συνεχίζει να πληρώνει το ασφαλιστικό σύστηµα, σφυρίζοντας ανέµελα από τη µία πλευρά, ενώ από την άλλη στύβει τους υπόλοιπους ασφαλισµένους και συγχρόνως αγωνιά για την επόµενη µέρα! Το ελάχιστο µέτρο που θα περιµέναµε, είναι η υπό προειδοποίηση διακοπή όλων των ύποπτων συντάξεων, ώστε µέσα σε εύλογο διάστηµα λίγων µηνών να προσκοµίσει ο δικαιούχος τα έγγραφα που θα αποδεικνύουν, πρώτον ότι είναι εν ζωή και δεύτερον, ότι η αναπηρία του ...συνεχίζει να υφίσταται. Μετά, ας συνεχίσουµε να αναζητούµε απάντηση στο αφελές (ή ρητορικό) σύνθηµα «που πήγαν τα κλεµµένα». Ας κοιταχτούµε πρώτα στον καθρέφτη! Έναν βουλευτή ανά 35.000 κατοίκους έχει σήµερα η Ελλάδα των 11 εκατ. κατοίκων, όταν η Γερµανία έχει έναν προς 130.000. Πολύ λιγότερους έχει και η Γαλλία. Ας περιορίσουµε λοιπόν, τον αριθµό των βουλευτών, ώστε να µπορούµε να τους αµείβουµε και καλύτερα. Πρέπει κάποτε το κράτος να πείσει τον πολίτη ότι σέβεται τον κόπο και το χρήµα του, να αρχίσει να υπάρχει και η πολυπόθητη φορολογική συνείδηση. Κάποτε αυτό πρέπει να γίνει πράξη!

Χρήστος Παπαϊωάννου

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η επόµενη µέρα

ΟΙ ΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ Η ανθεκτικότητα και οι αντοχές της Ευρωζώνης στο µικροσκόπιο των αγορών. Το παιχνίδι σε εξέλιξη, οι κίνδυνοι για την ευρωπαϊκή ιδέα, σηµαντικοί.

ολλοί διεθνείς αναλυτές υποστηρίζουν πως η «τραγωδία» ήταν αναπόφευκτη από τη στιγµή που η Ελλάδα έγινε δεκτή στην Ευρωζώνη µε τόσο εύθραυστη δηµοσιονοµική κατάσταση. Άλλοι ισχυρίζονται ότι η ετερόκλητη νοµισµατική ένωση της Ευρώπης θα αντιµετώπιζε µε την πρώτη ουσιαστική κρίση προβλήµατα οµοιογένειας και κάποια από τις αδύναµες χώρες του Νότου θα µετατρεπόταν στον «αδύναµο κρίκο». Η κατάσταση που διαµορφώνεται µε τα κρατικά οµόλογα είναι ιδιαίτερα εύθραυστη. Πιο άµεσα από όλους κινδυνεύει η Ελλάδα, λόγω του µεγάλου εξωτερικού της χρέους, που σε συνδυασµό µε τα υψηλά δηµόσια ελλείµµατα, οδήγησε σε απώλεια εµπιστοσύνης στα ελληνικά οµόλογα. Έχουµε µία µικρή οικονοµία µε µεγάλο πρόβληµα αλλά υπάρχουν και άλλοι αδύναµοι κρίκοι στην Ευρωζώνη, όπως η Ισπανία, µία µεγάλη οικονοµία µε όχι τόσο µεγάλο πρόβληµα το οποίο όµως αν επιδεινωθεί λόγω της υψηλής και αυξανόµενης ανεργίας θα προκαλέσει τριγµούς στο κοινό νόµισµα. Από την άλλη είναι ο φόβος των Γερµανών ότι αν συνδράµουν την Ελλάδα, το µοντέλο αντιµετώπισης της ελληνικής περίπτωσης µπορεί να γενικευθεί ή να θεωρηθεί κατά κάποιον τρόπο «δεδικασµένο». Τότε θα απειληθεί η σταθερότητα της Ευρωζώνης, καθώς όλο και περισσότερες χώρες θα αναλαµβάνουν δηµοσιονοµικούς κινδύνους έχοντας διασφαλίσει τη διάσωση, σε µια γενίκευση του ηθικού κινδύνου. Βεβαίως το θέµα του ηθικού κινδύνου είναι πολύ σηµαντικό. Όµως ηθικός κίνδυνος

δεν υπήρχε και όταν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες των µεγάλων χωρών, συντονισµένα και µε χρήµατα των φορολογούµενων, διέσωσαν τις µεγάλες τράπεζες που µε τις δραστηριότητές τους έθεσαν σε κίνδυνο την παγκόσµια οικονοµία; Αυτό που πρυτάνευσε ήταν η αίσθηση του επείγοντος και σε αυτό τον τοµέα η 8 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ιδιαίτερα φειδωλή στη στήριξη της Ελλάδας, η οποία πληρώνει τώρα πολύ ακριβά τα λάθη της σπάταλης διαχείρισης του παρελθόντος. Οι διεθνείς αγορές που επιτίθενται στην Ευρωζώνη, όπως ερµηνεύτηκε από πολλούς η επίθεση που δέχθηκαν τα ελληνικά κρατικά οµόλογα, προστατεύουν τις επενδύσεις τους, οι οποίες κινδυνεύουν από την υπερβολική έκθεση σε χρέος ορισµένων κυβερνήσεων σε συνδυασµό µε την απροθυµία των υπολοίπων να εγγυηθούν ότι θα τις συνδράµουν εάν οι πρώτες αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Υπό την πίεση των εξελίξεων οι διεργασίες για τη δηµιουργία ενός µηχανισµού συνδροµής των χωρών σε περίπτωση ανάγκης, του Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Ταµείου, έχουν ήδη ξεκινήσει, ώστε να αποµακρυνθεί η αβεβαιότητα. Στο πλαίσιο της οποίας εντάσσονται και οι κερδοσκοπικές επιθέσεις. Τελικά, αν και δεν ήταν στις προθέσεις τους, οι αγορές ουσιαστικά µε τη στάση τους δοκίµασαν τις αντοχές του υφιστάµενου µοντέλου της Ευρωζώνης. Και κατέστησαν σαφές ότι κινδυνεύει. Επιτελείο «Ε»

ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΑΥΡΙΟ! Ο φόβος των Γερµανών είναι ότι αν συνδράµουν την Ελλάδα, το µοντέλο αντιµετώπισης της ελληνικής περίπτωσης µπορεί να γενικευθεί ή να θεωρηθεί κατά κάποιον τρόπο «δεδικασµένο». Ο Γερµανός υπουργός Οικονοµικών, Βόλφαγκ Σόιµπλε, πάντως υποστήριξε ότι η Ευρωζώνη χρειάζεται ένα θεσµό που θα έχει τις δυνατότητες παρέµβασης του ΔΝΤ για να προστατευθεί η σταθερότητά της.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ

Η ελληνική υπόθεση

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ, ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ & ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ Καλή η ιδέα, όχι άσχηµη η πορεία, προβληµατικό το αποτέλεσµα του πειράµατος. Ό,τι αποκάλυψε δηλαδή η περίπτωση της Ελλάδας για την Ευρωπαϊκή ιδέα.

λλάζουµε ή βουλιάζουµε είπε ο πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου. Υπάρχουν όµως σοβαροί λόγοι για τους οποίους και η Ευρωζώνη, τουλάχιστον όπως την εµπνεύστηκαν οι δηµιουργοί της, έχει µεγάλη ανάγκη αλλαγής. Οι πρόσφατες εξελίξεις έδειξαν ότι το πρόβληµα της Ευρωζώνης αλλά και του ευρώ δεν είναι (µόνο) ελληνικό. Η µεγάλη αδυναµία της είναι ότι υπάρχει µία κεντρική τράπεζα, αλλά πολλές εθνικές κυβερνήσεις που δρουν διαφορετικά και όχι πάντοτε αποτελεσµατικά. Η νοµισµατική πολιτική είναι αποκλειστικά αφοσιωµένη στην επίτευξη του στόχου της σταθερότητας των τιµών και της υπεράσπισης του ενιαίου νοµίσµατος. Η πορεία του τελευταίου ωστόσο επηρεάζεται από τη δηµοσιονοµική κατάσταση των χωρών µελών. Και τούτο διότι από την τελευταία εξαρτάται το ύψος των δανειακών αναγκών της κυβέρνησης κάθε χώρας. Η δηµοσιονοµική πολιτική όµως προσδιορίζεται από την πολιτική κάθε χώρας υπό τον περιορισµό του Συµφώνου Σταθερότητας. Το τελευταίο είναι εύλογο να χαλαρώνει σε περιόδους οικονοµικής ύφεσης αλλά συχνότατα και µε τη βοήθεια της λεγόµενης «δηµιουργικής λογιστικής». Αυτό

που αναδεικνύει η πρόσφατη κρίση είναι οι αδυναµίες µιας νοµισµατικής ένωσης που δεν συνοδεύεται από κάποιου είδους οικονοµική διακυβέρνηση, στην οποία αντιτίθεται η συνετή δηµοσιονοµικά Γερµανία. Και από αυτή

την άποψη οι τωρινές ζυµώσεις µπορεί µεσοπρόθεσµα να αποτελέσουν τον καταλύτη για αλλαγή. Γιατί η εµπειρία δείχνει ότι κρίσεις ή αφορµές για κρίσεις πάντα θα υπάρχουν, καθώς οι αγορές γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο ίδιος ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ, στην πρόσφατη συνέντευξη τύπου που ανακοίνωσε τη διατήρηση του επιτοκίου του ευρώ στο 1%, είπε ότι δεν µπορεί να εκτιµηθεί η επίπτωση της δραστηριότητας των hedge funds στην πρόσφατη αναταραχή στις αγορές των ελληνικών οµολόγων. Το θέµα είναι να µπορεί η Ευρωζώνη να προλαµβά10 ΕΠΙΛΟΓΗ

νει τις κρίσεις και να τις αντιµετωπίζει χωρίς µεγάλους τριγµούς. Η πιθανότητα πτώχευσης µιας χώρας µέλους της Ευρωζώνης φαίνεται στο τέλος της ηµέρας αδύνατη λόγω του φόβου ενός ντόµινο, που θα συµπαρασ ύ ρ ε ι κα ι ά λ λ ο υς αδύναµους κρίκους της. Αν η Ελλάδα για παράδειγµα πτωχεύσει, το κόστος δανεισµού για άλλα µέλη του ευρώ που αντιµετωπίζουν δηµοσιονοµικό πρόβληµα θα εκτιναχθεί µε αποτέλεσµα να κλονιστούν οι τράπεζες που κατέχουν οµόλογα των προβληµατικών χωρών. Τράπεζες, κρατικά οµόλογα, πραγµατική οικονοµία, εισοδήµατα Βορείων και Νοτίων 10 χρόνια µετά την εισαγωγή του ενιαίου νοµίσµατος έχουν γίνει ένα απίστευτα πολύπλοκο νευρωνικό δίκτυο. Σε κάθε επέµβαση σε αυτό φαίνεται πολύ δύσκολος ο υπολογισµός του τελικού αποτελέσµατος. Το έλλειµµα τρεχουσών συναλλαγών της Πορτογαλίας είναι σχεδόν όσο της Ελλάδας. Αντίστοιχο µε το ελληνικό είναι και το δηµόσιο χρέος της Ιταλίας αλλά µικρότερο το έλλειµµά της, ενώ η ιταλική αγορά οµολόγων είναι η τρίτη µεγαλύτερη στον κόσµο. Πολύ επικίνδυνο να την αγγίξουν οι κερδοσκόποι. Μπορεί να καούν από τα ίδια τους τα παιχνίδια. Τι έδειξε λοιπόν το ελληνικό πρόβληµα; Όταν ενώνεις µια οµάδα ετερόκλητων χωρών σε µια νοµισµατική ζώνη χωρίς κεντρική δηµοσιονοµική αρχή για την αντιµετώπιση των εσωτερικών ανισορροπιών κατασκευάζεις ένα επικίνδυνο ηλεκτρικό κύκλωµα. Ο γονιδιακά µονεταριστής Βορράς τροφοδοτεί την ανάπτυξή του µε τις εξαγωγές και αποταµιεύει, ενώ ο βιολογικά κευνσιανός Νότος στηρίζει τις καταναλωτικές δαπάνες έχοντας ασθενή δηµόσια οικονοµικά χρηµατοδοτούµενος µε πλεονασµατικά ξένα κεφάλαια που ζητούν τοκοφόρα απόδοση. // Επιτελείο «Ε»

ΒΡΑΧΥΚΥΚΛΩΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Τι έδειξε το ελληνικό πρόβληµα; Όταν ενώνεις µια οµάδα ετερόκλητων χωρών σε µια νοµισµατική ζώνη χωρίς κεντρική δηµοσιονοµική αρχή για την αντιµετώπιση των εσωτερικών ανισορροπιών κατασκευάζεις ένα επικίνδυνο ηλεκτρικό κύκλωµα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Το βλέµµα των αγορών

ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ

Οι σκηνές του εθνικού δράµατος συνεχίζουν να γυρίζονται καρέ-καρέ. Εάν το δράµα θα έχει happy end ή όχι, θα εξαρτηθεί από τους χειρισµούς της κυβέρνησης.

ταν το ελληνικό πρόβληµα αναπόφευκτο; Ας ορίσουµε κατ’ αρχήν το πρόβληµα και µετά βλέπουµε. Προφανώς δεν µιλάµε για τις δοµικές ανισορροπίες των δηµοσίων οικονοµικών, δηλαδή το µεγάλο χρέος και το µεγάλο έλλειµµα. Και δεν µιλάµε για αυτές διότι υπάρχουν βιοµηχανικές χώρες µε υψηλότερες των δικών µας. Και αν η ΗΠΑ µπορούν να τυπώνουν δολάρια και η Ιαπωνία να υποτιµά το γεν, ο υπόλοιπος Ευρωπαϊκός Νότος δεν είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση. Τότε, γιατί η Ελλάδα και γιατί µετά τις εκλογές και όχι νωρίτερα; H δηµοσιονοµική µας κατάσταση ήταν πλήρως γνωστή στα αρµόδια ευρωπαϊκά όργανα, στις χρηµατοοικονοµικές αγορές και στις εποπτικές αρχές όλου του κόσµου. Ήταν απλό για τις αγορές να περιµένουν µέτρα ιρλανδικού τύπου και άκουσαν τον πρώην πρωθυπουργό να τα αναγγέλλει προκηρύσσοντας εκλογές, από τις οποίες ήταν προφανές ότι θα προέκυπτε ισχυρή κυβέρνηση, ικανή να µην υπολογίσει το πολιτικό κόστος, ο υπολογισµός του οποίου ήταν η αχίλλειος πτέρνα όλων των ελληνικών κυβερνήσεων. Οι αγορές ηρέµησαν και έµειναν απαθείς θεατές των εξελίξεων. Το µεγάλο λάθος της νέας κυβέρνησης ήταν η καθυστέρηση ανακοίνωσης αυστηρών µέτρων, αψηφώντας το πολιτικό κόστος και τις ισχυρές αντιδράσεις των θιγοµένων. Αν η κατάσταση είχε παρουσιασθεί µε πλήρη διαφάνεια πιθανότατα η κοινωνία να είχε αποδεχθεί τα µέτρα. Αντί αυτών καταργήθηκε ο νόµος για τους ηµι-υπαίθριους και τα τεκµήρια εισοδήµατος που προϋπολογίζονταν στα έσοδα ενώ µεταφέρθηκαν δαπάνες στο 2009 για να ελαφρύνει το 2010. Συνέπεια αυτού ήταν η εκτόξευση του δηµόσιου ελλείµµατος στο 12,7% το 2009. Όταν άρχισαν να ανακοινώνονται µέτρα για την αντιµετώπιση του ελλείµµατος ήταν πια αργά, η φυγή των επενδυτών από τα ελληνικά οµόλογα είχε ξεκινήσει, τα spreads των οµολόγων εκτοξεύθηκαν στα ύψη και οι κερδοσκοπικές 12 ΕΠΙΛΟΓΗ

επιθέσεις επέτειναν το πρόβληµα. Με αποτέλεσµα να συζητηθεί ως και η προσφυγή στο Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο στην περίπτωση που δεν εκδηλωθεί έµπρακτα η στήριξη της ΕΕ στην προσπάθεια της χώρας να αντλήσει κεφάλαια από τις διεθνείς χρηµαταγορές. Επιστρέφοντας στο αρχικό µας ερώτηµα, τελικώς, το πρόβληµα του φετινού χειµώνα δεν ήταν το ιστορικό δοµικό πρόβληµα χρέους-ελλείµµατος.

Ήταν η νευρικότητα στις αγορές µετά την έκρηξη των ανησυχιών ότι αυτό δεν ήταν επαρκώς αντιληπτό από την κυβέρνηση. Οι µόνοι που θα µπορούσαν να κατευνάσουν τις αγορές ήσαν οι Ευρωπαίοι εταίροι µας, που δεν το έκαναν, όντας έξαλλοι µε τα λογιστικά παιχνίδια που είχαν εκθέσει τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η αβεβαιό-

τητα για την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης προκάλεσε παροξυσµό στις αγορές οµολόγων. Μένει να αποδειχθεί κατά πόσο οι εξελίξεις θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να αντλήσει κεφάλαια από τις διεθνείς αγορές και µε ανεκτά επιτόκια. Γιατί όπως έδειξε η πρόσφατη έκδοση 10ετούς κοινοπρακτικού οµολόγου οι αγορές είναι προς το παρόν πρόθυµες να δανείσουν τη χώρα, το επιτόκιο όµως που ζήτησαν (6,3%) είναι διπλάσιο του µέσου ευρωπαϊκού. Επιτελείο «Ε»

ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΑ! Το λάθος της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου, ήταν η καθυστέρηση ανακοίνωσης αυστηρών µέτρων περιορισµού του δηµοσίου ελλείµµατος, αψηφώντας το πολιτικό κόστος και τις ισχυρές αντιδράσεις των θιγοµένων (που ήδη τώρα εκδηλώνονται). Αν η κατάσταση είχε παρουσιασθεί µε πλήρη διαφάνεια, πιθανότατα η κοινωνία να είχε αποδεχθεί τα µέτρα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Κρατική οργάνωση

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΥΤΟΠΙΑΣ

Μέτρον άριστον και όχι «άχρηστον». Ίσως επιτέλους η χώρα κατανοήσει ότι η αξιολόγηση κάθε δαπάνης είναι υπόθεση, ιδιαίτερα, σοβαρή.

ι συλλογικές ευθύνες για την κατάσταση των δηµοσιονοµικών µας είναι δύσκολο να προσωποποιηθούν. Αφορούν όχι µόνο όλες τις κυβερνήσεις αλλά και τους ψηφοφόρους που πίεσαν προς την κατεύθυνση διόγκωσης του κρατικού Λεβιάθαν... Από αυτή την άποψη η τωρινή κρίση ίσως αποτελέσει τη µεγάλη ευκαιρία για αλλαγή. Που θα αφορά την προσαρµογή της χώρας σε µια νέα πραγµατικότητα, κυρίαρχο συστατικό της οποίας θα είναι µια νέα αντίληψη για την οικονοµία, το κράτος, τις επιχειρήσεις και κυρίως µια νέα αντίληψη για τον ρόλο του κράτους στη διαχείριση του χρήµατος του Έλληνα φορολογούµενου. Μια ορθολογική οργάνωση του κράτους που θα καταπολεµά τη σπατάλη και θα εξετάζει κάθε δαπάνη από µηδενικής βάσης.

Τώρα που έγινε απολύτως αντιληπτό και µε τον πιο σκληρό τρόπο ότι η Ελλάδα δεν µπορεί να συνεχίζει να στηρίζεται στον βαθµό που µέχρι τώρα το έκανε σε δανειακά κεφάλαια, ίσως η αξιολόγηση κάθε δαπάνης γίνει σε πιο ορθολογική βάση. Γιατί άραγε πρέπει µια υπερχρεωµένη χώρα να δαπανήσει κεφάλαια για την κατασκευή εγκαταστάσεων σε Λάρισα και Βόλο για τη διενέργεια των Μεσογειακών Αγώνων του 2013 όταν οι ολυµπιακές εγκαταστάσεις στην Αθήνα παραµένουν αναξιοποίητες; Παραδείγµατα παραλογισµού υπάρχουν πολλά. Από την άλλη πλευρά η κρίση στα ελληνικά οµόλογα ίσως αποτελέσει καταλύτη αλλαγών και στην παγκόσµια οικονοµία και τους µηχανισµούς της. Ένας από αυτούς είναι τα ασφάλιστρα κινδύνου στα κρατικά οµόλογα τα περίφηµα σήµερα credit default swaps (CDS). Τα συµβόλαια αυτά διαπραγµατεύονται 14 ΕΠΙΛΟΓΗ

εξωχρηµατιστηριακά και αποτελούν πεδίο δόξης λαµπρό για κερδοσκόπους, καθώς λειτουργούν περίπου όπως το short selling στις µετοχές, οδηγώντας σε ένα καθοδικό σπιράλ τους κρατικούς τίτλους και σε ανοδικό τους κινδύνους για τα οικονοµικά µιας χώρας. Μόλις υπάρξει ένα σήµα κινδύνου σε µια αγορά, όπως η κακή κατάσταση των δηµοσίων οικονοµικών της Ελλάδας, ο µηχανισµός τίθεται σε λειτουργία, οι traders αναλαµβάνουν δράση, µεγεθύνοντας το πρόβληµα και οδηγώντας στα όρια αντοχής το υποκείµενο της κερδοσκοπίας δηλαδή τη χώρα εκδότη των οµολόγων, η οποία βέβαια έδωσε λαβή για µια τέτοια µεταχείριση. Σε µια τέτοια περίπτωση όµως τίθενται θέµατα υπονόµευσης της σταθερότητας µιας χώρας, ώστε το ερώτηµα είναι κατά πόσο είναι επιθυµητή η κατεύθυνση που έχουν πάρει τα πράγµατα. Πόσο µάλλον, όταν τα naked swaps, η τοποθέτηση σε CDS χωρίς την κατοχή του υποκείµενου οµολόγου, επιτρέπει κερδοσκοπικές κινήσεις καθώς αποφέρει κέρδη στον κάτοχό τους η υποβάθµιση του οµολόγου και η «καταστροφή» της χώρας εκδότη του. Στην ουσία η πρακτική αυτή συνίσταται σε αγορά ασφάλισης για κίνδυνο στον οποίο δεν είναι εκτεθιµένος ο αγοραστής, ο οποίος έχει συµφέρον να αυξήσει τεχνητά τους κινδύνους (που συνεπάγονται άνοδο των CDS) ώστε να αποκοµίσει µεγάλα κέρδη από την πώλησή τους. Προφανώς η χρήση των naked CDS δεν γίνεται για την ασφάλιση κινδύνου και η ΕΕ σχεδιάζει να τα απογορεύσει. // Επιτελείο «Ε»

ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΟΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Ιδιαίτερα εύγλωττα έθεσε το θέµα ελέγχου των αγορών ο επίτροπος εσωτερικής αγοράς, Μισέλ Μπαρνιέ, σε συνέντευξή του στους Financial Times «Οι αγορές πρέπει να είναι στην υπηρεσία της οικονοµίας και όχι το αντίθετο», είπε χαρακτηριστικά.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Απαιτήσεις των καιρών

ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ Καλύτερα να σου βγει το µάτι παρά το όνοµα, υποστηρίζει ο λαός. Σήµερα καλείται να υποστηρίξει και τα δύο, την οικονοµία και την αξιοπρέπεια της χώρας.

o πρόβληµα αξιοπιστίας της ελληνικής οικονοµίας έχει πλέον λάβει διαστάσεις πολύ ευρύτερες αυτών που συχνά φανταζόµαστε. Δεν περιορίζεται στους φόβους και τις ανησυχίες του διεθνούς επενδυτικού κοινού. Ισχύει το ότι αν δεν ανακτήσουµε την εµπιστοσύνη των αγορών, ίσως δεν µπορέσουµε να αναχρηµατοδοτήσουµε το χρέος των 20 περίπου δισ. ευρώ που εκπνέει τον Απρίλιο και τον Μάιο. Η Ευρωζώνη χρειάζεται λόγω των αδυναµιών της, την αλληλεγγύη µεταξύ των εταίρων της. Άλλωστε, µεγάλες ανισορροπίες βρίσκουµε σε κάθε µεγάλη νοµισµατική ζώνη ακόµα και στις Ηνωµένες Πολιτείες. Η Ελλάδα αγωνίζεται να συγκεντρώσει κεφάλαια, το ίδιο όµως και η Καλιφόρνια, που ευθύνεται για πολύ µεγαλύτερο µέρος της αµερικανικής παραγωγής από όσο είναι η συνεισφορά της Ελλάδας στο προϊόν της Ευρωζώνης. Στην πρώτη περίπτωση, ωστόσο, τον κύριο όγκο φορολογίας και δηµοσίων δαπανών έχει αναλάβει η οµοσπονδιακή κυβέρνηση. Τέτοιος µηχανισµός δεν υπάρχει στην Ευρωζώνη. Συνεπώς, η αλληλεγγύη σε περιόδους κρίσης είναι απαραίτητη όσο και ο σεβασµός των κανόνων στην περίοδο ανόδου (κάτι που βέβαια δεν έπραξε η Ελλάδα). Το πρόβληµα είναι ότι αν µία χώρα δεν κάνει το δεύτερο δεν νοµιµοποιείται ηθικά να ζητά το πρώτο. Με άλλα

λόγια, ακόµη και αν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί κάµψουν τις δικές τους αντιρρήσεις για την υποστήριξη της χώρας είτε µε την έκδοση ευρωοµολόγου είτε µε οποιαδήποτε άλλη διευκόλυνση όπως εγγύηση των εκδόσεων ελληνικών οµολόγων, θα πρέπει να πείσουν την κοινή γνώµη των χωρών τους που σε ορισµένες κρίσιµης σηµασίας περιπτώσεις είναι εναντίον µας. Και δεν είναι πρόβληµα κόστους διάσωσης αλλά ηθικής νοµιµοποίησης. Μέσα σε τρεις 16 ΕΠΙΛΟΓΗ

µήνες, το όνοµα της Ελλάδος έχει κυριολεκτικώς διασυρθεί διεθνώς λόγω της οµολογίας παραποίησης των στατιστικών της στοιχείων, το µεγάλο πλήθος αρνητικών δηµοσιευµάτων του ξένου Τύπου και τις αγχωµένες δηλώσεις αξιωµατούχων άλλων χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου για να διευκρινίσουν τις διαφορές τους από την Ελλάδα, δηµιουργώντας ένα επικίνδυνο στερεότυπο. Διαβάζοντας τα σχόλια αναγνωστών σε ιστοσελίδες εφηµερίδων, είναι φανερό ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι µας έχουν χάσει την υποµονή τους µαζί µας. Για να µην υπεραπλουστεύουµε όµως την εικόνα, το µάθηµα που πρέπει να αντληθεί από την τωρινή κρίση είναι πως για να καταστεί η Ευρωζώνη ένας ισχυρός πόλος της παγκόσµιας οικονοµίας και όχι ένα κλαµπ ισχυρών (Γερµανία, Γαλλία) µε περιφερειακούς δορυφόρους πρέπει, εκτός από τους κανόνες όσον αφορά τα δηµόσια οικονοµικά, οι πολιτικές που αφορούν σε παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα να έχουν δεσµευτικό χαρακτήρα. Μόνον έτσι θα αποφευχθούν κρίσεις όπως η τωρινή. // Επιτελείο «Ε»

Ο ΜΕΡΜΗΓΚΑΣ ΚΑΙ Ο ΤΖΙΤΖΙΚΑΣ

 Εάν διαβάσει κανείς τα σ χόλια των αναγνωσ τών σ τις ισ τοσελίδε ς των διεθ νών εφηµε ρίδων, είναι φανερό ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι µας έχουν χάσει την υποµονή τους µαζί µας. Αισθάνονται όπως ο µέρµηγκας στον σχετικό µύθο που δεν επιθυµεί να δει τις οικονοµίες του να πηγαίνουν για τη διάσωση του τζίτζικα.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Κόσµος - Ελλάδα

OΧΙ ΣΤΟΝ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟ Η πρόσφατη χρηµατοπιστωτική κρίση έδειξε ότι η δυνατότητα των κεντρικών τραπεζών του πλανήτη να αναθερµάνουν την οικονοµία µειώνοντας τα ήδη χαµηλά επιτόκιά τους είναι περιορισµένη. Με τα επιτόκια σήµερα σε Αµερική και Ιαπωνία κοντά στο µηδέν και το επιτόκιο του ευρώ στο 1%, οι δυνατότητες της νοµισµατικής πολιτικής εξαντλούνται. Στον προβληµατισµό αυτό παρεµβαίνει ο επικεφαλής οικονοµολόγος του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, Olivier Blanchard, που θεωρεί ότι ένας υψηλότερος στόχος για τον πληθωρισµό, π.χ. 4%, που θα συνεπαγόταν και υψηλότερα ονοµαστικά επιτόκια, θα άφηνε µεγαλύτερα περιθώρια στην οικονοµική πολιτική για την αντιµετώπιση κρίσεων. Όπως χαρακτηριστικά τονίζει ‘’το κόστος για την οικονοµία είναι πολύ υψηλότερο όταν ο πληθωρισµός είναι 4% αντί του 2%; Θα πρέπει να επανεξετάσουµε τα κόστη και τα πιθανά οφέλη του πληθωρισµού και το ενδεχόµενο το κόστος να υπερκαλύπτεται από τα µεγαλύτερα περιθώρια χειρισµών που θα είναι διαθέσιµα για την αντιµετώπιση κρίσεων.’’ Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλοντ Τρισέ, όµως όταν ρωτήθηκε για το ενδεχόµενο αναθεώρησης του στόχου για πληθωρισµό στο 2%, το απέρριψε κατηγορηµατικά. Με δεδοµένη τη ρευστότητα που επικρατεί, µένει να αποδειχθεί προς τα που τελικά θα γείρει η πλάστιγγα.

ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ! Η Ε λ λάδα αποτ έ λ εσ ε τ ην πρώτη σε ευρωπαϊκό επίπ εδ ο π ε ρίπ τ ω σ η κε ρ δ ο σ κο π ικώ ν ε π ι θ έ σ ε ω ν σ ε κρατικά οµόλογα. Το γιατί οι επιθέσεις ξεκίνησαν από την Ελλάδα ενώ υπάρχουν και άλλοι αδύναµοι κρίκοι είναι απλό: Όλοι βρίσκονται σε καλύτερη θέση, τουλάχιστον προς το παρόν. Η Ιρλανδία, που αναφέρεται ως πιθανός επόµενος αδύναµος κρίκος, έλαβε εγκαίρως µέτρα δραστικής περικοπής δαπανών, που διατήρησαν την εµπιστοσύνη των επενδυτών, και δανείζεται από τις αγορές µε επιτόκιο πολύ χαµηλότερο του ελληνικού. Το δηµόσιο έλλειµµα όµως θα αυξάνεται φέτος και του χρόνου όπως και το δηµόσιο χρέος. Η Ισπανία βρίσκεται σε καλύτερη θέση, µε σηµαντικούς κινδύνους λόγω της υψηλής ανεργίας. Το δηµοσιονοµικό της έλλειµµα φέτος προβλέπεται στο 10% του ΑΕΠ της έναντι 8,7% για την Ελλάδα αλλά το δηµόσιο χρέος της είναι µόλις 66% του ΑΕΠ έναν τι 125% του ελληνικού. Σε καλύτερη θέση είναι και η Πορτογαλία. Στο 18 ΕΠΙΛΟΓΗ

ερώτηµα γιατί οι κερδοσκόποι δεν επιτέθηκαν σ τους µεγάλους υπερχρεωµένους του κόσµου, η απάν τηση είναι απλή: ισχύει το δίκαιο του ισχυρότερου. Η Ιαπωνία έχει σχεδόν διπλάσιο δηµόσιο χρέος από το ελληνικό, 200% του ΑΕΠ της και υψηλό δηµόσ ιο έ λ λειµµα. Τα κρατικά της οµόλογα όµως προσφέρουν απόδοση µόλις 1,4%, καθώς η εµπιστοσύνη στην οικονοµία είναι υψηλή ενώ είναι οι συνετοί Ιάπωνες κυρίως, µε τις υψη-

λές αποταµιεύσεις τους, που χρηµατοδοτούν το κρατικό χρέος. Το αµερικανικό δηµόσιο έλλειµµα προβλέπεται στο 13% του ΑΕΠ ενώ το δηµόσιο χρέος αυξάνεται. Μπορεί η χρηµατοδότησή του να οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων που προσφέρει το κράτος στους επενδυτές, όµως ο δυναµισµός της οικονοµίας την καθιστά ελκυστική στην τοποθέτηση κεφαλαίων και, µέχρι στιγµής, απρόσιτη στους κερδοσκόπους.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΑΝΤΟΥ Το κόστος των ταξιδιών του προέδρου της, Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, το 2009 έφτασε τις 700 χιλ. ευρώ. Από τα 66 ταξίδια του, µόνο τα 10 ήταν εκτός ΕΕ. Αυτά σύµφωνα µε τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μήπως το µέγεθος αυτό είναι υπερβολικό, µε δεδοµέ νη την ε λ λειµµατικότητα σ χεδόν όλων των χωρώνµελών της Ε.Ε;

ΕΛΛΑΔΑ ΩΣ ΕΔΩ Η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε από τις ανάδοχες τράπεζες στην πρόσφατη έκδοση κρατικού οµολόγου να αποκλείσουν τα hedge funds από τη διάθεση των τίτλων. Ίσως αυτό αποτελέσει µια πρώτη κίνηση, πέρα από τη συζήτηση για τον ρόλο τους στην εκτόξευση της τιµής των CDS στα ελληνικά οµόλογα, στον περιορισµό της κερδοσκοπίας στις αγορές. Γιατί όπως έδειξαν οι πρόσφατες εξελίξεις: «Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται».

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ Αν δε ν αλ λάξουµε πολιτ ική, η ζήτηση ενέργειας θα αυξάνεται 1,5% ετησίως ως το 2030 και τα 3/4 της ζήτησης θα συνεχίσουν να καλύπτονται από ορυκτά καύσ ιµα, αυξάνον τας τις εκποµπέ ς αερίων του θερµοκηπίου αλλά και την εξάρτηση από τους µεγάλους παραγωγούς φυσικού αερίου και πετρελαίου. Με αυτά τα λόγια ο πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισµού Ενέργειας, Νοµπούο Τανάκα, περιέγραψε το µέλλον στην οµιλία του στο πρόσφατο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επε νδύσεων στη Θεσσαλονίκη. Αυτό το ενεργειακό µοντέλο δεν είναι βιώσιµο οικονοµικά, περιβαλλοντικά αλλά ούτε και κοινωνικά. Θεωρεί την ενεργειακή αποτελεσµατικότητα το πιο σηµαντικό συστατικό της στρατηγικής µείωσης των αερίων του θερµοκηπίου, στο άµεσο και µεσοπρόθεσµο µέ λ λον. Απαιτείται µια επανάσταση στον τρόπο που παράγουµε και χρησιµοποιούµε την ενέργεια, που θα οδηγήσει σε µικρότερη εξάρτηση από εισαγόµενα καύσιµα και τους παραγωγούς τους αλλά και σε διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας. Όπως τόνισε, ενεργειακή ασφάλεια και περιβάλλον είναι θέµατα εγγενώς αλληλοσυνδεόµενα.

Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΟ 2020 ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Η πρόσφατη ύφεση ανέδειξε τις αδυναµίε ς της Ευρωπαϊκής προσέγ γ ισης των πραγµάτων αλλά και τα ισχυρά της σηµεία. Ανέδειξε επίσης και το πόσο αλληλοεξαρτώµενες είναι οι οικονοµίες της σε βαθµό που είτε κολυµπάµε µαζί ή βουλιάζουµε µαζί. Με αυτά τα λόγια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προλογίζει τη νέα της στρατηγική για την επόµενη δεκαετία. Μετά την αποτυχία της Στρατηγικής της Λισαβόνας, που δέκα χρόνια πριν στόχευε στο να καταστήσει την ΕΕ την πιο ανταγωνιστική οικονοµία του κόσµου, η νέα στρατηγική στοχεύει στην ενίσχυση της αναπτυξιακής της δυναµικής διατηρώντας συγχρόνως το ευρωπαϊκό κοινωνικό µοντέλο. Όπως τόνισε ο πρόεδρός της, Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, οι επιδόσεις της Ευρωπαϊκής οικονοµίας ήδη πριν από την κρίση έδειξαν ότι το τωρινό µοντέλο ζωής δεν ήταν διατηρήσιµο χωρίς αλλαγές. Αναφέροντας ότι οι ηγέτες της ΕΕ πλέον αναγνωρίζουν την ανάγκη στενότερου συντονισµού της οικονοµικής πολιτικής στην Ευρωζώνη, παρουσίασε τη νέα στρατηγική που στοχεύει στη δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας και τη διασφάλιση καλύτερης ζωής στους κατοίκους της. Οι ποσοτικοί στόχοι που έχουν τεθεί αφορούν την εκπαίδευση (µείωση του ποσοστού αυτών που εγκαταλείπουν το σχολείο και αύξηση αυτών που έχουν πτυχίο πανεπιστηµίου), την έρευνα και ανάπτυξη (αύξηση του ποσοστού του ΑΕΠ που διατίθεται γι αυτό το σκοπό στο 3% για να προσεγγίσει το αµερικανικό και ιαπωνικό ποσοστό), τη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου και την προώθηση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στα πλαίσια της στρατηγικής 202020, την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης και τη µείωση του ποσοστού των φτωχών στον πληθυσµό. Η στρατηγική αυτή αφορά την προώθηση µιας οικονοµίας "χαµηλού άνθρακα", που αναπτύσσει νέα καινοτόµα προϊόντα και δηµιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Μένει να αποδειχθεί αν η στρατηγική αυτή ακολουθήσει την τύχη της Λισαβόνας, καθώς θα περιλαµβάνει δεσµευτικές για κάθε κράτος στόχους, χωρίς όµως να προβλέπονται κυρώσεις για τα κράτη µέλη που δεν συντονίζονται µε την όλη προσπάθεια. ΕΠΙΛΟΓΗ 19

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

µική Τι λες, η δυνα ντληθεί στη α εξ α θ ς η σ ρο της κυβέρνη ΕΕ, για το µέτ ν τη ε µ η σ υ ν, τε ά ώ θ γµ ισ µ ρα π ς α λή δι ς της περιστο και το µέγεθο οµάτων ή θα προωθήσει ς ι επιδ συντάξεων κα α τη ριζική ανασύσταση τη γι ς ς; ρα χώ ς τους όρου βάσης τη παραγωγικής

Πολιτική

Αν γίνει έτσι, τότε µήπως περιµένουµε άδικα;

Ξυπόλητοι Πρίγκηπες Σχετικά σύντοµα οι Έλληνες πολίτες θα γνωρίζουν αν σήµερα η κυβέρνηση διαπραγµατεύεται µε τη γαλλο-γερµανοκρατούµενη ΕΕ ένα προσωρινό «µπάλωµα» της κατάστασης ή εάν η συγκεκριµένη κυβέρνηση διαθέτει ανθεκτικότητα, ικανότητα, ευελιξία και διορατικότητα να επιτύχει το καλύτερο για το εθνικό συµφέρον. Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

ρώτο σ τάδιο σ τη διαχείριση µιας κρίσης είναι ο έλεγχος των ζηµιών. Πρώτα περιορίζεις την αιµορραγία, επουλώνεις το τραύµα και µετά συνεχίζεις. Ο Γιώργος Παπανδρέου δεν είχε άλλη επιλογή. Έπρεπε να πιει το «πικρό ποτήρι» των σκληρών µέτρων για να ηρεµήσει κάπως τις αγορές και να επανακτήσει τη δυνατότητα να δανείζεται η χώρα σε λογικά επιτόκια. Γνωρίζοντας το πολιτικό 20 ΕΠΙΛΟΓΗ

κόστος της επιλογής, προσπαθούσε επί έξι µήνες να την αποφύγει. Τελικά διαπίστωσε πως το πρόβληµα υπερέβαινε τα εθνικά σύνορα. Την οικονοµική κρίση δεν δηµιουργούσε µόνο το έλλειµµα αξιοπιστίας της χώρας -όπου µε κινήσεις ανάκτησης της θα την ξεπερνούσε. Το ελληνικό πρόβληµα ήταν µια ακόµα αφορµή για να τεθούν επί τάπητος κορυφαία ζητήµατα των ηµερών. Από τη διαµάχη πολιτικών ηγεσιών µε τα ισχυρά οικονοµικά

κέντρα για τον έλεγχο του διεθνούς χρηµατοπιστωτικού συστήµατος και την επιβολή κανόνων στην ανεξέλεγκτη δράση των αγορών µέχρι την επικυριαρχία του δολαρίου έναντι του ευρώ. Κι από τον επαναπροσδιορισµό της ηγεµονικής θέσης της Γερµανίας στην Ευρωζώνη και την επικυριαρχία της σε ασθενέστερες χώρες, µέχρι την ανάγκη επανεξέτασης των Συνθηκών του Μάαστριχτ και της Λισσαβόνας και τον σ χεδιασµό νέων βηµάτων

 Ώρα να επαναπροσδιορίσουµε τις σχέσεις µας µε τους Εταίρους 

προς την κατεύθυνση της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης. Όλα αυτά ακούγονται πολύπλοκα στον µέσο Έλληνα πολίτη που καλείται να περιορίσει τις ανάγκες του. Το ζητούµενο για την κυβέρνηση είναι να αποτρέψει έκρηξη των κοινωνικών αντιδράσεων που θα τινάξουν στον αέρα την προσπάθεια δηµοσιονοµικής εξυγίανσης -η οποία έτσι κι αλλιώς ήταν επιβεβληµένη χρόνια τώρα. Αυτό είναι και το δεύτερο µεγάλο πρόβληµα που θα κληθεί να διαχειριστεί ο Γιώργος Παπανδρέου. Αναµφισβήτητα δεν είναι και ό,τι καλύτερο για τον Πρωθυπουργό. Πλην όµως είναι αναγκαίο. Διότι, οι πολίτες πρέπει να πειστούν για την αναγκαιότητα των µέτρων και να εµπιστευτούν την κυβέρνηση. Και µε εκκλήσεις περί του πατριωτισµού των Ελλήνων το πρόβληµα δεν λύνεται. Διότι, µπορεί σήµερα οι πολίτες να εµφανίζονται έτοιµοι για «θυσίες», αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο, πως αύριο δεν θα βγουν στους δρόµους όταν διαπιστώσουν πως αυτές έγιναν από τους πολλούς προς όφελος κάποιων λίγων.

Το µεγάλο διακύβευµα Η αλλαγή της κατάστασης προϋποθέτει τον ριζικό επαναπροσδιορισµό της εταιρικής σχέσης πολίτη-κράτους, που πέραν του αναγκαίου εξορθολογισµού των κρατικών δαπανών, θα επιτρέψει στην Ελλάδα να αναδιαµορφώσει το µοντέλο ανάπτυξής της και να διασφαλίσει θέσεις εργασίας για τους Έλληνες πολίτες. Συνεπώς, σχετικά σύντοµα και πάντως αρκετά νωρίτερα της εκπνοής του εκλογικού χρόνου, οι πολίτες θα γνωρίζουν αν σήµερα η κυβέρνηση διαπραγµατεύεται µε τη γαλλο-γερµανοκρατούµενη ΕΕ το µέγεθος της περιστολής µισθών, συντάξεων και κοινωνικών επιδοµάτων που θα οδηγήσουν σε νέα ύφεση και σε νέες θυσίες χωρίς αντίκρισµα. Ή διαπραγµατεύεται εκ παραλλήλου το πλαίσιο και τους όρους ριζικής ανασύστασης της παραγωγικής βάσης της χώρας που αποσάθρωσε η ένταξη της χώρας στην ΕΕ και το έλλειµµα της οποίας, επί χρόνια, υποκαθιστούσαν τα προς κατανάλωση πακέτα ενισχύσεων που «χρύσωναν» το χάπι µιας επίπλαστης (καθόσον δανεικής) ευµάρειας. Αν λοιπόν το διακύβευµα δεν είναι απλώς η προσωρινή διάσωση της χώρας, αλλά η ανασυγκρότηση της πολύ περιορισµένης πλέον παραγωγικής της βάσης, το κριτήριο για τους πολίτες θα είναι αν και κατά πόσο η συγκεκριµένη κυβέρνηση διέθετε ανθεκτικότητα, ικανότητα, ευελιξία και διορατικότητα να επιτύχει το βέλτιστο για το εθνικό συµφέρον.

Κ ΑΙ ΦΤΩΧΟΙ ΚΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ Η φτώχια φέρνει γκρίνια, συνηθίζει να λέει ο λαός. Σήµερα ελπίζουµε να δεχτούµε τη φτώχια και να είµαστε και χαρούµενοι. Να συµβιβάσουµε τα ασυµβίβαστα. Ο Έλληνες για να δεχτούν την κατάσταση και να υποστηρίξουν την προσπάθεια πρέπει να πεισθούν ότι σε αυτή θα συνεισφέρουν όλοι δίκαια. Ο Χρήστος Παπουτσής έχει δίκιο όταν ζητά να εξηγηθεί στους πολίτες πως τα µέτρα «αφορούν µια έκτακτη κατάσταση της χώρας. Επιπλέον πρέπει να συνοδευτούν µε τα µέτρα της ανάπτυξης, µια γενναία δέσµη αναπτυξιακών µέτρων, όπως επίσης και µε το φορολογικό νοµοσχέδιο για να πιστοποιείται η κοινωνική δικαιοσύνη». Συνεπώς το κρίσιµο ζητούµενο είναι ακριβώς η πιστοποίηση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Πως θα γίνει; Ο καιρός θα δείξει. Μέχρι τότε η τοποθέτηση του Δηµήτρη Ρέππα «δεν µε ενοχλεί το περίσσευµα διαφωνίας, µε ενοχλεί το έλλειµµα πίστης», ηχεί ως πολιτικό αναλγητικό για την πλειονότητα των στελεχών του ΠΑΣΟΚ. Πίστη πως η κατάσταση θα αλλάξει και πλέον η φτώχεια δεν θα φέρνει γκρίνια.

ΕΠΙΛΟΓΗ 21

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Οικονοµία

Απλά µαθηµατικά

Στασιµοπληρωθισµός και ανεργία. Αυτή είναι η κατάσταση στη χώρα. Η λύση είναι απλή: Θα πρέπει τα αγαθά και οι υπηρεσίες να τιµολογηθούν µε τις πραγµατικές τους αξίες, αυτές που είχαν το 2001-2002. Μέχρι να συµβεί αυτό, είµαστε καταδικασµένοι στο πληθωριστικό χρήµα και την οικονοµική στασιµότητα.

διεθνοποίηση του «ελλ ην ικο ύ ζ ητ ήµα τ ο ς» απέναντι στην ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία των hedge funds που έχουν αναστατώσει την παγκόσµια αγορά κρατικών οµολόγων, είναι αναµφισβήτητα µια σηµαντική επιτυχία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και του Πρωθυπουργού. Η µικρή και καταχρεωµένη Ελλάδα, από αδύναµος κρίκος της ζώνης του ευρώ, µετατράπηκε σε καταλύτη θεσµικών εξελίξεων που κυριολεκτικά βάζουν θεµέλια για 22 ΕΠΙΛΟΓΗ

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ένα νέο ευρωπαϊκό οικοδόµηµα. Δυστυχώς το πρόβληµα στο εσωτερικό της χώρας είναι πολύ σοβαρότερο. Η Ελλάδα υποφέρει σήµερα από τον αργό, αντιπαραγωγικό και υπερβολικά ακριβό για τον Έλληνα φορολογούµενο δηµόσιο τοµέα. Το «µαξιλάρι της µαύρης οικονοµίας» που υποτίθεται ότι µπορεί να τη βγάλει από το αδιέξοδο δεν είναι πλέον αρκετό για να κινητοποιήσει τις παραγωγικές δυνάµεις της χώρας. Οι Έλληνες δηµιούργησαν την «παραοικονοµία» σε µια απεγνωσµένη προσπάθεια να παρα-

κάµψουν το αναποτελεσµατικό Κράτος. Σήµερα το Κράτος αυτό γιγαντώθηκε, µετατράπηκε σε Λερναία Ύδρα που απαγορεύει τη λειτουργία οιουδήποτε παραγωγικού µηχανισµού… Το αποτέλεσµα είναι απλό και φυσικά ορατό: Στασιµοπληθωρισµός. Οι τιµές ανεβαίνουν παράλογα, ενώ το εισόδηµα θα παραµένει στάσιµο ή στις περισσότερες περιπτώσεις θα βαίνει µειούµενο για πολλά χρόνια. Οι µισθοί δεν θα ανεβαίνουν αλλά οι τιµές, οι φόροι και η αναποτελεσµατικότητα θα συµπιέζουν το εισόδηµα. Η λύση

 Ούριος άνεµος στην εξωτερική πολιτική, βροχή στο εσωτερικό της χώρας 

στο πρόβληµα είναι απλή: Θα πρέπει οι τιµές στην Ελλάδα να επιστρέψουν -µε κάποιο «µαγικό» τρόπο- στα επίπεδα του 2001-2002. Όλα τα αγαθά και οι υπηρεσίες πρέπει να τιµολογηθούν µε τις πραγµατικές τους αξίες και διαστάσεις. Μέχρι να συµβεί αυτό, η Ελλάδα είναι καταδικασµένη στον αργό θάνατο του πληθωριστικού χρήµατος και της οικονοµικής στασιµότητας.

Η σηµασία της αξιοπιστίας Το πρόβληµα της Ελλάδας σήµερα είναι τα δηµόσια οικονοµικά της. Το δηµοσιονοµικό έλλειµµα είναι υπερτριπλάσιο του επιτρεπόµενου ορίου από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και το δηµόσιο χρέος έχει υπερβεί το 100% του ΑΕΠ. Η δυνατότητα να αντλήσει κεφάλαια από τις διεθνείς αγορέ ς είναι κρίσιµη για τη χώρα, ώστε να αποδείξει ότι είναι αξιόπισ τη σ τις χρηµαταγορές. Στο εσωτερικό η κυβέρνηση θα προσπαθεί να τιθασεύσει τα ιλιγγιώδη ελλείµµατά και να ελέγξει τις διαµαρτυρίες και τις κινητοποιήσεις των θιγόµενων από τα µέτρα δραστικής περικοπής των δαπανών στο Δηµόσιο. Η αξιοπιστία της στις χρηµαταγορές είναι ζωτικής σηµασίας καθώς η Ελλάδα έχει εκχωρήσει το κυριαρχικό δικαίωµά της να τυπώνει το δικό της νόµισµα στην ΕΚΤ και εξαρτάται από τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα που συνεισέφεραν στη δηµιουργία της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης. Έχουν προταθεί πολλές εναλλακτικές στην Ελλάδα: Να διακόψει προσωρινά τη συµµετοχή της στην Ευρωζώνη ή και να αποσχισθεί ολοκληρωτικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και να κηρύξει αναστολή πληρωµών των δανείων που έχει λάβει σε ευρώ. Επίσης να ζητήσει την «ελεηµοσύνη» των ισχυρότερων χωρών-µελών του ευρώ ή να καταφύγει στο ΔΝΤ ζητώντας την οικονοµική του βοήθεια. Δυσ τυχώς, όλες αυτές οι εναλλακτικές θα είναι πολύ επώδυνες για µια οικονοµία που βρίσκεται ήδη σε βαθιά δηµοσιονοµική τρύπα. Τα µέτρα σκληρής λιτότητας θα µειώσουν την απασχόληση, τους µισθούς και τα έσοδα γενικότερα και θα πλήξουν καίρια τη ζήτηση, επιτείνον τας τις

ΜΟΝΑ ΖΥΓΑ «Το δικό µου, δικό µου και το δικό σου, επίσης δικό µου». Η απλή αυτή συµπεριφορά δανεισµένη από τον κόσµο των παιδιών, γίνεται στα χέρια των µεγάλων επικίνδυνο εργαλείο. Όπως ακριβώς συνέβη µε τις επενδυτικές τράπεζες και το «παιχνίδι» τους µε την Ελλάδα. Από το 2001 και µέχρι τον Νοέµβριο του 2009, οι επενδυτικές τράπεζες δηµιούργησαν χρηµατοπιστωτικά εργαλεία για να συγκαλύπτουν το χρέος των ευρωπαϊκών χωρών. Αυτές οι τράπεζες όχι µόνο βοήθησαν την Ελλάδα να συγκαλύψει το αυξανόµενο χρέος της, όχι µόνον την ενθάρρυναν να δανειστεί περαιτέρω αλλά στοιχηµάτισαν στη συνέχεια µεγάλα ποσά µε τα συµβόλαια ασφάλισης κινδύνου (CDS) στην προοπτική να πτωχεύσει. Ενδέχεται, άλλωστε, καθώς επιδεινώνονταν οι οικονοµικές συνθήκες, να τοποθετήθηκαν και πάλι στοιχηµατίζοντας υπέρ της πτώχευσης της Ελλάδας, οδηγώντας σε νέα διεύρυνση των spreads των CDS. Αυτά, µε τη σειρά τους, οδήγησαν σε υποβαθµίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας, µε αποτέλεσµα την περαιτέρω εκτίναξη των spreads των οµολόγων της χώρας. Εν ολίγοις, οι επενδυτικές τράπεζες της Wall Street συνεισέφεραν στη συσσώρευση του ελληνικού χρέους και στη συνέχεια συµµετείχαν στην πρόκληση υστερίας για το ενδεχόµενο πτώχευσης που οδήγησε στην άνοδο των τιµών των CDS και στη ραγδαία υποβάθµιση της Ελλάδας από τις εταιρείες πιστοληπτικής αξιολόγησης. Οι υποβαθµίσεις έχουν σαν αποτέλεσµα την αύξηση των επιτοκίων που πρέπει να πληρώνει για τα οµόλογά της η Ελλάδα, µε αποτέλεσµα να διογκώνεται περαιτέρω το χρέος, καθώς δεν µπορεί να µειώσει επαρκώς τις δαπάνες και να αυξήσει τους φόρους τόσο όσο χρειάζεται για να περιορίσει το έλλειµµά της. Το αποτέλεσµα ήταν να φθάσει η χώρα στα πρόθυρα οικονοµικής κατάρρευσης.

συνθήκες ύφεσης στην οικονοµία. Η λύση του ΔΝΤ είναι προβληµατική και πολλές χώρες της Ευρωζώνης τη θεωρούν αδιανόητη από ιδεολογικής απόψεως, καθώς σηµαίνει πως η ΕΕ εκχωρεί τον έλεγχο της µακροοικονοµικής πολιτικής σε έναν εξωτερικό διεθνή οργανισµό που βρίσκεται υπό την επιρροή των ΗΠΑ. Η Γερµανία και η Γαλλία δεν δείχνουν καµία προθυµία να προσφέρουν τα πολύτιµα ευρώ τους για την ενίσχυση της Ελλάδας. Υποθέτουν δικαιολογηµένα πως θα ακολουθήσουν άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας όπως η Ισπανία

και η Πορτογαλία που αντιµετωπίζουν εσωτερικές απειλές από τα υψηλά ελλείµµατα και χρέη και εξωτερικές από την κερδοσκοπία που αναζητά το επόµενο θύµα της. Το µπαλάκι είναι σε µας, σε µια παρτίδα µε στοίχηµα την εξυγίανση των οικονοµικών µας και τη δηµιουργία συνθηκών ανάπτυξης, ώστε να µην βρεθούµε ποτέ ξανά στη θέση ανάγκης που βρεθήκαµε. Να αντιµετωπίζουµε απαξιωτικά σχόλια του διεθνούς τύπου, την επίθεση των κερδοσκόπων, την «κηδεµονία» της ΕΕ και την αγωνιώδη αναζήτηση πολύ ακριβής χρηµατότησης. ΕΠΙΛΟΓΗ 23

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Ευρωπαϊκή ΄Ενωση

Απέραντη επιτήρηση Υπό στενή επιτήρηση τίθενται οι διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις στη χώρα. Η διαδικασία βασίζεται στο άρθρο 121.4 της Συνθήκης της Λισαβόνας, το οποίο θέτει υπό στενή επιτήρηση τις χώρες που δεν εφάρµοσαν τις κατευθυντήριες γραµµές της οικονοµικής πολιτικής που εγκρίνει κάθε χρόνο η ΕΕ. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

ι συστάσεις της Κοµισιόν για τις διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις καλύπτουν πάνω από 5 σελίδες του κειµένου, ενδεικτικό του «εργοταξίου» που καλείται να ξεκινήσει η κυβέρνηση. Ειδικότερα, η Ελλάδα καλείται να προχωρήσει σε αλλαγές στους εξής τοµείς:

••• ΜΙΣΘΟΙ: Θέσπιση κοινών κανόνων για τους µισθούς δηµοσίων υπάλληλων και ΔΕΚΟ, ενίσχυση ευε24 ΕΠΙΛΟΓΗ

λιξίας στο σύστηµα συλλογικών συµβάσεων εργασίας προωθώντας πιο αποκεντρωµένες διαπραγµατεύσεις µισθών. ••• ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ: Ολοκληρωµένη µεταρρύθµιση του συν ταξιοδοτικού συστήµατος. Διασφάλιση και ευθυγράµµιση των ορίων συνταξιοδότησης µεταξύ γυναικών και ανδρών και εισαγωγή παραµέτρων που να προσαρµόζουν αυτοµάτως το ύψος της σύνταξης και του ορίου ηλικίας συ-

νταξιοδότησης στις αλλαγές των δηµογραφικών και οικονοµικών παραγόντων. Περιεκτικές µεταρρυθµίσεις της αγοράς εργασίας που θα υποστηρίξουν την αύξηση της απασχόλησης προκειµένου να επεκταθεί η βάση εισφορών. Αλλαγή του συστήµατος καθορισµού ύψους σύνταξης µε ενίσχυση της σχέσης µεταξύ καταβεβληµένων συνταξιοδοτικών εισφορών και συντάξεων και τιµαριθµοποίηση των συντάξεων. Αύξηση του µέσου όρου ηλικίας εξόδου από την εργασία µέ-

 Οι εταίροι αναλαµβάνουν δράση στα καθ’ ηµάς 

σω θέσπισης αυστηρότερων κριτιρίων για πρόωρη συνταξιοδότηση. Απλούστευση του κατακερµατισµένου συνταξιοδοτικού συστήµατος. ••• ΥΓΕΙΑ-ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ: Αναδιάρθρωση της υπάρχουσας κατακερµατισµένης δοµής του συστήµατος υγείας και της διοικητικής δοµής του. Ενίσχυση της ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών των κύριων οργανισµών υγείας. Εκσυγχρονισµός του τρόπου διοίκησης νοσοκοµείων. ••• ΔΗΜΟΣ Ι Α Δ ΙΟΙΚΗΣΗ : Προ ώθησ η στρατηγικής για ενίσχυση της διαφάνειας και της αποτελεσµατικότητας της δηµόσιας διοίκησης. Εξέταση της λειτουργικότητας της δηµόσιας διοίκησης από ανεξάρτητο φορέα. Συγκέντρωση (µείωση) του αριθµού των δήµων και των τοπικών συµβουλίων, µε σηµαντικής εξοικονόµησης δαπανών. Λήψη µέτρων ώστε οι δηµόσιες συµβάσεις να εκτελούνται µε διαφανή, αποδοτικό και ανταγωνιστικό τρόπο. ••• ΑΓΟΡΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: Απλοποίηση διαδικασιών για έναρξη, αδειοδότηση και λειτουργία επιχειρήσεων. Απλοποίηση του ρυθµιστικού συστήµατος. Υιοθέτηση και εφαρµογή σαφούς πλαισίου για την πολιτική για τον ανταγωνισµό. Ενίσχυση της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισµού. Άµεση εφαρµογή των κανόνων της κοινοτικης Οδηγίας για τις Υπηρεσίες. Ανάληψη αποτελεσµατικής δράσης για αύξηση του ανταγωνισµού στα κλειστά επαγγέλµατα. Περαιτέρω απορρύθµιση στον τοµέα των µεταφορών και της ενέργειας. ••• ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ: Άµεση λήψη µέτρων για καταπολέµηση της αδήλωτης εργασίας. Επανεξέταση των κανονισµών για την αγορά εργασίας, περιλαµβανοµένης της νοµοθεσίας που προστατεύει τη θέση εργασίας από απόλυση, µε στόχο την ενίσχυση της απασχόλησης. Υποστήριξη της ζήτησης εργασίας µέσω ενίσχυσης στοχευµένων µειώσεων του κόστους εργασίας. Εισαγωγή µεταρρυθµίσεων στο εκπαιδευτικό σύστηµα ώστε να βελτιωθεί το επίπεδο δεξιοτήτων του εργατικού δυναµικού και να υπάρξει καλύτερη ανταπόκριση στις ανάγκες της αγοράς. Η Ελλάδα καλείται να λάβει όλα τα απαραίτητα µέτρα για να βελτιώσει την απορρόφηση των κοινοτικών πόρων.

ΓΙΑ ΕΜΑΣ, Χ ΩΡΙΣ ΕΜΑΣ Οι Βρυξέλλες και οι εταίροι θα αποφασίζουν την Ελλάδα, χωρίς τη ψήφο της, για θέµατα που σχετίζονται µε την πορεία της οικονοµίας. Αυτό θα διαρκέσει έως ότου το δηµόσιο έλλειµµα επανέλθει κάτω του 3% του ΑΕΠ. Η είσοδος της Ελλάδας σε καθεστώς στενής επιτήρησης, τουλάχιστον µέχρι το τέλος του 2012, που αποφάσισε το Συµβούλιο Υπουργών Ecofin τον Φεβρουάριο, σηµατοδοτεί και την έναρξη της δυσκολότερης περιόδου για τη χώρα µας από την ένταξη της στην ΕΕ. Το άρθρο 126.9 της Συνθήκης της Λισαβόνας στο οποίο βρίσκεται η Ελλάδα, είναι το τελευταίο στάδιο της διαδικασίας περί υπερβολικού ελλείµµατος. Στο εξής οι Βρυξέλλες και οι εταίροι θα αποφασίζουν για µας, χωρίς την ψήφο µας, για θέµατα που έχουν να κάνουν µε την πορεία της οικονοµίας και αυτό θα διαρκέσει έως ότου το δηµόσιο έλλειµµα επανέλεθει κάτω του 3% του ΑΕΠ. Πρακτικά αυτό σηµαίνει ότι κάθε απόκλιση θα καλύπτεται αυτόµατα µε τη λήψη πρόσθετων µέτρων, που θα έχουν τη µορφή της περαιτέρω µείωσης των δηµόσιων δαπανών, της αύξησης των φορολογικών εσόδων ή και των δυο µαζί. Οι έλεγχοι θα είναι ασφυκτικοί. Σε µηνιαία βάση, υπάλληλοι της Κοµισιόν, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Eurostat θα επισκέπτονται την Αθήνα και θα ελέγχουν όλους τους εθνικούς λογαριασµους έχοντας ελεύθερη πρόσβαση στο Λογιστήριο του Κράτους και σε όποια υπηρεσία συλλέγει και επεξεργάζεται στατιστικά δηµοσιονοµικά στοιχεία. Επιστρέφοντας θα υποβάλουν πορίσµατα στην ιεραρχία των οργάνων που υπηρετών, ενώ η Ευρωπαική Επιτροπή µε βάση τα πορίσµατα θα συντάσει έκθεση κάθε τρεις µήνες για την πορεία της ελληνικής οικονοµίας και θα την υποβάλει στους υπουργούς οικονοµικών της Ευρωζώνης. Εάν υπάρξει και νέα αποτυχία, τότε η διαδικασία εξαντλείται και αρχίζει η επιβολή κοινοτικών κυρώσεων όπως: καταβολή προστίµου στην ΕΕ ίσου µε το 0,5% του ΑΕΠ, αναστολή των χρηµατοδοτήσεων από το Ταµείο Συνοχής, ο περιορισµός της πρόσβασης σε χαµηλότοκα δάνεια από την Ευρωπαική Τράπεζα Επενδύσεων. Το βέβαιο είναι ότι τα επόµενα τρία χρόνια θα είναι επώδυνα, το πόσο επώδυνα θα εξαρτηθεί από τους χειρισµούς της κυβέρνησης, εάν θα µπορέσει δηλαδή να προστατεύσει τις ασθενέστερες οικονοµικά οµάδες του πληθυσµού, ώστε να αποφύγει την κοινωνική αναταραχή.

ΕΠΙΛΟΓΗ 25

26 ΕΠΙΛΟΓΗ

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

OPINION LEADERS #8 ΜΑΡΙΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ

ΟΙ ΔΙΚΑΙΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ Τα πράγµατα έχουν δύο όψεις. Η µία όψη είναι αυτή της σπάταλης Ελλάδας. Το ξέρουν οι Ευρωπαίοι και το χρησιµοποιούν για να υποχρεώσουν τη χώρα να νοικοκυρέψει τα του οίκου της. Η άλλη ίσως δεν είναι τόσο ευδιάκριτη µε την πρώτη µατιά, αλλά είναι όψη ουσίας. Την αναδεικνύει ο πολύπειρος Μάριος Κυριάκου, διευθύνων σύµβουλος της KPMG. Εκτιµά ότι η Ελλάδα, ως µέλος της ΕΕ, πολλές φορές ακολούθησε πολιτικές και έλαβε µέτρα που δεν οφέλησαν τη χώρα αλλά αντίθετα από αυτά οφελήθηκαν οι εξαγωγικές χώρες της Ευρώπης. Συνέντευξη στις ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

χει σήµερα, κ. Κυριάκου ο πυρήνας της ελληνικής επιχειρηµατικότητας συνειδητοποιήσει το µέγεθος του προβλήµατος της χώρας; Πιστεύω ναι. Και έχει νιώσει τον αντίκτυπο της κρίσης. Νοµίζω όµως ότι υπάρχει µία υπεραισιοδοξία που συνοψίζεται στη φράση: «Εµείς πάντα τα καταφέρναµε, θα τα καταφέρουµε και τώρα». Αυτή η τάση σίγουρα είναι θετική αλλά δεν είµαι σίγουρος εάν κρύβει µία έλλειψη συνειδητοποίησης της κατάστασης. Το ίδιο ισχύει και για τον πολιτικό κόσµο; Νοµίζω ότι υπάρχει µία µερίδα του πολιτικού κόσµου που σκέπτεται µε τον ίδιο τρόπο. Που λέει ότι θα τα καταφέρουµε, θα βρούµε λύσεις. Όµως αν τους ρωτήσεις ποιες θα είναι αυτές, δεν νοµίζω ότι µπορεί κανείς να απαντήσει. Η κρίση στη χώρα δεν σχετίζεται µόνο µε το δηµόσιο χρέος. Εάν δεν βρεθεί τρόπος να συγκλίνουν οι χώρες σε παραγωγικότητα – ανταγωνιστικότητα, τότε ανάλογες κρίσεις θα παρουσιάζονται. Ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν ώστε να µην είµαστε τόσο ελλειµµατικοί; Γιατί αυτό συζητείται τώρα στην Ευρωζώνη. Δεν είναι µόνο ότι µία χώρα είναι σπάταλη, συµβαίνει ταυτόχρονα κάτι ακόµη για να προκύπτουν προβλήµατα όπως της Ελλάδας. Κοιτάξτε, πρέπει να δούµε ορισµένα βασικά πράγµατα που φωτογραφίζουν και το µέγεθος του

προβλήµατος. Ο δηµόσιος τοµέας απασχολεί διπλάσιο αριθµό ατόµων σε σχέση µε όσους χρειάζεται. Σε κάποιο στάδιο λοιπόν οι µισοί θα πρέπει να φύγουν. Κανείς δεν εισηγείται ότι αυτό µπορεί να γίνει εύκολα ή σύντοµα. Δείχνει όµως ότι ένα µεγάλο κοµµάτι του προβλήµατος είναι αυτή η δαπάνη που κάθε χρόνο επωµιζόµαστε χωρίς να υπάρχει αποτέλεσµα. Υπήρξε µία µείωση των αποδοχών των δηµοσίων υπαλλήλων, περιορίστηκαν τα επιδόµατα, αλλά χρειάζεται µία πιο ριζική αντιµετώπιση. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι από το 2011 για κάθε 5 δηµόσιους υπαλλήλους που αποχωρούν, θα προσλαµβάνεται ένας. Αλλά τέτοιες ανακοινώσεις ακούσαµε και πριν 5 ή 10 χρόνια. Στην πράξη, όταν υπάρξει πίεση από κοµµατικά στελέχη, κάθε κυβέρνηση προσλαµβάνει τους δικούς της. Το πρόβληµα δεν λύνεται, µεγαλώνει. Και όσο µπορούσαµε να δανειζόµαστε και να πληρώνουµε αυτές τις δαπάνες, αναβάλαµε τη χρηστή διοίκηση για την επόµενη µέρα. Σήµερα αποδεικνύεται περίτρανα ότι αυτό το µοντέλο λειτουργίας δεν µπορεί να συνεχιστεί άλλο. Ξέρετε, όλοι εµείς που ταξιδεύουµε στο εξωτερικό συναντούµε ανθρώπους που έχουν το θάρρος να µας µιλήσουν πιο ανοιχτά και είτε µε κοµψό ή άκοµψο τρόπο είτε κάνοντας ένα αστείο, µας λένε: «Έχουµε βαρεθεί να σας ταΐζουµε». ΕΠΙΛΟΓΗ 27

OPINION LEADERS #8

Δώσαµε λαβή όµως. Ναι δώσαµε λαβή. Όχι µόνο σήµερα. Τη φράση «εσείς οι Έλληνες ζείτε καλά και εµείς πληρώνουµε για να ζείτε εσείς καλά» την ακούσαµε και πριν 10-15 χρόνια. Οι επιθέσεις που δέχεται η Ελλάδα όµως είναι δυσανάλογα µεγάλες. Πιστεύω ότι θα έπρεπε οι υπηρεσίες ελεγκτικής να εφαρµόζονται και στις κυβερνήσεις, να υπάρχει αποτελεσµατική οργάνωση και στην ΕΕ όπως και αποτελεσµατικότητα στην εφαρµογή πολιτικών. Γιατί αν κάθε χώρα που έχει προβλήµατα τίθεται εκτός Ευρωζώνης, τότε θα προκύψουν χειρότερα για το ευρώ. Ίσως αυτή η κρίση δείξει ότι πρέπει να υπάρχει µεγαλύτερος έλεγχος σε όλα τα επίπεδα. Αυτό θα συµβεί τώρα µε τον έλεγχο που θα ασκήσουν οι Βρυξέλλες στη χώρα. Γιατί σε κάποιο στάδιο ξεχάσαµε ότι αυτός που πληρώνει θα πρέπει να δει πως αξιοποιούνται τα χρήµατά του. Δεν είναι όµως µόνον αυτά. Είναι και πράγµατα που η χώρα δεν κατάφερε να επικοινωνήσει στην Ευρώπη και έτσι δυσκόλεψε η κατάσταση. Να σας δώσω ένα παράδειγµα. Στη θητεία της προηγούµενης κυβέρνησης και µόλις άρχισε να γίνεται αισθητή η κρίση, φώναξαν οι έµποροι των καινούριων αυτοκινήτων ότι είχαν µεγάλο πρόβληµα να πουλήσουν τα αυτοκίνητά τους. Αυτό έγινε στην Αγγλία και τη Γαλλία, µε τη διαφορά ότι αυτές οι χώρες παράγουν αυτοκίνητα, οπότε δίνοντας κίνητρα βοηθούσαν την παραγωγή τους. Στην Ελλάδα δόθηκαν κίνητρα για να αγοράσουν οι Έλληνες καινούρια αυτοκίνητα κάτι που για µένα ήταν εντελώς παράλογο για τις συνθήκες της χώρας. Τι έγινε στην πράξη; Οι Έλληνες έσπευσαν να αγοράσουν καινούρια αυτοκίνητα σε µία δύσκολη στιγµή και αυτά κατέληξαν στις εταιρείες που παράγουν αυτοκίνητα, στη Γερµανία, τη Γαλλία κ.λπ., κάτι που για µένα σηµαίνει ότι µάλλον ασκήθηκε πίεση στην κυβέρνηση για τη λήψη του µέτρου. Αλλιώς δεν µπορώ να καταλάβω γιατί λήφθηκε. Η υποχώρηση του τζίρου των εισαγωγέων στην Ελλάδα είχε φτάσει στο 40% περίπου εκείνη την εποχή. Δεν ισχυρίζοµαι ότι το συγκεκριµένο µέτρο δεν προσέφερε ταυτόχρονα και τόνωση στην αγορά. Την ίδια στιγµή όµως καταστράφηκε η αγορά του µεταχειρισµένου αυτοκινήτου που έχασε την αξία της. Στην πράξη φάνηκε να λύνεται ένα πρόβληµα, δηµιουργήθηκε όµως ένα άλλο. Να σας το πω µε απλά λόγια. Ο λόγος της Ευρώπης ήταν: «Είσαι µέρος της ΕΕ, έχουµε πρόβληµα µε τα εργοστάσια µας, βοήθησέ µας και εσύ». Και ο δικός µας αντίλογος θα έπρεπε να είναι: «Με πίεσες να πληρώσω, να εκταµιεύσω και να δηµιουργήσω πρόβληµα στο δικό µου ισοζύγιο και ενδεχοµένως στην 28 ΕΠΙΛΟΓΗ

αγορά µου για να πάρεις εσύ τα χρήµατα. Και τώρα έρχεσαι και µου λες ότι έχω µεγάλο έλλειµµα». Αυτό δεν το επικοινωνήσαµε σωστά. Γιατί σε µια Ευρώπη ενωµένη θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι: «εσύ µε πίεσες και έδωσα χρήµατα και τώρα είσαι καλύτερα ενώ εγώ έχω αποκτήσει το πρόβληµα, άρα τώρα βοήθησέ µε». Και αυτό δεν είναι το µόνο σηµείο όπου η Ελλάδα προσέφερε στην Ευρώπη. Συγκεκριµένα, στη λογική της «παγκοσµιοποίησης» µέσα στα ευρωπαϊκά σύνορα, για να µειωθούν τα κόστη κλ.π., έφυγαν οι παραγωγικές µονάδες από µικρές χώρες όπως η Ελλάδα και συγκεντρώθηκαν σε µία ή δυο µεγάλες χώρες µε σκοπό τη δηµιουργία οικονοµιών κλίµακας. Αυτό δηµιούργησε πρόβληµα στην Ελλάδα. Είτε µε την ανεργία είτε µε αυξηµένα κόστη στην παραγωγή κ.ά. Για να συνοψίσω, δεν είναι ότι η Ελλάδα δεν φέρει ευθύνη για τα σηµερινά προβλήµατα που αντιµετωπίζει. Ταυτόχρονα όµως είναι και µία σειρά από άλλα θέµατα που έφεραν τη χώρα στη σηµερινή κατάσταση και για τα οποία δεν ευθύνεται αποκλειστικά αυτή. Η Ελλάδα είχε υποστεί πίεση για να κάνει κάποια πράγµατα τα οποία δεν ήταν προς όφελός της και από τα οποία επωφελήθηκαν οι εξαγωγικές χώρες της Ευρώπης. Είναι ο καιρός να µας βοηθήσουν για να συνεχίσουµε να αγοράζουµε και να τους δίνουµε τα χρήµατά τους πίσω. Τα εργοστάσια της Γερµανίας που προµηθεύουν την Ελλάδα δεν παίρνουν τα χρήµατά τους πίσω;

Ας περάσουµε, κ. Κυριάκου, στην ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων και συγκεκριµένα στην έλλειψή της. Κοιτάξτε, το Δηµόσιο δηµιουργεί σοβαρά προβλήµατα στον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων µε τη γραφειοκρατία και µε νόµους που περιορίζουν την ευελιξία στις εργασίες µιας επιχείρησης. Είναι επίσης η φορολογία. Ο µεγαλύτερος συνεταίρος στις επιχειρήσεις σήµερα είναι το κράτος. Είναι που πάντα γνωρίζαµε την τροχοπέδη της γραφειοκρατίας αλλά ποτέ δεν άλλαξε κάτι. Έτσι, είναι. Και θα σας πω ένα παράδειγµα σχετικά. Υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις που για κάποιο λόγο πρέπει να έχουν έδρα στην Ελλάδα αλλά δεν έχουν δραστηριότητα στη χώρα και δεν χρειάζεται να ενοικιάσουν γραφεία. Αναλάβαµε και χειριστήκαµε τέτοιες περιπτώσεις. Τι συνέβη λοιπόν; Ήρθε η εφορία και µας είπε ότι για να υπάρξει έδρα της επιχείρησης στη χώρα πρέπει τουλάχιστον να νοικιάσουν 5 τετραγωνικά µέτρα. Δεν χρειάζονται πέντε τετραγωνικά µέτρα, δεν χρειάζονται κανένα τετραγωνικό, ήταν η απάντησή µας. Και να γίνω πιο συγκεκριµένος. Πριν χρόνια είχαµε δύο εταιρείες που έκαναν εισαγωγή κρεάτων. Για σκοπούς

Μάριος Κυριάκου

δικούς τους έπρεπε οι δύο εταιρείες να κάνουν την εισαγωγή κρεάτων στην Ελλάδα και να τα πουλάνε εδώ. Αλλά η εισαγωγή και η πώληση γινόταν από το εξωτερικό. Δηλαδή αυτοί έστελναν τα κρέατα στην Ελλάδα, ήταν ήδη πουληµένα σε κάποιον Έλληνα που αναλάµβανε όλη τη διαδικασία εκτελωνισµού τους, οπότε το µόνο που έµενε σε εµάς ήταν να καταχωρήσουµε την αγορά και την πώληση καθώς και τα µικροέξοδα που αφορούσαν αυτή τη δραστηριότητα. Μας είχαν εξουσιοδοτήσει να κάνουµε αυτά που σας είπα. Συνεπώς δεν χρειαζόντουσαν τετραγωνικά µέτρα. Η Εφορία από την πλευρά της µας επέβαλε ότι πρέπει 5-10 τ.µ. να τα αφιερώσουµε σε αυτούς και να µας δίνουν και ενοίκιο µάλιστα. Τι σηµαίνει αυτό στην πράξη; Ότι δεν µπορούµε να είµαστε η έδρα 100-200 επιχειρήσεων γιατί δεν µπορούµε να αφιερώσουµε 10 τ.µ. σε κάθε µία. Αυτό όµως δεν συµβαίνει σε χώρες του εξωτερικού. Γιατί να πρέπει να έχουν 10 τ.µ.; Το πολύ-πολύ να τους δώσουµε ένα ράφι, αυτό που κρατάµε τα βιβλία τους.

Και ο Κώδικας Βιβλίων Στοιχείων; Συχνά µιλάµε για αυτόν. Πρέπει να καταλάβουµε ότι έχει τρία µέρη. Το ένα προσδιορίζει τι βιβλία θα πρέπει να τηρούνται. Το δεύτερο περιλαµβάνει γραφειοκρατικές και τυπολατρικές διαδικασίες. Και το τρίτο µέρος είναι οι κανόνες αποτίµησης. Τα πρώτα δύο δεν χρειάζονται και αυτά είναι που δηµιουργούν το µεγαλύτερο πρόβληµα. Ορισµένα από αυτά που προβλέπουν είναι καλές πρακτικές για την επιχείρηση αλλά δεν αφορούν την Εφορία. Το τρίτο κοµµάτι είναι αυτό που πρέπει να υπάρχει και το οποίο πρέπει να ενσωµατωθεί σε ένα γενικό φορολογικό νόµο. Το κράτος πρέπει να ορίσει τους κανόνες αποτίµησης, να τους διατυπώσει για να µπορούν οι επιχειρήσεις να φθάνουν στο φορολογητέο τους αποτέλεσµα. Αυτό το κάνουν όλες οι χώρες. Οι κανόνες αποτίµησης πρέπει να υπάρχουν γιατί πρέπει να ξέρουµε όλοι, κράτος, επιχειρήσεις, ελεγκτές πώς θα καταλήγουµε στο αποτέλεσµα. Επίσης µεγάλη γραφειοκρατία ήταν η καταγραφή όλων των δαπανών που εκπίπτονται, χωρίς να έχει ξεκαθαριστεί ότι αυτές οι δαπάνες, ασχέτως ύψους, θα γίνονται αποδεκτές από την Εφορία. Παραδείγµατος χάρη, η δαπάνη για χαρτοµάντιλα είναι εκπιπτόµενη δαπάνη. Αγοράζεις 10 κουτιά χαρτοµάντιλα, ο εφοριακός διατείνεται ότι χρειάζεσαι 5 και σου

απορρίπτει τα άλλα 5. Άρα δεν αλλάξαµε τίποτα στην ουσία από το προηγούµενο καθεστώς. Γιατί το καθεστώς που αναφερόταν στις παραγωγικές δαπάνες δεν ήταν η ουσία του προβλήµατος. Η καρδιά του προβλήµατος ήταν πάντα η «αυθαίρετη» τοποθέτηση της Εφορίας ότι δεν χρειαζόµαστε τα 5 επιπλέον κουτιά χαρτοµάντιλα, για να ολοκληρώσω τη σκέψη µου µε βάση το παράδειγµα που σας έδωσα. Και αυτό δεν έχει αλλάξει. Θα πρέπει να πάµε σε κάτι που να είναι ριζικά διαφορετικό. Δεν το τόλµησε κανείς εκτός από τη σηµερινή κυβέρνηση που τουλάχιστον έχει αναγγείλει κάποιες πραγµατικές αλλαγές. Το θέµα είναι να δούµε εάν θα µπορέσει αν τις εφαρµόσει.

Η διαφθορά είναι ένα ακόµη µεγάλο αγκάθι. Με το καθολικό πόθεν έσχες πόσο βοηθάµε στην πάταξη του φαινοµένου; Θα µπορούσε αλλά έχει ήδη αρχίσει να νερώνει το κρασί. Περιµένουµε να δούµε ποια µέτρα θα καταλήξουν στον σχετικό νόµο αλλά ήδη έχουν αρχίσει οι πιέσεις και οι προβληµατισµοί. Τα οµόλογα και οι καταθέσεις, λόγου χάρη, µάλλον θα µείνουν εκτός του πόθεν έσχες. Τι σηµαίνει αυτό; Δηλαδή εάν έχω κλέψει και καταθέσω τα κλεµµένα χρήµατα στην τράπεζα και µετά χρησιµοποιήσω τον τραπεζικό µου λογαριασµό, αυτά θα είναι νόµιµα; Το βρίσκω άκρως απογοητευτικό γιατί ήταν µια καλή ευκαιρία να λύσουµε και αυτά τα προβλήµατα. Ίσως το καθολικό πόθεν έσχες είναι και ένα µέτρο εξυγίανσης της πολιτικής ζωής και ενίσχυσης της φορολογικής συνείδησης. Γιατί ο λαός σκέφτεται «οι ψηλά ιθύνοντες γλιτώνουν και από µένα ζητούν µία εντιµότητα που δεν έχει αντιστοιχία». Έτσι ακριβώς. Υπάρχουν όµως αντιδράσεις για ένα καθολικό πόθεν έσχες. Ήδη σας είπα ότι φαίνεται ότι τα οµόλογα και οι καταθέσεις θα µείνουν εκτός. Και αυτό συµβαίνει γιατί φοβηθήκαµε τη φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό. Εάν αυτό συνέβη, δεν οφείλεται στο πόθεν έσχες. Γιατί κάλλιστα θα µπορούσε το κράτος να ζητήσει από τις τράπεζες τη λίστα µε όσους διατηρούσαν λογαριασµό µέχρι πέρυσι και να δει τι έγιναν τα χρήµατα. Εποµένως, εάν υπήρξε φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό, αυτή συνέβη λόγω του κινδύνου πτώχευσης της χώρας. Ας µην συγχέουµε τις καταστάσεις και οδηγούµαστε σε λανθασµένα συµπεράσµατα. Να αναιρέσουµε δηλαδή ένα καθολικό πόθεν έσχες. ΕΠΙΛΟΓΗ 29

BANKING

Επιτόκια & spread

Οι τραπεζίτες ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΟΥΝ

Μειώστε τα δηµόσια ελλείµµατα για να αποφύγουµε ανοδικές πιέσεις στα επιτόκια και τα spreads των οµολόγων. Αυτό ήταν το σαφές µήνυµα που έστειλαν οι µεγάλοι τραπεζίτες του κόσµου, µετά την πρόσφατη τριµηνιαία σύνοδο του Institute of International Finance, που τους αντιπροσωπεύει.

ι µεγάλοι τραπεζίτες του κόσµου τόνισαν ότι η απόσυρση των µέτρων στήριξης της ρευστότητας από τις κεντρικές τράπεζες και των µέτρων στήριξης της οικονοµίας από τις κυβερνήσεις αναπόφευκτα θα επηρεάσει το τραπεζικό σύστηµα. Άµεσα καθώς η απόσυρση των µέτρων στήριξης του τραπεζικού συστήµατος θα οδηγήσει σε µείωση της διαθέσιµης ρευστότητας για χορηγήσεις δανείων. Π.χ. προβλέπουν ότι η διακοπή της αγοράς τίτλων στεγαστικών δανείων (mortgage backed securities) από την αµερικανική Fed -πρόγραµµα που έδωσε ανάσα στην αγορά κατοικιών το 2009- θα οδηγήσει σε άνοδο των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων και σε νέα µείωση των τιµών των κατοικιών, ενόσω αυξάνονται ακόµα οι κατασχέσεις, καθώς οι δανειολήπτες αντιµετωπίζουν negative equity (η τιµή της κατοικίας έχει υποχωρήσει κάτω από το ύψος του δανείου ώστε ο δανειολήπτης να έχει κίνητρο να παραδώσει τα «κλειδιά» στην τράπεζα). Έµµεσα θα επηρεασ θούν από τ ην απόσυρση τ ης στήριξης της πραγµατικής οικονοµίας, καθώς θα πιέσει πτωτικά τη ζήτηση µε αποτέλεσµα τη µείωση της ζήτησης δανείων από επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Συγχρόνως τα υψηλά δηµόσια ελλείµµατα θα απαιτήσουν πληθώρα εκδόσεων κρατικών οµολόγων για τη χρηµατοδότησή τους οι οποίες θα ασκήσουν ανοδικές πιέσεις στα επιτόκια και συγχρόνως θα εκτοπίσουν τον ιδιωτικό τοµέα από τις χορηγήσεις των τραπεζών, καθώς ήδη αρκετές µεγάλες τράπεζες έχουν µεγάλη έκθεση σε κρα30 ΕΠΙΛΟΓΗ

τικά οµόλογα µε συνακόλουθη µείωση των χορηγήσεών τους. Το γενικό τους συµπέρασµα είναι ότι όσο και αν η διαγραφόµενη απόσυρση των µέτρων στήριξης της οικονοµίας θα τις επηρεάσει αρνητικά βραχυπρόθεσµα, η µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων είναι µονόδροµος αν θέλουµε να αποφύγουµε άνοδο των επιτοκίων µεσοπρόθεσµα και περιορισµό της χρηµατοδότησης της πραγµατικής οικονοµίας. Όπως τόνισαν ορισµένοι τραπεζίτες µπορεί σήµερα οι αγορές να εστιάζουν στα προβλήµατα ορισµένων χωρών της Ευρωζώνης όµως η προσοχή µπορεί να στραφεί και σε συστηµικά σηµαντικές χώρες, όπως οι ΗΠΑ. Οι ανησυχίες για τα υψηλά δηµόσια ελλείµµατα, αν δεν υιοθετηθούν αξιόπιστα προγράµµατα µείωσής τους, µπορούν να αποσταθεροποιήσουν τις χρηµατοπιστωτικές αγορές, ιδίως αν οι ρυθµοί ανάπτυξης αποδειχθούν ανεπαρκείς για τη σταθεροποίηση του λόγου χρέους /αεπ. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «Ε»

ΕΛΛΟΧΕΥΟΥΝ ΚΙΝΔΥΝΟΙ



Μπορεί σήµερα οι αγορές να εστιάζουν στα προβλήµατα ορισµένων χωρών της Ευρωζώνης όµως η προσοχή µπορεί να στραφεί και σε συστηµικά σηµαντικές χώρες, όπως οι ΗΠΑ. Αυτά δια στόµατος ορισµένων από τους µεγάλους τραπεζίτες του κόσµου.

AllmediaCreative ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΤΥΠΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Σχεδιασµός και παραγωγή κάθε είδους εντύπου.  ∆ηµιουργία καταχωρίσεων για έντυπα και internet.  ∆ηµιουργία banner και pop-up windows.  Παραγωγή πολυσέλιδων εντύπων και business cards.  Μελέτη και σχεδιασµός εταιρικής ταυτότητας /εφαρµογές, σχεδιασµός και κατασκευή συσκευασίας, σχεδιασµός και παραγωγή εταιρικού περιοδικού - newsletter.  Σχεδιασµός και παραγωγή Εταιρικού Απολογισµού - Μετατροπή σε ηλεκτρονική έκδοση.

Για περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 210 6401850, e-mail: creative@allmedia.gr

BANKING

Κόσµος - Ελλάδα

ΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ ΘΟΛΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ Η οµαλότητα στις συνθήκες χρηµατοδότησης των τραπεζών δεν έχει ακόµα αποκατασταθεί όσον αφορά τη διαθεσιµότητα µεσο-µακροπρόθεσµης χρηµατοδότησης. Η ανάκαµψη του τραπεζικού τοµέα είναι ακόµα εύθραυστη, καθώς η αδύναµη οικονοµία και η αυξανόµενη ανεργία, πιθανότατα θα οδηγήσουν σε διαγραφές δανείων. Οι τράπεζες είναι φειδωλές στις χορηγήσεις τους- η Έρευνα Χορηγήσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δείχνει ότι οι τράπεζες υιοθετούν αυστηρότερα κριτήρια χορηγήσεων, κάτι που έχει µεγαλύτερες επιπτώσεις σ τ ις µικροµεσαίε ς επιχειρήσεις. Σύµφωνα µε την έρευνα αυτή το ποσοστό των µικροµεσαίων επιχειρήσεων που δηλώνουν ότι έχουν ανάγκη µεγαλύτερων τραπεζικών δανείων αυξάνεται. Συγχρόνως µειώνεται το ποσοσ τό των µε γάλων επιχειρήσεων που αναφέρουν αρνητ ική σ τάσ η από µέ ρους τ ων τ ραπεζ ών σ τη χορήγηση δανείων ενώ το ποσοσ τό σ τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις διατηρείται σταθερό. Περίπου το 1/3 των µικροµεσαίων δηλώνουν ότι αυξάνονται τα επιτόκια των δανείων, ενώ στις µεγάλες επιχειρήσεις τα επιτόκια των δανείων µειώθηκαν. Η αύξηση των απορρίψεων αιτήσεων δανειοδότησης µικροµεσαίων επιχειρήσεων α π ό µ έ ρ ο υ ς τ ω ν τ ρ α π εζ ώ ν α π ο τ ε λ ε ί π η γ ή ανησυχίας για την αβέβαιη ακόµα ανάκαµψη,

καθώς οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν περίπου το 90% των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και δηµιουργούν θέσεις εργασίας. Γενικά προβλέπεται µείωση των χορηγήσεων δανείων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά το επόµενο διάστηµα, καθώς και η ζήτηση δανείων σε περιβάλλον αβεβαιότητας όπως το τωρινό, είναι περιορισµένη. Στην Ευρωζώνη τα δάνεια των επιχειρήσεων υποχωρούν για 5ο συνεχόµενο µήνα. Στην Ελλάδα ο ρυθµός ανόδου των χορηγήσεων επιβραδύνει ραγδαία, ώστε οι προβλέψεις να µιλούν και για αρνητικό ρυθµό µέσα στο έτος.

ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΓΙΑ ΠΟΛΥ ΚΑΙΡΟ ΣΤΑ ΧΑΜΗΛΑ! Χαµηλά θα διατηρήσει η Fed τα επιτόκια για παρατεταµένο διάστηµα, σύµφωνα µε τον επικεφαλής της, Μπεν Μπερνάνκε. Καταθέτοντας στην επιτροπή Οικονοµικών Υποθέσεων του Κογκρέσου, δηλώνει ότι οι προβλέψεις της κεντρικής τράπεζας µιλούν για ανάκαµψη της οικονοµίας 3% περίπου το 2010 και 4% το 2011. Ωστόσο δηλώνει ότι η υψηλή ανεργία, η αργούσα δυναµικότητα στην οικονοµία, η αβέβαιη ακόµη ανάκαµψη της κατανάλωσης και σταθεροποίηση της αγοράς κατοικιών, καθώς και η υποχώρηση των δανείων, αλλά και η απουσία πληθωριστικών προσδοκιών συνεπάγονται τη διατήρηση του ιδιαίτερα χαµηλού βασικού της επιτοκίου για αρκετό διάστηµα. Ωστόσο προετοιµάζει το έδαφος, λέγοντας ότι καθώς η ανάκαµψη θα εδραιώνεται θα καταστεί αναγκαία η αύξηση των επιτοκίων για πρόληψη πληθωρισµού. Μέχρι στιγµής αφήνει να εκπνεύσουν σταδιακά τα µέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας καθώς οι συνθήκες στις χρηµαταγορές βελτιώνονται και αυξάνει οριακά το επιτόκιο µε το οποίο δανείζονται οι τράπεζες από τη Fed από 0,25% σε 0,75% διατηρώντας ωστόσο το άλλο βασικό της εργαλείο (µε το οποίο ελέγχει την προσφορά χρήµατος) στο 0-0,25%. Εξάλλου νίκη στα σηµεία πέτυχε η Fed. Διατηρεί την εποπτεία των µεγάλων τραπεζών (µε κεφάλαια άνω των 100 δισ. δολ., 23 στο σύνολό τους στην αµερικανική αγορά), κάτι που της αµφισβητείτο από την επιτροπή Τραπεζικών Υποθέσεων της Γερουσίας λόγω της αποτυχίας της στον έλεγχο των συστηµικών κινδύνων που οδήγησαν στη χρηµατοπιστωτική κρίση, µε την εποπτεία των υπολοίπων να µεταφέρεται σε ενιαία ρυθµιστική αρχή.

32 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΥΣΤΗΜΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΟ ΡΙΣΚΟ & Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ O περιορισµός του συστηµικού κινδύνου είναι η µεγάλη πρόκληση µε την οποία είναι αντιµέτωπες οι κυβερνήσεις και οι ρυθµιστικές αρχές ανά τον κόσµο. Πρόσφατα ο επικεφαλής της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισµών, της «κεντρικής» τράπεζας των κεντρικών τραπεζών του κόσµου, Haim Caruana, εκτός από το πεδίο δράσης των ρυθµιστικών αρχών προχώρησε στην οριοθέτηση της ευθύνης της νοµισµατικής πολιτικής στη δηµιουργία συστηµικών κινδύνων. Εστιάζοντας στην πρόληψη προτείνει οι συναλλασσόµενοι µε µια σηµαντικά συστηµική τράπεζα να µην προστατεύονται από τις ζηµιές που θα επωµισθούν αν η τράπεζα αυτή καταρρεύσει. Με αυτό τον τρόπο θα είναι πιο προσεκτικές στις τοποθετήσεις τους και η πειθαρχία της αγοράς θα δρα προληπτικά. Όσον αφορά τη φορολόγηση των τραπεζών ανάλογα µε το µέγεθός τους, ώστε να προληφθούν περιπτώσεις too big to fail, κάτι που ήδη σχεδιάζεται στις ΗΠΑ, αµφισβητεί την αποτελεσµατικότητά της και τάσσεται υπέρ των µεγαλύτερων απαιτήσεων κεφαλαιακής επάρκειας. Σε µια όµως αναζήτηση ευρύτερων συνεργιών, τονίζει ότι οι όποιες ρυθµίσεις που στοχεύουν στην καλύτερη εποπτεία των τραπεζών δεν θα είναι αρκετές για να εµποδίζουν τη δηµιουργία συστηµικών κινδύνων. Θα χρειαστεί και η στήριξη της νοµισµατικής πολιτικής. Από αυτή την άποψη καλεί τις κεντρικές τράπεζες να

µην εστιάζουν µόνο στον στόχο της σταθερότητας των τιµών αλλά και στις επιπτώσεις στη σταθερότητα του συστήµατος από τις χρηµατοοικονοµικές καινοτοµίες και τη συνεχή αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων. Οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να µην αντιδρούν µόνο όταν µια φούσκα στις αγορές σκάει, µε αποτέλεσµα τη ζηµιά στην πραγµατική οικονοµία, αλλά προληπτικά στο στάδιο της δηµιουργίας της. Τα χαµηλά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών, όπως έδειξε η πρόσφατη χρηµατοπιστωτική κρίση, οδήγησαν σε υποεκτίµηση του κινδύνου από τις τράπεζες, ωθώντας τις σε χορήγηση επισφαλών δανείων και ανάληψη µεγαλύτερων κινδύνων. Αυτό που αγνοήθηκε από τις κεντρικές τράπεζες είναι ο συνδετικός κρίκος µεταξύ των χαµηλών επιτοκίων τους και της αντίληψης και τιµολόγησης του κινδύνου από τις τράπεζες. Οι φούσκες στις αγορές κατοικιών πολλών χωρών αλλά και στα τιτλοποιηµένα δάνεια ήταν το αποτέλεσµα.

ΚΙΝΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ Ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Κίνας, Ζου Χιαοτσουάν, ένα χρόνο πριν δήλωνε ότι σε σύγκριση µε τις άλλες µεγάλες οικονοµίες του κόσµου, η κινεζική οικονοµία διατηρούσε υψηλό ρυθµό ανάπτυξης, αποτέλεσµα των άµεσων και αποτελεσµατικών µέτρων που έλαβε η κυβέρνηση και που αποδεικνύουν την ανωτερότητα του συστήµατός της. Ένα χρόνο µετά και παρά τις ανησυχίες για δηµιουργία συνθηκών φούσκας στην κτηµαταγορά, που προκαλεί η ταχύτατη άνοδος των δανείων -προσεγγίζει το 30% παρά τα µέτρα που λαµβάνει η κεντρική τράπεζα για τον περιορισµό τους-, ο πρόεδρος της χώρας Γουέν Ζιαµπάο δηλώνει ότι θα συνεχιστεί η επεκτατική νοµισµατική και δηµοσιονοµική πολιτική καθώς η ανάπτυξη δεν είναι ακόµη ικανοποιητική. Σε µια στροφή όµως από την προηγούµενη στάση της χώρας, ο κεντρικός τραπεζίτης της ανέφερε ότι η πολιτική σύνδεσης του νοµίσµατός της µε το δολάριο -από τα µέσα του 2008 και η οποία είχε ως συνέπεια την υποτίµησή του καθώς το αµερικανικό νόµισµα υποχωρούσε- έχει ηµεροµηνία λήξης. Το πότε δεν αποκάλυψε. Όπως είπε όµως, ήταν ένα µέτρο για την αντιµετώπιση των επιπτώσεων της χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Την ανατίµηση του κινεζικού νοµίσµατος ζητούν εµµέσως οι ΗΠΑ αλλά και η Ευρώπη, καθώς θεωρούν ότι η τωρινή ισοτιµία ενισχύει τεχνητά την ανταγωνιστικότητα των κινεζικών προϊόντων που κατακτούν τις αγορές.

ΕΠΙΛΟΓΗ 33

��

34 ΕΠΙΛΟΓΗ

��

BANKERS’ CLUB Α …

ΞΙΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ

Γεώργιος Τανισκίδης Millennium Βank

ΕΠΙΛΟΓΗ 35

BANKERS’ CLUB

ΠΥΡΙΝΑ ΛΟΓΙΑ Ο πρόεδρος της Millennium Βank, δεν τρέφει ψευδαισθήσεις. Δεν καταδέχεται τις εύκολες λύσεις, δεν κρύβεται πίσω από τα άλλοθι της όποιας συγκυρίας. Η πραγµατικότητα είναι εδώ, πρέπει να αντιµετωπιστεί χωρίς να υποτιµηθεί, ούτε να υπερτιµηθεί. Αυτή είναι και η φιλοσοφία του Γεωργίου Τανισκίδη. Πιστεύει ότι στη σηµερινή ιδιαίτερα απαιτητική συγκυρία, αν δεν πούµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους, εάν δεν καταφέρουµε να συνειδητοποιήσει κάθε Έλληνας ότι δεν µπορούµε, ως χώρα, να ξοδεύουµε περισσότερα από όσα παράγουµε, καµία καλύτερη µέρα δεν θα ξηµερώσει στον τόπο. Συνέντευξη στις ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

τος ύφεσης κ. Τανισκίδη για τη χώρα, το ευρύτερο κλίµα έγινε πιο βαρύ µετά και τη λήψη των σκληρών, αναγκαίων όµως µέτρων από την κυβέρνηση. Πόσο επηρεάζονται οι ελληνικές τράπεζες από τη δυσµενή αυτή εικόνα; Να σας πω. Δεν υπάρχει αµφιβολία ότι δεν έχουµε παραδεισένια ατµόσφαιρα στη χώρα. Και δεν υπάρχει αµφιβολία ότι οι τράπεζες περνούν µία πολύ δύσκολη ατραπό. Αντιµετωπίζουν, σήµερα, πολλά θέµατα που καλούνται να επιλύσουν, µε κυριότερο το ζήτηµα της ρευστότητας. Εξίσου σοβαρό θέµα που απασχολεί τις τράπεζες είναι το γεγονός ότι αυξάνονται ραγδαία, µήνα µε τον µήνα µάλιστα, τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια. Σε αυτά µπορούµε να προσθέσουµε ένα ακόµη στοιχείο. Η ελληνική κοινωνία αντιµετωπίζει τις τράπεζες µε επιφυλακτικότητα. Η αλήθεια είναι ότι ο κόσµος ξεχνά ότι, στην ουσία, οι τράπεζες στάθηκαν πάντοτε αρωγοί της ανάπτυξης. Και ξέρετε γιατί συµβαίνει αυτό; Μόνο και µόνο από το γεγονός ότι έχουµε δανειστεί. «Τι ωραία που είναι να µην πληρώσουµε ποτέ το δάνειο µας!», σκέφτεται µία µεγάλη µερίδα του κόσµου. Και αυτές οι σκέψεις οδηγούν τις εξελίξεις σε µία πιο δύσκολη καµπή. Παρά τις δυσκολίες όµως, ανάπτυξη σηµαίνει και αύξηση των χορηγήσεων. Η ροή δανείων πώς µπορεί να αναθερµανθεί; Νοµίζω ότι αυτή τη στιγµή είναι αρκετά δύσκολο. Και αυτό γιατί, όπως σας είπα, η ρευστότητα είναι κάτι που απασχολεί γενικότερα το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα. 36 ΕΠΙΛΟΓΗ

Αλλά και πέρα από αυτό εάν κοιτάξουµε τα νοµοθετήµατα, και αναφέροµαι στη ρύθµιση οφειλών των επιχειρήσεων, διαπιστώνουµε ότι ένα νοµοσχέδιο που το αποκαλούµε «νοµοσχέδιο για την ενίσχυση της ρευστότητας», µόνο τη ρευστότητα δεν ενισχύει. Τα δάνεια δεν µπορούν να επιστραφούν στις τράπεζες και αυτό δυσκολεύει την κατάσταση. Στην πράξη το σχετικό νοµοσχέδιο θα έπρεπε να έχει άλλο τίτλο. Θα έπρεπε να το ονοµάσουµε «νοµοσχέδιο περί µη ρευστότητας». Τουλάχιστον σε αυτή την περίπτωση θα γνωρίζαµε τι µας συµβαίνει.

Τι χαρακτηριστικά θα έπρεπε δηλαδή να έχει; Το νοµοσχέδιο λέει «όποιοι χρωστάνε, ρυθµίστε». Δεν υπάρχει νοµοσχέδιο που να προβλέπει «βάλτε λεφτά στην αγορά». Εκείνο που θα µπορούσε να γίνει είναι, απλά, να αντιληφθούν οι Έλληνες ότι είναι σηµαντικότερο να γίνεται η απονοµή της δικαιοσύνης πολύ ταχύτερα. Δεν είναι δυνατόν, παραδείγµατος χάρη, να απαιτούνται έξι µήνες για να βγει µία διαταγή πληρωµής. Επίσης, και εξίσου σηµαντικό: Θα πρέπει να αντιληφθεί ο καθένας µας ότι όταν δανείζεται, δεν δανείζεται τα λεφτά κάποιας τράπεζας, δανείζεται τα λεφτά του ελληνικού λαού, των καταθετών. Αυτά δανείζει η τράπεζα. Και δεν είναι µόνο αυτό. Πρέπει να αντιληφθεί ο κάθε Έλληνας τον ορισµό της έννοιας λαϊκισµός. Και εµένα µου αρέσει να λαϊκίζω. Όµως όταν θα αποφασίσω να λαϊκίσω, θα λαϊκίσω µε το 9095%. Δεν αντιλαµβάνοµαι καθόλου, το πώς λαϊκίζω µε το 5% που δεν πληρώνει τις οφειλές του στην τράπεζα, ενώ το υπόλοιπο 95% δεν αντιλαµβάνεται

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΑΝΙΣΚΙΔΗΣ

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

«Aποκαλούµε το νοµοσχέδιο για τη ρύθµιση οφειλών των επιχειρήσεων, ‘νοµοσχέδιο για την ενίσχυση της ρευστότητας’. Μόνο τη ρευστότητα όµως δεν ενισχύει. Στην πράξη το σχετικό νοµοσχέδιο θα έπρεπε να έχει άλλο τίτλο. Θα έπρεπε να το ονοµάσουµε ‘νοµοσχέδιο περί µη ρευστότητας’.»

ΕΠΙΛΟΓΗ 37

BANKERS’ CLUB

ότι στο τέλος της ηµέρας αυτό θα κληθεί να πληρώσει τον λογαριασµό. Πρέπει να εξηγηθούν τα πράγµατα στον κόσµο. Ότι όταν κάποιος δεν πληρώνει, κάποιος άλλος ή θα πληρώσει πολύ περισσότερο ή δεν θα πάρει ποτέ δάνειο γιατί τα κριτήρια θα δυσκολέψουν πάρα πολύ. Βρισκόµαστε λοιπόν στο σηµείο όπου πρέπει να πούµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους. Γιατί χαϊδεύοντας τα αυτιά των κακοπληρωτών, το µόνο που κάνουµε είναι να χτυπάµε έντονα τους συνεπείς δανειολήπτες. Πρόσφατα, σηµειώθηκαν αυξήσεις στα επιτόκια των στεγαστικών δανείων από όλες τις τράπεζες. Γιατί; Γιατί ακόµα και στα στεγαστικά δάνεια καταφέραµε να δηµιουργήσουµε µία προσδοκία ότι "και να µην πληρώσεις δεν πειράζει διότι έχουµε αναστείλει τους πλειστηριασµούς ή γιατί θα βγει κάποιο άλλο νοµοσχέδιο που θα σου χαρίσει τις οφειλές ή κάτι άλλο". Οι τράπεζες βλέπουν τι συµβαίνει, και εύλογα αµύνονται για το καλό των καταθετών τους. Και η άµυνά τους είναι η αύξηση των επιτοκίων.

Τι ποσοστό των δανείων µπορεί να επηρεάσει ο πρόσφατος νόµος για τις ρυθµίσεις; Μόλις ένα 5% όπως είπατε; Ο πρόσφατος νόµος αναφέρεται και στα ενήµερα και στα µη ενήµερα δάνεια. Άρα λογικά δεν υπάρχει ποσοστό για το οποίο µπορούµε να µιλήσουµε, δεν υπάρχει διαχωρισµός σε ενήµερα και µη ενήµερα. Και δεν είναι µόνον αυτά. Νοµίζω ότι οι τράπεζες βρίσκονται σήµερα ανάµεσα σε δύο αντικρουόµενες δυνάµεις. Από τη µία βρίσκονται οι κεντρικοί τραπεζίτες και λένε σας στηρίξαµε στην κρίση όχι για σας αλλά για να ενισχύσετε την οικονοµία και από την άλλη, η πραγµατικότητα που περιγράφετε. Πρέπει να εξηγήσω κάτι που αφορά τη χώρα µας. Ενώ η Ισλανδία και η Ιρλανδία ήταν δύο χώρες όπου οι τράπεζες λύγισαν, οι τράπεζες στην Ελλάδα διατήρησαν την υγιή οικονοµική τους εικόνα, έχουν µε δυο λόγια κάνει τον λογαριασµό τους. Στην Ελλάδα δεν λύγισαν οι τράπεζες. Λυγίζει το κράτος. Αυτή η διαφορά είναι πολύ σοβαρή. Θα συνεχίσω στο ίδιο µήκος κύµατος. Σήµερα, είναι αυστηρότερες οι απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας για τις τράπεζες. Ζητείται να κρατούν περισσότερα αποθέµατα και ταυτόχρονα να παρέχουν περισσότερα δάνεια. Θα µου επιτρέψετε να σας πω, πολύ απλά, ότι δεν µπορούµε να δώσουµε περισσότερα δάνεια αν δεν έχουµε περισσότερα κεφάλαια, περισσότερες καταθέσεις, µεγαλύτερη ρευστότητα. Με ευχολόγια δεν γίνεται κάτι. Επανερχόµαστε, εποµένως, στο θέµα της πολιτικής εξουσίας και το ρόλου της. Από πλευράς τραπεζών, σας τονίζω ότι οι Ελληνικές 38 ΕΠΙΛΟΓΗ

τράπεζες στηρίζουν µε θέρµη το κράτος. Η πολιτική εξουσία, και νοµίζω ότι το έχει αντιληφθεί, εκείνο που πρέπει να κάνει είναι να επαναφέρει νοικοκυροσύνη στον τόπο. Δεν µπορούµε να ξοδεύουµε περισσότερα από όσα βγάζουµε. Επίσης πρέπει να αντιληφθούµε, όλοι οι Έλληνες, ότι δεν γίνεται να αποµυζούµε συνεχώς το κράτος. Ό,τι είχε µας το έδωσε. Το σπαταλήσαµε, ό,τι και εάν συνέβη τελείωσε. Τώρα πια πρέπει να βγάζουµε εµείς οι ίδιοι λεφτά για να τρέφουµε την οικογένεια.

Το έχουµε συνειδητοποιήσει αυτό κ. Τανισκίδη; Δεν είµαι σίγουρος πόσο το έχουµε συνειδητοποιήσει. Κάθε µέρα όµως που περνά, θεωρώ ότι όλο και περισσότεροι πυκνώνουν τις τάξεις αυτών που το συνειδητοποιούν. Όλο και περισσότεροι αντιλαµβάνονται ότι αυτός ο τόπος πρέπει κάτι να παράγει. Ο επικείµενος επενδυτικός νόµος τι χαρακτηριστικά θα πρέπει να έχει; Ποιους τοµείς θα έπρεπε να στηρίξει ώστε να ανοίξουν ευκαιρίες χρηµατοδότησης από τις τράπεζες για να κινηθεί η οικονοµία; Μήπως είναι η υπερεκτιµηµένη η πράσινη οικονοµία που προβάλλεται τόσο; Η πράσινη ανάπτυξη είναι µία πάρα πολύ ωραία ιδέα. Φοβάµαι όµως ότι για να έχουµε εκκίνηση αυτής της προσπάθειας, και πάλι ο κόσµος προσβλέπει στο κράτος να βάλει το χέρι στην τσέπη. Δηλαδή περιµένει να υπάρχει επιδότηση για να κάνει ένα αιολικό πάρκο ή ένα φωτοβολταϊκό πάρκο. Στο µέτρο που αυτό ισχύει πάλι ζητάµε από ένα φτωχό κράτος, αντί εµείς να αναπτύξουµε ιδιωτική πρωτοβουλία και καινοτοµία. Από το ΈΣΠΑ; Τουλάχιστον ας αξιοποιήσουµε επαρκώς τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Όλα τα ευρωπαϊκά κονδύλια καλό είναι να τα αξιοποιούµε. Αν καταφέρουµε και τα αξιοποιήσουµε µε παραγωγικό σκοπό τότε νοµίζω ότι θα πάµε πολύ καλύτερα. Από την εµπειρία σας πιστεύετε ότι οι αγκυλώσεις που προκαλεί η γραφειοκρατία, ο βραδυκίνητος κρατικός µηχανισµός είναι που κάνει την Ελλάδα να υστερεί σε επιχειρηµατικότητα ή είναι η επιχειρηµατικότητα πιο διστακτική στην Ελλάδα σε σχέση µε άλλες χώρες; Νοµίζω ότι η επιχειρηµατικότητα στην Ελλάδα δεν νοσεί επειδή οι Έλληνες αρνούνται να αναλάβουν κίνδυνο. Θέλω, δε, να σας πω το εξής: Πώς είναι δυνατόν ο Έλληνας να βγαίνει στο εξωτερικό, να αναλαµβάνει κινδύνους σε ξένο περιβάλλον και να µεγαλουργεί, αλλά στην Ελλάδα το όνειρο του µέσου Έλληνα να είναι να πάει στο Δηµόσιο, να δουλεύει κάποιες ώρες και µετά να φεύγει χωρίς να έχει κάνει τίποτα το παραγωγικό; Άρα δεν µπορώ να πιστέψω ότι οι Έλληνες υστερούν σε επιχειρηµατικότητα σε σχέση µε άλλους λαούς. Αντίθετα

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΑΝΙΣΚΙΔΗΣ

θα έλεγα ότι υπερέχουν. Είναι το θεσµικό περιβάλλον που βάζει εµπόδια και η νοοτροπία που έχει δηµιουργηθεί, όχι η έλλειψη ικανότητας του Έλληνα.

Οι χορηγήσεις πώς αναµένετε ότι θα κινηθούν φέτος; Πάρα πολύ χαµηλά. Πάρα πολύ προσεκτικά. Ο ρυθµός ανόδου των δανείων έχει υποχωρήσει στο 4%. Πιστεύετε ότι θα υποχωρήσει και άλλο; Να σας το πω αντίστροφα. Δεν βλέπω να αυξάνεται. Τα πιστωτικά κριτήρια σαφώς θα είναι πιο αυστηρά γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Σήµερα οι δουλειές έχουν περιοριστεί. Περιορίζονται σε οποιοδήποτε κλάδο. Το µυαλό κάθε ανθρώπου που ονειρεύεται την ανάπτυξη δεν είναι σήµερα στην ανάπτυξη. Δεν είναι στην επίθεση. Είναι στην άµυνα. Κλείνοντας κ. Τανισκίδη, ποιες είναι σήµερα οι προκλήσεις που αντιµετωπίζουν οι τράπεζες; Νοµίζω ότι πρέπει να αντιληφθούµε ότι οι τράπεζες δεν µπορούν να δίνουν δάνεια αφειδώς. Σε επίπεδο προκλήσεων, η τράπεζα που θα έχει το χαµηλότερο ποσοστό επισφαλειών, θα αντικρύσει µε σιγουριά την επόµενη ηµέρα. Οσον αφορά στην Τράπεζα Millennium, το 2010

θα δώσουµε απόλυτη βαρύτητα στη στήριξη των αναγκών των πελατών µας. Μια µεγάλη πρόκληση όµως, για το σύνολο του Τραπεζικού κλάδου, είναι το να ωριµάσει ο καταναλωτής, σε όλα τα επίπεδα. Επιτρέψτε µου να σας φέρω ένα παράδειγµα: Διατυπώνεται κριτική στις τράπεζες του τύπου «Πώς είναι δυνατόν να δώσατε σε κάποιον επτά πιστωτικές κάρτες;» Από την άλλη πλευρά, είµαι βέβαιος ότι αυτοί που διατυπώνουν αυτή την κριτική συγχρόνως θα υποστηρίζουν ότι η βάση δεδοµένων του Τειρεσία πρέπει να διατηρεί στοιχεία συναλλακτικής συµπεριφοράς µόνο της περασµένης εβδοµάδας! Άρα σε αυτή τη χώρα θέλουµε να µην δηλώνουµε το πραγµατικό µας εισόδηµα, να µην υπάρχουν ιστορικά στοιχεία πιστωτικής συµπεριφοράς αλλά, παρόλα αυτά, οι τράπεζες να χορηγούν συνέχεια και αφειδώς το σύστηµα. Αυτά δεν γίνονται. Ή θα πούµε ότι σοβαρευόµαστε, ότι θέλουµε πράγµατι να έχουµε ένα καλύτερο σύστηµα, µε τον Τειρεσία όπως έχει, και τους συµπατριώτες µας να δηλώνουν τα πραγµατικά εισοδήµατά τους ή ξεχάστε το, δεν µπορούµε να προχωρήσουµε άλλο έτσι. Και όσο δεν τα λέµε αυτά στον κόσµο τόσο τον κρατάµε σε άγνοια και η άγνοια δεν φέρνει καµία καλύτερη άνοιξη!

Πολύ απλά: Δεν µπορούµε να δώσουµε περισσότερα δάνεια, αν δεν έχουµε περισσότερα κεφάλαια, περισσότερες καταθέσεις, µεγαλύτερη ρευστότητα. Με ευχολόγια δεν γίνεται κάτι.

ΕΠΙΛΟΓΗ 39

40 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKING

Τράπεζες στην Ελλάδα

Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ & ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ Με τη δαµόκλειο σπάθη του υψηλού spread µε το οποίο δανείζεται η χώρα και την απώλεια του ανταγωνιστικού πλεονεκτήµατος των χαµηλών επιτοκίων που είχαν στην επέκταση τους στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης, µε την οικονοµία σε ύφεση που περιορίζει τη ζήτηση δανείων αλλά και αυξάνει τις επισφάλειες, το τοπίο στην Ελλάδα επιβάλλει συντήρηση δυνάµεων και συγχρόνως αφήνει ανοικτό το παράθυρο σε αλλαγές, εξαγορές ή συγκέντρωση δυνάµεων. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ριν από µε ρικά χρόνια, οι Έλ ληνες τραπεζίτες αφού εκθρόνισαν τους ξένους από την πολυετή κυριαρχία τους σ την ελληνική επικράτεια, τη δεκαετία του ’90, αναβάθµισαν το επίπεδο τ ων χ ρηµα τοπισ τ ωτ ικών υπηρεσιών σε τέτοιο βαθµό ώστε το ελληνικό τραπεζικό σύσ τηµα κατέστη εξαγώγιµο ανταγωνιστικό προϊόν. Με χαρακτηριστική ευκολία οι ελληνικές τράπεζες απλώθηκαν στην Ανα τ ολική Ευρώ πη, τ α Βα λ κά ν ια και τη Λεκάνη της Μεσογείου προσφέροντας ανταγωνιστικά προϊόντα σε χώρες που περνούσαν όλα όσα πέρασε η Ελ λάδα τη δύσκολη δεκαετία της προσαρµογής στα στενά περιθώρια του Συµφώνου του Μάαστριχτ. Το βασικό συγκριτικό πλεονέκτηµα των ελληνικών τραπεζών σε σχέση µε το εγχώριο τραπεζικό

σύσ τηµα σε όλες αυτές τις χώρες, ήταν η δυνατότητα χρηµατοδότησής του µε όρους ευρώ και spread ευρωπαϊκά. Όταν, για παράδειγµα, µια από τις µεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες τοποθετήθηκε στην αγορά της Ουκρανίας, οι τοπικές τράπεζες δα νε ίζ ον τα ν κεφ ά λαια µε spread 800 µονάδων βάσης, δηλαδή 8% ή 7% ακριβότερα από τις ελληνικές τράπεζες. Με τον τρόπο αυτό οι ελληνικές τράπεζες προσέφεραν στους πολίτες των χωρών της Βαλκανικής και της Ανατολικής Ευρώπης, υπηρεσίες και σταθερότητα ευρωπαϊκή, προϊόντα ανταγωνιστικά και ταυτόχρονα την προοπτική µιας νέας εποχής. Το όνοµα της Ελλάδας σε όλες αυτές τις χώρες ήταν συνώνυµο της αξιοπιστίας, της ευελιξίας αλλά και της ευρωπαϊκής προοπτικής. Τα πράγµατα σήµερα έχουν αλ-

λάξει. Η Ελ λάδα δεν πείθει πλέον τους εταίρους της οι οποίοι απαιτούν τ ην εφαρµογή σ κ ληρών µέτρων για να συναλ λάσσον ται µαζί της. Η Ελλάδα δανείζεται µε επιτόκια που δεν ταιριάζουν σε χώρα µε νόµισµα το ευρώ. Και τα επιτόκια δανεισµού του ελληνικού Δηµοσίου συµπαρασύρουν ανοδικά και το κόστος άντλησης κεφαλαίων για τις ελληνικές τράπεζες, καθώς ο κίνδυνος χώρας τις επιβαρύνει υπέρµετρα. Το συγκριτικό πλεονέκτηµα των ελληνικών τραπεζών έχει χαθεί. Τώρα δανείζονται µε επιτόκια αντίστοιχα των χωρών τις οποίες υποτίθεται ότι ενισ χύουν σ την αναπτυξιακή τους προ σ πάθε ια. Οι βασ ικοί µέ τοχοι των ελληνικών τραπεζών δεν έχουν πλέον τη δυνατότητα να στηρίξουν κεφαλαιακά τις αυξηµένες απαιτήσεις των νέων δραστηριοτήτων. Η λογική ΕΠΙΛΟΓΗ 41

BANKING

λέει πως η απότοµη αύξηση των προβλέψεων και η αύξηση του κόστους χρήµατος θα επηρεάσουν αρνητικά τα τραπεζικά κέρδη λόγω της µείωσης της οικονοµικής δραστηριότητας στην Ελλάδα και στις αγορές της ΝΑ Ευρώπης. Η αύξηση της ανεργίας και η µείωση του διαθέσιµου εισοδήµατος µπορεί να οδηγήσει σε πρόσθετες πιέσεις το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα που αντιµετωπίζει ήδη την επιδείνωση της ποιότητας του ενεργητικού του και της κερδοφορίας του. Η υψηλή µεταβλητότητα σ τις χρηµαταγορές έχει αυξήσει τις προκλήσεις χρηµατοδότησης για το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα. Την ίδια στιγµή, η δυσκολία χρηµατοδότησης από τη διατραπεζική και τις άλλες πηγές έχει οδηγήσει τις ελληνικές τράπεζες σε αυξηµένη εξάρτηση από το πρόγραµµα βραχυπρόθεσµης χρηµατοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Από την άλ λη πλευρά φυσ ικά υπάρχει η σ ταθερή καταθε τική βάση, που αντιπροσωπεύει το 60% περίπου των συνολικών υποχρεώσεων. Υπάρχει η αναπτυξιακή δυνατότητα που προσφέρει στο σύνολό της η ελληνική οικονοµία, αρκεί να αποφασίσουν οι Έλ ληνε ς πως η περίοδος της υπερ-κατανάλωσης µε δανεικά έχει οριστικά παρέλθει.

Εποχή παραδοξότητας Στο παρελθόν, τα µεγάλα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα ήταν χρήσιµα εργαλεία στην προώθηση της οικονοµικής ανάπτυξης. Γιατί θεωρούνται σήµερα απειλή; Τα ελλείµµατα παραµένουν χρήσιµα και σήµερα αφού είναι ο κύριος λόγος που η παγκόσµια οικονοµία δεν έχει καταρρεύσει. Τα ε λ λείµµατα αν τιπροσωπεύουν την ενεργή παρέµβαση του δηµόσ ιου τοµέα στη στήριξη της απασχόλησης, την ενθάρρυνση των δηµόσιων επενδύσεων και τον προσανατολισµό µιας στρατηγικής κατεύθυνσης µε στόχο την οικονοµική ανάπτυξη. Οι δηµόσιες επενδύσεις και οι βιοµηχανικές πολιτικές προκαλούν τον ηγεµονικό ρόλο των τραπεζών και των εταιρειών. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κα42 ΕΠΙΛΟΓΗ

Τράπεζες στην Ελλάδα

ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΓΡΑΜΜΗ Η ΕΚΤ διατηρεί το πλαίσιο χορήγησης απεριόριστης ρευστότητας σ τις τράπεζες τουλάχισ τον ως τον Οκτώβριο καθώς οι συνθήκε ς σ τ ις χρηµαταγορέ ς έ χουν µεν βελτιωθεί, όµως η ροή δανείων στην οικονοµία υποχωρεί. Όπως τονίζει ο πρόεδρός της, Ζαν Κ λον τ Τρισέ, οι τ ράπεζ ε ς µειώνουν τη µόχλευσή τους (και τους κινδύνους στους ισολογισµούς τους) όµως η πρόκληση είναι να προχωρήσουν στη διαδικασία αυτή διασφαλίζοντας τη διαθεσιµότητα χρηµατοδότησης στην οικονοµία. Το ευρώ µιλά τη γλώσσα του κοινού πολιτισµού και συγχρόνως της διαφορετικότητας είπε ο κ. Τρισέ, εγκαινιάζοντας την έκθεση «Η γλώσσα του χρήµατος» στο Μουσείο της Επικοινωνίας στη Φραγκφούρτη. Τώρα το ευρώ, µε αφορµή τα προβλήµατα της Ελλάδας, αντιµετωπίζει τη µεγαλύτερη πρόκληση της δεκάχρονης ιστορίας του: Να µιλήσει τη γλώσσα της αλληλεγγύης.

νείς γιατί φωνές αντιτάσσονται έντονα στην αύξηση των δηµοσίων ελλειµµάτων για την αντιµετώπιση της κρίσης -υπερχρέωση, άνοδος επιτοκίων δανεισµού, crowding out του ιδιωτικού τοµέα στην αγορά δανείων. Υπάρχουν όµως και φωνές που εναντιώνονται σ τα δηµόσ ια ε λ λείµµατα γ ια έναν συγκεκριµένο λόγο: Φοβούνται ότι η αποτελεσµατική χρήση των δηµόσιων πόρων για την αναζωογόνηση της οικονοµικής δραστηριότητας ανταγωνίζεται άµεσα τη χρήση των τραπεζικών δανείων για το ίδιο αποτέλεσµα. Κατά αυτόν τον τρόπο, τα µεγάλα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα που συνδέονται µε µεγάλα προγράµµατα απασχόλησης και επένδυσης, όπως αυτά επί Ρούσβελτ την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης του ‘30, τείνουν να κατα-

στήσουν σαφές ότι δεν χρειαζόµαστε έναν χρηµατοοικονοµικό και τραπεζικό τοµέα τόσο µεγάλο ή ανεξάρτητο όσο αυτόν που υπάρχει σήµερα.

Ασταθές υπόβαθρο Η τρέ χουσα κρίση έ χει αποκαλύψει πόσο ασταθές είναι το έδαφος πάνω στο οποίο στέκεται η ΕΕ. Η κερδοσκοπία είναι άγρια, και η έλλειψη στήριξης της ΕΕ προς τα κράτη-µέλη, οι οικονοµίες των οποίων συντρίβονται από τις επιπτώσεις του υψηλού δανεισµού, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, είναι απογοητευτική. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οικοδοµήθηκε πάνω στην αισιόδοξη υπόθεση ότι κρίσεις, όπως η παρούσα, δεν θα εµφανίζονταν ποτέ. Η αρχιτεκτονική της ΕΕ στερείται της απαραίτητης ικανότητας για µαζική δηµοσιονοµική στήριξη σε χώρες-µέλη που επηρεάζονται από την παγκόσµια ύφεση και η ηγεσία της ΕΕ φαίνεται απρόθυµη να χρησιµοποιήσει τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της για τη στήριξη των χωρών που αντιµετωπίζουν συνθήκες έκτακτης ανάγκης όπως η Ελλάδα. Γι’ αυτόν το λόγο, η ΕΕ εµφανίζεται ανίκανη να σταθεροποιήσει την παραγωγή και την απασχόληση στην Ευρώπη. Το πρόβληµα της Ελλάδας είναι ότι δεν είναι προφανώς εφικτό για µια µικρή υπερχρεωµένη χώρα τ ης Ευρωπαϊκής Ένωσης να εφαρµόσει µια πολιτική ενίσχυσης της οικονοµίας σε περίοδο ύφεσης (και να επιτρέψει στους αυτόµατους σταθεροποιητές να λειτουργήσουν, τους οποίους βέβαια δεν επέτρεψε να λειτουργήσουν και στην περίοδο της ανάπτυξης ώστε να συσσωρεύσει τότε πλεονάσµατα) και συγχρόνως να χρηµατοδοτήσει τον εαυτό της στις οµολογιακές αγορές. Αυτό είναι ένα πρόβληµα το οποίο πρέπει να εξεταστεί από την ΕΕ. Γιατί το θέµα δεν είναι να εγκλωβιστεί µια χώρα στην ύφεση αλλά να µπορέσει να ανακάµψει, αντλώντας βέβαια τα µαθήµατα της. Η πολιτική της αυστηρής τιµωρίας, όπως προτείνουν οι Γερµανοί στο σχέδιο για ένα Ευρωπαϊκό Νο-

µισµατικό Ταµείο (που θα επιβάλλει διακοπή της χρηµατοδότησης της χώρας από τα Ταµεία της ΕΕ, αφαίρεση του δικαιώµατος ψήφου στα Συµβούλια Υπουργών και πιθανώς έξοδο από την Ευρωζώνη) µε αντάλλαγµα τη στήριξη της χώρας για τη χρηµατοδότηση ελλειµµάτων θα δρα αποτρεπτικά για τους «άτακτους» όµως σ την κρίση θα κάνει τα πράγµατα χειρότερα. Εν τω µεταξύ η ελληνική κυβέρνηση έ χει αναγκασ τεί να επιβάλει δρακόν τεια δηµοσ ιονοµικά µέτρα περικοπής δαπανών και αύξησης των φόρων- που θα επιδεινώσουν την οικονοµική απόδοση της χώρας. Η κυβέρνηση κάνει ό,τι καλύτερο µπορεί σε ένα σκληρό περιβάλλον που επιβάλλεται κατά ένα µεγάλο µέρος από το εξωτερικό. Αλλά τώρα, εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτύχει να έρθει σε βοήθεια της Ελλάδας (και άλλων χωρών σε παρόµοιες καταστάσεις) το ερώτηµα «τι θα συµβεί στο ελληνικό τραπεζικό σύστηµα;» σίγουρα θα προκύψει αναπόφευκτα.

ΣΥΣΚΕΨΗ ΣΤΙΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ Πωλήσεις σε ξένους ή συγκέντρωση δυνάµεων; Το ερώτηµα είναι πώς θα αντιδράσουν σήµερα οι µεγαλοµέτοχοι των ελληνικών τραπεζών στην αλλαγή του µακροοικονοµικού περιβάλλοντος, του περιβάλλοντος που οδήγησε στη µεγάλη ανάπτυξη των προηγούµενων ετών. Η µία επιλογή είναι να πουλήσουν. Όπως συνέβη στη Ρουµανία ή στην Ουκρανία. Το τοπικό τραπεζικό σύστηµα αφού δεν µπορούσε να ανταποκριθεί στις αυξηµένες κεφαλαιακές απαιτήσεις, παραδόθηκε στο ξένο κεφάλαιο. Σήµερα υπάρχει µόνο µία Ρουµανική τράπεζα στη Ρουµανία. Αν οι βασικοί µέτοχοι των ελληνικών τραπεζών επιλέξουν αυτό τον δρόµο, πολύ σύντοµα η ιδιοκτησία του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος θα περάσει σε χέρια Γάλλων, Γερµανών, Αµερικανών ή Ιαπώνων. Το spread δανεισµού των ελληνικών οµολόγων δεν θα έχει πλέον σηµασία αφού οι τράπεζές µας θα δανείζονται µε επιτόκια Γαλλίας, Γερµανίας, Αµερικής ή Ιαπωνίας. Η δεύτερη επιλογή είναι η συγκέντρωση. Είναι γνωστή η προφητική ρήση του προέδρου της Alpha Bank, Γιάννη Κωστόπουλου: «Στην Ελλάδα υπάρχει χώρος για 2,5 το πολύ τράπεζες». Οι βασικοί µέτοχοι θα χάσουν τα προνόµιά τους, οι διοικήσεις θα προσαρµοστούν και το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα θα αποκτήσει 2, το πολύ 4, ισχυρούς τραπεζικούς οµίλους, ικανούς να διακριθούν και να ανταγωνιστούν τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Δεν είναι εύκολη η απάντηση στο ερώτηµα τι τελικά πρέπει να γίνει προς όφελος της ελληνικής οικονοµίας. Η δυσκολία της επιλογής σχετίζεται µε την αδυναµία πρόβλεψης των εξελίξεων στην ευρωπαϊκή οικονοµία. Η οικονοµική κρίση ανέδειξε όλες τις αδυναµίες του ενιαίου νοµίσµατος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οικοδοµήθηκε πάνω στην υπόθεση ότι κρίσεις όπως η σηµερινή δεν θα εµφανίζονταν ποτέ και γι’ αυτό δεν έχει την ικανότητα να προσφέρει τη στήριξη που χρειάζονται οι χώρες-µέλη για να ξεπεράσουν την κρίση. Βρισκόµαστε στον τρίτο χρόνο της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης. Το Ευρωπαϊκό χρηµατοπιστωτικό σύστηµα έχει σταθεροποιηθεί, όµως δεν έχει αναδοµηθεί, η ζήτηση είναι στην κατιούσα και η ανεργία συνεχίζει να αυξάνεται. Αρχικά, σε όλες τις προηγµένες χώρες οι κυβερνήσεις διαδραµάτισαν κρίσιµο ρόλο στη σταθεροποίηση της οικονοµικής δραστηριότητας και στην αποτροπή -έως τώρα- µιας δεύτερης µεγάλης ύφεσης. Πώς έγινε αυτό; Ο πλέον σηµαντικός παράγοντας ήταν η αύξηση των δαπανών για τα επιδόµατα ανεργίας και άλλα µέτρα στήριξης του εισοδήµατος και η δραµατική πτώση στις εισπράξεις φόρων. Οι οικονοµολόγοι αποκαλούν αυτούς τους παράγοντες «αυτόµατους σταθεροποιητές» επειδή είναι ενσωµατωµένοι στο σύστηµα και δεν απαιτούν πολιτικές αποφάσεις. Είναι πολύ σηµαντικοί σε όλες τις µεγάλες χώρες, όπως ακριβώς συνέβη και στην Ελλάδα. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ και αλλού, οι επεκτατικές οικονοµικές πολιτικές, «τα νοµοσχέδια στήριξης», είναι πολύ σηµαντικές και δίχως αυτές η αγορά εργασίας θα ήταν σε πολύ χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι είναι τώρα. Οι οικονοµολόγοι της αµερικανικής κυβέρνησης υποτίµησαν την κρίση. Οι επεκτατικές πολιτικές τους ήταν πολύ αδύναµες για να έχουν αποφασιστική επίδραση στην αποκατάσταση της απασχόλησης και την αύξηση της ζήτησης και εναπόθεσαν πολύ µεγάλη πίστη στη δυνατότητα και την προθυµία των τραπεζών να τονώσουν τη ζήτηση, αναζωογονώντας την επέκταση της πίστωσης στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Η Ευρώπη έχει τα ίδια προβλήµατα: µια οικονοµική/πολιτική ηγεσία που επανειληµµένως έχει υποθέσει ότι η ανάκαµψη αποκαταστάθηκε αντί να λάβει αποφασιστικά µέτρα, όπως απαιτούνται, για την ανάκαµψη της οικονοµίας. Σήµερα η έκβαση των εξελίξεων στην οικονοµία, και όχι µόνο την ελληνική, θα δείξει τελικά και προς τα που θα γείρει η πλάστιγγα στο τραπεζικό σύστηµα, κατά πόσο η σηµερινή εικόνα θα διατηρηθεί ή θα καταστούν αναγκαίες δοµικές αλλαγές στον χάρτη του τραπεζικού συστήµατος για να αντιµετωπισθούν οι προκλήσεις του µέλλοντος. ΕΠΙΛΟΓΗ 43

BANKING

Μεγέθη και προκλήσεις

Το µεγάλο άλµα

Το στοίχηµα του καλού ισολογισµού και το στοίχηµα του να σταθούν αρωγοί στη δύσκολη συγκυρία που αντιµετωπίζει η χώρα, είναι αυτό που, µε δύο λόγια, θα απασχολεί τις τράπεζες για το διάστηµα των επόµενων µηνών.

αρά το γεγονός ότι οι τράπεζες µε συνέπεια έχουν διαχειριστεί και τις δύο πλευρές των ισολογισµών τους καταγράφοντας κέρδη προ προβλέψεων και επιδεικνύοντας τη δέσµευση τους για µια ορθολογική διαχείριση των διαθέσιµων κεφαλαίων τους, δεν µπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι τα µεγέθη τους δεν επηρεάζονται από την οικονοµική ύφεση και τα µακροοικονοµικά προβλήµατα της χώρας. Αυτό το ζήτηµα θέσαµε στον Πάνο Αλεξόπουλο, αναλυτή στο Τµήµα Διεύθυνσης Ανάλυσης της ΑΤΕ Χρηµατιστηριακή. Εκτιµά ότι «η πρόβλεψη για τα µεγέθη των ελληνικών τραπεζών για το 2010 είναι η δυσκολότερη των τελευταίων χρόνων», ενώ τονίζει «πιθανότατα τα χρηµατοοικο44 ΕΠΙΛΟΓΗ

Από την ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

νοµικά τους κέρδη θα περιοριστούν σε σχέση µε το 2009, αλλά το µέγεθος της πτώσης είναι αβέβαιο, καθώς έχει αυξηθεί δραµατικά η µεταβλητότητα στις τιµές των οµολόγων του ελληνικού δηµοσίου - στα οποία οι τράπεζες διατηρούν επενδύσεις σηµαντικού ύψους». Σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα των τραπεζών να αυξήσουν τον ρυθµό των χορηγήσεων τους και άρα να κινηθούν ανοδικά, ο ίδιος εκτιµά ότι «σε καλύτερη θέση βρίσκονται οι τράπεζες µε χαµηλό λόγο χορηγήσεων προς καταθέσεις, γιατί µπορούν να αντλούν ρευσ τότητα µε χαµηλότερο κόσ τος και να διατηρούν έτσι ικανοποιητικό επιτοκιακό περιθώριο. Οι υπόλοιπες εξαρτώνται περισσότερο από την εξέλιξη των επιτοκίων στην ευρωπαϊκή

αγορά χρήµατος, τα οποία αναµένεται να αυξηθούν µέσα στο 2010, καθώς οι ισχυρές ευρωπαϊκές οικονοµίες θα εξέρχονται από την κρίση». Από την πλευρά του ο Arnaud Tellier, γενικός διευθυντής της BNP Paribas στην Ελλάδα αναφέρει ότι «οι κύριες ελληνικές τράπεζες έχουν επαρκή ρευστότητα και υψηλή κεφαλαιακή επάρκεια, έχοντας ισχυροποιηθεί από το 2009 µε το πακέτο στήριξης της ελληνικής κυβέρνησης, καθώς και για ορισµένες, από την αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου µέσω των χρηµαταγορών» προσθέτοντας ότι συγκεκριµένα µέτρα για τον έλεγχο των εξόδων έχουν εφαρµοστεί από τις αρχές του έτους ενώ τα δάνεια σε καθυστέρηση συνεχίζουν να αυξάνονται αλλά µε µικρότερη ταχύτητα.

Δεν υπάρχει αµφιβολία όµως ότι το δύσκολο κλίµα στην αγορά έχει οδηγήσει τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα σε αναδιάρθρωση των δανειακών τους χαρτοφυλακίων, κλείνοντας σε πολλές περιπτώσεις τη στρόφιγγα χορήγησης δανείων, µειώνοντας τις εγκρίσεις για χορηγίες, αυξάνοντας τα επιτόκια δανεισµού, προοιωνίζοντας το κλείσιµο του κύκλου φθηνού χρήµατος µέσα στο β’ εξάµηνο του 2010, κάτι άλλωστε που επιβεβαίωσε πρόσφατα και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιώργος Προβόπουλος, στην Ενδιάµεση Έκθεση για τη Χρηµατοπιστωτική Σταθερότητα. Αξίζει να σηµειώσουµε ότι ο ίδιος πρόσφατα, µίλησε για ανάγκη πλήρους αναδιάταξης της οικονοµικής πολιτικής και συναίνεσης από τα κόµµατα, κοινωνία και επιχειρηµατίες προκειµένου να βγει η χώρα από την κρίση. Επεσήµανε ότι δεν πρέπει να αγκυλωθούµε στα κεκτηµένα καθώς και σε νοοτροπίες γρήγορου και εύκολου κέρδους, ζητώντας την εκ βάθρων αλλαγή νοοτροπίας στην ελληνική κοινωνία. Ο κ. Προβόπουλος υπογράµµισε την κρισιµότητα της κατάστασης και ζήτησε άµεσα µέτρα µε προοπτική και έµπνευση. Επιστρέφοντας στο κόστος του χρήµατος, αυτό φαίνεται να παίρνει την ανιούσα, ενώ οι εγκρίσεις δανείων, εάν δεν πάρουν την κατιούσα, δύσκολα θα καταφέρουν σηµειώσουν άνοδο. Κανένα όµως από τα δύο δεν θα αφορά σε φερέγγυους πελάτες διατείνονται οι τραπεζίτες. Χαρακτηριστική είναι η σχετική επισήµανση του κ. Tellier: «η BNP Paribas δραστηριοποιείται σε ένα εξειδικευµένο τοµέα της επενδυτικής και επιχειρηµατικής τραπεζικής στην Ελλάδα, που περιλαµβάνει µεγάλες επιχειρήσεις, εφοπλιστικούς οµίλους και χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα. Για τα επόµενα χρόνια εκτιµούµε ότι θα συνεχίσουµε να στηρίζουµε την ελληνική οικονοµία, παραµένοντας επιλεκτικοί όµως ως προς την ανάληψη ρίσκου». Αξίζει να σηµειώσουµε τέλος, ότι σύµφωνα µε τον ίδιο στην ερώτηση που του απευθύναµε λίγο πριν το τέλος της συζήτησής µας σχετικά µε το πώς θα εξελιχθεί κατά την εκτίµησή του το 2010 η άντληση χρήµατος από τις τράπεζες, σηµείωσε ότι «οι τράπεζες θα έχουν πρόσβαση στην ΕΚΤ µέχρι το τέλος του 2010, ενώ θα αντικαταστήσουν προοδευτικά αυτή την πηγή χρηµατοδότησης µέσω χρηµατοδότησης από τις αγορές, που θα βασίζεται κατά πάσα πιθανότητα στην ποιότητα του ενεργητικού τους».

Οι τράπεζες θα έχουν πρόσβαση στην ΕΚΤ µέχρι το τέλος του 2010, ενώ θα αντικαταστήσουν προοδευτικά αυτή την πηγή χρηµατοδότησης µέσω χρηµατοδότησης από τις αγορές, που θα βασίζεται στην ποιότητα του ενεργητικού τους ,

Arnaud Tellier, γενικός διευθυντής της BNP Paribas στην Ελλάδα

Πιθανότατα τα χρηµατοοικονοµικά κέρδη των τραπεζών θα περιοριστούν φέτος σε σχέση µε το 2009, αλλά το µέγεθος της πτώσης είναι αβέβαιο, καθώς έχει αυξηθεί δραµατικά η µεταβλητότητα στις τιµές των οµολόγων του ελληνικού δηµοσίου - στα οποία οι τράπεζες διατηρούν επενδύσεις σηµαντικού ύψους ,

Πάνος Αλεξόπουλος, αναλυτής στο Τµήµα Διεύθυνσης Ανάλυσης της ΑΤΕ Χρηµατιστηριακή

ΕΠΙΛΟΓΗ 45

BANKING

ΕΤΕΠ // ΣΤΟ ΠΛΕΥΡΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Π ρ ό σ θ ε τ ε ς χ ρη µ α τ ο δ ο τ ή σ ε ις α π ό την προσφορά πιστώσεων σε µικροµεσαίες επιχειρήσεις µέ χρι τη χρηµα τ ο δ ότ ησ η τ ων έ ργων τ ου Ε ΣΠΑ π ρ ο σ φ έ ρε ι η Ευ ρ ω π α ϊ κή Τρά π εζ α Επενδύσεων /ΕΤΕπ σε συνεργασία µε οκτώ εµπορικές ελληνικές τράπεζες, συµβάλλοντας ενεργά στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονοµίας, σύµφωνα µε ανακοίνωση του αντιπροέδρου της τράπεζας, Πλούταρχου Σακελλάρη. Ο ίδιος µεταξύ των άλλων τόνισε ότι η ΕΤΕπ έχει τη δυνατότητα να προσφέρει επιτόκια κατά 250µ.β., ενώ πρόσθεσε ότι «είµαστε διατεθειµένοι να επεκτείνουµε την συνεργασία µας σε ό,τι αφορά τη συγχρηµατοδότηση της Σύµπραξης Δηµοσίου και Ιδιωτικού τοµέα». Παράλληλα, ο κ. Σακελλάρης ανέφερε ότι η ΕΤΕπ θα συνεχίσει να χορηγεί πιστώσεις στο κράτος ακόµα και στην περίπτωση µιας περαιτέρω πιστοληπτικής υποβάθµισης. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το ύψος των χορηγήσεων που δύναται να προσφέρει η ΕΤΕπ µπορε ί να αγ γ ίξε ι το 1 δισ. ευρώ ή και περισσότερο. Τέ λος, σ χε τικά µε την πορεία των µεγεθών της τράπεζας, να σηµειώσουµε ότι στο 1,6 δισ. ευρώ έφτασαν οι χορηγήσεις της στην Ελλάδα το περασµένο έ τος κα ταγράφον τας αύξησ η 39% σε σχέση µε το 2008.

Ελλάδα

EUROBANK // EΓΚΑΙΡΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Την πρώτη σειρά καλυµµένων οµολογιών ύψους 500 εκατ. ευρώ µε πιστοληπτική αξιολόγηση Αα2 του διεθνούς οίκου Moody’s εξέδωσε πρόσφατα η Eurobank EFG στο πλαίσιο της στρατηγικής της για την αξιοποίηση των στοιχείων του ενεργητικού της και την περαιτέρω ενίσχυση της ρευστότητας της για την ανάπτυξη των εργασιών της. Σύµβουλοι της έκδοσης ήταν η Deutche Bank και η HSBC. Η έκδοση έχει διάρκεια πέντε ετών -µε δυνατότητα παράτασης δέκα ετών- και επιτόκιο, το επιτόκιο αναφοράς ΕΚΤ πλέον περιθωρίου 250 µ.β. Το συγκεκριµένο οµόλογο έχει ως κάλυµµα κυρίως απαιτήσεις της τράπεζας από στεγαστικά δάνεια ιδιωτών. Το καλυµµένο οµόλογο των 500 εκατ. ευρώ εντάσσεται σε πρόγραµµα, που εγκρίθηκε κατά τη συνεδρίαση του Διοικητικού Συµβουλίου της Eurobank EFG στις αρχές Μαρτίου και σύµφωνα µε το οποίο η Eurobank θα µπορεί, κατά την κρίση της, να εκδώσει καλυµµένα οµόλογα µέχρι του ποσού των 5 δις ευρώ, αξιοποιώντας στοιχεία ενεργητικού της. Η Eurobank EFG προγραµµατίζει και άλλες εκδόσεις καλυµµένων οµολογιών στη διάρκεια του έτους. Στα οικονοµικά της µεγέθη τώρα, τα καθαρά κέρδη του Οµίλου Eurobank διαµορφώθηκαν στα 362 εκατ. ευρώ για το 2009, µειωµένα 45% έναντι του 2008. Οι χορηγήσεις πέρυσι έφθασαν τα 57,5 δισ. ευρώ, οι καταθέσεις στα 1,2 δισ. ευρώ και τα ιδία κεφάλαια τα 4,3 δισ. ευρώ, αυξηµένα κατά 712 εκατ. ευρώ σε σχέση µε το προηγούµενο έτος. Τέλος το σύνολο του ενεργητικού διαµορφώθηκε σε 84,3 δισ. ευρώ πέρυσι έναντι 82,2 δισ. ευρώ το 2008.

MILLENIUM BANK // ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ Την επέτειο των 10 χρόνων λειτουργίας της γιόρτασε πρόσφατα η Millenium Bank µε ειδική εκδήλωση, παρουσία του Οικουµενικού Πατριάρχη Βαρθολοµαίου. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης ο Οικουµενικός Πατριάρχης µίλησε για τον θεσµό και τις σηµερινές πρωτοβουλίες του Οικουµενικού Πατριαρχείου, αναφέρθηκε στην αρχή της οικουµενικότητας, τις ανθρώπινες σχέσεις, την αγάπη για το Θεό και τον συνάνθρωπο κ.λπ. Να σηµειώσουµε τώρα για τις οικονοµικές επιδόσεις της τράπεζας ότι τα µετά φόρων κέρδη της για το 2009 διαµορφώθηκαν στα 9 εκατ. ευρώ από 15,1 εκατ. ευρώ το 2008. Η πελατειακή βάση της τράπεζας το περασµένο έτος ξεπέρασε τους 540 χιλ. πελάτες, ενώ η νέα πρόσκτηση πελατείας πέρυσι διαµορφώθηκε περί του 40 χιλ. νέους πελάτες. Συνοπτικά για τα υπόλοιπα µεγέθη της τράπεζας να αναφέρουµε ότι οι καταθέσεις ανήλθαν στα 3,5 δισ. ευρώ, οι χορηγήσεις µε καθυστέρηση άνω των 90 ηµερών αποτελούν το 3,8% του δανειακού χαρτοφυλακίου, ενώ η επίπτωση της οικονοµικής ύφεσης επί του πιστωτικού κινδύνου εξισορροπήθηκε από τα χαρακτηριστικά του δανειακού χαρτοφυλακίου. Στο τέλος του 2009, η Millennium bank είχε σύνολο ενεργητικού αξίας 6,7 δισ. ευρώ, σηµειώνοντας αύξηση 9% σε σχέση µε το 2008. 46 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η συµπαράσταση έχει αξία να παρέχεται την κατάλληλη στιγµή. Αυτό έκανε και ο Πλούταρχος Σακελλάρης, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, τονίζοντας δηµόσια πρόσφατα ότι «η ΕΤΕπ θα συνεχίσει να χορηγεί πιστώσεις στο κράτος ακόµα και στην περίπτωση µιας περαιτέρω πιστοληπτικής υποβάθµισης».

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ Η ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ Την πρώτη νέα δέσµη µέτρων για διαφάνεια και τιµολογιακή πολιτική ανακοίνωσε η Εθνική Τράπεζα. Τα συγκεκριµένα µέτρα στοχεύουν στην ενίσχυση της διαφάνειας και στην διαµόρφωση νέων προτύπων συναλλακτικής ηθικής στις σχέσεις της µε τους πελάτες. Αναλυτικά και σε ό,τι αφορά τις συµβάσεις επαναδιατυπώνονται οι όροι αυτών ώστε είναι σε απλή γλώσσα και ευκολονόητοι, ενώ τα έντυπα της προσυµβατικής ενηµέρωσης καθώς και τα υποδείγµατα συµβάσεων για τα βασικά προϊόντα της τράπεζας προς ιδιώτες και µικροµεσαίες επιχειρήσεις, θα αναρτηθούν σε ειδικό σηµείο της ιστοσελίδας της Εθνικής (www.nbg.gr). Σε ό,τι αφορά την τιµολογιακή πολιτική καταργείται µέχρι το τέλος του έτους η εφάπαξ δαπάνη 150 ευρώ που εισπράττεται κατά τη χορήγηση επιδοτούµενων στεγαστικών δανείων για δικαιούχους του Οργανισµού Εργατικής Κατοικίας, καταργείται από τις νέες δανειακές συµβάσεις ο όρος που παρέχει στην τράπεζα τη δυνατότητα αναπροσαρµογής του κυµαινοµένου επιτοκίου ως το διπλάδιο της ΕΚΤ, ενώ η αναπροσαρµογή του κυµαινοµένου επιτοκίου εφεξής θα είναι ισόποση µε τη µεταβολή του επιτοκίου αναφοράς της κάθε σύµβασης (euribor ή βασικό επιτόκιο ΕΚΤ). Παράλληλα, αδρανοποιείται ο ίδιος όρος σε όλες τις υφιστάµενες δανειακές συµβάσεις και δεν θα εφαρµόζεται. Να τονισθεί τέλος ότι η ΕΤΕ µε σκοπό τη συνεχή αναβάθµιση των σχέσεων µε την πελατεία της, καθιέρωσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον θεσµό του «Συνήγορου του Πελάτη» (Ombudsman) κατά τα διεθνή πρότυπα.

ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΠΡΩΤΟΣΤΑΤΕΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Σχέδιο δράσης στον τοµέα της πράσινης ανάπτυξης µε επενδύσεις συνολικού ύψους 1,5 δισ. ευρώ σε βιοµηχανικές υποδοµές, «πράσινες επιχειρήσεις» και δηµιουργία 12.000 νέων θέσεων εργασίας, ό,τι µε δυο λόγια ανακοίνωσαν πρόσφατα οι υπουργοί Οικονοµίας, Λούκα Κατσέλη και Περιβάλλοντος, Τίνα Μπιρµπίλη µε τον πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, Μιχάλη Σάλλα. Το σχέδιο δράσης αποτελείται από 5 άξονες: α) τον βιολογικό καθαρισµό ύψους 70 εκατ. ευρώ, β) τις βιοµηχανικές φωτοβολταϊκές στέγες, ύψους 350 εκατ. ευρώ, γ) δέκα µονάδες ανακύκλωσης και κοµποστοποίησης απορριµµάτων, ύψους 80 εκατ. ευρώ, δ) νέες πράσινες βιοµηχανικές περιοχές – ΒΙΠΕ, ύψους 440 εκατ. ευρώ και ε) τη δηµιουργία 10 περιβαλλοντικών πάρκων σε αντίστοιχα επιλεγµένα νησιά σε Ιόνιο και Αιγαίο, ύψους 560 εκατ. ευρώ. Κατά την παρουσίαση του σχεδίου η υπουργός Οικονοµίας υπογράµµισε ότι περί τα 200 εκατ. ευρώ µπορούν να εξασφαλιστούν και µέσω του αναπτυξιακού νόµου, η υπουργός Περιβάλλοντος Από την πλευρά της τέλος, η κυρία Μπιρµπίλη επιβεβαίωσε για την ψήφιση του νόµου για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι µέσα στην ερχόµενη τετραετία οι πράσινες επενδύσεις σε ολόκληρη τη χώρα θα φτάσουν τα 12 δισ. ευρώ, χρηµατοδοτούµενες κατά 8 δισ. ευρώ από τις τράπεζες και δηµιουργώντας περί τις 40.000 νέες θέσεις εργασίας.

Τις αρχές της εταιρικής διακυβέρνησης µε έµφαση στη διαφάνεια προωθεί µέχρι σήµερα, µε ιδιαίτερο ζήλο ο Απόστολος Ταµβακάκης, διευθύνων σύµβουλος της Εθνικής Τράπεζας από την αρχή κιόλας της µεγάλης του επιστροφής στην τράπεζα (υποδιοικητής την εποχή που τα ηνία του πιστωτικού ιδρύµατος είχε ο αείµνηστος Θ. Καρατζάς) τον περασµένο Ιανουάριο.

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Έντονος είναι ο προβληµατισµός που επικρατεί στον κλάδο ιδιωτικής ασφάλισης ενόψει του επικείµενου νοµοσχεδίου που αφορά στη µεταφορά της ΕΠΕΙΑ στην ΤτΕ και τις προτάσεις για τη δηµιουργία εγγυητικού κεφαλαίου Ζωής. Μάλιστα στη πρόσφατη γενική συνέλευση της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος /ΕΑΕΕ, τονίστηκε µεταξύ άλλων ότι δεν πρέπει να υπάρξει κενό εποπτείας. Σχετικά µε τη µεταφορά εγγυητικού κεφαλαίου σοβαρός προβληµατισµός εκφράστηκε για τον τρόπο που θα γίνουν οι διαδικασίες µεταφοράς συµβολαίων από τις εταιρείες που ήδη έχει ανακληθεί η άδεια λειτουργίας τους αλλά και κυρίως µε τη συνδροµή της τάξης του 1,5% επί των ασφαλιστηρίων συµβολαίων. ζωής, κίνηση που αν γίνει θα «γονατίσει» την αγορά καθώς µπορεί το κόστος να µετακυληθεί στον τελικό καταναλωτή.

ΕΠΙΛΟΓΗ 47

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Π ΑΝΔΗΜΙΑ

ΧΡΕΟΥΣ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ, Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ & Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ Καθώς τα δηµόσια χρέη αυξάνονται, ο ανταγωνισµός για την άντληση κεφαλαίων για την αναχρηµατοδότησή τους αυξάνεται. Μπορεί οι ισχυρές χώρες πχ. Γερµανία, Γαλλία, ΗΠΑ και Ιαπωνία, να µην αντιµετωπίσουν πρόβληµα, αυτό όµως θα είναι σε βάρος των υπολοίπων και θα µεταφρασθεί σε υψηλότερα επιτόκια δανεισµού. Η επόµενη διετία θα είναι εξαιρετικά επιβαρυµένη στις διεθνείς αγορές οµολόγων για άντληση δανεικών κεφαλαίων. Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

δ η µ ο σ ιο ν ο µ ικ ή κ ρίσ η της χώρας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Ο κίνδυνος της χρεοκοπίας φαίνεται να αποµακρύνθηκε επί του παρόν τος µε τις δηλώσεις συµπαράσ τασης των Ευρωπαίων, τις συζητήσεις για τη δηµιουργία ένός µηχανισµού στήριξης που θα µπορούσε να χρησιµοποιήσει η Ελλάδα σε περίπτωση ανάγκης και τη διακήρυξη του Έλληνα πρωθυπουργού ότι θα πράξουµε ό,τι χρειάζεται για να ελεγχθεί η κατάσταση. Όµως δεν έπαψε να υπάρχει. Και δεν αποκλείεται να οξυνθεί εάν το προσεχές δίµηνο η Ελλάδα δεν µπορέσει να αντλήσει από τις αγορές τα 20 περίπου δισ. που χρειάζεται. Η αβεβαιότητα που εξακολουθεί να χαρακτηρίζει τις ελληνικές προοπτικές συνδέεται προφανώς µε την αναξιοπιστία της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας 48 ΕΠΙΛΟΓΗ

(βλ. εσφαλµένα στατιστικά στοιχεία επί σειρά ετών), τη καθυσ τερηµένη ανακοίνωση συµπληρωµατικών σταθεροποιητικών µέτρων από την τωρινή κυβέρνηση, αλλά και τη δυναµική της δηµοσιονοµικής κρίσης η οποία τροµάζει τους Ευρωπαίους. Γιατί είναι πλέον εµφανές πως εδώ δεν έχουµε να κάνουµε µε µία ελληνική κρίση, ούτε καν µε µία µεσογειακή ή «γουρουνίσια» (PIIGS), αλλά µε µία ευρωπαϊκή και παγκόσµια οικονοµική κρίση. Σύµφωνα µε µελέτη του καθηγητή του Χάρβαρντ, Κένεθ Ρογκόφ, όταν µία χώρα υπερβαίνει σε κρατικό χρέος το 90% του ΑΕΠ της αντιµετωπίζει σοβαρό πρόβληµα ανάπτυξης γιατί το χρέος λειτουργεί σαν φρένο σε αυτήν (παγίδα χρέους καθώς για την εξυπηρέτησή του αφαιρούνται πόροι που θα µπορούσαν να διατεθούν για τη χρηµατοδότηση της πραγµατικής

ΕΠΙΛΟΓΗ 49

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΕΡΝΕΙ ΤΟΝ ΧΟΡΟ

 Η κρίση της Ελλάδας είναι η αρχή µιας αλυσίδας κρίσεων χρεών που θα ξεπεράσει τη Ν. Ευρώπη (Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία) και θα πλήξει χώρες όπως οι Ιρλανδία, Βρετανία, Ρουµανία, Ουγγαρία, χώρες Βαλτικής, ΗΠΑ, Ιαπωνία. Αυτά, σύµφωνα µε τις απόψεις του καθηγητή Ρουµπίνι του Πανεπιστηµίου της Ν. Υόρκης και των επίσης καθηγητών Κένεθ Ρογκόφ και Νηλ Φέργκιουσον του Χάρβαρντ. Γιατί όλες αυτές οι χώρες χρηµατοδότησαν τη στήριξη της οικονοµίας τους αυξάνοντας δηµόσια ελλείµµατα και χρέη. Η ώρα της «πληρωµής» φαίνεται να έρχεται συντοµότερα. συντοµότερα

50 ΕΠΙΛΟΓΗ

οικονοµίας, την άσκηση κοινωνικής πολιτικής κλπ.). Από το 2007 έως σήµερα τα επίπεδα χρέους των οικονοµιών που περισσότερο επλήγησαν από την κρίση αυξήθηκαν 75%! Σήµερα, Ελλάδα και Ιταλία έχουν χρέος πάνω από 100%, η Ιαπωνία πάνω από 200%. Έως το 2014 οι Βρετανία, ΗΠΑ, Ιταλία, Γερµανία και Γαλλία θα έχουν χρέος µεταξύ 90% και 100% του ΑΕΠ, ενώ της Ιαπωνίας θα έχει ξεπεράσει το 240% ! Συνάγεται λοιπόν πως, ούτως ή άλλως, η υποτονική διεθνής ανάκαµψη δεν έχει άµεσο µέλλον. Και τα δηµόσια ελλείµµατα και χρέη πολλών αναπτυγµένων οικονοµιών δεν θα µπορούν να αναχρηµατοδοτηθούν καθόλου εύκολα. Το 2010 και το 2011 είναι έτη πολύ φορτωµένα µε χρέη τραπεζικά και κρατικά που λήγουν στην ΕΕ και πρέπει να αναχρηµατοδοτηθούν. Αυτό καθιστά όλη αυτή τη διετία εξαιρετικά επιβαρυµένη από πλευράς άντλησης κεφαλαίων, εξ ου και ο ανταγωνισµός που προκαλεί δυνητικά αύξηση των επιτοκίων. Υπολογίζεται τα χρέη των ευρωπαϊκών τραπεζών που ωριµάζουν το 2010 ανέρχονται σε 560 δισ. ευρώ, ενώ τα αντίστοιχα του 2011 θα φθάσουν τα 540 δισ. ευρώ. Παροµοίως, στις ΗΠΑ το πρόβληµα του κρατικού χρέους γίνεται ήδη σοτρισ σήµερα), αφού βαρότατο (12,5 τρισ. µέσα στη διετία υπολογίζεται να έχει υπερβεί το 100% του ΑΕΠ, ενώ το CBO (επίσηµη επίσηµη αµερικαν ική αρχή αρχή) εκ τ ιµά πως τα επόµενα 10 χρόνια η χώρα θα ελλείµµατα επιβαρυνθεί µε τεράστια ελλείµµατα, ο ρυθµός ανάπτυξης θα είναι υποτονικός και τα επιτόκια αυξηµένα αυξηµένα. Μέχρι τέλους του 2010, υπολογίζεται (Morgan Stanley πως τα επιτόκια για το αµεριStanley) κανικό χρέος θα αυξηθούν από 3,5% σε 5,5%! Αυτό σηµαίνει πως στα 12,5 τρισ. χρέος θα πρέπει ετησίως να καταβάλλονται 600 δισ. περίπου σε τόκους! Το µεγαλύτερο πρόβληµα για τις ΗΠΑ έγκειται στην απροθυµία των Κινέζων να αγοράσουν άλλα αµερικανικά κρατικά οµόλογα. Ήδη έχουν σχεδόν αυτές αφού το µηδενίσει τις αγορές αυτές, 2006 απορροφούσαν το 47% των νέων ΗΠΑ το οµολογιακών εκδόσεων των ΗΠΑ, 2008 το ποσοστό αυτό είχε πέσει στο 20% και το 2009 µόλις στο 5%. Εκτι-

µάται πως το 60-80% των νέων κρατικών οµολογιακών εκδόσεων των ΗΠΑ το τελευταίο έτος χρηµατοδοτήθηκαν µε εκτύπωση χρήµατος από τη Fed. Το πρόβληµα είναι πως τα προγράµµατα τέτοιας νοµισµατικής χρηµατοδότησης έληξαν 31 Οκτωβρίου 2009 (για 300 δισ.) και σ τις 31 Μαρτίου 2010 (για 1,25 τρισ.) σύµφωνα µε τη στρατηγική εξόδου των ΗΠΑ από την πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης. Αυτό σηµαίνει πως θα αυξηθεί κατακόρυφα ο ανταγωνισµός στις διεθνείς αγορές οµολόγων για άντ ληση δανεικών κεφαλαίων, εξ ου και το άδηλο ενδιαφέρον των αγγλοσαξόνων να παραγκωνισθεί η ΕΕ µε πλήγµα κατά της Ελλάδας, των λοιπών «γουρουνιών» και του ευρώ, µε τις κερδοσκοπικές επιθέσεις στο ευρώ να µπορούν να ενταχθούν σε ένα γεωστρατηγικό παιχνίδι αντιπαλότητας των ισχυρών του πλανήτη.

Μακρύς δρόµος Ο καθηγητής Ρουµπίνι του Πανεπιστηµίου της Ν. Υόρκης και οι καθηγητές Κένεθ Ρογκόφ και Νηλ Φέργκιουσον του Χάρβαρν τ, θεωρούν πως η κρίση της Ελλάδας είναι η αρχή µιας αλυσίδας κρίσεων χρεών που θα ξεπεράσει τη Ν. Ευρώπη (Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία) και θα πλήξει χώρες όπως οι Ιρλανδία, Βρετανία, Ρουµανία, Ουγγαρία, χώρες Βαλτικής, ΗΠΑ, Ιαπωνία. Πρόκειται για µία παγκόσµια δηµοσιονοµική κρίση η οποία αυτή τη φορά θα περάσει από τις πλάτες του κράτους στις τράπεζες και στον ιδιωτικό τοµέα. Η Ελλάδα είναι απλώς η αρχή ενός δεύτερου κύµατος κρατικών χρεών και χρεοκοπιών. Αν οι παραπάνω εκτιµήσεις είναι σωστές και δεν υπάρχει λόγος να πισ τ έψ ουµε πως λαθεύουν, τότ ε όσο γρηγορότερα διευθετηθεί µε εσωτερικά σκληρά µέτρα αλλά και εξωτερική οικονοµική βοήθεια το ελληνικό δηµοσιονοµικό πρόβληµα, τόσο καλύτερα θα ανταπεξέλθουµε στις δυσκολίες των επόµενων ετών και τις διαφαινόµενες δυσκολίες της αγοράς οµολόγων. Γιατί δεν είναι λίγοι αυτοί που υποσ τηρίζουν ότι η επόµενη κρίση θα είναι σ τις αγορές οµολόγων, καθώς έχουν

δηµιουργηθεί συνθήκες φούσκας σε ορισµένα τµήµατά της. Για την Ελλάδα τα σκληρά και αναπόφευκτα µέτρα θα είναι σε βάρος της ανάπτυξης. Όσον αφορά το εξωτερικό της περιβάλλον δε ν θα υπάρξει διεθνώς ανάπτυξη για αρκετά χρόνια. Στις συνθήκες αυτές η Ελλάδα είναι υποχρεωµένη να αν τιµετωπίσει µόνη της την κρίση. Η σ τάση πληρωµών, η έξοδος από το ευρώ και η προσφυγή σ το ΔΝΤ θα ήταν οι χειρότερες δυνατές λύσεις αν σκεφθούµε πως (α) η επιστροφή -έστω προσωρινή- στη δραχµή, κοστίζει και στο µεταξύ θα αντιµετωπίζαµε φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό που θα επιδείνωνε το δηµοσιονοµικό πρόβληµα, (β) το ελληνικό χρέος είναι σε ευρώ και η περαιτέρω υποτίµηση της δραχµής θα καθιστούσε αδύνατη την εξυπηρέτησή του, (γ) η υποτίµηση βοηθά οικονοµίες µε ισχυρή παραγωγική και εξαγωγική βάση γι’ αυτό και σ το παρε λθόν δεν βοήθησε ουσιαστικά την Ελλάδα, (δ) η ενίσχυση από το ΔΝΤ θα έχει πολύ ακριβό αντίτιµο (µαζικές απολύσεις δηµοσίων υπαλλήλων, δραστικές µειώσεις αµοιβών κ.λπ.) χωρίς να είµασ τε βέβαιοι για την τήρηση των δεσµεύσεών του (βλ. περίπτωση Αργεντινής το 2001), (ε) τα ελληνικά spreads των CDS θα εκτιναχθούν στα ύψη σε περίπτωση εξόδου από την Ευρωζώνη, αφού αυτός είναι ο λόγος που σήµερα η χώρα έχει το 10 ο υψηλότερο κίνδυνο κατάρρευσης στον κόσµο µετά τις Ουκρανία, Βενεζουέλα, Αργεντινή, Λετονία, Ισλανδία, Ντουµπάϊ, Λιθουανία, Ρουµανία και Λίβανο), διαφορετικά θα βρισκόταν στην 1η θέση επικινδυνότητας. Συνεπώς, είτε µιλάµε για σοβαρές περικοπές δαπανών, είτε για αύξηση της φορολογίας και αναδιάρθρωση του εσωτερικού τµήµατος του δηµοσίου χρέους, η Ελλάδα είναι υποχρεωµένη να επιλέξει και να πορευτεί έναν επώδυνο αλλά τον λιγότερο επαχθή και περισσότερο αποτελεσµατικό δρόµο δηµοσιονοµικής ανάνηψης, λαµβάνοντας παράλληλα διαρθρωτικά µέτρα για την τόνωση της οικονοµίας. Η όποια οικονοµική βοήθεια από την ΕΕ θα είναι επικουρική και µόνον, καθώς όλοι σήµερα φοβούνται για το δικό τους σπίτι.

ΤΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ 84% Το δηµόσιο χρέος στην Ευρωζώνη έφθασε το 84% του αεπ από 66% το 2007 πριν από την κρίση, νέα άνοδος πεοβλέπεται για το 2011.

100% Ελλάδα και Ιταλία έχουν, σήµερα,δηµόσιο χρέος πάνω από 100% του αεπ.

90-100% Έως το 2014 οι Βρετανία, ΗΠΑ, Ιταλία, Γερµανία και Γαλλία θα έχουν χρέος µεταξύ 90% και 100% του αεπ, ενώ της Ιαπωνίας θα έχει ξεπεράσει το 240%!

200% Υπάρχουν και χειρότερα. Το χρέος της Ιαπωνίας σήµερα έχει ξεπεράσει το 200% του αεπ.

66% Μπορεί το ποσοστό του χρέους της Ισπανίας στο ΑΕΠ να µην δηµιουργεί πρόβληµα µε την πρώτη µατιά, όµως η αυξανόµενη ανεργία στη χώρα, ελλοχεύει κινδύνους ραγδαίας επιδείνωσής του.

560 δισ. Υπολογίζεται ότι τα χρέη των ευρωπαϊκών τραπεζών που ωριµάζουν το 2010 ανέρχονται σε 560 δισ. ευρώ, ενώ τα αντίστοιχα του 2011 θα φθάσουν τα 540 δισ. ευρώ.

ΕΠΙΛΟΓΗ 51

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

H 11

52 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΝΤΟΛΗ

Ο Πρωθυπουργός βρίσκεται σήµερα αντιµέτωπος µε όλα όσα δεν σεβάστηκαν οι κυβερνήσεις της τελευταίας τριακονταετίας. Αλλά η ενδεκάτη εντολή είναι τελικά η πιο σηµαντική: «Κάνε πράξη τις βασικές αρχές χρηστής διοίκησης, χωρίς να υπολογίσεις το βραχυχρόνιο κόστος, αλλά υπηρετώντας το όραµα µιας χώρας µε πολίτες που ευηµερούν και επιχειρήσεις που προοδεύουν». Από τον ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ

άταξη της διαφθοράς. Περιορισµός της γραφειοκρατίας. Ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας για τη δηµιουργία θέσεων εργασίας. Σταθερό φορολογικό περιβάλλον και δηµιουργία συνθηκών για προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Ενίσχυση της καινοτοµίας και αποτελεσµατικό εκπαιδευτικό σύστηµα. Σεβασµός του χρήµατος του Έλληνα φορολογούµενου και καταπολέµηση της σπατάλης στον δηµόσιο τοµέα. Αξιοκρατική στελέχωση του δηµόσιου τοµέα και ρήξη µε το πελατειακό κράτος. Ευέλικτη κυβέρνηση στην υπηρεσία του πολίτη. Ευελιξία και ασφάλεια στην αγορά εργασίας. Αποτελεσµατικό κοινωνικό κράτος. Αυτές είναι οι βασικές και σε όλες τις µέχρι σήµερα κυβερνήσεις, γνωστές «εντολές» για τη χρηστή διακυβέρνηση της χώρας. Ο Γιώργος Παπανδρέου σήµερα βρίσκεται αντιµέτωπος µε την 11η εντολή. Αυτή που δεν σεβάστηκαν οι κυβερνήσεις της τελευταίας τριακονταετίας. Δεν είναι άλλη από την εφαρµογή των δέκα προηγούµενων «εντολών», σε µία ρήξη µε το παρελθόν που θα απελευθερώσει τη δυναµική της χώρας εξασφαλίζοντας βιώσιµη άνοδο του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της. Αυτή είναι και η µεγάλη πρόκληση για τον πρωθυπουργό. Η ανατροπή των δυνάµεων αδράνειας της ελληνικής κοινωνίας που διατήρησε ένα status quo το οποίο έφερε τη χώρα στο χείλος του γκρεµού. Ας δούµε όµως τα πράγµατα µε µία κοντινότερη µατιά. Γιατί στην πράξη ο κύβος ερρίφθη. Ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, πήρε τελικά τη δύσκολη απόφαση, έστω και µε καθυστέρηση. Ανακοίνωσε και το δεύτερο «πακέτο» µέτρων δηµοσιονοµικής προσαρµογής, παίρνοντας έτσι απόσταση από όσους πίστευαν ότι µε τη δική του ηγεσία η δηµοσιονοµική κρίση θα είχε µικρότερη ΕΠΙΛΟΓΗ 53

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

επίπτωση στην οικονοµία και την κοινωνία έναντι όσων είχε αρχίζει να εφαρµόζει η κυβέρνηση Καραµανλή. Ήταν σαφές από την αρχή, έστω και εάν δεν το είχαµε ως χώρα συνειδητοποιήσει σε όλο του το βάθος, ότι ο δρόµος της αναβλητικότητας προσαρµογής προς τα ευρωπαϊκά δεδοµένα που ακολούθησαν οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα τα τελευταία τριάντα χρόνια αργά ή γρήγορα θα έφθανε στο τέλος του. Και αυτό το τέλος ήλθε και παρήλθε. Η δηµοσιονοµική προσαρµογή ήταν µονόδροµος στην πολιτική φαρέτρα της χώρας που τελικά εναρµονίστηκε πλήρως µε τα ζητούµενα από τις Βρυξέλλες και τις διεθνείς αγορές. Το µήνυµά του Γιώργου Παπανδρέου είναι σαφές: Θα κάνουµε ως χώρα ό, τι χρειαστεί προκειµένου να µην µπει σε περαιτέρω κίνδυνο ο ευρωπαϊκός προσανατολισµός της Ελλάδας και η µελλοντική της συµµετοχή στον «σκληρό πυρήνα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διεθνείς οικονοµικοί παράγοντες χαιρέτισαν τα νέα µέτρα δηλώνοντας ότι µε την εφαρµογή τους «ξαναχτίζεται η εµπιστοσύνη για την ελληνική οικονοµία». Γι’ αυτό και τα spreads των ελληνικών οµολόγων έπεσαν αµέσως µετά την ανακοίνωση των µέτρων κάτω από τις τρεις ποσοστιαίες µονάδες.

Η επόµενη µέρα Μετά την λήψη των µέτρων, τα αυξηµένα δηµόσια έσοδα και οι µειωµένες µισθολογικές δαπάνες του δηµοσίου θα βοηθήσουν στη δηµοσιονοµική προσαρµογή. Το επείγον ζήτηµα της ελληνικής οικονοµίας δείχνει να αντιµετωπίζεται επί του παρόντος. Όµως, µε τη γρήγορη δηµοσιονοµική προσαρµογή λύνεται το πρόβληµα της ελληνικής οικονοµίας; Και αυτό είναι το πιο κρίσιµο ερώτηµα. Τα µέτρα ήταν αναγκαία αλλά δεν λύνουν το πρόβληµα. Η απάντηση εποµένως στο ερώτηµα είναι όχι, και, µάλιστα, σε αυτό συµφωνεί η κυβέρνηση. Ήδη ο υπουργός Οικονοµικών, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, παραδέχθηκε ότι τα νέα µέτρα είναι αντιαναπτυξιακά και πλήττουν την πραγµατική οικονοµία. Γιατί µε την εφαρµογή τους υπονοµεύεται περαιτέρω η ρευστότητα στην εγχώρια αγορά. Η αύξηση των συντελεστών στον ΦΠΑ, στο εισόδηµα και στο τρίπτυχο τσιγάρα - ποτά - βενζίνη, προκαλεί µείω σ η εισοδήµατος στα νοικοκυριά αλλά και µεγάλη ανασφάλεια στους έχοντες και κατέχοντες, αυτούς δηλαδή που µπορούν να καταναλώνουν. Η κατανάλωση πλήττεται και από τις µειώσεις στο εισόδηµα των δηµοσίων υπαλλήλων. Τα κεφάλαια που θα εξοικονοµηθούν, µε αύξηση φόρων και περικοπές δαπανών, και που υπολογίζονται σε επιπλέον 4,8 δισ. ευρώ για το 2010, θα λείψουν από τις άλλες οικονοµικές δραστηριότητες που γεννούν πλούτο. Ο ρυθµός ανάπτυξης για το 2010 υπολογιζόταν στο 0,3% αλλά είναι βέβαιο ότι η συρρίκνωση της οικονοµίας θα είναι µεγαλύτερη. Η χώρα θα εισέλθει σε πιο βαθιά ύφεση.

Εχθρός του χειρότερου το χείριστο Υπάρχει όµως και µεγαλύτερος κίνδυνος. Το κράτος δεν θα µπορεί να αντλεί αυξηµένα φορολογικά έσοδα εις το διηνεκές. Θα του αποµείνουν ως εργαλεία δηµοσιονοµικής πολιτικής οι αιµατηρές οικονοµίες στον δηµόσιο τοµέα και τα ακριβά οµολογιακά δάνεια. Το έλλειµµα ναι µεν µπορεί να πέσει από το 12,7% του ΑΕΠ που το υπολόγισε η κυβέρνηση στο 8,7% 54 ΕΠΙΛΟΓΗ

το 2010 αλλά πολύ δυσκολότερα θα αποκλιµακωθεί το δηµόσιο χρέος από τα 300 δισ. ευρώ που βρίσκεται σήµερα. Και δεν είναι µόνο αυτά. Η ελληνική οικονοµία δεν θα έχει την απαραίτητη ρευστότητα να προχωρήσει σε (ιδιωτικές) επενδύσεις και (ιδιωτική) κατανάλωση, τους δύο βασικούς µοχλούς της ανάπτυξης. Ο κίνδυνος για παρατεταµένη ύφεση είναι υπαρκτός. Η Ελλάδα θα δει ως θεατής, για µια ακόµη φορά στην πρόσφατη ιστορία της, τα άλλα σοβαρά κράτη να επιστρέφουν στην ανάπτυξη και να επωφελούνται από τη νέα εποχή που θα σηµάνει η λήξη της κρίσης. Δεν θα µπορεί να συµµετέχει. Επιπροσθέτως, η αυξηµένη φορολογία θα ενισχύσει τις τάσεις φοροδιαφυγής. Και βέβαια θα συνεχιστεί η διαρροή κεφαλαίων στο εξωτερικό, πρωτίστως για λόγους φορολογικής ασφάλειας και δευτερευόντως γιατί στο εξωτερικό η ανάπτυξη ήδη κάνει δειλά την εµφάνισή της. Άρα, οι αποδόσεις των κεφαλαίων εκεί θα είναι καλύτερες και πιο σίγουρες. Αν, λοιπόν, δεν υπάρξει και σοβαρό «αναπτυξιακό πακέτο» η δηµοσιονοµική προσαρµογή από µόνη της δεν µπορεί να προστατεύσει την οικονοµία. Πολύ δε περισσότερο την κοινωνία, η οποία υφίσταται ήδη αφόρητες πιέσεις, καθώς ήταν αδικαιολογήτως καλοζωϊσµένη επί δεκαετίες και τώρα είναι απροετοίµαστη να προσαρµοστεί στις εξελίξεις. Η χρεοκοπία δεν θα είναι επίσηµη θα είναι όµως απολύτως ορατή στους πολίτες. Την πραγµατικότητα µάλιστα αυτή έσπευσε να αποδεχτεί ο υπουργός Οικονοµικών, Γ. Παπακωνσταντίνου δηλώνοντας ότι θα υπάρξει και δέσµη αναπτυξιακών και κοινωνικών µέτρων. Πράγµατι, αν αποφασίσει η Ελλάδα να σοβαρευτεί και θέλει να πείσει περί αυτού τους διεθνείς εταίρους της οφείλει να προχωρήσει και στον θεσµικό εκσυγχρονισµό της. Αν δεν µειωθεί η διάχυτη γραφειοκρατία (που θρέφει τη διαφθορά και την ανοµία) η πολυπόθητη ανάκαµψη δεν πρόκειται να εµφανιστεί σύντοµα στη χώρα. Τα ξένα επενδυτικά κεφάλαια, όπως και πριν, θα τοποθετούνται στην Ελλάδα µόνο ευκαιριακά, σε µη παραγωγικές επενδύσεις. Η επιχειρηµατικότητα θα παραµένει «ελληνικού τύπου»: Περιστασιακή, κηδεµονευόµενη από το κράτος ή… ηρωϊκή. Οι εξαγωγές ποτέ δεν θα προσεγγίσουν σε αξία τις εισαγωγές. Το παραγωγικό δυναµικό θα συρρικνώνεται, όπως και η όποια ανταγωνιστικότητα έχει αποµείνει στο ελληνικό προϊόν.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ ήδη αφόρητες πιέσεις, καθώς ήταν αδικαιολογήτως καλοζωισµένη επί δεκαετίες και τώρα βρίσκεται απροετοίµαστη να καταλάβει και να προσαρµοστεί στις εξελίξεις.

ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ, ΑΛΛΑ ΑΣ ΓΥΑΛΙΖΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΑ ΑΣΗΜΙΚΑ! Το κράτος οφείλει να ξυπνήσει γρήγορα από τον αυτάρεσκο ύπνο του. Να πείσει ότι είναι αποφασισµένο να δράσει δίκαια: Να πληρώσει δηλαδή και το ίδιο για τα λάθη του, όχι πάλι µόνο οι πολίτες. Άλλωστε, η δηµόσια περιουσία εξακολουθεί να είναι αχανής. Και αναξιοποίητη. Εκτός από τις αποκρατικοποιήσεις από τις οποίες µπορούν να αντληθούν έσοδα που θα υποκαθιστούν φορολογικές αυξήσεις, το κράτος διαθέτει ακίνητη περιουσία που περιµένει αγκυλωµένη στη γραφειοκρατία π.χ. της Κτηµατικής Εταιρείας του Δηµοσίου και της Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα ΑΕ. Ταυτόχρονα µπορεί -επιτέλους- να περικόψει τις σπατάλες του, που π.χ. στον χώρο της Υγείας συνεχίζονται µε αµείωτο ρυθµό, κοστίζουν ένα ολόκληρο δισεκατοµµύριο ευρώ το χρόνο. Αν αυτά, ή µερικά από αυτά, δεν συµβούν συντοµότατα, τότε µας περιµένουν ακόµα χειρότερες µέρες.

ΕΠΙΛΟΓΗ 55

ΕΛΛΑΔΑ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

ΟΙ ΣΥΝΕΤΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΟΙ Ο Γιώργος Παπανδρέου ζήτησε τα αυτονόητα. Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και πολιτική στήριξη. Και την πήρε µε ένα κοινό ανακοινωθέν περί διατήρησης της διµερούς συνεργασίας σε ένα ευρύ φάσµα οικονοµικών δραστηριοτήτων. Ωστόσο για την ταµπακιέρα… ούτε λόγος! Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

ε αντίθεση µε τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, τον Κώστα Σηµίτη και τον Κώστα Καραµανλή, ο Γιώργος Παπανδρέου δεν µιλά γερµανικά. Τα αγγλικά του όµως ακριβέστερα τα αµερικανικά του- είναι άπταιστα. Εύλογα, χηµεία µε την Άνγκελα Μέρκελ είναι λίγο δύσκολο να έχει. Πόσο µάλλον όταν έχει πειστεί -ίσως όχι αδίκως πως η ευρωπαϊκή πολιτική της Γερµανίας επιδιώκει την ηγεµονία και την επικυριαρχία -µε τη δύναµη των πανίσχυρων γερµανικών επιχειρήσεων- επί των αδυνάτων εταίρων της και την παραδειγµατική τιµωρία των άτακτων χωρών που αψήφισαν το Σύµφωνο Σταθερότητας... Ίσως αυτός να ήταν και ο σηµαντικότερος λόγος που απέφευγε να συναντήσει κατ’ ιδίαν την Γερµανίδα Καγκελάριο για όσο διάστηµα η Ελλάδα δεχόταν τις επιθέσεις των κερδοσκόπων και την απαξίωση των γερµανικών ΜΜΕ. Ίσως αυτός να ήταν και ο λόγος που αρνούνταν να ζητήσει την οικονοµική βοήθεια της Γερµανίας που προφανώς θα αύξανε την εξάρτηση της Ελλάδας από τον ισχυρό ευρωπαϊκό εταίρο της. Κάπως έτσι, κυριολεκτικά στο παρά πέντε και αφού προηγουµένως είχε καταστήσει σαφή την απειλή του να προσφύγει στο ΔΝΤ -καταλύτης της ευρωπαϊκής συνοχής και διαλυτικό σ τοιχείο της ισχύος του ευρώ- ήρθε το γερµανικό αίτηµα για συνάντηση στο Βερολίνο όπου ο Γιώργος Παπανδρέου

56 ΕΠΙΛΟΓΗ

ζήτησε το αυτονόητο: Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και πολιτική στήριξη. Και την πήρε, ως φάνηκε, διευκολύνοντας το σταδιακό λιώσιµο των πάγων στις ελληνο-γερµανικές σχέσεις µε ένα ασαφές κοινό ανακοινωθέν περί διατήρησης της διµερούς συνεργασίας σε ένα ευρύ φάσµα οικονοµικών δραστηριοτήτων. Ευλόγως, ωσ τόσο, γ ια την ταµπακιέρα ούτε λόγος. Όλως τυχαίως (;) τόσο το έντονο γερµανικό ενδιαφέρον για την πλήρη παράδοση του ΟΤΕ στην Deutsche Telekom, όσο και µια σειρά διακρατικών deals που µένει να ολοκληρωθούν δεν βρήκαν θέση σ τις επίσηµες διατυπώσεις. Ουδείς όµως πιστεύει πως το ιδιότυπο µπρα ντε φερ δεν θα έχει συνέχεια. Όχι µόνο λόγω της ύψιστης στρατηγικής σηµασίας που έχει για το Βερολίνο η έκβαση της υπόθεσης (µέσω του ΟΤΕ οι Γερµανοί θα µπορούν µελλοντικά να ελέγχουν το σύνολο των τηλεπικοινωνιών στα Βαλκάνια). Αλλά κυρίως για λόγους κύρους και ισχύος. Διότι, τυχόν ατυχή για τα γερµανικά συµφέροντα έκβαση της υπόθεσης κινδυνεύει να καταστεί «καταλύτης» για τον σταδιακό περιορισµό της γερµανικής οικονοµικής κυριαρχίας στην Ελλάδα και τα τεράστια οικονοµικά οφέλη που έως τώρα έχει αποφέρει στη Γερµανία και ευρύτερα και στους Γερµανούς φορολογούµενους. Οι εξελίξεις έδειξαν ότι η ΕΕ -και η Γερµανία- αναγκαστικά οδηγούνται στη δηµιουργία ενός ευρωπαϊκού µηχανισµού για την αντιµετώπιση κρίσεων όπως η ελληνική.

ΟΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ Τα πλεονάσµατα της συνετής Γερµανίας αντικρίζονται στα ελλείµµατα άλλων εταίρων. Η ελλειµµατική Ελλάδα σίγουρα πρέπει να αλλάξει, το ίδιο όµως και η Γερµανία. Εξάλλου όλοι οι διεθνείς οργανισµοί καλούν τις πλεονασµατικές χώρες να τονώσουν την εγχώρια ζήτησή τους για να περιοριστούν οι ανισορροπίες της παγκόσµιας οικονοµίας που σε µικρότερη κλίµακα ισχύουν στην Ευρωζώνη. Συνεπώς τα πράγµατα δεν είναι τόσο απλά. Μεταξύ εταίρων θα περίµενε κανείς αλληλεγγύη σε περίοδο κρίσης. Αν στηρίζουµε την ευρωπαϊκή ιδέα, στον κίνδυνο πρέπει να ισχύει το: «Όλοι για έναν και ένας για όλους». Υπό όρους φυσικά. Και οι όροι που επιβάλλει η ΕΕ στην Ελλάδα είναι πολύ αυστηροί, αντίστοιχοι αυτών που θα επέβαλλε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο.

ΕΠΙΛΟΓΗ 57

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ & ΓΕΩΡΓΙΑ

ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ Η µερική επανεθνικοποίηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, όπου τα κράτη µέλη θα αναλάβουν τη χρηµατοδότηση του 50% των εισοδηµατικών ενισχύσεων προς τους αγρότες και το υπόλοιπο θα συνεχίσει να το καλύπτει η ΕΕ, είναι η τάση που επικρατεί σήµερα στον κοινοτικό βορρά και τις Βρυξέλλες. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

58 ΕΠΙΛΟΓΗ

κοινοτική διαπραγµάτευση που θα ξεκινήσει τον επόµε νο χ ρόνο γ ια τον καθορισµό των ιδίων πόρων της ΕΕ της περιόδου 2014-2020, αναµένεται να οδηγήσει σε δραµατική µείωση των γεωργικών δαπανών. Η µεγάλη διαπραγµάτευση για τον καθορισµό των ιδίων πόρων της ΕΕ θα γίνει µε βάση «πακέτο» προτάσεων της Ευρωπαικής Επιτροπής, όπου όλα θα ξεκινήσουν απο µηδενική βάση, σύµφωνα µε την απόφαση που είχαν λάβει οι Ευρωπαίοι ηγέτες όταν καθόρισαν τους κοινοτικούς πόρους της περιόδου 2007-2013. Από το 1989 µε την εισαγωγή των σταθεροποιητικών µηχανισµών για τον έλεγχο της παραγωγής, οι γεωργικές δαπάνες βρίσκονται συνεχώς στο «στόχαστρο» των χωρών του κοινοτικού βορρά, οι οποίες κατάφερναν να τις µειώνουν σε κάθε διαπραγµάτευση για τον καθορισµό των ιδίων πόρων, αλλά όχι σε βαθµό που να δηµιουργεί σοβαρό πρόβληµα στην οµαλή λειτουργία της ΚΑΠ. Οι γεωργικές δαπάνες αντιπροσώπευαν το 2008 το 47% του κοινοτικού προϋπολογισµού (57 δισ. ευρώ επί συνόλου 116 δισ. ευρώ). Τα 37,5 δισ. ευρώ αφορούσαν απευθείας εισοδηµατικές ενισχύσεις στους αγρότες, τα 4,5 δισ. ευρώ µέτρα στήριξης των αγορών γεωργικών προιόντων και τα υπόλοιπα 15 δισ. ευρώ τη χρηµατοδότηση προγραµµάτων ανάπτυξης της υπαίθρου.

Το τέλος του εύκολου χρήµατος Οι Έλ ληνε ς παραγωγοί εισέπραξαν το 2008 περίπου 3,44 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 2,5 δισ. ευρώ ήταν απευθείας εισοδηµατικές ενισχύσεις. Πρόκειται για το ψηλότερο ποσό που έλαβε κράτος µέλος σε σχέση µε τον πληθυσµό του. Η Γαλλία, η Γερµανία, η Ισπανία και το Ηνωµένο Βασίλειο που εισέπραξαν µεγαλύτερα ποσά σε απόλυτους αριθµούς έχουν πληθυσµό από τετραπλάσ ιο µέ χρι οκταπλάσ ιο σε σχέση µε την Ελλάδα. Τη δεκαετία 19992008 το Γεωργικό Ταµείο της Ευρωπαικής Ένωσης διέθεσε στην Ελλάδα περίπου 30 δισ. ευρώ µε το 80% να ενισχύει το εισόδηµα των παραγωγών. Συνολικά η ΕΕ καλύπτει σήµερα µέσω των ενισχύσεων από 30% έως 40% του συνολικού ετήσιου εισοδήµατος των παραγωγών. Σήµερα µετά

τις απανωτές µεταρρυθµίσεις της ΚΑΠ τα τελευταία χρόνια, έχει πλέον ελάχιστη σηµασία το προϊόν που παράγει ο αγρότης, διότι οι κοινοτικοί πόροι έχουν τη µορφή της απευθείας εισοδηµατικής ενίσχυσης. Αυτό έγινε προκειµένου να εγκαταλείψουν οι παραγωγοί πλεονασµατικές καλλιέργειες και να στραφούν σε προϊόντα που έχουν πραγµατική ζήτηση. Έτσι, ένας αγρότης που παλαιότερα έπαιρνε την επιδότηση µε βάση την καλλιεργήσιµη έκταση ή την ποσότητα παραγωγής ενός συγκεκριµένου προϊόντος, τώρα παίρνει την ενίσχυση ακόµη κι αν δεν παράγει τίποτα. Η αποδέσµευση της επιδότησης από το προϊόν, διευκολύνει τη µείωση των κοινοτικών γεωργικών δαπανών σήµερα διότι δεν χρειάζεται πλέον συζήτηση ανά προϊόν, αλλά µπορεί να αποφασιστεί µια οριζόντια µείωση όλων των εισοδηµατικών ενισχύσεων. Οι υπηρεσίες της Κοµισιόν έχουν αρχίσει την προετοιµασία των προτάσεων και οι πρώτες διαρροές που δεν διαψεύστηκαν κινούνται προς την κατεύθυνση της δραµατικής µείωσης των γεωργικών δαπανών. Τα πράγµατα γίνονται ακόµη δυσκολότερα εξαιτίας της οικονοµικής κρίσης και της δεινής δηµοσιονοµικής θέσης στην οποία βρίσκονται όλα τα κράτη µέλη, κυρίως εκείνα, όπως η Γερµανία, που καλύπτουν το µεγαλύτερο µέρος του κοινοτικού προϋπολογισµού. Το 2011 που αναµένεται να ξεκινήσει η διαπραγµάτευση για τους ιδίους πόρους, οι περισσότερες κοινοτικές χώρες θα έχουν ως πρώτη προτεραιότητα τη δηµοσιονοµική εξυγίανση. Αυτό θα κάνει τη Γερµανία, τη Σουηδία, την Ολλανδία, το Βέλγιο, ή ακόµη και την Ιταλία που έχουν και τη µεγαλύτερη καθαρή συνεισφορά στον κοινοτικό προυπολογισµό, ιδιαίτερα σκληρές στις διαπραγµατεύσεις. Σε αυτές θα πρέπει να προστεθεί και η Μεγάλη Βρεταννία που είναι ο µεγαλύτερος πολέµιος της ΚΑΠ. Η τάση που επικρατεί στον κοινοτικό βορρά και στις Βρυξέλλες είναι να προωθηθεί η µερική επανεθνικοποίηση της ΚΑΠ, και τα κράτη µέλη να αναλάβουν τη χρηµατοδότηση του 50% των εισοδηµατικών ενισχύσεων προς τους αγρότες και τα υπόλοιπα να συνεχίσει να τα καλύπτει η ΕΕ. Είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τους Έλληνες παραγωγούς, διότι είναι αδύνατο να αντέξει η ελληνική οικονοµία το βάρος µιας τέτοιας χρηµατοδότησης.

ΧΩΡΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

 Οι Ευρωπαίοι αγρότες άρχισαν ήδη να προ σαρµόζονται στην επόµενη µέρα. Στην Ελλάδα που θα επηρεαστεί πε ρισσ ότ ε ρο από τ ις αλ λαγές, δεν υπάρχει σχέδιο. Η συζήτηση για τα προβλήµατα της ελληνικής γεωργίας γίνεται µόνο όταν οι αγρότες προχωρούν σ τους αποκλεισµούς των αυτοκινητοδρόµων για την ικανοποίηση προσωρινών εισπρακτικού χαρακτήρα αιτηµάτων, και φυσικά τερµατίζεται όταν εγκαταλείπουν τ α µ π λ ό κα. Κα ν έ ν α ς προβληµα τ ισ µός δε ν διατυπώνε ται γ ια την απουσία των ελληνικών οπωροκηπευτικών και άλλων προϊόντων από τα ράφια των αλυσίδων τ ροφίµων του κοινο τικού βορρά. Κανένας δεν προβληµατίσ τηκε όλα αυτά τα χρόνια που το βαµβάκι εξε λίχθηκε σε µονοκαλλιέργεια α π λ ώ ς κα ι µ ό ν ο γ ι α την κοινοτική επιδότηση. Κανένας δεν θέλει να σκεφτεί ότι κάποια στιγµή θα σταµατήσει η ΕΕ ν α κα λ ύ π τ ε ι µ ε επιδοτήσεις το 40% του συνολικού εισοδήµατος των αγροτών.

ΕΠΙΛΟΓΗ 59

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ INTELLIGENT MANAGEMENT

Ο ΚΑΙΡΟΣ ΤΩΝ

ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΩΝ & ΨΥΧΡΑΙΜΩΝ ΗΓΕΤΩΝ Η παγκόσµια οικονοµία σε ύφεση. Ιδού πεδίον δόξης λαµπρό για τους εκπροσώπους του top management. Το χάρισµα, το ταλέντο, το πνεύµα καινοτοµίας παραµένουν απαραίτητα προσόντα ενός ηγέτη, αλλά ενδεχοµένως δεν αρκούν. Πλάι σε αυτά αναδεικνύεται τον τελευταίο καιρό η ανάγκη για εφόδια που εδράζονται στην πολύπλευρη εκπαίδευση, στην πλατειά µόρφωση και σε δεξιότητες που σχετίζονται όχι µόνο µε την οικονοµία, αλλά και µε την ψυχολογία, τη συµβουλευτική, τη διπραγµάτευση, την επικοινωνία. Οι managers, λοιπόν, κάθονται εκ νέου στα θρανία, παρακολουθούν προγράµµατα coaching και υπόσχονται ότι θα γίνουν καλύτεροι από τους εκπαιδευτές τους. Aπό τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

60 ΕΠΙΛΟΓΗ

ε τακτική πλέον βάση οι ειδήσεις από τον διεθνή επιχειρηµατικό στίβο αποπνέουν την προσπάθεια των ηγετικών στελεχών να πορευθούν όσο γίνεται καλύτερα σε µία αδύναµη ακόµη παγκόσµια οικονοµία. Οι κινήσεις των µεγάλων επιχειρηµατικών οµίλων και, ειδικά των πρωτοκλασάτων στελεχών τους βρίσκονταν στο διεθνές µικροσκόπιο. Σήµερα, η ενδελεχής παρατήρηση του τι πράττουν τα ηγετικά στελέχη, πώς το πράττουν και κυρίως το πότε το πράττουν και µε τι κόστος, αποκτά ιδιαίτερη σηµασία. Η περίοδος 2008-2010, είναι άλλωστε σίγουρο ότι θα …διδάσκεται µελλοντικά στις σχολές διοίκησης επιχειρήσεων, ως παράδειγµα πολύπλευρης και παρατεταµένης κρίσης, ενώ οι κινήσεις π.χ. του διευθύνοντα συµβούλου της Ford Motor, Άλαν Μούλαλι, του Ουαλού διευθύνοντα συµβούλου της Sony, Χάουαρντ Στρίνγκερ και της προέδρου της Xerox Corporation, Άνι Mulcahy, θα αποτελέσουν υλικό για επιχειρηµατικά βιβλία. Μετά τον πανικό των πρώτων µηνών της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης, οπότε και αντικαταστάθηκε η ηγεσία σε πολλούς επιχειρηµατικούς οµίλους σε όλο τον κόσµο και αποµακρύνθηκαν, εν µια νυκτί, επικεφαλείς εταιρειών µε προϋπηρεσία δεκαετιών στα ίδια καθήκοντα, ακολούθησε µια µεγάλη περίοδος σταθερότητας στις θέσεις που κρατά µέχρι τις µέρες µας. Είναι η περίοδος των χαρισµατικών και ιδιαίτερα ψύχραιµων ηγετών, των ανθρώπων που αψήφησαν το ιδιαίτερα δυσµενές περιβάλλον και συσπείρωσαν δίπλα τους όλες τις διαθέσιµες δυνάµεις, προκειµένου να διέλθουν της κρίσης. Επιχειρηµατίες που συνεργάστηκαν ακόµα και µε ορκισµένους εχθρούς, προκειµένου να επιβιώσουν οι οργανισµοί που διοικούν. Οι αποφάσεις που έλαβαν, οι τεχνικές που χρησιµοποίησαν στην επίλυση οξυµένων προβληµάτων και ακραίων καταστάσεων, αλλά και η µεθοδολογία µε την οποία οργάνωσαν τα του οίκου τους, αποτελεί ένα ακόµα «επιχειρηµατικό θαύµα» των ηµερών µας. Ορισµένοι µάλιστα από αυτούς, όπως οι επικεφαλής των µεγάλων γερµανικών βιοµηχανιών ή των παραδοσιακά δοµηµένων ως οικογένειες ιαπωνικών οµίλων, τράβηξαν από τη χοάνη της καταστροφής ακόµα και ολόκληρες κοινωνίες. Πίσω από τα ποµπώδη δηµοσιεύµατα των διεθνών φύλλων και τις γενικές συνελεύΕΠΙΛΟΓΗ 61

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ INTELLIGENT MANAGEMENT

σεις που αποκτούν µεγαλύτερη δηµοσιότητα από κάθε άλλη επιχειρηµατική δραστηριότητα, πίσω από τις ηχηρές συγχωνεύσεις και τις επαφές υψηλού επιπέδου µε κεντρικούς τραπεζίτες και υπουργούς Οικονοµικών, οι άνθρωποι που διοικούν τις επιχειρήσεις και λαµβάνουν καθοριστικές αποφάσεις, έπρεπε να ανταπεξέλθουν σε διάφορες εκδοχές της κρίσης και να αντιµετωπίσουν πρωτόγνωρες καταστάσεις: από τις µαζικές αυτοκτονίες που παρατηρήθηκαν σε κλυδωνιζόµενες αµερικανικές και γαλλικές εταιρείες, µέχρι οικογενειακές διαµάχες και πολιτικές παρεµβάσεις. Όπως επισηµαίνεται συνεχώς στα διεθνή επιχειρηµατικά περιοδικά, οι νέοι ηγέτες χρειάζονται πληθώρα νέων ικανοτήτων τις οποίες οποίες, ορισµένες φορές, δεν έχουν. Εδώ αναλαµβάνουν οι σύγχρονες Χάριτες του «επιχειρείν» «επιχειρείν». Εξειδικευµένες εταιρείες που παρέχουν συµβουλευτικές υπηρεσίες, υπηρεσίες ψυχολογική υποστήριξη, υποστήριξη µεθόδους κινητοποίησης του εργατικού δυναµ δυναµικού, αξιοποίηση των άυλων πόρων. Μερικές από τις µεθόδους αυτές, αυτές πέρασαν πολύ γρήγορα τον Ατλαντικό Ατλαντικό, βρήκαν πρόσφορο έδαφος στην πάντα δεκτική σε καινοτοµίες Αγγλία κι από εκεί εκεί, διαχύθηκαν σε όλη Ευρώπη Σε γενικές γραµµές την Ευρώπη. µιλών τας τας, η Ελλάδα δεν είναι από τις αγορές που δέχεται εύκο κολα …υποδείξεις και οι Έλληνες

Η ΤΕΧΝΗ ΤΕΧΝ ΤΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ Είναι σίγουρο. Η περίοδος 2008- 2010 θα διδάσκεται µελλοντικά στις σχολές διοίκησης επιχειρήσεων ως το πιο ενδιαφέρον παράδειγµα πολύπλευρης και παρατεταµένης κρίσης, ενώ οι κινήσεις π.χ. του προέδρου και διευθύνοντα συµβούλου της Ford Motor Co, Άλαν Μούλαλι, του Ουαλού προέδρου και διευθύνοντα συµβούλου της Sony, σερ Χάουαρντ Στρίνγκερ και της προέδρου της Xerox Corporation, Άνι Μούλκαχι, θα αποτελέσουν υλικό για επιχειρηµατικά Άνι Μούλκαχι, Xerox Corporation

62 ΕΠΙΛΟΓΗ

επιχειρηµατίες, κουβαλώντας πολλά παραδοσιακά χαρακτηριστικά πάνω τους, δεν είναι όσο ανοιχτόµυαλοι όσο οι Ευρωπαίοι συνάδελφοί τους. Υπάρχουν βέβαια και εδώ, αρκετές εξαιρέσεις! Στην αµερικανική επιχειρηµατική αγορά τώρα, όπου οι ηγετικές προσωπικότητες άρχισαν να σπανίζουν ή αργούν πολύ να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία και να δείξουν τη λάµψη τους, αναπτύχθηκαν µια σειρά εργαλεία τα οποία στοχεύουν στην παροχή εξειδικευµένων επιχειρηµατικών συµβουλών σε ηγέτες επιχειρήσεων, αλλά και ανώτατα στελέχη τα οποία αντιµετωπίζουν ωκεανούς προβληµάτων. Ο συµβουλευτικός κλάδος έχει στη διάθεσή του σειρά εργαλείων για την παρακίνηση, την καθοδήγηση και την αποδοτικότητα/αποτελεσµατικότητα των επιχειρηµατιών που λαµβάνουν σηµαντικές αποφάσεις. Μάλιστα αυτές οι υπηρεσίες δεν συνδέονται µε τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση- απλώς σε ορισµένες περιπτώσεις η κρίση εκτίναξε τη ζήτησή τους. Δύο από τα σηµαντικότερα εργαλεία που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο αυτής της φιλοσοφίας είναι το mentoring και το coaching, διαδικασίες ιδιαίτερα ταιριαστές στην αµερικανική επιχειρηµατική κουλτούρα και ψυχοσύνθεση, οι οποίες, όχι µόνο τυγχάνουν ολοένα και ευρύτερης αποδοχής, αλλά, όπως αναφέρουν τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων, «εξάγονται» πλέον και σε άλλες κοινότητες ηγετών, όπως οι πολιτικοί, οι καλλιτέχνες, οι προβε-

βιβλία. Ο πρώτος κλήθηκε να αντιµετωπίσει προβλήµατα, αρχικά άσχετα µε την κρίση που εξετάζουµε, καθώς ήρθε στη Ford το 2006 για να σώσει µια αιωνόβια εταιρεία- σύµβολο, έχοντας µακρά καριέρα στην Boeing. Αντιµετώπισε όµως από τη µια πλευρά τη βύθιση των πωλήσεων αυτοκινήτων αµέσως µετά το ξέσπασµα της κρίσης και από την άλλη τη γενικευµένη δυσπιστία Πολιτείας και κοινωνίας προς τις αυτοκινητοβιοµηχανίες, πετυχαίνοντας τόσο συµφωνίες εργασιακής ειρήνης µε τα πανίσχυρα συνδικάτα όσο και συµφωνίες γενναίας χρηµατοδότησης µε την κυβέρνηση. Ο σερ Χάουαρντ Στρίνγκερ, ο πρώτος στην ιστορία της εταιρείας µη Ιάπωνας πρόεδρος, πεπειραµένο

στέλεχος του ειδησεογραφικού CBS, βρέθηκε κι αυτός στο τιµόνι του τεχνολογικού και ψυχαγωγικού κολοσσού πριν την κρίση, το 2005. Κλήθηκε να αντιµετωπίσει και αυτός πτώση πωλήσεων και την πρώτη, εδώ και µισό αιώνα, ζηµιογόνο περίοδο της εταιρείας. Η µάχη του έγινε πιο απαιτητική µετά την κρίση και σήµερα συνεχίζεται: περικόπτει θέσεις εργασίας, πωλεί θυγατρικές, αποσύρεται από τοµείς που δεν έχουν πλέον µεγάλο ενδιαφέρον (έκανε λόγο για µεγάλα λάθη της Sony σε ζητήµατα internet και µουσικής τεχνολογίας κι αποκάλεσε «µπελά της ιαπωνικής βιοµηχανίας ηλεκτρονικών» τον Στιβ Τζοµπς της Apple) και προσπαθεί να αποκρούσει τον ανταγωνισµό από Κορεάτες και Κινέζους. Η

βληµένοι αθλητές κ.ά. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα προγράµµατα coaching ξεφεύγουν πλέον από τον επείγοντα ή συγκυριακό χαρακτήρας τους, καθώς µέχρι σήµερα αυτή ήταν η κύρια χρήση και µετατρέπον ται σε σ ταθερή επιχειρηµατική δαπάνη που όλο και περισσότερες εταιρείες δέχονται να καταβάλουν. Να αναφέρουµε εδώ ότι η εταιρεία Sherpa Coaching στις ΗΠΑ πραγµατοποίησε πρόσφατα την έρευνα «The 2009 Sherpa Executive Coaching Survey», στην οποία καταγράφονται σηµαντικά, αριθµητικά πλέον, ευρήµατα σχετικά µε το coaching. Το πρώτο και σηµαντικότερο στοιχείο είναι ότι όλο και περισσότερες επιχειρήσεις καταφεύγουν στη µέθοδο αυτή: το 50% των εταιρειών του δείγµατος της έρευνας (στην αµερικανική αγορά), έχει πληρώσει για κάποιο πρόγραµµα coaching στελεχών της, ενώ το ίδιο ποσοστό πριν µια πενταετία ήταν 43%. Την ίδια στιγµή, η χρήση του coaching για την αντιµετώπιση έκτακτων καταστάσεων ή µιας «συγκεκριµένης πρόκλησης» υποχώρησε, δείγµα του ότι οι επιχειρήσεις αντιµετωπίζουν τη µέθοδο σε βάθος χρόνου κι όχι …πυροσβεστικά. Στην ίδια έρευνα αποδεικνύεται ότι το 42% των εταιρειών που εφαρµόζουν προγράµµατα coaching, εντάσσει σε αυτά µεγάλο µέρος των ανώτερου και ανώτατου προσωπικού, ενώ το 47% πληρώνει τέτοια προγράµµατα αυστηρώς και µόνο για όσους βρίσκονται ψηλά στο management.

τρίτη, Βρετανίδα στο τιµόνι µιας αµερικανικής πολυεθνικής (σταθερά µέσα στις 20 ισχυρότερες γυναίκες του κόσµου), είναι «παιδί» της Xerox στην οποία εργάζεται από το 1976. Για µια δεκαετία (2000- 2009) ήταν διευθύνουσα σύµβουλος και µόλις το καλοκαίρι που µας πέρασε εγκατέλειψε τα διοικητικά της καθήκοντα για να µείνει µόνο µε τον τίτλο της προέδρου. Η σκληροπυρηνική Βρετανίδα απέκρουσε µε επιτυχία

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα τώρα οι εταιρείες ή οι σύµβουλοι επιχειρήσεων που προσφέρουν υπηρεσίες coaching αυξάνον ται µε γεωµετρική πρόοδο. Η εταιρεία Humans2gO ασχολείται µε το coaching και συνεργάζεται µε τον αµερικανικό εκπαιδευτικό οργανισµό Corporate Coach U. Η ελληνική εταιρεία φέρνει στην Ελλάδα το ειδικό πρόγραµµα Coaching Clinic, το οποίο δεν …θεραπεύει µόνο επιχειρηµατίε ς που βρίσκονται αντιµέτωποι µε ανυπέρβλητα προβλήµατα, αλλά, κυρίως, καθοδηγεί… Όπως µας ενηµέρωσε η εταιρεία έχει ήδη αναπτύξει συνεργασίες µε µια σειρά ελληνικές επιχειρήσεις και οµίλους και παρέχει υπηρεσίες στις Αlpha Bank, Coca Cola, ΙΚΕΑ, Lafarge Beton, Kraft, Παπαστράτος /Philip Morris κ.ά. Στην καινούργια αγορά του coaching χρειάζονται σ τε λέχη και προς αυτή την κατεύθυνση κινούν ται διάφορες εταιρείες προσφέρον τας εκπαιδευτικά προγράµµατα σε συµβούλους που θέλουν να µάθουν τις τεχνικές coaching. H Impact Premium Consulting Services είναι µια από τις εταιρείες που παρέχει το Diploma in Executive coaching and Organisational Development. Τέλος, εδώ κι ένα χρόνο περίπου αντιπροσώπευση στην Ελλάδα έχει αποκτήσει και η International Coach Federation, που θεωρείται η µεγαλύτερη οµοσπονδία coaching στον κόσµο και στις τάξεις της ανήκουν περίπου 11.000 coaches σε 80 χώρες.

πτυχές της κρίσης στην εταιρείας της, έκανε τα απαραίτητα «πράσινα» βήµατα πιο γρήγορα από τις περισσότερες εταιρείες διαχείρισης εγγράφων και συνεχίζει ακόµα και σήµερα να εκφωνεί πύρινους λόγους σε αµερικανικά πανεπιστήµια «κατά του turbo καπιταλισµού που αφήνει ανέπαφες τις ολιγαρχίες σε πολλά µέρη του κόσµου και δεν αναδιανέµει σωστά το παραγόµενο προϊόν!», όπως σηµειώνει.

Άλαν Μούλαλι, Ford Motor Co Σερ Χάουαρντ Στρίνγκερ, Sony

ΕΠΙΛΟΓΗ 63

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ COACHING

ΗΜΕΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Παρέχουν συµβουλευτικές υπηρεσίες, ανεβάζουν την ψυχολογία και τη διανοητική κατάσταση, «προπονούν» -χωρίς σφυρίχτρα και χρονόµετρο-, και προετοιµάζουν στελέχη και εργαζοµένους για τις µεγάλες αποφάσεις που θα κληθούν να πάρουν σε απαιτητικές καταστάσεις ή απλά για να γίνουν πιο αποδοτικοί. Ο λόγος για τον Κώστα Ζούλια, Human Capital Consulting Director στην ICAP Group και τη Νάνσυ Μαλλέρου, διδάσκουσα marketing στο τµήµα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισµού του Παντείου Πανεπιστηµίου, που γνωρίζουν καλά την αξία µιας σωστής συµβουλής. Από τoν ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

64 ΕΠΙΛΟΓΗ

συζήτησή µας µε τον Κώστα Ζούλια ξεκινά από την οικονοµική κρίση και την ύφεση που θα ταλανίσει τη χώρα µας και φέτος. «Μιλάµε µε πολλούς ανθρώπους στην αγορά και αυτό που έχουµε ως πρώτη εικόνα είναι η προσπάθεια των επιχειρήσεων για περιστολή των εξόδων. Περιστολή των κονδυλίων που κατευθύνονται σε βραχυπρόθεσµες επενδύσεις. Είναι µια ανακλαστική κίνηση. Αυτή η κίνηση όµως κόβει αντίστοιχα τα έσοδα όλων των συνεργαζόµενων επιχειρήσεων- ειδικά όσων πουλάνε υπηρεσίες όπως εκπαίδευση, συµβουλευτικές υπηρεσίες, υπηρεσίες επικοινωνίας και διαφήµισης κ.λπ.». Και οι πολυδιαφηµιζόµενες «ευκαιρίες εν καιρώ κρίσεως»; Είναι ένας επιχειρηµατικός «µύθος»; Σύµφωνα µε τον Κώστα Ζούλια επιχειρηµατικές ευκαιρίες υπάρχουν σε περιόδους κρίσεων, αλλά δεν είναι τόσο …προφανείς όσο ισχυρίζονται κάποιοι. «Δεν στηρίζονται µόνο στο ένστικτό τους οι επιχειρηµατίες για να πάρουν αποφάσεις. Θα πρέπει οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται να είναι συγκεκριµένες, θα πρέπει ο τοµέας που δραστηριοποιούνται να ‘δηµιουργεί’ ευκαιρίες». Πράγµατι, σύµφωνα µε το συνοµιλητή µας αυτό το διάστηµα παρουσιάζονται ευκαιρίες στον κλάδο των εταιρειών που διαχειρίζονται πιστώσεις, που προβλέπουν ρίσκο κ.ά. καθώς είναι φυσικό να έχουν περισσότερη δουλειά σε καιρό ανασφάλειας. Κινητικότητα υπάρχει και στις εταιρείες διάθεσης προσωπικού, τοµέας στον οποίο δραστηριοποιείται (και) η ICAP.

Εργασία σε ζήτηση «Η κρίση έχει διάφορες αιτίες και διάφορες επιδράσεις- η επίδραση στο ανθρώπινο δυναµικό είναι µια από αυτές», µας είπε στη συνέχεια ο Κώστας Ζούλιας για να προσθέσει: «Η αυξηµένη ανασφάλεια οδηγεί σε χαµηλότερη κατανάλωση κι έτσι, η κρίση ανατροφοδοτείται. Η κρίση επηρέασε την εργασία, επηρέασε το ηθικό των ανθρώπων και αύξησε τα επίπεδα ανασφάλειας των εργαζοµένων. Αυτή η κατάσταση όµως δεν είναι κάτι καινούριο. Εδώ και µια δεκαετία, στη δυτική Ευρώπη πιο έντονα αλλά και στην Ελλάδα, ο εργαζόµενος έχει αρχίσει να «εκπαιδεύεται» στην ιδέα ότι δεν θα εργάζεται σε έναν εργοδότη για όλη του τη ζωή. Έχει κατανοήσει ότι θα πρέπει να

έχει εργασιακές ικανότητες που να µπορεί να τις µεταφέρει από τον έναν εργοδότη στον άλλο». Μέσα σε ένα περιβάλλον επιχειρηµατικής κρίσης και εργασιακής ανασφάλειας, η υλοποίηση επιχειρηµατικών στόχων, η αναζήτηση εργαζοµένων και η διευθέτηση εργασιακών θεµάτων αποκτούν -καλώς ή κακώς- κορυφαίες διαστάσεις στην καθηµερινότητα των επιχειρήσεων. Η ζήτηση ανθρώπινου δυναµικού έχει ασφαλώς µειωθεί αυτό το διάστηµα, υπάρχουν όµως κλάδοι που αναζητούν εργαζόµενους: η φαρµακοβιοµηχανία είναι πάντα πρόθυµη να απασχολήσει, ενώ οι νέες µορφές ενέργειας, όπως τα φωτοβολταϊκά, αναζητούν µηχανικούς και ηλεκτρολόγους σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Καθοδήγηση επιχειρηµατιών Συνεχίζουµε τη συζήτησή µας µε τον κ. Ζούλια, ανοίγοντας ένα άλλο µεγάλο θέµα: τις νέες τάσεις στη διοίκηση των επιχειρηµατικών οργανισµών που έρχονται και στην Ελλάδα και έχουν να κάνουν αφενός µε την καθοδήγηση επιχειρηµατιών µέσα στο θολό τοπίο της σύγχρονης πραγµατικότητας, και αφετέρου την κινητοποίηση όλων των υπαρκτών δυνάµεων του ανώτερου και ανώτατου προσωπικού µιας επιχείρησης, προκειµένου να επιτευχθούν στόχοι. Η διείσδυση τέτοιων µορφών επιχειρηµατικών υπηρεσιών δεν είναι µεγάλη, όπως όµως µας επισηµαίνει ο συνοµιλητής µας, από το 2002 µέχρι σήµερα οι διαπιστευµένοι coaches στην Αγγλία έχουν πολλαπλασιαστεί καθώς «πρόκειται για µια νέα τάση ακόµα και σε ανεπτυγµένες αγορές όπως η βρετανική». Σήµερα το coaching προσφέρεται στην Αγγλία από πολλούς ειδικούς συµβούλους, υπάρχουν διεθνείς πιστοποιήσεις, ενώ όλο και περισσότεροι επαγγελµατίες από τον χώρο των συµβουλευτικών υπηρεσιών επιθυµούν να προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες στους πελάτες τους. «Είναι µια υπηρεσία η οποία προσφέρεται ατοµικά, από έναν άνθρωπο δηλαδή, σε έναν άλλο, προκειµένου ο δεύτερος να ‘βελτιωθεί’, για να γίνει ικανός στο να πετύχει στόχους. Και αυτό γίνεται σε διάφορα επιχειρηµατικά επίπεδα, σε διάφορους κλάδους. Έχει γίνει µόδα παγκοσµίως, πιστεύω όµως ότι έχει ιδιαίτερα µεγάλη αξία» υποστηρίζει ο συνοµιλητής µας. Ο κ. Ζούλιας θεωρεί ότι οι τάσεις αυτές έχουν προσλάβει «αρνητική» χροιά διότι στα πολύ πρώιµα στάδιά του, το coaching ΕΠΙΛΟΓΗ 65

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ COACHING

ΚΩΣΤΑΣ ΖΟΥΛΙΑΣ

Στο coaching δεν έ χουµε συµβουλέ ς, αλλά συζήτηση, ερωτήσεις και απαντήσεις. Συζ ήτ ηση η οποία όµως έχει αντικειµενικούς στόχους. Ποιοι ε ίναι αυτοί; Μα, οι στόχοι που έχει θέσει αυτός που δέχεται το coaching. Ο coach, µέσω συνεδριών, θα π ρ έ π ε ι ν α ‘βγ ά λ ε ι’ τις λύσεις, δεν θα τις υποδείξει ο ίδιος.

66 ΕΠΙΛΟΓΗ

χρησιµοποιήθηκε σε ανθρώπους που αντιµετώπιζαν προβλήµατα (απόδοσης, συµπεριφοράς κ.ά.). «Αυτό το είδος ανήκει στο παρελθόν, διότι σήµερα έχει αποκτήσει θετική απόχρωση. Coaching χρειάζονται οι ηγέτες και τα ανώτατα στελέχη διότι τους ζητούνται πλέον καινούργιες ικανότητες ή απλώς, χρειάζονται κάποιον τον οποίο να εµπιστεύονται και να συζητούν µαζί του. Ο coach δίνει ερεθίσµατα…». Όπως µας είπε ο κ. Ζούλιας, εκτός από το επιχειρηµατικό coaching υπάρχει και το Life coaching, το οποίο αφορά το σύνολο των δραστηριοτήτων ενός προσώπου και στον εξωεπαγγελµατικό του χώρο. Όσο για τη διαφορά του coaching µε το mentoring, ένα άλλο εργαλείο µε το οποίο διαµορφώνονται συµπεριφορές στον σύγχρονο επιχειρηµατικό κόσµο, ο κ. Ζούλιας διευκρινίζει «στο mentoring, ένας µεγαλύτερος σε ηλικία και πολύ πιο έµπειρος παρακολουθεί ένα επιχειρηµατικό στέλεχος, τη δουλειά και τη συµπεριφορά του και, πολύ συχνά, δίνει συµβουλές. Στο coaching δεν έχουµε συµβουλές, αλλά συζήτηση, ερωτήσεις και απαντήσεις. Συζήτηση η οποία όµως έχει αντικειµενικούς στόχους. Ποιοι είναι αυτοί; Μα, οι στόχοι που έχει θέσει αυτός που δέχεται το coaching. Ο coach, µέσω συνεδριών, θα πρέπει να ‘βγάλει’ τις λύσεις, δεν θα τις υποδείξει ο ίδιος». Ο κ. Ζούλιας θεωρεί ότι αυτή τη στιγµή µεγαλύτερη ζήτηση έχει στη χώρα µας το management ή leadership development, µέρος του οποίου είναι, σε κάποιες περιπτώσεις, το coaching. «Συχνά µας ζητάνε να αναπτύξουµε ένα workshop για την οµάδα του management µιας επιχείρησης, στο πλαίσιο του οποίου µπορεί να περιλαµβάνεται ένα διήµερο training προσωπικοτήτων/συµπεριφορών και στη συνέχεια να έχει µια ‘ουρά’ µε ορισµένες συνεδρίες coaching» µας είπε το στέλεχος της ICAP. Η Ελλάδα, αν και απέχει αισθητά από το µέσο ευρωπαϊκό επίπεδο, έχει αρκετές εταιρείες που αναζητούν και πληρώνουν για τόσο σύνθετες και επιστηµονικές λύσεις στο πρόβληµα του management, ενώ το µείζον πρόβληµα είναι η απουσία µεθοδολογίας, προσαρµοσµένης µάλιστα στα ελληνικά δεδοµένα. «Είναι περισσότερο ζήτηµα νοοτροπίας πιστεύω, παρά ζήτηµα διαθεσιµότητας ή µη µιας υπηρεσίας. Ο αγγλοσαξονικός κόσµος, για παράδειγµα, είναι πολύ πιο εξοικειωµένος και δεκτικός σε τέτοια πρότυπα. Θεωρούν ότι όταν κάποιος χρειάζεται µια βοήθεια, κάποιος άλλος πρέπει να την προσφέρει µε µορφή υπηρεσίας. Στη συνέχεια θέτουν το πλαίσιο της υπηρεσίας, την τυποποιούν, δηµιουργούν φο-

ρείς πιστοποίησης κ.ό.κ. Στη Γερµανία και τη Γαλλία υπάρχει υστέρηση παρά το γεγονός ότι πρόκειται για οικονοµικά και επιχειρηµατικά ανεπτυγµένες κοινωνίες», εκτιµά ο κ. Ζούλιας. Μπορεί το coaching να αλλάξει τον προσωποπαγή χαρακτήρα των ελληνικών επιχειρήσεων και την οικογενειακή διαδοχή µέσω της οποίας επιζούν οι περισσότερες από αυτές. Όπως µας διευκρινίζει ο κ. Ζούλιας οι νέες µέθοδοι στη διαχείριση επιχειρηµατικών ηγεσιών και τη διαµόρφωση συµπεριφορών, ελάχιστα έχουν να κάνουν µε την οικογενειοκρατία στις ελληνικές εταιρείες, µπορούν όµως να βοηθήσουν στην εισαγωγή νέων µεθόδων και πρακτικών, νέας φιλοσοφίας governance και, φυσικά, να οδηγήσουν σε νέο τρόπο λήψης αποφάσεων, σαφώς πιο αντικειµενικό από τον µάλλον …υποκειµενικό τρόπο µε τον οποίο λαµβάνονται οι αποφάσεις σήµερα.

Αποδοτικοί managers Στέλεχος πολυεθνικών επιχειρήσεων σε µάχιµες θέσεις marketing, διδάσκουσα marketing στο τµήµα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισµού του Παντείου Πανεπιστηµίου εδώ και 8 χρόνια, σύµβουλος επιχειρήσεων πλέον και συγγραφέας, η Νάνσυ Μαλλέρου ασχολείται το τελευταίο διάστηµα µε το coaching έχοντας διαπιστώσει ότι ο συγκεκριµένος τοµέας των επιχειρηµατικών υπηρεσιών έχει ενδιαφέρον. Έχοντας µια δική της πλέον επιχείρηση, την Market Inc, παρέχει συµβουλευτικές υπηρεσίες σε θέµατα στρατηγικής, µάρκετινγκ και επικοινωνίας, ενώ τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως life coach (www.lifecoachinggreece.gr). Τη συναντήσαµε στην έδρα της επιχείρησής της και, µε αφορµή την ενασχόλησή της µε το coaching, αλλά κυρίως τη µακρά εµπειρία της στο χώρο των επιχειρήσεων, ζητήσαµε να µάθουµε πώς βλέπει την κατάσταση που επικρατεί στην αγορά. «Βλέπω το άγχος που υπάρχει στα στελέχη και τους επιχειρηµατίες εξαιτίας της οικονοµικής κρίσης -η οποία θα µας πλήξει κυρίως το 2010- αλλά την ίδια στιγµή, βλέπω πως οι παίκτες της αγοράς είναι πιο συνειδητοποιηµένοι. Πέρυσι

ΝΑΝΣΥ ΜΑΛΛΕΡΟΥ

Τo coaching υπήρχε στους επιχειρηµατικούς οργαν ισµούς, διαφοροποιηµένο ί σ ω ς κά τ ω α π ό τ η ν ετικέτα του leadership, σήµερα όµως απέκτησε επίσηµη µορφή κι ότ α ν χ ρ ε ιά σ τ ηκε να καλυφθούν ισορροπίε ς και αναδείχθηκαν νέα ζητήµατα σ την ε νδ ο επιχε ιρηµα τ ική ζωή, εµφανίσ τηκε το executive coaching. Ξεκίνησε µε το ερώτηµα ‘πώς θα γίνουν καλύτεροι executives’, α λ λά γρήγο ρα α ν τ ικατασ τάθηκε από το ερώτηµα ‘πώς θα είναι πιο ευτυχισµένοι executives’.

έβλεπα στα µάτια πολλών τη σύγχυση και την έλλειψη προσανατολισµού, σήµερα βλέπω ότι η αγορά είναι πιο στιβαρή. Πέρυσι µιλάγαµε για την κρίση, φέτος την αντιµετωπίζουµε κι αυτό µας κάνει όλους πιο προσγειωµένους» υποστηρίζει η Ν. Μαλλέρου. Όπως είναι αναµενόµενο, σε µια τέτοια περίοδο, σε ένα τόσο οξυµένο κλίµα, οι υπηρεσίες coaching, αν και στοιχίζουν, ζητούνται από όλο και περισσότερους επιχειρηµατίες και ανώτατα στελέχη. Η συνοµιλήτριά µας επικροτεί την άποψη ότι στις υψηλές θέσεις λήψης αποφάσεων, περισσεύει στις µέρες µας η ανησυχία για τις επιδόσεις και η ανησυχία αυτή δεν θα πρέπει µε κανένα τρόπο να διαχέεται µέσα στον οργανισµό µιας εταιρείας. «Υπάρχει µοναξιά στην κορυφή, αυτό το γνωρίζουµε εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Εκεί ψηλά, πέρα από την κριτική και ενίοτε την αµφισβήτηση των κατώτερων, υπάρχει και η αυτο-αµφισβήτηση. Εσύ είσαι ο σκληρότερος κριτής του εαυτού σου. Όταν είσαι κλητήρας σε µια επιχείρηση σου ζητούνται δύο- τρία πράγµατα, όταν είσαι διευθύνων σύµβουλος σου ζητάνε 50 και µάλιστα από διάφορες πλευρές» µας λέει η σύµβουλος και marketer. Θυµίζουµε στην Ν. Μαλλέρου ότι από τους σηµερινούς CEOs των ΗΠΑ ζητείται πλέον (εκτός από το να είναι καλοί στη διοίκηση οργανισµών), να είναι εξίσου καλοί στις αθλητικές επιδόσεις για να παρακολουθούν τα αθλητικά προγράµµατα των εταιρειών, γλωσσοµαθείς για να συνεννοούνται στη µητρική γλώσσα µε όσους περισσότερους από τους συναδέλφους τους µπορούν, επικοινωνιακοί για να µιλάνε σε διεθνή συνέδρια ακόµα και …ψυχολόγοι ή ψυχίατροι για να αντιµετωπίζουν τα ‘νέου τύπου’ προβλήµατα των εργαζοµένων- κάποια από αυτά απότοκα της οικονοµικής κρίσης, όπως η κατάθλιψη και οι τάσεις αυτοκτονίας. Θα ζήσουµε κάτι τέτοιο και στην Ελλάδα; « Ναι, αλλά ασφαλώς µε πιο αργούς ρυθµούς απ΄ ότι στις ΗΠΑ» µας είπε και µας εξήγησε: «Δεν χωράει αµφιβολία ότι εκτός από διοικητικές ικανότητες, ο σύγχρονος επιχειρηµατικός ηγέτης πρέπει να έχει ‘συναισθηµατική νοηµοσύνη’. Όταν τα πράγµατα ‘έβαιναν καλώς’, η ανάγκη τέτοιων ικανοτήτων ήταν περιορισµένη, σήµερα η οικονοµική κρίση έχει δηµιουργήσει νέες ανάγκες. Το κεκτηµένο της απόστασης του Management από τη βάση δούλευε ικανοποιητικά- σήµερα όµως υπάρχει ζήτηµα επικοινωνίας. Ο CEO δεν θα γίνει ποτέ ψυχολόγος, αν γίνει δεν θα κάνει σωστά τη δουλειά για την οποία πληρώνεται, αλλά οι

αποστάσεις έχουν µειωθεί και µια νέα φιλοσοφία έχει περάσει στις επιχειρήσεις και την εσωτερική επικοινωνία».

O coach ξέρει! Η Ν. Μαλλέρου έχει εργαστεί κυρίως σε πολυεθνικές επιχειρήσεις όπου η οικογενειοκρατία που χαρακτηρίζει το δικό µας επιχειρηµατικό υπόδειγµα είναι σχεδόν άγνωστο φαινόµενοεντούτοις κάποιοι κώδικες επικοινωνίας των συµβούλων επιχειρήσεων µε τους ιδιοκτήτες (στην ελληνική επιχειρηµατική εκδοχή) ή τα επαγγελµατικά στελέχη (στο πολυεθνικό µοντέλο) είναι κοινοί. Σύµφωνα µε την ίδια, είτε απευθύνεσαι σε έναν επιχειρηµατία, είτε σε ένα στέλεχος καριέρας κάποια πράγµατα είναι ίδια. «Καµία σχέση δεν είναι απρόσωπη. Ακόµα κι αν σου ανατεθεί από έναν πολυεθνικό όµιλο το coaching ενός υψηλόβαθµου στελέχους, η δουλειά σου έχει να κάνει µε έναν άνθρωπο σαν όλους τους άλλους που παλεύει σε δύσκολες συνθήκες να κάνει τη δουλειά του, που ενδιαφέρεται για τη βιωσιµότητα της επιχείρησης και την τύχη των εργαζοµένων της. Πρέπει να σε εµπιστευτεί, πρέπει να τον κερδίσεις. Θα αγγίξεις τις ίδιες χορδές…» µας είπε ανακαλώντας παραδείγµατα από την πρόσφατη εµπειρία της. Η Ν. Μαλλέρου µας ενηµερώνει ότι το coaching πηγαίνει ένα βήµα παραπέρα από τις παλιές, δοκιµασµένες µεθόδους των συµβουλευτικών εταιρειών οι οποίες, µέχρι πρότινος περιορίζονταν σε ζητήµατα leadership, sales techniques, public speaking και αύξηση της παραγωγικότητας. Οι νέες ανάγκες όµως και κυρίως η νέα φιλοσοφία της επιχειρηµατικότητας που θέλει στελέχη και εργαζόµενους εκτός από αποδοτικούς και …ευτυχισµένους, απαιτούν αναβάθµιση των προσφερόµενων υπηρεσιών. «Τo coaching υπήρχε στους επιχειρηµατικούς οργανισµούς, διαφοροποιηµένο ίσως κάτω από την ετικέτα του leadership, σήµερα όµως απέκτησε επίσηµη µορφή κι όταν χρειάστηκε να καλυφθούν ισορροπίες και αναδείχθηκαν νέα ζητήµατα στην ενδοεπιχειρηµατική ζωή, εµφανίστηκε το executive coaching. Ξεκίνησε µε το ερώτηµα ‘πώς θα γίνουν καλύτεροι executives’, αλλά γρήγορα αντικαταστάθηκε από το ερώτηµα ‘πώς θα είναι πιο ευτυχισµένοι executives’» µας είπε η Ν. Μαλλέρου. Και συνεπώς πιο αποδοτικοί να προσθέσουµε. Γιατί κατά τα ψέµατα, το πάλαι ποτέ «εργασία και χαρά» είναι άµεσα συνυφασµένο µε την αποτελεσµατικότητα, ιδίως σήµερα που οι καταστάσεις απαιτούν ισχυρές δόσης διάθεσης για προσπάθεια. ΕΠΙΛΟΓΗ 67

��

�� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� ��

��

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ BUSINESS EDUCATION

ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΟΥΣΙΑΣ

Σε περιόδους κρίσης, τα αντίµετρα στο επιχειρείν δεν έχουν να κάνουν µόνο µε τις περικοπές, τη µείωση των εξόδων και την αφαίρεση του λεγόµενου «λίπους». Η εκπαίδευση και η καινοτοµία παραµένουν τα κατεξοχήν εργαλεία ανάπτυξης και υπέρβασης, εργαλεία που αν και θεωρητικά όλοι αναγνωρίζουν και αποδέχονται, στην πράξη αποδεικνύονται τα πρώτα «θύµατα» των χαλεπών καιρών. Από τον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

σηµερινή κρίση κάνει πιο ορατό το περιβάλλον σε όλους µας, το οποίο έχει αλλάξει σηµαντικά και είναι πολυσύνθετο και εξαιρετικά γρήγορο. Για να επιζήσει οποιαδήποτε επιχείρηση επιβάλλεται ανάπτυξη µιας πολύ γρήγορης δοµής µε ικανότητα συνεχούς εξέλιξης και γρήγορης προσαρµογής σε τελείως δυναµικές συνθήκες». Αυτά τονίζει η πολύπειρη Λίτσα Παναγιωτοπούλου, διευθύνουσα σύµβουλος της OTEAcademy. «Αποδεδειγµένα, η εκπαίδευση είναι η γρηγορότερη, ευκολότερη και φθηνότερη λύση που διαθέτουµε για να αντιµετωπίσουµε τα προβλήµατά µας και να αναβαθµίσουµε τη χώρα µας και τους ανθρώπους µας ώστε να γίνουµε πιο αποτελεσµατικοί, να πάψουµε να υστερούµε και να διακριθούµε επιτέλους και ως χώρα και ως πολίτες», τονίζει. Βάσει των λεγοµένων της, καινοτοµία χωρίς εκπαίδευση δεν υφίσταται. «Παρά το γεγονός ότι η επιχειρηµατική κοινότητα δηλώνει ότι σε κάθε ευκαιρία ενισχύει την έννοια της Μάθησης δηλαδή της συνεχούς Επαγγελµατικής Εκπαίδευσης/Εξέλιξης/Κατάρτισης στην πράξη αποδεικνύεται ότι η εκπαίδευση και η καινοτοµία είναι δύο εργαλεία που σήµερα ελάχιστα εφαρµόζουµε, ελάχιστα χρησιµοποιούµε, ελάχιστα εκµεταλλευόµαστε. Απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι στην παραµικρή δυσκολία και ιδιαίτερα σε περιόδους οικονοµικής κρίσης, όπως αυτή που διανύουµε, τα πρώτα κονδύλια του προϋπολογισµού κάθε εταιρείας που περικόπτονται είναι εκείνα της εκπαίδευσης». Έτσι, καταλήγουµε να έχουµε ως µοναδική οικονοµική πηγή για δαπάνες επιχειρηµατικής εκπαίδευσης τις παροχές του ΛΑΕΚ -αν φυσικά αποφασίσουν να τις αξιοποιήσουν οι εταιρείες. Για το τέλος, η επικεφαλής της OTEAcademy υποδεικνύει τρόπους όπου η εκπαίδευση µπορεί στρατηγικά να έρθει στην πρώτη γραµµή του ενδιαφέροντος. Να, τι θα έπρεπε να κάνουν οι επιχειρήσεις: «α).στον ετήσιο προϋπολογισµό της κάθε επιχείρησης το κονδύλι που θα αντιστοιχεί στην εκπαίδευση του Ανθρώπινου Δυναµικού πρέπει να είναι εκείνο το οποίο όχι µόνο έχει και τη µεγαλύτερη βαρύτητα αλλά είναι και ανάλογο των αναγκών εκπαίδευσης και όχι το πρώτο που «µειώνεται», β). ο ετήσιος σχεδιασµός της εκπαίδευσης πρέπει να στηρίζεται και να συµβαδίζει απόλυτα µε τη στρατηγική, τους στόχους και την εξέλιξη της εταιρείας και γ). να στοχεύει στη δηµιουργία Εργαζοµένων πολλαπλών Ικανοτήτων σε Συνεχή Οριζόντια Εξέλιξη».

Λίτσα Παναγιωτοπούλου, OTEAcademy ΕΠΙΛΟΓΗ 69

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ BUSINESS EDUCATION

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΞΙΩΣΕΩΝ

Μπορεί κάποιες αξίες να είναι αδιαπραγµάτευτες όπως η επαγγελµατική εκπαίδευση, όµως η αντιµετώπιση της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής συγκυρίας που κλυδώνισε το παγκόσµιο οικοδόµηµα, δεν άφησε ανεπηρέαστες ακόµη και αυτές. Η επιχειρηµατικότητα ξανακοιτά τις δαπάνες της από την αρχή, περιορίζοντας ακόµα και τα πιο αναγκαία. Τα εργαλεία της ανάπτυξής της, που δεν είναι άλλα από την ικανότητα των στελεχών της να βρίσκονται ένα βήµα µπροστά από τις εξελίξεις της αγοράς, συµµετέχοντας σε προγράµµατα µετεκπαίδευσής τους. Από τον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

70 ΕΠΙΛΟΓΗ

την Ελ λάδα η πραγµατ ικό τ η τ α α υ τ ή ε ίνα ι π ιο έντονη, µε τις επιχειρήσεις να δοκιµάζουν τις αντοχές και τις δυνάµεις τους φέτος. Χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο του Δηµήτ ρη Μπουραν τά, διευθυν τή του Executive MBA και συν-διευθυντή Msc in Human Resources Management σ το Οικονοµικό Πανεπισ τ ήµιο Αθη νών: «Το 2009 δεν καταλάβαµε τίποτα, τώρα είναι τα δύσκολα! Συγκεκριµένα, το διάσ τηµα Σεπτέµβριος-Δεκέµβριος 2009 τα πράγµατα ήταν πολύ καλύτερα, υπήρχε αρκετή δουλειά και αρκετό ενδιαφέρον από την πλευρά των επιχειρήσεων. Όµως δεν συµβαίνει το 1ο εξάµηνο φέτος, όπου µέχρι τον Ιούλιο τα πράγµατα θα είναι εξαιρετικά περιορισµένα. Ήδη το µισό σχεδόν σχετικό διάστηµα έχει παρέλθει και η εικόνα που δίνει η αγορά είναι αυτή ακριβώς». Στο ίδιο µήκος κύµατος ο Κυριάκος Κυριακόπουλος, επίκουρος καθηγητής Στρατηγικής και Μάρκετινγκ, και Ακαδηµαϊκός Διευθυντής στo Τµήµα Ανάπτυξης Στελεχών του ALBA Graduate Business School µας πληροφορεί ότι «Η διεθνής εµπειρία δείχνει περικοπές στα κονδύλια εταιρικής εκπαίδευσης σε ποσοστό περίπου 30% καθώς πολλές εταιρείες αν τιµετωπίζουν αυτές τις δαπάνες ως περιττές. Ταυτόχρονα, τα τµήµατα προσωπικού βρίσκονται σε εγρήγορση για να βρουν πιο αποδοτικούς τρόπους εκπαίδευσης των στελεχών τους». Για να λέµε όµως τα πράγµατα µε το όνοµά τους καθώς δεν υπάρχουν επίσηµα στοιχεία µετρήσεων και οι απόψεις διίστανται ως προς το ποσοστό πτώσης της συγκεκριµένης αγοράς, όλοι συµφωνούν ότι «τα χειρότερα έρχονται µέσα στο 2010», µε το γενικότερο οικονοµικό κλίµα στη χώρα να συνηγορεί στη διατήρηση

των σχετικών απόψεων. Όπως χαρακτηριστικά µας είπε ο Δηµήτρης Μπουραντάς «Τα πρόσφατα µέτρα της κυβέρνησης, οι επιπλέον φόροι, το ενδεχόµενο να µπουν και άλλοι φόροι τον Ιούνιο, τα παιχνίδια των αγορών, όλα αυτά έχουν τροµάξει τις επιχειρήσεις µε αποτέλεσµα να περικόπτουν όλα τους τα προγράµµατα. Η αγορά είναι σφιγµένη κι όλο αυτό δηµιουργεί έναν φαύλο κύκλο». Πρόκειται για µία κατάσταση µας είπε στη συνέχεια ο Κυριάκος Κυριακόπουλος του ALBA Graduate Business School που έχει βαθύτερα αίτια. «Στην Ελλάδα δεν έχουµε δει σηµαντική αλλαγή µιας και η εταιρική εκπαίδευση δεν έχει ακόµη αποκτήσει κεντρικό ρόλο και δεν αποτελεί κεντρική επιλογή για πολλές επιχειρήσεις. Διεθνώς αλλά και στη χώρα µας, οι εξωστρεφείς εταιρείες συνεχίζουν να εστιάζουν στο βασικό ερώτηµα, δηλαδή πώς µπορούν να αναπτύσσουν και να διατηρούν το ταλέντο στην επιχείρησή τους και ειδικότερα πώς να αναπτύξουν την ηγεσία τους ακόµα και εν µέσω της τρικυµίας της κρίσης». Μάλιστα, ο Κώστας Στάµκος, διευθυντής της Business Seminars, θυγατρικής του Οµίλου Καριέρα θεωρεί ότι η διεθνής χρηµατοπιστωτική κρίση µπορεί να συµβάλει στη συνολική ποιοτική ανάπτυξη του χώρου καθώς ξεκαθαρίζει τους «αλεξιπτωτιστές» από εκείνους που παρέχουν υπηρεσίες προστιθέµενης αξίας. Συγκεκριµένα µας είπε: «Η κρίση έχει πλήξει σοβαρά τους αλεξιπτωτιστές του χώρου, εκείνους τους καιροσκόπους που χωρίς ουσιασ τικές λύσεις κατόρθωναν στο παρελθόν απλώς να επιβιώνουν. Αυτό όµως είναι καλό για τον κλάδο, καθώς βοηθά να αναδειχθούν οι εκπαιδευτικές εταιρείες που παρέχουν ‘όπλα’ στους συµµετέχοντες των εκπαιδευτικών τους προγραµµάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι στην ίδια χρονική περίοδο -

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ

«Η κρίση έχει πλήξει σο-

βαρά τους αλεξιπτωτιστές του χώρου, εκείνους τους καιροσκόπους που χωρίς ουσ ια σ τ ικέ ς λύσ ε ις κα τόρθωναν σ το παρε λθόν απλώς να επιβιώνουν. Αυτό όµως είναι καλό για τον κ λάδο, καθώς βοηθά να αναδειχθούν οι εκπαιδευτικές εταιρείες που παρέχουν ‘όπλα’ στους συµµετέχοντες των εκπαιδευτικών τους προγραµµάτων. Κώστας Στάµκος, Όµιλος

Καριέρα

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Τα πρόσφατα µέτρα της κυβέρνησης, οι επιπλέον φόροι, το ενδεχόµενο να µπουν κι άλλοι φόροι τον Ιούνιο, τα παιχνίδια των αγορών, όλα αυτά έ χουν τροµάξει τις επιχειρήσεις µε αποτέλεσµα να περικόπτουν όλα τους τα προγράµµατα. Η αγορά είναι σφιγµένη κι όλο αυτό δηµιουργεί έναν φαύλο κύκλο.

Δηµήτρης Μπουραντάς, Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών

ΕΠΙΛΟΓΗ 71

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ BUSINESS EDUCATION

ΤΟ MANAGEMENT ΤΟΥ ΠΑΡΑΝΟΜΑΣΤΗ

«Οι εταιρείες σήµερα

κινδυνεύουν να πέσουν στο -παγκοσµίως γνωστό αλλά δυστυχώς συνεχιζόµενο- σφάλµα του «management του παρανοµαστή». Δυστυχώς η -στα χαρτιά- εύκολη λύση του να περικοπεί ο παρανοµαστής, δηλ. το investment (και µέσα σε αυτό η εκπαίδευση του προσωπικού) για να αυξηθεί το αποτέ λεσµα, αποδίδει µόνο στη θεωρία.

Κυριάκος Κυριακόπουλος, ALBA

Graduate Business School

72 ΕΠΙΛΟΓΗ

στον καιρό της κρίσης- υπάρχουν ακόµα εταιρίες που γεµίζουν όλα τους τα ανοικτά σεµινάρια και diplomas, και κάνουν επαναληπτικά groups στα περισσότερα των αντικειµένων τους».

Σανίδες σωτηρίας Η επαγγελµατική εκπαίδευση είναι ιδιαίτερα σηµαν τική σύµφωνα µε τον Δηµήτρη Μπουραντά του Οικονοµικού Πανεπισ τ ηµίου Αθηνών ωσ τόσο δε ν είναι ένα θέµα που αντιµετωπίζεται µε τη διαδικασία του κατεπείγοντος. «Είναι ζήτηµα σηµαντικό αλλά όχι επείγον και αυτή την περίοδο όλοι ασχολούνται µε τα επείγοντα και σηµαντικά» µας είπε χαρακτηριστικά. Αυτά για τη γενική εικόνα. Στην ειδική τώρα, η µετεκπαίδευση σε τεχνικά θέµατα δεν αναβάλλεται για την επόµενη µέρα, καθώς είναι εργαλείο χωρίς το οποίο οι επιχειρήσεις δεν µπορούν να δουλέψουν ούτε σ το σήµερα. Ο Δηµήτρης Στάµκος του Οµίλου Καριέρα υποστηρίζει σχετικά: «Τα τεχνικά θέµατα εκπαίδευσης αποτελούν τη µερίδα του λέοντος στο προγραµµατισµό εκπαίδευσης των τµηµάτων HR. Τα προγράµµατα ‘πολυτε λείας’ µπαίνουν σε δεύτερη µοίρα. Σε αυτά συµπεριλαµβάνον ται όλε ς οι εκπαιδευτικέ ς δραστηριότητες που δεν µετουσιώνονται σε άµεσο όφελος από τη επόµενη ηµέρα εφαρµογής τους. Στο περιθώριο επίσης µπαίνουν οι εξαιρετικά ακριβές εκπαιδευτικές προτάσεις του παρελθόντος, δίνοντας χώρο σε µικρές, ευέλικτες και οικονοµικές προτάσεις, αποτελεσµατικές και εφαρµόσιµες από την επόµενη κιόλας µέρα». Η κρίση αποτελεί αφορµή για αλλαγές και καθιέρωση τάσεων που είχαν διαφανεί στο παρελθόν. Ο Κυριάκος Κυριακόπουλος επισηµαίνει δύο τέτοιες νέες κατευθύνσεις της εκπαίδευσης: «Τα τελευταία χρόνια, πριν ακόµα από την κρίση, η αγορά είχε αρχίσει να στρέφεται από την τεχνική εκπαίδευση προς µια εκπαίδευ-

ση ηγεσίας και από τα εργαλεία συγκεκριµένων γνωστικών αντικειµένων όπως τα χρηµατοοικονοµικά, τα λογιστικά ή το µάρκετινγκ προς µία ευρύτερη ολιστική σκέψη και ικανότητα σύνθεσης. Η κρίση επιταχύνει αυτές τις αλλαγές µιας και επαυξάνει την κρισιµότητα της ικανότητας αλλαγής, συνεχούς µάθησης και προσαρµοστικότητας». Μια άλλη αλλαγή που αρχίζει πλέον να διαφαίνεται καθαρά είναι η µεγαλύτερη χρήση του online learning. Αν και η εξέλιξη δεν είναι καινούργια και πολλές εταιρείες και πάροχοι online learning επένδυσαν πολλά ποσά ήδη την τελευταία δεκαετία, η µάθηση εξ αποστάσεως δεν κατάφερε να αποτελέσει ουσιαστικό εργαλείο εκπαίδευσης. Το ερώτηµα τώρα είναι πώς µπορεί σήµερα εν µέσω της κρίσης η τεχνολογία να δηµιουργήσει συµµετοχή και ουσιαστική επίδραση στους εκπαιδευόµενους. Αναπόφευκτα, η τάση είναι η υιοθέτηση ενός µίγµατος online και offline learning, αυτό που αποκαλείται ευρύτερα blended learning. Η συµµετοχή και η αλληλεπίδραση των συµµετεχόντων µε τους εκπαιδευτές είναι καταλύτης µάθησης και αλλαγής. Εν τω µεταξύ, τα προγράµµατα του ΛΑΕΚ έχουν αποτε λέσει ένα µαξιλάρι προστασίας της εταιρικής εκπαίδευσης από την κρίση. Οι εταιρείες είναι υποχρεωµένες να καταβάλλουν σ το ΛΑΕΚ ένα ποσό για την εκπαίδευση των στελεχών τους. Βέβαια, οι προϋποθέσεις επιστροφής της παρακράτησης παραµένουν ανελαστικές. Το σίγουρο είναι ότι οι εταιρείες απαιτείται να προγραµµατίσουν την εκπαίδευση των στελεχών τους µε ακριβή σχεδιασµό εκ των προτέρων για να απορροφήσουν αυτά τα ποσά. Το πρόγραµµα συνεχίζεται κανονικά µέσα σ το 2010. Στην πράξη αυτό που συµβαίνει είναι ότι, ενώ τις προηγούµενες χρονιές οι εταιρείες χρησιµοποιούσαν το ΛΑΕΚ συµπληρωµατικά στα δικά τους εκπαιδευτικά κονδύλια, φέτος πολλές από αυτές έχουν περιοριστεί στο 0,45%

του δηµόσιου προγράµµατος για να καλύψουν τις επιτακτικές ανάγκες τους.

Στρατηγική σκέψη Η κρίση στον τοµέα της εκπαίδευσης και η µείωση των κονδυλίων αποτελεί ευκαιρία για εσωστρέφεια και επανεξέταση των στόχων των εταιρειών. Σύµφωνα µε όσα µας είπε ο Κυριάκος Κυριακόπουλος η κρίση αποτελεί µια ευκαιρία για τις εταιρίες να θέσουν κρίσιµα ερωτήµατα για τις διαδικασίες, τις λειτουργίες και τους καθιερωµένους τρόπους οργάνωσης και σκέψης. Συχνά, αποδεικνύεται πως πολλά από αυτά τα «τοτέµ» έχουν χάσει τον λόγο ύπαρξής τους και δεν ανταποκρίνονται στις εξωτερικές συνθήκες. Αν και η κατανόηση της ανάγκης αλλαγής τους είναι σηµαντικό βήµα, αυτές οι αλλαγές απαιτούν την ανάπτυξη πρωτοβουλίας, την απελευθέρωση της ενέργειας και καινοτοµίας και την ύπαρξη στιβαρής και εµπνευσµένης ηγεσίας του ανθρώπινου παράγοντα. «Αυτή είναι η στιγµή για τις εταιρείες να επενδύσουν στους εργαζόµενους, το πιο πολύτιµο στοιχείο του ενεργητικού τους», υπερθεµάτισε χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Κυριακόπουλος και συµπλήρωσε ότι είναι πολύ σηµαντικό η εταιρική εκπαίδευση να στραφεί σε ειδικά προγράµµατα για οµάδες ηγεσίας που χαράσσουν στρατηγική και µεταφράζουν την εφαρµογή της σε όλα τα επίπεδα του οργανισµού έτσι ώστε να βοηθήσουν την εταιρεία να λάβει τις αποφάσεις εκείνες που θα τη διαφοροποιήσουν εν µέσω ή µετά την κρίση. Από την πλευρά του ο Δηµήτρης Στάµκος του Οµίλου Καριέρα µας είπε σ τη συνέχεια: «Όταν η αγορά αναπτύσσεται δεν είναι εύκολο να φανούν τα λάθη, οι ατέλειες ή οι παραλείψεις µας. Σε καιρό κρίσης όµως όλα τα προβλήµατα έρχονται στην επιφάνεια», µας είπε για να εστιάσει στους κινδύνους που εγκυµονεί σήµερα η µεγάλη µείωση των επιχειρηµατικών κεφαλαίων που κατευθύνονται στον τοµέα της εκπαίδευσης των στελεχών τους.

Έτσι, ο Κυριάκος Κυριακόπουλος τονίζει ότι οι εταιρείες σήµερα κινδυνεύουν να πέσουν στο παγκοσµίως γνωστό αλλά δυστυχώς συνεχιζόµενο- σφάλµα του «management του παρανοµαστή». Ο δείκτης ROI (Return on Investment), ο δείκτης δηλαδή που µετρά την απόδοση της προσπάθειας της κάθε εταιρίας, αυξάνεται µε 3 τρόπους µόνο: µε αύξηση εσόδων, µε µείωση κόστους ή και µε τα 2 προηγούµενα µαζί. Δυστυχώς η -στα χαρτιά- εύκολη λύση του να περικοπεί ο παρανοµαστής, δηλ. το investment (και µέσα σε αυτό η εκπαίδευση του προσωπικού) για να αυξηθεί το αποτέλεσµα, αποδίδει µόνο στη θεωρία. Στην πράξη δηµιουργεί ένα domino effect, καθώς καταστρέφει το κλίµα, την προσπάθεια και εν τέλει την απόδοση (return). Μόνο οι λίγοι που στους δύσκολους καιρούς επενδύουν σε νέα γνώση, θα βγουν ωφεληµένοι. Οι εταιρείε ς πρέπει να προσέξουν και να µείνουν µακριά από το κοντόφθαλµο management του παρανοµαστή». Ανάλογες είναι και οι θέσεις του Κυριάκου Κυριακόπουλου του ALBA Graduate Business School για το ζήτηµα αυτό. Οι εταιρείες θα πρέπει να επενδύσουν στην ενσωµάτωση της µάθησης στην επιχείρηση, µας είπε συγκεκριµένα, και όχι απλώς στον δια χω ρισ µ ό τ ης α π ό α υ τ ή, όπως δυστυχώς είναι σήµερα ο κανόνας. «Το τµήµα προσωπικού θα πρέπει να γίνει ο ‘πρωταγωνιστής’ στην εµπλοκή της ηγετικής οµάδας στη µάθηση και ανέλιξη του επόµενου ‘κύµατος’ ηγεσίας. Ο νέος κανόνας της µάθησης είναι 70-20-10: µαθαίνουµε 70% στην εργασία µας, 20% µέσω coaching και mentoring και µόνο 10% µε τον κλασσικό τρόπο της µάθησης µέσω προγραµµάτων. Αυτό το 10% µπορεί να έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη όταν µπολιάσει την καθηµερινότητα των εκπαιδευµένων.

ΕΠΙΛΟΓΗ 73

ΠΑ

Σ ΟΥ

ΙΑΣ

EΘΝΙΚΗ FACTORS -

Ένας αξιόπιστος συνεργάτης για κάθε επιχείρηση

ναγνωρίζοντας τις ανάγκες των ελληνικών επιχειρήσεων και ανταποκρινόµενη στις διαρκώς αυξηµένες απαιτήσεις της επιχειρηµατικής πελατείας της, η Εθνική Τράπεζα αποφάσισε να επενδύσει στον τοµέα του factoring, όπου υπάρχουν σηµαντικά περιθώρια ανάπτυξης στη χώρα µας το προσεχές µέλλον. Ήδη από το 1994, η Εθνική Τράπεζα ξεκίνησε να δραστηριοποιείται στην παροχή υπηρεσιών Factoring. Το 2009, η Τράπεζα, στο πλαίσιο στρατηγικής της απόφασης για ανάπτυξη των εργασιών πρακτορείας επιχειρηµατικών απαιτήσεων, ίδρυσε την εξειδικευµένη εταιρεία Εθνική Factors (www.nbgfactors.gr) µε στόχο την πληρέστερη ικανοποίηση των απαιτήσεων της διαρκώς διευρυνόµενης και αναπτυσσόµενης αγοράς Factoring τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις λοιπές χώρες παρουσίας του Οµίλου. Ειδικότερα και λαµβάνοντας υπ’ όψιν το κανονιστικό πλαίσιο, έχουν ήδη συσταθεί εταιρείες factoring στην Τουρκία (Finans Factors), τη Βουλγαρία (UBB Factors) και επίκειται η σύσταση εταιρείας στη Ρουµανία.

Η Εθνική Factors µέλος του µεγαλύτερου χρηµατοπιστωτικού Οµίλου στην Ελλάδα Η Εθνική Τράπεζα (http://www.nbg.gr/), η µεγαλύτερη και πιο ιστορική ελληνική τράπεζα, µε δυναµικό προφίλ στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο, ηγείται σήµερα του ισχυρότερου Οµίλου χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών στην Ελλάδα.

74 ΕΠΙΛΟΓΗ

Όραµα της Εθνικής Factors είναι η κατάκτηση της ηγετικής θέσης στην αγορά του Factoring στις χώρες παρουσίας του Οµίλου της Εθνικής Τράπεζας και η δηµιουργία πρόσθετης αξίας για τους πελάτες και µετόχους της, µέσω της εξειδικευµένης γνώσης και εµπειρίας των ανθρώπων της.

Λειτουργεί δυναµικά σε 11 χώρες, σε 2 ηπείρους, όπου ελέγχει 8 τράπεζες και 64 εταιρείες παροχής χρηµατοοικονοµικών και λοιπών υπηρεσιών. Βρίσκεται ανάµεσα στις κορυφαίες ευρωπαϊκές τράπεζες τόσο όσον αφορά στην επάρκεια και ποιότητα κεφαλαίων, όσο και στην ρευστότητα και τη λειτουργική κερδοφορία και αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους πρεσβευτές της ελληνικής οικονοµίας στον κόσµο. Απασχολεί 37.000 εργαζόµενους ως Όµιλος, και αποτέλεσε τον πρώτο ελληνικό χρηµατοοικονοµικό οργανισµό που εισήγαγε µε επιτυχία τις µετοχές του στη µεγαλύτερη κεφαλαιαγορά του κόσµου, το Χρηµατιστήριο της Νέας Υόρκης. Βρίσκεται στην 67η θέση και είναι η πρώτη ελληνική παρουσία στη λίστα µε τις 100 µεγαλύτερες

τράπεζες στον κόσµο, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα έρευνας του περιοδικού “The Banker”.

Τι προσφέρει η συνεργασία µε την Εθνική Factors Η Εθνική Factors, µε το έµπειρο προσωπικό και την υψηλή τεχνογνωσία που διαθέτει απευθύνεται σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε όλους τους κλάδους της οικονοµίας, προσφέροντας ένα ευρύ φάσµα ολοκληρωµένων υπηρεσιών πρακτορείας επιχειρηµατικών απαιτήσεων. Το Factoring είναι ένα πολύτιµο προϊόν ενίσχυσης ρευστότητας των επιχειρήσεων, ενώ ταυτόχρονα, αποτελεί ένα σύγχρονο και αποτελεσµατικό εργαλείο χρηµατοδότησης και µοχλό ανάπτυξης των επιχειρήσεων. Η συνεργασία µε την Εθνική Factors αποτελεί στρατηγικής σηµασίας απόφαση για κάθε επιχείρηση που θέλει να επωφεληθεί τόσο από τη χρήση των υπηρεσιών Factoring, όσο και από τη συνεργασία µε τον Όµιλο της Εθνικής Τράπεζας, καθώς προσφέρει: ••• Εξασφάλιση ρευστότητας ανάλογα µε τις πωλήσεις της επιχείρησης και διευκόλυνση του οικονοµικού προγραµµατισµού ••• Αποτελεσµατικότητα στην είσπραξη των απαιτήσεων και πλήρη έλεγχο των όρων πίστωσης ••• Διαχειριστική και λογιστική παρακολούθηση των απαιτήσεων µε µείωση του λειτουργικού κόστους ••• Έλεγχο φερεγγυότητας των οφειλετών ή / και κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου ••• Διευκόλυνση της εξαγωγικής και εισαγωγικής δραστηριότητας ••• Τεχνογνωσία και εµπειρία από εξειδικευµένο προσωπικό.

Η συνεργασία µε την Εθνική Factors σηµαίνει: • Συνεργασία µε τον ισχυρότερο χρηµατοοικονοµικό Όµιλο της χώρας • Υποστήριξη από το µεγαλύτερο δίκτυο καταστηµάτων • Δυνατότητα σύνδεσης µε άλλα χρηµατοοικονοµικά προϊόντα του Οµίλου της Εθνικής Τράπεζας.

Το Factoring στην Ελλάδα

ση των πωλήσεων σε πολλούς κλάδους και η συγκράτηση των επενδύσεων αποτελούν µια σοβαρή δοκιµασία για το factoring, που καλείται να αποδείξει ότι αποτελεί µια ώριµη αγορά µε ισχυρά θεµέλια και έναν αξιόπιστο συνεργάτη της επιχειρηµατικότητας, στα πλαίσια του ευρύτερου εγχώριου χρηµατοοικονοµικού οικοδοµήµατος.

Στη δεύτερη δεκαετία παρουσίας του στην Ελλάδα, το factoring έχει στηρίξει την ανάπτυξη πολλών εγχώριων επιχειρήσεων, που αξιοποίησαν τις συγκεκριµένες υπηρεσίες, ενώ, παράλληλα, το εξαγωγικό και εισαγωγικό factoring έχει συνδράµει σηµαντικά στην ανάπτυξη του διεθνούς εµπορίου. Λαµβάνοντας µάλιστα υπό- Επιλέγοντας µια επιχείρηση να συνεργαστεί ψη τη διείσδυση του θεσµού µε την Εθνική Factors, επιλέγει έναν αξιόπιστην ελληνική οικονοµία, µε στο συνεργάτη µε κύρος, εµπειρία και µε το δεδοµένο ότι το factoring ως µέγεθος του µεγαλύτερου χρηµατοπιστωτιοικονοµική δραστηριότητα αποτελεί περίπου το 3,7% κού οργανισµού της χώρας. του ΑΕΠ της χώρας (στοιχεία 2008), ο συνολικός κύκλος Σε αυτό το περιβάλλον, οι factors (εταιρείες εργασιών της εν λόγω αγοράς στην Ελλάδα πρακτορείας επιχειρηµατικών απαιτήσεων, µπορεί να αυξηθεί σηµαντικά. θυγατρικές Τραπεζών ή εξειδικευµένα τµήµατα Σηµειώνεται ότι πρόσφατα (στην Ελλάδα) Τραπεζών) συνδυάζουν τη µοναδική ευχέρεια ανακοινώθηκε η σύσταση της Ελληνικής Ένωυιοθέτησης τραπεζικών µοντέλων αξιολόγησης σης Factoring, οργανισµός ο οποίος αποτελεί του πιστωτικού κινδύνου, αλλά και παρακολούτη θεσµική έκφραση του συγκεκριµένου χρηθησης της συναλλακτικής συµπεριφοράς των µατοοικονοµικού προϊόντος στη χώρα µας. αγοραστών στην εµπορική τους πρακτική. Το συγκεκριµένο χαρακτηριστικό σε συνδυαΤο Factoring στο σύγχρονο σµό µε τις σηµαντικού όγκου βάσεις δεδοµένων οικονοµικό περιβάλλον προσδίδει στο συγκεκριµένο κλάδο ιδιαίτερη τεχνογνωσία στην αξιολόγηση του πιστωτικού Η τρέχουσα χρηµατοοικονοµική κρίση που κινδύνου, θεµελιώδη αρχή στις µέρες µας για αντιµετωπίζει η χώρα µας και ειδικότερα, η την άσκηση υγιούς επιχειρηµατικότητας. µείωση του ρυθµού ανάπτυξης, η υποχώρη-

ΕΘΝΙΚΗ FACTORS Α.Ε. Λεωφόρος Αθηνών 128-132 & Ιφιγενείας, 104 42 Αθήνα, Τηλέφωνο: + 30 210 5181088, Fax: +30 210 5181090

FACTORING

ΟΤΑΝ Η ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ Σχετικά πρόσφατο χρηµατοοικονοµικό εργαλείο στη χώρα µας, το Factoring ή αλλιώς η πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων αναδεικνύεται µέσα στην ύφεση καθώς έχει τη δυνατότητα να τονώσει τη ρευστότητα των επιχειρήσεων. Από την EΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

76 ΕΠΙΛΟΓΗ

αγορά του Fac toring είχε τ ις µικρότ ερε ς επισφάλειες το περασµένο έτος σε σύγκριση µε τους λοιπούς χρηµατοοικονοµικούς κλάδους, µε τον κλάδο να κινείται στο ίδιο µήκος κύµατος και φέτος, σύµφωνα µε στελέχη της αγοράς. Πρόκειται εν πολ λοίς γ ια µία αγορά της τάξεως των 10 δισ. ευρώ στην Ελλάδα, κλάδος που συνεισφέρει στις αναπτυγµένες αγορές το 10% του ΑΕΠ. Στην Ελλάδα η χρήση της πρακ τορείας επιχειρηµατικών απαιτήσεων αυξήθηκε σηµαντικά ως αποτέλεσµα της αύξησης των µεταχρονολογηµένων επιταγών, απόρροια της ύφεσης που ακολούθησε τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση. Μάλιστα και οι τράπεζες στράφηκαν σ τον έ λεγχο τιµολογίων πώλησης, ως εγγράφων που αποδεικνύουν τις εµπορικές συναλλαγές προκειµένου να χορηγούν δάνεια µε αξιογραφική κάλυψη. Η στάση αυτή ώθησε αριθµό επιχειρήσεων να προσεγγίσει το factoring προκειµένου να ενισχυθεί απρόσκοπτα η ρευστότητά τους µέσω των πωλήσεών τους. Οι µεγάλοι τώρα παίκτες της αγοράς είναι κατά βάση θυγατρικές εταιρείες ή και τµήµατα µεγάλων τραπεζών (Εθνική, Alpha, Εµπορική, Marfin, Eurobank, Πειραιώς, Αγροτική) οι οποίες και δραστηριοποιούνται δυναµικά στον χώρο.

Αντίστροφη πρακτορεία Ανάλογα µε τον σκοπό της διευκόλυνσης, το Factoring διακρίνεται σε τέσσερις κατηγορίες: Tο Εγχώριο Factoring, το Εισαγωγικό Factoring, το Εξαγωγικό Factoring και η Προεξόφληση τιµολογίων. Η νέα τάση της αγοράς σήµερα ακούει σ το όνοµα Reverse factoring. Πρόκειται για την παροχή ρευστότητας στους δεκάδες µικροµεσαίους προµηθευτές µεγάλων επιχειρηµατικών συγκροτηµάτων έναντι της εκχώρησης των απαιτήσεων που έχουν οι πρώτοι από τους δεύτερους. Εταιρείες που είχαν πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισµό µόνο παρέχοντας εµπράγµατες εξασφαλίσεις (προσηµειώσεις

κ.λπ.), µέσω του Reverse Factoring αντλούν πλέον ρευστότητα χρησιµοποιώντας αποκλειστικά τα εισπρακτέα από τις πωλήσεις τους. Η επιτυχία του Reverse Factoring είναι ιδιαίτερα εµφανής σε χώρες της Λατινικής Αµερικής µε παρουσία εργοστασίων µεγάλων πολυεθνικών οµίλων που προµηθεύονται από τοπικές κοινωνίες.

Ξεκάθαρο φορολογικό πλαίσιο Στη διεθνή πραγµατικότητα τώρα υπάρχουν δύο τρόποι θεσµικής αναγνώρισης και εποπτικής αντιµετώπισης του factoring. Η µία προσέγγιση θεωρεί το factoring ως πιστωτικό προϊόν και το τοποθετεί υπό την εποπτεία της Κεντρικής Τράπεζας. Η άλλη προσέγγιση το θεωρεί χρηµατοοικονοµικό προϊόν, εποπτευόµενο από ειδικούς ανεξάρτητους εποπτικούς χρηµατοοικονοµικούς οργανισµούς. Επίσης, οι περισσότερες χώρες στην Ευρώπη, δεν εντάσσουν το factoring κάτω από το πλαίσιο εποπτείας της Basel II, καθώς το συγκεκριµένο πλαίσιο αφορά σε χρηµατοπισ τωτικά και όχι µόνο χρηµατοδοτικά ιδρύµατα και αποσκοπεί, µεταξύ άλλων, στην προστασία των ιδιωτών καταθετών. Οι εξελίξεις στην αγορά ήδη από τα µέσα του 2009 έως σήµερα ανέδειξαν, ότι το πλαίσιο αυτό µάλλον «τιµωρεί» τις εµπορικές δραστηριότητες και χρηµατοδοτήσεις, αφού επιβάλ λει σ τις εταιρείες factoring στις χώρες που εφαρµόζεται, όρους και ελέγχους τραπεζικών χρηµατοδοτήσεων. Ήδη ακούγονται όλο και περισσότερες φωνές κατά της Basel II ακόµη και από ανεπτυγµένες αγορές όπως αυτή της Αγγλίας, ενώ στη Γερµανία το factoring παραµένει εκτός αυτών των ρυθµίσεων. Στην Ελλάδα, εκτιµούν στελέχη του κλάδου, η έµφαση πρέπει να δοθεί στην ολοκλήρωση ενός ξεκάθαρου και αποτελεσµατικού φορολογικού πλαισίου και στη σαφή οριοθέτηση του προϊόντος, µε αντίσ τοιχη προσαρµογή του εποπτικού µηχανισµού.

ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ & ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΟΙ 7 ΛΟΓΟΙ που κάνουν το Factoring πολύτιµο συνεργάτη ανάπτυξης 1

Παρέχει κεφαλαιακή ρευστότητα στην επιχείρηση αµέσως µετά την παράδοση του εµπορεύµατος. 2 Η µεγάλη βάση δεδοµένων, την

οποία έχει στη διάθεσή του ο Factor, εξασφαλίζει τον προσεκτικό έλεγχο των στοιχείων του κάθε πελάτη ούτως ώστε να µπορεί να προειδοποιηθεί έγκαιρα η συναλλασσόµενη εταιρεία. Μειώνει σηµαντικά το ύψος των ανείσπρακτων απαιτήσεων των εταιρειών, ενώ ταυτόχρονα σηµαντική είναι η συρρίκνωση του κινδύνου µη εξόφλησης των υποχρεώσεων. 3

4 Συµβάλλει έµµεσα στην αύξηση

του όγκου των πωλήσεων, µέσω της απελευθέρωσης ανθρώπινων πόρων. Βελτιώνει κατά πολύ την εικόνα του ισολογισµού µιας εταιρείας καθώς µειώνονται οι δανειακές υποχρεώσεις και εµφανίζεται αυξηµένη ρευστότητα. 5

6 Μειώνεται το λειτουργικό κόστος

της επιχείρησης αναφορικά µε τη διαχείριση και τη λογιστική παρακολούθηση των εµπορικών απαιτήσεων.

Προσφέρεται η δυνατότητα παροχής ειδικών εκπτώσεων στις επιχειρήσεις που ασχολούνται µε τις προµήθειες.

ΕΠΙΛΟΓΗ 77

FACTORING

78 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Οι χρήσεις του πολλές. Η σηµαντικότερη όµως είναι ότι διοχετεύει την υφιστάµενη ρευστότητα στη σωστή κατεύθυνση. Ο λόγος για το Factoring και τις µεγάλες δυνατότητές του να αξιοποιηθεί ως ανάχωµα της ύφεσης µε σκοπό την τόνωση της επιχειρηµατικής ρευστότητας εκεί όπου είναι αναγκαίο. Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟ, γενικό διευθυντή της Eurobank EFG Factors

ε λ ληνική κρίση έ χει παράπλευρες συνέπειες και αυτές είναι πολλές και δρουν αλυσιδωτά επιβαρύνοντας την επικίνδυνη φαυλότητα στην οποία έχει εισέλθει η επιχειρηµατικότητα της χώρας. Θα περιοριστώ σε δύο από αυτές τονίζοντας την αναγκαιότητα ενίσχυσης του θεσµού του factoring. Πρώτον, η τεράστια ανάγκη τώρα όσο ποτέ, να διοχετευτεί η περιορισµένη ρευσ τότητα του συσ τήµατος σ τ η σωσ τ ή κα τ εύθυνσ η µε σκοπό την ενίσχυση των επιχειρήσεων που αποδεδειγµένα πλήττονται. Κλασσικό παράδειγµα αποτελούν πολλές ξένες πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται στη χώρα µας οι οποίες έχουν λάβει οδηγίες να αποδεσµεύσουν ρευστότητα στέλνοντας τη στις µητρικές τους. Έτσ ι παρα τ ηρούν ται πλ έον σ υχ νά φαινόµενα επιβολής µεγαλύτερης πιστωτικής περιόδου στους εγχώριους προµηθευτές τους. Το ελληνικό χρηµατοπισ τωτικό σύσ τηµα οφείλει να συνδράµει τις Ελληνικές µικροµεσαίες επιχειρήσεις που δέχονται ή θα δεχτούν πιέσεις από τους πολυεθνικούς πελάτες τους για να αυξήσουν τις πα-

ρεχόµενες πιστώσεις. Ο εξειδικευµένος κλάδος του factoring, ως µέρος του χρηµατοδοτικού µηχανισµού, ήδη έχει ξεκινήσει να στηρίζει ενεργά αυτές τις ανάγκες, χρηµατοδοτώντας τις εν λόγω πωλήσεις και υποκαθιστών τας τις διευρυµένες εµπορικές πιστώσεις. Η στοχευµένη αυτή προσπάθεια λειτουργεί αµιγώς πυροσβεστικά σε ένα πρόβληµα που έχει διογκωθεί από την Ελληνική οικονοµική κρίση και αναδεικνύει τη θεσµική ανάγκη του factoring. Μια δεύτερη παράπλευρη συνέπεια της κρίσης αφορά σ την αδυναµία του ελέγχου της κατεύθυνσης των κονδυλίων ενίσχυσης ή των επιλεκτικών τραπεζικών χρηµατοδοτήσεων που λαµβάνουν σήµερα οι όποιες επιχειρήσεις. Το σύστηµα οφείλει να πείσει τον επιχειρηµατία ότι θα τον συνδράµει µε την προϋπόθεση ότι κι αυτός θα κάνει χρήση της ρευστότητας µε αποκλειστικό στόχο τη συν τήρηση της επιχειρηµατικής του δραστηριότητας. Το factoring εµφανίζεται και σε αυτή την περίπτωση ως παράδειγµα στοχευµένης παροχής ρευστότητας, λειτουργώντας παράλληλα ως ελεγκτικός µηχανισµός για τις

τράπεζες και το Κράτος το ίδιο, αν αυτό επιθυµούσε να διοχετεύσει µέρος του προγράµµατος έκτακτης ρευστότητας µέσα από αυτόν τον δίαυλο. Το factoring από τη φύση του χρηµατοδοτεί πραγµατικές και υγιείς πωλήσεις και µπορεί κάλλιστα να αποτελέσει τον προποµπό της σταδιακής υποκατάστασης του προβληµατικού θεσµού των µε ταχρονολογηµένων επιταγών. Με την ίδια λογική, διασφαλίζει ότι οι µεταχρονολογηµένες επιταγές αφορούν σε πραγµατικές πωλήσεις αγαθών /υπηρεσιών αποκλείοντας έτσι την ύπαρξη επιταγών «διευκόλυνσης» που αποτελούν µάστιγα για την ελληνική οικονοµία. Παρενθετικά τέλος, αξίζει να ειπωθεί ότι οφείλουµε να βοηθήσουµε τις εξαγωγικές επιχειρήσεις, αφού απ’ ό,τι φαίνεται, η ανάκαµψη των υπολοίπων εµπορικών µας εταίρων θα έρθει πολύ πιο γρήγορα από αυτή της ελληνικής οικονοµίας. Συνεπώς, οι εξαγωγικές επιχειρήσεις θα βρεθούν πιο γρήγορα µε την «ευχάριστη» αγωνία της χρηµατοδότησης των αυξανόµενων εξαγωγών τους. Το factoring θα βρίσκεται εκεί, έτοιµο να συνδράµει σε αυτή τη προσπάθεια. ΕΠΙΛΟΓΗ 79

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

FACTORING: Αξιόπιστη

Χρηµατοοικονοµική λύση σε Περιόδους Κρίσης

πό τα τέλη του 2008, όλοι όσοι ασχολούµαστε ενεργά στις συναλλαγές των χρηµατοοικονοµικών αγορών, έχουµε βιώσει διαδοχικές αλλαγές και σηµαντικές ανατροπές του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος. Αυτές, επικεντρώνονται στην δυσκολία πρόσβασης των επιχειρήσεων στο τραπεζικό σύστηµα, στην αύξηση των επισφαλειών, στην δυσκολία µεταβίβασης /πώλησης του πιστωτικού κινδύνου, στην αύξηση του κόστους χρηµατοδότησης και βασικότερο όλων, στη µείωση της ζήτησης καταναλωτικών και επενδυτικών προϊόντων. Οι παραπάνω εξελίξεις συνθέτουν µία νέα οικονοµική πραγµατικότητα, στην οποία καλούνται να αναπροσαρµόσουν τη λειτουργία τους όλες οι δυνάµεις της αγοράς. Το Factoring, ως εργαλείο commercial finance, αναγνωρίζει ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΕΡΙΒΟΛΑ Marketing Manager και διαχειρίζεται αποτελεσµατικά τις διαφορετικές συναλλακτικές συµπεριφορές πωλητών και αγοραστών προϊόντων, παρέχει ρευστότητα στην αγορά κατευθείαν µέσα από τις πραγµατοποιούµενες εµπορικές συναλλαγές και ελέγχει ταυτόχρονα τον πιστωτικό και λειτουργικό τους κίνδυνο. Από την φύση του το Factoring, λόγω της αγοράς των τιµολογηµένων πωλήσεων µίας εταιρείας προς τους πελάτες της, αντιµετωπίζει σαφώς χαµηλότερο πιστωτικό κίνδυνο από άλλα χρηµατοοικονοµικά προϊόντα, καθώς συµµετέχει ενεργά στην διαχείριση και είσπραξη των σχετικών προϊοντικών και χρηµατικών ροών που συνεπάγονται οι εµπορικές συναλλαγές. Επιπρόσθετα, παρέχει ρευστότητα σε εταιρείες οι οποίες δεν πληρούν τα κριτήρια της παραδοσιακής χρηµατοδότησης τους από το τραπεζικό σύστηµα, αλλά εν τούτοις, διαθέτουν καλό προϊόν, µε ζήτηση και υγιές κανάλι διάθεσής του στην αγορά. Το Factoring είναι ένα πολυδιάστατο προϊόν που καλύπτει και τις χρηµατοδοτικές ανάγκες όλων των ενεχοµένων στα διάφορα

επίπεδα τ ης εφ ο διασ τ ικής αλυσίδας. Ο συνδυασµός όµως των υπηρεσ ιών του, πέ ρα από την απλή παροχή ρευστότητας, είναι αυτό που το χαρακτηρίζει και το διαφοροποιεί τελικά. Η συνετή διαχείριση των εµπορικών απαιτήσεων, η επαγγελµατική συµφωνία των εισπρακτέων λογαριασµών και η τελική είσπραξή τους από εξειδικευµένους outsourcers (factors) αναβαθµίζουν την ποιότητα λειτουργίας και την εικόνα της συνεργαζόµενης επιχείρησης, περιορίζοντας ταυτόχρονα τα λειτουργικά της έξοδα. Η παροχή συµβουλευτικών υπηρεσιών όσον αφορά στο πελατολόγιο της εταιρείας και η πιστωτική ανάλυση του από τα credit τµήµατα των εταιρειών factoring, (συνδέουν πληροφορίες από διάφορους κλάδους της αγοράς και συνθέτουν πολύπλευρη και συνολική εικόνα για επιχειρήσεις και αγορές προϊόντων) προσθέτει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες και πληροφόρηση, ενώ µπορεί να συνδυαστεί και µε κάλυψη του κινδύνου αφερεγγυότητας µέρους του πελατολογίου. Στη σηµερινή συγκυρία, µε περιορισµένους πόρους και πηγές χρηµατοδότησης και τους αυξηµένους κινδύνους της αγοράς, γίνεται περισσότερο αναγκαία η επαγγελµατική διαχείριση και είσπραξη των απαιτήσεων των επιχειρήσεων, αλλά και η ανάθεση της πιστωτικής ανάλυσης σε εξειδικευµένους οργανισµούς. Το factoring, ως δέσµη χρηµατοοικονοµικών προϊόντων, δίνει λύση στις σύγχρονες ανάγκες των επιχειρήσεων και ιδιαίτερα κάτω από τη σηµερινή δυσµενή για την επιχειρηµατική δραστηριότητα πραγµατικότητα. Με πιστή τήρηση των κριτηρίων του, µπορεί και διασφαλίζει την υγεία τόσο της επιχειρηµατικής του πελατείας όσο και του χαρτοφυλακίου του και διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στην τόνωση και υγιή επανάκαµψη των αγορών.

Διεθνές Factoring Το Διεθνές Factoring αφορά ειδικότερα σε εταιρείες που έχουν έντονα εξαγωγική ή εισαγωγική δραστηριότητα. Συνδυάζει την ασφάλιση των εξαγωγών µε ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους και την άντληση ρευστότητας, ενώ στις εισαγωγικές εταιρείες παρέχει εναλλακτικές προτάσεις παροχής εγγυήσεων και σύνδεσης των οφειλών προς τους προµηθευτές τους µε τις πωλήσεις προς το πελατολόγιό τους. Δεδοµένου του έντονα εισαγωγικού χαρακτήρα της ελληνικής οικονοµίας το εν λόγω προϊόν αποτελεί ιδανική και υγιή λύση για πολλές επιχειρήσεις.

Marfin Factors & Forfaiters δραστηριοποιείται επιτυχηµένα στις αγορές ενδιαφέροντός της και διεισδύει αποτελεσµατικά στους ενδεδειγµένους για factoring κλάδους της οικονοµίας. Με την ανάπτυξή της (25% για το 2009 και 30% για το 2010 µε στοιχεία Φεβρουαρίου) επιβεβαιώνει τη θέση της σηµειώνοντας ότι οι τρέχουσες συνθήκες δεν πρέπει να αποτελέσουν αιτία για εγκατάλειψη ή συρρίκνωση των αγορών, αλλά κίνητρο για ουσιαστικότερη αναγνώριση των αναγκών τους, συστηµατική στόχευση και στήριξη υγιών συνεργασιών.

BUSINESS

νέα της αγοράς

PRICEWATERHOUSECOOPERS // ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ OUTSOURCING Αυξάνεται η ζήτηση των υπηρεσιών Outsourcing στον κόσµο, σύµφωνα µε έρευνα της PricewaterhouseCoopers /PwC σε συνεργασία µε το Offshoring Research Network του Duke University. Η έρευνα που βασίστηκε σε δείγµα 514 εταιρειών Οutsourcing από 50 χώρες. Μεταξύ των βασικών της συµπερασµάτων είναι: α) Ο κλάδος µεταµορφώνεται λόγω της εµφάνισης νέων παρόχων σε όλο τον κόσµο, καθώς και της προσπάθειας των υφιστάµενων εταιρειών Outsourcing να επεκταθούν σε νέες αγορές, β) Οι εταιρείες Outsourcing στη Βόρειο Αµερική και στην Ινδία, που εδώ και καιρό κυριαρχούν στον κλάδο, αντιµετωπίζουν ανταγωνισµό από τη Λατινική Αµερική, την Ανατολική Ευρώπη και την Ασία σε τοµείς υπηρεσιών που ξεκινούν από την ανάθεση της εταιρικής επικοινωνίας και των υπηρεσιών πληροφορικής και καταλήγουν σε ολοκληρωµένες υπηρεσίες εξωτερικής ανάθεσης, γ) Η εξελισσόµενη οικονοµική κρίση δίνει ιδιαίτερη έµφαση στη σηµασία της περικοπής δαπανών και στη βελτίωση της αποδοτικότητας ως δύο από τους πιο σηµαντικούς λόγους για Outsourcing, εκτός από εκείνον της πρόσβασης σε εξειδικευµένο προσωπικό, δ) Ένας µεγάλος αριθµός εταιρειών Outsourcing αναµένει την υπογραφή συµβολαίων ανάπτυξης νέου λογισµικού και παροχής υπηρεσιών πληροφορικής µέσα στους επόµενους 18 µε 36 µήνες και ε) Ο αριθµός των εταιρειών Outsourcing που πρόκειται να προσφέρουν χρηµατοοικονοµικές και λογιστικές υπηρεσίες, αλλά και υπηρεσίες ανθρωπίνων πόρων διπλασιάστηκε σε σχέση µε τον προηγούµενο χρόνο.

ICAP GROUP // BUSINESS ΣΤΗ ΝΑ ΕΥΡΩΠΗ

Εκτεταµένες παρουσιάσεις σε επιχειρηµατικούς φορείς σε Βουλγαρία, Ρουµανία και Σερβία πραγµατοποίησε πρόσφατα η ICAP Groups µε σκοπό την ενίσχυση της παρουσίας της στη ΝΑ Ευρώπη. Οι παρουσιάσεις επικεντρώθηκαν στις υπηρεσίες Διαχείρισης Πιστωτικού Κινδύνου και Υπηρεσιών Συµβούλων Επιχειρήσεων και Ανθρώπινου Δυναµικού που παρέχει η εταιρεία και στην ελληνική αγορά. Να σηµειώσουµε ότι στο πλαίσιο της έµφασης που δίνει η εταιρεία στην περιοχή ανέθεσε στον Βασίλη Γκατζογιάννη την περαιτέρω διερεύνηση των επενδυτικών της σχεδίων. Ο Βασίλης Γκατζογιάννης προέρχεται από τη θέση του Regional Director της UPS. Να σηµειώσουµε επίσης, ότι η ICAP µε στόχο την ταχεία ανάπτυξη των Συµβουλευτικών Υπηρεσιών προχώρησε πρόσφατα στην ίδρυση της Διεύθυνσης Enabling Technologies της οποίας τη διεύθυνση ανέλαβε ο Γιώργος Μητρόπουλος, µέχρι πρόσφατα Global Systems Engineering Leader της Sun Microsystems.

SATURN // ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ! Το πρώτο της κατάστηµα στη Θεσσαλονίκη εγκαινίασε πρόσφατα η γερµανική Saturn που αποτελεί το τρίτο κατά σειρά κατάστηµα της εταιρείας στην Ελλάδα. Διαθέτει µοντέρνα αισθητική και χώρους συνολικής έκτασης 4.000 τ.µ. καθώς και 300 θέσεις parking. 82 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΝΟΥΝΟΥ // ΝΕΑ ΙΝΤΕΡΝΕΤΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ Με νέες επιλογές και λειτουργίες βγήκε πρόσφατα στον αέρα, το ανανεωµένο site της Νουνού, www.noynoy.gr ή www.nounou.gr Περιέχει γενικές πληροφορίες για την FrieslandCampina στον κόσµο και στην Ελλάδα, για τις εταιρικές αξίες, το πρόγραµµα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης καθώς και για τις κατηγορίες προϊόντων που δραστηριοποιείται η εταιρία στην Ελλάδα.

ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΑ // H ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΜΠΥΡΑΣ FIX

VOLTALIA THE.GE.RO // ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟΣ

Η The.Ge.Ro. θυγατ ρική ε ταιρεία του γαλλικού εισηγηµένου σ το Χ ρηµατ ισ τ ήριο του Παρισ ιού Οµίλου Voltalia που ήδη δραστηριοποιείται στη Γουϊνέα, Γαλ λία και Βραζιλία ξ εκ ινά τ η δρασ τηριότητά της σ την Ελ λάδα, αναθέτοντας µετά από σχετικό διαγωνισµό σ την εταιρεία Positive Energy, ε ταιρε ία που δρασ τηριοποιείται σ την κατασκευή φωτοβολταϊκών πάρκων και σ την παροχή ολοκληρωµένων λύσεων φωτοβολταϊκής τεχνολογίας, την υλοποίηση φωτοβολταϊκών σ ταθµών συνολικού ύψους 3,4MWp σε όλη την Ελλάδα. Για την The.Ge.Ro ο Γεώργιος Οικονόµου, γενικός διευθυντής και µέτοχος της εταιρείας συγκεκριµέ να σηµείωσε: «Ξεκινάµε δυναµικά την υλοποίηση ε νός φιλόδοξου επενδυτικού σχεδίου µακροπρόθεσµης διάρκειας σε µια χώρα µε σηµαν τικά συγκριτικά πλεονεκτήµατα για την αξιοποίηση των Ανανεώσ ιµων Πηγών Ενέργειας, όπως η µορφολογία, το κλίµα και τα κίνητρα που δηµιουργούνται για «πράσινη» ανάπτυξη». Από την πλευρά του ο Kωνσταντίνος Μαύρος, διευθύνων σύµβουλος της Positive Energy, τόνισε: «Πρόκειται για µια εξαιρετικά σηµαντική συνεργασία στρατηγικής σηµασίας και αξ ίας γ ια τ ην Positive Energy, που θα συνεχίσει την πορεία της µε γνώµονα την υψηλή ποιότητα και τη συνέπεια που την έχει χαρακτηρίσει µέχρι σήµερα, σε κάθε έργο που αναλαµβάνει». Να σηµειωθεί ότι η συνεργασία της The.Ge.Ro µε την Positive Energy αφορά µόνο το κατασκευαστικό κοµµάτι.

Την πρώτη της εταιρική εµφάνιση στο ελληνικό εµπορικό και επαγγελµατικό κοινό πραγµατοποίησε η Ολυµπιακή Ζυθοποιία, συµµετέχοντας στην 23η Διεθνή Έκθεση Τροφίµων & Ποτών, που πραγµατοποιήθηκε τον περασµένο Φεβρουάριο, στο εκθεσιακό κέντρο Metropolitan Expo. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, η διοίκηση Ολυµπιακής Ζυθοποιίας παρουσίασε την µπύρα βιολογικής γεωργίας B29 και τη νέα µπύρα Fix Hellas, που επανέρχεται δυναµικά στην αγορά τον Απρίλιο. Η βιολογική µπύρα Β29 παράγεται και εµφιαλώνεται στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις της Ολυµπιακής Ζυθοποιίας, στη Ριτσώνα Ευβοίας, ενώ αντίστοιχη διαδικασία θα ακολουθηθεί και για τη Fix Hellas, από το τέλος Μαρτίου.

FIAT GROUP AUTOMOBILES HELLAS // ΠΡΑΣΙΝΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΣΤΗ COCA-COLA 3Ε Τη νέα τους συνεργασία στην Ελλάδα ανακοίνωσαν Coca-Cola Τρία Έψιλον και Fiat Group Automobiles Hellas για «πράσινα οχήµατα», αναδεικνύοντας έτσι τη δέσµευση τους στην προστασία του περιβάλλοντος και τη µείωση των εκποµπών CO2. Η συνεργασία προβλέπει την απόκτηση στόλου «πράσινων» αυτοκινήτων Fiat Group Automobiles Hellas προς την Coca-Cola Τρία Έψιλον στην Ελλάδα, αυτοκινήτων τα οποία περιλαµβάνουν το πρωτοποριακό σύστηµα eco:Drive, σύστηµα εξοικονόµησης καυσίµων και χρηµάτων και φυσικά µείωσης των εκποµπών CO2. Να σηµειωθεί ότι το σύστηµα eco:Drive συνέβαλε µέχρι σήµερα στη βελτίωση του τρόπου οδήγησης περισσότερων από 30.000 οδηγών, µειώνοντας κατά 2,5 τόνους τις εκποµπές CO2.

ΕΠΙΛΟΓΗ 83

Ευχαριστούµε το έντυπο για τη φιλοξενία του

Στείλτε µια κάρτα γεµάτη ζωή. ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ UNICEF - ΑΘΗΝΑ: Ξενίας 3, Πλ. Μαβίλη, τηλ. 210 7799 056 - ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Ι. ∆έλλιου 2, Πλ. Συντριβανίου, τηλ. 2310 286916 - ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ: Μιχελιδάκη 19, τηλ. 2810 283442 - ΧΑΝΙΑ: Μπονιαλή 25, τηλ. 28210 20325 � ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ UNICEF: Πλ. Κοραή & Σταδίου (όλο το Μάρτιο)

ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ ΟΛΟ ΤΟ 24ΩΡΟ

�801 500 12345 www.unicef.gr

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ UNICEF ΑΝΔΡ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 8 & ΤΖ. ΚΕΝΝΕΝΤΥ 37, 161 21 ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ, ΤΗΛ. 210 7255 555, ΦΑΞ 210 72 52555

84 ΕΠΙΛΟΓΗ

BUSINESS

CSR

ΤΙΤΑΝ // ΟΡΑΜΑ ΑΡΜΟΝΙΑΣ Στη χάραξη ενός οδικού χάρτη ενεργειών και δράσεων προχώρησε η Βιοµηχανία Τσιµέντων ΤΙΤΑΝ σε συνεργασία µε την Τοπική Αυτοδιοίκηση, Τοπικών Συνδικαλιστικών Οργανώσεων και της Διοίκησης του ΤΙΤΑΝΑ µε στόχο την ενεργό συµµετοχή στις τοπικές και παγκόσµιες προκλήσεις. Βάσει του σχεδίου αυτού προβλέπονται σηµαντικές παρεµβάσεις για την ανάπλαση και αναβάθµιση της περιοχής και των εγκαταστάσεων του Τιτάνα, προς όφελος της κοινωνίας της Ελευσίνας. Να σηµειωθεί ότι µεταξύ των συµφωνηθέντων είναι η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, η ανάπλαση των παλαιών λατοµείων της εταιρείας, η δηµιουργία ζωνών πρασίνου, η χάραξη νέων οδών για την αποσυµφόρηση του οδικού δικτύου, κυρίως από τα διερχόµενα φορτηγά αυτοκίνητα προς και από το Εργοστάσιο Ελευσίνας. Στη διάρκεια της ίδιας διαβούλευσης αξίζει να σηµειωθεί ότι η εταιρεία δεσµεύθηκε να διακόψει οριστικά τη λειτουργία των περιστροφικών κλιβάνων Ελευσίνας, στα επόµενα 7 χρόνια.

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ // ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ

Μια σηµαντική µελέτη για την ιστορία του ελληνικού τραγουδιού µε τίτλο «Το ελληνικό τραγούδι από το 1821 έως τη δεκαετία του 1950», του διακεκριµένου εθνοµουσικολόγου και καθηγητή του Πανεπιστηµίου Αθηνών, Λάµπρου Λιάβα, χορήγησε η Εµπορική Τράπεζα. Η παρουσίαση της έκδοσης πραγµατοποιήθηκε σε ειδική εκδήλωση στο Μουσείο Μπενάκη. Το βιβλίο πραγµατεύεται την πορεία και εξέλιξη του ελληνικού τραγουδιού σε σχέση µε τα ιστορικά γεγονότα και τις κοινωνικές συνθήκες κάθε εποχής, από την περίοδο της Εθνεγερσίας και της ίδρυσης του νεώτερου ελληνικού κράτους µέχρι και το πρώτο µισό του 20ού αιώνα. Η µελέτη του Λάµπρου Λιάβα αναδεικνύει τα επιµέρους µουσικά είδη και τους δηµιουργούς του και ταξιδεύει τον αναγνώστη µε λόγο µεστό και τεκµηριωµένο στα µουσικά µονοπάτια της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Σηµειώνεται ότι η έκδοση στηρίζεται σε σπάνιες αρχειακές πηγές και πλούσιο εικονογραφικό υλικό.

ΔΕΗ // ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΠΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΟΥΣ

GENESIS PHARMA / EUROSCIENCE // ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΙΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ Μέσω του προγράµµατος «Άσε τη γνώση να πετάξει» η Euroscience µε την υποστήριξη της Genesis Pharma, συνέλεξαν µεταχειρισµένους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, οι οποίοι επισκευάστηκαν και αποστάλθηκαν σε σχολεία ακριτικών περιοχών, ώστε να καλύψουν τις σχετικές ανάγκες. Παράλληλα, αγόρασαν επιστηµονικά βιβλία και τα διέθεσαν σε σχολικές και δηµοτικές βιβλιοθήκες. Συγκεκριµένα, επτά ακριτικά νησιά αποτέλεσαν τους σταθµούς του προγράµµατος για το πρώτο εξάµηνο του 2010, Καστελόριζο, Αγαθονήσι, Λειψοί, Χάλκη, Τήλος, Σύµη και Νίσυρος.

Το πολύ επιτυχηµένο «µοντέλο» ταχύτατης ανάπτυξης των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας και της Διεσπαρµένης Παραγωγής στην Πορτογαλία παρουσίασε ο Joao Abel Pecas Lopes, καθηγητής του Πανεπιστηµίου του Πόρτο και της INESC, σε πρόσφατη ειδική εκδήλωση της ΔΕΗ ΑΕ. Σε χαιρετισµό του στην εκδήλωση, ο πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της ΔΕΗ, Αρθούρος Ζερβός υπογράµµισε ότι, η Ελλάδα µπορεί να αντλήσει πολύ χρήσιµα συµπεράσµατα από την πολιτική που ακολούθησε η Πορτογαλία, η οποία, αν και ξεκίνησε µε πολύ µεγάλη καθυστέρηση έχει καταφέρει να διαθέτει σήµερα Αιολικά Πάρκα συνολικής ισχύος άνω των 3.500 MW. Από την πλευρά του ο Joao Abel Pecas Lopes, βασικός συντελεστής της µεγάλης διείσδυσης ΑΠΕ στην Πορτογαλία, ανέφερε, µεταξύ των άλλων, ότι κύριοι παράγον τ ε ς επιτυχ ίας ήταν: α) Ο σαφής καθορισµός και η χωροθέτηση των περιοχών της Πορτογαλίας που διαθέ τουν ανανεώσ ιµε ς πηγέ ς, β) Η προώθηση της ανάπτυξης νέων µεγάλων υδροηλεκτρικών έργων συνολικής ισχύος 2.000 MW και γ) Η υλοποίηση ενός οργανωµένου σχεδίου για την επέκταση και ανάπτυξη δικτύων µεταφοράς παραγόµενης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ στα κέντρα κατανάλωσης. ΕΠΙΛΟΓΗ 85

BUSINESS

Πληροφορική & Τηλεπικοινωνίες

ΟΤΕ // ΚΙΝΗΤΗ …ΑΝΑΝΕΩΣΗ Το γνωστό σε όλους µας Conn-x ανανεώνεται και προσφέρει εκτός από απεριόριστο Internet και χρόνο οµιλίας προς σταθερά τηλέφωνα, χρόνο οµιλίας και προς κινητά. Η συγκεκριµένη προσφορά απευθύνεται σε οικιακούς καταναλωτές, ενώ το κύριο χαρακτηριστικό της είναι ότι διατίθεται σε ενιαία τελική τιµή, περιλαµβάνοντας το πάγιο της τηλεφωνικής γραµµής µε 43,90 ευρώ το µήνα. Να σηµειωθεί ότι η νέα προσφορά για Internet & Οµιλία µπορεί να συνδυαστεί και µε το Conn-x TV, την τηλεόραση από τον ΟΤE.

ΠΛΑΙΣΙΟ // ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ SONY BRAVIA

Οι νέες σειρές LCD τηλεοράσεων της Sony είναι διαθέσιµες και στα 22 καταστήµατα Πλαίσιο για το 2010. Οι συγκεκριµένες σειρές Sony BRAVIA Essential & Cinematic περιλαµβάνουν τις πιο σύγχρονες καινοτοµίες ήχου & εικόνας, ενώ η σειρά BRAVIA Εssential παρέχει κορυφαία απόδοση µε προσιτή τεχνολογία, µε Full HD και HD Ready µοντέλα από 32 έως και 55 ίντσες, και τέλος η σειρά BRAVIA Cinematic προσφέρει αξεπέραστη ποιότητα εικόνας και ήχου, µε Full HD τηλεοράσεις στις 40 και 46 ίντσες και εντυπωσιακό σχεδιασµό Monolithic Design.

VODAFONE // ΒΑΛΤΕ ΤΗN ΜΠΡΙΖΑ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ

ΧΡΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ // ΑΝΔΡΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ Νέος, µορφωµένος και κάτοικος µεγάλου αστικού κέντρου. Αυτό είναι το προφίλ των Ελλήνων που διατηρούν τα πρωτεία στη χρήση του διαδικτύου, σύµφωνα µε το Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας. Ειδικότερα: α) Τα πρωτεία στη χρήση του διαδικτύου κατέχουν οι άνδρες, οι νέοι ηλικίας 16-24 ετών, τα άτοµα υψηλού µορφωτικού επιπέδου και οι κάτοικοι των µεγάλων αστικών κέντρων, β) Σε περιφερειακό επίπεδο, σηµαντικές αποκλίσεις παρουσιάζονται µεταξύ των µεγάλων αστικών και των αγροτικών περιοχών, γ) Οι γυναίκες υπολείπονται των ανδρών στη χρήση του διαδικτύου, ενώ µένουν σταθερά πίσω και από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο, γ) Υπάρχει σύγκλιση µεταξύ των νέων της χώρας µας ηλικίας 16-24 και των συνοµήλικών τους στην Ε-27, η οποία επιτεύχθηκε µε εντυπωσιακή άνοδο στη χρήση Η/Υ και διαδικτύου µεταξύ 2007 και 2008. 86 ΕΠΙΛΟΓΗ

Καινοτοµεί … αυτή τη φορά στην κατεύθυνση της πράσινης ανάπτυξης και της φιλικής περιβαλλοντικής λειτουργίας. Η Vodafone διέθεσε στην αγορά τον ηλιακό φορτιστή κινητών τηλεφώνων δίνοντας την ευκαιρία σε όλους τους κατόχους να µειώσουν την κατανάλωση ενέργειας για τη χρήση του κινητού τους. Να τονίσουµε ότι ο ηλιακός φορτιστής της Vodafone παρέχει συµβατότητα µε µεγάλη ποικιλία κινητών τηλεφώνων, επιτρέποντας την αλλαγή κινητού τηλεφώνου διατηρώντας τον ίδιο φορτιστή, ενώ παράλληλα µπορεί να χρησιµοποιηθεί οπουδήποτε, αρκεί να υπάρχει πρόσβαση σε ηλιακό φως.

BUSINESS

ΑΝΑΚΑΜΠΤΕΙ Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ, Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ Η καθοδική πορεία της παραγωγής της ελληνικής οικονοµίας συνεχίζεται και το 2010. Η παραγωγή της µεταποίησης τον Ιανουάριο µειώθηκε 0,5% (σύγκριση µε Ιαν. 2009). Η µείωση αυτή ωστόσο είναι η χαµηλότερη της τελευταίας διετίας. Η βιοµηχανική παραγωγή (ορυχεία-µεταλλεία- ενέργεια) µειώθηκε 2,5%. Πρόσθετο αρνητικό το ότι σε µηνιαία βάση µειώθηκε 6%. Στην Ευρωζώνη για πρώτη φορά από τον Μάιο 2008 σε ετήσια βάση η βιοµηχανική παραγωγή αυξάνεται. Τον Ιανουάριο ήταν 1,4% υψηλότερη σε σύγκριση µε το 2009, αποτέλεσµα κυρίως της αύξησης κατά 3% στη Γερµανία, 2% στη Γαλλία, και 0,1% στην Ιταλία. Στην ΕΕ αυξήθηκε 1,5%, στη Βρετανία µειώθηκε 0,2%. Το 2009 συνολικά µειώθηκε 15% στην Ευρωζώνη και 14% στην ΕΕ. Στην αµερικανική οικονοµία η παραγωγή της βιοµηχανίας αυξάνεται, έστω και οριακά, µετά από µεγάλο διάστηµα συ-

Οικονοµικός οδηγός

νεχούς µείωσης, τον Ιανουάριο ήταν 0,9% υψηλότερη από τον Ιαν 2009. Συγχρόνως ο ρυθµός ανάπτυξης το 4ο τρίµηνο 2009 ενισχύθηκε στο 5,9% από 2,2% το 3ο. Οι βιοµηχανικές παραγγελίες στην Ελλάδα µειώθηκαν 11% τον Δεκέµβριο, και 29% σε ολόκληρο το 2009. Στην Ευρωζώνη αυξήθηκαν 9,5% τον Δεκέµβριο, µετά από µείωση 0,6% τον Νοέµβριο, ενώ µειώθηκαν 23%

�� . ��

��

�� µ�� µ��

Στο 10,2% υποχώρησε το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα τον Δεκέµβριο 2009 από 10,6% τον Νοέµβριο, το υψηλότερο σχεδόν επίπεδο από το 2006. Ο αριθµός των ανέργων φθάνει πλέον τις 505 χιλ. άτοµα. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στην Αν. Μακεδονία και Θράκη (14,2%), τα Ιόνια Νησιά (15%), στην Αττική το ποσοστό αυξήθηκε στο 9,2% . Ο αριθµός των απασχολούµενων µειώθηκε το τελευταίο 12µηνο κατά 5,6 χιλ. άτοµα και των ανέργων αυξήθηκε κατά 70 χιλ. Για το 2010 προβλέπεται άνοδος του ποσοστού στο 10,5%. Στην Ευρωζώνη διατηρήθηκε στο 9,9% τον Ιανουάριο, το υψηλότερο επίπεδο από το 1998, µε τον αριθµό των ανέργων να αυξήθηκε κατά 38 χιλ. µέσα

2010

2007

2008 2009*

� -2,5

…

4,5

2,0

-2,0

��.

� -17,3

� -0,6

2,2

-4,7

-11,2

��µ��

� -10,8

2,2

-1,9

-28,6

ρωζώνη ο ρυθµός ανάπτυξης το 2009 ήταν αρνητικός, -4,1%, όµως σε τριµηνιαία βάση βρίσκεται για 2ο τρίµηνο σε θετική περιοχή, 0,3% το 3ο και 0,1% το 4ο. Ωστόσο, η επιβράδυνση του ρυθµού δείχνει αβεβαιότητα για τη διατηρισιµότητα της ανάκαµψης.

στον µήνα. Οριακή υποχώρηση στο 18,8% στην Ισπανία, οριακή άνοδος στη Γαλλία στο 10,1%, σταθερή στο 7,5% στη Γερµανία. Η Ελλάδα έχει το 4ο µεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωζώνη µετά την Ισπανία, τη Σλοβακία (13,7%) και την Ιρλανδία (13,8%). Στην ΕΕ διατηρήθηκε στο 9,5% , στη Βρετανία σταθερή στο 7,8%. Στις ΗΠΑ διατηρήθηκε στο 9,7% τον Φεβρουάριο, µε τον αριθµό των ανέργων στα 15 εκατ.Στην Ιαπωνία υποχώρησε τον Ιανουάριο στο 4,9% από 5,2% τον Δεκέµβριο. Οι µέσες αποδοχές στην Ελλάδα αυξήθηκαν 2,8% το 2009 και το κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος 2,9%.

11 10 9 8 7 6

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

2008

2009

�� µ��

��

2008

2009

�� µ��, % 2007 2008 2009

�� . ��, µ� ��. �� µ�� .-��.

� 6,5

� 2,8

6,1

6,5

2,8

��.-��.

� 5,6

� 2,9

4,3

5,6

2,9

8,9

� 10,2

8,3

7,7

9,4

�� /µ�� , ��/��

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

2009

�� µ��, %

4� ��µ��

το 2009 συνολικά. Θετικό το ότι σε µηνιαία βάση αυξάνονται και πάλι. Στο ιδιο κλίµα για την Ελλάδα, ο δείκτης υπευθύνων προµηθειών, υποχώρησε τον Φεβρουάριο, σε χαµηλό 10 µηνών, παραµένοντας κάτω από το όριο του 50, που σηµαίνει συρρίκνωση

ΣΤΟ 10,2%Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 9,9% ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΏΝΗ

της βιοµηχανίας, καθώς παραγγελίες, παραγωγή και απασχόληση υποχωρούν. Στο -2,6% ο ρυθµός ανάπτυξης της Ελλάδας το 4ο τρίµηνο 2009 (σύγκριση µε 4ο 2008) µε -2,5% το 3ο. Σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο το αεπ µειώθηκε 0,8%. Για το 2009 συνολικά ο ρυθµός ανάπτυξης αναθεωρήθηκε προς τα κάτω, στο -2%. Ανάλογη µείωση προβλέπεται για το 2010. Στην Ευ-

��µ��

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

ΜΕΓΑΛΗ ΠΤΩΣΗ ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ Κατακόρυφη ήταν η υποχώρηση της οικοδοµικής δραστηριότητας το 2009. Ο όγκος των νέων οικοδοµών µειώθηκε 22% τον Δεκέµβριο (σύγκριση µε Δεκ. 2009). Η καθοδική πορεία µεταφράζεται σε µείωση των αδειών οικοδοµών κατά 14% και του όγκου κατά 28% σε ολόκληρο το 2009. Οι επενδύσεις σε κατοικίες το 2009 εκτιµάται ότι µειώθηκαν 22%, ενώ για το 2010 προβλέπεται µικρότερη µείωση, 15%. Ο βαθµός χρησιµοποίησης του εργοστασιακού δυναµικού στα κεφαλαιακά αγαθά υποχώρησε το 2009, και η υποχώρηση συνεχίζεται και φέτος. Οι δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις µειώθηκαν 2,8% το 2009 ενώ αρνητική είναι η εικόνα στις αρχές του 2010. Οι επενδύσεις υποχώρησαν κάθετα το 2009, καταγράφοντας µείωση 14%. Μεγάλη είναι η συρρίκνωση των επενδύσεων σε µηχανολογικό εξοπλισµό, -21% το 3ο τρίµηνο 2009 από -33% το 2ο σε σύγκριση µε το 2008, στα µεταφορικά µέσα -19% και στις λοιπές κατασκευές µε µείωση 14%. Για το 2010 προβλέπεται να συνεχιστεί η µείωση των επενδύσεων αλλά ηπιότερη, -1,6%.

��

4� ��µ��

�� µ�� 2009 2010 … � -19

�� µ�� (m3)

��.-��.

� -27,6

…

-5,0

-17,1

-27,6

��µ�� µ�� µ�� , %, ��

��

� 76,6

� 70,3

80,4

77,5

73,4

��

-11% ΣΤΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΟ 2009 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΜΙΚΡΗ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Με χαµηλότερη µείωση, κατά 0,5% τον Δεκέµβριο 2009, συνεχίζεται η καθοδική πορεία του όγκου των λιανικών πωλήσεων για 14 συνεχόµενους µήνες. Το 2009 συνολικά ο όγκος µειώθηκε 11% µε µείωση 2,3% στην Ευρωζώνη. Στην Ευρωζώνη ο όγκος των λιανικών πωλήσεων τον Ιανουάριο (σύγκριση µε Ιαν. 2009)

��

µειώθηκε 1,3% µετά από µείωση 0,5% τον Δεκέµβριο, στη Γερµανία η µείωση είναι 0,2%, στη Γαλλία 2,6%, στην Ισπανία 2,6%. Στην ΕΕ µειώθηκε 1,6%, στη Βρετανία και τη Σουηδία αυξάνεται, 0,7% και 3,4% αντίστοιχα. Θετικές οι ενδείξεις στις ΗΠΑ, οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν για 3ο µήνα τον Ιανουάριο, 4,7% µετά από άνοδο 5,9% τον Δεκέµβριο. Οι πωλήσεις καινούργιων αυτοκινήτων στην Ελλάδα το 2µηνο Ιαν.-Φεβρουαρίου αυξήθηκαν 12%, λόγω της ανόδου τον Ιανουάριο. Η ιδιωτική κατανάλωση υποχωρεί, µετά από µείωση 1,9% το 3ο τρίµηνο 2009

��

�� µ�� 2009 2010

2008 -7,4

2009 -13,9

�� µ��, % 2007

2008 2009*

��. - ��µ.

� -11,3

…

2,2

1,3

-11,3

��

��. - ��.

� -36,8

� 11,7

4,6

-4,7

-17,4

� -1,6

…

3,3

2,3

-1,8

4� ��µ��

2007 4,6

µειώθηκε 1.6% το 4ο (σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008). Συνολικά το 2009 µειώθηκε 1,8%, οι εκτιµήσεις µιλούν για µείωση 1% το 2010, καθώς οιταναλωτές σε περιβάλλον αυξανόµενης ανεργίας και αβεβαιότητας περιορίζουν τις δαπάνες τους.

�� , �� µ��

��

�� µ��, %

ΕΠΙΛΟΓΗ 89

BUSINESS

ΠΙΟ ΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΥΦΕΣΗ Στο 2,8% αυξήθηκε ο πληθωρισµός τον Φεβρουάριο από 2,4% τον Ιανουάριο, αποτέλεσµα κυρίως της αύξησης των τιµών των καυσίµων αλλά και αυξήσεων σε άλλες κατηγορίες. Η Ελλάδα, εν µέσω ύφεσης, έχει τον 2ο υψηλότερο πληθωρισµό στην Ευρωζώνη, όπου υποχώρησε οριακά στο 0,9% τον Φεβρουάριο από 1% τον Ιανουάριο (0,7% χωρίς την ενέργεια). Οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία (εγχώρια αγορά) αυξήθηκαν 5,3% τον Ιανουάριο σε σύγκριση µε Ιανουάριο 2009, µετά από άνοδο 4,5% τον Δεκέµβριο, λόγω της ενίσχυσης των τιµών του πετρελαίου. Χωρίς

Οικονοµικός οδηγός

τον ενεργειακό κλάδο οι τιµές αυξήθηκαν 0,6% µόνο καθώς η ύφεση περιορίζει τη ζήτηση. Στην Ευρωζώνη οι τιµές της βιοµηχανίας υποχωρούν, αλλά µε χαµηλότερο ρυθµό, -1% τον Ιανουάριο από -2,9% τον Δεκέµβριο, χωρίς τον κλάδο ενέργειας µειώθηκαν 1% επίσης. Σε µηνιαία βάση ωστόσο οι τιµές αυξάνονται.

��

Στις ΗΠΑ ο πληθωρισµός αυξάνεται, λόγω της ανόδου των τιµών του πετρελαίου. Ετσι ο πληθωρισµός τον Ιανουάριο βρισκόταν στο 2,6%, χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιµα όµως υποχώρησε οριακά στο 1,6%. Στην Ιαπωνία ο πληθωρισµός PRICES στο -1,3% τον Ιανουάριο από -1,7% τον Δεκέµβριο. �� µ�� 2009 2010

2007

2008

1,4

2,9

4,2

1,2

5,3

4,1

10,1

-5,9

��. ��µ��

��

�

1,6

�

2,8

�� 12µ��

��

�

3,7

�

� -3,4

�

��µ�� µ�� -��. ��

��

�� µ��, % 2009

ΝΕΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Η ΕΚΤ διατήρησε το επιτόκιό της στο 1% στις 4/3/2010, η αµερικανική Fed το διατήρησε στο 0-0,25% στις 27/1/2010. Η ρευστότητα στην Ευρωζώνη, µετά συνεχή επιβράδυνση που ξεκίνησε στις αρχές του 2008 και υποχώρηση το τελευταίο δίµηνο του 2009, ανακάµπτει οριακά τον Ιανουάριο. Στο 3,8% υποχώρησε η άνοδος της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην Ελλάδα τον Ιανουάριο, σε συνέχεια της ραγδαίας επιβράδυνσης στη διάρκεια του 2009. Η χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων επιβραδύνει στο 4,5% τον Ιανουάριο από 5,1% τον Δεκέµβριο, µε τη χρηµατοδότηση της βιοµηχανίας σε αρνητική περιοχή για 3ο συνεχόµενο µήνα. Στα νοικοκυριά η άνοδος υποχώρησε στο 2,9% από 3,1% εξαιτίας της αναδίπλωσης στα καταναλωτικά δάνεια όπου η καθαρή ροή δανείων ήταν αρνητική ενώ η επιβράδυνση στα στεγαστικά είναι οριακή, στο 3,6% από 3,7%, στα καταναλωτικά στο 1,6% από 2%. Για το 2010 προβλέπεται συνεχιζόµενη επιβράδυνση και ίσως µείωση του υπολοίπου των δανείων. Στην Ευρωζώνη τα δάνεια, ακολουθούν αρνητική πορεία για 5ο συνεχόµενο µήνα και µάλιστα µε εντεινόµενη τη µείωση, που οφείλεται στην εντεινόµενη µείωση των επιχειρηµατικών δανείων ενώ τα δάνεια των νοικοκυριών ανακάµπτουν. Τα δάνεια των επιχειρήσεων υποχωρούν τον Ιανουάριο µε MONEY ρυθµό 2,7% µετά από µείωση 2,2% τον Δεκέµβριο 2009 και των νοικοκυριών αυξάνονται µε ρυθµό 1,6% από 1,3% αντίστοιχα. Σε σύγκριση µε τους προηγούµενους µήνες η χρηµατοδότηση των νοικοκυριών ενισχύεται ελαφρά ενώ στις επιχειρήσεις η υποχώρηση εντείνεται.

X�HMA

�� % �� µ��

2009

2010

�� µ��, %* 2007 2008 2009

�� µ�� 3, ��

��

�

6,0

0,1

11,6

7,6

-0,2

��

��µ��

�

4,6

...

13,8

15,1

...

��µ�� (�� µ��)

��

�

15,2

�

3,8

21,5

15,9

4,2

��µ��

��

�

18,4

�

4,5

20,6

18,7

5,1

��µ�� µ��

��

�

15,2

�

-2,9

11,2

15,8

-3,5

��

�

11,8

�

2,9

22,4

12,8

3,1

��

�

14,7

�

1,6

22,4

16,0

2,0

��

�

10,6

�

3,6

21,9

11,5

3,7

�� , %*

��

�

5,5

�

4,5

6,6

6,8

4,6

��

�

4,7

�

3,2

5,6

6,1

3,7

��

�

1.660

�

1.955

-30

-36

�� *

�� µ�� µ�� A�� (1980=100)

* �� µ��µ�� 1 �� 1 ��. ��,��

90 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

ΠΡΩΤΟΙ ΣΤΗΝ ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΟΙ ΈΛΛΗΝΕΣ Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος στην Ελλάδα υποχώρησε σηµαντικά τον Φεβρουάριο, αποτέλεσµα της υποχώρησης στη βιοµηχανία, το εµπόριο, τις υπηρεσίες και τις κατασκευές. Τα νοικοκυριά είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξα όσον αφορά τη γενική οικονοµική κατάσταση αλλά και τη δική τους, µε τον δείκτη να καταγράφει την χειρότερη επίδοση στην ΕΕ. Με µέσο όρο -17 στην Ευρωζώνη, ο ελληνικός δείκτης είναι -51. Ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία µετά από σηµαντική άνοδο τον Ιανουάριο, υποχωρεί και πάλι, αποτέλεσµα των χαµηλότερων εκτιµήσεων για την παραγωγή το επόµενο τρίµηνο. Το 25% των επιχειρήσεων προβλέπει µείωση των θέσεων εργασίας. Στην ΕΕ και την Ευρωζώνη τo οικονοµικό κλίµα δεν µεταβλήθηκε, µετά την ανοδική πορεία του τελευταίου 12µήνου. Στην Ευρωζώνη ανοδικά κινήθηκε στη βιοµηχανία (για 8ο µήνα) και τις υπηρεσίες ενώ στο εµπόριο υποχώρησε όπως άλλωστε υποχώρησε και η εµπιστοσύνη των καταναλωτών. Σηµαντική είναι η βελτίωση στην Πολωνία, µικρότερη σε Γερµανία, Ισπανία και Ολλανδία. Οι δείκτες συγκυρίας στην αµερικανική οικονοµία δείχνουν ενίσχυση της ανάκαµψης, ανοδικοί και στην Ιαπωνία. Στις αναπτυσσόµενες χώρες, της Κίνας δείχνουν χαµηλότερη δυναµική, όπως και της Ινδίας και της Βραζιλίας ενώ LEADINGηINDICATORS ενισχύεται δυναµική της Ρωσίας.

��

��µ��

��

2008

2009

�� µ�� µ��

�

75,9

�

76,1

�

72,4

93,4

70,6

�� µ. �� µ��, ��

�

71,0

�

75,8

�

72,6

91,9

72,1

�� µ��

�

-44

�

-47

�

-51

-46

�� µ�� µ��

�

94,1

�

96,0

95,9

89,9

76,1

�� µ�� µ��

�

-16

�

-14

�

-13

-9

-29

�� µ��

�

-16

�

-16

�

-17

-25

��µ��

��

�� µ�� µ��

�

100,5

�

101,4

�

102,3

�� µ�� µ��

�

100,5

�

101,7

�

103,0

�� µ�� µ��

�

103,2

�

103,3

103,5

��: ��, �� , ��, �� µ��: �� µ�� ΕΠΙΛΟΓΗ 91

ΒΛΑΣΗΣ ΦΡΥΣΙΡΑ

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

o ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ

ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Ο ιδρυτής και ιθύνων νους του Μουσείου Φρυσίρα στην Πλάκα, µιλάει για την όµορφη τρέλα της τέχνης, εκείνη που οδηγεί τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τις δυνάµεις τους και να αφιερωθούν στο µεγάλο ιδανικό. Το Μουσείο θεωρείται σήµερα η κιβωτός των µοντέρνων τάσεων στη ζωγραφική και αποτελεί έργο ζωής ενός διαπρεπούς και φιλότεχνου δικηγόρου. Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ 92 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ώς οδηγηθήκατε από τη δικηγορία στην τέχνη; Τη δικηγορία την υπηρέτησα 44 χρόνια µε αξιοπρέπεια και ήταν το µέσο για να δηµιουργήσω το έργο µου. Γιατί µέσα από το δικηγορικό γραφείο αλλά και τη στήριξη κάποιων σηµαντικών ανθρώπων όπως του Κωνσταντίνου Καψάσκη, διοικητή τότε της Τράπεζας Εργασίας, που για χρόνια στήριζε το δικηγορικό µου γραφείο, αποκτήθηκαν οι συλλογές και τα κτήρια και έτσι πραγµατοποιήθηκε το όνειρό µου. Ξέρετε η τέχνη είναι ακριβό χόµπι. Το να αγοράσεις ένα κτίριο και να εντάξεις σε αυτό τη συλλογή σου είναι το ήµισυ. Το υπόλοιπο ήµισυ είναι η λειτουργία του Οργανισµού που πρέπει µε αξιοπιστία και προοπτική να συνδράµει τον πολιτισµό. Θεωρώ ότι αυτό το πέτυχα κάνοντας σπουδαίες εκθέσεις διεθνούς βεληνεκούς που σπάνια γίνονται στην Ελλάδα, και όλα αυτά µέσα από ένα δικηγορικό γραφείο. Σας κατηγόρησαν κάποιοι ποτέ για το ότι από ένα δικηγορικό γραφείο δηµιουργήσατε όλα αυτά; Όχι, και δεν βλέπω τον λόγο να το κάνουν. Να µε ζηλέψουν, ναι. Κάποιος σπουδαίος άνθρωπος µου είχε πει, ότι στην Ελλάδα όταν κάποιος «ψηλώνει» οι άλλοι, αντί να τον µιµηθούν, του κόβουν τα πόδια για να τον κοντύνουν. Το θυµάµαι πάντα. Αναµφισβήτητα, ωστόσο το να δηµιουργήσετε ένα µουσείο στην Ελλάδα δεν είναι και το ευκολότερο εγχείρηµα. Αυτό µου το λέει συχνά η γυναίκα µου. Αλλά όταν το πάθος είναι µεγάλο ξεπερνάς κάθε όριο και κάνεις την υπέρβαση. Αυτό καθρεπτίζεται απόλυτα στη δική µου προσπάθεια. Δεν ήµουν εφοπλιστής, από το υστέρηµα και την εργασία µου έγιναν όλα. Άφησα τα πάντα στην άκρη και η µόνη προτεραιότητα ήταν να κάνω αυτό το έργο γιατί πίστεψα σε αυτό. Μια απαράβατη «αρχή» του µουσείου σας αφορά στη θεµατολογία των έργων, η οποία είναι αµιγώς ανθρωποκεντρική. Ο λόγος; Έχω µια ανθρωποκεντρική φιλοσοφία. Μου αρέσει ο άνθρωπος. Το σύνολο της συλλογής µου απαρτίζεται από έργα που δεν δείχνουν πάντα την ευχάριστη

Διαδροµές

INFO ••• Το Μουσείο Φρυσίρα είναι το µοναδικό Μουσείο Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ζωγραφικής στον ελλαδικό χώρο. ••• Ιδρύθηκε από την οικογένεια Βλάση Φρυσίρα, βρίσκεται σ την Πλάκα (Μονής Ασ τερίου 3) και άνοιξε τις πύλες του το 2000. ••• Οι συλλογές του απαρτ ίζον ται από έργα ζωγραφικής, σ χεδίων, γλυπτικής και χαρακτικών µέσα από τα οποία γίνεται προσπάθεια να καταγραφούν οι τάσεις, τα πρόσωπα και η φιλοσοφία της ανθρωποκεντρικής ευρωπαϊκής ζωγραφικής µετά το 1940. ••• Στο Μουσείο εκτίθενται πε ρί τα 350 0 έ ργα καλ λιτ ε χ νών όπως οι Hockney, Blake, Rustin, Dado, Segu, Rego, Velickov ic, Arroyo, Adami, Μόραλη, Θεοφυλακτόπουλου, Βυζάντιου, Χρισ τοφόρου, Kirby, Howson, Corpet, Martinelli, Smith, Pasieka, Marrey, Μισούρα, Μα ν τζ α βίνο, Δασ κα λάκη, Σκουλάκη, Πατρασκίδη, Τάταρη, Mammel, Loutz, Bisky, Xiang, Roig.

πλευρά της ζωής. Στέκοµαι στο πνεύµα του ανθρώπου και δεν µε απασχολούν τόσο τα δηµιουργήµατά του ή η φύση που τον περιβάλλει. Αυτό θεωρώ ότι καθιστά τη συλλογή µοναδική.

Επενδύετε σε ολόκληρες συλλογές καλλιτεχνών που φτάνουν ακόµη και τα 100 έργα. Αυτό το πάθος αφορά στους καλλιτέχνες που αγαπάτε ή στην ιδιοσυγκρασία σας; Με εξαίρεση τα έργα του Σακαγιάν που φτάνουν τα 300. Ο συλλέκτης είναι µια δύσκολη προσωπικότητα και ας µη λησµονούµε ότι η συλλεκτική διάθεση είναι µια µορφή ψυχικής διαταραχής που σχετίζεται µε τη µανία. Έτσι λειτουργώ και στη ζωή µου. Ποτέ δεν αγοράζω µόνο ένα ζευγάρι παπούτσια.

Όσον αφορά τα έργα, όταν προσεγγίσεις περισσότερο ένα νέο καλλιτέχνη, πριν καταξιωθεί και τα έργα του γίνουν «απλησίαστα», επενδύοντας στο έργο του, τον στηρίζεις ηθικά και υλικά και τον ενισχύεις προκειµένου να προοδεύσει. Αν αποδειχθεί καλός, τότε γίνεσαι ευτυχέστερος συλλέκτης. Ύστερα από τόση εµπειρία, πάντως, δύσκολα «πέφτω» έξω.

Εσείς ζωγραφίζετε; Λένε πώς πίσω από έναν επιτυχηµένο συλλέκτη κρύβεται ένας αποτυχηµένος ζωγράφος... Ίσως και να ισχύει. Ζωγραφίζω αγαπηµένα µου πρόσωπα, ερασιτεχνικά πάντα. Οι καλλιτέχνες διακατέχονται από µια πολυπλοκότητα. Νιώσατε ποτέ να σας κουράζουν; Μονίµως. Οι καλλιτέχνες τους οποίους ευτυχώς ή δυστυχώς συναναστράφηκα διακατέχονται σε µεγάλο βαθµό από µια φιλοδοξία που υπερβαίνει τα µέτρα τους. Η πικρή µου διαπίστωση είναι µια: «Όσο σπουδαιότεροι καλλιτέχνες είναι, τόσο πιο απλοί και ευγενείς είναι στη συµπεριφορά και στη σκέψη τους. Και λέω «πικρή», γιατί στήριξα πολλούς χωρίς να το αξίζουν. Το «ευχαριστώ» το έχω ακούσει µόνο από τους ξένους. Από αυτούς ένιωσα τη µεγαλύτερη ευγνωµοσύνη και όχι από κάποιους νεόκοπους καλλιτέχνες που αυτοθαυµάζονται ενώ δεν έχουν «βγει» ποτέ εκτός συνόρων. Μιλάτε και δραστηριοποιήστε συνεχώς γύρω από τέχνη ή ενίοτε απέχετε για να κάνετε συντήρηση δυνάµεων; Αδύνατον. Η τέχνη είναι έµµονη ιδέα για εµένα. Αθεράπευτο πάθος. Σας απασχολεί τι θα απογίνει όλο αυτό το έργο µελλοντικά; Απόλυτα. Το µουσείο ανήκει στον κόσµο και επιθυµία µου είναι να παράγει πολιτισµό στο διηνεκές. Τα παιδιά µου πιστεύω ότι θα είναι άξιοι συνεχιστές. Ο Χέοπας όταν έφτιαξε τις Πυραµίδες ενταφίασε πολλούς ανθρώπους στα θεµέλια, αλλά είπε ότι η Αίγυπτος στα µελλοντικά της χρόνια θα ζει από τις Πυραµίδες. Το ίδιο συµβαίνει και µε τα χώρους που παράγουν και διαφυλάσσουν τον πολιτισµό. ΕΠΙΛΟΓΗ 93

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Έκθεση γλυπτικής – χαρακτικών

ΥΠΟΘΕΣΗ THOMAS SCHUTTE Ένας πολύπλευρος, µυστηριώδης καλλιτέχνης που έχει γράψει τη δική του ιστορία στο κεφάλαιο της σύγχρονης τέχνης, φιλοξενείται αυτήν την περίοδο στη Συλλογή Πορταλάκη. Υλικά, σχήµατα και χρώµατα ενός ειρωνικού και παράδοξου σύµπαντος εκτίθενται στα µάτια του αθηναϊκού κοινού και του ζητούν να δώσει τις δικές του ερµηνείες και προσεγγίσεις. Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

κείνο που τον καθιστά έναν από τους πιο σηµαντικούς και καταξιωµένους σύγχρονους Γερµανούς καλλιτέχνες έγκειται στο γεγονός ότι το έργο του είναι σύγχρονο, χωρίς όµως να πέφτει σε νεωτερισµούς και φτηνούς εντυπωσιασµούς. Η υποκειµενικότητα που το χαρακτηρίζει είναι απαλλαγµένη από κάθε ίχνος εγωϊσµού, αφήνοντας κυρίως να αναδυθεί η ανησυχία του δηµιουργού να αναπαραστήσει την ανθρωπότητα όπως πράγµατι είναι. Ο συλλέκτης Ζαχαρίας Πορταλάκης επέλεξε να φιλοξενήσει πρόσφατα κυρίως έργα του, προκειµένου να προβάλει τη δηµιουργικότητα του καλλιτέχνη που εξωτερικεύεται µε διάφορους τρόπους. Γιατί ο Schutte επεξεργάζεται µε την ίδια µαεστρία πολλές καλλιτεχνικές µεθόδους, όπως τη χαρακτική, τη φωτογραφία, τη ζωγραφική, το σχέδιο, την κεραµική, τη γλυπτική και την υδατογραφία. Στην έκθεση θα έχετε την ευκαιρία να θαυµάσετε έργα γλυπτικής (WitcheΆθλιοι, Zombies- Ζωντανοί Νεκροί), κεραµικής (Klotzkopfe- Χοντροκέφαλοι), καθώς επίσης και τις σειρές των χαρακτικών (Silly Lilies, Frauen, Architektur Modelle), που αφορούν στην κατεξοχήν γραφιστική δραστηριότητα του Schutte. Όταν επισκεφθήκαµε την έκθεση παραµείναµε για αρκετή ώρα να περιεργαζόµαστε τα «Zombies» και τις προτοµές «Wichte». Αιχµαλωτίζουν µεµιάς τη µατιά του κάθε επισκέπτη γιατί είναι από 94 ΕΠΙΛΟΓΗ

THOMAS SCHUTTE

εκείνα τα έργα που διέπονται από έναν έντονο καλλιτεχνικό χαρακτήρα που δεν έχει παρά να µας προβληµατίσει και να κάνει τον καθέναν από εµάς να δώσουµε τις απαντήσεις µας στα ερωτήµατα που εγείρει. Τα µεν Zombies είναι γλυπτικοί σωροί από αποφύσεις, κορµούς και κεφάλια που προέρχονται από τις µορφές του Grosse Geister («Μεγάλα Πνεύµατα») επίσης του Schutte, και αποκαλύπτουν την εµµονή του καλλιτέχνη µε την αποτυχία, ως µια δραµατική κίνηση προκειµένου να συλλάβει τον κόσµο στην ουσία

του. Όσον αφορά τις προτοµές Witche, αυτές αποδίδουν τόσο αριστοτεχνικά το στοιχείο της κυνικότητας που πρυτανεύει στον σύγχρονο τρόπο ζωής και αντανακλάται άµεσα στην ανθρώπινη φιγούρα. Στον αντίποδα κινείται η φιλοσοφία των Klotzkopfe καθώς τα συγκεκριµένα αντικατοπτρίζουν το ύφος της κλασικής γλυπτικής όπου αρκούν µόνο ελάχιστες αδρές γραµµές για να µεταδώσουν τη µοναδική παραστατικότητα της ανθρώπινης έκφρασης. Η έκθεση δίνει τη δυνατότητα µιας σφαιρικής θεώρησης της πολύπλευρης δηµιουργικότητας του καλλιτέχνη, µέσα από αντιπροσωπευτικές επιλογές πρόσφατων κυρίως έργων του, που ξεκινούν από τη δεκαετία του 1980 και φτάνουν ως σήµερα.

Ζωντανός Νεκρός VI (Ζόµπι VI), 2007 Αλουµίνιο (62 χ 75 109 εκ.)

Άθλιος, 2006 Ορείχαλκος, ατσάλι 67χ35χ32 εκ

Χοντροκέφαλοι, 2009 στιλβωµένο κεραµικό, ατσάλι κεφάλια: 16χ15χ15 εκ. βάθρο: 122,5 χ διαµ. 22εκ.

TΑΥΤΟΤΗΤΑ Που: Εκθεσιακός χώρος της Συλλογής Πορταλάκη, Πεσµαζόγλου 8, 8ος όροφος. τηλ. 2103318933 Πότε: Τετάρτη 12:00-20:00 µ.µ & Σάββατο 11:00 π.µ.-15:00 µ.µ. Έως: Ιούνιος 2010

Άθλιος, 2006 Ορείχαλκος, ατσάλι 67χ35χ32 εκ. ΕΠΙΛΟΓΗ 95

ΕΠΕΑΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

Από τον ΑΝΔΡΕΑ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟ

Αφροσύνας το τέλος δυστυχία

ΣΚΝΙΠΕΣ

 Ελπίζω ότι η Κυβέρνηση αφού δώσει προειδοποίηση ενός µήνα θα απαλλάξει τους δρόµους από τα αυτοκίνητα που δεν έχουν πινακίδες ή δεν έχουν το σήµα πληρωµής των τελών κυκλοφορίας. Μπορεί και να ανασάνουν οι πόλεις. Αν το Κράτος δεν διαθέτει την υποδοµή τότε ας το αναθέσει σε ιδιωτική γερµανική εταιρία µε αµοιβή.



Υποθέτω ότι οι αστυνοµικοί αλλά και οι αξιωµατικοί της Αστυνοµίας ξεκουράζονται µε αστυνοµικές ταινίες.Συγκρατούν τίποτα από τα υποδόρια µηνύµατα ή περιορίζονται στο να πυροβολούν µε στιλ, λυγίζοντας ελαφρά τα γόνατα; Οι ένοπλοι υποχρεώνονται εκεί σε συνεχή εκπαίδευση και κάθε φορά που δηµιουργείται πρόβληµα επεµβαίνει αµέσως η υπηρεσία εσωτερικών υποθέσεων. Εδώ;



Ακόµα και αν δεν υπήρχε το φορολογικό κίνητρο για τη διατήρηση των αποδείξεων, οι επώνυµοι κάθε είδους και επιπέδου θα έπρεπε να τις φυλάνε σύµφωνα µε τα νέα ήθη των ΜΜΕ. Μόνο έτσι θα µπορούν να αποδεικνύουν πόσα πλήρωσαν το Σαββατοκύριακο στο θέρετρο που βρέθηκαν, πόσο αγόρασαν τα νέα τους παπούτσια ή το κόσµηµα που φέρουν. Βλέπεται ότι ο Καλβινισµός επανήλθε πασπαλισµένος µε άφθονο λαϊκισµό.



Το προκλητικό βέβαια είναι ότι οι διάφοροι κήνσορες συνήθως είναι νεόπλουτοι και επιδειξιοµανείς του πλούτου τους.

96 ΕΠΙΛΟΓΗ

φράση αυτή από τις Βάκχες του Ευριπίδη γυρίζει συνέχεια στο µυαλό µου τους τελευταίους µήνες. Όποιος δεν συνειδητοποιεί ότι η κατάσταση της χώρας είναι ιδιαίτερα σοβαρή στο οικονοµικό και στο κοινωνικό επίπεδο θα υποσ τεί σοκ µε ό,τι πρόκειται να επακολουθήσει αν δεν αναθεωρήσει τις προτεραιότητές του. Και µετά από τη λαϊκότροπη αυτή συµβουλή, για να δούµε τι συµβαίνει µε τα κόµµατα τα οποία επιλέξαµε να ενεργούν για το δικό µας συµφέρον. Πρώτα το εύκολο σχόλιο. Τα κόµµατα διαµαρτυρίας έχουν τη δυνατότητα να υπόσχονται τα πάντα και να προτείνουν οτιδήποτε χωρίς πραγµατικό κόστος γιατί δεν πρόκειται να κληθούν να εφαρµόσουν τις προτάσεις τους. Έτσι πέρα από το να επικρίνουν τα δύο κόµµατα εξουσίας παρακινούν τον κόσµο σε ενέργειες, όπως απεργίες, που µόνο θα επιδεινώσουν την οικονοµική κατάσταση. Ταυτόχρονα σε αυτό το σηµείο τα δύο κόµµατα εξουσίας µε τη συµπεριφορά τους ρίχνουν λάδι στη κοινωνική φωτιά µε τη συγκροτηµένη συµπεριφορά τους και να δύο παραδείγµατα. Ας δεχθώ ότι οι αµοιβές των βουλευτών µετά βίας καλύπτουν τα έξοδα που είναι απαραίτητα προκειµένου να ασκήσουν ευπρεπώς το έργο τους και εποµένως δεν µπορεί να µειωθούν –έστω και συµβολικά- ώστε να υπάρξει έµπρακτη συµµετοχή στην προσπάθεια να πλεύσει η βάρκα που «κάτσαµε». Υπάρχει όµως προβλεπόµενη εξοικονόµηση ως 33% τουλάχιστον των δαπανών διακυβέρνησης µε τη µείωση του αριθµού των βουλευτών σε 200 όπως προβλέπεται από το Σύνταγµα (άρθρο 51). Η µείωση του αριθµού, άλλωστε, έχει αναφερθεί και σε άλλες συνθήκες. Σκεφθείτε και συγκρίνατε τους πληθυσµούς και τη γεωγραφική έκταση άλλων Ευρωπαϊκών χωρών και τα δικά µας και µετά συγκρίνατε τους αριθµούς βουλευτών κάθε χώρας. Δεύτερο, µε τον ρυθµό που µετακινούνται προς τα πίσω µε εξεταστικές επιτροπές για διερεύνηση ευθυνών κοντεύουµε να ξεπεράσουµε και τη διαδικασία του Αρείου Πάγου για την αναψηλάφιση της Δίκης των

Έξι. Και η µεν απόφαση του Αρείου Πάγου πιθανόν θα αποκαταστήσει ηθικά τους εκτελεσθέντες, αλλά οι εξεταστικές επιτροπές λόγω της παραγραφής όλων σχεδόν των αδικηµάτων απλώς θα έχουν κάποιες παράπλευρες απώλειες µη-πολιτικών γιατί οι διάφοροι Υπουργοί είναι προστατευµένοι από το τεφλόν της παραγραφής. Και τώρα µια ανίερη σύγκριση για να δικαιολογήσω την εικόνα του κυνικού. Έχω προσωπική γνώση ότι οι Παπαδοπουλικοί θεωρούν τους Ιωαννιδικούς πραξικοπηµατίες και χουνταίους και τούµπαλιν. Και εκείνοι -όσοι ζουν ακόµα 35 χρόνια µετά- δεν έχουν τίποτα παραγωγικότερο να κάνουν. Οι πολιτικοί όµως της Νέας Δηµοκρατίας δεν βρίσκουν τίποτα παραγωγικότερο από το να αναφέρονται στο χάος που υποτίθεται ότι παρέλαβαν; Και όντως παρέλαβαν µια προβληµατική κατάσταση. Τι έκαναν επ’ αυτού;. Ένας είρωνας φίλος το χαρακτήρισε µε µια «λόγια» φράση: Βελτίωσαν την κατάσταση επί τα χείρω.

Ιδρυµατικές καταστάσεις Επαναφέρεται συνεχώς στην επικαιρότητα η παγκόσµια πρωτοτυπία που λέγεται Ιδρύµατα Προσωπικοτήτων. Παντού αλλού κάποιοι πλούσιοι αποφασίζουν να επιστρέψουν στην κοινωνία µέρος από τα πλούτη τους και έτσι δηµιουργούν κάποιο ίδρυµα ώστε να φροντίσουν την υστεροφηµία τους. Εξαίρεση του κανόνα είναι οι ΗΠΑ όπου έχει σχεδόν καθιερωθεί οι απερχόµενοι Πρόεδροι να δηµιουργούν ένα ίδρυµα το οποίο να στεγάζει το αρχείο τους. Αλλά αυτά τα ιδρύµατα χρηµατοδοτούνται από φίλους του εκάστοτε Προέδρου και όχι από το Κράτος. Μόνο σ την Ελ λάδα τε λικά υπάρχει το εκτεταµένο φαινόµενο των ιδρυµάτων πολιτικών προσωπικοτήτων τα οποία ουσιαστικά λειτουργούν χάρη στις επιχορηγήσεις του Κράτους δηλαδή τα δικά σας και τα δικά µου χρήµατα. Και βεβαίως επειδή λειτουργούν µε ξένα κόλλυβα συνεχώς αυξάνουν τις οικονοµικές τους απαιτήσεις οργανώνοντας µεγαλειώδεις εκδηλώσεις προσπαθώντας να ξεπεράσουν το παράδειγµα των Φαραώ.

��

�� ��

��

�� �� ��

��

�� ��

��