EPILOGI 2010/04-05 by DIGITAL PUBLISHING

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ Ε ΤΟΣ 4 8 ο



Α Π Ρ Ι Λ Ι ΟΣ- ΜΑ Ϊ ΟΣ 2 0 1 0 2 0 1 0

•

TIMH 5.00 €

Κόσµος - Ελλάδα

ΟΥΤΟΠΙΕΣ & ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ H ορθότητα κρίσης των ισχυρών του κόσµου σε διαρκή εναλλαγή. Από είδος σε αφθονία σε είδος σε εξάντληση και συνεχώς αντίστροφα!

Bankers’ Club

ΑΡΗΣ ΞΕΝΟΦOΣ EFG ΑΕΔΑΚ Στην κρίση, αξία έχει να γνωρίζεις καλά τα υλικά που συνθέτουν το κοκτέιλ κινδύνων!

Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση

ΤΑ ΕΙΔΩΛΑ

ΤΗΣ

ΣΥΝΕΣΗΣ

Οικονοµική ελίτ και αδύναµοι κρίκοι σε ένα αέναο παιχνίδι ισορροπιών. Το εθνικό µοντέλο παραχωρεί τη θέση του στο ευρωπαϊκό και έπειτα του αντεπιτίθεται.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ευρώπη

ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ Από το τείχος του Βερολίνου που γκρέµισε η Γερµανία εικοσιένα χρόνια πριν, στο ευρωπαϊκό τείχος που σήµερα οικοδοµεί.

Η ενεργοποίηση του σχεδίου στήριξης, η κηδεµονία του ΔΝΤ, οι τράπεζες και η επόµενη µέρα στη χώρα. Ο κλήρος πέφτει στους τραπεζίτες. Να γίνουν οι πρωταγωνιστές του έργου εξόδου από την ύφεση!

π ε ρ ι ε χ ο µ ε να ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ 2010

Η Ελλάδα & οι Ισχυροί του κόσµου Ουτοπίες και Μεγάλες αλήθειες Η ορθότητα κρίσης των ισχυρών, αρετή ενίοτε σε έλλειψη!

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΚΟΣΜΟΣ & ΕΛΛΑΔΑ // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε»

10 Ελληνική Οικονοµία – Λόγια Λόγια Λόγια // Οι

αλήθειες, οι πλάνες και ο µύθος της πτώχευσης // Προσφυγή στο ΔΝΤ – Από τη θεωρία έως την πράξη // Σειρά λαθών στην ελληνική οικονοµία – Έγκληµα & τιµωρία

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ 20

Σύντοµα η κοινωνία θα κρίνει την κυβέρνηση

ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΤΡΗΣΗ // Από τον Παναγιώτη Μαυρίδη

22 Διαχείριση της οικονοµικής κρίσης µε όρους πολιτικής

ΜΙΚΡΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ, ΜΕΓΑΛΑ ΛΑΘΗ

// Από τον Χρήστο Κώνστα

24 Επί τάπητος η ευρωπαϊκή ιδέα

ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΥΣΤΗΡΟΤΗΤΑ & ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

// Από τον Νίκο Μπέλλο

BANKING

// Από το Επιτελείο της «Ε» 28 Ευρώπη – Το διακύβευµα της ρευστότητας // Στην Ελλάδα και τον κόσµο – Εξελίξεις και τάσεις // Οικονοµία και τράπεζες στην Ελλάδα – Κόκκινος κωδικός // Η εποχή των πράσινων ασφαλίστρων στην Ελλάδα ξεκινά // Ο Κ. Πουλοπάτης, διευθυντής διαχείρισης διαθεσίµων της Citibank µιλά για το σταυρόλεξο των επιτοκίων // Τα σηµαντικά νέα από τον κόσµο των τραπεζών στην Ελλάδα και τον πλανήτη. 4 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 € Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοιτητές 115 €

ΘΕΜΑΤΑ 64 Ευρώπη

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση

Τα είδωλα της σύνεσης & οι αδύναµοι κρίκοι

ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ // Από τον Κώστα Καλλωνιάτη

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

Θεοφάνους 19, 115 23 Αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp ή www.επιλογη.gr

72 Ευρώπη

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΕ-2020 // Από τον Νίκο Μπέλλο

EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 849 email: epilogi.subscribe@allmedia.gr

74 Κλιµατική Αλλαγή

EΝΑΣ ΑΙΡΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ & Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ // Από τον Αντώνη Λιβιεράτο 80 CSR

ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΥΦΕΣΗ // Από τον Δηµήτρη Κορδερά 84 Φωτοβολταϊκά

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ // Από τον Θανάση Αντωνίου

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ

88 Διατροφή στην εργασία

CARPE DIEM

// Από τον Θανάση Αντωνίου 92 Back Office Λύσεις

SOFTWAREMANIA ON DEMAND // Από τον Σίµο Κοσµετάτο

ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΒUSINESS SECTION 97 – 109 Νέα της επιχειρηµατικής αγοράς – Εξελίξεις, υπηρεσίες, προϊόντα, δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης // Οικονοµικός οδηγός – Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 110

ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΣΑΚΑΓΙΑΝ

Ο ζωγράφος των αντιθέσεων

// Συνέντευξη στον Γιώργο Παπαχατζή

EΚΘΕΣΗ «Ο MIRRO ΤΗΣ ΜΑΓΙΟΡΚΑ»

112

Mirroring Mirro

Bankers’ Club AΡΗΣ ΞΕΝΟΦΟΣ 6 ΕΠΙΛΟΓΗ

// Από τον Γιώργο Παπαχατζή 114 Ο Ανδρέας Ριζόπουλος

ψάχνει, αναδεικνύει και σχολιάζει τα σηµεία της εκτροχιασµένης πραγµατικότητας!

ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ, ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ ART DIRECTOR ALLMEDIA CREATIVE ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ: ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260 ΙΔΡΥΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E. Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

από τον εκδότη

Να που ...επανιδρύεται! Το ιδιότυπο µοντέλο ανάπτυξης που ακολουθούσαµε επί δεκαετίες, σήµερα παίρνει πίσω µε τον πιο σκληρό τρόπο ένα µεγάλο κοµµάτι από την ευηµερία που έδωσε. Σήµερα, πραγµατικά επέρχεται η πολυσυζητηµένη επανίδρυση του κράτους και θα αποδεχθούµε όλοι την ανάγκη για αλλαγή! Όλοι εστιάζουν στην αντιµετώπιση του άµεσου προβλήµατος κάλυψης των δανειακών αναγκών της Ελλάδας και στο υψηλό δηµόσιο χρέος. Πράγµατι, µε τη στήριξη των κεφαλαίων της ΕΕ και του ΔΝΤ, το άµεσο πρόβληµα αντιµετωπίζεται. Όµως, πρέπει να κινηθούµε γρήγορα, όχι µόνο µε άξονα τη µείωση της κρατικής σπατάλης, αλλά µε κύριο στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας µας. Απέναντι στις δυνάµεις της αδράνειας, που κρατούν δέσµια την Ελλάδα σε δοµές ξεπερασµένες, πρέπει, µε αποφασιστικότητα, να προχωρήσουµε στις παρεµβάσεις εκείνες που θα δώσουν ώθηση στην οικονοµία. Μείωση της σπατάλης στη δηµόσια διαχείριση: Θα εκπλαγούν οι διεθνείς αναλυτές, όπως άλλωστε, και εµείς οι ίδιοι, όταν αρχίσει να γίνεται σαφές το συνολικό µέγεθος που µπορεί να εξοικονοµηθεί. Ίσως, µάλιστα, το µέγεθος αυτό να αποτελέσει και το κλειδί για να απεµπλακούµε νωρίτερα από τον µηχανισµό στήριξης! Ο δηµόσιος τοµέας, καταβάλλει τεράστια ποσά για τη συντήρηση µιας υπερτροφικής µηχανής, αγνώστου µεγέθους, χωρίς ανάλογη ανταπόδοση. Το άλλο σκέλος της σπατάλης αποτελούν τα τεράστια ποσά για προµήθειες του δηµοσίου που συχνά δεν αντιστοιχούν προς πραγµατικές ανάγκες (πχ. εξοπλισµοί που αγοράστηκαν και δεν χρησιµοποιούνται) ή και αν αντιστοιχούν, αποτελούν συµφωνίες σε πολύ υψηλές τιµές και περιττές ποσότητες (φάρµακα). Και προσέξτε: Οι προµήθειες αυτές, στη συντριπτική πλειοψηφία τους αφορούν υπηρεσίες και προϊόντα µε ελάχιστη έως µηδενική εγχώρια προστιθέµενη αξία. Έτσι, τα κεφάλαια που καταβάλλονται για τις προµήθειες αυτές, ταξιδεύουν, για να δώσουν ευηµερία σε άλλες οικονοµίες. Ανταγωνιστικότητα: Υπό την πίεση των δανειστών µας, της ΕΕ και του ΔΝΤ, προχωράµε σε αλλαγές που έπρεπε να έχουν γίνει από χρόνια. Για παράδειγµα, άνοιγµα κλειστών επαγγελµάτων που επηρεάζουν αυξητικά το κόστος των προϊόντων, απαλλαγή από τη γραφειοκρατία που αποθαρρύνει την επιχειρηµατικότητα και προάγει τη διαφθορά. Άλλο παράδειγµα η πρόσφατη άρση του καµποτάζ για κρουαζιερόπλοια µε σηµαία εκτός ΕΕ. Ο ιδιότυπος αυτός προστατευτισµός, που απαγόρευε στα πλοία αυτά να αποβιβάζουν και να επιβιβάζουν επιβάτες σε ελληνικά λιµάνια, στερούσε τη χώρα από σηµαντικά οφέλη, όπως η τόνωση της κίνησης των τουριστικών επιχειρήσεων. Γιατί, για κάτι τόσο απλό, έπρεπε να περάσουν τόσα χρόνια; Από την άποψη αυτή, η τωρινή κρίση διευκολύνει την κυβέρνηση να προχωρήσει στις αλλαγές που έχουν µεν πολιτικό κόστος, αλλά είναι αναγκαίες. Μόνον αν γίνουν θα υπάρξει ανάπτυξη, η οποία σε συνδυασµό µε τη δραστική περικοπή στις σπατάλες του ελληνικού δηµοσίου, θα επιτρέψει τη µείωση των ελλειµµάτων και την έξοδο από την κρίση.

Χρήστος Παπαϊωάννου

••• ΘΑ

ΤΟΝ

K ΡΑΤΗΣΟΥΜΕ

ΣΤΗΝ

Ε ΛΛΑΔΑ;

Επιχειρηµατίας µε εγχώρια παραγωγή προϊόντων που εξάγονται σε άλλες αγορές (ο ιδανικός επιχειρηµατίας, δηλαδή), µου εµπιστεύθηκε ότι σκέπτεται να µεταφέρει την παραγωγή του (απασχολεί περίπου 100 άτοµα) σε γειτονική χώρα, µε πιο ευέλικτο εργασιακό καθεστώς. Εδώ, οι συνθήκες της αγοράς εργασίας τον έχουν αναγκάσει να βρίσκεται σε ένα διαρκή κύκλο απολύσεων – προσλήψεων για να αποφεύγει τις «πολυετίες» και τα επιδόµατα, ώστε να διατηρεί ανταγωνιστικό κόστος για την παραγωγή του. Κουράστηκε, λοιπόν και φεύγει. Θα κάνουµε κάτι;

••• ΣΤΗΡΙΖΩ

ΤΗΝ

Ε ΛΛΑΔΑ;

Δεν σκεπτόµαστε ότι αγοράζοντας το καλό ελληνικό προϊόν δίνουµε πόρους για επιχειρηµατική δράση στην Ελλάδα, δίνουµε τη δυνατότητα σε επιχειρήσεις να κάνουν προσλήψεις (τώρα που η ανεργία εκτοξεύεται), δίνουµε σε κάποιους τη δυνατότητα να αγοράσουν, µε τη σειρά τους, τις υπηρεσίες και τα προϊόντα µας. Απλά, προτιµάµε να αγοράζουµε εισαγόµενα, χωρίς να αντιλαµβανόµαστε ότι το (όποιο) κέρδος µας από τη χαµηλότερη τιµή τους χάνεται στην αυξηµένη φορολογία που θα υποστούµε αργότερα για τη συντήρηση των ανέργων. Μήπως ήρθε η ώρα να στηρίξουµε, ως πολίτες, την ελληνική παραγωγή;

8 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Το αβέβαιο αύριο

ΛΟΓΙΑ ΛΟΓΙΑ ΛΟΓΙΑ «Στο σπίτι του κρεµασµένου δεν µιλάνε για σκοινί», υποστηρίζει ο λαός. Η κυβέρνηση προσπάθησε, µάταια, να αποδείξει το αντίθετο.

ελικά η Ελλάδα ζήτησε την ενεργοποίηση του µηχανισµού στήριξης από την Ευρωζώνη και το ΔΝΤ µετά από αρκετές ηµέρες αβεβαιότητας που έστειλαν στα ύψη τα spreads των ελληνικών οµολόγων. Αφού δεν καταφέραµε µόνοι µας να πείσουµε τις αγορές για την αξιοπιστία µας, η βοήθεια από τους ξένους ήταν µονόδροµος. Στο διάστηµα από τον Ιανουάριο ως τις 23 Απριλίου, οπότε και ανακοινώθηκε η προσφυγή της Ελλάδας στον µηχανισµό στήριξης, τα spreads είχαν σχεδόν τριπλασιασθεί, ανεβάζοντας το κόστος δανεισµού του δηµοσίου σε απαγορευτικά επίπεδα και συγχρόνως επισύροντας σηµαντικές απώλειες στους κατόχους οµολόογων, όπως ασφαλιστικές εταιρείες και τράπεζες µε κίνδυνο δευτερογενών επιπτώσεων στην οικονοµία. Ας δούµε όµως τη σειρά των εξελίξεων που επιβάρυναν το κλίµα στις αγορές για την Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση και ο ίδιος πρωθυπουργός χρησιµοποίησαν ως διαπραγµατευτικό εργαλείο έναντι της ΕΕ την προσφυγή στο Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο στην προσπάθεια να εξασφαλίσουν τη στήριξη των Ευρωπαίων εταίρων µας στα δηµοσιονοµικά µας προβλήµατα. Τελικά η στήριξη των Ευρωπαίων ήρθε σε συνεργασία µε το ΔΝΤ. Ωστόσο, και παρά το γεγονός ότι τελικά η λύση της στήριξης της Ελλάδας αποτελεί ένα βήµα προς τη θεσµοθέτηση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, υπάρχουν µαθήµατα για την ελληνική πολιτική ηγεσία. Το πιο σηµαντικό είναι ότι σε περιπτώσεις όπως της Ελλάδας, όταν οι αγορές καραδοκούν, τα πολλά σχόλια και δηλώσεις µόνο βλάπτουν. Χαρακτηριστικό είναι ότι ανάλογα σοβαρά προβλήµατα αντιµετωπίζει η Ιρλανδία, η οποία τηρεί σιγή ιχθύος, αφού έλαβε άµεσα µέτρα και δανείζεται από τις αγορές φθηνότερα. Η ελληνική πλευρά κα10 ΕΠΙΛΟΓΗ

θυστέρησε να πάρει τα αυστηρά µέτρα που απαιτούσαν οι περιστάσεις µε αποτέλεσµα να επιβαρυνθεί µε υπέρογκα επιτόκια δανεισµού. Το µάθηµα από την όλη υπόθεση είναι ότι προσφεύγεις στο ΔΝΤ χωρίς πολλές κουβέντες και σχόλια. Η υπερβολική επικοινωνιακή έκθεση του προβλήµατος δεν ωφέλησε. Δηλώσεις του τύπου «η χώρα βρίσκεται ένα βήµα πριν από την κήρυξη στάσης πληρωµών» συµβάλλουν στη συνειδητοποίηση από τους πολίτες της αναγκαιότητας των σκληρών µέτρων που ελήφθησαν για την αντιµετώπιση της δηµοσιονοµικής κρίσης. Από την άλλη πλευρά όµως συµβάλλουν και στη συντήρηση της εικόνας κινδύνου για την οικονοµία µε αποτέλεσµα να διατηρούνται τα υψηλά επιτόκια µε τα οποία δανείζεται η Ελλάδα. Όπως δήλωσε χαρακτη-

ριστικά ο γενικός διευθυντής του Οργανισµού Διαχείρισης Δηµόσιου Χρέους, Πέτρος Χριστοδούλου, σε συνέντευξή του σε ξένο τηλεοπτικό σταθµό, «η όλη συζήτηση για το ΔΝΤ και τα πακέτα στήριξης έκανε περισσότερο κακό παρά καλό». Στις αγορές πολλοί είναι εκείνοι που έχουν τοποθετηθεί υπέρ µιας χειρότερης έκβασης των πραγµάτων για τη χώρα, το οποίο θα σήµαινε ακόµα υψηλότερα επιτόκια δανεισµού. Και από αυτή την άποψη θα είχαν απώλειες από την ευρωπαϊκή στήριξη της χώρας. Χαρακτηριστική του κλίµατος είναι η υποβάθµιση κατά δύο θέσεις της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας από διεθνή οίκο αξιολόγησης τις παραµονές της ανακοίνωσης των όρων στήριξης της χώρας και των επιτοκίων µε τα οποία αυτή θα αντλήσει τα διµερή δάνεια από τους ευρωπαίους εταίρους της. Τελικά, η καθυστέρηση των αποφάσεων µόνο κόστος είχε. Επιτελείο «Ε»

ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΣΥΝΕΣΗ Mετά την ανακοίνωση του ευρωπαϊκού σχεδίου στήριξης της Ελλάδας τα spreads των ελληνικών οµολόγων συνέχισαν να ανεβαίνουν. Όπως δήλωσε ο επίτροπος Οικονοµικών Υποθέσεων, Όλι Ρεν, αυτό οφείλεται στις εκθέσεις διεθνών αναλυτών που συνεχίζουν να περιγράφουν σενάρια καταστροφής και τους συνέστησε µεγαλύτερη σύνεση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ο µύθος της πτώχευσης

ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΛΑΝΕΣ Σενάρια πτώχευσης, σενάρια καταστροφολογίας. Στη δύσκολη συγκυρία όµως τα πράγµατα πρέπει να λέγονται όπως είναι.

εν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι µία χώρα δεν µπορεί να πτωχεύσει κατά τον ίδιο τρόπο όπως θα συνέβαινε σε µία επιχείρηση. Αυτό είναι αλήθεια. Οι δανειστές δεν µπορούν να διεκδικήσουν τα χρήµατά τους σε κάποιο δικαστήριο και οι µέτοχοι, δηλαδή οι πολίτες, µπορούν να ψηφίσουν υπέρ µιας αθέτησης πληρωµών όπως, κατά κάποιο τρόπο, συνέβη πρόσφατα στην Ισλανδία, όταν οι πολίτες της αποφάσισαν να µην καλύψουν τις ζηµιές που προκλήθηκαν σε καταθέτες της Βρετανίας και της Ολλανδίας από την κατάρρευση της διαδικτυακής τράπεζας Icesave. Από την άλλη πλευρά οι χώρες που αθετούν υποχρεώσεις στιγµατίζονται για σειρά ετών και αντιµετωπίζονται ως παρίες στις διεθνείς αγορές. Δεν είναι πια εύκολη η πρόσβαση σε πιστώσεις που έχουν µεγάλη αξία για την οικονοµική ανάπτυξη µιας χώρας. Μία

χώρα που πλουτίζει µε χρέη είναι πάντα ευάλωτη στην πρώτη χρηµατοοικονοµική κρίση. Όταν µάλιστα «µεθάει» όπως η Ελλάδα µε τη χρήση ενός σκληρού νοµίσµατος και συνάπτει αλόγιστα χρέη, αναµενόµενο είναι να φθάσει στη θέση στην οποία βρισκόµαστε. Αν η

Ελλάδα κήρυττε στάση πληρωµών, οι πιστωτές θα καλούνταν στο τραπέζι των διαπραγµατεύσεων για να αποφασιστεί ποιο ποσοστό της ονοµαστικής αξίας των οµολόγων στο χαρτοφυλάκιό τους θα εισπράξουν. Κάτι τέτοιο κάνει η Αργεντινή που επιθυµεί τώρα να επιστρέψει στις διεθνείς αγορές και να απαλλαγεί από το στίγµα του παρία. Καλεί τους κατόχους των οµολόγων των οποίων την πληρωµή αθέτησε από το 2001 να συµφωνήσουν στην αξία των τίτλων που έχουν στην κατοχή τους. Για την Ελλάδα η ανακοίνωση του ευρωπαϊκού σχεδίου στήριξης µε τη συµµετοχή του ΔΝΤ αποµάκρυνε προσωρινά τον κίνδυνο αδυναµίας χρηµατοδότησης του ελ12 ΕΠΙΛΟΓΗ

ληνικού δηµοσίου χρέους. Προσωρινά γιατί η νέα υποβάθµιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης των ε λ ληνικών οµολόγων σε ΒΒ+ που ακολούθησε, επίπεδο που σύµφωνα µε την ορολογία της αγοράς ισοδυναµεί µε junk (σκουπίδια), ουσιαστικά σηµαίνει αδυναµία προσφυγής στις αγορές για δανεισµό και αναχρηµατοδότ ησ η του δηµοσίου χρέους. Μετά την εκτόξευση του κόστους δανεισµού του ελληνικού Δηµοσίου και τα σενάρια της αγοράς για αναδιάρθρωση του δηµοσίου χρέους, όσο η ενεργοποίηση του µηχανισµού στήριξης καθυστερούσε, ο υπουργός Οικονοµικών, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, έσπευσε να δηλώσει ότι αυτό το ενδεχόµενο αποκλείεται αφού η Ελλάδα θα αντλήσει τα απαιτούµενα κεφάλαια από τον µηχανισµό. Για την Ελλάδα το σηµαντικό στην τωρινή φάση είναι να πεισθούν οι αγορές ότι τα κεφάλαια του µηχανισµού σ τήριξης θα είναι επαρκή και η χώρα δεν θα χρειαστεί να προσφύγει άµεσα σε αυτές. Ωστόσο, εξίσου σηµαντικό είναι να πείσουµε ότι τα µέτρα που παίρνει και θα πάρει η κυβέρνηση µπορούν να βγάλουν τη χώρα από το δηµοσιονοµικό αδιέξοδο. Αλλά, ακόµα πιο σηµαντικό, ότι τα µέτρα θα απελευθερώσουν την οικονοµία από τις αγκυλώσεις που κάνουν ανέφικτη την αποµάκρυνση από το µοντέλο ανάπτυξης του παρελθόντος που στηριζόταν στην κατανάλωση µε δανεικά και τη µετάβαση στην ανάπτυξη µε επενδύσεις και ανταγωνιστική παραγωγή. // Επιτελείο «Ε»

«ΚΗΔΕΜΟΝΙΑ» Η «κηδεµονία» από τους δανειστές µας, ΕΕ και ΔΝΤ, ασφαλώς είναι δυσάρεστη. Είναι όµως µονόδροµος αφού η νέα υποβάθ-

µιση της αξιολόγησης των ελληνικών οµολόγων ουσιαστικά σηµαίνει αδυναµία δανεισµού από τις αγορές για αναχρηµατοδότηση του δηµοσίου χρέους. Το στοίχηµα τώρα είναι να πεί-

σουµε ότι µπορούµε να αλλάξουµε όχι µόνο στη διαχείριση των οικονοµικών µας αλλά και της οικονοµίας γενικότερα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Προσφυγή στον µηχανισµό στήριξης

ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ

Μέχρι τώρα η χώρα δεν κατάφερε να επανιδρύσει το κράτος. Προσφεύγοντας στην ΕΕ και το ΔΝΤ, δεν θα µπορεί να αρκεστεί στη θεωρία. Θα πρέπει να την κάνει πράξεις!

λύση της προσφυγής στην Ευρωζώνη και το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο για χρηµατοδοτική στήριξη, σίγουρα έχει και αρνητικά σηµεία. Θα έχει όµως και ένα, αλλά πολύ σηµαντικό, θετικό. Στα αρνητικά πρώτα, αν προσέφευγε για βοήθεια µόνο στο ΔΝΤ, αυτό θα αποτελούσε στιγµατισµό για µια σύγχρονη οικονοµία που θέλει να πιστεύει πως είναι µέλος του ευρωπαϊκού club. Αλλά και η προσφυγή στην ευρωπαϊκή βοήθεια σε συνδυασµό µε το ΔΝΤ όπως αποφασίστηκε, θα πλήξει την ηγετική οικονοµική θέση που έχει αποκτήσει µε κόπο η Ελλάδα στη βαλκανική ενδοχώρα. Πολλοί είναι εκείνοι που καταλογίζουν στα αρνητικά το ότι η προσφυγή στη στήριξη των Ευρωπαίων εταίρων µας και του ΔΝΤ συνιστά ουσιαστική εκχώρηση της εθνικής οικονοµικής πολιτικής πολύ πέραν όσων προέβλεπαν οι όροι του Maastricht. Αναφέρουν µάλιστα το ότι ο επικεφαλής του, Ντοµινίκ Στρος Καν, δίνοντας το στίγµα των µέτρων πολιτικής για την έξοδο από την κρίση που συνιστούν για την Ελλάδα τα υψηλά δίδυµα ελλείµµατα, δηµόσιο και εξωτερικό, συνιστά µείωση µισθών και τιµών, δηλαδή µια περίοδο αποπληθωρισµού για να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της χώρας. Με την ίδια άποψη συµφωνεί και ο Ευρωπαίος επίτροπος Όλι Ρεν. Μπορεί η διαδικασία αυτή να είναι επώδυνη αλλά εδώ που φτάσαµε υπάρχει άλλη επιλογή; Στα θετικά τώρα θα πρέπει να υπολογίσουµε (πέραν φυσικά της αποτροπής στάσης πληρωµών), ένα ιδιαίτερα σηµαντικό. Όπως φαίνεται είναι ο µόνος τρόπος να ασκηθεί µία σοβαρή οικονοµική πολιτική µε βραχυχρόνιο πολιτικό κόστος αλλά µεγάλα οφέλη σε µακρύ χρονικό ορίζοντα. Μία τέτοια διαρθρωτική 14 ΕΠΙΛΟΓΗ

πολιτική µπορεί να οδηγήσει σε πραγµατική επανίδρυση του κράτους. Παράλληλα θα µεταφέρει το βάρος του µίγµατος πολιτικής από την πρακτική αύξησης των φορολογικών συντελεστών, που προκαλούν αντιαναπτυξιακές στρεβλώσεις, στην περιστολή των δηµοσίων δαπανών -σίγουρα επώδυνη- που ωστόσο αποτελεί τη βάση του ελληνικού προβλήµατος, πολιτική που υποστηρίζει το ΔΝΤ. Η συρρίκνωση του δηµόσιου τοµέα, συµπεριλαµβανοµένων και απολύσεων θα είναι πιθανότατα µία από τις απαιτήσεις των δανειστών µας. Αυτό

µπορεί να επιτευχθεί µε συγχωνεύσεις οργανισµών και ΔΕΚΟ, καταργήσεις θέσεων και µε άµεση µείωση του λειτουργικού κόστους της τοπικής αυτοδιοίκησης. Θα µπορέσουµε να αξιοποιήσουµε εξάλλου την τεχνογνωσία του ΔΝΤ για την αντιµετώπιση της φοροδιαφυγής. Κατάργηση περιττών επιδοµάτων και των δαπανών που αποτελούν σπατάλη του χρήµατος του Έλληνα φορολογούµενου, απελευθέρωση από τις αντιαναπτυξιακές αγκυλώσεις της αγοράς εργασίας (παρεµβάσεις που σίγουρα θα συναντήσουν αντιστάσεις µε δεδοµένο και το χαµηλό επίπεδο του κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα), άµεσο άνοιγµα των κλειστών επαγγελµάτων και επιτάχυνση της ριζικής αναθεώρησης του ασφαλιστικού για να αντιµετωπιστεί η ελλειµµατικότητά του θα ακολουθήσουν. Τα µέτρα είναι επώδυνα, είναι όµως απολύτως αναγκαία και, όπως δείχνει η ελληνική εµπειρία, δεν θα λαµβάνονταν ποτέ χωρίς έξωθεν πίεση.

Επιτελείο «Ε»

Ο ΥΣΤΑΤΟΣ ΔΑΝΕΙΣΤΗΣ Ο επικεφαλής του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, Ντοµινίκ Στρος Καν, δήλωσε ότι η βοήθεια προς την Ελλάδα θα δοθεί µε τους δικούς του όρους. Μπορεί στο παρελθόν οι συνταγές του Ταµείου να ήταν καταστροφικές, σήµερα όµως έχει αλλάξει στάση, όπως έδειξε το πρόσφατο παράδειγµα της Ουγγαρίας, ώστε ο δανειστής «ύστατης προσφυγής» να µην είναι τελικά η χειρότερη λύση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Σειρά από λάθη

EΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ

Τα χρόνια που η Ελλάδα έπρεπε να εφαρµόσει µία συνετή δηµοσιονοµική πολιτική κατασπαταλήθηκαν σε µια, χωρίς στέρεες βάσεις, ανάπτυξη.

ύµφωνα µε τη µαρξιστική αντίληψη, η οικονοµία και η κοινωνία προσαρµόζονται για να επιλύσουν τα προβλήµατα εκείνα που τους θέτει και όταν τα θέτει η ιστορία. Τι θα είχε συµβεί εάν το σχέδιο Γιαννίτση για το ασφαλιστικό είχε περάσει όπως είχε αρχικά προταθεί και όχι µε διαδοχικά διορθωτικά πασαλείµµατα (νόµος Ρέππα και αργότερα Πετραλιά); Ποιά θα ήταν η πορεία των δηµοσιονοµικών µας εάν η κυβέρνηση Καραµανλή είχε υιοθετήσει τα µέτρα Αλογοσκούφη διακόπτοντας την πολιτική της ήπιας προσαρµογής; Πιθανότατα να είχαµε αποφύγει το σηµερινό ύψος του χρέους και κατά συνέπεια δεν θα δοκιµάζονταν τόσο σκληρά σε διεθνές επίπεδο οι επικοινωνιακοί χειρισµοί της κυβέρνησης. Όλα αυτά είναι ενδιαφέροντα ερωτήµατα αλλά ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας.

Στην πραγµατικότητα, το ερώτηµα είναι αν µπορούσαν κάποιες άλλες -εξίσου ικανές, αλλά λιγότερο άτολµες ηγεσίες- να περάσουν µέτρα που συνετρίβησαν εν τέλει υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους. Πολλοί πιστεύουν ότι η κοινωνία δεν ήταν ώριµη για τη λήψη µέτρων που θα διασπούσαν την ευδαιµονία της, η οποία όµως ούτως ή άλλως τώρα διαρρηγνύεται. Ας δούµε λοιπόν πώς προέκυψε και πόσο πραγµατική ή επίπλαστη ήταν αυτή η ευηµερία και κατά πόσο είναι πιθανό να επιστρέψει. Τρεις παράγοντες που επικράτησαν την τελευταία δεκαετία µετέτρεψαν ουσιαστικά την Ελλάδα σε αναπτυξιακό τίγρη της Ευρώπης µε ρυθµούς ανάπτυξης που κυµαίνονταν στη περιοχή του 4%. Ο πρώτος παράγοντας συνδέεται µε το ευρώ που µείωσε το κόστος του χρήµατος και σε συνδυασµό µε την απελευθέρω16 ΕΠΙΛΟΓΗ

ση του τραπεζικού συστήµατος που είχε προηγηθεί συνέτεινε στη τεράστια πιστωτική επέκταση ειδικά στον τοµέα της λιανικής τραπεζικής. Τα φθηνά στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια πυροδότησαν την οικοδοµική δραστηριότητα και τις λιανικές πωλήσεις. Η µεγάλη συνεπαγόµενη αύξηση των αξιών των ακινήτων διεύρυνε τον πλούτο των νοικοκυριών πυροδοτώντας εκ νέου την ιδιωτική κατανάλωση. Ο δεύτερος παράγοντας σχετίζεται µε την αθρόα είσοδο οικονοµικών µεταναστών. Η παρουσία τους µετρίαζε τις επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονοµίας της ύπαρξης ενός σκληρού νοµίσµατος. Η Ελλάδα µπορεί να µην είχε τη δυνατότητα υποτίµησης του εθνικού της νοµίσµατος αλλά το µέσο κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος διατηρούνταν σε λογικά επίπεδα λόγω των φθηνών εργατικών χεριών των µεταναστών. Τρίτον, η διοργάνωση των Ολυµπιακών έργων τόνωσε περαιτέρω την εγχώρια ζήτηση. Ο δεύτερος και ο τρίτος παράγοντας εκλείπουν πλέον. Ο πρώτος µετατράπηκε σε εφιάλτη όχι µόνο λόγω της κρίσης αλλά και διότι στην περίοδο της ευδαιµονίας διογκώσαµε περαιτέρω τον ήδη τεράστιο δηµόσιο τοµέα µε αποτέλεσµα οι δανειακές µας ανάγκες να είναι επείγουσες και ανελαστικές, κάτι που ισχύει και για τον ιδιωτικό τοµέα. Το θέµα για την Ελλάδα σήµερα είναι το µεγάλο «Αν». Που βέβαια δεν εξαρτάται πλέον µόνο από εµάς. Οι συσχετισµοί ισορροπίας είναι τέτοιοι που απαιτούν αλλαγή στάσης από την Ελλάδα, αλλά και την Ευρώπη, καθώς τα προβλήµατα του ενός αναπόδραστα την επηρεάζουν. // Επιτελείο «Ε»

Η ΕΤΥΜΗΓΟΡΙΑ Το ερώτηµα είναι εάν την τελευταία εικοσαετία θα µπορούσαν κάποιες άλλες -εξίσου ικανές, αλλά λιγότερο άτολµες ηγεσίες- να περάσουν µέτρα που συνετρίβησαν εν τέλει υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους και µας έφθασαν στο σηµερινό αδιέξοδο. Πολλοί πιστεύουν ότι η κοινωνία δεν ήταν ώριµη για τη λήψη µέτρων που θα διασπούσαν την ευδαιµονία της. Δεν κερδήθηκε τίποτα περισσότερο παρά µόνο χρόνος για µια ευηµερία που, νοµοτελειακά, εξανεµίζεται.

��

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Πολιτική

Αντίστροφη µέτρηση Ιδιότυπη είναι η σχέση του Γιώργου Παπανδρέου µε την κοινωνία. Μια κοινωνία που, φοβισµένη από τις εξελίξεις, δέχεται χωρίς µεγάλες αντιδράσεις τις προσπάθειες δηµοσιονοµικής προσαρµογής. Ο χρόνος όµως έχει αρχίσει να µετρά αντίστροφα. Σύντοµα η κοινωνία θα ελέγξει το παραγόµενο έργο της κυβέρνησης. Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

ίναι γνωστό ότι ο σηµερινός πρωθυπουργός δεν ασκεί σ τους πολίτε ς τη γοητεία που ασ κούσ ε ο πα τ έ ρας του. Ίσως ακόµα και να απογοητεύει µια σηµαν τ ική µερίδα οπαδών του ΠΑΣΟΚ που υποπτεύον ταν ότι την επιστροφή του Κινήµατος στην εξουσία δεν θα ακολουθούσε κι η (ανα)κατάληψη χρυσοφόρων κρατικών θέσεων και πλέον επιβεβαιώνονται. Παρ’ όλα αυτά, τον περασµένο Οκτώβριο, ο Γιώργος Παπανδρέου 20 ΕΠΙΛΟΓΗ

ψηφίστηκε πρωθυπουργός, σπάζοντας κάθε ρεκόρ, ανατρέποντας και την πλέον αισιόδοξη πρόβλεψη. Η νέα πρόκληση είναι να ανατρέψει και άλλες δυο αισιόδοξες προβλέψεις: Ότι τελικώς θα καταφέρει να βγάλει τη χώρα από την κρίση, θέτοντας τα θεµέλια για µια διαφορετική Ελλάδα. Κι όλο αυτό χωρίς να υποσ τεί βαρύ πολιτικό και προσωπικό κόστος, χάνοντας την εξουσία στις επόµενες εκλογές. Βέβαια, οι µεγάλες τοµές και µεταρρυθµίσεις που χρειάζεται ο τό-

πος είναι εύκολο να διατυπώνονται σ τα λόγια, πλην όµως δύσκολο να εφαρµοστούν στην πράξη. Πόσο µάλλον που η επιτυχία του εγχειρήµατος δεν εξαρτάται αποκλειστικά από ένα και µόνο άνθρωπο – τον πρωθυπουργό εν προκειµένω. Χρειάζεται όλοι οι υπουργοί και κυβερνητικοί παράγοντες να πιστέψουν στο ίδιο εγχείρηµα, να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους και να πετύχουν το βέλτιστο αποτέλεσµα. Ακόµα περισσότερο απαιτείται η συναίνεση της κοινωνίας.

 Κοινωνική συναίνεση, είδος σε αφθονία υπό το φόβο του αύριο 

Μέχρι στιγµής ελάχιστες απ’ τις παραπάνω προϋποθέσεις ισχύουν. Η κοινωνία εµφανίζεται περισσότερο φοβισµένη παρά συναινετική στο εγχείρηµα που επιχειρείται. Οι δε επιδόσεις των υπουργών (µε ελάχιστες ίσως εξαιρέσεις) είναι µεν ασύγκριτα καλύτερες απ’ τις επιδόσεις των προκατόχων τους, πλην όµως δεν επαρκούν για να εξασφαλίσουν τις µεγάλες αλλαγές που ευαγγελίζεται η κυβέρνηση. Αν µη τι άλλο, ωστόσο, προσπαθούν να τις βελτιώσουν. Κι είναι µάλλον, η εργασιοµανία του πρωθυπουργού και η κρισιµότητα της κατάστασης που τους αναγκάζει να το πράξουν. Είναι σαφές πως περιθώρια εφησυχασµού δεν υπάρχουν. Η χώρα έχει ουσιαστικά χρεοκοπήσει. Δανείζεται στις διεθνείς αγορές µε δυσβάσταχτους όρους – όπως θα δανειζόταν µια τριτοκοσµική χώρα µετά από πτώχευση. Απλά η χρεοκοπία της δεν οµολογείται, προκειµένου να διαφυλαχθεί το κύρος του ενιαίου νοµίσµατος. Αυτό είναι ίσως και το µόνο θετικό της υπόθεσης. Η άρνηση των Ευρωπαίων να παραδεχθούν ότι µια χώρα της Ευρωζώνης χρεοκόπησε (γεγονός που θα έπληττε και τα δικά τους συµφέροντα), προσφέρει µια µικρή περίοδο χάριτος στον πρωθυπουργό και την κυβέρνησή του να επιχειρήσουν τον ουσιαστικό εκσυγχρονισµό της χώρας, µέσα στον ευρωπαϊκό «κλωβό ασφαλείας» και χωρίς το στίγµα της χρεοκοπηµένης χώρας. Έτσι κι αλλιώς όµως, η δουλειά πρέπει να γίνει. Κι είναι το αποτέλεσµα της δουλειάς που θα κριθεί στο τέλος. Διότι µέχρι αυτή την ώρα, υπάρχει δουλειά χωρίς ορατό αποτέλεσµα. Ο Γιώργος Παπανδρέου επιδεικνύει µια ενεργητικότητα η οποία αξιολογείται όχι βάση του αποτελέσµατος που επιφέρει, αλλά βάση της αναπόφευκτης σύγκρισης µε τη ραθυµία του Κώστα Καραµανλή. Όταν κάποια στιγµή, θα σταµατήσουν οι συγκρίσεις κι η κοινωνία αρχίζει να µετρά αποτελέσµατα, ο πολιτικός χρόνος για τον Παπανδρέου και την κυβέρνησή του θα αρχίσει να µετρά αντίστροφα. Εκείνη τη στιγµή θα πρέπει να παρουσιαστεί έργο που θα ανατροφοδοτεί τις ελπίδες της κοινωνίας για ένα καλύτερο αύριο. Κι ο κάθε πολίτης-ψηφοφόρος ελπίζει σε κάτι διαφορετικό. Θα χρειαστεί λοιπόν µεγάλη προσπάθεια. Ο κάθε υπουργός αυτής της κυβέρνησης έχει πολλά περιθώρια να παράξει έργο στον τοµέα ευθύνης που να είναι ευδιάκριτο στην κοινωνία κι ως εκ τούτου άλλο ένα υψηλό κίνητρο να το πράξει. Έτσι, και για τον καθένα ξεχωριστά, «τώρα αρχίζουν τα δύσκολα».

ΠΕΡΙΟΔΟΣ «ΧΑΡΙΤΟΣ» Οι Έλληνες περιµένουν οι δεσµεύσεις της κυβέρνησης να φέρουν αποτελέσµατα. Ζητούν έργα και συγκεκριµένους προοπτικές που θα µπορέσουν να οδηγήσουν σε ένα µοντέλο βιώσιµης ανάπτυξης τη χώρα. ••• Ο τραπεζίτης θέλει το ευρωπαϊκό πλαίσιο για να διασφαλίζει την πρόσβαση του στις διεθνείς αγορές και σε πηγές χρηµατοδότησης. Υπό αυτή την έννοια η παρέµβαση του Κεντρικού Ευρωπαίου Τραπεζίτη, Ζαν Κλοντ Τρισέ να συνεχίσει να δέχεται ελληνικά οµόλογα πρόσφερε ανάσα στο τραπεζικό σύστηµα της χώρας, εξασφαλίζοντας τη ρευστότητά τους µέχρι και το 2011. ••• Ο επιχειρηµατίας θέλει ξεκάθαρους κανόνες επιχειρηµατικού παιχνιδιού, συνεργασία και διευκολύνσεις απ’ το κράτος και τις υπηρεσίες του, θετικό επενδυτικό περιβάλλον. Για την ώρα οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες δεν τον ικανοποιούν. Το νέο φορολογικό νοµοσχέδιο που παρουσιάστηκε, ο νέος αναπτυξιακός νόµος που αργεί, η διατήρηση της φαυλότητας και της ανικανότητας του υπερτροφικού κράτους, δεν προάγουν την επιχειρηµατικότητα, αντιθέτως την αναστέλλουν, αν δεν την ενοχοποιούν. ••• Ο εργαζόµενος θέλει διασφάλιση των εργασιακών του δικαιωµάτων, σιγουριά και ασφάλεια. Οι εργασιακές σχέσεις περνούν από το φίλτρο της οικονοµικής κρίσης και τον φόβο της ανεργίας. Το κοινωνικό κράτος βρίσκεται σε διαδικασία αποσύνθεσης, αδυνατώντας να ανταποδώσει στους φορολογούµενους υψηλού επιπέδου υπηρεσίες στους τοµείς της υγείας, της παιδείας, της ασφάλισης και της ασφάλειας.

ΕΠΙΛΟΓΗ 21

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Οικονοµία

Μικρές αδυναµίες, µεγάλα λάθη Η ελληνική κυβέρνηση επιχείρησε να αντιµετωπίσει ένα οικονοµικό πρόβληµα µε όρους πολιτικής. Η αβεβαιότητα και το κλίµα κινδυνολογίας ήταν το επακόλουθο. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι τωρινές δοκιµασίες ενός «γάµου µε προβλήµατα» έδειξαν ότι οι τρεις στόχοι των εµπνευστών του ευρώ παραµένουν µακρινοί. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ια τη δραµατ ική κατάσταση των δηµοσίων οικονοµικών της χώρας ευθύνεται αναµφισβήτητα και σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα το πολιτικό προσωπικό της Ελλάδας. Η άσωτη, σε βαθµό εθνικής προδοσίας, οικονοµική διαχείριση της δεκαετίας του ’80, η κατασπατάληση τριών Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης, η παροιµιώδης αδράνεια των τελευταίων κυβερνήσεων της Νέας Δηµοκρατίας αλλά και η 6µηνη αδύναµη επικοινωνιακά αντιµετώπιση των διεθνών αγορών από την κυβέρνηση του 22 ΕΠΙΛΟΓΗ

Γιώργου Παπανδρέου έφεραν τη χώρα όχι µόνο στο κατώφλι µιας εθνικής ντροπής µε την επίσηµη αποδοχή της αδυναµίας εξυπηρέτησης του δηµοσίου χρέους αλλά και στα πρωτοσέλιδα όλων των εφηµερίδων του πλανήτη µε επισηµάνσεις για τη γενικευµένη διαφθορά και την αναποτελεσµατικότητα των Ελλήνων. Ο Γιώργος Παπανδρέου αγνόησε τις υποδείξεις στενών συνεργατών του, ένα µήνα µετά την ανάληψη της εξουσίας, να συζητήσει µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για ένα µεικτό Μηχανισµό Αρωγής την εποχή που

τα spread των ελληνικών οµολόγων ήταν χαµηλότερα. Προτίµησε «να καταγγείλει τους κερδοσκόπους» και επιχείρησε να διαχειριστεί µε πολιτικούς όρους ένα πρόβληµα καθαρά οικονοµικό που έρχεται από το µακρινό παρελθόν της µεταπολίτευσης και θα διατηρηθεί ως καίριο ζήτηµα τουλάχιστον για την επόµενη δεκαετία. Το πρόβληµα είναι πως το µοντέλο ανάπτυξης που είχαµε σ την Ελ λάδα µέχρι σήµερα υποδαυλίζει κάθε προσπάθεια για ανάπτυξη στο µέλλον. Αν η Κυβέρνηση υποκύψει στις πιέσεις διαφόρων οµάδων και χρη-

 Διαχείριση της οικονοµικής κρίσης µε όρους πολιτικής! 

µατοδοτήσει αφειδώς το παλιό οικονοµικό µοντέλο ανάπτυξης, θα στραγγαλίσει το µέλλον της χώρας. Η οικονοµική ανάπτυξη στην Ελλάδα µέχρι σήµερα στηριζόταν στην οικοδοµή, τον τουρισµό και την κατανάλωση. Αυτοί οι τρείς πυλώνες έχουν εξαντλήσει την αναπτυξιακή τους δυναµική. Η Ελλάδα οφείλει να αναζητήσει την ανάπτυξη σ’ ένα νέο µοντέλο. Δεν υπάρχει λόγος να συγκρουσ τεί µε το παλιό, ούτε φυσικά να το γκρεµίσει. Οφείλει ωσ τόσο να κτίσει το µέλλον της σε ένα καινούργιο, σε τοµείς που διαθέτουν ήδη συγκριτ ικό πλεονέκ τηµα και µπορούν να προσφέρουν στρατηγικό πλεονέκτηµα στη χώρα.

Γάµος µε προβλήµατα Η ελληνική κρίση είναι το δυσκολότερο, µέχρι στιγµής, τεστ για το ενιαίο ευρωπαϊκό νόµισµα. Το ευρώ µοιάζει πολύ µε τη διαδικασία ενός παλιού παραδοσιακού γάµου. Γάµος µε συνοικέσιο. Αυτοί που δηµιούργησαν το ευρώ µοιάζουν µε γονείς που προσχεδίασαν έναν γάµο. Γνώριζαν ότι ένωναν χώρες µε πολύ διαφορετικές οικονοµίες αλλά και κουλτούρες. Ευελπιστούσαν, όµως, ότι µε τον καιρό οι νέοι σύντροφοι θα µεγάλωναν µαζί και θα δηµιουργούσαν µία µοναδική ένωση. Στην πραγµατικότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση στηριζόταν σε τρεις µορφές σύγκλισης: οικονοµική, πολιτική και πολιτιστική. Μόλις οι Ευρωπαίοι θα άρχιζαν να χρησιµοποιούν τα ίδια χαρτονοµίσµατα θα ανακάλυπταν πόσα κοινά έχουν µεταξύ τους, θα ανέπτυσσαν κοινή πίστη και θα ενίσχυαν την πολιτική τους ένωση. Αυτό που έδειξε η ελληνική κρίση είναι ότι ο ευρωπαϊκός γάµος έχει πολλά προβλήµατα. Οι εταίροι δεν µεγάλωσαν µε τον ίδιο ρυθµό. Για αρκετό διάστηµα χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία επωφελήθηκαν από την εικονική οικονοµική σύγκλι-

ση, µέσω των χαµηλότερων επιτοκίων και του σταθερού νοµίσµατος που απέκτησαν. Όταν η ευρωπαϊκή οικονοµία αναπτυσσόταν, οι αγορές υπέκυψαν στη φαν τασ ίωση ότι δεν έ χει και µεγάλη διαφορά εάν επενδύσεις σε γερµανικό ή σε ελληνικό χρέος. Όµως αυτό άλλαξε και η Ελλάδα καλείται σήµερα να πληρώσει σηµαντικό premium για να δανειστεί. Είναι, επίσης, πολύ πιο εµφανές ότι χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να ανταγωνιστούν το περισσότ ερο παραγωγ ικό γερµανικό οικονοµικό µοντέλο. Καθώς δεν έχουν τη δυνατότητα να χρησιµοποιήσουν το µέσο της υποτίµησης, η µοναδική εναλλακτική λύση είναι µία µακρά, επώδυνη περίοδος λιτότητας προκειµένου να µειώσουν το κόστος τους µέσω της περικοπής µισθών και υποχώρησης του επιπέδου διαβίωσης. Η σκληρή στάση της Γερµανίας αποδεικνύει ότι ο τρίτος στόχος των δηµιουργών του ευρώ -η σύγκλιση των απόψεων του κοινού και της ελίτ- έχει επίσης αποτύχει. Οι Γερµανοί πολίτες εξακολουθούν να ανησυχούν για τις συνέπειες της ένταξής τους στην Ευρωζώνη και φοβούνται ότι θα κληθούν να διατηρήσουν µε δικά τους έξοδα το στιλ ζωής των «ανίκανων» Ελλήνων. Όταν δηµιουργήθηκε το ευρώ, οι Γερµανοί πολιτικοί έσπευσαν να τονίσουν, µε ιδιαίτερη χαρά, ότι η οικονοµική ένωση θα οδηγήσει και σε πολιτική ένωση. Η ελληνική κρίση ήταν το κατάλληλο γεγονός για να ωθήσει περισσότερο αυτήν την ιδέα. Όµως, η κυβέρνηση της κ. Μέρκελ αποφεύγει ακόµη και τις λέξεις για την προώθηση της πολιτικής ένωσης. Όλο και περισσότερο η Ευρωζώνη αποδεικνύει ότι δεν είναι µία ευτυχισµένη ένωση, µοιάζει µε ένα δυστυχισµένο γάµο µεταξύ αταίριαστων συντρόφων.

Κ ΑΙΡΟΣΚΟΠΟΙ & KΙΝΔΥΝΟΛΟΓΟΙ Οι Έλληνες καταθέτες αντέδρασαν στο κλίµα αβεβαιότητας και κινδυνολογίας µε τον πλέον αναµενόµενο (και κοσµοπολίτικο) τρόπο: Έβγαλαν λεφτά στο εξωτερικό. «Για ασφάλεια» είπαν, χωρίς να µπορούν να διατυπώσουν έναντι ποίου κινδύνου εξασφάλισαν τα χρήµατά τους.

Οι µόνοι που «έπρεπε» να βγάλουν τα κεφάλαιά τους σε φορολογικούς παραδείσους του εξωτερικού είναι εκείνοι που µέχρι σήµερα ζούσαν σε βάρος του ελληνικού λαού, κερδίζοντας χρήµατα που ποτέ δεν φορολογήθηκα ν κα ι π ο τ έ δ ε ν καταγράφηκαν ως έσοδο στην ελληνική οικονοµία. Οι υπόλοιποι απλώς χάνουν τον καιρό τους, τα έξοδα προµηθειών στους τραπεζίτες του εξωτερικού και τα έξοδα επανεισαγωγής των κεφαλαίων τους αργότερα. Στο βασικό ερώτηµα αν κινδυνεύουν οι καταθέσεις των Ελλήνων στις ελληνικές τράπεζες, η απάντηση είναι απλή: Το ευρώ είναι ένα ισχυρό νόµισµα και κανείς δεν έχει κανένα λόγο να ανησυχεί, η Ελλάδα δεν θα φύγει από την Ευρωζώνη γιατί δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει πολιτική ηγεσία στον τόπο πρόθυµη να γκρεµίσει στον καιάδα της ανυποληψίας τις θυσίες µιας εικοσαετίας. Επιπλέον είναι σαφές ότι οι άνθρωποι που εφαρµόζουν τον Μηχανισµό Στήριξης της ελληνικής οικονοµίας, γνωρίζουν άριστα ότι µια οικονοµία χρειάζεται καύσιµα για να αναπτυχθεί και οι καταθέσεις είναι η πιο σηµαντική µορφή καυσίµου του τραπεζικού συστήµατος. Γι’ αυτό άλλωστε ουδεµία τράπεζα θα αφεθεί στην τύχη της αφού σήµερα δεν υπάρχουν ελληνικές τράπεζες, είναι όλες ευρωπαϊκές, υποστηριζόµενες από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Σε ένα Ευρωπαϊκό Τραπεζικό Σύστηµα δήµευση καταθέσεων ή περιορισµοί στη διακίνηση κεφαλαίων σε χώρα της Ευρωζώνης δεν είναι καν θέµατα προς συζήτηση.

ΕΠΙΛΟΓΗ 23

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Ευρώπη

Γερµανική αυστηρότητα & γαλλικός ρεαλισµός

Η δηµοσιονοµική κρίση της Ελλάδας κατέδειξε ότι τα τείχη του ευρωπαϊκού οικοδοµήµατος δεν ήταν όσο έπρεπε ανθεκτικά. Σήµερα στο όνοµα της ευρωπαϊκής ιδέας η συνεργασία και οι δεσµοί των χωρών εξετάζονται ξανά από την αρχή. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναλάβει να προετοιµάσει προτάσεις πριν το καλοκαίρι µε σ τόχο να ισ χυροποιήσει το ευρωπαϊκό οικοδόµηµα. Το αν θα τα καταφέρει θα φανεί στην πορεία, το βέβαιο είναι ότι οι προτεραιότητες που έχουν θέσει ορισµένες κυβερνήσεις είναι από διαφορετικές µέχρι διαµετρικά αντίθετες. Στη διαπραγµάτευση που θα γίνει θα αντιπαρατεθούν οι δύο σχολές σκέψης για την οικονοµική πολιτική στην ευρωζώνη. Η πρώτη είναι η γερµανική που υποστηρίζεται 24 ΕΠΙΛΟΓΗ

από την Αυστρία, την Ολλανδία και τη Φινλανδία, η οποία προτάσσει την αυστηρή δηµοσιονοµική ορθοδοξία και την διατήρηση του κυρίαρχου ρόλου της Ευρωπαϊκής Κε ν τ ρικής Τράπεζας. Η δεύτερη είναι η γαλλική που υποστηρίζεται από τον κοινοτικό νότο και άλλες χώρες, όπως το Βέλγιο και το Λουξεµβούργο, η οποία θέλει να δώσει µια πολιτική διάσταση στην Ευρωζώνη, υποστηρίζοντας παράλληλα την οικονοµική διακυβέρνηση µε τον στενό συντονισµό των πολιτικών. Τον Μάρτιο ο Γερµανός υπουργός Οικονοµίας πρότεινε στους εταίρους τη

σύσταση ενός Ευρωπαικού Νοµισµατικού Ταµείου (ΕΝΤ) το οποίο θα στηρίζει τις χώρες που αντιµετωπίζουν σοβαρά δηµοσιονοµικά προβλήµατα. Δηλαδή την κάλυψη του κενού που υπάρχει σήµερα και φάνηκε ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδας. Σύµφωνα µε τη γερµανική πρόταση το ΕΝΤ, θα επεµβαίνει για τη διάσωση οικονοµιών της ευρωζώνης, υπό αυστηρές προϋποθέσεις, που στην ουσία ισοδυναµούν µε εξόντωση της χώρας που υποτίθεται ότι θα πρέπει να διασωθεί. Προτείνουν δηλαδή, οι χώρες µε υπερβολικά ψηλό δηµόσιο έλλειµ-

 Οι δυνατοί, οι αδύναµοι κρίκοι και η οικονοµική πολιτική στην ευρωζώνη 

µα να υπόκεινται στις εξής κυρώσεις: αναστολή των κοινοτικών χρηµατοδοτήσεων από τα διαρθρωτικά ταµεία, αναστολή του δικαιώµατος ψήφου στις αποφάσεις που λαµβάνονται ή ακόµη και την προσωρινή αποποµπή τους από την Ευρωζώνη µέχρις ότου συµµορφωθούν. Σε περίπτωση που µια χώρα είναι υπότροπος και δεν βελτιώνει τη δηµοσιονοµική της κατάσταση, η Γερµανία πρότεινε να αποβάλλεται από την Ευρωζώνη. Μάλιστα, επειδή µε το υπάρχον θεσµικό πλαίσιο δεν είναι δυνατή η αποποµπή µιας χώρας από την Ευρωζώνη, το Βερολίνο πρότεινε να τροποποιηθεί η συνθήκη. Η ακραία αυτή πρόταση δεν µπορούσε να γίνει δεκτή από τα περισσότερα κράτη µέλη, που πήραν σαφείς αποστάσεις, ενώ άλλα, όπως η Γαλλία το απέρριψαν λέγοντας ότι δεν αποτελεί προτεραιότητα.

Οι Γάλλοι έχουν άλλη άποψη Αντίθετα, η γαλλική θέση είναι σαφώς πιο ρεαλισ τική, αφού το Παρίσι είναι θετικό σ τις αλλαγές ώστε να υπάρχει ένας στενότερος συντονισµός των δηµοσιονοµικών πολιτικών των κρατών µελών, αλλά όπως διευκρινίζει, αυτό θα πρέπει να γίνει µέσου του υπάρχοντος θεσµικού πλαίσιου, χωρίς αποποµπές κρατών µελών από την ευρωζώνη. Η Γαλλία προσάπτει στη Γερµανία ότι ενδιαφέρεται µόνο για τη δηµοσιονοµική πειθαρχία, ενώ από την άλλη µε την πολιτική που ακολουθεί το Βερολίνο επιδεινώνει τη δηµοσιονοµική κατάσταση των υπολοίπων χωρών της ευρωζώνης. Σύµφωνα µε τη γαλλική άποψη, που συµµερίζονται αρκετοί εταίροι, συµπεριλαµβανοµένης και της Κοµισιόν, τα τελευταία 10 χρόνια οι γερµανικές κυβερνήσεις µέσω µιας σειράς µέτρων στην αγορά εργασίας που αφορούσαν κυρίως µειώσεις µισθών και επιδοµάτων, κατέστησαν τη Γερµανία εξαιρετικά ανταγωνιστική µε αποτέλεσµα την κατακόρυφη αύξηση των εξαγωγών τους προς την υπόλοιπη ΕΕ. Ταυτόχρονα, η εσωτερική κατανάλωση στη χώρα αυτή µειώθηκε αισθητά λόγω των µισθολογικών περικοπών µε αποτέλεσµα να µην υπάρχει ανάλογη διείσδυση των προϊόντων των άλλων κρατώνµελών στη γερµανική αγορά. Η γαλλική κυβέρνηση ζήτησε ευθέως από τη Γερµανία να επανεξετάσει την πολιτική αυτή, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις του Βερολίνου. Είναι, όµως, βέβαιο ότι το πρόβληµα αυτό θα τεθεί στο πλαίσιο των προωθούµενων αλλαγών, διότι στενός συντονισµός στην Ευρωζώνη δεν σηµαίνει µόνο δηµοσιονοµική πειθαρχία, αλλά και στενότερη οικονοµική διακυβέρνηση.

ΛΟΓΟΣ ΠΡΟΦΗΤΙΚΟΣ Καλή η ιδέα, καλή η συνεργασία, αλλά τι θα συµβεί όταν και εάν έλθουν «δύσκολες» εποχές; Το ερώτηµα αυτό διατύπωνε πριν είκοσι χρόνια ο τότε πρόεδρος της Κοµισιόν, Ζακ Ντελόρ. Είκοσι χρόνια µετά το ερώτηµα καλείται να απαντηθεί όχι µε την προοπτική ότι µία µέρα η Ευρωζώνη θα ζήσει κλυδωνισµούς αλλά όντας µέσα σε αυτούς. Όταν λήφθηκαν οι αποφάσεις για τη σύσταση της Ευρωζώνης στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο τότε πρόεδρος της Κοµισιόν, Ζακ Ντελόρ, είχε πει ότι «κάτι λείπει από το εγχείρηµα», διότι δεν προβλέπει τι κάνουµε στα δύσκολα. Προφανώς εννοούσε την απουσία της στενής συνεργασίας πρωτίστως, αλλά και της αλληλεγγύης µεταξύ των χωρών. Τα γεγονότα τον δικαίωσαν και αυτό φαίνεται ότι αναγνωρίζεται τώρα από όλους τους «παίκτες» της Ευρωζώνης, θεσµικά όργανα και κυβερνήσεις. Αναγνώριση των προβληµάτων δεν σηµαίνει εύκολη επίλυσή τους. Τα εθνικά συµφέροντα συνεχίζουν και θα συνεχίσουν να παίζουν καθοριστικό ρόλο, το ζητούµενο είναι οι αποφάσεις που θα ληφθούν να κάνουν την ΟΝΕ πιο λειτουργική. Η δηµοσιονοµική κρίση στην Ελλάδα ανέδειξε προβλήµατα όπως η έλλειψη συντονισµού στις οικονοµικές πολιτικές των κρατών της Ευρωζώνης, η έλλειψη µηχανισµού στήριξης των χωρών που οικονοµικά βρίσκονται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, και η αδυναµία της κοινοτικής νοµοθεσίας να αντιµετωπίσει την επιθετικότητα των αγορών στους «αδύναµους κρίκους».

ΕΠΙΛΟΓΗ 25

��

�

��

BANKING

Ευρώπη

Το διακύβευµα

ΤΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ

Η κίνηση του Ευρωπαίου κεντρικού τραπεζίτη, Ζαν Κλοντ Τρισέ, να διατηρήσει τη δυνατότητα των ευρωπαϊκών τραπεζών να χρησιµοποιούν τα υποβαθµισµένα κρατικά οµόλογα ως ενέχυρο για την άντληση ρευστότητας από την ΕΚΤ δίνει µια ανάσα στις ελληνικές (και όχι µόνο) τράπεζες, αποσυνδέοντας de facto τις εσωτερικές της εκτιµήσεις από εκείνες των οίκων αξιολόγησης.

κίνηση του κορυφαίου Ευρωπαίου τ ραπεζίτη επιταχύνθηκε από την υποβάθµιση της Πορτογαλίας από γνωστό οίκο αξιολόγησης µερικές ηµέρες νωρίτερα. Η αποδοχή από την ΕΚΤ οµολόγων χαµηλότερης αξιολόγησης (ως και ΒΒΒ-, δηλαδή κατά δύο στάδια χαµηλότερα από των ελληνικών της περιόδου εκείνης) και το 2011 στόχο είχε να αποµακρύνει τις πρόσθετες πιέσεις στα ελληνικά οµόλογα και τις τράπεζες, καθώς ο κίνδυνος µη αποδοχής τους συντηρούσε κλίµα συναγερµού στις αγορές για την Ελλάδα. Ο κ. Τρισέ έδρασε µεν προληπτικά αλλά η κίνησή του αυτή δεν είναι πλέον επαρκής για την Ελλάδα και θα απαιτηθεί νέα ρύθµιση, καθώς ένα µήνα αργότερα, στα τέλη Απριλίου, ο οίκος Standard & Poor’s προχώρησε σε νέα υποβάθµιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδας σε ΒΒ-, δηλαδή σε επίπεδο junk. Στέλνει πάντως ο κ. Τρισέ το µήνυµα ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποσυνδέει την εσωτερική της εκτίµηση για τον κίνδυνο των κρατικών οµολόγων των επιµέρους χωρών-µελών της από τις εκτιµήσεις των οίκων αξιολόγησης. Συνεπώς, η ενέργεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας µε την ανοχή της Bundesbank προλειαίνει το έδαφος για τη δηµιουργία ενός de facto ευρωπαϊκού νοµισµατικού ταµείου άντλησης κεφαλαίων για τις τράπεζες. Συνδέεται η κίνηση αυτή και µε τις εκτιµήσεις για αναιµική ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονοµίας που θα χρειαστεί ρευστότητα την οποία οι αδύναµες τράπεζες δεν θα µπορούσαν να προσφέρουν. Ανάλο28 ΕΠΙΛΟΓΗ

γα των ελληνικών προβληµάτων είναι και τα προβλήµατα της Πορτογαλίας, της οποίας η πιστοληπτική αξιολόγηση υποβαθµίστηκε και πάλι, µεγάλος κίνδυνος όµως είναι η κατάσταση της Ισπανίας και λιγότερο της Ιταλίας που αν δεν «µαζέψουν» -τα µικρότερα ως ποσοστό του ΑΕΠ αλλά πολύ µεγαλύτερα σε απόλυτους αριθµούς- ελλείµµατά τους αναµένεται να κατακλύσουν την επόµενη χρον ιά τις αγορέ ς µε

κρατικά τους οµόλογα µε κινδύνους υποβάθµισής τους. Για να µπορέσουν η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της συµµετοχής στο ευρώ πρέπει να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους, το οποίο ισοδυναµεί µε µείωση µισθών και τιµών και ύφεση. Ο κίνδυνος είναι σε αυτή την περίπτωση τα µεγάλα χρέη του ιδιωτικού τοµέα τα οποία είχαν ληφθεί την περίοδο της ανόδου και σε περιβάλλον αποπληθωρισµού διατηρούν την ονοµαστική τους αξία και τα οποία µπορεί να κάνουν την ύφεση ακόµη βαθύτερη. Εξέλιξη που θα επηρεάσει τις τράπεζες. Ο κ. Τρισέ µέχρι στιγµής το µόνο που δηλώνει είναι ότι η κατάσταση ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών είναι δύσκολη. Η ενεργοποίηση από την κυβέρνηση του αδιάθετου ποσού 15 δισ. ευρώ περίπου από το πακέτο στήριξης των τραπεζών του 2008 πάντως, θα επιτρέψει στις ελληνικές τράπεζες να αντλήσουν κεφάλαια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ήδη οι τέσσερις µεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες, Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς, υπέβαλλαν αίτηση συµµετοχής στο πρόγραµµα. Σε συνδυασµό µε τη «σιωπηρή» παράταση που δίνει στις ελληνικές τράπεζες η ΕΚΤ, για να επιστρέψουν τη ρευστότητα που έχουν αντλήσει από αυτή, δίνει µια ανάσα στις ελληνικές τράπεζες. Όσον αφορά τη χρηµατοδότηση της οικονοµίας, η ζήτηση δανείων σε περιβάλλον ύφεσης έχει καταρρεύσει ενώ η φυγή καταθέσεων, που προκάλεσε το κλίµα κινδυνολογίας για την οικονοµία, έχει επιδεινώσει τη ρευστότητά τους. Επιτελείο «Ε»

BANKING

Κόσµος - Ελλάδα

ΕΠΙΤΟΚΙΑ Όλο και ψηλότερα Η διαρροή καταθέσεων οδηγεί τις τράπεζες σε αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων. Και όσο το κόστος δανεισµού του δηµοσίου παραµένει υψηλό ανοδικά θα κινούνται και τα επιτόκια των τραπεζών. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το επιτόκιο των καταθέσεων διάρκειας ενός έτους αυξήθηκε ήδη κατά 17 µονάδες βάσης τον Φεβρουάριο στο 2,35%. Όσον αφορά στα επιτόκια χορηγήσεων σηµαντική άνοδος καταγράφεται στα επιτόκια των νέων επιχειρηµατικών δανείων, κατά 20 µονάδες βάσης για ποσά µικρότερα του 1 εκατ. ευρώ και κατά 14 µονάδες βάσης για µεγαλύτερα ποσά, στο 4,7% και 3,4% αντίστοιχα. Στην Ευρωζώνη τα αντίστοιχα επιτόκια παραµένουν σχεδόν αµετάβλητα και χαµηλότερα από τα ελληνικά: στο 1,75% για τις καταθέσεις και στο 3,3% και 1,9% για τα αντίστοιχα δάνεια. Σχετικά µε τη ροή δανείων στην οικονοµία, στη µεν Ελλάδα τον Φεβρουάριο η καθαρή ροή ήταν αρνητική (-120 εκατ. ευρώ) όπως και προς τις επιχειρήσεις, καθώς επέστρεψαν στις τράπεζες 237 εκατ. ευρώ περισσότερα από όσα άντλησαν. Η ροή δανείων προς τα νοικοκυριά ήταν θετική, αν και ο ετήσιος ρυθµός ανόδου της χρη-

µατοδότησης υποχώρησε στο 2,7% τον Φεβρουάριο από 2,9% τον προηγούµενο µήνα. Στην Ευρωζώνη τα δάνεια υποχωρούν για 6ο συνεχόµενο

µήνα, και αυτό οφείλεται στη συνεχιζόµενη µείωση των επιχειρηµατικών δανείων καθώς τα στεγαστικά δάνεια καταγράφουν µικρή άνοδο.

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Φόρος υπευθυνότητας Αγγλία, Γερµανία και Γαλλία βρίσκονται σε συµφωνία για την ανάγκη επιβολής ενός ενιαίου φόρου στις τράπεζες, ενός φόρου υπευθυνότητας, µε την απόφαση για την επιβολή του, να τοποθετείται στη Σύνοδο του G20 στα τέλη του έτους. Μέχρι στιγµής δεν έχει αποφασισθεί αν θα αφορά στο ενεργητικό ή το παθητικό των τραπεζών. Οι ΗΠΑ δεν έχουν ακόµα συµφωνήσει στην επιβολή ενός φόρου που στόχο έχει την αποτροπή της επικίνδυνης συµπεριφοράς ή/και της δηµιουργίας too big to fail τραπεζών. Ο πρόσφατος φόρος που επέβαλλε ο πρόεδρος Οµπάµα στις µεγάλες τράπεζες (µε υψηλή µόχλευση) επιβλήθηκε για να ανακτηθεί και το τελευταίο σεντ, κατά την έκφρασή του, του πακέτου στήριξης των τραπεζών, χωρίς να έχει διευκρινίσει τις προθέσεις του για ένα φόρο που θα δρα αποτρεπτικά στο µέλλον.

30 ΕΠΙΛΟΓΗ

TΡΑΠΕΖΕΣ Ευάλωτες στις απώλειες Οι συνθήκες στις χρηµατοπιστωτικές αγορές έχουν βελτιωθεί, µε τα spread στη χρηµαταγορά να υποχωρούν, τη δραστηριότητα στις αγορές εταιρικών οµολόγων ανοδική, µε βελτίωση στα χρηµατιστήρια, παρά την αναταραχή στην αγορά κρατικών οµολόγων της Ελλάδας και του Ντουµπάι. Αυτά τονίζει ο Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης στις πρόσφατες προβλέψεις του για τις προοπτικές της παγκόσµιας οικονοµίας. Δεν παραλείπει ωστόσο να τονίσει ότι οι τράπεζες, παρά τη βελτιωµένη κεφαλαιακή τους θέση παραµένουν ευάλωτες σε απώλειες από µη εξυπηρετούµενα δάνεια καθώς η ανάκαµψη της πραγµατικής οικονοµίας είναι βραδεία.

ΚΙΝΑ Επί τάπητος η συναλλαγµατική πολιτική Η Κίνα θα µπορούσε να επιτρέψει µεγαλύτερη διακύµανση του ρένµπινµπι από το στενό περιθώριο που επιτρέπει σήµερα και το οποίο στην ουσία ισοδυναµεί µε ευθεία σύνδεση µε το δολάριο. Ο ασιατικός γίγαντας απέτρεψε την ανατίµηση του νοµίσµατός του συνδέοντάς το µε το δολάριο στα µέσα του 2008 για να αντιµετωπίσει τις επιπτώσεις της χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Στο εσωτερικό της χώρας οι µεγάλοι εξαγωγείς αλλά και πολυεθνικές επιχειρήσεις που έχουν την παραγωγική τους βάση στην Κίνα είναι αντίθετοι µε την ανατίµηση του κινεζικού νοµίσµατος καθώς θεωρούν ότι, σε περιβάλλον χαλαρής ζήτησης από το εξωτερικό, θα υπονοµεύσει την ανάκαµψη των εξαγωγών. Από την άλλη πλευρά όµως οι πιέσεις από το αµερικανικό Κογκρέσο και τους Δηµοκρατικούς Γερουσιαστές να χαρακτηριστεί η Κίνα χώρα που χειραγωγεί το νόµισµά της, φαίνεται να επηρεάζουν την κινεζική ηγεσία, αξιωµατούχοι της οποίας πάντως δηλώνουν ότι η όποια αλλαγή στάσης θα αποφασιστεί αφού συνεκτιµηθεί η πορεία της ανάκαµψης σε Κίνα και ΗΠΑ. Σηµειωτέον ότι για την Κίνα προβλέπεται για φέτος ρυθµός ανάπτυξης 10% και τις ΗΠΑ, 3,2%

ΙΡΛΑΝΔΙΑ Τράπεζα «τοξικών» δανείων Η Ιρλανδική κυβέρνηση δηµιούργησε µια τράπεζα που θα αναλάβει 81 δισ. ευρώ µη εξυπηρετούµενων ή αλλιώς τοξικών στεγαστικών δανείων. Τα δάνεια θα αναληφθούν µε σηµαντική έκπτωση έναντι της ονοµαστικής τους αξίας. Η οριστικοποίηση των ζηµιών των τραπεζών καθορίζει και τη συµµετοχή του κράτους µε µορφή κεφαλαιακής ενίσχυσης για να καλύψουν τις απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας. Υπολογίζεται ότι οι εµπλεκόµενες τράπεζες θα χρειαστούν περίπου 10 δις ευρώ. Χωρίς ακόµα να έχει καθοριστεί το ποσοστό των κεφαλαίων που θα καλύψει το Ιρλανδικό δηµόσιο, αναµφίβολα θα οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση της συµµετοχής του στο τραπεζικό σύστηµα της χώρας.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ Η µεγάλη επιστροφή Ταχύτερη ανάπτυξη στην αµερικανική οικονοµία το 2010 από ότι στην Ιαπωνία και τους µεγάλους της Ευρωζώνης Γερµανία, Γαλλία και Ιταλία - προβλέπει ο ΟΟΣΑ. Ο επικεφαλής οικονοµολόγος του, Pier Paolo Padoan, τονίζει ότι παρόλο που υπάρχουν ενθαρρυντικές ενδείξεις για την ανάκαµψη, αυτή παραµένει εύθραυστη και, λαµβάνοντας υπόψη την υψηλή ανεργία και πιθανά προβλήµατα στις χρηµατοπιστωτικές αγορές, συνιστά στις κυβερνήσεις να µην προχωρήσουν σε µείωση της στήριξης της οικονοµίας πριν το 2011. Οι κυβερνήσεις, ωστόσο, θα πρέπει να επικοινωνήσουν τα µεσοπρόθεσµα σχέδιά τους για δηµοσιονοµική προσαρµογή άµεσα για να µην διαταραχθεί η εµπιστοσύνη στις αγορές κρατικών οµολόγων. Τονίζει ότι µετά από απότοµη διόρθωση στη διάρκεια της ύφεσης, οι παγκόσµιες ανισορροπίες εντείνονται και πάλι µε αυξανόµενα εξωτερικά πλεονάσµατα σε Κίνα, Ιαπωνία και Γερµανία και αυξανόµενο εξωτερικό έλλειµµα στις ΗΠΑ. Δίνει έµφαση δε στο ότι οι εξωτερικές ανισορροπίες στην Ευρωζώνη διατηρούνται. Στο ίδιο κλίµα και η ΕΚΤ, η οποία στο τελευταίο µηνιαίο δελτίο της προειδοποιεί για την επανεµφάνιση των µεγάλων παγκόσµιων ανισορροπιών που εγκυµονούν σηµαντικούς κινδύνους για την παγκόσµια οικονοµία. Καλεί τις χώρες µε µεγάλα εξωτερικά πλεονάσµατα ή ελλείµµατα να αλλάξουν πολιτική, οι µεν πλεονασµατικές χώρες να ενισχύσουν την εσωτερική τους ζήτηση και οι ελλειµµατικές να τη µειώσουν, αλλιώς ο κίνδυνος (και το κόστος) µιας νέας κρίσης) θα είναι µεγάλος.

ΕΠΙΛΟΓΗ 31

LEAN+GREEN PROJECT MANAGEMENT JUNE 14, 2010 �� http://project.hau.gr

�� OPENING REMARKS �� Deputy Minister of Foreign Affairs – Greece �� Executive Director, Hellenic American Union, Executive Vice President, Hellenic American University KEYNOTE SPEAKERS �� PMI-SP, PMP, SpS, Senior Project & Risk Management Specialist, X25 Treinamento e Consultoria, PMI’s Project Management Excellence Award Winner-2009 – Brazil �� PE, PMP, cMBB, VP and Consultant for Strategic Initiatives Group, LLC-USA SPEAKERS �� College of Engineering in King Saud University in Riyadh – Saudi Arabia �� Director of Engineering and Environmental Initiatives, McBains Cooper-UK �� IT&T Manager, Athens International Airport �� PMP, HR Integration Director, Energy Automation Solutions, Cooper Power Systems – Canada �� CISM, CISSP, Education Services Manager, Seccuris Inc. – Canada �� Manager, Environmental Services Department, Athens International Airport �� PMP, IPMA-D, OPM3, Adjunct Professor, Hellenic American University, Project Management & Strategy Consultant, OPM-CG. �� PMP, CEO and Managing Director of Europe and Africa, Senior Partner, Business Management Consultants �� CISA, CISM, CFE, FBCS, FIAP, Information Audit & Security Specialist, Ravenswood Consultants – UK �� IPMA-D Certified, Technical Services Manager, Ellinika Kafsima (BP – Hellenic Petroleum) – Greece �� PMP, CISSP-ISSEP, ISSMP, CBCP, University of Fairfax, Chief Instructor (ISC)2 – Canada �� Environmental Affairs and Health and Safety Manager, Toyota Hellas SA �� Head of Market Development, Center for Renewable Energy Sources and Saving �� MCIPD, MIET, PRINCE2 Practitioner and PRINCE2 Approved Trainer, Associate Consultant, Business Management Consultants

��

Accredited by Project Management Institute Earn 8 PDUs

��

32��Massalias ΕΠΙΛΟΓΗ 22, 106 80 Athens, T.: 210-3680907, http://project.hau.gr, e-mail:project@hau.gr

BANKERS’ CLUB Α …

ΞΙΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ

Άρης Ξενόφος EFG ΑΕΔΑΚ

ΕΠΙΛΟΓΗ 33

BANKERS’ CLUB

ΚΟΚΤΕΙΛ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Ο διευθύνων σύµβουλος της EFG ΑΕΔΑΚ και πρόεδρος της Ένωσης Θεσµικών Επενδυτών, είναι ένας έµπειρος µάνατζερ, πάντα στην πρώτη γραµµή της θεσµικής διαχείρισης. Πιστεύει ότι ο τραπεζικός τοµέας αποτελεί τον τροφοδότη µηχανισµό της οικονοµίας, όµως η σηµερινή κατάσταση στην αγορά είναι ένα εκρηκτικό κοκτέιλ και µία δύσκολη εξίσωση στην οποία οι τράπεζες πρέπει να συνδυάσουν το ρίσκο, το κόστος, τις προοπτικές, πριν καταλήξουν στη χρηµατοδότηση κάποιου εγχειρήµατος. Όταν ένας τέτοιος συνδυασµός αποτελέσει κεκτηµένο του συστήµατος, τότε αυτόµατα θα βρεθούµε πιο κοντά στην έξοδο από την τωρινή κρίση. Συνέντευξη στη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

α ξεκινήσουµε κ. Ξενόφο µε την καρδιά των δραστηριοτήτων σας ως µάνατζερ. Η αγορά των αµοιβαίων κεφαλαίων δεν κινείται θετικά από τις αρχές του έτους και δεν υπάρχουν προσδοκίες ότι µπορεί το κλίµα να ανατραπεί σύντοµα. Κάπως έτσι είναι. Η αγορά φέτος έχει υποχωρήσει 8-9%, µε το µεγαλύτερο µέρος αυτής της µείωσης να αφορά τα αµοιβαία κεφάλαια διαχείρισης διαθεσίµων που ουσιαστικά είναι κεφάλαια ισοδύναµα µε µία εναλλακτικής µορφής επένδυση. Παράλληλα, λόγω και της οικονοµικής στενότητας στην αγορά, είναι εύλογη τους τελευταίους 3-4 µήνες, η στροφή στις τραπεζικές καταθέσεις, λαµβάνοντας υπόψη ότι η αγορά των αµοιβαίων κεφαλαίων στη χώρα κυριαρχείται από τραπεζικά ιδρύµατα σε επίπεδο διανοµής. Με εξαίρεση λοιπόν αυτό το κοµµάτι, παρατηρούµε εισροές στα καθαρά επενδυτικά προϊόντα και κυρίως σε αυτά µε διεθνή προσανατολισµό όπως τα µετοχικά προϊόντα και τα fund of funds. Πρόκειται ουσιαστικά για εκείνο το πλέγµα των αµοιβαίων κεφαλαίων που προσφέρουν διέξοδο στις διεθνείς αγορές, ικανοποιώντας την ανάγκη για διασπορά του ρίσκου στο ευρύτερο κλίµα αβεβαιότητας και µακριά από το «ελληνικό ρίσκο» που επίσης είναι έντονο. Εποµένως, το πρώτο εξάµηνο του 2010, θα συµφωνήσω ότι οι συνθήκες είναι δύσκολες κυρίως λόγω των συνθηκών ρευστότητας αλλά ταυτόχρονα και ο Έλληνας επενδυτής θα έλεγα είναι «κουµπωµένος» σήµερα. Είναι κυρίως θέµα ρευστότητας ή περισσότερο αρνητικής ψυχολογίας; Πιστεύω ότι το σηµερινό πρόβληµα είναι περισσότερο ζήτηµα ρευστότητας. Η ψυχολογία σίγουρα επιβαρύνει τις επενδύσεις αλλά πρέπει να της αναγνωρίσουµε και θετικά στοιχεία καθώς οδηγεί σε 34 ΕΠΙΛΟΓΗ

περαιτέρω διερεύνηση των επιλογών και αξιολόγηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν στη χώρα αλλά και εκτός Ελλάδας. Άρα περισσότερο προς το κοµµάτι της ρευστότητας βλέπω να εστιάζεται το πρόβληµα, µία ρευστότητα που δυστυχώς περιορίζεται και λόγω των κεφαλαίων που αυτή τη στιγµή διοχετεύονται για να καλύψουν τις τρέχουσες ανάγκες των επενδυτών, στη µείωση της πιστωτικής επέκτασης που στερεί κεφάλαια από την αγορά και σε µία στροφή κεφαλαίων προς το εξωτερικό που οπωσδήποτε αναζητούσαν µία άλλη επιλογή περιορίζοντας ουσιαστικά το ρίσκο στην ελληνική αγορά.

Να σταθούµε σε αυτό. Στη φυγή των κεφαλαίων στο εξωτερικό. Πολλά λέγονται, αρκετά γράφονται. Τελικά υπάρχει φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό; Υπάρχει, αλλά για να είµαστε ειλικρινείς θα πρέπει κανείς να διαβάσει µε αντικειµενικότητα αυτή τη φυγή. Δηλαδή, υπάρχουν κεφάλαια που έχουν φύγει στο εξωτερικό αλλά έχουν παραµείνει εντός των ελληνικών οργανισµών. Όλοι οι ελληνικοί οργανισµοί έχουν παρουσία στην Κύπρο, το Λουξεµβούργο, το Λονδίνο. Έτσι, τα κεφάλαια που έχουν φύγει σε ένα βαθµό παρέµειναν µέσα στον οργανισµό. Άρα οι οργανισµοί διατηρούν τη ρευστότητά τους και την κεφαλαιακή επάρκεια τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις η φυγή κεφαλαίων σχετίζεται µε την έλλειψη εµπιστοσύνης στη χώρα και όχι στα πιστωτικά ιδρύµατα. Ταυτόχρονα παρατηρείται στροφή κεφαλαίων προς επενδύσεις σε τίτλους του ελληνικού δηµοσίου, παρόλο που ενέχουν ρίσκο, αλλά και φυσική φυγή επενδυτικών κεφαλαίων για να καλυφθούν οι τρέχουσες ανάγκες καθώς η πιστωτική επέκταση έχει περιοριστεί σηµαντικά σε σχέση µε τους ρυθµούς που είχαµε βιώσει τα προηγούµενα χρόνια. Σίγουρα όµως ένα µέρος είναι πραγµατικά

ΑΡΗΣ ΞΕΝΟΦΟΣ

Εάν η προηγούµενη κυβέρνηση στο ξεκίνηµα της δεύτερης θητείας της είχε λάβει µέτρα για τη µείωση των ελλειµµάτων, ίσως τα πράγµατα να ήταν καλύτερα σήµερα. Τελικά έπρεπε να βρεθούµε µε την πλάτη στον τοίχο για να µπορέσουµε να ξεπεράσουµε την αναβλητικότητα, την ατολµία, το πολιτικό κόστος.

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 35

BANKERS’ CLUB

φυγή κεφαλαίων από τη χώρα αλλά αυτή νοµίζω είναι πάρα πολύ µικρή και κυρίως αφορά κεφάλαια όπως ενδεχοµένως ναυτιλιακά ή επιχειρηµατικά τα οποία λόγω δραστηριότητας πάντα είχαν σχέσεις µε το διεθνές πιστωτικό σύστηµα.

Ένας σηµαντικός αριθµός µικρών χαρτοφυλακίων αποσύρθηκε από την αγορά περί το 2001-2002, χαρτοφυλάκια κατά βάση που σχηµατίστηκαν τη διετία 1998-2000. Έκτοτε η αγορά λειτούργησε αρκετά µε µικροµεσαία χαρτοφυλάκια. Σήµερα, µε την κρίση στη χώρα, αποσύρονται και αυτά; Θα έλεγα όχι. Υπάρχει όµως µία συρρίκνωση, σε βάθος χρόνου, στα επενδυτικά χαρτοφυλάκια. Ας δούµε για παράδειγµα τον χώρο της θεσµικής διαχείρισης. Το 2005-2006 τα υπό διαχείριση κεφάλαια ήταν γύρω στα 30 δισ. ευρώ. Φυσικά ένα µεγάλο µέρος τους ήταν σε αµοιβαία κεφάλαια βραχυπρόθεσµης κατεύθυνσης όπως τα διαχείρισης διαθεσίµων. Σήµερα τα υπό διαχείριση κεφάλαια βρίσκονται στα 10 δισ. ευρώ, άρα έχουν υποχωρήσει στο 1/3. Μόνο και µόνο από αυτό µπορεί κανείς να καταλάβει ότι υπάρχει µία συρρίκνωση των επενδυτικών κεφαλαίων. Στην πορεία όµως των τελευταίων ετών, η θεσµική διαχείριση έχει αναπτυχθεί σε πολύ καλό βαθµό, και σε επιλογές που προσφέρει πλέον στους πελάτες και σε εξειδίκευση και σε τεχνικές διαχείρισης. Και αναφέροµαι κυρίως σε τεχνικές διαχείρισης κινδύνου που πλέον διακρίνει τα χαρτοφυλάκια και στις οποίες πρέπει να δίνεται βαρύτητα. Άρα επιλογές υπάρχουν! Οι τράπεζες σήµερα βρίσκονται µπροστά σε µία αυτοαναιρούµενη πρόκληση. Οι κεντρικοί τραπεζίτες και η κυβέρνηση τις καλούν να αναλάβουν δράση ως χρηµατοδότες εξόδου από την ύφεση και ταυτόχρονα συστήνουν ιδιαίτερη προσοχή. Ως µάνατζερ του χρηµατοπιστωτικού τοµέα πώς θα σχολιάζατε αυτή την πραγµατικότητα; Ποια θέση πρέπει να πάρουν οι τράπεζες; Της άµυνας ή της επίθεσης; Κάπως έτσι είναι και αυτό πραγµατικά είναι ένα δύσκολο ζήτηµα για να αποφανθεί κανείς. Ο τραπεζικός τοµέας όµως ανέκαθεν ήταν και θα συνεχίσει και στο µέλλον να αποτελεί τον τροφοδότη µηχανισµό µίας οικονοµίας. Όλοι οι τοµείς όµως της οικονοµίας δεν είναι αναπτυξιακοί στην κατεύθυνση που θα ήθελε η κυβέρνηση και γενικά ο χρηµατοπιστωτικός κλάδος να χρηµατοδοτήσει. Και αυτό τόσο για λόγους επιχειρηµατικότητας αλλά και για λόγους ανάπτυξης. Παρενθετικά να σηµειώσω εδώ ότι η Eurobank συνειδητοποιηµένα δίνει βαρύτητα σε κλάδους ανάπτυξης όπως είναι ο τουρισµός, η ενέργεια, η εξωστρέφεια. Κλείνοντας την παρένθεση πιστεύω ότι θα πρέπει οι χρηµατοπιστωτικοί οργανισµοί που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της χώρας να εξετάζουν πιο συνειδητοποιηµένα και πιο στρατηγικά το πώς διοχετεύουν τη χορηγούµενη ρευστότητα, σε περίοδο που είναι ιδιαίτερα ακριβή και για τις τράπεζες. Πιστωτική 36 ΕΠΙΛΟΓΗ

επέκταση συνεχίζει να υπάρχει αν και µε πάρα πολύ χαµηλότερους ρυθµούς σε σχέση µε ό,τι είχαµε συνηθίσει τα τελευταία 2-3 χρόνια. Όµως υπάρχει. Σήµερα ζούµε στην αγορά ένα κοκτέιλ κινδύνου που χαρακτηρίζεται από το υψηλό κόστος δανεισµού, όχι µόνο από τη πλευρά των πελατών που καλούνται να πάρουν ένα δάνειο αλλά και των ίδιων των τραπεζών καθώς λειτουργούν σε ένα διεθνές χρηµατοπιστωτικό σύστηµα και καλούνται να αντλήσουν ρευστότητα από το διεθνές σύστηµα. Άρα εδώ εντοπίζεται ένα αυξηµένο κόστος διαχείρισης του

Το έλλειµµα του τρίτου πυλώνα ασφάλισης στην Ελλάδα, το έλλειµµα κινήτρων που θα ενισχύσουν τη µακροπρόθεσµη συγκέντρωση κεφαλαίων, αποδυναµώνει τους Έλληνες διαχειριστές από το να µπορούν να στηρίξουν την εσωτερική αγορά στη δεδοµένη συγκυρία.

χρήµατος, είναι ένα εκρηκτικό κοκτέιλ και µία δύσκολη εξίσωση, στην οποία οι τράπεζες να συνδυάσουν το ρίσκο, το κόστος, τις προοπτικές, πριν καταλήξουν στη χρηµατοδότηση κάποιου εγχειρήµατος.

Έναν τέτοιο συνδυασµό όµως, µία «µαγική συνταγή», αντίδοτο στη συγκυρία που να δίνει απτά αποτελέσµατα στην οικονοµία, δεν βλέπω ότι έχουν καταφέρει να πετύχουν έως σήµερα οι τράπεζες. Και αυτή νοµίζω ότι θα είναι η µεγάλη πρόκληση για το επόµενο διάστηµα. Είναι νωρίς ακόµα. Είµαστε στο κέντρο της αβεβαιότητας, στο επίκεντρο της κρίσης στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, εάν δεν υπάρξει µία βελτίωση στο κόστος χρήµατος, µία πίστωση χρόνου κυρίως στο κυβερνητικό επιτελείο για να αρχίσουν τα µέτρα που έχουν εξαγγελθεί να αποδίδουν και να αρχίσει το διεθνές σύστηµα να διαβλέπει µία προοπτική στη χώρα, ώστε και οι τράπεζες να δουν µε τη σειρά τους την προοπτική αυτή της ανάπτυξης και να αρχίσουν µέσα από νέους ρυθµούς -όχι τους υψηλούς του παρελθόντος γιατί ξέρετε η κρίση δίνει σε όλους µας µαθήµατα- να χρηµατοδοτούν την πραγµατική οικονοµία, εάν δεν γίνουν όλα αυτά, δεν θα δούµε αυτό που περιγράφετε. Όλοι περιµένουµε να δούµε το περιβάλλον να ξεκαθαρίζει. Από την πλευρά τους οι θεσµικοί επενδυτές µπορούν να συµβάλλουν θετικά στη δύσκολη για τη χώρα, συγκυρία; Οι θεσµικοί επενδυτές, υπό τις υφιστάµενες συνθήκες

ΑΡΗΣ ΞΕΝΟΦΟΣ

Είναι κεφάλαια της επόµενης π.χ. δεκαπενταετίαςεικοσαετίας για όταν θα επέλθει η σύνταξη. Εποµένως, το έλλειµµα αυτού του πλαισίου στην Ελλάδα, το έλλειµµα κινήτρων που θα ενίσχυαν τη µακροπρόθεσµη συγκέντρωση κεφαλαίων, αποδυναµώνει τους Έλληνες διαχειριστές από το να µπορούν να στηρίξουν την εσωτερική αγορά στη δεδοµένη συγκυρία.

Είναι άλλο ένα ζήτηµα που συζητάµε στη χώρα το λιγότερο την τελευταία δεκαετία. Έτσι είναι. Φανταστείτε εάν τα κεφάλαια της Ελλάδας βρίσκονταν σήµερα στα επίπεδα που ήταν πριν 4-5 χρόνια, περί τα 30 δισ. ευρώ, και εάν αυτά ήταν καθαρά επενδυτικά κεφάλαια και δεδοµένου ότι ο Έλληνας αν και έχει διάθεση να ρισκάρει, στις επενδύσεις του επιδεικνύει µία συντηρητικότητα, ένα πολύ µεγάλο µέρος αυτών των κεφαλαίων θα µπορούσε να δώσει ευχέρεια στο ελληνικό δηµόσιο να αντλήσει κεφάλαια απευθυνόµενο στην ελληνική αγορά. Για να συνεχίσω στην ίδια θεµατική, πάρα πολλά χρόνια πριν η αγορά ζητούσε να προχωρήσουµε στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, µε σκοπό να λειτουργήσει ως ανάχωµα σε µία ενδεχόµενη κρίση στο µέλλον. Η κρίση ήρθε και µας βρήκε απροετοίµαστους. Ναι. Τι φταίει ενδεχοµένως; Ό,τι φταίει για όλα όσα συµβαίνουν στην Ελλάδα. Φταίει ενδεχοµένως η αναβλητικότητα, φταίει ενδεχοµένως ότι η Ελλάδα είχε την πολυτέλεια να ζήσει µία περίοδο υψηλών ρυθµών ανάπτυξης µε δανεικά, αυτή όµως η αναπτυξη έκρυψε µέσα της ανεπάρκειες του συστήµατος και ενίσχυσε την αναβλητικότητα. Γιατί τα ευαίσθητα θέµατα δυστυχώς παραδοσιακά στη χώρα µας, µεταφέρονταν από τη µια κυβέρνηση στην επόµενη. Μέχρι τη στιγµή που δεν µπορούσαν πια να αναβληθούν. διαχείρισης λίγα πράγµατα µπορούν να κάνουν. Συγκεκριµένα, τα κράτη όπου διαπιστώνουµε ότι υπάρχει µία σταθερότητα στα υπό διαχείριση κεφάλαια και όχι µόνο σταθερότητα αλλά και αύξηση, είναι κράτη στα οποία έχουν εδραιωθεί µηχανισµοί που υποστηρίζουν µία σταδιακή συγκέντρωση κεφαλαίου. Είναι κράτη που χτίζουν µία θετική προσέγγιση απέναντι στην επένδυση, µία µακροπρόθεσµη προοπτική. Στην Ελλάδα δυστυχώς αυτό δεν υπάρχει. Παράδειγµα σηµαντικό, δεν υπάρχουν συνταξιοδοτικοί µηχανισµοί που να µπορούν να υποκαταστήσουν, ως έναν βαθµό, τους φορείς συνταξιοδοτικής ασφάλισης.

Αναφέρεστε προφανώς στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, µηχανισµό που τα αναπτυγµένα κράτη έχουν κατακτήσει αρκετά χρόνια πριν. Ναι. Γιατί ο τρίτος πυλώνας ασφάλισης µε τη δοµή του επιτρέπει σταδιακά εισροές στο σύστηµα, δηµιουργεί ασφάλεια όταν οι συνθήκες δυσκολεύουν. Και αυτό γιατί τα κεφάλαια που διοχετεύονται στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης είναι µακροπρόθεσµα κεφάλαια που ο κόσµος δεν ρευστοποιεί όταν βλέπει έναν κίνδυνο.

Αναβλητικότητα, καθυστερήσεις, λόγια. Δώσαµε άλλοθι στους κερδοσκόπους τελικά; Οι αγορές θέλουν πράγµατα συγκριµένα. Όταν υπάρχουν µόνο λόγια και δεν υπάρχουν έργα, οι αγορές το εκµεταλλεύονται. Να σηµειώσω ότι είµαι αντίθετος µε τη λέξη κερδοσκόπος. Όπως δεν έχετε ακούσει τη λέξη «χασοσκόπος», δεν υπάρχουν και κερδοσκόποι. Και ίσως είναι µία λάθος µεταφορά του αγγλικού όρου speculator και speculation που σηµαίνουν µία εκτίµηση γενικά των πραγµάτων. Αλλά αυτοί είναι οι κανόνες της αγοράς. Οι κερδοσκόποι δεν κερδίζουν πάντα, χάνουν και µάλιστα µεγάλα κεφάλαια σε ορισµένες περιπτώσεις. Το παιχνίδι αυτό κόστισε στην Ελλάδα. Όµως όταν µιλάµε για κερδοσκόπους, αναφερόµαστε σε επενδυτικούς οίκους που εκτιµούν καταστάσεις, διαβλέπουν µία πραγµατικότητα. Μπορεί να κερδίσουν, µπορεί να χάσουν. Όταν όµως η προοπτική του κέρδους τους ενισχύεται µε µια αναβλητικότητα ή µε φιλολογία που συνεχώς φορτίζει το περιβάλλον χωρίς να συνοδεύεται από πράξεις και τόλµη, δηµιουργείται ένα ντόµινο δυσκολιών και προβληµάτων. ΕΠΙΛΟΓΗ 37

Ε ΟΙ ΤΡΑΠ

ΖΙ

38 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΟΜΒΙΚΟ Τ Ε Σ ΣΕ Κ

ΡΟΛΟ:

ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ

ΟΙ

ΠΡΩΤΑΓ

ΟΥ ΤΗΣ ΟΥ ΕΡ Γ Τ Σ Ε Τ Σ ΩΝ Ι

ΑΝΑΠΤΥΞΗ

BANKING

Τράπεζες στην Ελλάδα

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΚΩΔΙΚΟΣ

Οι τραπεζίτες καλούνται σήµερα, που η Ελλάδα µπαίνει στον µηχανισµό στήριξης από την Ευρωζώνη και το ΔΝΤ, να πάρουν τις πρωτοβουλίες που η πολιτική µας ηγεσία δεν µπορεί να υλοποιήσει… Με απλά λόγια, πρέπει να αξιολογήσουν τις επιχειρήσεις που µπορούν να φέρουν την Ελλάδα πιο κοντά στον στόχο της οικονοµικής αναδιάρθρωσης. Να γίνουν οι χρηµατοδότες των ικανών ώστε η χώρα να βγει από την ύφεση. Τον ρόλο του χρηµατοδότη της ανάπτυξης τον έχουν παίξει πολλές φορές. Ο σηµερινός όµως θα είναι ο ρόλος της καριέρας τους που θα κρίνει τη µορφή που θα έχει η επόµενη µέρα στη χώρα. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ΣΤΗ

ΧΩΡΑ

τ ο ξ έσ πασ µα τ ης διεθνούς χρηµατοπισ τω τικής κρίσης, ο χρηµατοπισ τωτικός τοµέας κλήθηκε να ασπασθεί το Back to Basics, «εξοσ τ ρακίζον τας» από την τ ραπεζική τις τοποθε τήσεις σε προϊόντα υψηλού ρίσκου που δηµιούργησαν το πρόβληµα. Η επιστροφή στις βασικές τραπεζικές εργασίες -καταθέσεις, χορηγήσεις- να ξαναγίνει το µοντέλο της καθηµερινότητας µε ιδιαίτερα αυσ τηρούς όρους µάλισ τα. Όµως οι Έλ ληνες τραπεζίτες (που δεν είχαν έκθεση στους κινδύνους που προκάλεσαν τη χρηµατοπι-

σ τωτική κρίση) σήµερα βρίσκον ται αντιµέτωποι µε µια αυτοαναιρούµενη πραγµατικότητα. Πρέπει να είναι προσεκ τ ικοί σ τους κινδύνους που αναλαµβάνουν και ταυτόχρονα πρέπει να χρηµατοδοτήσουν την ανάπτυξη σε περιβάλλον αυξηµένων κινδύνων λόγω της ύφεσης. Ταυτόχρονα όµως ε ίναι σ χεδόν µονόδροµος η ανάληψη επιχειρηµατικών κινδύνων από τους τραπεζίτες. Γιατί; Σήµερα, όταν κράτος και ιδιώτες συγχρόνως προσπαθούν να µειώσουν τον δανεισµό τους, ο αποπληθωρισµός είναι η λογική εξέ λιξη. Μια ήπια µορφή ΕΠΙΛΟΓΗ 39

BANKING

αποπληθωρισµού δεν δηµιουργεί σοβαρό πρόβληµα, αν τίθετα σ την τωρινή φάση που βρίσκεται η οικονοµία µπορεί να αποβεί ευεργετική τονώνοντας την ανταγωνιστικότητα. Από την άλ λη πλευρά όµως αυξάνει την πραγµατική αξία των χρεών. Στο δύσκολο αυτό περιβάλλον, οι τραπεζίτες καλούνται να πάρουν τ ις πρωτοβουλίε ς που η πολιτ ική µας ηγεσία δεν µπορεί να υλοποιήσει… Με πιο απλά λόγια οι τραπεζίτες πρέπει να αξιολογήσουν τις επιχειρήσεις που θα µπορούσαν να φέρουν την Ελλάδα πιο κοντά στον στόχο της οικονοµικής αναδιάρθρωσης, γιατί το πρόβληµα της χώρας δεν είναι συγκυριακό αλλά βαθύτατα διαρθρωτικό. Ας δούµε όµως τα πράγµατα µε τη σειρά. Ο πληθωρισµός του πε ρασµέ νου Μαρτίου, το 3,9%, θα αποτελεί σύντοµα -δυστυχώς- µακρινή ανάµνηση γ ια την ε λ λην ική οικονοµία. Η Ελλάδα µπαίνει αναπόφευκτα σε περίοδο αποπληθωρισµού αφού πρώτα περάσει µια µεγάλη και οδυνηρή περίοδο σ τασ ιµοπληθωρισµού. Ο σ τ ασ ιµο π λ ηθ ω ρισ µό ς µπο ρε ί να εξελιχθεί αποπληθωριστικά, όταν η ζήτηση υποχωρεί τόσο χαµηλότερα από την προσφορά, ώσ τε οι µειώσεις στις τιµές των αγαθών να οδηγήσουν τον τ ιµάριθµο σ το µηδέ ν και παράλ ληλα η κυβέ ρνησ η δε ν έ χει τη δυνατότητα να εφαρµόσει την κατάλληλη νοµισµατική πολιτική που θα τον αποτρέψει. Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα για πρώτη φορά µετά την απελευθέρωσή του καλείται να διαχειριστεί µια περίοδο αρνητικής οικονοµικής ανάπτυξης, µείωσης της αξίας των περιουσιακών στοιχείων και χαµηλής αγοραστικής δύναµης σε έ να οικονοµικό περιβάλλον που µέχρι σήµερα στηριζόταν κατά 75% στην κατανάλωση. Οι Έλληνες τραπεζίτες εκτός από το αυξηµένο κόστος χρήµατος λόγω των υψηλών spread που έχει προκαλέσει η εθνική µας ανυποληψία στις διεθνείς αγορές χρήµατος και κεφαλαίου θα πρέπει ταυτόχρονα να διαχειριστούν ένα εθνικό οικονοµικό περι40 ΕΠΙΛΟΓΗ

Τράπεζες στην Ελλάδα

βάλλον που θα χαρακτηρίζεται από τη µείωση του όγκου του χρήµατος και των πιστώσεων σε σχέση µε τα διαθέσιµα αγαθά. Όταν ο όγκος του χρήµατος και των πιστώσεων µειώνεται σε σχέση µε τον όγκο των διαθέσιµων αγαθών, η σχετική αξία κάθε µονάδας χρήµατος αυξάνε ι, κάνον τας τις τιµές των αγαθών γενικά να µειώνον ται (αποπληθωρισµός). Οι µειώσεις των τιµών συµβαίνουν ταυτόχρονα στα αγαθά και τις επενδύσεις. Μετοχές και οµόλογα µπαίνουν στα αζήτητα. Τα κέρδη µειώνον ται. Για την ίδια ποσότητα πωλήσεων οι επιχειρήσεις εισπράττουν λιγότερα. Τα επισφαλή δάνεια διογκώνονται. Το ακαθάριστο εθνικό προϊόν µε ιώνε ται και το Κράτος φορολογεί ακόµη πιο αυστηρά

ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Οι Έλληνες από την περίοδο του υπερδανεισµού θα περάσουν στην εποχή όπου η µείωση των χρεών θα «εξιδανικεύεται» από όλους ταυτόχρονα. Ενώ όµως ο αριθµός των οφειλοµένων χρηµάτων µειώνεται, η διαδικασία της µείωσης αυτής δεν µπορεί να είναι τόσο γρήγορη, όσο η παράλ ληλη αύξηση της αξίας των οφειλοµένων χρηµάτων. Με απλά λόγια δηµιουργείται το παράδοξο, σύµφωνα µε το οποίο η µαζική προσπάθεια όλων να ξεφύγουν από τα χρέη να οδηγεί την κοινωνία ακόµη πιο βαθειά στην παγίδα των χρεών.

για να καταφέρει να εισπράξει όσα του χρειάζονται για συντηρήσει την πανάκριβη, αναποτε λεσµατική και αντιπαραγωγική- λειτουργία του. Ευ τ υ χ ώ ς η Ε λ λ ά δ α δ ε ν δια θ έ τ ε ι πλέον δραχµές. Αν αν τί για ευρώ, οι Έλληνες πολιτικοί είχαν δραχµές στα δηµόσια ταµεία θα είχαν επιλέξει χωρίς δεύτερη σκέψη µια σειρά υποτιµήσεων που θα καταβαράθρωναν την ποιότητα ζωής και θα συντηρούσαν το ίδιο -πανάκριβο, αναποτελεσµατικό και αντιπαραγωγικόµον τέ λο δηµόσ ιας διοίκησης που τελικά αποτελεί την πραγµατική αιτία του οικονοµικού µας προβλήµατος. Στην εποχή του ενιαίου ευρωπαϊκού νοµίσµατος, σε συνδυασµό µε την ανελαστικότητα και ακαµψία του παραγωγικού και λειτουργικού κόσ τους των ε λ λην ικών επιχειρήσ εων - σ υνέπε ια και τ ης έ λ λε ιψης επε νδύσ εων σ ε νέ ε ς τ ε χ νολογ ίε ς και στον γενικότερο εκσυγχρονισµό των επιχειρηµατικών δοµών- το έλλειµµα ανταγωνιστικότητας καθιστά ακριβότερα τα ε λ λην ικά προϊόν τα σε σύγκριση µε τα αν τίσ τοιχα άλλων χωρών της Eυρωζώνης, κατάσταση που σταδιακά αποσαθρώνει τον παραγωγικό ιστό της χώρας και τον καταδικάζ ει σε εσωσ τ ρέφεια. Βεβαίως, ούτε αυτή αποτελεί λύση, καθώς, η ελεύθερη διακίνηση προϊόντων σε µία τεράστια ευρωπαϊκή περιοχή, συχ νά περιθωριοποιεί τουλάχιστον, ως ακριβά- πολλά ελληνικά προϊόν τα «αλώνον τας» και την εσωτερική αγορά τους. Με απλά λόγ ια, οι παραδοσ ιακέ ς τ ραπεζικές και επιχειρηµατικές πρακτικές δεν µπορούν να δώσουν λύση σ το σηµερινό πρόβληµα της ελληνικής οικονοµίας. Οι Έλληνες τραπεζίτες σήµερα καλούνται να τολµήσουν, να αναλάβουν επιχειρηµατικούς κινδύνους και να επενδύσουν στο µέλλον των σύγχρονων, ανταγωνιστικών και παραγωγικών επιχειρηµατικών µονάδων, αδιαφορώντας για το παλιό -και καταδικασµένο σε αργό θάνατο- µοντέλο της κρατικοδίαιτης και συντηρούµενης µε θαλασσοδάνεια ελληνικής επιχείρησης.

Ηπαγίδα των χρεών Μπαίνουµε σε µια εποχή όπου οι τράπεζες αλλά και οι οφειλέτες διαπιστώνουν ότι στην οικονοµία γενικά (δηµόσιο, επιχειρήσεις, καταναλωτές) έχουν συσσωρευτεί πάρα πολλά χρέη. Οι επιχειρηµατίες και οι ιδιώτες βρίσκον ται σε δύσκολη θέση. Ο καθένας προσπαθεί να µειώσει τον δανεισµό του, κάτι που µε την πρώτη µατιά φαίνεται εξαιρετικά λογικό. Όταν όµως συµπίπτουν όλοι µαζί στην προσπάθεια να µειώσουν τον δανε ισµό τους τ ην ίδια ακριβώς χρονική περίοδο, τότε η κρίση (αποπληθωρισµός) γ ίνε ται ακόµη µεγαλύτερη. Η επιταχυνόµενη προσπάθεια µείωσης των χρεών οδηγεί σε πανικοβληµένες πωλήσεις πάση θυσία, σε µειώσεις των αποταµιεύσεων λόγω εξόφλησης µελλοντικών υποχρεώσεων, σε πτώση των τιµών όλων των αξιών (προϊόν τα, µε το χές, ακίνητα κλπ), σε χρεοκοπίες, σε µείωση της παραγωγής, στην υπερβολική ανεργία, στην απαισιοδοξία, σ τ ην επιλογ ή τ ων µε τ ρητ ών α ν τ ί οποιασδήποτε άλλης τοποθέτησης/ επένδυσης και κατ’ επέκταση σ την α να τ ίµησ η τ ων χ ρηµά τ ων, οπότ ε σ την (αυτόµατη) άνοδο του πραγµατικού επιτοκίου. Οι Έλληνες από την περίοδο του υπερδανεισµού θα περάσουν στην εποχή όπου η µείωση του δανεισµού και η απαλλαγή από τα χρέη θα «εξιδαν ικεύε ται» από όλους ταυτόχρονα. Ενώ όµως ο αριθµός των οφειλοµένων χρηµάτων µειώνεται, η διαδικασία της µείωσης αυτής δεν µπορεί να είναι τόσο γρήγορη, όσο η παράλληλη αύξηση της αξίας των οφειλοµένων χρηµάτων. Με απλά λόγια δηµιουργείται το παράδοξο, η µαζική προσπάθεια όλων να ξεφύγουν από τα χρέη να οδηγεί την κοινωνία ακόµη πιο βαθειά στην παγίδα των χρεών. Η πιο άµεση αρνητική επίδραση του αποπληθωρισµού είναι ότι αυξάνει την πραγµατική αξία των χρεών. Όπως ο πληθωρισµός βοηθά τους δανειολήπτες, µειώνοντας την πραγµατική αξία των χρεών τους, ο αποπληθωΕΠΙΛΟΓΗ 41

BANKING

Τράπεζες στην Ελλάδα

ρισµός τους πλήτ τει επειδή αυξάνει την πραγµατική αξία αυτών που οφείλουν να αποπληρώσουν. Αν και η ήπια µορφή αποπληθωρισµού δεν δηµιουργεί σοβαρό πρόβληµα, στην περίπτωση που η τάση αυτή συνεχισθεί, οι τιµές υπάρχει κίνδυνος να υποχωρήσουν έως και 10% συνολικά εντός των προσεχών ετών. Εάν συµβεί κάτι τέτοιο, ένας ιδιοκτήτης ακινήτου µε στεγαστικό δάνειο θα δει την πραγµατική αξία του χρέους του να αυξάνεται κατά 10%. Δεδοµένου ότι η πτώση των τιµών θα συµπαρασύρει και τους µισθούς, η αναλογία

Όπως ο πληθωρισµός βοηθά τους δανειολήπτες µειώνοντας την πραγµατική αξία των χρεών τους, ο αποπληθωρισµός τους πλήττει επειδή αυξάνει την πραγµατική αξία αυτών που οφείλουν να αποπληρώσουν.

της µηνιαίας δόσης ενός στεγαστικού δανείου ως προς το εισόδηµα του δανειολήπτη θα αυξηθεί.

Έξοδος κινδύνου Συνήθως ο αποπληθωρισµός αντιµετωπίζεται µε ενέσεις ρευστότητας από τ ις κε ν τ ρικέ ς τ ράπεζ ε ς. Στ ην Ελλάδα όµως ο φθηνός δανεισµός από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι καταδικασµένος να κατευθύνεται στη «µαύρη τρύπα» του δηµοσίου χρέους και του αντιπαραγωγικού λειτουργικού κόστους του δηµοσίου τοµέα. Οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες θα αντιµετωπίσουν την κρίση µε µεγάλες δηµόσιες επενδύσεις που θα τονώσουν την παραγωγ ική δρασ τηριότητα. Στην Ελ λάδα δανειζόµαστε για να καταναλώνουν πενιχρά οι δηµόσιοι υπάλληλοι και 42 ΕΠΙΛΟΓΗ

οι συνταξιούχοι. Μέσα σε τρία χρόν ια από το 2006 έως το 2009, οι δηµόσ ιες δαπάνες αυξήθηκαν κατά 18 δισ. ευρώ, χωρίς τους τόκους - δηλαδή σ χεδόν κα τά 45% , από τα 41 δισ. ευρώ στα 59 δισ. ευρώ, σε µια «έκρηξη» των πρωτογενών δ απα νών τ ου δηµο σ ίου µέσ α σ ε τρία µόλις χρόνια – τόσο σε απόλυτα µεγέθη, όσο και ποσοστιαία επί του εκάστοτε ΑΕΠ. Με τα δισ. ευρώ που σπατάλησε η Ελλάδα θα µπορούσε να αγοράζ ει κάθε χρόνο 6 επιχειρήσεις του µεγέθους της ΔΕΗ δηλαδή θα εξασφαλίζαµε 24.000 x 6 = 144.000 νέες θέσεις εργασίας κάθε χρόνο. Με τα σηµερινά φορολογικά έσοδα 50 δισ. ευρώ και µε τόκους 12 δισ. ευρώ, µηδενίζοντας τις δηµόσιες επενδύσεις (έλλειµµα δηµοσ ίων επενδύσεων 2009 7,19 δισ. ευρώ!), θα είχαµε έλλειµµα µόλις 3 δισ. ευρώ δηλαδή 1,25% του ΑΕΠ. Προφανώς λοιπόν το πρόβληµα βρίσκεται σ τις δαπάνες και όχι σ τ ην «ε λ λιπή φορολογ ική σ υνε ίδηση», ή όπου αλλού θα ήθελε να το µεταθέσει η πολιτική µας ηγεσία (κυρίως στην Πολιτεία και πολύ λιγότερο στους πολίτες). Οι τραπεζίτες σ την Ελ λάδα πρέπει να ιεραρχήσουν τις εθνικές προτεραιότητες

και να χρηµατοδοτήσουν µόνο τις πρωτοβουλίες εκείνες που εξυπηρετούν τον σ τόχο της οικονοµικής α ναδιάρθρω σ ης τ ης χώ ρας. Στ ην Ελλάδα ο φόβος για την ύφεση συµβαδίζει µε όλο και πιο ηχηρά αιτήµατα γ ια κρατική συµπαράσ ταση, για επιχορηγήσεις, µειώσεις φόρων, αναστολές υποχρεώσεων, νέες χρηµατοδοτήσεις, αυξηµένα επιδόµατα, έκτακτες παροχές. Στην κοινή γνώµη κυριαρχεί η άποψη, ότι το µόνο και ισ χυρό αν τίδοτο σ την οικονοµική κατάρρευση είναι η όλο και µεγαλύτερη περισσότερο χορήγηση χρηµάτων σε κάθε κατεύθυνση. Η Ελλάδα όµως δεν είναι αντιµέτωπη µόνο µε την ύφεση. Είναι αντιµέτωπη µε ένα πολύ δυσκολότερο και σηµαντικότερο πρόβληµα, που δεν είναι συγκυριακό αλλά µόνιµο, την έλλειψη ανταγωνιστικότητας, την υστέρησή της, το γεγονός ότι οι δοµές και τα συστήµατα µε τα οποία λειτουργούν η οικονοµία και η κοινωνία µας δεν µπορούν να εξασφαλίσουν ικανοποιητική απασχόληση και ικανοποιητικό εισόδηµα. Γι’ αυτό και είναι πολύ σηµαντική η χρηµατοδότηση ε κε ίνων τ ων π ρ ω τ ο β ο υλιών π ο υ µπορούν να δώσουν την αναπτυξιακή ώθηση στη χώρα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 43

Η κατάσταση και οι προοπτικές της ελληνικής οικονοµίας και οι προκλήσεις για την οικονοµική πολιτική (*) Η ελληνική οικονοµία αντιµετωπίζει σήµερα µια βαθιά, δοµική και πολύπλευρη κρίση. Γι’ αυτό και η έξοδος από αυτή την κρίση προϋποθέτει πολυετή, επίµονη και συστηµατική προσπάθεια. Απαιτεί ρήξη µε το παρελθόν.

Κύρια χαρακτηριστικά της κρίσης είναι το µεγάλο δηµοσιονοµικό έλλειµµα, το τεράστιο χρέος και η συνεχής διάβρωση της ανταγωνιστικής θέσης της χώρας. Τα προβλήµατα αυτά προϋπήρχαν της διεθνούς κρίσης του 2008 και ήταν αναπόφευκτο, χωρίς τολµηρές και αποφασιστικές παρεµβάσεις, να οδηγήσουν, αργά ή γρήγορα, σε αδιέξοδο. Καθώς οι παρεµβάσεις αυτές δεν έγιναν, η κατάσταση επιδεινώθηκε. Παράλληλα, η διεθνής κρίση µεγέθυνε τις συσσωρευµένες επιπτώσεις των χρόνιων αδυναµιών και επιτάχυνε την πτωτική πορεία της οικονοµίας. Αποτέλεσµα είναι η σηµερινή κατάσταση που αποτυπώνεται στα δίδυµα ελλείµµατα και στα δίδυµα χρέη, στη στενή διασύνδεση του δηµόσιου ελλείµµατος και χρέους µε το εξωτερικό έλλειµµα και χρέος. Η σηµερινή κρίση δεν αντανακλά απλώς µια παροδική, πτωτική, φάση του οικονοµικού κύκλου. Και βέβαια δεν αποτυπώνεται µόνο στο δηµόσιο τοµέα και στο ανησυχητικό έλλειµµα ανταγωνιστικότητας. Αφορά το σύνολο της οικονοµίας, τις δοµές της, τις αντιλήψεις και συµπεριφορές που κυριάρχησαν επί σειρά ετών, το στρεβλό µοντέλο ανάπτυξης που ακολουθήσαµε. Αυτό σηµαίνει ότι η η κρίση δεν επιδέχεται βραχυχρόνιες θεραπείες. Προϋποθέτει, αντίθετα, επίµονη και συστηµατική προσπάθεια: µια προσπάθεια µακρά, συντεταγµένη και ρηξικέλευθη. Μακρά, γιατί η αλλαγή των δοµών που µας οδήγησαν εδώ θα είναι ένα έργο επίπονο που δεν είναι εύκολο να πραγµατοποιηθεί σύντοµα. Συντεταγµένη, για να εξασφαλίσουµε την οµαλή συνέχεια, µε ελαχιστοποίηση των κραδασµών. Ρηξικέλευθη, γιατί δεν µπορούµε να λύσουµε τα σηµερινά προβλήµατα, αν συνεχίσουµε να σκεφτόµαστε µε τον ίδιο τρόπο που σκεφτόµασταν όταν τα δηµιουργούσαµε. Η υπέρβαση της κρίσης προϋποθέτει, µε άλλα λόγια, ρήξη µε το παρελθόν. *** Η Τράπεζα της Ελλάδος είχε προειδοποιήσει εγκαίρως για τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιώργος Προβόπουλος

Στις εκθέσεις της τονιζόταν ότι οι µακροοικονοµικές ανισορροπίες θα διογκώνονταν όσο χειροτέρευε η διεθνής συγκυρία. Διατυπωνόταν, επίσης, σαφής προειδοποίηση για το ενδεχόµενο της διόγκωσης του κόστους δανεισµού. Ταυτόχρονα, υπογραµµιζόταν ότι έπρεπε να µεταδοθεί µε σαφήνεια στις αγορές το µήνυµα ότι η Ελλάδα είναι αποφασισµένη να εφαρµόσει ένα πολυετές σχέδιο ουσιαστικής δηµοσιονοµικής εξυγίανσης και τολµηρών διαρθρωτικών αλλαγών. *** Οι εξελίξεις που ακολούθησαν επιβεβαίωσαν τις δυσοίωνες προβλέψεις. Η οικονοµία έχει εισέλθει σε φαύλο κύκλο και δηµιουργήθηκε πρωτοφανής αβεβαιότητα, που προκάλεσε µια σειρά υποβαθµίσεων της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας. Αυτές οδήγησαν σε µεγάλη διεύρυνση των περιθωρίων επιτοκίου, µε αποτέλεσµα την επιβάρυνση του κόστους δανεισµού και εξυπηρέτησης του χρέους του Δηµοσίου. Η κατάσταση αυτή, στο βαθµό που παρατείνεται, επιδεινώνει τη δηµοσιονοµική θέση της χώρας, δυσχεραίνει ακόµη περισσότερο τη δηµοσιονοµική προσαρµογή, έχει σοβαρές επιπτώσεις στην πραγµατική οικονοµία και στο τραπεζικό σύστηµα και ανατροφοδοτεί το κλίµα αβεβαιότητας, ασκώντας µια γενικότερη παραλυτική επίδραση. Μοναδική διέξοδος είναι η αποκατάσταση της εµπιστοσύ-

νης, µε τη δραστική µείωση του ελλείµµατος και του χρέους και την ανάκτηση της απωλεσθείσας ανταγωνιστικότητας. *** Η κρίση της ελληνικής οικονοµίας εξελίσσεται σε ένα διεθνές περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από υψηλή αβεβαιότητα, παρά τις ενδείξεις ανάκαµψης που υπάρχουν. Η ανάκαµψη της παγκόσµιας οικονοµίας, που διακρίνεται µέχρι στιγµής από ασταθή βηµατισµό, έχει στηριχθεί αφενός στην άσκηση διευκολυντικής νοµισµατικής πολιτικής και αφετέρου σε επεκτατικές δηµοσιονοµικές πολιτικές, οι οποίες όµως τώρα επαυξάνουν τους κινδύνους για τη βιωσιµότητα των δηµόσιων οικονοµικών. Οι κίνδυνοι αυτοί στις ανεπτυγµένες οικονοµίες επιτείνονται από: (α) τη µεγάλη αύξηση των δηµόσιων ελλειµµάτων και του δηµόσιου χρέους, (β) τις δυσµενείς δηµογραφικές προοπτικές λόγω της γήρανσης του πληθυσµού και (γ) τις εκτιµήσεις ότι δεν πρέπει να αναµένεται σύντοµα επάνοδος της δυνητικής παραγωγής και της απασχόλησης στα προ της κρίσης επίπεδα. Πρόσθετους κινδύνους συνεπάγεται και το γεγονός ότι τα δηµόσια οικονοµικά είναι εκτεθειµένα σε διαταραχές που πηγάζουν από τις αγορές. Η αβεβαιότητα για τη χρονική κλιµάκωση και την ένταση των “πολιτικών εξόδου” από τα µέτρα δηµοσιονοµικής ώθησης πιέζει ανοδικά τα περιθώρια επιτοκίου των κρατικών οµολόγων. Αναµένεται λοιπόν ότι στις ανεπτυγµένες χώρες τα επιτόκια χρηµατοδότησης του δηµόσιου χρέους θα αυξηθούν, ενώ ο ρυθµός ανάπτυξης θα είναι χαµηλότερος απ’ ό,τι πριν από την κρίση. Όσο µεγαλύτερη είναι η διαφορά µεταξύ των επιτοκίων αυτών και του ρυθµού ανάπτυξης, τόσο µεγαλύτερη δηµοσιονοµική προσαρµογή θα απαιτηθεί για να ανακοπεί η * Οµιλία του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, κ. Γεωργίου Α. Προβόπουλου στην Ετήσια Γενική Συνέλευση των Μετόχων στις 27 Απριλίου 2010.

ανοδική τάση του λόγου του δηµόσιου χρέους προς το ΑΕΠ. Γι’ αυτό απαιτείται να γίνουν διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις προκειµένου να ενισχυθεί ο δυνητικός ρυθµός ανάπτυξης. Όπως είναι φανερό, όλες αυτές οι επισηµάνσεις ισχύουν κατά µείζονα λόγο για την Ελλάδα. *** Η κρίση που διέρχεται σήµερα η ελληνική οικονοµία αποτυπώνεται στη ραγδαία υποχώρηση των βασικών οικονοµικών µεγεθών και στην επιδείνωση των προοπτικών. 1ον. Αφετηρία των ιδιαίτερα δυσµενών εξελίξεων ήταν ο εκτροχιασµός των δηµοσιονοµικών µεγεθών. Το 2008 και το 2009 η κατάσταση χειροτέρευσε και το 2009 το έλλειµµα, όπως εγκαίρως είχε προειδοποιήσει η Τράπεζα της Ελλάδος, διαµορφώθηκε σε διψήφιο ποσοστό του ΑΕΠ. Σύµφωνα µε τα τελευταία αναθεωρηµένα στοιχεία, το έλλειµµα του 2009 φθάνει το 13,6% του ΑΕΠ. 2ον. Το Δηµόσιο χρέος διαµορφώθηκε το 2009 στο 115,1% του ΑΕΠ, το υψηλότερο στη ζώνη του ευρώ µετά από εκείνο της Ιταλίας. Σύµφωνα δε µε προβολές βάσει εύλογων παραδοχών, η άνοδος θα συνεχιστεί και ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ θα τείνει να σταθεροποιηθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα (130%) µόλις το 2014. Αν µάλιστα το χρέος του 2009 τελικά αναθεωρηθεί στο 120% ή 122% του ΑΕΠ – ενδεχόµενο που αναφέρει η Eurostat – θα πρέπει αυτή η προβολή να αναθεωρηθεί επί το δυσµενέστερο. Τα δηµόσια ελλείµµατα και το χρέος είναι βεβαίως υψηλά και σε άλλες χώρες του κόσµου, στις οποίες όµως, σε αντίθεση µε την Ελλάδα, χρηµατοδοτούνται κυρίως από την εγχώρια αποταµίευση. Στην Ελλάδα η ακαθάριστη εθνική αποταµίευση, δηµόσια και ιδιωτική µαζί, µόλις ξεπερνούσε το 5% του ΑΕΠ το 2009. Η υστέρηση της εθνικής αποταµίευσης οφείλεται κατά κύριο λόγο στα µεγάλα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα, αλλά και στην ταχεία αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης τα τελευταία χρόνια. Η χαµηλή αποταµίευση δεν επαρκεί για να χρηµατοδοτηθεί το δηµόσιο χρέος από εγχώριες πηγές, µε αποτέλεσµα να διογκώνονται το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και το εξωτερικό χρέος. Έτσι, το δηµοσιονοµικό πρόβληµα συµπλέκεται µε εκείνο του εξωτερικού ελλείµµατος και χρέους και τα «δίδυµα» ελλείµµατα αναδεικνύονται ως η κύρια πηγή που τροφοδοτεί έναν επικίνδυνο φαύλο κύκλο. 3ον. Το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 2008 έφθασε το 14,6% του ΑΕΠ και, µετά από παροδική υποχώρηση το 2009 στο 11,2% του ΑΕΠ, το πρώτο δίµηνο του 2010 έχει αρχίσει να διευρύνεται και πάλι. Το υψηλό εµπορικό έλλειµµα οφείλεται άµεσα στην απώλεια ανταγωνιστικότητας, η οποία από το 2001 µέχρι σήµερα έχει υπερβεί το 20%. Εκτιµάται εξάλλου ότι, µε βάση τις σχετικές τιµές καταναλωτή αλλά και µε βάση το σχετικό κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος, η µείωση της ανταγωνιστικότητας είναι πιθανό να συνεχιστεί και το 2010. 4ον. Η πραγµατική οικονοµία έχει εισέλθει από το 2009 σε ύφεση. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε

πέρυσι κατά 2%, επηρεαζόµενο κυρίως από τη µεγάλη πτώση των επενδύσεων, αλλά και της ιδιωτικής κατανάλωσης και των εξαγωγών. Στην τελευταία έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη Νοµισµατική Πολιτική, το Μάρτιο, είχε εκτιµηθεί ότι η µείωση του ΑΕΠ θα είναι εφέτος της τάξεως του 2%. Η πρόβλεψη αυτή υπό τις παρούσες συνθήκες υπόκειται σε µεγάλο βαθµό αβεβαιότητας, ενώ ισχυρές εµφανίζονται οι πιθανότητες για ακόµη µεγαλύτερη υποχώρηση. 5ον. Η ύφεση επεκτάθηκε το 2009 σε όλους τους παραγωγικούς τοµείς, επηρέασε αρνητικά την απασχόληση και διεύρυνε την ανεργία. Η συνολική απασχόληση µειώθηκε κατά 1,1%, ο αριθµός των απασχολούµενων µισθωτών µειώθηκε κατά 1,6% και το ποσοστό ανεργίας αναρριχήθηκε στο 9,5%. Για το 2010 προβλέπεται περαιτέρω πτώση της απασχόλησης, ενώ το ποσοστό ανεργίας θα προσεγγίσει το 11%. 6ον. Οι δυσµενείς εξελίξεις, κυρίως στα δηµοσιονοµικά µεγέθη, και ο κλονισµός της εµπιστοσύνης των αγορών επιβάρυναν εν τέλει και το τραπεζικό σύστηµα. Ενώ σε πολλές άλλες χώρες η κρίση εκδηλώθηκε αρχικά στο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα και από εκεί µεταφέρθηκε στην πραγµατική οικονοµία, στην Ελλάδα η φορά ήταν αντίθετη. Το τραπεζικό σύστηµα κατέληξε να αντιµετωπίζει δυσχέρειες ρευστότητας, όταν η δηµοσιονοµική κρίση οδήγησε στην υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, συνακόλουθα και των τραπεζών, περιορίζοντας την πρόσβασή τους στις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Παράλληλα, η επιβράδυνση του ρυθµού ανόδου των καταθέσεων, λόγω και της ύφεσης, επηρέασε την εγχώρια προσφορά δανειακών κεφαλαίων. Είναι αξιοσηµείωτο ότι, παρά τα προβλήµατα αυτά, ο ετήσιος ρυθµός πιστωτικής επέκτασης προς τον ιδιωτικό τοµέα παρέµεινε θετικός καθ’ όλη τη διάρκεια του 2009, σε αντίθεση µε ό,τι συνέβη στη ζώνη του ευρώ, όπου υπήρξαν και περίοδοι αρνητικής µεταβολής. Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα επέδειξε ισχυρές αντοχές στην διάρκεια της διεθνούς κρίσης, γεγονός στο οποίο συνετέλεσε και η παροχή άφθονης ρευστότητας από το Ευρωσύστηµα µε χαµηλό κόστος. Προϋπόθεση όµως για να διατηρήσει ο τραπεζικός τοµέας αυτή την ανθεκτικότητά του και στο µέλλον, ιδιαίτερα εν όψει της σταδιακής απόσυρσης των έκτακτων µέτρων παροχής ρευστότητας, είναι η αντιµετώπιση της δηµοσιονοµικής κρίσης, η οποία επηρεάζει τις λειτουργίες του, και η αποκατάσταση της εµπιστοσύνης των αγορών στο µέλλον της οικονοµίας. Ακόµη και τότε όµως, οι νέες συνθήκες που θα προκύψουν θα είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες στις οποίες λειτουργούσαν οι τράπεζες στο παρελθόν. Η αξιοποίηση των µέχρι σήµερα διδαγµάτων της κρίσης θα οδηγήσει σε αναµόρφωση του εποπτικού πλαισίου, την οποία επεξεργάζεται η Επιτροπή της Βασιλείας. Οφείλουν λοιπόν οι ελληνικές τράπεζες να προσαρµοστούν στα νέα δεδοµένα µε διορατικότητα, λαµβάνοντας υπόψη και τις κυοφορούµενες αυτές αλλαγές. Στην παρούσα φάση επιβάλλονται:

•• η διατήρηση σηµαντικών περιθωρίων κεφαλαίου, πάνω από τα ελάχιστα που καθορίζουν οι εποπτικοί κανόνες, •• ο σχηµατισµός επαρκών προβλέψεων για την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου, •• ο εξορθολογισµός των λειτουργικών εξόδων, •• η ευέλικτη και συνετή διαχείριση των διαθέσιµων πηγών χρηµατοδότησης •• και κυρίως η διαµόρφωση µιας µεσοπρόθεσµης στρατηγικής που θα προβλέπει, µε ρεαλισµό και προνοητικότητα, συνεργασίες και συνενώσεις δυνάµεων. Τα υγιή χρηµατοοικονοµικά µεγέθη, η αποτελεσµατική διαχείριση των κινδύνων και η δηµιουργία µεγαλύτερων και πιο εύρωστων σχηµάτων αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την ισχυροποίηση της ανθεκτικότητας των τραπεζών στις πιθανές αναταράξεις και την οµαλή πρόσβαση στις πηγές χρηµατοδότησης. Θεωρώ ότι σε µεσοπρόθεσµο ορίζοντα η αναδιάταξη του τραπεζικού τοµέα είναι αναπόφευκτη. Η Τράπεζα της Ελλάδος, από την πλευρά της, θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά και να παρεµβαίνει στις εξελίξεις, ώστε τα επόµενα δύσκολα βήµατα να γίνουν µε τον πιο αποτελεσµατικό τρόπο. Η οικονοµική πολιτική Η οικονοµική πολιτική µπροστά στις µεγάλες προκλήσεις προσανατολίστηκε σε αποφάσεις οι οποίες, αν εφαρµοστούν αποτελεσµατικά και εµπλουτιστούν µε τολµηρές διαρθρωτικές αλλαγές, θα θέσουν τις στέρεες βάσεις για τη σοβαρή και µακρά προσπάθεια που απαιτείται. Οι µέχρι στιγµής αποφάσεις στοχεύουν κυρίως στη µείωση του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος και στην αποκατάσταση της εµπιστοσύνης των αγορών στο µέλλον της οικονοµίας. Όσον αφορά τον πρώτο στόχο, τα συµπληρωµατικά µέτρα που εξαγγέλθηκαν στις αρχές Μαρτίου βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση και κρίθηκαν θετικά από τα θεσµικά όργανα της ΕΕ. Η αβεβαιότητα όµως και µετά την εξαγγελία των πρόσθετων µέτρων παρέµεινε ισχυρή. Οι αγορές εξακολούθησαν να τηρούν στάση αναµονής και επιφυλακτικότητας, όπως υποδηλώνει η µετέπειτα συνεχής άνοδος των περιθωρίων επιτοκίων. Η στάση αυτή των αγορών οφείλεται κατά βάση στο µεγάλο έλλειµµα εµπιστοσύνης και αξιοπιστίας που εξακολουθεί να αντιµετωπίζει η ελληνική οικονοµία. Σ’ αυτό όµως προστίθενται οι ανησυχίες ως προς την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονοµίας, δύο παραµέτρους από τις οποίες θα εξαρτηθεί η απρόσκοπτη εξυπηρέτηση του δηµόσιου χρέους στο µέλλον. Με άλλα λόγια, οι αγορές εξακολουθούν να εστιάζουν την προσοχή τους στην δυναµική του χρέους. Με δεδοµένες τις συνθήκες αυτές είναι ιδιαίτερα θετικό ότι η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε την ενεργοποίηση του µηχανισµού χρηµατοδοτικής στήριξης. Εκτιµάται ότι η χρήση του µηχανισµού αυτού θα παίξει σηµαντικό θετικό ρόλο σ την υπέρβαση της κρίσης για τους ακόλουθους λόγους:

1ον. Βραχυχρόνια, εξασφαλίζει δανειακά κεφάλαια µε σχετικά χαµηλό κόστος, αµβλύνει τις πιέσεις των αγορών και συµβάλλει στην εξοµάλυνση των συνθηκών ρευστότητας και του τραπεζικού συστήµατος. 2ον. Μεσοπρόθεσµα, η λειτουργία του µηχανισµού µε τη συµµετοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ επιβάλλει αυστηρότερη πειθαρχία στην τήρηση των χρονοδιαγραµµάτων, προσφέρει πολύτιµη τεχνογνωσία στο σχεδιασµό και την εφαρµογή της οικονοµικής πολιτικής και ενισχύει την εµπιστοσύνη των αγορών. 3ον. Μακροπρόθεσµα, το σχετικά χαµηλότερο κόστος δανεισµού µειώνει το ύψος των τόκων που θα επιβαρύνουν τις δηµόσιες δαπάνες, διευκολύνοντας έτσι τη δηµοσιονοµική προσαρµογή. Στόχος του µηχανισµού στήριξης είναι να διευκολύνει και να εξασφαλίσει την πραγµατοποίηση δοµικών αλλαγών, οι οποίες είναι απολύτως αναγκαίες και θα έπρεπε να είχαν πραγµατοποιηθεί εδώ και πολλά χρόνια. Σε καµία περίπτωση όµως δεν πρέπει η ύπαρξη του µηχανισµού να οδηγήσει σε εφησυχασµό και χαλάρωση των προσπαθειών. Το κύριο βάρος παραµένει στην πολιτεία, που έχει ακέραιη την ευθύνη να πείσει ότι η οικονοµία έχει εισέλθει αµετάκλητα σε νέα τροχιά. Η συντεταγµένη και συνεπής εφαρµογή των όσων έχουν εξαγγελθεί θα συµβάλει στη σταδιακή βελτίωση του κλίµατος. Για να αντιστρέψουµε οριστικά τις δυσµενείς τάσεις, πρέπει να υπερβούµε τον εαυτό µας και να εκπλήξουµε θετικά τις αγορές επιτυγχάνοντας βελτιώσεις µεγαλύτερες και από αυτές που έχουν προβλεφθεί. Συγκεκριµένα, θα έχει µεγάλη σηµασία για το γενικότερο οικονοµικό κλίµα, αν η δηµοσιονοµική εξυγίανση στο σκέλος των δαπανών προχωρήσει ακόµη περισσότερο από ό,τι µέχρι στιγµής προγραµµατίζεται, ώστε να επιτευχθεί εφέτος µείωση του ελλείµµατος µεγαλύτερη και του 5% του ΑΕΠ, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι το έλλειµµα του 2009 αναθεωρήθηκε σε 13,6% και µπορεί να αναθεωρηθεί περαιτέρω. Η προσαρµογή αυτή είναι εφικτή αν επιδιωχθούν, µε µεγαλύτερη αποφασιστικότητα και ταχύτερο βηµατισµό, ο περιορισµός της σπατάλης και η συγχώνευση ή και κατάργηση φορέων του δηµόσιου τοµέα, που δεν προσφέρουν πραγµατικό έργο. Η µείωση των δαπανών είναι άλλωστε η αρµόζουσα επιλογή για την επίτευξη των φιλόδοξων δηµοσιονοµικών στόχων και για τα επόµενα δύο έτη, δεδοµένου ότι ενδεχόµενη περαιτέρω αύξηση των φορολογικών συντελεστών θα είχε δυσµενέστατες συνέπειες στην οικονοµική δραστηριότητα. Θα πετύχαινε δηλαδή αποτελέσµατα αντίθετα από τα επιθυµητά: συρρίκνωση αντί αύξησης των εσόδων. Η προτεινόµενη επιτάχυνση της δηµοσιονοµικής προσαρµογής ήδη από εφέτος, µε περικοπή των δαπανών και εξορθολογισµό της λειτουργίας του δηµόσιου τοµέα θα εκπλήξει όντως θετικά τις αγορές και θα συµβάλει στην ταχύτερη αποκατάσ ταση της εµπισ τοσύνης. Αυτό θα βοηθήσει να µειωθεί περαιτέρω το κόστος δανεισµού του Δηµοσίου, µε αλυσιδω-

τές ευνοϊκές επιδράσεις στο κόστος δανεισµού των τραπεζών και κατ’ επέκταση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Η Ελλάδα µπορεί και πρέπει να εισέλθει το συντοµότερο δυνατόν σ’ ένα νέο ενάρετο κύκλο διαρκείας. Σήµερα, η δηµοσιονοµική εξυγίανση είναι το πρώτο και σηµαντικότερο όπλο για την ανάπτυξη. Αλλά µόνη της δεν αρκεί. Η απάντησή µας στην κρίση πρέπει να έχει δίδυµη στόχευση, όπως δίδυµες ήταν και οι αιτίες που µας οδήγησαν εδώ. Η δηµοσιονοµική εξυγίανση πρέπει δηλαδή να συνοδευθεί από µια συστηµατική προσπάθεια για την ανάκτηση της απωλεσθείσας ανταγωνιστικότητας, µε την επιδίωξη συγκεκριµένων ποσοτικών στόχων ετησίως. Στις παρούσες εξάλλου συνθήκες, το µοντέλο ανάπτυξης της χώρας δεν µπορεί να βασιστεί στην κατανάλωση, ιδιωτική και δηµόσια, όπως έγινε δυστυχώς στο παρελθόν. Πρέπει, αντίθετα, να στηριχθεί στις επενδύσεις και τις εξαγωγές. Η ελληνική οικονοµία, από τις πιο εσωστρεφείς στην Ευρώπη, πρέπει τώρα να ενισχύσει την εξωστρέφειά της. Αυτό όµως θα είναι αδύνατο αν δεν υπάρξει ουσιαστική αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας, µε τολµηρές διαρθρωτικές αλλαγές. Στόχοι των αλλαγών αυτών πρέπει να είναι: α. Ο αναπροσανατολισµός του παραγωγικού προτύπου µε έµφαση σε δυο αλληλένδετα στοιχεία: πρώτον, τις επενδύσεις που αυξάνουν την παραγωγικότητα και, δεύτερον, τον εξαγωγικό προσανατολισµό. β. Η ανταγωνιστική λειτουργία των αγορών προϊόντων και εργασίας, ώστε αφενός η εξέλιξη στο κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος να υποστηρίζει τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και τη δηµιουργία θέσεων εργασίας και αφετέρου το κόστος αυτό να µη µεταφέρεται αδικαιολόγητα στις τελικές τιµές των αγαθών και των υπηρεσιών. γ. Η βελτίωση του περιβάλλοντος µέσα στο οποίο ασκείται η επιχειρηµατική δραστηριότητα µε την καταπολέµηση της γραφειοκρατίας, την εξάλειψη της διαφθοράς και τον εκσυγχρονισµό των λειτουργιών της δηµόσιας διοίκησης. δ. Η ταχεία και αποτελεσµατική αξιοποίηση των διαθέσιµων κοινοτικών πόρων του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς. ε. Η προώθηση της καθαρής ή «πράσινης» ανάπτυξης και η αλλαγή του σηµερινού προτύπου παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας. στ. Η αναβάθµιση της παιδείας και η ενθάρρυνση της καινοτοµίας, της έρευνας και της επιχειρηµατικότητας. *** Οι αλλαγές που απαιτούνται είναι εξαιρετικά επείγουσες. Τα µεγάλα προβλήµατα που επί τόσα χρόνια διστάσαµε να αντιµετωπίσουµε βρίσκονται τώρα µπροστά µας. Γι’ αυτό είναι ιστορικές οι ευθύνες που οφείλουµε όλοι να αναλάβουµε µπροστά στη µεγάλη πρόκληση. Ο δρόµος για την έξοδο από την κρίση θα είναι µακρύς και δύσβατος. Θα χρειαστούν λοιπόν περισσότερες και µεγαλύτερης διάρκειας προσπάθειες από όλους.

Η πορεία των επόµενων χρόνων θα προσδιοριστεί σε µεγάλο βαθµό από το στόχο που θα επιλέξουµε και από την προσήλωσή µας σ’ αυτόν. Θέλουµε µια Ελλάδα εγκλωβισµένη σε µια ισορροπία χαµηλών δυνατοτήτων ή µια Ελλάδα σύγχρονη και δυναµική; Και επειδή ασφαλώς θέλουµε το δεύτερο, είναι βέβαιο ότι δεν µπορούµε πλέον να πορευθούµε µε τις συνταγές του παρελθόντος, δηλαδή: •• µε µυωπική επιλογή του παρόντος εις βάρος του µέλλοντος, •• µε καταναλωτική συµπεριφορά, στα όρια του ευδαιµονισµού, που υπερβαίνει κατά πολύ τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονοµίας, •• µε επιλεκτική και κατά το δοκούν εφαρµογή των θεσµών και των νόµων, •• µε µετάθεση των ευθυνών στους άλλους, •• µε άρνηση κάθε προσπάθειας για οικοδόµηση συναίνεσης, •• µε ιδεοληπτικές ερµηνείες της πραγµατικότητας, •• µε την απαίτηση της διατήρησης κεκτηµένων που αντιστρατεύονται το συµφέρον της κοινωνίας στο σύνολό της, •• µε κοντόφθαλµη επιδίωξη του εύκολου κέρδους στο βραχύτερο χρονικό διάστηµα, Όλα αυτά πρέπει να αλλάξουν, αν θέλουµε να ξεπεράσουµε την παρούσα βαθιά κρίση. Πρέπει τώρα να µετατοπίσουµε την έµφαση σ το µέ λ λον και να πραγµατοποιήσουµε µε γρήγορο βηµατισµό τις αναγκαίες µεταρρυθµίσεις. Η σηµερινή κρίση δεν µοιάζει σε τίποτα µε όσα γνωρίζαµε µέχρι σήµερα, τουλάχιστον στη µεταπολεµική µας ιστορία. Και δεν µπορεί να αντιµετωπιστεί µε λογικές άλλων εποχών. Η συνειδητοποίηση του µεγέθους των προβληµάτων από όλους µας θα συµβάλει στην οικοδόµηση της κοινωνικής συναίνεσης, που είναι αναγκαία σ τη δύσκολη πορεία που έχουµε µπροστά µας. Μια πορεία που θα στηρίξει τις αναπτυξιακές προοπτικές της οικονοµίας, διασφαλίζοντας έτσι την κοινωνική συνοχή. Εδώ αναδεικνύεται ο σύνθετος ρόλος που αναλαµβάνει σήµερα η κυβέρνηση, η οποία καλείται, µε επιµονή και αποτελεσµατικότητα, να υπερβεί εµπόδια, να κάµψει αγκυλώσεις του παρελθόντος, να ανοίξει νέους δρόµους και να καταδείξει µε πειστικότητα ότι το τελικό όφελος από τη µακρά προσπάθεια θα υπερβεί κατά πολύ το κόστος που καλούµεθα να καταβάλουµε στη διαδροµή. Οι µέχρι σήµερα αποφάσεις της είναι ελπιδοφόρες, καθώς η οικονοµική πολιτική στρέφεται σταδιακά προς αυτές τις κατευθύνσεις και επιχειρεί να χαράξει µια νέα πορεία. Στην πορεία αυτή θα πρέπει να έχει την υποστήριξη όλων. Η διαδροµή θα είναι µακρά και επίπονη. Δεν υπάρχει όµως άλλη επιλογή. Έχουµε ιστορικό καθήκον να τη διανύσουµε έως το τέλος, επιστρατεύοντας δυνάµεις, ικανότητες και χαρίσµατα που υπάρχουν σ’ αυτή τη χώρα και έχουν αναδειχθεί σε άλλες περιόδους κρίσης στο παρελθόν, µε θαυµαστά αποτελέσµατα.

��

� ��

��

BANKING

Εξελίξεις & τάσεις στην ασφαλιστική αγορά

ΠΡΑΣΙΝΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΡΑ Σύνθετες καλύψεις για ασφάλιση ανεµογεννητριών, ειδικές χρεώσεις για κτίρια µε πιστοποίηση «υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας», εκπτώσεις ασφαλίστρων για «πράσινες» επιχειρήσεις, εκπτώσεις σε ασφάλιστρα για τη µείωση των εκποµπών CO2 των αυτοκινήτων είναι µερικά µόνο από τα προϊόντα που σύντοµα θα αποτελούν την καθηµερινότητα στο χαρτοφυλάκιο των ασφαλιστικών εταιρειών. Από την ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

ε στόχο την προστασία του περιβάλλοντος, την πρόληψη των κινδύνων, την αναχαίτιση των ζηµιών, την ενίσχυση της οικονοµικής τους θέσης και την αύξηση της κερδοφορίας τους, ασφαλιστικές εταιρείες µε ηγετική παρουσία στη διεθνή αγορά έχουν τα τελευταία χρόνια προσυπογράψει ή /και προσχωρήσει σε αρκετές διεθνείς πρωτοβουλίες συνεργασίας για την προστασία του περιβάλλοντος και δραστηριοποιούνται στη συγκεκριµένη αγορά µε µία σειρά προϊόντων για πράσινες δράσεις. Η Ελλάδα βρίσκεται ένα βήµα πιο πίσω. Όµως, οι προσπάθειες της κυβέρνησης για έναρξη νέων επενδύσεων σε τοµείς ενέργειας και θεµατικών πρωτοποριακών δράσεων µπορεί να ανοίξει νέους δρόµους για τον ασφαλιστικό κλάδο. Και, µολονότι ακόµα δεν µπορούµε να µιλήσουµε για συγκεκριµένα ασφαλιστικά προϊόντα πάνω σε τοµείς ενέργειας, ωστόσο η χώρα µας έκανε, αν και µε καθυστέρηση ένα βήµα µπροστά µε την υπογραφή του Π.Δ. – ΦΕΚ. 148/29.9.2009 όπου εναρµονίστηκε το ελληνικό δίκαιο µε την Κοινοτική Οδηγία 2004/35/ΕΚ σχετικά µε την «περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζηµιάς». Αλλαγή του σκηνικού λοιπόν µε νέα δεδοµένα, διαφοροποιηµένες ασφαλιστικές ανάγκες και σαφώς νέες δυνατότητες παροχής εξατοµικευµένων λύσεων από πλευράς ασφαλιστικών εταιρειών. Για όλα αυτά η «Ε» µίλησε µε σ τελέχη της ασφαλιστικής αγοράς. Ο Χρήστος ΕΠΙΛΟΓΗ 49

BANKING

Χασιώτης, προϊστάµενος του Κλάδου Αστικής Ευθύνης και Διαχείρισης Κρίσεων της Chartis µας εξηγεί ότι: «η εναρµόνιση του ελληνικού δικαίου µε την κοινοτική Οδηγία σηµαίνει στην πράξη ότι πλέον όλες οι επιχειρήσεις έχουν ευθύνη απέναντι στο περιβάλλον, και µάλιστα αντικειµενική. Δηλαδή, δεν αποτελεί προϋπόθεση η ύπαρξη υπαιτιότητας για το ατύχηµα που οδήγησε σε περιβαλλοντική ζηµία -υπαιτιότητας κατά την έννοια της αδικοπραξίας του Αστικού Δικαίου, παρά µόνο η σύνδεση µεταξύ του ατυχήµατος και της ζηµίας». Πέραν τούτου σηµειώνει ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάµεσα στις διάφορες κατηγορίες επιχειρήσεων. Ως εκ τούτου, ορίζονται οι επιχειρήσεις που θεωρούνται αυξηµένου κινδύνου και που απαριθµούνται στο παράρτηµα ΙΙΙ του Π.Δ. και οι οποίες έχουν ευθύνη απέναντι σε όλες τις µορφές περιβαλλοντικής ζηµίας που ορίζει ο νόµος: δηλαδή, το έδαφος, υπέδαφος, τα υδάτινα σώµατα και τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, και τέλος τη βιοποικιλότητα, δηλαδή τα προστατευόµενα είδη ζώων και φυτών και τους φυσικούς οικοτόπους. Ο Χρήστος Χασιώτης διευκρινίζει στη συνέχεια ότι οι επιχειρήσεις αυτές έχουν υποχρέωση σύναψης χρηµατοοικονοµικής ασφάλειας, αρχής γενοµένης από σήµερα (Μάιος 2010). Οι υπόλοιπες κατηγορίες επιχειρήσεων έχουν ευθύνη µόνο έναντι της βιοποικιλότητας και δεν έχουν υποχρέωση ασφάλειας. Υπάρχουν, συνε χίζ ει επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων για την οποία ισχύει υποχρέωση ασφάλισης βάσει της ΚΥΑ 37591/2031/03 (ΦΕΚ 1491Β). Αλλά και πέρα από τις διαφορετικές νοµικές ανάγκες, υπάρχει διαφοροποίηση ασφαλιστικών αναγκών που προκύπτει από την ίδια τη δραστηριότητα της επιχείρησης. Συνεπώς, υπάρχει δυνατότητα επιλογής µεταξύ κάλυψης και Σωµατικών Βλαβών/ Υλικών Ζηµιών Τρίτων ή µόνο κάλυψη Περιβαλλοντικής Ζηµίας, κάλυψη και ίδιων ζηµιών από ρύπανση των ίδιων εγκαταστάσεων ή µόνο ζηµιών τρίτων και περιβάλλοντος, κά50 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ασφάλειες

λυψη µεταφορών, κάλυψη διακοπής εργασιών. Βάσει των αναγκών αυτών, καταλήγει ο προϊσ τάµενος Κλάδου Ασ τ ικής Ευθύνης και Διαχείρισης Κρίσεων της Chartis η εταιρεία το 2009 προχώρησε στην εισαγωγή της σειράς προϊόντων EnviroSolutions, διαφοροποιών τας και προσαρµό ζοντας το ασφαλιστήρια συµβόλαια σ τ ις α ν ά γ κε ς τ ω ν δια φ ο ρ ε τ ικώ ν δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων. Έτσι, υπάρχει διαφορετικό ασφαλιστήριο EnviroPlant για τις παραγωγικές εγκατασ τάσεις, EnviroPro για τις µη παραγωγικές εγκαταστάσεις, EnviroWork γ ια τις κατασκευασ τικές εταιρείες και τη διαχείριση απο-

Το κόστος των ζηµιών από τις φυσικές καταστροφές σύµφωνα µε τα στατιστικά στοιχεία της αντασφαλιστικής Munich RE, που µέσα στο 2009 αριθµούν τις 850, άγγιξε τα 50 δισ. δολ., εκ των οποίων τα 22 δισ. δολ. καλύφθηκαν από τις ασφαλιστικές.

βλήτων, EnviroTrans για τις εργασίες µεταφορών, ενώ το ασφαλισ τήριο δεν διαφοροποιείται µεταξύ αιφνίδιου ή σταδιακού συµβάντος. Όπως τονίζει ο ίδιος «το ασφαλισ τήριο ενεργοποιείται µε απαιτήσεις που εγείρονται κατά του ασφαλισµένου (Claims made basis) και αποζηµιώνει τις απαιτήσεις αυτές ανεξάρτητα από την αιφνίδια ή σταδιακή φύση των συνθηκών ρύπανσης, αρκεί οι συνθήκες ρύπανσης να ξεκίνησαν µετά την ηµεροµηνία αναδροµικής ισχύος. Σε περίπτωση που η ηµεροµηνία αναδροµικής ισχύος ορισθεί πριν την ηµεροµηνία σύναψης της ασφάλισης,

τότε µιλάµε για κάλυψη προ-υπαρχουσών συνθηκών ρύπανσης». Η Interamerican από την άλλη πλευρά, προσφέ ρον τας ολοκ ληρωµένε ς υπηρεσ ίε ς σύµφωνα µε τα πρότυπα του Royal Institution of Chartered Surveyors, RICS, και ανταποκρινόµενη στις ανάγκες κάθε επιχείρησης ανεξαρτήτως µεγέθους και δραστηριότητας σε συνεργασία µε την αντασφαλιστική Munich RE έχει εισαγάγει σ την αγορά τη νέα γραµµή προϊόν των ασ τικής περιβαλλοντικής ευθύνης Green Line και για την ασφάλιση των ΑΠΕ, τη σειρά προϊόντων Energy Line τα οποία προσφέρουν ασφαλιστικές καλύψεις για κάθε ενεργειακή επένδυση ανάλογα µε το είδος των εγκαταστάσεων είτε πρόκειται για Φωτοβολταϊκές Μονάδες, Αιολικά Πάρκα, Γεωθερµικά Συστήµατα, Θερµικά ηλιακά συστήµατα, συστήµατα ηλιακού κλιµατισµού, βιοµηχανικές εγκαταστάσεις ψύξης, παθητικά ηλιακά συστήµατα, Τεχνολογίες βιοµάζας. Όπως χαρακτηριστικά µας είπε ο διευθύνων σύµβουλος της εταιρείας, Γιώργος Κώτσαλος «το περιβάλλον αποτελεί τη νέα πρόκληση για την εταιρεία µας. Μπροστά στο εξελισσόµενο φαινόµενο της κλιµατικής αλλαγής και του τεραστίου κόστους που αυτή θα συνεπιφέρει, χρειάζεται µια σοβαρή αντιµετώπιση και εµπλοκή εκ µέρους των ασφαλιστικών οργανισµών». Αξίζει να σηµειώσουµε ότι ΑΧΑ και Allianz στην Ελλάδα ασφαλίζουν φωτοβολταϊκά συστήµατα, ενώ περασµένο Απρίλιο η Α Χ Α παρέ χει εκπτώσεις στα ασφάλιστρα αυτοκινήτων υβριδικής τεχνολογίας. Οι ασφαλιστικές έχουν δείξει ότι και θέλουν και µπορούν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη. Το έδαφος υπάρχει. Οι εξαγγελίες για ανάπτυξη πολλές. Η όποια όµως συνεισφορά από την πλευρά των ασφαλιστικών θα είναι σαν το νερό στον πίθο των Δαναϊδων, αν το κράτος δεν αναλάβει την πρωτοβουλία να κάνει ουσιαστικό διάλογο για ανάπτυξη και τόνωση των επενδύσεων και την προστασία του περιβάλλοντος.

14th Roundtable with the Government of Greece

What is shaping the global agenda? Motivating government, business and finance through leadership strategy April 28th-30th 2010 Hotel Athenaeum InterContinental, Greece Key topics: � � � � � �

South-east Europe: what lies ahead? US foreign policy Russia’s place in the world The Israeli-Arab peace process Is the global financial crisis over? How to increase European economic growth?

� � � � � �

Reviving the Greek economy Why has yesterday’s star, eastern Europe, done so badly? Broadband infrastructure: incentives Technological innovations The energy landscape Reshaping the financial-services industry

Prominent speakers include:

Demetris Christofias President Republic of Cyprus

George A. Papandreou Prime Minister Greece

Antonis Samaras Opposition Leader Greece

Prof. Shlomo Ben-Ami Former Foreign Minister Israel

Amb.Vladimir Chizhov Permanent Representative to the European Communities Russia

Philippe Maystadt President & Chairman European Investment Bank

Stephen Walt Professor of International Affairs Harvard University

Paul Romer Senior Fellow & Economist Stanford University

Dimitri Nanopoulos Professor of Physics Texas A&M University

Programme and online registration: www.hazliseconomist.com www.economistconferences.eu Founding Sponsors

Lead Sponsor

Conference Sponsors

Media Sponsor

E-mail: info@hazliseconomist.com

Supporting Sponsor

Sponsor

Supplier of Courier Services

International Broadcast Partner

Internet Communication Sponsors

Supporters

Tel. (30) 210 94.08.750 Telecommunications Provider

Main Sponsor

Official Communication Sponsor

2010

Daniel Franklin Executive Editor The Economist

Official Airline Carrier

I.S.P.

with the kind support of

Communication Supporter

ΕΠΙΛΟΓΗ 51

BANKING

Λιανική τραπεζική

ΤΟ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ

των ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΥΛΟΠΑΤΗΣ Ο διευθυντής Διαχείρισης Διαθεσίµων της Citibank εκτιµά ότι ενδεχόµενη αύξηση επιτοκίων στην Ελλάδα δεν θα προκαλούσε απαραίτητα εισροή κεφαλαίων από ξένους επενδυτές µε τη µορφή καταθέσεων. Την ίδια στιγµή διάχυτος είναι ο προβληµατισµός σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά καθώς τα νέα δάνεια δίνονται µε µεγάλη συγκράτηση και µε «τσιµπηµένα» επιτόκια. Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

ιανύουµε µια δύσκολη περίοδο µε τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα να αντιµετωπίζουν προβλήµατα ρευσ τότητας και τους καταναλωτ έ ς να επιζητούν σταθερές αποδόσεις ικανές να αυξήσουν το εισόδηµά τους. Πώς σκοπεύετε να αντιµετωπίσετε το θέµα αυτό; Θα οδηγήσει ίσως η στενότητα ρευστότητας σε άνοδο των επιτοκίων καταθέσεων; H Citi, σαν παγκόσµια τράπεζα, έ χει ήδη βγει πιο δυνατή από την κρίση και δεν αν τιµε τωπίζ ει πρόβληµα ρευστότητας. Αντιθέτως, στο τέλος του 2009 ο δείκτης βασικής κεφαλαιοποίησης Tier 1 ήταν 11,7%, αρκετά υψηλότερος από τα ελάχιστα όρια που θέτουν οι ρυθµιστικές διατάξεις, ενώ επίσης η δοµική της ρευστότητα (που ισούται µε το άθροισµα των καταθέσεων, των µακροπρόθεσµων τοποθετήσεων και των ιδίων κεφαλαίων) σαν ποσοστό των 52 ΕΠΙΛΟΓΗ

συνολικών δανείων) αυξήθηκε σε 73% από 66% στο τέλος του 2008. Η ΕΚΤ τους τελευταίους 9 µήνες έχει ενισχύσει σηµαντικά τη ρευστότητα του ευρωπαϊκού διατραπεζικού συσ τήµατος, συµπεριλαµβανοµένων των ελληνικών τραπεζών. Συνολικά υπάρχει πλεονάζουσα ρευσ τότητα στη διατραπεζική αγορά την οποία η ΕΚΤ απορροφά σε καθηµερινή βάση.

Σκοπεύετε να ρίξετε σ την αγορά νέα καταθετικά προϊόντα µέσα στους επόµενους µήνες; Συνεχώς ανανεώνουµε την προσφορά µας σε προϊόντα παρέχοντας ιδιαίτερα ανταγωνιστικές λύσεις στους πελάτες µας. Για παράδειγµα ο ανοικτός καταθετικός λογαριασµός Easy Pay που προϋποθέτει την αυτόµατη εξόφληση λογαριασµών (π.χ. ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ) προσφέρει µεικτό ετήσιο επιτόκιο 2,5%.

Αυτά τα προϊόντα αφορούν απλές καταθέσεις ή και κλειστούς προθεσµιακούς λογαριασµούς; Και µέχρι που κρίνετε ότι µπορεί να φτάσουν τα επιτόκια καταθέσεων και για πόσο χρονικό διάστηµα; Πάντα αντιµετωπίζουµε κάθε πελάτη σφαιρικά. Παράλληλα µε την προσφορά σε απλά καταθετικά προϊόν τα παρέ χουµε και τη λύση των κλειστών προθεσµιακών λογαριασµών µε επιτόκιο που διαµορφώνεται κάθε φορά µε βάση τη συνολική τραπεζική σχέση του πελάτη. Τους τελευταίους 2 µήνες τα επιτόκια σ τις προθεσµιακές καταθέσεις έχουν ανέβει περίπου 0,5%. Ωστόσο, σύµφωνα µε στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος το επιτόκιο νέων καταθέσεων τον Δεκέµβριο του 2009 ήταν 2,8% µονάδες χαµηλότερα από ό,τι πριν ένα χρόνο. Θα υπάρξουν πιέσεις στην κερδοφορία των τραπεζών από τα αυξηµένα επιτόκια; Και αν ναι πώς µπορεί να αντιµετωπιστεί αυτό; Προφανώς αν για οποιονδήποτε λόγο τα επιτόκια καταθέσεων αυξηθούν µονοµερώς, χωρίς αντίστοιχη αύξηση των επιτοκίων χορηγήσεων, η κερδοφορία επηρεάζεται αρνητικά. Σαν γενικό κανόνα οι τράπεζες σ τοχεύουν να διατηρούν ένα συγκεκριµένο περιθώριο µεταξύ των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων, που να καλύπτει όχι µόνο τα επιχειρησιακά τους έξοδα αλλά και το κόσ τος των µη εξυπηρετούµενων δανείων. Σε τι οµάδα καταναλωτών κυρίως απευθύνονται και µε ποια κριτήρια ο πελάτης θα πρέπει να επιλέξει το προϊόν; Αξίζει εδώ να σηµειώσουµε ότι προσεγγίζουµε τον κάθε πε λάτη µας σε προσωπικό επίπεδο, µε σκοπό να αναγνωρίσουµε πλήρως τις ανάγκες του, ώστε να προτείνουµε την πλέον κατάλληλη σειρά προϊόντων που ταιριάζει µε το προφίλ του κάθε πελάτη. Μέσα από προσωπική συνέντευξη µε εξειδικευµένο σύµβουλο επενδύσεων αποδίδεται ιδιαίτερη σηµασία στις χρηµατοοικονοµικές ανάγκες του εκάσ τοτε πελάτη, σ τους στόχους αλλά και στον χρονικό ορίζοντα των στόχων αυτών, προκειµένου να προταθεί η σωσ τή κατανοµή των κεφαλαίων του µεταξύ παραδοσιακών καταθετικών και επενδυτικών προϊό-

ντων. Οι σύµβουλοι σε συνεργασία µε τον πε λάτη και µε τη χρήση των κατάλληλων «εργαλείων» θα σχεδιάσουν αποτ ε λ εσ µα τ ικά χαρτο φυλάκ ια µε σκοπό τη µέγιστη δυνητική απόδοση σ τα πλαίσια του ρίσκου που δέχεται να αναλάβει ο πελάτης. Ταυτόχρονα, δίνουµε έµφαση στη διαρκή παρακολούθηση των καταθετικών και επενδυτικών λογαριασµών των πελατών, ώστε να επιτυγχάνεται η έγκαιρη και αποτελεσµατική αναδιάρθρωσή τους σύµφωνα τις εκάστοτε ανάγκες του αλλά και τις συνθήκες των αγορών.

Το τελευταίο διάστηµα σύµφωνα µε ανεπίσηµα στοιχεία Έλληνες καταθέτες, µετέφεραν µεγάλα ποσά σε τράπεζες του εξωτερικού και κυρίως της Κύπρου, κάτι που σίγουρα βλάπτει την οικονοµία της χώρας. Πιστεύετε ότι µε τα νέα προγράµµατα θα γίνει επαναπατρισµός των κεφαλαίων; Τα ανεπίσηµα σ τοιχεία δεν µπορούν να αποτελέσουν βάση για σχόλια. Τα πρόσφατα στοιχεία όµως της Τράπεζας της Ελλάδος δείχνουν µια µείωση των εγχώριων τραπεζικών καταθέσεων. Πάντως οι Έλληνες έχουν παραδοσιακά χρήµατα σε τράπεζες του εξωτερικού, ενώ παράλληλα διατηρούν και καταθέσεις στην Ελλάδα. Θεωρείτε ότι η αύξηση των επιτοκίων θα δηµιουργήσει και κίνητρα σε ξένους καταθέτες µε βάση τα επιτόκια άλλων ευρωπαϊκών πιστωτικών ιδρυµάτων; Οι ξένοι καταθέτες- επενδυτές χρησιµοποιούν διαφορετικά προϊόντα πέραν των καταθέσεων, όπως για παράδειγµα οµόλογα (κυβερνητικά ή εταιρικά), ώσ τε να εκµεταλλευθούν τα διαθέσιµα τους. Άρα αύξηση επιτοκίων σ την Ελλάδα δεν θα προκαλούσε απαραίτητα εισροή κεφαλαίων από ξένους επενδυτές µε τη µορφή καταθέσεων.

Τους τελευταίους 2 µήνες τα επιτόκια στις προθεσµιακές καταθέσεις έχουν ανέβει περίπου 0,5%. Ωστόσο, σύµφωνα µε στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος το επιτόκιο νέων καταθέσεων τον Δεκέµβριο του 2009 ήταν 2,8% µονάδες χαµηλότερα από ό,τι πριν ένα χρόνο.

Και µια τελευταία ερώτηση, πιστεύετε ότι τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα θα πρέπει να χωριστούν στην Ελλάδα σε επενδυτικά και µη επενδυτικά; Το καθεστώς των επενδυτικών τραπεζών (δηλ. τραπεζών που δεν δέχονται καταθέσεις λιανικής) δεν υφίσταται σαν πρακτική στην Ελλάδα , όπως σε ορισµένες, άλλες χώρες. ΕΠΙΛΟΓΗ 53

BANKING

Ελλάδα

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΘΝΟΣΤΕΓΗ Το νέο δανειοδοτικό πρόγραµµα της Εθνικής Τράπεζας, «Ενεργειακή Εθνοστέγη», µε σκοπό την ενεργειακή αναβάθµιση των κτιρίων παρουσίασε το πιστωτικό ίδρυµα.

ικαιούχοι του νέου προγράµµατος είναι όλοι οι κάτοχοι κατοικιών που θέλουν να προβούν σε ενεργειακή αναβάθµιση της περιουσίας τους. Με το νέο πρόγραµµα θα χρηµατοδοτείται έως και το 100% του εγκεκριµένου προϋπολογισµού για έργα ενεργειακής αναβάθµισης, µε ή χωρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις. Χωρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις το επιτόκιο θα είναι µικρότερο από το τρέχον επιτόκιο καταναλωτικών δανείων της Εθνικής Τράπεζας κατά 300 µονάδες βάσης. Με την παροχή εµπράγµατων εξασφαλίσεων το επιτόκιο θα είναι βασισµένο στο euribor και µικρότερο από το τρέχον επιτόκιο των επισκευαστικών δανείων της Εθνικής Τράπεζας κατά 100 µονάδες βάσης. Η αξιολόγηση των αιτηµάτων θα γίνεται δωρεάν, χωρίς επιβάρυνση των ενδιαφεροµένων. Η διάρκεια χρηµατοδότησης θα είναι έως 5 έτη για δάνεια χωρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις και έως 15 έτη για δάνεια µε εµπράγµατες εξασφαλίσεις. Σε όλες τις περιπτώσεις παρέχεται δυνατότητα για 12µηνη περίοδο χάριτος για την καταβολή του κεφαλαίου. Όσον αφορά τη δυνατότητα χρηµατοδότησης εργολάβων - µηχανικών, για έργα που έχει εγκριθεί η χρηµατοδότησή τους από την ΕΤΕ, θα προβλέπεται πρόγραµµα παράλληλης χρηµατοδότησης του µηχανικού-εργολάβου µε βραχυπρόθεσµο κεφάλαιο κινήσεως για την ολοκλήρωση του έργου. Αυτό θα αποπληρώνεται από το επισκευαστικό δάνειο του ιδιώτη-ιδιοκτήτη όταν το έργο ολοκληρωθεί και πιστοποιηθεί. Όπως ανέφερε ο Απόστολος Ταµβακάκης, η Εθνική Τράπεζα χρηµατοδοτεί µεγάλες επενδύσεις συνολικής αξίας 1,44 δισ. ευρώ σε αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, µικρούς υδροηλεκτρικούς σταθµούς και µονάδες βιοαερίου και βιοµάζας, µε δανειοδότηση συνολικού ύψους 855 εκατ. ευρώ. Αυτές που έχουν ολοκληρωθεί και λειτουργούν αντιστοιχούν σε επενδύσεις αξίας 668 εκατ. ευρώ και παράγουν ηλεκτρική ενέργεια περίπου 460 Mw. Παράλληλα, σήµερα κατασκευάζονται νέες µονάδες συνολικής αξίας 770 εκ. ευρώ οι οποίες όταν ολοκληρωθούν θα παράγουν επιπλέον 407 Mw ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές.

Από αριστ. Ο Α. Ταµβακάκης, δ.σ. της ΕΤΕ, η υπουργός Περι βάλ λο ντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλαγής, Τίνα Μπιρµπίλη και ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιµελητηρίου Ελλάδος, Γ. Αλαβάνος.

Σύνολο εγκατεστηµένης ισχύος ΑΠΕ (σε MW) & µερίδιο αγοράς ETE Σύνολο εγκατεστηµένης ισχύος στη χώρα µέχρι τέλος 2009 σε ΜW

Αιολικά Πάρκα Φωτοβολταϊκά Πάρκα Μικροί Υδροηλ. Σταθµοί (ΜΥΗΣ) Βιοαέριο - Βιοµάζα Σύνολο

54 ΕΠΙΛΟΓΗ

Έργα σε λειτουργία πιστοδοτούµενα από ΕΤΕ σε MW

Εκτιµώµενο µερίδιο αγοράς ΕΤΕ στα εν λειτουργία έργα

922,61

398,80

43%

53,70

14,00

26%

182,61

22,60

12%

40,80

23,30

57%

1.199,72

458,70

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΑΜΒΑΚΑΚΗΣ ΙΣΧΥΡΕΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα ήταν και παραµένει υγιές, ενώ δεν υπάρχει κανένα πρόβληµα µε τις καταθέσεις, τόνισε κατηγορηµατικά ο διευθύνων σύµβουλος της Εθνικής Τράπεζας, Απόστολος Ταµβακάκης σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου της ΕΤΕ για την ανακοίνωση του προγράµµατος «ενεργειακής εθνοστέγης» της τράπεζας. Συγκεκριµένα, επεσήµανε ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα άντεξε και θα αντέξει από δω και πέρα, υπογραµµίζοντας ότι διαθέτει πολύ υψηλό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας, πάνω από 9% και ρευστότητα σε πολύ καλά επίπεδα. Κληθείς ο διευθύνων σύµβουλος της τράπεζας να σχολιάσει δηµοσιεύµατα περί φυγής καταθέσεων από τη χώρα, τόνισε χαρακτηριστικά ότι είναι εξαιρετικά υπερβολικά και δεν υπάρχει κανένα ζήτηµα. Δεν παρέλειψε ταυτόχρονα να επισηµάνει ότι η ζήτηση στον τοµέα των δανειακών προϊόντων συνεχίζεται κανονικά, µε τις τράπεζες να ανταποκρίνονται.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΡΟΒΟΠΟΥΛΟΣ ΑΥΞΑΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΔΑΝΕΙΑ ΣΤΟ «ΚΟΚΚΙΝΟ» Στο 7,9% αυξήθηκε το ποσοστό των µη εξυπηρετούµενων δανείων στο τέλος του 2009 από 5% ένα χρόνο πριν, και τα δάνεια στο κόκκινο έφτασαν τα 17,5 δισ. ευρώ. Τα στοιχεία αυτά παρουσίασε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γεώργιος Προβόπουλος, στον υπουργό Οικονοµικών, Γιώργο Παπακωνσταντίνου, στη συνάντησή τους µε θέµα την αξιοποίηση του αδιάθετου µέρους του πακέτου στήριξης των τραπεζών του 2008 και την ενίσχυση των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων στην τωρινή δύσκολη συγκυρία. Οι προβλέψεις µιλούν για νέα άνοδο των µη εξυπηρετούµενων δανείων το 2010, που µπορεί να φτάσει το 12%. Χαρακτηριστικό της στενότητας ρευστότητας είναι το γεγονός ότι στην τελευταία πράξη χορήγησης ρευστότητας της ΕΚΤ, αντλήθηκαν συνολικά 17 δισ. ευρώ από τα οποία 10 δισ. ευρώ περίπου αντλήθηκαν από ελληνικές τράπεζες.

INTERAMERICAN ΒΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΛΩΡΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Την έγκριση της Eureko για το επιχειρηµατικό σχέδιο της τριετίας 2010-2012, το οποίο στοχεύει σε οργανική ανάπτυξη και βελτίωση των οικονοµικών επιδόσεων, έλαβε πρόσφατα το νέο διοικητικό συµβούλιο της Interamerican. Ειδικότερα, προβλέπεται µια σειρά στρατηγικών πρωτοβουλιών της εταιρείας σε λειτουργικό επίπεδο (δοµές - underwriting - τεχνολογία), σε επίπεδο προϊόντων - υπηρεσιών (τυποποίηση συστηµάτων αντί προϊόντων ανά κλάδο) και διανοµής (πολυκαναλικότητα - νέο µοντέλο agency), σε συνδυασµό µε τον περαιτέρω έλεγχο του κόστους. Να σηµειωθεί ότι το 2009 η εταιρεία πέτυχε µείωση των δαπανών 17% σε σχέση µε το 2008. Στη σύνθεση του διοικητικού συµβουλίου τώρα, νέος πρόεδρος της εταιρείας είναι ο Thomas van Rijckevorsel, µέλος του διοικητικού συµβουλίου της Eureko και προέρχεται από τη Rabobank. Αντιπρόεδρος του νέου δ.σ. είναι ο Adrian Hegarty και διευθύνων σύµβουλος ο Γιώργος Κώτσαλος. Σε ό,τι αφορά τα µεγέθη του οµίλου η Eureko, ανακοίνωσε για το 2009 καθαρά κέρδη ύψους 1,4 δισ. ευρώ, αναστρέφοντας την εικόνα του ζηµιογόνου 2008. Τα συνολικά ίδια κεφάλαια της Eureko αυξήθηκαν κατά 36% φθάνοντας τα 10,1 δισ. ευρώ έναντι 7,5 δισ. το 2008. Στα κέρδη της Eureko, η Interamerican συνεισέφερε 21,8 εκατ. ευρώ προ φόρων (6,2 εκατ. καθαρά, µετά από προβλέψεις έκτακτης εισφοράς, Audatex κ.λπ.). Φέτος, το πρώτο δίµηνο του έτους ξεκίνησε θετικά για την Interamerican µε την παραγωγή σε εγγεγραµµένα ασφάλιστρα, στο σύνολο των δραστηριοτήτων, να είναι αυξηµένη 11% σε σχέση µε το αντίστοιχο χρονικό διάστηµα του 2009.

ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ ΙΔΡΥΜΑ Ι.Σ. ΛΑΤΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΥΦΕΣΗ Αν και η Ελλάδα εξακολουθεί να συγκαταλέγεται στις χώρες µε το χαµηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ που κατευθύνεται στην έρευνα, διαθέτει θύλακες αριστείας που διασφαλίζουν ένα συγκριτικό πλεονέκτηµα στην ερευνητική δραστηριότητα της χώρας µας, τόνισε ο γενικός γραµµατέας Έρευνας και Τεχνολογίας, καθηγητής Αχιλλέας Μητσός πρόσφατα σε εκδήλωση µε θέµα «Ερευνητική Πολιτική». Η τελευταία πραγµατοποιήθηκε µε στόχο την παρουσίαση από το Κοινωφελές Ίδρυµα Ιωάννη Σ. Λάτση των αποτελεσµάτων των επιστηµονικών µελετών που εκπονήθηκαν το 2009 µε την αποκλειστική χρηµατοδότηση του Ιδρύµατος. Οι 15 ερευνητικές οµάδες, απαρτιζόµενες από 90 ερευνητές, παρουσίασαν τις µελέτες τους σε ένα ευρύ επιστηµονικό κοινό, στην έδρα του Κοινωφελούς Ιδρύµατος Ιωάννη Σ. Λάτση, στο Κεφαλάρι. Παράλληλα, το Κοινωφελές Ίδρυµα Ιωάννη Σ. Λάτση, θέλοντας να δώσει περαιτέρω ώθηση στις ερευνητικές δραστηριότητες επιστηµόνων όλων των κλάδων και βαθµίδων, ανανέωσε τη δέσµευσή του προς την ερευνητική κοινότητα ανακοινώνοντας τη χρηµατοδότηση ενός νέου κύκλου ετήσιων Επιστηµονικών Μελετών για το 2011.

CHARTIS ΕΛΛΑΣ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Η Chartis διακρίθηκε στην ετήσια έρευνα Best Workplaces 2010, για την ανάδειξη των εταιριών µε το καλύτερο εργασιακό περιβάλλον στην Ελλάδα, καταλαµβάνοντας την έκτη θέση στην κατηγορία των εταιριών που απασχολούν από 50-250 εργαζόµενους. Πρόκειται για την τρίτη διάκριση της Chartis στην εν λόγω έρευνα, σε ισάριθµες συµµετοχές, µε τη φετινή θέση να αποτελεί την υψηλότερη διάκριση που έχει επιτύχει.

ΕΠΙΛΟΓΗ 55

BANKING

Τράπεζες & τραπεζική στον κόσµο

MORGAN STANLEY «SHOW ME THE MONEY» Α πό την 1η Μαΐου η

BNP PARIBAS ΜΕΙΩΝΕΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΠΑΝΑΜΑ, ΜΕΓΑΛΗ ΚΕΪΜΑΝ & ΜΠΑΧΑΜΕΣ Στην καναδική Scotiabank µεταφέρει τις υπηρεσίες Wealth Management ο γαλ λικός τ ραπεζικός κολοσσός BNP Paribas. Η συµφωνία αφορά, τον Παναµά, τη Μεγάλη Κέιµαν και τις Μπαχάµες. Η κύρωση της µεταφοράς εκκρεµεί ακόµα από τις τραπεζικές ρυθµιστικές αρχές των δύο χωρών, ενώ δεν αναµένεται να ολοκληρωθεί πριν το τρίτο τρίµηνο του

2010, µε τους συγκεκριµένους όρους της συµφωνίας να µην έχουν ακόµη δηµοσιοποιηθεί. Σε κάθε περίπτωση όµως γίνεται σαφής η πρόθεση της BNP Paribas να µειώσει τη δραστηριότητά της στις περιοχές. Στον αντίποδα, οι εξελίξεις εξυπηρετούν τη στρατηγική των Καναδών για επέκταση στον συγκεκριµένο τοµέα.

SANTANDER ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΣΤΑ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ ΤΗΣ Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ

Η µεγαλύτερη τράπεζα της ιβηρικής χε ρσονήσου σ τ ην προσπάθε ια ε ν ίσχυσης της παρουσίας της πέρα από το κανάλι της Μάγχης ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εµπλακεί πιο ενεργά στην αγορά εµπορικών ακινήτων στο Ηνωµένο Βασίλειο. Συγκεκριµένα, το Asset Management της Santander δηµιουργεί θέση εµπορικών ακινήτων σε τέσσερα διαφορετικά επενδυτικά της χαρτοφυλάκια. Τα τε λευταία αποτελούν τα Santander Balanced Portfolio, Santander Global Equity Por tfolio, Santander International Equity Portfolio και Sant ander Balanced Income Portfolio. Οι ιθύνοντες της ισπανικής τράπεζας επέλεξαν για το σκοπό τους 56 ΕΠΙΛΟΓΗ

να συνεργαστούν µε το Threadneedle UK Property Unit Trust, ένα ηµερήσια διαπραγµατεύσιµο fund που επιλέχτηκε λόγω της εστίασής του στη µεγαλύτερη και ταχύτερη αποδοτικότητα, όπως αποδεικνύουν και οι επιδόσεις του από την έναρξη λειτουργίας του τον Φεβρουάριο του 2007, στοιχεία απαραίτητα για µια δυναµική είσοδο των Ισπανών στον συγκεκριµένο τοµέα. Σε κάθε περίπτωση οι άνθρωποι της Santander εµφανίζονται αισιόδοξοι και σε αυτό το κλίµα ο Keith Speck, επικεφαλής του Santander Asset Management, σηµείωσε πως οι αποδόσεις 7% και πάνω στη βρετανική αγορά εµπορικών ακινήτων αντιπροσωπεύουν µια ελκυστική πηγή εσόδων.

σηµαντικότερη τράπεζα στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, Mitsubishi UFJ και η αµερικανική Morgan Stanley θα συνενώσουν τις επενδυτικές τους δραστηριότητες στην Ιαπωνία. Η συµφωνία έρχεται ως φυσικό ακόλουθο της συνεργασίας των δύο οµίλων από τον Σεπτέµβριο του 2008 όταν οι Ιάπωνες εξαγόρασαν το 20% της «χτυπηµένης» από την κρίση Morgan Stanley µε αντίτιµο 9 δισ. δολ. Η επικείµενη κίνηση στην ουσία αποτελεί συγχώνευση του investment banking των δύο τραπεζών στην Ιαπωνία και πλέον οι πελάτες τους θα µπορούν να απευθύνονται και να συµβουλεύονται τον νέο ενιαίο φορέα.

UBS ΝΕΟ «ΑΦΕΝΤΙΚΟ»

Αλλαγή φρουράς σηµειώθηκε από 1ης Απριλίου στο κορυφαίο χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα της Ελβετίας. Η UBS ανακοίνωσε την τοποθέτηση του 45χρονου Lukas Gähwiler στη θέση του διευθύνοντος συµβούλου. Ο κ.Gähwiler αντικατέστησε τον Franco Morra ο οποίος προβλέπεται να περάσει ένα µεταβατικό διάστηµα µαζί µε τον διάδοχό του. Το τελευταίο κρίνεται παραπάνω από αναγκαίο, αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ο Gähwiler δεν σταδιοδρόµησε στην UBS, αντίθετα τα τελευταία 20 χρόνια εργαζόταν για την Credit Suisse. Από το 2000 και ύστερα κατείχε σειρά νευραλγικών θέσεων ευθύνης στην Ελβετία και τη Βόρεια Αµερική. Το τελευταίο του πόστο ήταν αυτό του επικεφαλής πιστώσεων της Credit Suisse Private Banking.

HSBC

«ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ» ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

Ο αυστραλιανός βραχίονας του µεγάλου βρετανικού τραπεζικού οίκου ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ανοίξει 100 περίπου καινούργια υποκατασ τήµατα σ τη χώρα µέσα στα επόµενα δέκα χρόνια. Η κίνηση αυτή θα επιφέρει χωροταξικό πενταπλασιασµό αν σκεφτεί κανείς ότι µέχρι τον Απρίλιο λειτουργούσαν στην Αυστραλία µόνο 24 υποκαταστήµατα. Το πρώτο δείγµα της νέας αυτής στρατηγικής έγινε στα µέσα Απριλίου µε τα επίσηµα εγκαίνια δύο νέων υποκαταστηµάτων σε Καµπέρα και Βόρειο Σίδνεϋ. Μέχρι στιγµής η HSBC, παρά τη µακρόχρονη παρουσία της στη χώρα, επεδίωκε να προσελκύσει µια ολιγάριθµη ελίτ υψηλών εισοδηµάτων. Αυτό τώρα φαίνεται να αλλά-

ζει και πρωτεύοντα στόχο πλέον αποτελεί η µεσαία και ανώτερη τάξη που κερδίζει πάνω από 80.000 δολ. ετησίως. Οι λόγοι που έκαναν τους ιθύνοντες του τραπεζικού γίγαντα να αλλάξουν τακτική είναι, αφενός οι προβλέψεις για ταχεία αύξηση του πληθυσµού τα επόµενα 10 µε 15 χρόνια και αφετέρου το γεγονός ότι η Αυστραλία ελάχιστα επηρεάστηκε από τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση. Τέλος, το ίδιο το προφίλ της Αυστραλιανής HSBC αποτελεί εχέγγυο επιτυχίας, όπως κατέδειξε εξάλλου και η άνευ προηγουµένου ζήτηση, κυρίως από Ασιάτες επενδυτές, οµολόγου ύψους 1,5 δισ. δολ. που εξέδωσε πρόσφατα ο χρηµατοπιστωτικός οργανισµός.

ROYAL BANK OF SCOTLAND ΟΤΑΝ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΔΕΝ ΤΗΡΕΙΤΑΙ ΤΟ ΠΡΟΣΤΙΜΟ ΦΘΑΝΕΙ ΤΑ 29 ΕΚΑΤ. ΛΙΡΕΣ

Η µεγαλύτερη βρετανική τράπεζα κα-

λείται να πληρώσει 28,6 εκατ. λίρες µετά την παραδοχή στελεχών της ότι διέρρευσαν εµπιστευτικές πληροφορίες σε άλλο χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα. Το πρόστιµο κυρώθηκε επί τη βάσει αντιδεοντολογικής συµπεριφοράς και θα ήταν κατά 5 εκατ. λίρες µεγαλύτερο αν η Royal Bank of Scotland έδειχνε απροθυµία να συνεργαστεί µε τη ρυθµιστική αρχή. Το όλο θέµα αφορά διαρροή απόρρη-

των πληροφοριών πάνω σε δύο δάνεια την περίοδο από τον Οκτώβριο του 2007 έως τον Μάρτιο του 2008. Στην υπόθεση εµπλέκονταν 2 µεσαία στελέχη της Royal Bank of Scotland, εκ των οποίων ο ένας έχει εγκαταλείψει τη βρετανική τράπεζα και ο άλλος έχει τεθεί σε διαθεσιµότητα. Η διερεύνηση της υπόθεσης άρχισε τον Μάρτιο του 2008 µετά από καταγγελία της Barclays ότι τα συγκεκριµένα πρόσωπα από την Royal Bank of

Scotland επιχείρησαν µονοµερώς να προσεγγίσουν δικά της στελέχη για να «πουλήσουν» ευαίσθητες πληροφορίες πάνω σε δάνεια εταιρειών µεγάλης οικονοµικής επιφάνειας. Η Royal Bank of Scotland, µε ανακοίνωσή της, χαρακτήρισε το συµβάν θλιβερό πλην µεµονωµένο, επιπλέον τονίζεται πως η τράπεζα έχει εισαγάγει πιο αυστηρό εσωτερικό κώδικα προς αποτροπή παρόµοιων περιστατικών στο µέλλον. ΕΠΙΛΟΓΗ 57

Η ΕΛΛΑΔΑ & ΟΙ ΙΣΧΥΡΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

OΥ ΤΟΠΙΕΣ &

ΜΕΓΑΛΕΣ 60 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Ισορροπίες που ανατράπηκαν, ισορροπίες που στόχος είναι να αποκατασταθούν. Ο κόσµος προσπαθεί να συνθέσει το παζλ µίας νέας εποχής ανάπτυξης σε γερές βάσεις, διαδροµή δύσκολη, που κάπου στην πορεία της ορισµένοι ισχυροί φαίνεται να χάνουν την ορθότητα της κρίσης τους µέσα σε ένα περιβάλλον πιέσεων. Το σίγουρο είναι ότι σύνεση πρέπει να δείξουν οι κοινωνίες και οι κυβερνήσεις τους. Ο αναπροσανατολισµός των οικονοµικών στόχων είναι απαραίτητος όπως και οι µεταρρυθµίσεις που θα οδηγήσουν σε αυτούς. Το ζήτηµα δεν είναι οικονοµικό, είναι ζήτηµα εφαρµογής της οικονοµικής λογικής. Από τον ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ ΕΠΙΛΟΓΗ 61

Η ΕΛΛΑΔΑ & ΟΙ ΙΣΧΥΡΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

αυξανόµενη νευρικότητα της Άνγκελα Μέρκελ και οι σκληρές διατυπώσεις της απέναντι στο «ελληνικό πρόβληµα» κρύβουν µια σειρά από δύσκολα και επικίνδυνα διλήµµατα στα οποία πρέπει να πάρει αποφάσεις. Για τους περισσότερους Γερµανούς, η γερµανική οικονοµία αποτελεί µια παγκόσµιας κλάσης ατµοµηχανή. Είναι περήφανοι για αυτήν και θεωρούν ότι βασίζεται σε µια αλάνθαστη συνταγή: Υψηλή ποιότητα, καινοτοµία, ανταγωνιστικές τιµές. Όσο αυτές οι προϋποθέσεις ισχύουν, τότε ολόκληρος ο κόσµος είναι µια αγορά για τα γερµανικά προϊόντα. Αλλά όχι πια. Η παγκόσµια οικονοµική κρίση αποκάλυψε αυτό που οι δωροδοκίες στις οποίες επιδίδονταν η Siemens και η Daimler (και ποιος ξέρει πόσες ακόµα γερµανικές εταιρείες) προσπαθούσαν επί χρόνια να κρύψουν. Το τρίπτυχο ποιότητα – καινοτοµία – χαµηλές τιµές δεν αντέχει να διατηρήσει την ανάπτυξη σε µια οικονοµία εφόσον το οικονοµικό περιβάλλον αλλάζει. Και τώρα το περιβάλλον έχει αλλάξει δραµατικά. Η γερµανική οικονοµία δεν βρίσκει τόσο εύκολα πρόθυµους πελάτες να αγοράσουν τα προϊόντα της. Τούτο, για µια οικονοµία που είναι απολύτως προσαρµοσµένη και εξαρτηµένη από τις εξαγωγές αποτελεί πηγή µεγάλης ανησυχίας. Ήδη το εµπορικό πλεόνασµα της Γερµανίας από τα 243 δισ. δολάρια του 2008 έπεσε στα 110 δισ. δολάρια το 2009. Πόσο θα πέσει ακόµα το 2010; Έτσι, η πίεση που δέχεται η Άνγκελα Μέρκελ είναι πολλαπλή. Από τη µία πλευρά η κοινή γνώµη της Γερµανίας της επιβάλλει να προστατεύει τα εθνικά αποθέµατα και να τα κατευθύνει στην κάλυψη των εσωτερικών αναγκών της Γερµανίας και όχι στους «άσωτους ΄Ελληνες». Από την άλλη η Γερµανίδα καγκελάριος γνωρίζει ότι αν οι ευρωπαίοι εταίροι της (που αποτελούν και τους σηµαντικότερους πελάτες των γερµανικών επιχειρήσεων) πιεστούν υπερβολικά τότε η κατάρρευση των γερµανικών εξαγωγών θα δηµιουργήσει στη γερµανική οικονοµία και κοινωνία πολύ µεγαλύτερα προβλήµατα από τα σηµερινά. Η Γερµανία έχει ξαναζήσει τις συνέπειες µιας οικονοµικής κατάρρευσης τη δεκαετία του 1930 µε τα γνωστά αποτελέσµατα. Ως εκ τούτου η ανάγκη αναπροσανατολισµού της γερµανικής οικονοµίας είναι επιτακτική αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αυτό το έχει αντιληφθεί είτε η γερµανική κοινή γνώµη είτε η Γερµανίδα καγκελάριος. Όλοι δείχνουν προσκολληµένοι στην αναζήτηση πρόσκαιρων λύσεων για πρόσκαιρα προβλήµατα, ελπίζοντας πως η κρίση θα περάσει σύντοµα και όλα θα γίνουν όπως πριν.

ΕΛΛΑΔΑ Η ΔΥΣΚΟΛΗ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ

ΚΟΣΜΟΣ ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΣΥΝΕΣΗ & ΠΡΑΞΗ

Αυτή η πλάνη έχει αρχίσει να διαλύεται στην Ελλάδα. Η ελληνική κοινωνία βιώνει πλέον µε τρόπο τραυµατικό αλλά και απρόσµενα σοβαρό την ενηλικίωσή της. Έχει γίνει σαφές ότι η περίοδος της ευφορίας κατά την οποία η ανάπτυξη βασιζόταν σ την κατανάλωση µε δανεικά χρήµατα έχει τελειώσει. Από το 1981 που το εξωτερικό χρέος της Ελλάδας ήταν 27% του ΑΕΠ ως σήµερα που έχει ξεπεράσει κατά πολύ το 100%, η απόσταση είναι µεγάλη. Και η πορεία επονείδιστη. Η χώρα συνήθισε να απολαµβάνει καρπούς που δεν παράγει. Κατανάλωσε δανεικά και δωρεάν ευρωπαϊκές ενισχύσεις µε τρόπο σκανδαλώδη. Και, όπως πάντοτε συµβαίνει µόλις το πάρτι χαλάσει, αναζητείται ο υπεύθυνος. Μόνο που στην περίπτωση της Ελλάδας είµαστε όλοι υπεύθυνοι… Το πιο ανησυχητικό είναι ότι για τις χώρες της Ευρωζώνης σ την οποία ανήκουµε, το «εργαλείο» της νοµι62 ΕΠΙΛΟΓΗ

σµατικής υποτίµησης δεν υπάρχει. Άρα µόνο µία λύση µπορεί να δοθεί: Αύξηση του ανταγωνισ τικού πλεονεκτήµατος µέσω δηµοσιονοµικής προσαρµογής και δραστικών µεταρρυθµίσεων ώστε επιτέλους η ελληνική οικονοµία να µπορέσει να παράξει προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και προστιθέµενης αξίας, τέτοια που να τονώσουν τον εξαγωγικό προσανατολισµό της χώρας. Αλλιώς, επίκειται βαθιά ύφεση µέσα από την οποία θα εξευρεθεί ανταγωνιστικότητα µε την αναπόφευκτη πτώση των τιµών. Το κακό στην περίπτωσή µας είναι ότι, εξαιρουµένης της ρητορικής, από πουθενά δεν φαίνεται η πολιτική αποφασιστικότητα για ρήξεις και µεταρρυθµίσεις. Ούτε στην παραγωγή ανταγωνιστικού προϊόντος ούτε στην αγορά εργασίας, τις δύο βασικότερες αδυναµίες της οικονοµίας µας.

Δεν είναι µόνο η Κίνα. Σταθερά προσανατολισµένες στις εξαγωγές είναι π.χ. η Ιαπωνία, η Νότιος Κορέα και η Ταϊβάν. Όλες αυτές οι χώρες αντιµετωπίζουν προβλήµατα που βρίσκονται στον αντίποδα εκείνων που αντιµετωπίζουν οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Οι µεν δεν έχουν να πληρώσουν, οι δε δεν βρίσκουν να πουλήσουν. Είναι προφανές ότι η λύση σ το παγκόσµιο οικονοµικό πρόβληµα δεν πρόκειται να δοθεί άµεσα. Θα προέλθει από µια διαδικασία που θα κρατήσει χρόνια. Πόσα; Τόσο λιγότερα όσο µεγαλύτερη σύνεση δείξουν οι κοινωνίες και οι κυβερνήσεις τους. Ο αναπροσανατολισ µός των οι κονοµι κών σ τόχων είναι απαραίτητος όπως και οι µεταρρυθµίσεις που θα οδηγήσουν σε αυτούς. Τώρα πια το ζήτηµα δεν είναι οικονοµικό, είναι ζήτηµα εφαρµογής οικονοµικής πολιτικής.

ΚΙΝΑ Ο ΠΛΗΓΩΜΕΝΟΣ ΔΡΑΚΟΣ Φυσικά, και άλλες χώρες µε ισχυρές ως τώρα οικονοµίες αντιµετωπίζουν αντίστοιχα προβλήµατα µε τη Γερµανία. Ούσες προσανατολισµένες στην ενίσχυση των εξαγωγών τους θα πρέπει τώρα να βρουν άλλους τρόπους να διατηρήσουν την αναπτυξιακή τους ορµή. Κορυφαίο παράδειγµα η Κίνα, της οποίας ο ρυθµός ανόδου του ΑΕΠ ήταν περίπου 8% το 2009. Με την επιµονή της σε κυβερνητικά επιβαλλόµενες τεχνητές οικονοµικές ισορροπίες (όπως για παράδειγµα το χαµηλό κόστος κεφαλαίου, η υποτιµηµένη ισοτιµία του κινεζικού νοµίσµατος αλλά και τεχνητές ισορροπίες στο κόστος των καυσίµων, της γης κ.λπ.) που οδηγούν την ανάπτυξη να εξαρτάται από τις εξαγωγές και τις σχετικές επενδύσεις, είναι βέβαιο ότι η συρρίκνωση των διεθνών αγορών λόγω της κρίσης θα οδηγήσει σε αδιέξοδο την κινεζική οικονοµία. Παράλληλα, οι διάφορες «φούσκες», µε κυρίαρχη εκείνη των ακινήτων στις σηµαντικές κινεζικές µεγαλουπόλεις, θα σκάσουν στο προσεχές µέλλον. Σήµερα η κινεζική βιοµηχανία απασχολεί πάνω από 250 εκατοµµύρια Κινέζους και προσφέρει περίπου το 48% του κινεζικού ΑΕΠ των 8,8 τρισ. δολαρίων. Με δεδοµένο ότι ο αγροτικός τοµέας είναι εξαιρετικά πολυπληθής στην Κίνα, το περιθώριο διοχέτευσης ανάπτυξης στον τοµέα των υπηρεσιών υπάρχει. Αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο να συµβεί γρήγορα και χωρίς εντάσεις.

Η.Π.Α. ΠΥΓΜΗ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ Σε πιο ώριµες χώρες, όπως για παράδειγµα οι ΗΠΑ, η επιδιόρθωση των κακώς κείµενων γίνεται πιο γρήγορα και µε µεγαλύτερη αποφασιστικότητα. Οι Αµερικανοί έκαναν τα ίδια λάθη µε εµάς. Έσπρωξαν την παραγωγική τους δυνατότητα στο εξωτερικό γιατί εκεί βρήκαν φθηνότερα εργατικά χέρια. Το εµπορικό τους έλλειµµα έφτασε τα 380 δισ. δολάρια το 2009 µειωµένο από τα 706 δισ. δολάρια το 2008. Το εξωτερικό χρέος έφτασε τα 13,4 τρισ. δολάρια, σχεδόν όσο και το ΑΕΠ. Οι Αµερικανοί βυθίστηκαν στη δίνη των δανείων που κάλυψαν µε υπερτιµολογηµένες αξίες, κυρίως τα ίδια τους τα σπίτια. Η «φούσκα» δεν άργησε να σπάσει αφού η ανάπτυξη δεν βασιζόταν σε πραγµατικό πλούτο αλλά επρόκειτο περί χρηµατοοικονοµικού φαινοµένου. Όµως, ελήφθησαν σωστά µέτρα. Όχι µόνο για τη σταθεροποίηση του συστήµατος µε την εξαγγελία πακέτων στήριξης δισεκατοµµυρίων δολαρίων από την οµοσπονδιακή κυβέρνηση αλλά κυρίως µε το κλείσιµο επιχειρήσεων του χρηµατοοικονοµικού κλάδου και µε την πτώση των τιµών των ακινήτων που ακολούθησε. Τα «άρρωστα» κοµµάτια της αγοράς οδηγήθηκαν στον αφανισµό. Και οι Αµερικανοί επιστρέφουν σταθερά σε αυτό που τους έκανε ισχυρό έθνος από την αρχή. Αποδοτικότερη εργασία, ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα, περικοπή δαπανών, αύξηση των αποταµιεύσεων. Αυτά, µάλιστα, δεν αφορούν µόνο τα νοικοκυριά αλλά και το ίδιο το κράτος. Η διοίκηση Οµπάµα ήδη από τον προϋπολογισµό του 2009 ξεκίνησε τη δηµοσιονοµική προσαρµογή. Και, φυσικά, συνεχίζει. Ωστόσο, δηµοσιονοµική προσαρµογή στις ΗΠΑ σηµαίνει το αν τίθετο από αυτό που ελπίζει η Γερµανία ότι θα συµβεί. Οι Αµερικανοί θα προτιµήσουν να σταµατήσουν τις εισαγωγές από το εξωτερικό και θα επικεντρωθούν στην αύξηση των δικών τους εξαγωγών. Ταυτόχρονα θα προωθήσουν την κατανάλωση προϊόντων που παράγονται εγχωρίως. Η αιµορραγία κεφαλαίων προς το εξωτερικό πρέπει να σταµατήσει καθώς και το εξωτερικό χρέος είναι υπέρογκο και το έλλειµµα του ισοζυγίου χαώδες. Το ίδιο συµβαίνει σε πολλές χώρες, µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Κοντινά µας παραδείγµατα η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία. Το 7,2% των γερµανικών εξαγωγών κατευθύνεται στις ΗΠΑ, το 6,2% στην Ιταλία, το 4,3% στην Ισπανία. Ο βιοµηχανικός τοµέας της Γερµανίας απασχολεί περίπου το 30% από τα 43,5 εκατ. του εργατικού της δυναµικού. Τι θα γίνει αν οι εξαγωγές µειωθούν περισσότερο και τα εργοστάσια αρχίσουν να κλείνουν;

ΕΠΙΛΟΓΗ 63

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΛΙΤ & ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

64 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΤΟ

ΦΑΝΤΑΣΜΑ

ΤΟΥ ΤΕΙ ΧΟΥ Σ

ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ Το τείχος του Βερολίνου χώριζε την πλούσια δυτική από την οικονοµικά ασθενέσ τερη ανατολική Γερµανία Γερµανία. Εικοσιένα χρόνια µετά το φάντασµα του τείχους του Βερολίνου πλανάται πάνω από Ευρώπη. Αυτή τη φορά για να χωρίσει το την Ευρώπη ευρωπαϊκό οικοδόµηµα οικοδόµηµα. Γιατί το σηµερινό δίληµµα της Ευρώπης είναι εάν θα προχωρήσει σ ε µ ε γα λ ύ τ ε ρ η π ο λ ι τ ι κ ή ε ν ο π ο ί η σ η κ α ι στενότερη οικονοµική διακυβέρνηση ή σε χαλάρωση και τελικά διάσπαση σε ισχυρό Νότο Αυτή είναι και η Βορρά και αδύναµο Νότο. πραγµατική ιστορική ευθύνη της οικονοµικά Γερµανίας ισχυρότερης Γερµανίας. Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

απόφαση πάρθηκε. Οι ηγέτες του Eurogroup αποφάσισαν υπέρ ενός µεικτού σχεδίου βοήθειας προς την Ελλάδα µε τη συµµετοχή -κατά το 1/3- του ΔΝΤ, και η Ελλάδα ζήτησε την ενεργοποίησή του στις 23 Απρίλιου. Ταυτόχρονα, ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλωντ Τρισέ λίγο πριν την κρίσιµη συνεδρίαση του Eurogroup είχε ανακοινώσει την αποδοχή ως εγγυήσεων κρατικών και τραπεζικών οµόλογων µε αξιολόγηση «ΒΒΒ-» πέραν του 2010, κάτι που αποτελεί τη βάση για την αποκατάσταση των συνθηκών ρευστότητας στο τραπεζικό σύστηµα και την οµαλή χρηµατοδότηση της εγχώριας οικονοµίας. Με την απόφαση Τρισέ η Ελλάδα κάλυψε το τραπεζικό της σύστηµα, ας µην ξεχνάµε όµως ΕΠΙΛΟΓΗ 65

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΛΙΤ & ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Aν η διεθνής οικονοµική ύφεση επαναληφθεί και οι οµολογιακές αγορές στενέψουν επικίνδυνα λόγω του τεράστιου όγκου χρεών που έχουν συσσωρευτεί παγκοσµίως, τότε η Ελλάδα είναι µάλλον απίθανο να ξεφύγει από µία αυτοτροφοδοτούµενη κρίση χρεών!

ότι το ζήτηµα δεν είναι να δανειστούµε µόνο στο προσεχές διάστηµα αλλά να µπορέσουµε να µειώσουµε το κόστος δανεισµού και το φθινόπωρο και -ειδικά- το 2011 και το 2012, οπότε φουσκώνει η ανάγκη δανεισµού για την αναχρηµατοδότηση του χρέους. Το χρηµατοδοτικό πακέτο στήριξης της χώρας δεν συνοδεύεται από ουσιαστική µείωση των επιτοκίων, το επιτόκιο προβλέπεται στο 5% περίπου για δάνεια µε σταθερό επιτόκιο (από το σηµερινό περίπου 7%) και περίπου 4% µε τα σηµερινά δεδοµένα για δάνεια κυµαινόµενου επιτοκίου. Από την άποψη κόστους δανεισµού διευκολύνεται µεν η Ελλάδα µε την προσφυγή στην ευρωπαϊκή βοήθεια, γιατί, ακόµα και µετά την απόφαση στήριξης της χώρας, το κόστος του δανεισµού στις εκδόσεις οµολόγων και εντόκων γραµµατίων που ακολούθησαν διατηρήθηκε υψηλό. Όµως µε τα δεδοµένα της Ελλάδας και αυτό ακόµα το επιτόκιο του σχεδίου στήριξης είναι πολύ ακριβό και δεν λύνει το πρόβληµα της Ελλάδας, παρόλο που η συνδροµή του ΔΝΤ θα συνοδεύεται από χαµηλότερο επιτόκιο από το ευρωπαϊκό. Όσον αφορά το ΔΝΤ, µετά τα πρόσφατα σκληρά µέτρα που έλαβε η Ελλάδα, υπάρχει η άποψη ότι δεν πρόκειται να θέσει σκληρούς όρους στη δανειοδότησή της. Αυτό όµως ως ένα βαθµό αµφισβητήθηκε από τον επικεφαλής του, Ντοµινίκ Στρος Καν, ο οποίος σηµείωσε ότι η συνδροµή θα δοθεί, όταν όµως ρωτήθηκε εάν αυτή θα συνοδεύεται από δηµοσιονοµικό πρόγραµµα προσαρµογών απάντησε ότι αυτό θα καταρτιστεί από το ΔΝΤ, όπως κάνει µε κάθε χώρα. Συνεπώς η εµπλοκή του ΔΝΤ µπορεί να σηµατοδοτήσει και τη λήψη νέων µέτρων που ίσως να προκαλέσουν κοινωνικές αντιδράσεις. Κάπως έτσι µπορεί η απόφαση του Συµβουλίου της Ευρώπης για τη δηµιουργία ενός µηχανισµού στήριξης να έδειξε τη βούληση των κρατών–µελών για τη διαφύλαξη της σταθερότητας της Ευρωζώνης, τo διακύβευµα όµως υπερβαίνει κατά πολύ την ευρωπαϊκή διαχείριση του ελληνικού προβλήµατος.

Υπόθεση εργασίας Ας πούµε, λοιπόν, πως µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από τις αγορές ή από το ευρωπαϊκό σχέδιο στήριξης, η Ελλάδα βρίσκει και δανείζεται 20-30 δισ. και ανταπεξέρχεται τους επόµενους 6 µήνες χωρίς προβλήµατα ρευστότητας. Μετά τι γίνεται; Γιατί είναι σίγουρο πως ανάπτυξη δεν θα υπάρχει για τα επόµενα 3 χρόνια, το δηµόσιο χρέος θα συνεχίσει να 66 ΕΠΙΛΟΓΗ

αυξάνει όσο θα υπάρχουν ελλείµµατα, ενώ η χώρα θα πρέπει τη τριετία 2010-2012 να καταβάλλει µόνο για χρεολύσια 90 δισ. και να αναζητήσει στις αγορές περίπου τα διπλάσια. Θυµίζουµε πως το 1929 ο λόγος δηµοσίου και ιδιωτικού χρέους στις ΗΠΑ ήταν 260% του ΑΕΠ. Σήµερα έχει φθάσει 340%. Και δεν είναι η µόνη χώρα. Πάνω από τα επίπεδα του 1929 είναι οι: Γερµανία (275%), Ιταλία και Γαλλία (300%), Ελβετία (315%), Ισπανία και Ν. Κορέα (340% όσο δηλαδή οι ΗΠΑ), ενώ στην κορυφή της πυραµίδας είναι η Ιαπωνία µε 460% και η Βρετανία µε 470%! Για λόγους σύγκρισης να πούµε πως η Ελλάδα βρίσκεται στο 250% περίπου. Μας κάνει, άραγε, εντύπωση που κανείς δεν βάζει σήµερα το χέρι στην τσέπη να δανείσει µε όρους ευνοϊκούς την Ελλάδα; Σήµερα ο κόσµος χρωστά στις τράπεζες 32 τρισ. δολ. από τα οποία τα 25 τρισ. χρωστούν οι αναπτυγµένες οικονοµίες, ενώ τα 17 τρισ. αφορούν την Ευρώπη. Ειδικότερα, οι 5 αδύναµες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας (Ελλάδα, Ισπανία, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ιταλία) χρωστούν µόνο στις γαλλικές και γερµανικές τράπεζες 1,6 τρισ. - εκ των οποίων τα 119 δισ. αφορούν την Ελλάδα – και 3,1 τρισ. σε ευρωπαϊκές τράπεζες συνολικά. Ακόµη χειρότερα από το συνολικό χρέος των 5 περιφερειακών ευρωπαϊκών χωρών σε ευρωπαϊκές τράπεζες, το 1,2 τρισ. είναι βραχυχρόνιο! Πρόκειται για τεράστια έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών που αποδεικνύει ότι το ελληνικό πρόβληµα είναι συγκριτικά πολύ µικρό και ότι ο πραγµατικός κίνδυνος είναι η διάχυσή του στις γειτονικές οικονοµίες. Αυτός ο κίνδυνος είναι που καθιστά το ελληνικό πρόβληµα ευρωπαϊκό και διεθνές.

Παγίδα χρέους Εάν όπως ορισµένοι αναλυτές εκτιµούν η διεθνής οικονοµική ύφεση επαναληφθεί και οι οµολογιακές αγορές στενέψουν επικίνδυνα λόγω του τεράστιου όγκου χρεών που έχουν συσσωρευτεί παγκοσµίως, τότε η Ελλάδα είναι µάλλον απίθανο να ξεφύγει από µία αυτοτροφοδοτούµενη κρίση χρεών (παγίδα χρέους στην οικονοµική θεωρία) που θα οδηγεί στην χρεοκοπία. Σε µία τέτοια περίπτωση, την οποία ορισµένοι λογαριάζουν ως µαθηµατική βεβαιότητα, µικρή σηµασία έχει αν θα είµαστε υπό ευρωπαϊκό δανεισµό ή µε όρους ΔΝΤ. Και ίσως εξηγείται έτσι και η µέχρι πρότινος αρνητική στάση της Γερµανίας. Όχι τόσο γιατί σε τρύπιο κουβά δεν ρίχνεις µέσα νερό…αλλά

γιατί µε αφετηρία την Ελλάδα ίσως επιχειρείται έτσι να κινητοποιηθούν όλες οι χρεωµένες οικονοµίες σε κατεύθυνση δηµοσιονοµικής προσαρµογής και οικονοµικών µεταρρυθµίσεων ικανών για ανάπτυξη. Δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι παγκοσµίως σήµερα αναµετρώνται δύο οικονοµικές πολιτικές. Αυτή της αγγλοσαξονικής επιθετικής νοµισµατικής και δηµοσιονοµικής επέκτασης που συνοδεύεται από νοµισµατική υποτίµηση και ανταγωνιστική εξαγωγή των προβληµάτων τους στον υπόλοιπο κόσµο (βλ. πληθωρισµό και υποτίµηση χρεών), και αυτή της γερµανικής δηµοσιονοµικής πειθαρχίας και της σχετικής νοµισµατικής αυτοσυγκράτησης µε στόχο το εσωτερικό οικονοµικό νοικοκύρεµα και αυτοδυναµία των ευρωπαϊκών χωρών-µελών και την ανάδειξη του ευρώ σε κυρίαρχο διεθνώς νόµισµα.

Το πρόβληµα είναι η δοµική έλλειψη της Ευρωζώνης που συνίσταται στην αντίφαση µεταξύ κοινής νοµισµατικής πολιτικής και της εθνικής οικονοµικής και δηµοσιονοµικής διαχείρισης. Και η οποία είτε θα προχωρήσει σε µεγαλύτερη πολιτική ενοποίηση και αυστηρότερη εφαρµογή των κοινών πολιτικών είτε σε χαλάρωση και τελικά διάσπαση της ΕΕ σε ισχυρό Βορρά και αδύναµο Νότο. Αυτή είναι και η πραγµατική ιστορική ευθύνη της οικονοµικά ισχυρότερης Γερµανίας. Με τα δεδοµένα αυτά της διεθνούς κρίσης και της ελληνικής παγίδας του χρέους που θα οδηγεί συνεχώς σε κοινωνική αναστάτωση, η µόνη ρεαλισ τική τελικά λύση για την Ελλάδα θα ήταν η αναδιαπραγµάτευση του χρέους (µε ό,τι αυτό σηµαίνει) µε την παράλληλη άσκηση καινοτόµας αναπτυξιακής πολιτικής.

ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Από την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη την εποχή που έπεσε το τείχος του Βερολίνου, στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στη δυσκολία της Ελλάδας.

Θα ήταν σηµάδι αδυναµίας να δείξουµε ότι η Ευρώπη δεν είναι ικανή να υπερασπιστεί το ίδιο της το νόµισµα µε την προσφυγή στο Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο για να βοηθήσει την Ελλάδα». Αυτά δια σ τόµατος του γάλ λου υπουργού Ανάκαµψης, Πατρίκ Ντεβεντζιάν µία µόλις µέρα πριν τη Σύνοδο Κορυφής που αποφάσισε τελικά για την ευρωπαϊκή βοήθεια στην Ελλάδα µε τη συµµετοχή όµως και του ΔΝΤ. Και συνέχισε στο ίδιο µήκος κύµατος: «Θα είχαµε άδικο να θεωρήσουµε ότι η ισχυρή κερδοσκοπία, στρέφεται µόνο κατά της Ελλάδας, στρέφεται και κατά του ευρωπαϊκού νοµίσµατος». Στη συνέχεια είχε υπερθεµατίσει υπενθυµίζοντας στη αυστηρή Γερµανίδα καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ ότι η ΕΕ είχε εκφράσει την αλληλεγγύη της προς τη Γερµανία την περίοδο της επανένωσης της Ανατολικής µε τη Δυτική Γερµανία και την κάλεσε σε κάνει το ίδιο τώρα. Συγκεκριµένα είπε χαρακτηριστικά: «Όταν προχωρήσαµε στην επανένωση της Γερµανίας, δεχτήκαµε ‘το ένα προς ένα’ στην ισοτιµία των µάρκων. Από οικονοµική άποψη, αυτό δεν είχε κανένα νόηµα, αλλά από πολιτική άποψη είχε. Αυτή ήταν µια προσπάθεια για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, συµπεριλαµβανοµένης της Γαλλίας µε την πολιτική του ισχυρού νοµίσµατος που χρειάστηκε να τηρήσουµε και αυτό µας κόστισε στον τοµέα της απασχόλησης και στους µεν και στους δε. Έπρεπε όµως να το κάνουµε γιατί ήµασταν αλληλέγγυοι και γιατί η επανένωση ήταν σηµαντική για την Ευρώπη. Ο Γάλλος υπουργός Ανάπτυξης επισήµανε αναφερόµενος στην κα Μέρκελ ότι όλα αυτά τα ήξερε σίγουρα καλύτερα από τους άλλους, καθώς η Άνγκελα Μέρκελ προέρχεται από την Ανατολική Γερµανία, ενώ έκλεισε τη σκέψη του εκτιµώντας ότι αυτή η αλληλεγγύη που οι Ευρωπαίοι έδειξαν εκείνη τη στιγµή ισχύει επίσης και για την Ελλάδα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 67

68 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΔΕΑ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

ΤΑ ΕΙΔΩΛΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΣΗΣ, &

ΟΙ ΑΔΥΝΑΜΟΙ ΚΡΙΚΟΙ Κάθε εποχή φέρει τα είδωλά της. Στη σύγχρονη, το γερµανικό µοντέλο δηµοσιονοµικής πειθαρχίας χάρισε στη Γερµανία µία στιβαρή οικονοµία µε ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη. Κάθε, όµως, οικονοµικό µοντέλο που δεν ελίσσεται βάσει των συνθηκών ώστε να διατηρήσει τη δυναµική του, αλλά τηρεί απαρέγκλιτα τους κανόνες, το µόνο που καταφέρνει είναι να υποθάλπει την ίδια τη δυναµική του ηγέτη. Όσα δηλαδή ζήσαµε πρόσφατα µε τη στάση της Γερµανίας στο ελληνικό πρόβληµα. Από την ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

καγκελάριος, Άνγκε λα Μέρκε λ έχασε την ευκαιρία να αναδειχθεί σε ηγετική προσωπικότητα της Ευρώπης, αναλαµβάνοντας τα ηνία της στήριξης µιας χώρας και µιας νοµισµατικής ένωσης, σπείροντας µε τη στάση της αµφιβολία για το οικοδόµηµα της Ευρωζώνης αλλά και τη δυναµική της ενότητάς του στις δύσκολες στιγµές. Η Γερµανίδα καγκελάριος συγκατένευσε τε λικά, µετά τις πιέσεις των ε ταίρων της, να σ ταθεί η Ευρώπη αρωγός στην Ελλάδα µε τους όρους που υπαγορεύουν οι ευρωπαϊκοί δεσµοί. Γιατί η αρχική πρόθεση του να «στηρίξει» η Ευρώπη την Ελλάδα µε

τα ίδια επιτόκια που µπορούσε να δανειστεί η χώρα στις αγορές, µόνο την ύπαρξη στενότερων δεσµών ανάµεσα στους Ευρωπαίους σε σχέση µε τον υπόλοιπο κόσµο δεν αποδείκνυε. Γιατί θέµα δυνατότητας της χώρας να δανειστεί στις αγορές δεν είχε τεθεί και δεν τίθεται µέχρι σήµερα. Το πρόβληµα επικεντρώθηκε στον ακριβό δανεισµό, ικανό να εξανεµίσει για την Ελλάδα τα οφέλη από τα µέτρα δηµοσιονοµικής προσαρµογής της κυβέρνησης. Οπότε το θέµα ήταν σχετικά απλό: «Ποιος ο λόγος της στήριξης από τους εταίρους όταν αυτοί στη δυσκολία τηρούσαν την ίδια στάση µε όλους τους άλλους;». Η συνετή δηµο-

σιονοµικά Γερµανία τελικά αναγνώρισε αυτό που οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι γνώριζαν από την αρχή. Ότι σε µία Ένωση υπάρχουν δυνατοί και αδύναµοι κρίκοι. Και στους τελευταίους δεν συγκαταλέγεται µόνον η Ελλάδα. Αυτή η ανισορροπία όµως είναι που δηµιούργησε τελικά το τωρινό status quo. Η ύπαρξη δυνατών και αδυνάτων σ την ίδια οµάδα. Δυνατοί που αντλούν µέρος της δύναµής τους από το γεγονός ότι κάποιοι παραµένουν αδύναµοι. Γιατί τα πλεονάσµατα των δυνατών αντικατοπτρίζονται στα ελλείµµατα των αδυνάµων. Πολλά πρέπει ακόµη να γίνουν και σε ευρωπαϊκό και ελληνικό επίπεδο, µε τη ΓερΕΠΙΛΟΓΗ 69

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΔΕΑ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

µανία να δείχνει τελικά ότι εφάρµοσε στο θέµα της Ελλάδας την αρχή της σύνεσης µε την οποία διαχειρίζεται τα οικονοµικά της. Να χειριστεί, δηλαδή, τη δυσκολία της µε τη σύνεση που υπαγορεύει η ευρωπαϊκή ιδέα. Βέβαια το θέµα δεν έχει λήξει ακόµα, καθώς το ευρωπαϊκό σχέδιο στήριξης της Ελλάδας θα πρέπει να εγκριθεί από το γερµανικό κοινοβούλιο. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο πρόεδρος του Eurogroup, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, διατυπώνει τις ανησυχίες του για τις γερµανικές επιφυλάξεις και τη στάση του Βερολίνου γενικότερα στα ευρωπαϊκά θέµατα, που χαρακτηρίζεται πλέον από στροφή στο στενό εθνικό συµφέροπν σε βάρος της ευρωπαϊκής ιδέας. Ας δούµε όµως πως, προς το παρόν, φτάσαµε σε αυτή τη ««σύνεση».

Η πραγµατικότητα που αποφύγαµε! Ποια θα ήταν η κατάσ ταση γ ια τη χώρα αν η Ευρώπη δεν αποφάσιζε να στηρίξει την Ελλάδα χρηµατοδοτικά µε επιτόκιο ευνοϊκότερο σε σχέση µε αυτό που µπορούσε να δανειστεί σ τις αγορές; Χωρίς τη δυνατότητα

δεν θα επιτρέψει τη µείωση του λόγου δηµόσιου ελλείµµατος /αεπ και δηµοσίου χρέους/αεπ παρά τα µέτρα που λαµβάνονται. Οι δείκτες αυτοί είναι που παρακολουθούν ται από τις αγορές και για να αποτραπεί νέα άνοδος των επιτοκίων µε τα οποία δανείζεται η χώρα θα απαιτηθούν πρόσθετα µέτρα. Το επόµενο στάδιο είναι ο εγκλωβισµός σε ένα καθοδικό σπιράλ ελλειµµάτων, ύφεσης, νέων µέτρων κ.λπ. Τελικά πρυτάνευσε η λογική. Με το σχέδιο στήριξης της Ελλάδας, όπως τελικά αποφασίστηκε, η χώρα θα µπορεί να δανειστεί από τις χώρες της Ευρωζώνης ως 30 δισ. ευρώ µε επιτόκιο περίπου 5% για δάνεια τριετούς διάρκειας, µε στόχο να αποκλιµακωθούν τα επιτόκια και η Ελλάδα να επισ τρέψει το συν τοµότερο στις αγορές. Συγχρόνως θα µπορεί να δανεισ τεί 15 δισ. ευρώ από το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο µε χαµηλότερο επιτόκιο. Βέβαια, το παιχνίδι δεν έχει κριθεί, αφού στη Γερµανία υπάρχουν ακόµα αντιδράσεις για το επιτόκιο µε το οποίο θα χορηγηθεί η ευρωπαϊκή βοήθεια, το οποίο µπορεί να θεωρηθεί επιδοτούµενο αφού είναι χαµηλότερο από

Η εξέλιξη των πραγµάτων έδειξε ότι η Ευρώπη µένει πιστή στην ευρωπαϊκή ιδέα και ξεπερνά το εµπόδιο. Αυτό της άρνησης της ουσιαστικής αλληλεγγύης σε περίοδο κρίσης, της άκαµπτης προσήλωσης σε κανόνες που ex post έδειξαν ότι ήταν ανεπαρκείς και της εµµονής σε «τιµωρία» που θα εξουθένωνε τη χώρα που έσφαλλε, κάτι που βεβαίως ισχύει για την Ελλάδα. της υποτίµησης και του φθηνότερου δανεισµού και µε την οικονοµία σε ύφεση, η δρασ τ ική περικοπή του δηµόσιου ελλείµµατος και η ταυτόχρονη αναδίπλωση του ιδιωτικού τοµέα µε κάθετη µείωση του δανεισµού του θα επιδεινώσουν την ύφεση. Αναπόδραστα αυτό θα οδηγήσει σε µείωση των µισθών και τελικά σε στασιµότητα ή και µείωση του ονοµαστικού ΑΕΠ. Με τη σειρά του αυτό 70 ΕΠΙΛΟΓΗ

εκείνο µε το οποίο δανείζεται η Ελλάδα από τις αγορές. Η ΕΕ ορθώς πιέζει την Ελλάδα να βάλει σε τάξη τα οικονοµικά της. Αν όµως το ευρωπαϊκό πακέτο στήριξης δεν προέβλεπε δανεισµό µε χαµηλότερα επιτόκια, η στήριξη θα ήταν µόνο στα χαρτιά. Αν οι επενδυτές στα ελληνικά οµόλογα γνώριζαν ότι σε περίπτωση ανάγκης η ΕΕ θα δανείσει την Ελλάδα µε τα τρέχοντα επιτόκια της αγοράς, τι

λόγο είχαν να µας δανείσουν µε χαµηλότερα; Στην τωρινή κρίση δεν δοκιµάζεται µόνο η Ελλάδα αλλά και η ύπαρξη µια νοµισµατικής ένωσης που δεν συνοδεύεται από πολιτική και δηµοσιονοµική ένωση. Και δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι υπάρχουν και άλ λοι αδύναµοι κρίκοι στην Ευρωζώνη. Η εξέλιξη των πραγµάτων έδειξε ότι η Ευρώπη µένει πισ τή σ την ευρωπαϊκή ιδέα και ξεπερνά το εµπόδιο. Αυτό της άρνησης της ουσιαστικής αλ ληλε γ γ ύης σ ε πε ρίοδο κρίσ ης, της άκαµπτης προσήλωσης σε κανόνες που ex post έδειξαν ότι ήταν ανεπαρκείς και της εµµονής σε «τιµωρία» που θα εξουθένωνε τη χώρα που έσφαλλε, κάτι που βεβαίως ισχύει για την Ελλάδα. Η καγκελάριος Μέρκελ µε τη στάση της (που υπαγορευόταν και από τις αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας) έχασε την ευκαιρία να αναδειχθεί σε ηγετική προσωπικότητα της Ευρώπης, αναλαµβάνοντας τα ηνία της στήριξης µιας χώρας και µιας νοµισµατικής ένωσης σε κρίση, όπως θα περίµενε κανείς από την ηγέτιδα δύναµη της Ευρωζώνης. Κανείς δεν αρνείται βέβαια ότι η στήριξη δεν θα δινόταν χωρίς όρους, ώστε να µην δηµιουργούνται ζητήµατα ηθικού κινδύνου. Η Ευρώπη έχασε πολύτιµο χρόνο όλο αυτό το διάσ τηµα. Ο ίδιος ο υπουργός Οικονοµίας της Γερµανίας υποστήριζε τη δηµιουργία ενός Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Ταµείου για τη συνδροµή των χωρών σε κρίση, που τελικά θα απέβαινε και σε όφελος της αξιοπιστίας και της ισχύος του ευρώ στο διεθνές σκηνικό. Για την Ευρωζώνη το τίµηµα ήταν η υποχώρηση του ευρώ, κάτι που βραχυπρόθεσµα βέβαια ίσως ευνοεί τις εξαγωγικές της χώρες όπως η Γερµανία, και το πλήγµα σ την αξιοπισ τία µιας νοµισµατικής ένωσης που εµφανιζόταν έτοιµη να εξοσ τρακίσει τα άτακτα µέ λη της. Κανείς όµως δεν πρέπει να εστιάζει στο βραχυπρόθεσµο, η Ελλάδα το έκανε και τώρα πληρώνει ακριβό τίµηµα. Για την Ελ λάδα το τίµηµα της καθυστέρησης της ανα-

Η ΟΠΤΙΚΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ

Για την Ελλάδα τα πράγµατα εµφανίζονταν από τους Ευρωπαίους εταίρους µας απλά, δύσκολα µεν, αλλά απλά όσον αφορά την αντιµετώπισή τους.

ειώστε τα δηµόσια ελλείµµατα και τις σπατ ά λ ε ς τ ο υ δ ηµ ο σ ίο υ και σ ταδιακά η εµπισ τοσύνη των αγορών στις προοπτικές της χώρας θα αποκατασταθεί, τα επιτόκια δανεισµού της και τα ασφάλιστρα κινδύνου θα υποχωρήσουν και η κατάσταση θα οµαλοποιηθεί. Αυτό επαναλαµβάνουν οι Ευρωπαίοι εταίροι στην Ελλάδα. Μακάρι να ήταν τα πράγµατα τόσο απλά για µια οικονοµία σε ύφεση και µε µεγάλα δίδυµα ελλείµµατα, δηµοσιονοµικό και εξωτερικό. Μάλιστα οι πιθανότητες βαθύτερης ύφεσης φέτος, µε µείωση του προϊόντος της χώρας κατά 3-4% είναι µεγάλες. Μια πρόσκαιρη διέξοδος από τη δυσχερή αυτή θέση θα ήταν η υποτίµηση του νοµίσµατος ώστε να τονωθούν οι εξαγωγές. Πόσο µάλλον, που οι απώλειες ανταγωνισ τικότητας της Ελλάδος, σύµφωνα µε την Τράπεζα της Ελλάδος, φτάνουν το 28% την περίοδο από το 2001 ως σήµερα, αποτέλεσµα των προβληµάτων της ελληνικής οικονοµίας και της ανατίµησης του ευρώ. Οι σχεδιαζόµενες παρεµβάσεις για ενίσχυση της ελληνικής ανταγωνιστικότητας απαιτούν χρόνο για να αποδώσουν. Η υποτίµηση θα έδινε µια ανάσα στην οικονοµία την περίοδο της προσαρµογής, δηλαδή της µείωσης των δηµοσίων ελλειµµάτων. Αυτή η δυνατότητα

κοίνωσης των συγκεκριµένων όρων του σ χεδίου σ τήριξης µεταφράζεται στον ακριβό δανεισµό ο οποίος συνόδευσε τις πρόσφατες εκδόσεις κρατικών οµολόγων και που καθισ τά αναπό φευκ τ η τ ην προσφυγή στην ευρωπαϊκή στήριξη. Και αν θέλουµε να δούµε την εικόνα σε ευρύτερο πλαίσιο, τα εξωτερικά πλεονάσµατα µιας χώρας αν τικρίζον ται σ τα ελλείµµατα των άλλων. Οι τελευταίες µε την υπερβάλλουσα ζήτησή τους (που τροφοδοτούν αλλά και αντικατοπτρίζουν τα δηµόσια και εξωτερικά ελλείµµατα) ως ένα βαθ-

µε τη συµµετοχή στην Ευρωζώνη δεν υπάρχει. Τι αποµένει για να µπορέσει η χώρα να ανταπεξέλθει σ τα τωρινά προβλήµατα; Μόνο η δυνατότητα να δανεισθεί µε χαµηλότερα από τα τωρινά επιτόκια µε τα οποία δανείζεται, που παραµένουν πάνω από το 7%. Η σ τάση της Γερµανίας, µέχρι την οριστικοποίηση του σχεδίου στήριξης της Ελλάδας στις 11 Απριλίου, έδειχνε ότι αυτή η δυνατότητα αποµακρυνόταν. Η καγκελάριος Μέρκελ δήλωνε ότι το ευ-

µό συντηρούν τα πλεονάσµατα των πρώτων. Η Ελλάδα, όπως και άλλες περιφερειακές χώρες της Ευρωζώνης, δεν θα µπορέσουν να φθάσουν σε παραγωγικότητα και αν ταγωνιστικότητα τη Γερµανία και να γίνουν π λ εο να σ µ α τ ικέ ς χώ ρ ε ς. Α π ό τ ην άλ λη πλευρά, όπως τονίζουν όλοι οι διεθνείς οργανισµοί για να µειωθούν οι ανισορροπίες της παγκόσµιας οικονοµίας θα πρέπει οι πλεονα-

ρωπαϊκό σχέδιο στήριξης της Ελλάδας προβλέπει διµερή δανεισµό µε τα επιτόκια µε τα οποία η Ελλάδα δανείζεται από τις αγορές, δηλ. 6% ή και παραπάνω. Η υπέρµαχος της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας όµως φαίνεται να αγνοούσε ένα σηµαντικό παράγοντα: ότι η όποια τιµωρία για σφάλµατα του παρελθόντος πρέπει να αφήνει ανοιχτό το παράθυρο της εξόδου από την κρίση. Και µε τη στάση της δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το άφηνε.

σµατικές χώρες (στη συγκεκριµένη περίπτωση η Γερµανία) να τονώσουν τ ην ε γ χώρια ζ ήτ ησ η τους ώσ τ ε η ανάπτυξή τους να µην στηρίζεται σε αυτό τον βαθµό στις εξαγωγές, κάτι το οποίο δεν κάνουν. Υπερβολική προσήλωση στη δηµοσιονοµική πειθαρχία; Ίσως. Σε ένα παιχνίδι µηδενικού αθροίσµατος σε βραχυχρόνιο ορίζοντα, όµως, όλοι οι παράγοντες πρέπει να λαµβάνονται υπόψη. ΕΠΙΛΟΓΗ 71

ΕΥΡΩΠΗ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΑΠ Ο

ΤΗ

ΑΠΕΔΩΣΕ ΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ Ν Ο Β Α ΙΣ Λ Σ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗ 2020 Ε Ε Η ΙΚ Γ Η Τ Α Ρ Τ ΣΤΗ Σ

Με τρεις τοµείς προτεραιότητας, πέντε µετρήσιµους στόχους και ένα θεµατολόγιο µε πρωτοβουλίες επιχειρεί η ΕΕ να προωθήσει τον συντονισµό των πολιτικών των κρατώνµελών. Κυρώσεις για όσους δεν θα επιτύχουν τους εθνικούς στόχους που θα θέσουν βάσει των κατευθύνσεων που ορίζει η ΕΕ, δεν προβλέπονται. Μόνο συστάσεις και πιθανόν οικονοµικά κίνητρα, αν και µέχρι στιγµής γίνεται λόγος, αόριστα, για το ενδεχόµενο επιβράβευσης από πόρους των διαρθρωτικών ταµείων. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

στρατηγική «ΕΕ 2020» ε ίναι το νέο µον τ έ λο ανάπτυξης, που προωθείται σε κοινοτικό επίπεδο σε αντικατάσταση της αποτυχηµένης σ τρατηγικής της Λισαβόνας. Το µοντέλο βασίζεται στον µεγαλύτερο συντονισµό των πολιτικών των κρατών-µελών. Το βασικό επιχείρηµα της Κοµισιόν είναι ότι η αλληλεξάρτηση µεταξύ των χωρών-µελών είναι τέτοια, όπως φάνηκε στην περίπτωση της δηµοσιονοµικής κρίσης της Ελλάδας, που καθιστά µονόδροµο τον µεγαλύτερο συντονισµό των οικονοµι72 ΕΠΙΛΟΓΗ

κών πολιτικών. Το σχέδιο περιλαµβάνει τρεις τοµείς προτεραιότητας, πέντε µετρήσιµους στόχους και ένα θεµατολόγιο µε πρωτοβουλίες, που καλούνται να αναλάβουν τα κράτη-µέλη. Με βάση αυτά, κάθε κράτος-µέλος θα προτείνει εθνικό πρόγραµµα για την επίτευξη των στόχων που θέτει η ΕΕ, το οποίο θα είναι προσαρµοσµένο χρονικά αλλά και ως προς το περιεχόµενο στις ιδιαιτερότητές του και στη γενικότερη οικονοµική του κατάσταση. Η υλοποίηση των προγραµµάτων θα είναι υποχρεωτική, θα ελέγχεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από

τους Ευρωπαίους ηγέτες. Ωστόσο, δεν προβλέπεται η επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση µη επίτευξης των εθνικών στόχων εντός των προκαθορισµένων χρονικών προθεσµιών. Αντίθετα, θα δοθούν οικονοµικά κίνητρα στα κράτη µέλη, µιλώντας αόριστα για το ενδεχόµενο επιβράβευσής τους από τους πόρους των διαρθρωτικών ταµείων. Η αξιολόγηση των εθνικών Προγραµµάτων Σταθερότητας και Ανάπτυξης και των µεταρρυθµίσεων για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «ΕΕ 2020» θα γίνεται ταυτόχρονα, αλλά µέσω διακριτών µηχανισµών.

Τρεις προτεραιότητες 1 Η έξυπνη ανάπτυξη, µε τη θεµελίωση της οικονοµίας στη γνώση και την καινοτοµία. 2 Η βιώσιµη ανάπτυξη, µε την προώθηση µιας ανταγωνιστικής οικονοµίας χαµηλών εκποµπών άνθρακα που θα αξιοποιεί αποτελεσµατικά τους πόρους που διαθέτει. 3 Η ανάπτυξη χωρίς αποκλεισµούς, η οποία θα προάγει µια οικονοµία υψηλής απασχόλησης και θα οδηγεί σε κοινωνική και γεωγραφική συνοχή.

Πέντε στόχοι Η πρόοδος που θα συντελείται σχετικά µε τις τρεις προτεραιότητες ανάπτυξης που θέτει η ΕΕ θα µετράται σε συνάρτηση µε πέντε αντιπροσωπευτικούς πρωταρχικούς στόχους, που τίθενται σε επίπεδο ΕΕ και τους οποίους τα κράτη-µέλη θα κληθούν να µετασχηµατίσουν σε εθνικούς στόχους. Ειδικότερα: 1 Το 75 % του πληθυσµού ηλικίας 20-64 ετών θα πρέπει να εργάζεται. 2 Το 3% του ΑΕΠ της ΕΕ θα πρέπει να επενδύεται σε έρευνα και ανάπτυξη. 3 Οι στόχοι για 20% µείωση της κατανάλωσης ενέργειας και 20% της κατανάλωσης ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές που έχουν τεθεί µε χρονικό ορίζοντα το 2020 θα πρέπει να επιτευχθούν. 4 Το ποσοστό των ατόµων που εγκαταλείπουν πρόωρα τη σχολική εκπαίδευση θα πρέπει να είναι κατώτερο του 10%, ενώ ποσοστό τουλάχιστον 40% της νέας γενιάς θα πρέπει να διαθέτει πτυχίο ανώτερης ή ανώτατης εκπαίδευσης. 5 Θα πρέπει να µειωθεί κατά 20 εκατοµµύρια ο αριθµός των Ευρωπαίων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας.

Επτά πρωτοβουλίες Προκειµένου να επιτευχθούν οι πέντε πρωταρχικοί στόχοι που θέτει η Επιτροπή στο πλαίσιο της νέας δεκαετούς στρατηγικής της για την ανάπτυξη, προτείνει ένα θεµατολόγιο µε την ονοµασία «Ευρώπη 2020», το οποίο περιλαµβάνει µια σειρά πρωτοβουλιών, η υλοποίηση των οποίων θα αποτελεί κοινή προτεραιότητα και θα απαιτηθεί η

ανάληψη δράσης σε όλα τα επίπεδα: οργανισµών που λειτουργούν σε επίπεδο ΕΕ, κρατών µελών και τοπικών και περιφερειακών αρχών. Οι πρωτοβουλίες αυτές είναι:  Η επανεστίαση της πολιτικής ερευνας και καινοτοµίας σε µείζονες προκλήσεις, µε ταυτόχρονη γεφύρωση του χάσµατος µεταξύ επιστήµης και αγοράς ούτως ώστε οι εφευρέσεις να µετατρέπονται σε προϊόντα. Παραδείγµατος χάρη, το κοινοτικό δίπλωµα ευρεσιτεχνίας θα επέτρεπε στις επιχειρήσεις να εξοικονοµήσουν 289 εκατοµµύρια ευρώ ετησίως.  Η βελτίωση της ποιοτικής στάθµης και της διεθνούς ελκυστικότητας του συστήµατος ανώτερης εκπαίδευσης της Ευρώπης µε την προώθηση της κινητικότητας των σπουδαστών και των επαγγελµατιών νεαρής ηλικίας.  Η επίτευξη βιώσιµων οικονοµικών και κοινωνικών ωφελειών χάρη σε µια ψηφιακή ενιαία αγορά βασισµένη στο Διαδίκτυο πολύ υψηλών ταχυτήτων. Όλοι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει µέχρι το 2013 να διαθέτουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας.  Η στήριξη της µετάβασης σε µια οικονοµία χαµηλών εκποµπών άνθρακα η οποία χρησιµοποιεί αποδοτικά τους πόρους που διαθέτει. Κάτι τέτοιο θα επέτρεπε, µέχρι το 2020, µείωση κατά 60 δισεκατοµµύρια ευρώ του ποσού που δαπανάται για εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.  Η προώθηση της πράσινης ανάπτυξη, έτσι ώστε η ΕΕ να είναι ανταγωνιστική στον κόσµο που θα προκύψει µετά την κρίση, µε την προαγωγή της επιχειρηµατικότητας και την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων. Με τον τρόπο αυτό θα δηµιουργηθούν εκατοµµύρια νέες θέσεις εργασίας. Η δηµιουργία των κατάλληλων συνθηκών για τον εκσυγχρονισµό των αγορών εργασίας, µε επιδίωξη την άνοδο των επιπέδων απασχόλησης και τη διασφάλιση της βιωσιµότητας των κοινωνικών µας µοντέλων, σε µια περίοδο κατά την οποία συνταξιοδοτούνται όσοι γεννήθηκαν την εποχή της µεταπολεµικής δηµογραφικής έκρηξης.  Η καταπολέµηση της φτώχειας µε την παροχή συνδροµής σε φτωχά και κοινωνικώς αποκλεισµένα άτοµα, έτσι ώστε να µπορούν να διαδραµατίζουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία. ΕΠΙΛΟΓΗ 73

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

ΕΝΑΣ «ΑΙΡΕΤΙΚΟΣ» ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ & Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ ΝΑ

Ο ΠΑΣΙΓΝΩΣΤΟΣ ΓΕΩΛΟΓΟΣ IAN PLIMER ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΑΘΩΩΣΕΙ ΤΟΝ Α ΝΘΡΩΠΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ ΠΟΥ ΦΕΡΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ Κ ΛΙΜΑΤΙΚΗ Α ΛΛΑΓΗ

Όλοι µιλούν πλέον για τις επιπτώσεις της δραστηριότητας του ανθρώπου στο κλίµα, για τις εκποµπές των αερίων του θερµοκηπίου που προκαλεί η καύση των υδρογονανθράκων και οι οποίες οδηγούν στην υπερθέρµανση του πλανήτη και την κλιµατική αλλαγή. Υπάρχει όµως και η άλλη άποψη, αυτή που υποστηρίζει ότι η τωρινή άνοδος της θερµοκρασίας δεν είναι παρά ένα επεισόδιο στην εναλλαγή θερµότερων και ψυχρότερων περιόδων στην ιστορία του ανθρώπου. Από τον ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

«H

eaven and E a r t h, G lo b a l war ming: T he missing science» ( Εκδ. Q ua r t e t Book, London 2009) ο τίτλος του βιβλίου. Ο συγγραφέας του είναι Αυσ τραλός, η εργασία του πρωτοδηµοσιεύτηκε στη χώρα του το 2008. Πασίγνωστος γεωλόγος, ο Ian Plimer έχει ένα βιογραφικό µιας σελίδας! Καθηγητής, ερευνητής (έχει γράψει 74 ΕΠΙΛΟΓΗ

π.χ. και το βιβλίο Milos Geological History), εκφράζει µε τον καλύτερο τρόπο (σε 503 σελίδες) τις απόψεις των σκεπτικιστών της Κλιµατικής Αλλαγής, τις αιτίες προέλευσης της οποίας αµφισβητεί. Ο Plimer µε ατελείωτο πλήθος πληροφοριών «αποδεικνύει» ότι το φαινόµενο δεν έχει σχέση µε τη δραστηριότητα του ανθρώπου, ενώ δεν είναι παρά µια από τις µορφές του κλίµατος του τελευταίου εκατοµµυρίου ετών(!). Ο γράφων δεν θα επι-

χειρήσει ούτε κατ’ ελάχιστο να συνοψίσει το περιεχόµενο του βιβλίου, του συγγράµµατος καλύτερα. Θα εκθέσει µόνον περιληπτικά την πιο πρόσφατη ιστορία του κλίµατος, για να δώσει µια γεύση στον αναγνώστη. Το βιβλίο περιλαµβάνει τη µελέτη του κλίµατος και του πλανήτη, του Ήλιου, του νερού, της ατµόσφαιρας και κριτική των συναγερµικών συγγραφέων-υποστηρικτών της θεωρίας της επερχόµενης ανθρωπογενούς αλλαγής.

ΕΠΙΛΟΓΗ 75

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Στην εισαγωγή του 2ου κεφαλαίου µε τίτλο «History» βάζει ως προµετωπίδα τα παρακάτω: Ερώτηση: Η ταχύτητα και το µέγεθος της σύγχρονης κλιµατικής αλλαγής είναι άνευ προηγουµένου; Απάντηση: Όχι Ερώτηση: Είναι επικίνδυνη η επερχόµενη αναθέρµανση; Απάντηση: Όχι Ερώτηση: Η τάξη µεγέθους της θερµοκρασίας που παρατηρήθηκε στον 20 ο αιώνα είναι πέραν της τάξης µεγέθους της κανονικής µεταβλητότητας; Απάντηση: Όχι

κιο ο Plimer Λες να έχει δίτης υπερθέρµανσης νο µε λως; και το φαινό το ζούσαµε ούτως ή άλ ι να να κα η ι ήτ πο ω αν θρ πλ του στέψουν οι άν ται Λες να τον πιπάλι να συµπεριφέρον αρχίσουν τα στο περιβάλλον; αλόγισ

Τι σε νοιάζει; Δεν θα ζεις για να το δεις.

Ο πλανήτης Γη πότε διακεκαυµένος, πότε παγωµένος, για 14.000 (δεκατέσσερις χιλιάδες) χρόνια π.X. βγαίνει από την παγωνιά. Όµως και αυτό το «νέο» κλίµα παρουσ ιάζ ει συνε χείς εναλ λαγές. Είναι σ’ αυτή την περίοδο που διαµορφώνεται η σηµερινή γεωγραφία του πλανήτη. Σε αυτήν την περίοδο, µιας σχετικά ανώδυνης µεταβολής θερµοκρασιών από τη ζέστη στο κρύο και τανάπαλιν (µε εξαίρεση το διάστηµα 1300 µ.Χ. -1850 µ.Χ., δηλ. την εποχή που αποκαλείται «Εποχή των µικρών παγετώνων»), η Γεωγραφία του πλανήτη αποκτά τα σηµερινά χαρακτηριστικά. Π.χ. ο ποταµός που έρρεε µεταξύ των σηµερινών Αγγλίας και Γαλλίας γίνεται το Στενό Της Μάγχης και µεταξύ Αλάσκας και Σιβηρίας δηµιουργούνται τα Στενά Bering. Αλλά και άλλα.

ρίως του ανθρώπου, δηµιουργούν το ζήτηµα: Πώς κατάφερε ο τελευταίος να επιζήσει στις ακραίες αλλαγές; Αλλά ας το αφήσουµε άλυτο και εκκρεµές -µια παρένθεση στο κείµενο- και µε ένα άλµα στον χρόνο ας πλησιάσουµε την ιστορική εποχή.

Το οδοιπορικό της κλιµατικής αλλαγής

••• Η ευτυχία τελειώνει µε την είσοδο στους «Σκοτεινούς αιώνες» (Dark Ages), 535-900 µ.Χ. Η επιβίωση αυτή την περίοδο ήταν ένα µικρό θαύµα. Το κρύο ήταν άγριο, κυριαρχούσε η πείνα, ο πόλεµος µάστιζε την Ευρώπη, άλλαζαν οι Αυτοκρατορίες και οι πιεσµένοι άνθρωποι θερίζονταν από τις επιδηµίες. Ο Βυζαντινός ιστορικός Προκόπιος, περιγράφει τον καιρό της Κωνσταντινούπολης. … «Ο Ήλιος φώτιζε χωρίς λάµψη, ολοχρονίς µοιάζοντας µε τη Σελήνη, έµοιαζε µε τον Ήλιο µιας έκλειψης, γιατί οι ακτίνες του δεν ήταν λαµπερές, όπως ήταν σύνηθες να λαµπίζουν»… Σε αυτήν την περίοδο πληθυσµοί µετακινήθηκαν από έλλειψη τροφής, οι ξηρασίες τους έδιωξαν από τους τόπους τους. Η Μαύρη Θάλασσα και ο Νείλος πάγωσαν και η πανώλη θέριζε τους ανθρώπους. Ο πολιτισµός των Maya στη Β. Αµερική χάθηκε….Οι «Σκοτεινοί Αιώνες» χάθηκαν τόσο γρήγορα όσο γρήγορα είχαν φτάσει και…

Οι περιπέτειες του κλίµατος της επιφάνειας της Γης και κατ’ επέκταση των ζωντανών οργανισµών, της πανίδας και της χλωρίδας είναι πάµπολλες, αλλά οι περιπέτειες του γένους των κορυφαίων θηλαστικών, και κυ-

••• Η Ρωµαϊκή εποχή αναθέρµανσης του πλανήτη (250 π.Χ.-450 π.Χ.) είναι η πιο ευτυχισµένη περίοδος της ζωής των Ρωµαίων και των Ελλήνων. Το σωτήριο έτος 150 π.Χ., για παράδειγµα, αµπελώνες περιτριγυρίζουν τη Ρώµη, και ανεβαίνουν στην κοιλάδα του Ρήνου, µαζί µε ελαιώνες. Το µεγαλύτερο µέρος της Ευρώπης απολαµβάνει ένα Μεσογειακό κλίµα. Ο λιµός, οι σιτοδείες και οι ανοµβρίες είναι σπάνιες, οι λαοί τρέφονται ικανοποιητικά και πληθύνονται. Η Αγγλία π.χ. είχε πληθυσµό πέντε (5) εκατοµµύρια κατοίκων.

••• Έφτασε η «Μεσαιωνική αναθέρµανση» (900-1300 µ.Χ.) µε ένα καιρό ζεστό που επικρατούσε σε µεγάλη έκταση, καιρό θερµότερο από τον σηµερινό. Βέβαια µε την ασ τάθεια που χαρακτήριζε το κλίµα, η περίοδος δεν ήταν όλο χαρές και τραγούδια. Π.χ. από το 1040 ως το 1080 µ.X. λόγω της µείωσης της δραστηρι76 ΕΠΙΛΟΓΗ

ότητας του Ήλιου ο καιρός ήταν ψυχρός (oort minimum). H «Μεσαιωνική Αναθέρµανση» µένει ως µια από τις ευτυχέσ τερες περιόδους στην Ιστορία της Γης. Βέβαια δεν της έλειψαν οι κακοκαιρίες, αλλά τα καλοκαίρια ήταν µακροβιότερα και θερµότερα, τα φυτά κάρπιζαν και οι λιµοί σπάνιζαν. Αφεντικά και αγρότες είχαν µια καλή ζωή. Η Ευ ρ ώ πη δ ε χότ α ν ικα νο π οιητ ικέ ς βροχοπτώσεις. Η ευηµερία επέτρεψε σ υσσώρευσ η πλούτου που ε ν µέρει σπαταλήθηκε στις Σταυροφορίες-Λησ τείες. Δακτύλιοι δένδρων -υπάρχουν ακόµη στην περιοχή δένδρα ηλικίας 5.500 ετών- δείχνουν ότι η Καλιφόρνια, π.χ., απολάµβανε καιρικέ ς σ υν θήκε ς παρόµοιε ς µε εκε ίνε ς τ ης Ευρώπης. Η αφθον ία τροφίµων επέτρεψε την αύξηση των πληθυσµών. Για πρώτη φορά αυτόνοµες πλέον πολιτισ τικές εκδηλώσεις, πανεπιστήµια, αρχιτεκτονήµατα, ξεπροβάλλουν τόσο στην Ευρώπη όσο και σ την Κίνα. Η περίοδος είναι η εποχή της κορύφωσης του Μουσουλµανικού-Αραβικού πολιτισµού στα Γράµµατα, τις Επιστήµες, την Λογοτεχνία. Ο Plimer επισηµαίνει … «Βιοµηχανίες που εκπέµπουν διοξείδιο του άνθρακα (CO2) δεν υπήρχαν, όµως αυτή η κατά τη φύση αύξηση της θερµοκρασ ίας υπερέβαινε εκείνη που µας ειπώθηκε ότι παρουσιάστηκε στο τέλος του 20ου αιώνα εξαιτίας της δραστηριότητας των ανθρώπων»…

παγετώνων. Εκείνο που την έκανε πιο στενόχωρη ήταν η σύγκρισή της µε την εποχή της Μεσαιωνικής Αναθέρµανσης. Η εξαφάνιση της ευηµερίας στις Βόρειες περιοχές προκάλεσε µείωση του πληθυσµού. Ντοκουµέντα από την περίοδο υπάρχουν πάρα πολλά. Ηµερολόγια, αφηγήσεις, ηµερολόγια καταστρώµατος, επίσηµα αρχεία κλπ. Η ταχεία επέλαση της «περιόδου των µικρών παγετώνων» έπιασε εξαπίνης πληθυσµούς, πανίδα και χλωρίδα. Ανάµεσα στο 1420 και το 1570 π.χ. οι Βίκινγκς που είχαν αποικίσει τη Γροιλανδία έ χασαν τα κοπάδια

••• Αυτό το optimum µεσαιωνικό κλίµα αλλάζει σχεδόν ξαφνικά το 1303 µε την έναρξη της «περιόδου των µικρών παγετώνων» (Little Ice Age), (12801850 µ.Χ.). Η αλλαγή πήρε 23 χρόνια και ήταν µοιραία από πολλές απόψεις. Επέστρεψαν οι λιµοί, οι πόλεµοι, οι επιδηµίες που µείωσαν τον πληθυσµό. Η περίοδος συµπίπτει µε µείωση της δραστηριότητας του Ήλιου και της εκπεµπόµενης από αυτόν ενέργειας. Ο πλανήτης έγινε ψυχρότερος, κατά διαστήµατα πολύ ψυχρός, η ζωή δυσκόλεψε… και ο Ναπολέων έχασε το παιχνίδι… Η «περίοδος των µικρών παγετώνων» δεν ήταν βέβαια µια περίοδος

τους, τα χωράφια τους, µε λίγα λόγια το βιός τους και τέλος τη ζωή τους. Οξύτατα προβλήµατα είχε και ο θαλάσσιος πλούτος. Ο µπακαλιάρος ο οποίος προσέφερε την πρωτεΐνη στη Σκανδιναβία (και που τον ψάρευαν ακόµη και στις ανατολικές ακτές του Καναδά, µε βεβαιότητα πέντε χρόνια µετά την ανακάλυψη της Αµερικής από τον Κολόµβο και µε µέγιστη πιθανότητα αιώνες πιο πριν) χάνεται, ενώ συγχρόνως περιορίζονται και τα ταξίδια στην ανοικτή θάλασσα και διαταράσσεται η επικοινωνία των ανθρώπων.

Με ατελείωτο πλήθος πληροφοριών, o Plimer «αποδεικνύει» ότι το φαινόµενο της κλιµατικής αλλαγής δεν έχει σχέση µε τη δραστηριότητα του ανθρώπου, ενώ δεν είναι παρά µια από τις µορφές του κλίµατος του τελευταίου εκατοµµυρίου ετών(!).

••• Έτσι περνάει κανείς στην περίοδο

αναθέρµανσης «του τεθνεώτος 20ου αιώνα» (1850 µέχρι σήµερα…). «Η αναθέρµανση του 20ου αιώνα όµως µόλις τελειώνει. Μια ανάλυση 102 επιστηµονικών µελετών της αναθέρµανσης του 20ου αιώνα έδειξε ότι το 78% των µελετών διαπίστωσε ότι οι πρώιµες περίοδοι της, ας την πούµε, νέας εποχής µετά το 1850 ήταν θερµότερες από οποιαδήποτε περίοδο του 20ου αιώνα. Τρεις µελέτες διαπιστώνουν ότι ο 20ος αιώνας ήταν ο θερµότερος αιώνας και τέσσερις µελέτες διαπιστώνουν ότι το πρώιµο τµήµα του 20ου αιώνα, πριν οι άνθρωποι εξαπολύσουν πολύ διοξείδιο του άνθρακα (CO2) στην ατµόσφαιρα, ήταν το θερµόµετρο του 20ου αιώνα. Η αναθέρµανση του 20ου αιώνα λοιπόν δεν ήταν τίποτα το ασυνήθιστο»…

Η ανθρώπινη ευθύνη Και ο Plimer συµπεραίνει …Η Ρωµαϊκή αναθέρµανση και οι Σκοτεινοί Αιώνες, η Μεσαιωνική αναθέρµανση και η Εποχή των Μικρών Παγετώνων, ακυρώνουν όλα τα επιχειρήµατα που θεµελιώνουν την άποψη της ανθρωπογενούς κλιµατικής αλ λαγής. Και αυτό γιατί κλίµατα πολύ θερµότερα του παρελθόντος αιώνα υπήρξαν προ της βιοµηχανικής εποχής και των ανθρωπογενών εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα. Η άποψη ότι η κλιµατική αλλαγή είναι συνδεδεµένη µόνο µε την ανθρώπινη δραστηριότητα, µε τις γνωστές ατµοσφαιρικές και ωκεάνιες ανατροφοδοτήσεις (feedbacks) είναι µια απλοποιηµένη και σφαλερή ερµηνεία των νεότερων και αρχαιότερων κλιµάτων»…. Το σύγγραµµα έκτασης 503 σελίδων, µε µια κυριολεκτικά απίστευτη συσσώρευση στοιχείων από τη σχετική αλληλογραφία τελειώνει µε µια επισκόπηση, κριτική των απόψεων που εκφράζουν οι υποστηρικτές της ανθρωπογενούς «επερχόµενης» κλιµατικής αλλαγής. Και ο συγγραφέας ο Ian Plimer κλείνει, θα ‘λεγε κανείς λίγο υπεροπτικά, το κείµενο µε την ακόλουθη φράση: Την ανθρώπινη ηλιθιότητα υπερβαίνει µόνο το έλεος του Θεού που είναι απέραντο. ΕΠΙΛΟΓΗ 77

��

�

��

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ

ΣΤΗΝ ΥΦΕΣΗ Κ ΟΙΝΩΝΙΑ Κ ΑΙ Π ΕΡΙΒΑ Λ ΛΟΝ B ΑΣΙΚΕΣ Π ΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

ΟΙ

H Eταιρική Κοινωνική Ευθύνη τα τελευταία χρόνια αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι της επιχειρηµατικής στρατηγικής, όχι µόνο στη χώρα µας, αλλά και διεθνώς. Σήµερα, που η οικονοµική ύφεση έχει πλέον περάσει και στην πραγµατική οικονοµία, το ερώτηµα που εύλογα προκύπτει είναι εάν οι εταιρείες εξακολουθούν να θέτουν τις ενέργειες Ε.Κ.Ε. στην πρώτη γραµµή του επιχειρείν τους. Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

80 ΕΠΙΛΟΓΗ

ετήσια έρευνα του Εργαστηρίου Μάρκετινγκ (A.LA.R.M) του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών, η οποία διεξήχθη σε συνεργασία µε το Κέντρο Αειφορίας (CSE) δίνει σαφή εικόνα για το τι ισχύει στην ελληνική αγορά. Η έρευνα διενεργήθηκε πρόσφατα σε δείγµα 700 καταναλωτών, µε τηλεφωνική συνέντευξη. Η έρευνα έδειξε ότι τα φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα έχουν σηµειώσει ανοδική πορεία, παρά την οικονοµική κρίση, γεγονός που δείχνει τη σηµαντική δυναµική που υπάρχει. Οι ενέργειες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης που θεωρούνται σηµαντικές για τους καταναλωτές, κατά σειρά προτεραιότητας είναι η µείωση εκποµπών ρύπων και αποβλήτων, η εξοικονόµηση νερού και ενέργειας, η χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, καθώς και η δηµιουργία οικολογικών προϊόντων από κάθε εταιρεία. Αυτές είναι και οι 4 νέες τάσεις στις ενέργειες κοινωνικής ευθύνης οι οποίες αναµένεται να ενταθούν τα προσεχή χρόνια. Στελέχη της αγοράς marketing ωστόσο, µιλώντας στην «Ε» για το ζήτηµα, προσέθεσαν και τις ενέργειες που αφορούν στον άνθρωπο, αφού «η κοινωνία περνάει δύσκολες στιγµές και θα περάσει ακόµα δυσκολότερες». Το 54% των ερωτηθέντων της παραπάνω έρευνας θα άλλαζε τη µάρκα του προϊόντος που χρησιµοποιεί για να δοκιµάσει ένα νέο προϊόν φιλικό προς το περιβάλλον, ενώ το 46% θα πλήρωνε υψηλότερη τιµή για την αγορά ενός τέτοιου προϊόντος, έστω και εν µέσω οικονοµικής ύφεσης. Μάλιστα, το 37% του δείγµατος δήλωσε ότι γνωρίζει κάποια εταιρεία ή προϊόν στην Ελλάδα, το οποίο υποστηρίζει µε συγκεκριµένες ενέργειες την προστασία του περιβάλλοντος. Το 2008 το αντίστοιχο ποσοστό ανρχόταν σε 25%. Ωστόσο, υπάρχουν και προβλήµατα. Πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Επικοινωνίας αποδεικνύει ότι όσο αυξάνεται η ευαισθητοποίηση και οι προσδοκίες των πολιτών/ καταναλωτών απέναντι σε θέµατα ΕΚΕ σε σχέση µε τις επιχειρήσεις, τόσο αυξάνεται και η δυσπιστία τους. Οι λόγοι στους οποίους οφείλεται αυτή η δυσπιστία είναι τρεις: Ο αποσπασµατικός χαρακτήρας της δραστηριοποίησης κάποιων εταιρειών σε θέµατα ΕΚΕ, η αµφισβήτηση της γνησιότητας των κινήτρων των επιχειρήσεων που αναλαµβάνουν τέτοιες δράσεις, αλλά και η έλλειψη ειλικρινούς, ανοικτής και χωρίς υπεκφυγές ενηµέρωσης και επικοινωνίας. ΕΠΙΛΟΓΗ 81

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

ο πεδίο στο οποίο θα κινηθεί η εταιρική κοινωνική ευθύνη τα προσεχή χρόνια, αποτελεί κατά γενική οµολογία, η«πράσινη επιχειρηµατικότητα». Το ζητούµενο ωστόσο, είναι οι επιχειρήσεις να βρουν τον σωστό τρόπο δράσης σε αυτή την κατεύθυνση. Σύµφωνα µε τον Γιώργο Αυλωνίτη, πρόεδρο της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ακαδηµίας Μάρκετιγκ και καθηγητή Μάρκετιγκ του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών υπάρχουν δέκα σηµαντικές αρχές που αποτελούν αναγκαία και ικανή συνθήκη ορθολογικής πορείας σε αυτή την κατεύθυνση. Ο ίδιος τις παρουσιάζει ως δεκάλογο πράσινης επιχειρηµατικότητας.

προς το περιβάλλον χαρακτηριστικά του προϊόντος µε την αξία και τα οφέλη που αναζητούν οι καταναλωτές (π.χ. «προϊόντα χωρίς φυτοφάρµακα είναι πιο υγιεινά», «η σωστή διαχείριση της ενέργειας εξοικονοµεί χρήµατα», «η ηλιακή ενέργεια είναι πρόσφορη». Επίσης, τα φιλικά προς το περιβάλλον χαρακτηριστικά θα πρέπει να παρουσιάζονται ως λύσεις των αναγκών των πελατών (π.χ. οι επαναφορτιζόµενες µπαταρίες αποδίδουν και διαρκούν περισσότερο).

Πράσινη ηθική 9 +1 λόγοι

 Πιστοποίηση των «πράσινων» προϊόντων µε τη βοήθεια ενός ανεξάρτητου και έγκυρου φορέα για την απόκτηση ενός περιβαλλοντικού λογότυπου και εκπαίδευση των καταναλωτών σχετικά µε τη σηµασία της πιστοποίησης των «πράσινων» προϊόντων, µε σκοπό τη βελτίωση της αναγνωρισιµότητας των πιστοποιήσεων «πράσινων» προϊόντων και κατ’ επέκταση τη µείωση της δυσπιστίας από πλευράς των καταναλωτών.

 Μακροχρόνια δέσµευση σε «πράσινες» πολιτικές ως ένα διατηρήσιµο ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα.  Συνεργασία µε µη κυβερνητικές οργανώσεις και µε οµάδες ενδιαφέροντος (stakeholders) µε σκοπό την ανεύρεση ιδεών και προτάσεων που αφορούν την «πράσινη» επιχειρηµατικότητα.  «Χτίσιµο» νέας εταιρικής-επιχειρηµατικής κουλτούρας άµεσα προσανατολισµένης σε «πράσινες» µεθόδους λειτουργίας µέσα από στοχοθέτηση, παροχή κινήτρων, εκπαίδευση και χρήση κατάλληλων µεθόδων παραγωγής και διάθεσης προϊόντων.  Υιοθέτηση περισσότερο αναγνωρίσιµων, από µέρους των καταναλωτών, ενεργειών για την προστασία του περιβάλλοντος όπως είναι για παράδειγµα η µείωση εκποµπής ρύπων και αποβλήτων, η χρήση ανακυκλώσιµων υλικών, η εξοικονόµηση ενέργειας κ.λπ.  Ανάπτυξη πλήρους γκάµας και προώθησης των χρήσεων των «πράσινων» προϊόντων. Τα «πράσινα» προϊόντα θα πρέπει να αποδίδουν το ίδιο ή καλύτερα από εναλλακτικά προϊόντα και θα πρέπει να προσφέρουν τα οφέλη και την αξία που αναζητούν οι καταναλωτές, δηλαδή να είναι αποτελεσµατικά και αποδοτικά, να είναι υγιεινά και ασφαλή, να προσδίδουν κύρος και να είναι εύκολα στη χρήση τους.  Εκπαίδευση των καταναλωτών µε επικοινωνιακά µηνύµατα τα οποία να συνδέουν τα φιλικά 82 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Προβολή ισχυρισµών που είναι σαφείς, διαφανείς και αληθείς αναφορικά µε τα φιλικά προς το περιβάλλον χαρακτηριστικά του προϊόντος και τα οφέλη που προσφέρουν στον καταναλωτή.

 Βελτίωση της επικοινωνίας µε τους καταναλωτές και διαρκής πληροφόρηση για καλλιέργεια κλίµατος εµπιστοσύνης, π.χ. γραµµή επικοινωνίας, εταιρικές εκπαιδευτικές ιστοσελίδες κ.α.  Βελτίωση της λειτουργίας διανοµής, έτσι ώστε οι καταναλωτές να έχουν άµεση πρόσβαση στα «πράσινα» προϊόντα σε περισσότερα σηµεία πώλησης.

Green Marketing  Το πρώτο βασικό κύµα του Green Marketing εκδηλώθηκε στη δεκαετία του 1980, κατά την οποία η Ένωση Μάρκετινγκ (ΑΜΑ) εξέδιδε εκθέσεις Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, τις οποίες παρουσίαζε σε εταιρείες που, εκτός από την επιχειρηµατική τους δραστηριότητα, έδειχναν και την ανάλογη ευαισθησία σε θέµατα οικολογίας. Το 1987 η Παγκόσµια Οργάνωση για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη συνέταξε µια πρώτη µελέτη, η οποία περιλάµβανε βασικές αρχές σχετικά µε την κοινωνική ευθύνη και την αειφόρο ανάπτυξη. Ακολούθησαν αντίστοιχες µελέτες και από τοπικές αρχές στο Ηνωµένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.  Η Αµερικανική Ένωση Μάρκετινγκ είχε ξεκινήσει τη συζήτηση για το λεγόµενο «πράσινο µάρκετιγκ», ήδη από τις αρχές του 1975. Αποτέλεσµα εκείνης της προσπάθειας ήταν η συγγραφή ενός βιβλίου µε τον τίτλο «Οικολογικό Μάρκετινγκ».

ΠΟΙΑ ΘΕΩΡΟΥΝ ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ «ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ»

Οικονοµία χαµηλών εκποµπών ρύπων

21%

Επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον

21%

Περισσότερες πράσινες επιχειρήσεις

10%

Περισσότερες θέσεις εργασίας σε «πράσινα» επαγγέλµατα

Πιο «πράσινος» δηµόσιος τοµέας

Άλλο

11%

ΜΕ ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΜΠΟΡΕΙ ΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΝΑ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΕΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Χρήση ανακυκλώσιµων υλικών

50%

Μείωση εκποµπής ρύπων

49%

Μείωση τοξικών αποβλήτων – βιολογικός καθαρισµός

42%

Εξοικονόµηση ενέργειας ή/και πόσιµου νερού

28%

Χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας

14%

Ανάπτυξη οικολογικών προϊόντων, όπου αυτό είναι δυνατόν

14%

Καµπάνιες προώθησης περιβαλλοντικών σκοπών (ευαισθητοποίηση εργαζοµένων και κοινού για περιβαλλοντικά θέµατα)

10%

Συνεισφορά χρηµάτων σε περιβαλλοντικούς σκοπούς

Μια συµβολή στην αύξηση του φαινοµένου του θερµοκηπίου

Δηµιουργία «πράσινων» κτιρίων Άλλο

3,4% 11%

ΟΙ ΠΩΛΗΣΕΙΣ «ΠΡΑΣΙΝΩΝ» ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΤΟ 2009

Αυξήθηκαν

Παρέµειναν σταθερές

Τρόφιµα

35%

55%

10%

Απορρυπαντικά

42%

49%

Καλλυντικά

22%

58%

20%

Είδη ένδυσης

15%

60%

25%

Κατηγορία προϊόντος

Μειώθηκαν

Πηγή: Έρευνα A.LA.R.M/Κέντρο Αειφορίας

To 1973… «Το social accountability είναι ακόµα µία δεξιότητα management που οι επιχειρήσεις θα πρέπει να µάθουν. Μακροπρόθεσµα, η επιχείρηση που θα διακριθεί για τη διαχείριση της λειτουργίας της θα διακριθεί επίσης και για την προσαρµοστικότητά της στις κοινωνικές ανάγκες». Αυτή τη σηµαντική παράµετρο για την εταιρική κοινωνική ευθύνη έθεσε ο Harold Burson, ιδρυτής του διεθνούς δικτύου δηµοσίων σχέσεων Burson Marsteller, σε οµιλία του το 1973 στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης. ΕΠΙΛΟΓΗ 83

ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ

84 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η δύναµη ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ & Η

ΥΠΕΡΒΑΣΗ

ΤΗΣ

ύφεσης

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΤΡΟΧΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΡΑΜΜΕΝΟ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ Α ΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ Π ΗΓΩΝ Ε ΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗ Χ ΩΡΑ

Με τις καλύτερες προοπτικές προχωρά το 2010 για τον κλάδο των φωτοβολταϊκών, δραστηριότητα που αντιστέκεται στην οικονοµική κρίση, δίνοντας το αναπτυξιακό παράδειγµα. Προβλήµατα υπάρχουν, όπως και µερικά πισωγυρίσµατα. Η υπέρβασή τους όµως είναι καθαρά ζήτηµα πολιτικών επιλογών και νοµοθετικών ρυθµίσεων που θα δώσουν φτερά ανάπτυξης σε όσους σκοπεύουν να επενδύσουν ή περιµένουν να γευτούν τους καρπούς των κόπων τους. Από τoν ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

αλύτερα από κάθε άλλη χρονιά στο πρόσφατο παρελθόν είναι τα δεδοµένα µε τα οποία προχωρά τη δραστηριότητά του ο κλάδος των φωτοβολταϊκών στην Ελλάδα, καθώς τόσο σε νοµοθετικό επίπεδο, όσο και στο επενδυτικό, τα νέα είναι ευχάριστα. Μπορεί το «κλίµα» να δυσκόλεψε, ύστερα από την απροσδόκητη πρόταση της κυβέρνησης για µείωση της επιδότησης του παραγόµενου από τα φωτοβολταϊκά ηλεκτρικού ρεύµατος, η άνοιξη όµως της συγκεκριµένης ανανεώσιµης πηγής ενέργειας δεν είναι µακριά. Ο κλάδος, ο οποίος βρισκόταν σε αναµονή περισσότερο από µια πενταετία και έβλεπε τις ελπίδες που γέννησε η νοµοθετική ρύθµιση του 2006 να διαψεύδονται, µπορεί σήµερα να ελπίζει σε «φωτεινότερες» µέρες, εφόσον ψηφιστεί το σχέδιο νόµου για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στην Ελλάδα και δεν «ψαλιδιστεί» η επιδότηση. Το σχέδιο νόµου µειώνει κατά πολύ τον µέσο χρόνο αδειοδότησης µιας επένδυσης και δηµιουργεί τις προϋποθέσεις

για την απεµπλοκή δεκάδων αιτήσεων (πολλών µεγαβάτ…) που λιµνάζουν στα συρτάρια της ΡΑΕ, του ΔΕΣΜΗΕ, των Αρχαιολογικών Υπηρεσιών, των Νοµαρχιών κ.ό.κ. Σύµφωνα µάλιστα µε τον υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιάννη Μανιάτη, τα επόµενα τρία χρόνια αναµένεται να πραγµατοποιηθούν επενδύσεις ύψους 3 δισ. ευρώ στον τοµέα της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, ενώ ιδιαίτερα σηµαντική ήταν η δήλωσή του ότι η χώρα µας θα θέσει ως προτεραιότητα την κατασκευή µονάδων αποθήκευσης ενέργειας- «αγκάθι» στην αγορά των ΑΠΕ. Αν και ανάλογες, υπεραισιόδοξες τοποθετήσεις έχουν ακουστεί ξανά στο παρελθόν, από επίσηµα χείλη (χωρίς να πραγµατοποιηθεί ούτε το ένα δέκατο των υποσχόµενων…), σήµερα το νοµοσχέδιο για την επιτάχυνση των ΑΠΕ φαίνεται πως αποτελεί µια κάποιου είδους εγγύηση. Όπως αναφέραµε, δεν είναι όλα θετικά. Η Επιτροπή Εθνικού Σχεδιασµού για τις ΑΠΕ δέχεται αρκετά παράπονα από πολλές πλευρές της αγοράς, σηµαντικότερα όµως ήταν αυτά που εκφράζει το τελευταίο διάστηµα ο Σύνδεσµος Εταιρειών Φωτοβολταϊκών. Ο ΣΕΦ ζητά περισσότερη «γενναιότητα» από το υπουργείο ΕΠΙΛΟΓΗ 85

ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ

ΠΕΚΑ, διαγραφή ορισµένων αρνητικών υπουργικών αποφάσεων του παρελθόντος και απελευθέρωση της αγοράς. Τονίζει µάλιστα ότι θα πρέπει να υπάρξει µεγαλύτερη πρόνοια για τους µικροεπενδυτές οι οποίοι συµµετέχουν µέσω του τέλους υπέρ των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στον λογαριασµό της ΔΕΗ σε µια ανάπτυξη από την οποία, ορισµένες φορές αποκλείονται. Πόσο µάλλον όταν αυτό το τέλος αναµένεται -παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις- να αυξηθεί εντός του 2010.

Νέες αφίξεις Είναι αναµενόµενο στη νέα «έκρηξη» των φωτοβολταϊκών, ελαφρύ προβάδισµα να έχουν οι ήδη …τοποθετηµένοι στην ελληνική αγορά. Εταιρείες όπως η BP Solar και η Conergy έχουν ήδη µεγάλα έργα σε πλήρη λειτουργία, ενώ επεκτείνουν πλέον τις δραστηριότητές τους και σε τοµείς που δεν είχαν έντονη παρουσία µέχρι σήµερα- η Conergy για παράδειγµα έχει εισέλθει πολύ δυναµικά στα φωτοβολταϊκά επί κτιρίων (πέρυσι εγκατέστησε σύστηµα 19,80kWp ενσωµατωµένο σε πρόσοψη επαγγελµατικού κτιρίου, επί της Λ. Αλεξάνδρας στο κέντρο της Αθήνας), ενώ η BP Solar προτιµάει τα µεγαλύτερου µεγέθους έργα, κατανεµηµένα σχεδόν σε όλη τη χώρα. Ανά την επικράτεια είναι κατανεµηµένα και τα έργα της Positive Energy η οποία στις 18/2 ανακοίνωσε ακόµα ένα µεγάλο βήµα της. Πιο συγκεκριµένα παρέδωσε δύο επιπλέον εγκαταστάσεις στα Χανιά της Κρήτης, συνολικής ισχύος 160 kWp, οι οποίες συνδέθηκαν µε το Εθνικό Δίκτυο Διανοµής και Μεταφοράς Ενέργειας. Για τη φωτοβολταϊκή εγκατάσταση που βρίσκεται στη θέση Νίππος Αποκορώνου (80kWp), χρησ ιµοποιήθηκε σύσ τηµα διαξον ικής ιχνηλάτησης του ήλιου (trackers) και για την εγκατάσταση που βρίσκεται στη θέση Κουτρουλολέ (80kWp), έγινε χρήση σταθερού συστήµατος στήριξης. Οι σταθµοί αναµένεται να παράγουν συνολικά σε ετήσια βάση τουλάχιστον 250.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας, αποτρέποντας µε αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλάχιστον 255 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, ετησίως. Προβάδισµα έχει και η δυναµική Θεσσαλονικιώτικη KLT Energy, η οποία έκλεισε το 2009 µε εννέα νέους φωτοβολταϊκούς σταθµούς (55 συνολικά τα τελευταία χρόνια) ενώ µέσα στο πρώτο τρίµηνο 86 ΕΠΙΛΟΓΗ

του 2010 θα ολοκληρώσει έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη, συνολικής ισχύος 4,5 MW. Επενδύσεις στον χώρο των φωτοβολταϊκών ανακοίνωσε πρόσφατα η Μπήτρος Συµµετοχική, η οποία µάλιστα εξασφάλισε την πολυπόθητη άδεια (δύο σταθµοί ονοµαστικής ισχύος 3,85 MW, σε εγκαταστάσεις της εταιρείας στον Ασπρόπυργο και στη ΒΙΠΕΘ Σίνδου). Σηµαντική κινητικότητα υπάρχει στον τραπεζικό χώρο, κυρίως µέσω επενδυτικών θυγατρικών. Η Attica Ventures, θυγατρική της Attica Bank ανακοίνωσε επενδύσεις στις ΑΠΕ (ξεκινώντας όµως άµεσα από την αιολική και αργότερα στα φωτοβολταϊκά), ενώ η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων ανακοίνωσε πρόσφατα ότι µπαίνει κι αυτή στα φωτοβολταϊκά, σε συνεργασία µε την Prime Energy για την εγκατάσταση 30 ΜW σε φωτοβολταϊκά πάρκα. Αυτή τη στιγµή υλοποιούνται επενδύσεις (σε διάφορα όµως στάδια) για τη δηµιουργία φωτοβολταϊκών πάρκων στη λίµνη Υλίκη από τις Quest, Verbund και Ύπατος Ενεργειακή, επενδύσεις ύψους 20 εκατ. ευρώ και συνολικής ισχύος 17,5MW. Από τις επενδυτικές δραστηριότητες του τελευταίου διαστήµατος ενδιαφέρον έχει το σχήµα TheGeRo/ Voltalia. Η The.Ge.Ro. θυγατρική εταιρεία του γαλλικού εισηγηµένου στο Χρηµατιστήριο του Παρισιού Οµίλου Voltalia ήδη δραστηριοποιείται στη Γουϊνέα, Γαλλία και Βραζιλία. Ξεκινά τη δραστηριότητά της στην Ελλάδα αναθέτοντας µετά από σχετικό διαγωνισµό στην εταιρεία Positive Energy, την υλοποίηση φωτοβολταϊκών σταθµών συνολικής ισχύος 3,4MWp σε όλη την Ελλάδα. Εκ µέρους της The.Ge.Ro ο Γεώργιος Οικονόµου, γενικός διευθυντής και µέτοχος της εταιρείας, δήλωσε σχετικά κατά την επίσηµη παρουσίαση του σχήµατος: «Ξεκινάµε δυναµικά την υλοποίηση ενός φιλόδοξου επενδυτικού σχεδίου µακροπρόθεσµης διάρκειας σε µια χώρα µε σηµαντικά συγκριτικά πλεονεκτήµατα για την αξιοποίηση των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργει ας, όπως η µορφολογία, το κλίµα και τα κίνητρα που δηµιουργούνται για «πράσινη» ανάπτυξη». Η εταιρεία έχει καταθέσει αιτήσεις για φωτοβολταϊκούς σταθµούς συνολικής ισχύος 120 MW, ενώ έχει ήδη καταθέσει αιτήσεις για 400 MW από αιολικά πάρκα. Τέλος, δραστήρια παρουσιάζεται και η παλαιότερη στον κλάδο ΗeliosRes, η οποία υλοποιεί 13 φωτοβολταϊκούς σταθµούς στην Κρήτη, συνολι-

κής ισχύος 1MW.

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΙ ΟΜΙΛΟΙ ΕΠΙ ΤΩ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩ ΕΡΓΩ Η Attica Ventures, θυγατρική της Attica Bank ανακοίνωσε επενδύσεις στις ΑΠΕ (ξεκινώντας όµως άµεσα από την αιολική κι αργότερα στα φωτοβολταϊκά), ενώ η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων ανακοίνωσε πρόσφατα ότι µπαίνει κι αυτή στα φωτοβολταϊκά, σε συνεργασία µε την Prime Energy για την εγκατάσταση 30 ΜW σε φωτοβολταϊκά πάρκα.

Τιµολόγηση

Ηλιοβασίλεµα κερδών

Η πρόσφατη αναθεώρηση προς τα κάτω των τιµών, µε τις οποίες θα αγοράζει το κράτος ηλεκτρικό ρεύµα από τους ιδιώτες, προβληµατίζει και εγείρει αντιδράσεις στην αγορά και τους επενδυτές.

τα µέσα Φεβρουαρίου το υπουργείο ΠΕΚΑ έδωσε στη δηµοσιότητα το σχέδιο νόµου για την τιµολόγηση της ενέργειας από φωτοβολταϊκά συστήµατα και ξεκίνησε επίσηµα η δηµόσια διαβούλευσή του. Το σοκ που υπέστησαν οι άνθρωποι της αγοράς των φωτοβολταϊκών ήταν έντονο γιατί µετά από ένα εντυπωσιακό «σερί» θετικών νοµολογιών από τη µέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά της, η νέα ηγεσία του ΠΕΚΑ κέρασε για πρώτη φορά «πικρό καφέ» έναν κλάδο που περιµένει τη βοήθεια του κράτους για να µπορέσει να υλοποιήσει τα

επενδυτικά του σχέδια. Επενδύσεις οι οποίες είναι άµεσα συνδεδεµένες µε τους στόχους της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής που περιγράφεται ως «2020-20». Το σχέδιο για την τιµολόγηση είναι αναπόσπαστο κοµµάτι του «Σχεδίου Νόµου Για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας για την Αντιµετώπιση της Κλιµατικής Αλλαγής» προβλέπει αναθεώρηση των τιµών µε τις οποίες θα αγοράζει το κράτος ηλεκτρικό ρεύµα από τους ιδιώτες παραγωγούς κι αυτό διότι οι «πραγµατικές εξελίξεις της αγοράς» και η «εξέλιξη του κόστους παραγωγής» επιβάλλουν, σύµφωνα µε το νοµοθέτη, αλλαγή στην τιµολόγηση. Πράγµατι το κόστος των φωτοβολταϊκών έχει υποχωρήσει και όντως, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η τιµή είναι πολύ µικρότερη ανά κιλοβατώρα, ενώ σε κάποιες έχει σταµατήσει εντελώς η επιδότηση (Γερµανία). Πρόκειται όµως για ώριµες αγορές, µε πολλά εγκατεστηµένα µεγαβάτ. Στην Ελλάδα που τρέχει να προλάβει την εκπλήρωση των στόχων, που έχει βάλει στον «πάγο» δεκάδες µικρούς επενδυτές (που έχουν εγκαταστήσει τα προηγούµενα χρόνια συστήµατα πολύ ακριβότερα των σηµερινών), οι νέες µειωµένες τιµές προκαλούν, ασφαλώς, αρκετές δυσκολίες .Για φωτοβολταϊκά έως 10kWpeak στον οικιακό τοµέα και σε µικρές επιχειρήσεις η τιµή είναι 550 ευρώ ανά µεγαβατώρα, για φωτοβολταϊκά ισχύος µικρότερης ή ίσης των 100kWpeak η τιµή είναι 400 ευρώ/MWh και για φωτοβολταϊκά

ισχύος µεγαλύτερης των 100kWpeak, η τιµή είναι 320 ευρώ/MWh, υπάρχει δηλαδή µια µείωση ανάλογη της εγκαταστηµένη ισχύος. Από την πλευρά του ο Σύνδεσµος Εταιρειών Φωτοβολταϊκών, εξέφρασε την αντίθεσή του στην προσπάθεια της κυβέρνησης να µειώσει την επιδότηση και µε ηµερίδες, συνεντεύξεις Τύπου και επιστολές διαµαρτυρίας, προσπαθεί να αλλάξει τη βούληση του ΠΕΚΑ. Ο ΣΕΦ προειδοποιεί ότι αν θέλουµε να πετύχουµε διείσδυση των φωτοβολταϊκών κατά 12% στο ενεργειακό µείγµα της χώρας (40% στο µείγµα της ηλεκτρικής ενέργειας), θα πρέπει να διατηρηθεί η επιδότηση και να προστατευθούν οι επενδύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη ή σχεδιάζονται αυτή τη στιγµή. Εκτιµά µάλιστα ότι µε τα νέα «εµπόδια» που βάζει η κυβέρνηση στην «πιο καθαρή µορφή ενέργειας», είναι αµφίβολο αν επιτευχθεί το 1/5 του στόχου που έχει τεθεί από το ελληνικό κράτος. Σύµφωνα µε τον ΣΕΦ αυτή τη στιγµή εκκρεµούν στη ΡΑΕ αιτήσεις για φωτοβολταϊκά συνολικής ισχύος 3.700 MW, ενώ οι ανάγκες της χώρας κυµαίνονται από 6 έως 6.500 MW. Πόσα από αυτά θα πάρουν άδεια; «Πολύ λιγότερα κι απ΄ αυτά που έχουν καταθέσει άδεια» φοβούνται οι υπεύθυνοι του ΣΕΦ µετά τις νέες εξελίξεις. Εκπροσωπώντας τον Σύνδεσµο, ο Στέλιος Ψωµάς ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «δεν είναι ευκταίο από περιβαλλοντική αλλά και από οικονοµική άποψη να µην αναπτυχθούν τα φωτοβολταϊκά στη χώρα µας. Αν δεν υιοθετηθεί υψηλός στόχος για τα φωτοβολταϊκά, δεν θα πιάσουµε τους ενεργειακούς στόχους µας, δεν θα κρατήσουµε βιοµηχανίες στην Ελλάδα και θα χάσουµε θέσεις εργασίας». ΕΠΙΛΟΓΗ 87

BUSINESS LIFE - ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ

CARPE DIEM Οι συνθήκες εργασίας για πολλά στελέχη επιχειρήσεων έχουν επιδεινωθεί. Η πολύωρη παραµονή στην εργασία, τα χωρίς τέλος meeting, οι επιχειρηµατικές υποχρεώσεις, ακόµα και τα αεροπορικά ταξίδια είναι µερικοί µόνο παράγοντες που επηρεάζουν τη διατροφή και προκαλούν διαταραχές, ικανές να βλάψουν την υγεία και κατά συνέπεια την αποδοτικότητα του επιχειρηµατικού στελέχους. Από τoν ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ια να αναδειχθεί η αξία της σ ω σ τ ή ς δια τ ρ ο φ ή ς σ τ ην εργασία θα πρέπει πρώτα να δούµε τη σηµασ ία του εργασιακού χώρου και χρόνου στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Με δεδοµένο ότι ο µέσος εργαζόµενος περνά το λιγότερο το ένα τρίτο της ηµέρας στην εργασία, είναι ολοφάνερο ότι η «εργασιακή ζωή» απο-

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

τελεί το πιο σηµαντικό κοµµάτι της καθηµερινότητας. Οι έρευνες για την αξία και τη σχέση της διατροφής µε την εργασία είναι παλιές, οι πρώτες εµπε ρισ τατωµέ νε ς έ χουν τ ις ρίζ ε ς τους στα πρώτα µεταπολεµικά χρόνια. Όπως υποστηρίζει ο δηµοσιογράφος της Washington Post και συγγραφέας Christopher Wanjek σ το βιβλίο του «Food At Work: workplace solutions

for malnutrition, obesity and chronic diseases» (έκδοση του International Labour Office, Γενεύη, 2005), η αξία της σωστής διατροφής στον εργασιακό χώρο και η ανάδειξή της σε εργασιακό δικαίωµα αναγνωρίζεται για πρώτη φορά επίσηµα το 1944 µε τη Διακήρυξη της Φιλαδέλφεια που έθεσε τα θεµέλια για τη δηµιουργία του International Labour Organization

(ILO). Μισό αιώνα αργότερα, η αξία της διατροφής στον εργασιακό χώρο αναδείχθηκε ως µια από τις σηµαντικές παραµέτρους των Στόχων της Χιλιετίας (Millennium Development Goals) του ΟΗΕ, ο οποίος επιθυµεί µέχρι το 2015 να έχει «µεταφέρει» στους εργασιακούς χώρους όλα τα δικαιώµα τα που αναγ νωρίζ ον ται στην καθηµερινότητα των ανθρώπων. Ενδιάµεσα, το 1956, η International Labour Conference υιοθέτησε την Welfare Facilities Recommendation µε την οποία για πρώτη φορά στην παγκόσµια ισ τορία επισηµοποιήθηκε η ίδρυση καντίνας ή αίθουσας σίτισης στους εργασιακούς χώρους, κυρίως στον αγγλοσαξονικό κόσµο. Ήταν η εποχή που η αξία της σωστής διατροφής, η υγεία και η ευεξία του εργαζόµενου απολάµβανε του ενδιαφέροντος της επισ τηµονικής κοινότητας. Τα πανεπιστήµια προσπαθούσαν να αποδείξουν την άµεση σχέση της έλλειψης σιδήρου (ήταν η πιο συχνή διατροφική διαταραχή που καταγραφόταν στους εργασιακούς χώρους) µε την απόδοση. Οι έρευνες του ILO αποδείκνυαν ότι η αύξηση κατά 1% των θερµίδων που προσλάµβανε ο µέσος εργαζόµενος, προκαλούσε αύξηση της παραγωγικότητάς του κατά 2,3%. Δυστυχώς, στα χρόνια που κύλησαν το ενδιαφέρον σε ό,τι αφορά στη διατροφή στον εργασιακό χώρο µετατοπίστηκε. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Christopher Wanjek, «το ενδιαφέρον άλλαξε δραµατικά στις ανεπτυγµένες χώρες µετά το 1956, καθώς η έγνοια για τη διασφάλιση ότι οι εργαζόµενοι θα έχουν αρκετή τροφή, σήµερα αντικαταστάθηκε από την παχυσαρκία η οποία είναι το σηµαντικότερο πρόβληµα στις περισσότερες χώρες».

Το κόστος της κακής διατροφής Πράγµατι, σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία διεθνών οργανισµών όπως ο World Health Organization και ο Food & Agriculture Organization, η παχυσαρκία κοστίζει το 2-7% των

συνολικών δαπανών για την υγεία σ τις βιοµηχανοποιηµένες χώρες. Ειδικά στις ΗΠΑ, έρευνες που εκπονήθηκαν στα µέσα της προηγούµενης δεκαετίας ανεβάζουν το κόστος των υπηρεσιών υγείας που συνδέονται µε την παχυσαρκία σε περίπου 75 δισ. δολάρια το χρόνο, ενώ πολύ µεγαλύτερο είναι το κόστος των καρδιαγγειακών ασθενειών (πάνω από 330 δισ. δολάρια) και του διαβήτη (πάνω από 130 δισ. δολάρια) για να αναφέρουµε µόνο δύο από τις κατηγορίες ασθενειών που συνδέονται µε την κακή διατροφή στον εργασιακό χώρο και την παχυσαρ-

κία. Τα νούµερα είναι ενδεικτικά του προβλήµατος. Η παχυσαρκία δυσ τυχώς µας αφορά: πρόκειται γ ια µια πάθ ησ η π ου σ υ νδ έ ε τ α ι άµεσα µε τις νέες εργασιακές συνθήκες που έχουν επικρατήσει και στην Ελλάδα τα τελεταία χρόνια. Ο Παύλος Τούτουζας, οµότιµος καθηγητής καρδιολογίας στο Πανεπιστήµιο της Αθήνας και πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύµατος Καρδιολογίας (ΕΛ.Ι. ΚΑΡ.) αναφέρει στο πρόσφατο βιβλίο του «Αλκικαρδία: εις έτη πολλά και ευτυχή» (Alta Graphico, 20 0 8 ) ότ ι «από τ ην έ ρευνα του ΕΛ.Ι.ΚΑΡ. επί 25.519 Ελλήνων ηλικίας 15-94 ετών παρατηρήθηκε ότι 19% του πληθυσµού ήταν παχύσαρκοι και 42% υπέρβαροι. Το πιο λυπηρό σηµείο ήταν ότι το 74% αυτού του υπέρβαρου πληθυσµού είχε την πεποίθηση ότι το βάρος του ήταν φυσιολογικό».

Η κρίση θα οδηγήσει σε µεγαλύτερη παχυσαρκία. Όπου υπάρχει φτώχεια, οι άνθρωποι ‘ξεσπάνε’ στο φαγητό και όπως γνωρίζετε, το φαγητό πλέον είναι φθηνό, στην Κατοχή π.χ. δεν ήταν. Στις φτωχογειτονιές, για παράδειγµα, θεριεύει η παχυσαρκία.

Μ. Καζαµίας, διατροφολόγος

ΕΠΙΛΟΓΗ 89

BUSINESS LIFE - ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ

ΚΑΛΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

 Τι συσ τήνουν οι επισ τήµονες σχετικά µε τη διατροφή σ την εργασία; Οι προτάσεις τους δεν διαφέρουν αισθητά από αυτές που δίνουν γενικά για τον σύγχρονο άνθρωπο και µπορούν να συνοψιστούν σε µια φράση: κατανάλωση όσο το δυνατό λιγότερου ζωικού λίπους και κατεργασµένων ελαίων, κατανάλωση όσο το δυνατό περισσότερων φρέσκων φρούτων και λαχανικών, περιορισµό της ζάχαρης και του αλατιού και διατήρηση ενός συγκεκριµένου προγράµµατος λήψης φαγητού στο οποίο εκτός από δύο κύρια γεύµατα θα περιλαµβάνονται πρωινό, δεκατιανό και απογευµατινό.

ΠΕΡΙΤΤΟ ΛΙΠΟΣ

 Οι έρευνες του ILO (International Labour Conference) αποδείκνυαν, µισό αιώνα πριν, ότι η αύξηση κατά 1% των θερµίδων που προσλάµβανε ο µέσος εργαζόµενος, προκαλούσε αύξηση της παραγωγικότητάς του κατά 2,3%. Μισό αιώνα µετά, στο σήµερα, η έγνοια για τη διασφάλιση ότι οι εργαζόµενοι θα έχουν αρκετή τροφή, αντικαταστάθηκε από την παχυσαρκία η οποία είναι το σηµαντικότερο πρόβληµα στις περισσότερες χώρες.

90 ΕΠΙΛΟΓΗ

Υγεία και απόδοση στην εργασία Από το πρωινό γεύµα ξεκίνησε η συζήτησή µας µε τον Μάνο Καζαµία, έναν από τους έµπειρους Έλληνες διατροφολόγους ο οποίος έχει εργαστεί τόσο µε διάφορες κατηγορίες ιδιωτών (µεταξύ των οποίων στελέχη επιχειρήσεων), όσο και µε ε λ ληνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις παρέχοντας συµβουλές. «Οι άνθρωποι στην Ελλάδα δεν τρώνε πρωινό, ξεκινάνε να τρώνε µετά τις 11 το πρωί και ό,τι βρουν, µέχρι το βράδυ όπου επίσης τρώνε τα πάντα και µετά πέφτουν για ύπνο. Έτσι, παχαίνουν… Υπάρχει ένα αν τικειµενικό πρόβληµα σ τη χώρα µας: ότι τα ωράρια λειτουργίας είναι συνεχή και κανένας δεν σταµατά για κανονικό φαγητό το µεσηµέρι» µας είπε σ τη συνοµιλία που είχαµε µαζί του. Ο Μ. Καζαµίας όµως είναι αισιόδοξος. «Δεν είµασ τε καταδικασµένοι» λέει µε τη σιγουριά του επιστήµονα. « Πρέπει και µπορούµε να εν τάξουµε όλοι µας την υγιεινή διατροφή στη ζωή µας, αλλά µε τέτοιες λύσεις που να είναι βιώσιµες. Ναι µεν, το κύριο γεύµα µπορεί να µετατοπιστεί προς το βράδυ, αλλά κατά τη διάρκεια της ηµέρας θα πρέπει να υπάρχουν κάποια γεύµατα που θα µας εξασφαλίζουν ότι θα αποφύγουµε την παχυσαρκία». Θέτουµε υπόψη του τη µαζική στροφή των εταιρειών εσ τίασης που απευθύνον ται σ τους εργαζόµενους της ηµέρας και σε στελέχη επιχειρήσεων σε υγιεινές λύσεις και σε µενού που διαφέρουν πολύ σε σχέση µε ορισµένα χρόνια πριν. Ο συνοµιλητής µας υπερθεµατίζει. «Είναι µια πολύ καλύτερη λύση από το να πάει κάποιος …στη γωνία π.χ. σε ένα τυροπιτάδικο. Τα σκευάσµατα µε φύλλο, τα ψωµοειδή, αυτά που έχουν γέµιση αµφιβόλου ποιότητας δεν είναι κατάλληλα για τη διατροφή µας» υποστηρίζει. Γι΄ αυτόν µια καλή λύση είναι το να ετοιµάζει κανείς το κολατσιό του, µε όσο το δυνατό πιο φρέσκα και υγιεινά υλικά από το σπίτι. Κάτι που δεν συνηθίζεται όµως στα µέρη µας. «Σε όλη την Ευρώπη και στην Αµερική οι άνθρωποι πλέον ετοιµάζουν από

το σπίτι τους το φαγητό που τρώνε στη δουλειά τους, δεν είναι καθόλου παρεξηγήσιµο αυτό. Εµείς σ την Ελλάδα είµαστε της εύκολης λύσης, της πρωινής τυροπιτούλας και του «που να τρέχω τώρα να ετοιµάζω». Αυτή η διατροφή όµως αφορά µια καθηµερινότητα σε βάθος χρόνου - το αποτέλεσµα, µε µαθηµατική ακρίβεια, οδηγεί σε πρόβληµα». Ζητάµε από το Μ. Καζαµία να µας σχολιάσει τη νέα κίνηση ορισµένων επιχειρήσεων, τουλάχιστον πριν ξεσπάσει η κρίση, της προσφοράς δωρεάν ή σε συµβολική τιµή, ενός σνακ κατά τη διάρκεια της ηµέρας. Υπάρχει η συµβουλή του ειδικού πίσω από µια τέτοια επιλογή; «Πολύ αµφιβάλω αν συµβουλεύονται διαιτολόγους κι αν έχουν ως στόχο την προσφορά ενός υγιεινού σ νακ. Προτεραιότητα είναι να προσφέρουν κάτι µέσα στην επιχείρηση για να µην βγει έξω ο εργαζόµενος. Με τη γνώµη και τη συµβουλή όµως ενός ειδικού, αυτό θα µπορούσε να γίνει µια πολύ ωραία λύση». Όσο για την κρίση η οποία αναπόφευκτα µπήκε σ τη συζήτησή µας, όπως συµβαίνει σε όλες τις πτυχές της επιχειρηµατικής πραγµατικότητας, ο συνοµιλητής µας είναι απαισιόδοξος. «Η κρίση θα οδηγήσει σε µεγαλύτερη παχυσαρκία. Όπου υπάρχει φτώχεια, οι άνθρωποι «ξεσπάνε» στο φαγητό και όπως γνωρίζετε, το φαγητό πλέον είναι φθηνό, στην Κατοχή π.χ. δεν ήταν. Στις φτωχογειτονιές, για παράδειγµα, θεριεύει η παχυσαρκία». Ο Μάνος Καζαµίας έχει δώσει σεµινάρια σε αρκετές επιχειρήσεις, ενώ έχει εργασ τεί µε πολυεθνικές όπως η Pizza Hut (σειρά συνταγών µε πιο υγιεινές λύσεις) και ελληνικές εταιρείες (Ζαχαροπλαστεία Fresh µε σειρά συνταγών). Πεποίθησή του είναι ότι το συµφέρον των επιχειρήσεων και η υγεία των εργαζοµένων τους είναι δύο αλληλένδετοι παράγοντες. «Αν καταλάβουν οι επιχειρήσεις ότι το κέρδος τους είναι να έχουν έναν εργαζόµενο υγιή κι όχι νωθρό, παχύσαρκο ή µε προβλήµατα υγείας, θα στραφούν περισσότερο σε παροχές υγιεινών λύσεων για τους εργαζόµενους» µας είπε.

��

BACK OFFICE ΛΥΣΕΙΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

SOFTWAREMANIA ON DEMAND Στο front office, η παραγωγικότητα, η αποτελεσµατικότητα, η ανταγωνιστικότητα και η ανάπτυξη µίας επιχείρησης. Στο back office οι εφαρµογές και οι λύσεις που επιτρέπουν στην επιχείρηση να παρουσιάζει τη συγκεκριµένη εικόνα front office. Τάση των ηµερών, που επιλέγεται συνεχώς από περισσότερες επιχειρήσεις µέσα στο σκηνικό της ύφεσης, οι «on demand» επιλογές εφαρµογών. Από τον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

νταγωνιστικό πλεονέκ τ ηµα τ ης επιχε ιρη µατικότητας, ιδίως σε µια απαιτ ητ ική επο χή όπως η σηµερινή, αποτελεί το λογισµικό και ευρύτερα οι εφαρµογές που υποστηρίζουν τις back office λειτουργίες. Μεταξύ των σηµαν τικών συνισ τωσών που συγκαταλέγονται στα υπέρ των back office συστηµάτων είναι ότι αποτελούν αρωγούς στη χρηστή επιχειρηµατική διαχείριση, στην εξοικονόµηση πόρων, στον εφοδιασµό του ανθρώπινου δυναµικού µίας επιχείρησης µε την απαιτούµενη γνώση για το πελατολόγιο της επιχείρησης. Με δυο λόγια επιτρέπουν στην επιχείρηση να διαχειριστεί αποτελεσµατικά το λειτουργικό της κόστος, την παραγωγικότητά της, να εκµεταλλευτεί τις αναφυόµενες ευκαιρίες µέσα στην ύφεση -καθώς ας µην ξεχνάµε κάθε νόµισµα έχει δύο όψεις-, να παραµείνει ανταγωνιστική. Σε περιόδους κρίσης πάντα δηµιουργούνται ευκαιρίες, όµως για να τις εκµεταλλευτούν οι εταιρείες θα πρέπει να είναι εφοδιασµένες µε τα κατάλληλα συστήµατα, υποστηρίζουν οι ειδήµονες της αγοράς. Αυτό δεν συ92 ΕΠΙΛΟΓΗ

νεπάγεται βέβαια άκριτο εφοδιασµό µε συστήµατα. Κάθε επιχείρηση έχει συγκεκριµένες ανάγκες που πρέπει να ικανοποιήσει και θέτουν τις βάσεις ανάπτυξής της. Πολλώ δε µάλλον σήµερα, σε µία δύσκολη συγκυρία, που τα όποια περιθώρια µίας λανθασµένης επιλογής σε εφαρµογή είναι από τη φύση τους περιορισµένα, µας είπε ο Κοσµάς Καρακωνσταντής, διευθύνων σύµβουλος της Softecon Enterprise και συµπλήρωσε: «Το ζητούµενο λοιπόν είναι να εγκαταστήσουµε ένα σύστηµα που θα ικανοποιεί τον πελάτη σε βάθος χρόνου και θα καλύπτει πραγµατικά όλες τις ανάγκες του». Αυτό ήταν το ζητούµενο πάντοτε άλλωστε. Σήµερα, όµως φαίνεται ότι η επιχειρηµατικότητα στο πλαίσιο του να ελέγξει την οποιαδήποτε σπάταλη επιλογή συσ τήµατος είναι πιο προσεκτική, αφήνοντας πίσω της επιχειρηµατικές συνήθειες του πρόσφατου παρελθόντος. Τάση που αναµένεται να λάβει µεγαλύτερες διαστάσεις στο σκηνικό της ύφεσης και που σαφώς θα µπορεί να καταλογιστεί στα υπέρ των εξελίξεων που πυροδότησε. Παρόλα αυτά ακόµα αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις δεν αφιερώνουν χρόνο στην αναζήτηση της κατάλληλης λύσης, επιλέγουν

τις περισσότερο γνωστές εφαρµογές, που όµως πάντοτε δεν συνάδουν µε ό,τι πραγµατικά έχει ανάγκη κάθε επιχείρηση. Χαρακτηριστική σχετικά είναι η επισήµανση του Λεωνίδα Φλωράκη, ΙΤ Director της Τηλέτυπος Α.Ε. Μας είπε συγκεκριµένα: «Στην Ελλάδα πάµε σαν τα πρόβατα. Δύσκολα ξεκολλάµε από τα δεδοµένα. Δύσκολα ψάχνουµε λίγο παρακάτω για να βρούµε το διαφορετικό, αυτό που µας ταιριάζει πραγµατικά». Ο ίδιος πιστεύει ότι είναι σηµαντικό για την εύρυθµη λειτουργία της αγοράς και την ικανοποίηση των πραγµατικών της αναγκών να υπάρχουν διαθέσιµες τουλάχιστον 2-3 αξιόπιστες επιλογές ERP συστηµάτων. «Και ευτυχώς αυτές υπάρχουν σήµερα. Στην ελληνική αγορά δηλαδή διατίθενται ικανοποιητικά συστήµατα που είναι σε θέση να καλύψουν κάθε ανάγκη του πελάτη».

Η οπτική του πελάτη Στην αντίπερα όχθη τώρα, στην πλευρά των εταιρειών που επενδύουν σε back office εφαρµογές. Ο Όµιλος Yioula, είναι ένας από τους οµίλους που υλοποίησε σηµαντικές επενδύσεις σε λογισµικό στις εγκαταστάσεις της εταιρείας του

Η ΑΝΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ Τα επιδοτούµενα προγράµµατα είναι ο ανεκµετάλλευτος θησαυρός στην Ελλάδα καθώς είναι ελάχιστες οι εταιρείες που προσφεύγουν σε αυτά σε αντίθεση µε το εξωτερικό.

ΕΠΙΛΟΓΗ 93

BACK OFFICE ΛΥΣΕΙΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ στα Βαλκάνια. Μιλήσαµε µε τον Ζαχαρία Μαριδάκη, ΙΤ Director του Οµίλου Yioula. Μας είπε ότι σήµερα τα µεγάλα έργα έχουν εκλείψει και οι εταιρείες εστιάζουν σε µικρότερα έργα που είναι πιο ευέλικτα, έχουν µικρότερο κόστος και µικρότερο χρόνο υλοποίησης. «Σήµερα ένα σύστηµα πρέπει να λανσάρεται γρήγορα και να έχει εφαρµογές σε όλα τα επίπεδα αναγκών µιας επιχείρησης. Επιπλέον είναι πολύ σηµαντικό να επιλέγουµε τους κατάλληλους συνεργάτες καθώς η κρισιµότητα ενός IT έργου είναι τέτοια που η ανθρώπινη επικοινωνία µεταξύ πελάτη και προµηθευτή είναι πολύτιµη σε κάθε στάδιο υλοποίησης», συµπλήρωσε ο Ζαχαρίας Μαριδάκης. Και από τον Όµιλο Yioula στη Riginos Yachts και συγκεκριµένα στον Γεώργιο Ριγινό, γενικό διευθυντή της εταιρείας. Αφού µας εξήγησε ότι οι σύγχρονες λύσεις προσφέρουν νέες δυνατότητες που ήταν άγνωστες µέχρι σήµερα και αναβαθµίζουν την χρηστικότητα µέσα σε µια επιχείρηση,

µας µετέφερε την εµπειρία της επιχείρησής του: «Αναζητούσαµε χρόνια µια εφαρµογή που θα ήταν συµβατή σε Windows και σε Mac, ενώ πρόσφατα εγκαταστήσαµε µια λύση On demand της Oracle που µας δίνει πρόσβαση στο σύστηµα από παντού, από κάθε συσκευή, ακόµα και από το κινητό τηλέφωνο, το iPhone ή το Blackberry. Είναι ιδιαίτερα λειτουργικό να ανοίγεις έναν browser στο ίντερνετ και να αποκτάς πρόσβαση στο σύστηµά σου. Κάτι τέτοιο δεν υπήρχε παλαιότερα!», µας είπε χαρακτηριστικά, αναφερόµενο στην ουσία στη νέα τάση της αγοράς: Τις on demand λύσεις λογισµικού. Παραγγελία από το µενού των λύσεων Οι προµηθευτές επιχειρηµατικών λύσεων προσφέρουν σήµερα όλο το µπουκέτο προγραµµάτων σε όλες τις επιχειρήσεις στην επιχειρηµατικότητα και µέσω διαδικτύου. Οι εταιρείες πλέον δεν χρειάζεται να επενδύσουν σε server και άδειες λογισµικού καθώς µπορούν να αγοράσουν µε τη µέθοδο του «καταλό-

(Π

ΑΡΑΔΟΧΕΣ

& ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

γου» (on demand) όποια εφαρµογή ταιριάζει στις ανάγκες τους. Με µια λογική τιµή, ανά χρήστη και ανά πρόγραµµα αποκτούν πρόσβαση στο λογισµικό. Η υλοποίηση του έργου γίνεται σε 2-3 µήνες, ενώ το κόστος υπολογίζεται στα 60-70 ευρώ το χρόνο ανά άτοµο. Σύµφωνα µε τον Γεώργιο Ριγινό της Riginos Yachts «το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα µιας τέτοιας λύσης είναι η άµεση τηλεφωνική υποστήριξη, η εξοικονόµηση πόρων και η δυνατότητα προσθήκης νέων λειτουργιών εύκολα και γρήγορα» ενώ δεν απασχολεί την εταιρεία το θέµα της υποδοµής. Μια λύση on demand είναι απόλυτα ασφαλής καθώς η προστασία του λογισµικού γίνεται κεντρικά στους server του προµηθευτή. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει αρχικό κόστος επένδυσης σε υλικοτεχνικό εξοπλισµό κάνει τις λύσεις on demand ανταγωνιστικές στις µικροµεσαίες επιχειρήσεις αλλά και σ τις επιχειρήσεις που δεν θέλουν να διαταράξουν τη ρευστότητά τους µε µεγάλες επενδύσεις.

)

ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ

Η διασύνδεση των εφαρµογών αποτελεί τον µεγαλύτερο πονοκέφαλο των επιχειρήσεων αφού προσπαθούν να συνδέσουν κάτω από την ίδια οµπρέλα λογισµικά µε διαφορετική προέλευση, σκοπούς και τεχνολογία. Αντίδοτο είναι η επιλογή συστηµάτων µε ανοιχτή αρχιτεκτονική και open standards, έτσι ώστε όταν διασυνδέονται διαφορετικές εφαρµογές και όταν τοποθετούνται στην αγορά οι νέες αναβαθµίσεις των εφαρµογών, η διαδικασία διασύνδεσης να γίνεται µε ευκολία και χρηστικότητα. Να επισηµάνουµε εδώ ότι η διασύνδεση των εφαρµογών έχει ως αποτέλεσµα χαµηλότερο κόστος επένδυσης και µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα της επιλεγµένης λύσης.

ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ

Το µεγαλύτερο µέρος των Ελληνικών επιχειρήσεων έχει σήµερα καλύψει µε κάποιο λογισµικό το κοµµάτι του ERP. Βαρύτητα πλέον δίνεται σε εφαρµογές που σχετίζονται µε την απόδοση της εταιρείας. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι η εταιρεία πρέπει να διαθέτει τα κατάλληλα συστήµατα για να µπορεί να γνωρίζει ανά πάσα στιγµή τα υπέρ της λειτουργίας της αλλά και τις αδυναµίες της, κάτι που στην πράξη επιτυγχάνουν οι εφαρµογές µοντελοποίησης. Με ένα σύστηµα µοντελοποίησης µια εταιρεία έχει απόλυτο έλεγχο στο σύνολο των λειτουργιών της και µπορεί να λάβει τις κατάλληλες στρατηγικές αποφάσεις. Είναι αναµφισβήτητο ότι µέσα στην κρίση παρόµοιες εφαρµογές παίζουν σηµαντικό ρόλο στη βιωσιµότητα µιας επιχείρησης, επισηµαίνουν στελέχη του κλάδου. 94 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΙΜΟΛΟΓΙΩΝ

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΕΛΑΤΩΝ

Κοινό τόπο αποτελεί ότι σε µια επιχείρηση κοστίζει 6 φορές περισσότερο να κερδίσει έναν νέο πελάτη από το να διατηρήσει έναν υπάρχοντα. Είναι εξαιρετικά κρίσιµο και σηµαντικό οι επιχειρήσεις να είναι σε θέση να γνωρίζουν το προφίλ των πελατών τους, συνολικά και ανά µονάδα έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Μέχρι σήµερα λύσεις συνολικής διαχείρισης των χαρακτηριστικών και του προφίλ ενός πελάτη θεωρούνταν ακριβές και απαιτούσαν αρκετά µεγάλο διάστηµα για να υλοποιηθούν. Το µοντέλο on demand θεωρείται ότι προσφέρει σχετικά προσιτές λύσεις µε σύντοµη χρονικά εφαρµογή. Για παράδειγµα, στον τοµέα των τηλεπικοινωνιών, πολλοί χρήστες διαθέτουν διαφορετικές γραµµές κινητής τηλεφωνίας, προσωπική, επαγγελµατική, οικογενειακή, ίντερνετ. Μια εταιρεία κινητής τηλεφωνίας θα πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει συνολικά τις κινήσεις του πελάτη της, να έχει στοιχεία για την κερδοφορία του, τον τζίρο, να σκιαγραφεί το συνολικό προφίλ του έτσι ώστε να µπορεί να του προσφέρει εξειδικευµένες λύσεις, προσφορές και δώρα.

Ισοδυναµεί µε ορθή διαχείριση του χρόνου. Η διαχείριση τιµολογίων αποτελεί µια από τις πιο χρονοβόρες διαδικασίες για τα τµήµατα προµηθειών και λογιστηρίου των επιχειρήσεων. Όταν εµπλέκεται ένας µεγάλος αριθµός προµηθευτών, η διαχείρισή τους γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκη µε αποτέλεσµα να επηρεάζεται η ρευστότητα της εταιρείας λόγω του µεγάλου χρόνου επεξεργασίας των τιµολογίων, ενώ διαταράσσεται και η οµαλή συνεργασία µε τους προµηθευτές. H απουσία µιας ολοκληρωµένης διαδικασίας για τη σωστή διαχείριση των τιµολογίων δυσχεραίνει την εφαρµογή των κανόνων συµµόρφωσης που απαιτείται να ακολουθήσουν οι επιχειρήσεις βάσει τοπικών ή διεθνών οδηγιών. Σύµφωνα µε τον Δηµήτρη Χατζηγεωργίου και τον Βασίλη Παπαγγελή, Business Development της SAP Hellas & Cyprus, «οι επιχειρήσεις σήµερα πρέπει να µπορούν να αναγνωρίζουν τους καλύτερους προµηθευτές τους και να διατηρούν τις καλύτερες δυνατές σχέσεις µαζί τους τηρώντας τις προθεσµίες πληρωµών µε την καλύτερη δυνατή διαχείριση και µε το ελάχιστο δυνατό φόρτο εργασίας, ενώ ταυτόχρονα µε όλα τα παραπάνω, είναι απαραίτητη και η καλύτερη δυνατή χρηµατοοικονοµική πληροφόρησή τους».

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Το 96% των CEO σε όλο τον κόσµο πιστεύει ότι ο ανθρώπινος παράγοντας είναι η σηµαντικότερη παράµετρος που µπορεί να συµβάλλει ουσιαστικά στην έξοδο µίας επιχείρησης από την κρίση. Αυτά σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα της PricewaterhouseCoopers. Οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν τα κατάλληλα συστήµατα για να µπορέσουν να διατηρήσουν το ανθρώπινο δυναµικό που έχει τις κατάλληλες δεξιότητες και να τοποθετήσουν τους κατάλληλους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις. «Είναι σηµαντικό το ανθρώπινο δυναµικό να ασχοληθεί µε θέµατα στρατηγικού χαρακτήρα και όχι µε διαδικαστικά θέµατα λαµβάνοντας παράλληλα ουσιαστική πληροφόρηση και στοιχεία από ένα ολοκληρωµένο πρόγραµµα», επισηµαίνει ο Θανάσης Πούλιας, Business Solutions Division Manager της Uni Systems. Παρόµοια λογισµικά διαχείρισης ανθρωπίνου δυναµικού έχουν ήδη θετικές εφαρµογές σε µεγάλους οργανισµούς και εταιρείες όπως η Τράπεζα Πειραιώς, ο ΟΤΕ και η L’Oreal. ΕΠΙΛΟΓΗ 95

BUSINESS

Δίκτυα - ΕΥΑΘ

YΠΟΘΕΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ! Το κόστος συντήρησης ισοδυναµεί τελικά µε την αντικατάσταση των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης στη χώρα, υποστηρίζει ο Γιώργος Παπαδάκης, διευθύνων σύµβουλος της ΕΥΑΘ. Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

«Ε» µίλησε µε τον Νίκο Π α π α δ ά κ η, κα θ ηγ η τ ή και διευθύνον τα σ ύµ βουλο της ΕΥΑΘ για την κατάσταση των αγωγών των δικτύων και την ανάγκη εκσυγχ ρον ισ µού τους µε σ κοπό όχ ι µό νο τις καλύτερες υποδοµές αλλά την εξοικονόµηση του νερού. Σαφώς και είναι υπέρ της αντικατάστασής τους. Διατυπώνει ότι ο εκσυγχρονισµός των δικτύων προϋποθέτει τη συστηµατική συντήρησή τους, η οποία τελικά από την πλευρά του κόστους, ισοδυναµεί µε αντικατάσταση των πεπαλαιωµένων αγωγών. «Η αντικατάσταση των πεπαλαιωµένων αγωγών της εταιρείας, που είναι επί της αρχής αρµοδιότητα της ΕΥΑΘ Παγίων, είναι προτεραιότητα που µας ενδιαφέρει ιδιαίτερα, δεδοµένου ότι τα τελευταία χρόνια δεν έχει γίνει ανάθεση σε εργολάβο για την αντικατάσταση των παλαιών αγωγών. Που βρίσκεται σήµερα η εταιρεία; Όπως µας είπε ο Νίκος Παπαδάκης, η δηµιουργία ενός εναλλακτικού δικτύου για την αντιµετώπιση έκτακτων σοβαρών βλαβών και η ηλεκτρονική αποτύπωση του χάρτη των αγωγών είναι θέµατα που θα εξεταστούν στο αµέσως προσεχές διάστηµα. «Και το κόστος των επενδύσεων που αφορούν στον εκσυγχρονισµό των δικτύων;», ήταν και η επόµενή µας ερώτηση. Ο διευθύνων σύµβουλος της ΕΥΑΘ µας απαντά: «Είναι θέµα πενταετούς προγραµµατισµού της εταιρείας και πάντως προηγείται σε κάθε περίπτωση ενδελεχής και πολύπλευρη µελέτη του δικτύου. Το βέβαιο είναι ότι η απόσβεση θα είναι άµεση, καθώς θα

είναι µεγάλη η εξοικονόµηση από τις κοστοβόρες επεµβάσεις για την αποκατάσταση των βλαβών. Έχετε πάντως κατά νου, ότι ήδη από τη δεκαετία του ’80 είχα προτείνει να ενταχθεί το δίκτυο της Θεσσαλονίκης στα λεγόµενα µεγάλα έργα της περιοχής». Συνεχίζοντας τη συζήτηση µε τον Νίκο Παπαδάκη, περνάµε στον τοµέα των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας όπου ο ρόλος του νερού µπορεί να είναι σηµαντικός. Η ΕΥΑΘ διαθέτει µονάδα παραγωγής και εκµετάλλευσης βιοαερίου στην ΕΕΛΘ (Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυµάτων Θεσσαλονίκης). Πρόκειται για µονάδα αναερόβιας χώνευσης για την επεξεργασία της ιλύος που προκύπτει από την κατεργασία των αστικών λυµάτων της Θεσσαλονίκης. Με τη διαδικασία αυτή παράγεται βιοαέριο, µέρος του οποίου χρησιµεύει για την προθέρµανση και προανάδευση της ιλύος που εισέρχεται στη χώνευση. «Το υπόλοιπο», µας εξηγεί ο διευθύνων σύµβουλος της εταιρείας, «µπορεί να χρησιµοποιηθεί στον Σταθµό Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας». Ο ίδιος συµπληρώνει:«Η πιο σηµαντική δράση µας στην αξιοποίηση του νερού και µάλιστα του χρησιµοποιηµένου, είναι η διάθεση επεξεργασµένων λυµάτων για άρδευση γεωργικών καλλιεργειών γύρω από την ΕΕΛΘ. Η δράση αυτή στην πεδιάδα της Χαλάστρας και του Καλοχωρίου έχει αποτέλεσµα την άρδευση περίπου 12.000 στρεµµάτων διαφόρων καλλιεργειών. Στη διάρκεια δε της αρδευτικής περιόδου και σε καθηµερινή χρήση διατίθεται όλη η παροχή εξόδου από την ΕΕΛΘ, περίπου 165.000 κ.µ. νερού.

Η πιο σηµαντική δράση µας σ την αξιοποίηση του νερού και µάλιστα του χρησιµοποιηµένου, είναι η διάθεση επεξεργασµένων λυµάτων για άρδευση γεωργικών καλλιεργειών γύρω από την Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυµάτων Θεσσαλονίκης.

ΕΠΙΛΟΓΗ 97

BUSINESS

CISCO // ΣΕΡΦΑΡΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Η Cisco ανακοίνωσε µία σηµαντική εξέλιξη για την αγορά διαδικτύωσης, το Cisco ® CRS -3 Carrier Routing System (CRS), ειδικά σχεδιασµένο για να αποτελέσει τη βάση του Internet Επόµενης Γενιάς και να υπηρετήσει τη ραγδαία ανάπτυξη της µετάδοσης βίντεο, της υιοθέτησης φορητών συσκευών και των νέων online υπηρεσιών αυτή τη δεκαετία, αλλά και µετά από αυτή. Με µεγαλύτερη από 12πλάσια ικανότητα διακίνησης δεδοµένων, σε σύγκριση µε το πλησιέστερο ανταγωνιστικό σύστηµα, το Cisco CRS-3 είναι σχεδιασµένο να αλλάξει ριζικά την ευρυζωνική επικοινωνία και την ψυχαγωγία, επιταχύνοντας την παροχή νέων εµπειριών για τους καταναλωτές, ευκαιρίες για νέα έσοδα για τους Τηλεπικοινωνιακούς Παρόχους και νέους τρόπους συνεργασίας στο χώρο εργασίας. Ειδικότερα, α) το Cisco CRS-3 τριπλασιάζει την ικανότητα του προκατόχου του, του Cisco CRS -1 Carrier Routing System, µε µέχρι 322 Terabits ανά δευτερόλεπτο. Π.χ. κάθε άνδρας, γυναίκα και παιδί στην Κίνα θα µπορούσαν να πραγµατοποιήσουν µία βιντεοκλήση ταυτόχρονα, ενώ κάθε κινηµατογραφική ταινία θα µπορούσε να προβάλλεται σε λιγότερο από τέσσερα λεπτά και β) Το Cisco CRS-3 προσφέρει ενιαία παροχή υπηρεσιών Internet και cloud services, χρησιµοποιώντας τον service intelligence spanning service provider Internet Protocol Next-Generation Network (IP NGNs) αλλά και data center. Το Cisco CRS-3 προσφέρει επίσης οικονοµία µε προστασία επένδυσης για τα περίπου 5.000 συστήµατα Cisco CRS-1 που έχουν εγκατασταθεί σε όλον τον κόσµο. Η συνολική επένδυση της Cisco στην οικογένεια προϊόντων Cisco CRS ανέρχεται στα 1,6 δισ. δολ. USD.

98 ΕΠΙΛΟΓΗ

νέα της αγοράς

IBC SOLAR

ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Η IBC SOLAR A.E., θυγατρική εταιρεία της IBC SOLAR A.G., ανακοίνωσε την ολοκλήρωση της εγκατάστασης διασυνδεδεµένου φωτοβολταϊκού συστήµατος συνολικής ισχύος 19,8kWp σε οικιστικό συγκρότηµα στην Κρήτη. Η εγκατάσταση έγινε από την εταιρεία ECOWATT συνεργάτη της IBC SOLAR A.E. ΟΤο σύστηµα το οποίο θα συνδεθεί άµεσα µε το δίκτυο της ΔΕΗ θα εκµεταλλεύεται τις ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες ηλιακής ακτινοβολίας του Ελλαδικού χώρου (1630 κιλοβατώρες (kWh) ανά τετραγωνικό µέτρο (m2) σε οριζόντιο επίπεδο για την περιοχή της Κρήτης), καθώς και την ελκυστική τιµή πώλησης της παραγόµενης ηλεκτρικής ενέργειας (0,50€/kWh).

VODAFONE // ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ

M ε τ ις απαιτ ήσ ε ις τ ου διε θ νούς προτύπου BS 25999, για το Σύστηµα Διαχε ίρισης τ ης Επιχε ιρησ ιακής Συνέχειας (Business Continuity Management) από τον διεθνή φορέα πιστοποίησης Lloyd’s Register Quality Assurance (LRQA) πιστοποιήθηκε η Vodafone. Να σηµειωθεί ότι στον ευρύτερο χώρο των τηλεπικοινωνιών και ασύρµατων επικοινωνιών, είναι η πρώτη εταιρία στην Ελ λάδα που λαµβάνει το σ χε τ ικό πιστοποιητικό. Το Σύστηµα Διαχείρισης της Επιχειρησιακής Συνέχειας έχει πρωταρχικό σ τόχο τη συνεχή λειτουργία των κρίσιµων δραστηριοτήτων της εταιρείας, υποστηρίζοντας την απρόσκοπτη παροχή υπηρεσιών στους πελάτες της. Παράλληλα, διασφαλίζει τη δυνατότητα επικοινωνίας των πολιτών σε περίπτωση έκτακτων αναγκών και ελαχιστοποιεί τις συνέπειες που προκύπτουν από µια ενδεχόµενη καταστροφή ή κρίση. Η εν λόγω πιστοποίηση αποτελεί την αναγνώριση ότι το ολοκληρωµένο Σύστηµα Διαχείρισης της Επιχειρησιακής Συνέχειας της Vodafone, περιλαµβάνει συγκεκριµένες πολιτικές, διαδικασίες και οµάδες δράσης που καλύπτουν το σύνολο της καθηµερινής λειτουργίας της εταιρείας.

Τη φιλανθρωπική πρωτοβουλία του Δήµου Αθηναίων «Συσσίτια – Live Cooking» στήριξε η Αθηναϊκή Ζυθοποιία. Οι δύο βραδιές πραγµατοποιήθηκαν στον χώρο της «Τεχνόπολις» στο Γκάζι µε σκοπό τη συγκέντρωση χρηµάτων για το Κέντρο Σίτισης Αστέγων του Δήµου. Δανειζόµενοι την αισθητική δοµή των συσσιτίων, δεκάδες άνθρωποι συσπειρώθηκαν και απόλαυσαν όλοι µαζί τις λιτές δηµιουργίες των chefs, Βασίλη Καλλίδη και Ντίνας Νικολάου, υπό τη συνοδεία των ζύθων Amstel και Amstel Bock.

ΌΛΟΙ ΜΑΖΙ ΣΤΟ LIVE COOKING

FRIESLANDCAMPINA HELLAS ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΥΤΕΚΝΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Την Κοινότητα των Ελλήνων Πολυτέκνων ως επίσηµος χορηγός της Ανωτάτης Συνοµοσπονδίας Πολυτέκνων Ελλάδας (ΑΣΠΕ) και της Ένωσης Πολυτέκνων Αθηνών (ΕΠΑ) για το έτος 2010 υποστηρίζει για τρίτη συνεχή χρονιά η FrieslandCampina Hellas µε τα προϊόντα Νουνού. Στην ετήσια τελετή απονοµής βραβείων γονέων και παιδιών η Ένωση Πολυτέκνων Αθηνών – Ε.Π.Α. βράβευσε 819 γονείς και παιδιά που αρίστευσαν στο Γυµνάσιο και Λύκειο, εισήχθησαν / αποφοίτησαν σε / από ΑΕΙ – ΤΕΙ ή έλαβαν µεταπτυχιακό τίτλο και διδακτορικό. Τιµητική διάκριση αποδόθηκε και στους Ολυµπιονίκες µέλη της Ε.Π.Α. Πύρρο Δήµα και Πέτρο Γαλακτόπουλο. Τα προϊόντα Νουνού πραγµατοποίησαν απονοµή των καθιερωµένων βραβείων «Νουνού», σε 4 τιµώµενα µέλη, συνοδευτικά µε χρηµατική επιταγή αξίας 1.000 ευρώ.

POSITIVE ENERGY

ΟΤΕ

Η εταιρεία ολοκλήρωσε πρόσφατα την κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 100 kWp σε συνεργασία µε τ ην τοπική ε ταιρεία «Εργοπάκ ΑΒΕΕ» σ το Διαβολίτσ ι του Νοµού Μεσσηνίας το οποίο διασυνδέθηκε µε το Εθνικό Δίκτυο Διανοµής και Μεταφοράς Ενέργειας. Ο σ ταθµός αναµέ νε ται να παράγει σε ε τήσ ια βάση τουλάχιστον 175.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας, αποτρέποντας µε αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλάχιστον 175 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, ετησίως.

Στο πλαίσιο του 3ου Πανελληνίου Συνεδρίου Τεχνικών ΟΤΕ, που πραγµατοποιήθηκε πρόσφατα, η εταιρεία βράβευσε τον κ. Μένιππο Αράπη, για την εθελοντική του προσφορά κατά τις επιχειρήσεις διάσωσης στην Αϊτή. Ο κ. Αράπης εργάζεται ως τεχνικός στη Θεσσαλονίκη και µετέβη εθελοντικά στην Αϊτή, ως µέλος της Ελληνικής Οµάδας Διάσωσης, µετά τον καταστροφικό σεισµό της 12ης Ιανουαρίου 2010. Εκεί, η Ελληνική Οµάδα Διάσωσης συνέβαλε, µεταξύ άλλων, στον απεγκλωβισµό ενός 24χρονου Αϊτινού µετά από 12 ολόκληρες µέρες στα συντρίµµια.

ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Ο chef Βασίλης Καλλίδης µε τις κοπέλες της Amstel.

ΒΡΑΒΕΥΕΙ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ

Ο βραβευθείς Μένιππος Αράπης (αριστερά) µε τον διευθύνοντα σύµβουλο του ΟΤΕ, Παναγή Βουρλούµη.

ΕΠΙΛΟΓΗ 99

BUSINESS

news

products

AllmediaCreative

ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΤΥΠΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Σχεδιασµός και παραγωγή κάθε είδους εντύπου.  ∆ηµιουργία καταχωρίσεων για έντυπα και internet.  ∆ηµιουργία banner και pop-up windows.  Παραγωγή πολυσέλιδων εντύπων και business cards.  Μελέτη και σχεδιασµός εταιρικής ταυτότητας /εφαρµογές, σχεδιασµός και κατασκευή συσκευασίας, σχεδιασµός και παραγωγή εταιρικού περιοδικού - newsletter.  Σχεδιασµός και παραγωγή Εταιρικού Απολογισµού - Μετατροπή σε ηλεκτρονική έκδοση.

100 ΕΠΙΛΟΓΗ

Για περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 210 6401850, e-mail: creative@allmedia.gr

BUSINESS

νέα της αγοράς

ΤΗΕ COCA-COLA COMPANY & USAID // ΥΔΑΤΙΝΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ Η Αµερικανική Εταιρεία Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID) και η The Coca-Cola Company προχωρούν σε νέα κοινή επένδυση 12,7 εκατ. δολ. σ το πλαίσιο της Συµµαχίας για το Νερό και την Ανάπτυξη (Water and Development Alliance/WADA), την οποία έχουν δηµιουργήσει. Μέσω της επένδυσης αυτής, η WADA θα υποστηρίξει 8 νέα πολυετή προγράµµατα στην περιοχή της Υποσαχάριας Αφρικής: στην Αγκόλα, στο Μπορούντι, στη Γκάνα, στο Μαλάουι, στη Μοζαµβίκη, στη Σενεγάλη, στη Νότιο Αφρική και στην Τανζανία, µε σκοπό την εύρεση βιώσιµων λύσεων απέναντι στις παγκόσµιες προκλήσεις σε θέµατα νερού. Με τη νέα αυτή επένδυση, η κοινή δέσµευση της USAID και της The Coca-Cola Company από το 2005 ανέρχεται σε 28,1 εκατ. δολ., µε σκοπό την

συνολική υποστήριξη 32 πρωτοβουλιών σε 22 χώρες στην Αφρική, Λατινική Αµερική, Μέση Ανατολή και Νοτιοανατολική Ασία. Η λειψυδρία, η χαµηλή ποιότητα του νερού και η έλλειψη βασικών υπηρεσιών παροχής νερού και υγιεινής αποτελούν σηµαντικές προκλήσεις σε παγκόσµιο επίπεδο, ειδικά για τους φτωχούς κατοίκους του κόσµου. Ως αποτέλεσµα, η USAID και η The Coca-Cola Company ίδρυσαν τη Συµµαχία για το Νερό και την Ανάπτυξη/ WADA, της οποίας η δράση επικεντρώνε-

SIEMENS

// ΝΕΟ ΕΡΓΟ ΑΞΙΑΣ 110 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ Ο Τοµέας Ενέργειας της Siemens εξασφάλισε παραγγελία για την προµήθεια του βασικού µηχανολογικού εξοπλισµού για τη νέα µονάδα παραγωγής ενέργειας συνδυασµένου κύκλου, στο Ντενιζλί της Τουρκίας. Η κατασκευαστική εταιρεία ΜΕΤΚΑ έχει αναλάβει την ανέγερση της µονάδας για λογαριασµό της κοινοπραξίας της Γερµανικής RWE και της Τουρκικής Turcas Guney Elektrik Uretim A.S., στην οποία η RWE διατηρεί µερίδιο 70% και η Turcas 30%. Η αρχή της εµπορικής λειτουργίας της µονάδας έχει ορίζοντα το 2012. Η αξία της παραγγελίας ανέρχεται περίπου στα 110 εκατοµµύρια ευρώ. Η νέα µονάδα συνδυασµένου κύκλου µε εγκατεστηµένη ισχύ περίπου 775MW θα βρίσκεται στα περίχωρα της πόλης Ντενιζλί στη δυτική Ανατολία, µια περιοχή που σηµειώνει δυναµική οικονοµική ανάπτυξη. Η παραγγελία αφορά στην προµήθεια δύο αεριοστροβίλων Siemens SGT5-4000F, ενός ατµοστροβίλου Siemens ST5-5000, τριών αερόψυκτων γεννητριών Siemens SGen5-1000A, του σχετικού ηλεκτρικού εξοπλισµού, αλλά και των συστηµάτων µέτρησης και ελέγχου Siemens SPPAT3000. Να σηµειωθεί ότι η συµµετοχή της Siemens Ελλάδος στην ανέγερση της µονάδας στο Ντενιζλί έρχεται να προστεθεί σε µια σειρά σηµαντικών έργων που έχει αναλάβει η εταιρεία για λογαριασµό πελατών όπως η ΔΕΗ, τα ΕΛ.ΠΕ και η Motor Oil.

ται σε τέσσερεις στόχους: διαχείριση υδάτινων πόρων, παροχή νερού και µέσων εξυγίανσης, προώθηση σωστής υγιεινής και παραγωγική χρήση νερού. Η συνεργασία αναπτύσσεται µε βάση τις δυνατότητες και την εµπειρία των συµµετε χόν των, της USAID, της The Coca- Cola Company και του Global Environment & Technology Foundation, που εργάζονται για να αναδείξουν ότι το Κράτος, οι επιχειρήσεις και η µη κυβερνητικές οργανώσεις µπορούν να συµβάλλουν στην επίλυση των παγκοσµίων προβληµάτων που αφορούν στο νερό.

ΟΜΙΛΟΣ VIVARTIA // ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ & ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΑ ΚΕΡΔΗ

Ο Όµιλος Vivartia βελτίωσε σηµαντικά την καθαρή κερδοφορία του και διατήρησε τις πωλήσεις οριακά αυξηµένες σε σχέση µε το προηγούµενο έτος παρά τις δύσκολες οικονοµικές συνθήκες που επικρατούν στις χώρες που δραστηριοποιείται. Αναλυτικότερα, οι πωλήσεις του οµίλου από συνεχιζόµενες δραστηριότητες ανήλθαν το 2009 σε 1.364 εκατ. ευρώ έναντι 1.347 εκατ. ευρώ το 2008, σηµειώνοντας οριακή αύξηση 1,25%. Μέρος της αύξησης οφείλεται στην ενσωµάτωση των νέο-ενοποιούµενων θυγατρικών Everest και Nonni’s για ολόκληρο το έτος 2009. Τα συνολικά ενοποιηµένα κέρδη µετά από φόρους ανήλθαν σε 49,2 εκατ. ευρώ από 35,5 εκατ. ευρώ το 2008. Σηµαντική εξέλιξη για τον όµιλο είναι η πώληση του κλάδου ζαχαρωδών και αρτοσκευασµάτων (Chipita), σε κοινοπραξία επενδυτών της οποίας ηγούνται ο προηγούµενος βασικός µέτοχος της Chipita πριν τη συγχώνευσή της µε τη ΔΕΛΤΑ και τη δηµιουργία της Vivartia, Σπύρος Θεοδωρόπουλος και ο Όµιλος Olayan, έναντι 730 εκατ. ευρώ. ΕΠΙΛΟΓΗ 101

ν υ ο φ ά ρ γ ά Τα παιδι ν υ ο ζ ί φ α ρ γ ω και ζ 0 1 0 2 ο τ ς υ ο τ ά τ α µ ώ ι α τα δικ

Θ Νηπιαγωγείο

, 1/ ωνισµό του 2009 ριση από το διαγ

ς.

εία Καλλικώµου Ηλ

Διάκ

Πανελλήνιο εκπαιδευτικό πρόγραµµα για την Ε’ Τάξη ∆ηµοτικού και τα Νηπιαγωγεία όλης της χώρας µε την υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας

∆ηλώστε συµµετοχή τηλ.: 210 7255 555, φαξ: 210 7235 555, www.unicef.gr65 102 ΕΠΙΛΟΓΗ

BUSINESS

PRINTEC

«ΣΒΗΝΕΙ ΦΩΤΙΕΣ»

Mε τά από διαγων ισ τική διαδικασ ία, από το Τµήµα Δασών του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλ λον τος της Κύπρου γ ια την υλο ποίηση ενός αξιόπισ του συσ τήµατος πυρανίχνευσης στο δάσος Ακάµας, επιλέχθηκε ο Όµιλος Printec. Το έργο υλοποιήθηκε και βρίσκεται ήδη σε φάση καλής λειτουργίας. Για την υλοποίη-

νέα της αγοράς

ση του συγκεκριµένου συστήµατος επιλέχθηκε η λύση αυτόµατης ανίχνευσης πυρκαγιών Fire Watch της εταιρείας ΙQ Wireless. Η λύση αποτελείται από ένα επίγειο σύστηµα ψηφιακής παρακολούθησης µε το οποίο είναι δυνατή η παρατήρηση µεγάλων δασικών εκτάσεων, η ανάλυση, εκτίµηση και αποθήκευση

συλ λογ ικών δεδοµέ νων τα οποία προκύπ τουν από τ ην έ γκαιρη α ν ίχνευση καπνού, έτσι ώστε να µειωθεί ο χρόνος αν τ ίδρασης σ το ξέσπασµα φωτιάς. Εκτός από την υλοποίηση του έργου, η Printec έχει αναλάβει και την τ ε χ ν ική υποσ τ ήριξη γ ια τα επόµε να πέντε χρόνια. Τα βασικά πλεονεκτήµατα του συσ τήµατος συνοψίζονται σ τη γρήγορη επίβλεψη και ακριβή ανίχνευση καπνού σε απόσταση µέχρι και 15 χιλιόµετρα µέρα και νύχτα.

ΟΜΙΛΟΣ ITALCEMENTI

ΕΡΕΥΝΑ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΙΣΧΥΣ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ

Δύο νέα αιολικά πάρκα, συνολικής ισχύος 50 MW, ξεκινούν να κατασκευάζονται από τον Όµιλο της Τέρνα Ενεργειακής. Το πρώτο αιολικό πάρκο ισχύος 30 MW βρίσκεται στην περιοχή της Βοιωτίας. Το δεύτερο αιολικό πάρκο ισχύος 20 MW βρίσκεται στην Πολωνία, η έναρξη κατασκευής του οποίου σηµατοδοτεί την επέκταση του Οµίλου της Τέρνα Ενεργειακής στην περιοχή της Αν. Ευρώπης. Τα δύο νέα αιολικά πάρκα αναµένεται να τεθούν σε λειτουργία µέσα στο επόµενο δωδεκάµηνο. Με τα νέα αυτά πάρκα, η συνολική εγκατεστηµένη αλλά και υπό κατασκευή ισχύς της εταιρείας ανέρχεται σε 302 MW.

Ο Όµιλος Italcement, υπήρξε ανέκαθεν ένας από τους σηµαντικούς παράγοντες στον τοµέα της καινοτοµίας µε την ανάπτυξη νέων προϊόντων και νέων λύσεων για καλύτερες οικοδοµικές κατασκευές. Εκτός από το γνωστό πλέον «διάφανο τσιµέντο» ο Όµιλος Italcementi έχει σήµερα δηµιουργήσει και άλλα οικοσυµβατά προϊόντα. Χαρακτηριστικό είναι στον τοµέα της εξοικονόµησης ενέργειας, ένα «θερµικό τσιµέντο» για την παραγωγή σκυροδέµατος µε πολύ χαµηλούς συντελεστές θερµικής αγωγιµότητας, χάρη στην παρουσία υαλωδών αδρανών υλικών τα οποία προέρχονται από ανακύκλωση υλικών όπως οθόνες ηλεκτρονικών υπολογιστών και τηλεοράσεων τα οποία διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να ανακτηθούν. Το θερµικό τσιµέντο, σχεδιασµένο για την επίστρωση εξωτερικών επιφανειών και εσωτερικών κάθετων στοιχείων τοιχοποιίας και δαπέδων, βοηθά στο να διατηρούνται δροσερά τα κτίρια κατά το καλοκαίρι και θερµά κατά τους χειµερινούς µήνες, µε προφανή εξοικονόµηση στις εκποµπές CO2 και στους λογαριασµούς της θέρµανσης. Να σηµειωθεί ότι η µακρά παράδοση καινοτοµιών του Οµίλου Italcementi περιλαµβάνει το TX Active®, ένα από τα καλύτερα και πλέον σηµαντικά προϊόντα, παγκοσµίως γνωστό πλέον στην αγορά ως «το τσιµέντο που τρώει την αιθαλοµίχλη». Τα εν λόγω υλικά εκµεταλλεύονται τις φωτοκαταλυτικές ιδιότητες οι οποίες, εάν εφαρµοστούν σε οποιοδήποτε υλικό τσιµέντου, είναι σε θέση να µειώνουν τους ρύπους του αέρα χάρη στη δράση του φωτός. ΕΠΙΛΟΓΗ 103

BUSINESS

ΙΒΜ

// ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ

Η IBM ανακοίνωσε τα αποτελέσµατα έρευνας στην οποία συµµετείχαν περισσότεροι από 1.900 οικονοµικοί διευθυντές (CFO) και υψηλόβαθµα οικονοµικά στελέχη, από 81 χώρες και 35 κλάδους από όλο τον κόσµο. Η έρευνα επισηµαίνει ότι πάνω από το 60% των οικονοµικών διευθυντών σχεδιάζουν να προβούν σε σηµαντικές αλλαγές για να ανταποκριθούν στο νέο οικονοµικό κλίµα. Οι οικονοµικοί διευθυντές και τα υψηλόβαθµα οικονοµικά στελέχη θεωρούν ότι η ήδη µεγάλη πίεση που ασκείται σε τρία µέτωπα -στον περιορισµό του κόστους, στην ταχύτερη και πιο σωστή λήψη αποφάσεων και στην παροχή µεγαλύτερης διαφάνειας στους εξωτερικούς φορείς- θα αυξηθεί σηµαντικά την επόµενη τριετία. Στο πλαίσιο της γενικής απαίτησης για αλλαγές, οι συµµετέχοντες στην έρευνα κατέταξαν στην πρώτη θέση την «εισήγηση προτάσεων για τον καθορισµό της στρατηγικής της επιχείρησης» ως τον πιο σηµαντικό παράγοντα. Έκπληξη αποτέλεσε το γεγονός ότι η µείωση του κόστους δεν βρισκόταν στην κορυφή της ατζέντας των οικονοµικών διευθυντών. Παράλληλα, αποκαλύφθηκε ένα µεγάλο κενό στην αποτελεσµατικότητα, καθώς µόνο το 50% των ερωτηθέντων είχαν την αίσθηση ότι οι οικονοµικές διευθύνσεις τους είναι σήµερα αποτελεσµατικές στο να προσφέρουν την απαραίτητη επιχειρηµατική πληροφόρηση για την υποστήριξη των ευρύτερων προτεραιοτήτων της επιχείρησης.

104 ΕΠΙΛΟΓΗ

Management & Advertising

TRIBAL DDB O ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ ανέλαβε καθήκοντα Director of Creative Services στην Tribal DDB. Διαθέτει πολυετή εµπειρία στην Ελλάδα και την Αγγλία, στο design και το development εφαρµογών marketing και επικοινωνίας για το web και τα νέα µέσα. Έχει βραβευθεί πολλές φορές για την προσωπική του εταιρεία, την Onyro, αλλά και ως Director of Interactive & Design στην OgilvyOne, από την οποία και µετακινήθηκε στην Tribal DDB.

ICAP GROUP Ο ΗΛΙΑΣ ΑΛΕΒΙΖΟΣ ανέλαβε καθήκοντα Εκτελεστικού Διευθυντή του Τοµέα Ανθρώπινου Δυναµικού του Οµίλου της ICAP. Η νέα αυτή συνεργασία γίνεται σε συνέχεια της µετακίνησης του προκατόχου της θέσης αυτής, Γιώργου Χάρου, στη θέση του Εκτελεστικού Διευθυντή, υπευθύνου για τις συµβουλευτικές υπηρεσίες Ανθρώπινου Δυναµικού της ICAP Group (People Solutions). Ο Ηλίας Αλεβίζος τα τελευταία 12 χρόνια υπήρξε HR Director στην PriceWaterhouse Coopers, ενώ παλαιότερα κατείχε διευθυντικές θέσεις στην ΒΡ/Mobil και Coca Cola 3E.

MICROSOFT ΕΛΛΑΣ Ο ERNST-JAN STIGTER αναλαµβάνει καθήκοντα διευθύνοντος συµβούλου από την 1η Ιουλίου, µετακινούµενος από τη Microsoft Ολλανδίας, όπου κατείχε τη θέση του Εµπορικού Διευθυντή από το 2007. Ο Ernst-Jan Stigter ξεκίνησε τη συνεργασία του µε τη Microsoft το 1999 και εξελίχθηκε, αναλαµβάνοντας διαδοχικές θέσεις στον τοµέα των Εταιρικών Πωλήσεων, συµπεριλαµβανοµένης και της τοποθέτησής του ως Διευθυντή Πωλήσεων Μεγάλων Εταιρικών Πελατών και Δηµοσίου Τοµέα το 2005. Παραµένοντας στην Microsoft Ελλάς να σηµειώσουµε ότι η Λία Κοµνηνού ανέλαβε καθήκοντα Διευθύντριας Επικοινωνίας και Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της Microsoft Ελλάς, µετά την µετακίνηση της Κωνσταντίνας Λογοθέτη, που κατείχε τη θέση αυτή, σε άλλη εταιρεία στην Κύπρο.

ONE TEAM

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΕΙ ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ MICROSOFT

Οι προτάσεις της One Team επιλέχθηκαν από την Microsoft Ελλάς, µετά από διαγωνισµό στον οποίο συµµετείχαν 4 εταιρείες. Ο διαγωνισµός αφορούσε στη δηµιουργία και υλοποίηση εκδηλώσεων µε στόχο την υποστήριξη νέων εκδόσεων λογισµικού της Microsoft. Συγκεκριµένα, η One Team, εταιρία συνδυασµένων υπηρεσιών επικοινωνίας και µάρκετινγκ, ανέλαβε το σχεδιασµό του concept, την επιµέλεια των υλικών επικοινωνίας και των special effects, την κατασκευή σκηνικών και περιπτέρων των χορηγών καθώς και το συνολικό συντονισµό υλοποίησης των εκδηλώσεων.

PRICEWATER HOUSECOOPERS // ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗ Η PricewaterhouseCoopers LLP έλαβε την υψηλότερη βαθµολογία στη µελέτη της Gartner για τις «Παγκόσµιες Συµβουλευτικές Υπηρεσίες Διαχείρισης Οικονοµικών». Η µελέτη πραγµατοποιεί µία εκτίµηση για τις δυνατότητες των 9 κορυφαίων παρόχων συµβουλευτικών υπηρεσιών παγκοσµίως, όσον αφορά στη διαχείριση των οικονοµικών. Τα κριτήρια αξιολόγησης είναι η άποψη των πελατών, η κατανόηση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος, η ανταπόκριση στην αγορά, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες, η στρατηγική προσφορών, οι γεωγραφικές δυνατότητες, καθώς και η καθετοποιηµένη στρατηγική για κάθε τοµέα της αγοράς.

ΟΤΕ // ΑΝΑΖΗΤΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗ Πολύ µεγάλο είναι το ενδιαφέρον της διαφηµιστικής αγοράς για τον διαγωνισµό που προκήρυξε πρόσφατα ο ΟΤΕ για την επιλογή διαφηµιστικής εταιρείας που θα χειριστεί το σύνολο της επικοινωνίας του. Σύµφωνα µε πληροφορίες, το διαφηµιστικό κονδύλι ανέρχεται στα 71,873 εκατ. ευρώ και θα επενδυθεί για το χρονικό διάστηµα από 1η Ιουλίου 2010 έως 30 Ιουνίου 2012.

ADECCO

// «WORK /LIFE BALANCE» Ενδιαφέροντα συµπεράσµατα για την ελληνική αγορά εργασίας προέκυψαν από την τελευταία έρευνα του Οµίλου Adecco, µε θέµα «Work /life Balance στην ελληνική αγορά εργασίας». Σύµφωνα µε αυτή, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (81%), δεν έχει αξιοποιήσει ποτέ πολιτικές work /life balance. Από αυτούς, το 54% δεν έκανε χρήση τέτοιων πολιτικών γιατί δεν χρειάστηκε, ενώ στο 46% δεν δόθηκε η δυνατότητα από την εταιρεία που απασχολούνταν, παρόλο που υπήρξε σχετική ανάγκη. Μοιρασµένο εµφανίζεται το δείγµα όσον αφορά στη γνώµη του για την ισότιµη παροχή πολιτικών worklife balance ανεξαρτήτως ιεραρχίας. Το 42% των συµµετεχόντων πιστεύει ότι η παροχή πολιτικών work /life balance είναι άµεσα συνδεδεµένη µε την ιεραρχία, ενώ το 47% πιστεύει το αντίθετο. Μόνο το 50% θεωρεί ότι οι εργαζόµενοι που εφαρµόζουν πολιτικές work /life balance έχουν ισότιµη αντιµετώπιση τόσο από τους συναδέλφους τους, όσο και από τη διοίκηση της εταιρείας. Πάνω από το 60% πιστεύει ότι δεν γίνεται διάκριση µεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά την εφαρµογή πολιτικών work-life balance. Μοιρασµένο εµφανίζεται το ποσοστό των υποψηφίων που συµµετείχαν στην έρευνα, αναφορικά µε το κατά πόσο οι εργαζόµενοι ενθαρρύνονται να εφαρµόσουν πολιτικές work /life balance. Σε περιπτώσεις που απαιτείται ευελιξία στην εργασία για να αντεπεξέλθει κανείς σε προσωπικές υποχρεώσεις, το 40% πιστεύει ότι είναι ευκολότερο να επιλέξει να έρθει σε άτυπη συνεννόηση µε τους συναδέλφους του, ενώ το 36% καταφεύγει στη χρήση επίσηµων πολιτικών work /life balance θεσπισµένων από τη διοίκηση της εταιρείας. Υψηλό ποσοστό (45%) των συµµετεχόντων δήλωσε πως θεωρεί ότι η απόρριψη προαγωγής είναι πιθανό να καταστρέψει την καριέρα ενός εργαζοµένου. Όσον αφορά τις προϋποθέσεις για επιτυχία στον εργασιακό χώρο, το 56% θεωρεί ότι οι υπερωρίες είναι απαραίτητες. Το 51% των υποψηφίων δεν πιστεύει πως για να αποδώσει στην εργασία του πρέπει να τη θέσει σε προτεραιότητα σε σχέση µε την προσωπική του ζωή, ενώ το 36% έχει αντίθετη άποψη.

ΕΠΙΛΟΓΗ 105

BUSINESS

ΑΝΟΔΙΚΑ Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΕ ΕΥΡΩΠΗ - ΗΠΑ, Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ Νέα υποχώρηση καταγράφει η βιοµηχανία και γενικότερα η ελληνική παραγωγή το 2010. Η παραγωγή της µεταποίησης τον Φεβρουάριο µειώθηκε 7,6% (σύγκριση µε Φεβ. 2009) µετά από µείωση 2% τον Ιανουάριο. Η βιοµηχανική παραγωγή (ορυχεία-µεταλλεία- ενέργεια) µειώθηκε 9%. Σε µηνιαία βάση ωστόσο, σύµφωνα µε την ΕΛ.ΣΤΑΤ. αυξάνεται. Στην Ευρωζώνη για 2ο συνεχόµενο µήνα, µετά από µια διετία µειώσεων, η βιοµηχανική παραγωγή σε ετήσια βάση αυξάνεται και µάλιστα σηµαντικά. Τον Μάρτιο ήταν 4% υψηλότερη σε σύγκριση µε το 2009, αποτέλεσµα κυρίως της αύξησης κατά 7% στη Γερµανία, 3% στη Γαλλία, 3% στην Ιταλία και 12% στην Ιρλανδία. Στην ΕΕ αυξήθηκε 3,5%, στη Βρετανία αυξήθηκε 1%. Θετική η εικόνα και στην αµερικανική οικονοµία, η παραγωγή της βιοµηχανίας αυξάνεται, µετά από µεγάλο διάστηµα συνεχούς µείωσης, τον Μάρτιο ήταν 4% υψη-

Οικονοµικός οδηγός

λότερη από τον Μαρ. 2009. Συγχρόνως ο ρυθµός ανάπτυξης το 4ο τρίµηνο 2009 ενισχύθηκε στο 5,6% από 2,2% το 3ο. Οι βιοµηχανικές παραγγελίες στην Ελλάδα µειώθηκαν 5,7% τον Φεβρουάριο. Η µείωση οφείλεται στην αδυναµία της εσωτερικής αγοράς, όπου µειώθηκαν 13% ενώ οι παραγγελίες από το εξωτερικό αυξάνονται. Όσον αφορά την πρόσφατη αύξηση του τζί-

��

�� . ��

2007

2008 2009

4� ��µ��

� -2,5

…

4,5

2,0

-2,0

�� µ��

��. -��.

� -12,6

� -4,8

2,2

-4,7

-11,2

��

� -31,4

�

2,2

-1,9

-28,6

�� µ��

ρου, αυτή οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην άνοδο των τιµών των καυσίµων. Στην Ευρωζώνη, οι παραγγελίες αυξήθηκαν για 2ο µήνα, 7% τον Ιανουάριο µετά από άνοδο 9,5% τον Δεκέµβριο. Στο ίδιο αρνητικό κλίµα για την Ελλάδα, ο δείκτης υπευθύνων

Στο 11,3% αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα τον Ιανουάριο 2010 από 10,2% τον Δεκέµβριο, το υψηλότερο επίπεδο από το 2000. Ο αριθµός των ανέργων φθάνει πλέον τις 567 χιλ. άτοµα. Ο αριθµός των απασχολούµενων µειώθηκε µέσα στον µήνα κατά 12 χιλ. άτοµα και των ανέργων αυξήθηκε κατά 62 χιλ. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στη Δυτ. Μακεδονία (17,7%) και το Νότιο Αιγαίο (15%), στην Αττική το ποσοστό αυξήθηκε στο 10,7% από 7% ένα χρόνο πριν. Η εξέλιξη αυτή καθιστά την πρόβλεψη του υπουργείου Οικονοµικών για ποσοστό 10% το 2010 µάλλον υπεραισιόδοξη. Στην Ευρωζώνη αυξήθηκε οριακά στο 10% τον Φεβρουάριο, το υψηλό-

2009

µ��, %

��

ΑΛΜΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΣΤΟ 11,3% ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 10% ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΏΝΗ

2010

-5,6

ξης το 2009 ήταν αρνητικός, -4,1%, όµως σε τριµηνιαία βάση βρίσκεται για 2ο τρίµηνο σε θετική περιοχή, 0,3% το 3ο και 0,1% το 4ο. Ωστόσο, η επιβράδυνση του ρυθµού δείχνει αβεβαιότητα για τη διατηρισιµότητα της ανάκαµψης.

τερο επίπεδο από το 1998, µε τον αριθµό των ανέργων στα 15,8 εκατ. Οριακή άνοδος στο 19% στην Ισπανία, στο 10,1% στη Γαλλία, σταθερή στο 7,5% στη Γερµανία. Η Ελλάδα έχει το 4ο µεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωζώνη µετά την Ισπανία, τη Σλοβακία (14,2%) και την Ιρλανδία (13,2%). Στην ΕΕ αυξήθηκε στο 9,6% , στη Βρετανία σταθερή στο 7,7%. Στις ΗΠΑ διατηρήθηκε στο 9,7% τον Μάρτιο, µε τον αριθµό των απασχολουµένων να αυξάνεται ελαφρά. Στην Ιαπωνία διατηρήθηκε τον Φεβρουάριο στο 4,9%. Οι µέσες αποδοχές στην Ελλάδα στον ιδιωτικό τοµέα προβλέπεται να αυξηθούν 2,7% το 2010.

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

12 11 10 9 8 7 6

2009

2010

�� µ��

��

2009

2010

µ��, % 2007 2008 2009

�� . ��, µ� ��. �� µ��

��.-��.

� 2,8

� 2,7

6,1

6,5

2,8

�� /µ�� , ��/��

��.-��.

� 3,5

� 3,0

4,3

5,6

3,5

9,4

� 11,3

8,3

7,7

9,4

��

106 ΕΠΙΛΟΓΗ

προµηθειών υποχώρησε τον Μάρτιο, σε χαµηλό 11 µηνών, καθώς παραγγελίες, παραγωγή και απασχόληση υποχωρούν. Στο -2,6% ο ρυθµός ανάπτυξης της Ελλάδας το 4ο τρίµηνο 2009 (σύγκριση µε 4ο 2008) µε -2,5% το 3ο. Σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο το αεπ µειώθηκε 0,8%. Για το 2010 προβλέπεται µείωση του αεπ, 2-3% περίπου. Στην Ευρωζώνη ο ρυθµός ανάπτυ-

��

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Μετά από κατακόρυφη υποχώρηση της ιδιωτικής οικοδοµικής δραστηριότητας το 2009, ο όγκος των νέων οικοδοµών αυξήθηκε 19% τον Ιανουάριο (σύγκριση µε Ιαν. 2009) και ο αριθµός των αδειών 13%. Η καθοδική πορεία του 2009 µεταφράζεται σε µείωση των αδειών οικοδοµών κατά 14% και του όγκου κατά 28%. Οι επενδύσεις σε κατοικίες το 2009 µειώθηκαν 22%, ενώ για το 2010 προβλέπεται µικρότερη µείωση, 15%. Ο βαθµός χρησιµοποίησης του εργοστασιακού δυναµικού στα κεφαλαιακά αγαθά υποχωρεί και το 2010. Οι δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις µειώθηκαν 2,8% το 2009 ενώ, υπό την επίδραση της ύφεσης και των δραστικών περικοπών των δαπανών, αρνητική είναι η εικόνα στις αρχές του 2010. Οι επενδύσεις υποχώρησαν κάθετα το 2009, καταγράφοντας µείωση 14%. Μεγάλη είναι η συρρίκνωση των επενδύσεων σε µηχανολογικό εξοπλισµό, -20% το 2009, στα µεταφορικά µέσα -17% ενώ στις λοιπές κατασκευές αυξήθηκαν 4%. Για το 2010 προβλέπεται να συνεχιστεί η µείωση των επενδύσεων αλλά ηπιότερη, -1,6%. �� µ�� 2009 2010 … � -19

��

4� ��µ��

�� µ�� (m3)

��.

� -27,6

��

� 75,9

��µ�� µ�� µ�� , %, ��

ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΣΤΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΝΕΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Μετά από 18 µήνες σχεδόν συνεχούς υποχώρησης, ο όγκος των λιανικών πωλήσεων ανέκαµψε τον Ιανουάριο, καταγράφοντας άνοδο 5,4%. Ωστόσο, οι εκτιµήσεις του κλάδου µιλούν για αναιµικό τζίρο το επόµενο διάσ τηµα των εκπτώσεων. Το 2009 συνολικά ο όγκος µειώθηκε 11% µε µείωση 2,3% στην Ευρωζώνη. Στην Ευρωζώνη ο όγκος των λιανικών πωλήσεων

��

2007 4,6

2008 -7,4

2009 -13,9

� 18,8

-5,0

-17,1

-27,6

� 70,2

80,4

77,5

73,4

τον Φεβρουάριο (σύγκριση µε Φεβ. 2009) µειώθηκε 1,1% µετά από µείωση 0,6% τον Ιανουάριο, σ τη Γερµανία η µείωση είναι 0,9%, στη Γαλλία 2%, στην Ισπανία 1,7%. Στην ΕΕ µειώθηκε 1,6%, στη Βρετανία και τη Σουηδία αυξάνεται, 0,7% και 3,4% αντίσ τοιχα. Ευνοϊκές είναι οι εξελίξεις στην αµερικανική οικονοµία, οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν για 5ο συνεχόµενο µήνα τον Μάρτιο, κατά 8%. Οι πωλήσεις καινούργιων αυτοκινήτων στην Ελλάδα το 1ο τρίµηνο αυξήθηκαν 20%, ιδίως τον Μάρτιο καθώς η σύγκριση γίνεται µε τα χαµηλά περυσινά επίπε-

��

�� µ�� 2009 2010

2007

2008

2009

��

� -5,9

�

5,4

2,2

1,3

-11,3

��

��. - ��.

� -37,8

� 20,1

4,6

-4,7

-17,4

� -1,6

…

3,3

2,3

-1,8

4� ��µ��

δα. Η ιδιωτική κατανάλωση υποχωρεί, µετά από µείωση 1,9% το 3ο τρίµηνο 2009 µειώθηκε 1,6% και το 4ο (σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008). Συνολικά το 2009 µειώθηκε 1,8%, προβλέπεται µείωση 1% το 2010, η οποία όµως µπορεί να αποδειχθεί µεγαλύτερη σε περιβάλλον αυξανόµενης ανεργίας και αβεβαιότητας.

�� µ��, %

�� , �� µ��

��

�� µ��, %

ΕΠΙΛΟΓΗ 107

BUSINESS

ΑΝΟΔΙΚΑ Ο ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ Στο 3,9% αυξήθηκε ο πληθωρισµός τον Μάρτιο από 2,8% τον Φεβρουάριο, αποτέλεσµα κυρίως της αύξησης των τιµών των καυσίµων αλλά και αυξήσεων σε άλλες κατηγορίες, όπως αλκοολούχα ποτά, τσιγάρα, υπηρεσίες υγείας κλπ. Η Ελλάδα, εν µέσω ύφεσης, έχει τον υψηλότερο πληθωρισµό στην Ευρωζώνη, όπου αυξήθηκε στο 1,4% τον Μάρτιο από 0,9% τον Φεβρουάριο (0,8% χωρίς την ενέργεια). Οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία (εγχώρια αγορά) αυξήθηκαν 6,1% τον Φεβρουάριο σε σύγκριση µε Φεβρουάριο 2009, µετά από άνοδο 5,3% τον Ιανουάριο, λόγω της ανόδου των τιµών του πετρελαίου. Χωρίς

Οικονοµικός οδηγός

τον ενεργειακό κλάδο οι τιµές αυξήθηκαν 1,2% µόνο καθώς η ύφεση περιορίζει τη δυνατότητα των επιχειρήσεων να αυξήσουν τις τιµές. Στην Ευρωζώνη οι τιµές της βιοµηχανίας υποχωρούν, αλλά µε χαµηλότερο ρυθµό, -0,5% τον Φεβρουάριο από -1,1% τον Ιανουάριο, χωρίς την ενέργεια µειώθηκαν 0,6%. Σε µηνιαία

��

βάση ωστόσο οι τιµές αυξάνονται. Στις ΗΠΑ ο πληθωρισµός υποχώρησε στο 2,3% τον Μάρτιο, χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιµα η υποχώρηση είναι µεγαλύτερη, στο 1,1% τον Μάρτιο από 1,6% τον PRICES Ιανουάριο. Στην Ιαπωνία του αποπληθωρισµού, ο πληθωρισµός στο -1,1% τον Φεβρουάριο από -1,3% τον Ιανουάριο. �� µ�� 2009 2010

�� µ��, % 2007

2008

2009

��. ��µ��

��

�

1,3

�

3,9

�� 12µ��

��

�

3,5

�

1,6

2,9

4,2

1,2

��µ�� µ�� -��. ��

��

� -5,3

�

6,1

4,1

10,1

-5,9

ΝΕΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Η ΕΚΤ διατήρησε το επιτόκιό της στο 1% στις 8/4/2010, η αµερικανική Fed το διατήρησε στο 0-0,25% στις 16/3/2010. Η άνοδος της ρευστότητας στην Ευρωζώνη, µετά από σύντοµη ανάκαµψη τον Ιανουάριο επανήλθε σε αρνητική περιοχή τον Φεβρουάριο. Οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες υποχωρούν σε µηνιαία βάση. Στο 3,9% ενισχύθηκε η άνοδος της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο. Ωστόσο ο υψηλότερος ρυθµός οφείλεται σε ενδο-οµιλικές κινήσεις ενός οµίλου, που ανεβάζει τεχνητά και τον ρυθµό ανόδου της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων στο 4,9% από 4,5% τον Ιανουάριο. Χωρίς αυτές οι καθαρή ροή δανείων στις επιχειρήσεις είναι αρνητική. Η χρηµατοδότηση της βιοµηχανίας βρίσκεται σε αρνητική περιοχή για 4ο µήνα. Στα νοικοκυριά η άνοδος υποχώρησε στο 2,7% από 2,9% εξαιτίας της αναδίπλωσης στα καταναλωτικά δάνεια όπου η καθαρή ροή δανείων είναι αρνητική για 2ο συνεχόµενο µήνα ενώ στα στεγαστικά η άνοδος διατηρείται στο 3,6%. Για το 2010 προβλέπεται νέα επιβράδυνση και ίσως µείωση του υπολοίπου των δανείων. Στην Ευρωζώνη τα δάνεια, ακολουθούν αρνητική πορεία για 6ο συνεχόµενο µήνα, µε την ένταση της µείωσης όµως να υποχωρεί. Η µείωση των δανείων οφείλεται στη µείωση των επιχειρηµατικών δανείων ενώ τα δάνεια των νοικοκυριών MONEY ανακάµπτουν. Τα δάνεια των επιχειρήσεων υποχωρούν τον Φεβρουάριο µε ρυθµό 2,5% και των νοικοκυριών αυξάνονται µε ρυθµό 1,8%. Σε σύγκριση µε τους προηγούµενους µήνες η χρηµατοδότηση των νοικοκυριών ενισχύεται ελαφρά.

X�HMA

�� % �� µ��

2009

2010

�� µ��, %* 2007 2008 2009

�� µ�� 3, ��

��

�

5,8

�

-0,4

11,6

7,6

-0,2

��

�

16,1

�

0,1

13,8

15,1

...

��µ�� (�� µ��)

��

�

13,5

�

3,9

21,5

15,9

4,2

��µ��

��

�

16,4

�

4,9

20,6

18,7

5,1

��µ�� µ��

��

�

12,9

�

-3,0

11,2

15,8

-3,5

��

�

10,3

�

2,7

22,4

12,8

3,1

��

�

12,3

�

1,1

22,4

16,0

2,0

��

�

9,6

�

3,6

21,9

11,5

3,7

�� , %*

��

�

5,0

�

4,7

6,6

6,8

4,6

��

�

4,3

�

3,3

5,6

6,1

3,7

��. (�� 20/4)

�

1.869

�

2.005

-30

-36

�� *

�� µ�� µ�� A�� (1980=100)

* �� µ��µ�� 1 �� 1 ��. ��,��

108 ΕΠΙΛΟΓΗ

 Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας 

ΝΕΟ ΧΑΜΗΛΟ ΣΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΛΙΜΑ Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος στην Ελλάδα υποχώρησε σηµαντικά και τον Μάρτιο, αποτέλεσµα αναµενόµενο µε δεδοµένα τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η χώρα. Το κλίµα επιδεινώνεται σε όλους τους τοµείς εκτός της βιοµηχανίας, όπου είναι ήδη επιβαρυµένο. Τα νοικοκυριά είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξα όσον αφορά τη γενική οικονοµική κατάσταση αλλά και τη δική τους, µε τον δείκτη να καταγράφει την χειρότερη επίδοση στην ΕΕ. Με µέσο όρο -17 στην Ευρωζώνη, ο ελληνικός δείκτης είναι -57. Ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία µετά από υποχώρηση τον Φεβρουάριο ανακάµπτει ελαφρά, αποτέλεσµα των βελτιωµένων εκτιµήσεων για την παραγωγή το επόµενο διάστηµα. Στην ΕΕ και την Ευρωζώνη τo οικονοµικό κλίµα βελτιώθηκε σηµαντικά, αποτέλεσµα κυρίως της βελτίωσης στη βιοµηχανία κατά κύριο λόγο στη Γερµανία. Στην Ευρωζώνη ανοδικά κινήθηκε στη βιοµηχανία (για 9ο µήνα), το εµπόριο και τις κατασκευές. Σηµαντική είναι η βελτίωση στη Γερµανία, την Πολωνία, τη Βρετανία και την Ολλανδία. Οι δείκτες συγκυρίας στην αµερικανική οικονοµία δείχνουν µεγαλύτερη δυναµική από ότι στην Ευρώπη, ανοδικοί και στην Ιαπωνία. Στις αναπτυσσόµενες χώρες, της Κίνας δείχνουν επιβράδυνση της δυναµικής ανόδου, της Ινδίας, της Βραζιλίας και της Ρωσίας καταγράφουν µικρή άνοδο . LEADING INDICATORS

��

2008

2009

�� µ�� µ��

�

76,1

�

72,4

�

69,6

93,4

70,6

�� µ. �� µ��, ��

�

75,8

�

72,6

�

75,3

91,9

72,1

�� µ��

�

-47

�

-51

�

-57

-46

�� µ�� µ��

�

96,0

�

95,9

97,7

89,9

76,1

�� µ�� µ��

�

-14

�

-13

-10

-9

-29

-16

�

-17

-25

��

�� µ��

��µ��

�

�� µ�� µ��

�

100,8

�

101,8

�

102,7

�� µ�� µ��

�

101,0

�

102,0

�

102,9

�� µ�� µ��

�

102,8

�

102,8

��: ��, �� , ��, �� µ��: �� µ�� ΕΠΙΛΟΓΗ 109

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

110 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΑΓ ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΣΑΚ

ΙΑΝ

Διαδροµές

O ΖΩΓΡΑΦΟΣ

ΤΩΝ ΑΝΤΙΘΕΣΕΩΝ

Έντονα ανθρωποκεντρικός ο Εδουάρδος Σακαγιάν, είναι ένας από τους πιο αναγνωρισµένους Έλληνες ζωγράφους στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα έργα του αποπνέουν µία συναισθηµατική φόρτιση τόσο που εάν την αγγίξεις είναι λες και σε διαποτίζει από άκρη σε άκρη. Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

Εδουάρδος Σακαγιάν δηµιουργεί στον καµβά του µία προέκταση της πραγµατικότητας που ζει ή αναπαριστά έναν άλλο κόσµο δικό του, βιωµατικό; Είναι η συνέχεια αυτού του κόσµου που περνάει µέσα από το δικό µου φίλτρο της ευαισθησίας η οποία επικεν τρώνεται σε µερικά πράγµατα που κάποιος άλλος πιθανόν να µην είχε το ενδιαφέρον να τα προσέξει. Και εφόσον δεν είµαι ένας λαϊκός καλλιτέχνης, αλλά ένας άνθρωπος µε αµφιβολίες, υπάρχουν αρκετές έµµονες ιδέες οι οποίες µάλλον εκφράζουν τραύµατα, φοβίες και επιθυµίες, γιατί όπως θα γνωρίζετε, πίσω από τον φόβο για κάτι… κρύβεται µια µεγάλη επιθυµία. Όλα αυτά δηµιουργούν τις εµµονές µας. Ακόµα και η αγάπη, όπως έλεγε ο Μπέικον, είναι µια έµµονη ιδέα. Πρόκειται λοιπόν για ένα κόσµο που προκύπτει µέσα από αυτόν και δηµιουργεί µέσα από όλα αυτά έναν άλλο, αναγκαστικά δικό µου, ιδιαίτερο κόσµο. Πώς καταλήγετε στους τίτλους των έργων σας; Κοιτάξτε αυτό είναι τυχαίο. Πολλές φορές, για να σας πω την «αµαρτωλή» µου αλήθεια, µπορεί να δω σε ένα λεξικό µια λέξη που θα µε εντυπωσιάσει και αντίστοιχα να τη συρράπτω. Κακά τα ψέµατα όµως, ο τίτλος περιορίζει τα

πράγµατα. Η µεγάλη αλήθεια βρίσκεται σε όλα αυτά που υπάρχουν σε ένα έργο.

Πάντως πολλά από τα έργα σας µεταδίδουν µια πολύ έντονη συναισθηµατική φόρτιση… Ξέρετε, η αίσθηση πρέπει να είναι προπάντων συναισθηµατική. Δηλαδή, αν ένα έργο δεν είναι καλοφτιαγµένο, υπό την έννοια της έντονης παρουσίας του που επιτυγχάνεται µε τα χρώµατα…, τότε δεν υπάρχει συναίσθηµα… Άρα το συναίσθηµα που έχω εγώ, έχει τα ίδια χρώµατα µε ένα συναίσθηµα που υπάρχει και στη ζωή… Όµως η συγκίνηση πρέπει να προκύπτει και από το θέµα ή τον τρόπο που είναι φτιαγµένο. Δεν σας κρύβω ότι υπάρχουν φορές που σιχαίνοµαι τη συγκίνηση γιατί είναι αρνητική και µε παγιδεύει και έτσι ακολουθώ µια διαδικασία διορθωτική που µετριάζει τη δραµατική συγκίνηση που ένιωσα ζώντας την. Στη ζωγραφική πρέπει να βρεις ένα τρόπο για να βάλεις σε τάξη όλα αυτά τα πράγµατα της ζωής και επειδή στις µέρες µας έχουν χαθεί οι αξίες και δεν µπορούµε να βασιστούµε στα πρότυπα, το µόνο που µας αποµένει είναι η κραυγή που προσπαθούµε να διαµηνύσουµε µέσα από τη ζωγραφική. Δεν είναι αντιφατικό που παρά τη χαοτική ιδιοσυγκρασία που έχουν οι καλλιτέχνες, πολλοί από αυτούς να µάχονται να βάλουν

INFO ••• Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1957. ••• Αποφοίτησε από την ΑΣΚΤ το 1981 µε καθηγ ητ έ ς τ ον Γιά ν ν η Μό ραλη και τον Δηµήτρη Μυταρά και σπούδασε µε υποτροφία Βικάτου σ τ ην Ecole N ationale Superieure de Beaux Arts στο Παρίσι µε καθηγητή τον Λ. Κρεµονίνι. ••• Από το 1993 είναι µόνιµος συνεργάτης της Γκαλερί Ζουµπουλάκη. Έργα του υπάρχουν σε µουσεία και ιδιωτικέ ς συλλογές σ την Ελλάδα και το εξωτερικό. ••• Τιµήθηκε µε το Εθνικό Βραβείο Ζωγραφικής της Lefranc- Bourgeois και µε το Βραβείο Ζωγραφικής της Μπιενάλε Αλεξανδρείας που έδωσε στην Ελλάδα, κατ’ επιλογή της συµµετοχής του από την Μ. Λαµπράκη.

ΕΠΙΛΟΓΗ 111

ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΣΑΚΑΓΙΑΝ

Ο ζωγράφος των αντιθέσεων

µια τάξη; Χάος είναι η ζωή αλλά παρόλα αυτά το χάος είναι και ένας τεράστιος πλούτος γιατί µέσα από αυτό υπάρχει η πιθανότητα, όσο υπάρχει το δραµατικό στοιχείο παράλληλα να συνυπάρχει και το δηµιουργικό. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι υπήρξε µια µεταβατική περίοδος στη ζωγραφικής σας. Σε πρώιµη φάση διακρίνουµε αυτά τα σπουδαία έργα µε τη µητέρα σας, ενώ αργότερα φαίνεται να αλλάζετε πορεία… Πράγµατι πολλοί λένε ότι τα πρώτα µου έργα, που φτάνουν µέχρι το 1996 και που ανήκουν στη συλλογή Φρυσίρα, ήταν τα πιο σηµαντικά και µετά «πήρα την κάτω βόλτα…». Εγώ όµως το γεγονός ότι έπαυσα πλέον να ζωγραφίζω έχοντας απέναντί µου ένα µοντέλο, δεν σηµαίνει ότι «αποπροσανατολίστηκα», αλλά απεναντίας προσπάθησα να εµβαθύνω σε όλα αυτά ζωγραφίζοντας όχι βάση µοντέλου, αλλά από τη µνήµη µου, «τη φαντασία µου για τον άνθρωπο». Αυτό ακριβώς ήταν που σόκαρε τους Ακαδηµαϊκούς. Οι καλλιτέχνες είστε άνθρωποι µε πάρα πολλές ανασφάλειες και φόβους. Οι δικοί σας γύρω από πού περιστρέφονται; Είναι πολλοί και ευτυχώς δηλαδή …γιατί έτσι µειώνεται το µέγεθος της αγωνίας …Πίσω από τις ανασφάλειες κρύβεται µια ισχυρή επιθυµία για ζωή. Φανταστείτε άνθρωπο ο οποίος ζει χωρίς τον φόβο του θανάτου… Έτσι λοιπόν µια µεγάλη ευαισθησία οδηγεί σε µια διαύγεια, σε µια σκέψη και τη δηµιουργία ενός έργου το οποίο αποτελεί παρηγοριά για όλους µας. Ετοιµάζετε µια νέα έκθεση εκτός των τειχών. Έτσι, δεν είναι; Ακριβώς, θα λάβει χώρα στην Κύπρο και θα είναι περιορισµένου βεληνεκούς µε µικρά έργα. Σε αυτή τη διαδροµή υπήρξε µια συγκλονιστική κουβέντα που να σας είπαν και να σας επηρέασε σε βάθος; Δε θυµάµαι κουβέντες αλλά τα δάκρυα και τη συγκίνηση που µου εξέφρασαν πολλοί άνθρωποι βλέποντας τα έργα µου. Τι καλύτερο; Πότε κρίνετε ότι πρέπει να βάλετε την τελευταία πινελιά σε ένα έργο; Δεν υπάρχει... Εγώ όλα τα κάνω ασυνείδητα. Δεν έχω ούτε καν την πολυτέλεια του ενστίκτου, άραγε πώς είναι δυνατόν να πω θριαµβολογικά «εδώ τώρα θα βάλω την τελευταία πινελιά;». 112 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Έκθεση «Ο Miro της Μαγιόρκα»

MIRRORING MIRO Τα έργα της ώριµης περιόδου του Miro που δηµιούργησε στο εργαστήριό του στη Μαγιόρκα φιλοξενεί αυτή την περίοδο το Κέντρο Πολιτισµού του «Ελληνικού Κόσµου». Τα έργα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο αθηναϊκό κοινό και το καλούν να ανακαλύψει από κοντά τις τεχνοτροπίες του µεγάλου καλλιτέχνη. Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

έσα από τα ιδιαίτερα χαρακτικά έργα και λάδια σε ξύλο, καµβά και ύφασµα, που δηµιούργησε ο µεγάλος καλλιτέχνης στη φάση της ώριµης περιόδου του που χρονολογείται από το 1976-1981, αποδεικνύεται η ζωντανή και πολύτιµη παρακαταθήκη του στη σύγχρονη τέχνη. Όσον αφορά τα πρωτότυπα χαρακτικά έργα, αυτά είναι από τις σειρές Els Gossos (Τα σκυλιά), Gens de la mer (Άνθρωποι της θάλασσας) και επίσης τη σειρά Fundacio Palma. Τα ζωηρά χρώµατα όπως µπλε, κόκκινο, κίτρινο, οι τεχνικές του προκειµένου να δηµιουργήσει τα πρωτότυπα χαρακτικά του, όπως η οξυγραφία, η τονική οξυγραφία και η οξυγραφία µε ζάχαρη, συνυφαίνουν αυτό το αναπάντεχα ιδιαίτερο ύφος και την αίσθηση της αισιοδοξίας που µεταδίδουν τα έργα του και που κάνουν τον θεατή να περιεργάζεται για αρκετά λεπτά το καθένα από αυτά. Εκτός όµως από αυτά τα χαρακτικά και τα λάδια θα έχετε την ευκαιρία να δείτε και κάποιες φωτογραφίες των Jean –Marie del Moral και Francesc Catala- Roca που θα σας ταξιδέψουν στην τελευταία περίοδο του Miro, όταν κατοικούσε στη Μαγιόρκα και δηµιουργούσε έργα στο εργαστήριο του. Το σηµαντικό εικαστικό γεγονός πραγµατοποιείται σε συνεργασία µε το Τελλόγλειο Ίδρυµα Τεχνών του Α.Π.Θ. και το ίδρυµα Pilar i Joan Miro της Μαγιόρκα. Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δηµοκρατίας, Καρόλου Παπούλια και της Ισπανικής Πρεσβείας στην Αθήνα και την επιµέλειά της υπογράφει ο Μάριος Ελευθεριάδης.

MIRO

TΑΥΤΟΤΗΤΑ Που: Ελληνικός Κόσµος – Κέντρο Πολιτισµού του ΙΜΕ, Πειραιώς 254, Ταύρος, τηλ.: 212 /2540000 και Ινστιτούτο Θερβάντες, Μητροπόλεως 23, Σύνταγµα τηλ.: 210 /3634117 Πότε: Δευτ., Τρ. , Πεµ. 9 π.µ. -2µ.µ. Τετ., Παρ., 9π.µ.-9µ.µ. Σαβ. 11π.µ.-2µ.µ. Κυρ. 10π.µ.-2µ.µ. Έως: 30 /5/ 2010 ΕΠΙΛΟΓΗ 113

ΕΠΕΑΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

Από τον ΑΝΔΡΕΑ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟ

Σταθερές πολιτικές παραπληροφόρησης

ΣΚΝΙΠΕΣ

 Διάβασα ότι η ΕΛΑΣ πρό-

κειται να οργανώσει σεµινάρια κοινωνικής συµπεριφοράς για τους αστυνοµικούς. Και διάβασα ότι θα διδάσκονται σωστοί τρόποι να απευθύνονται προς τους πολίτες. Μήπως είναι δυνατόν να υποχρεωθούν να τα παρακολουθήσουν και κάποιοι αγενέστατοι τηλεοπτικοί δηµοσιογράφοι οι οποίοι απευθύνονται στον ενικό, ή αποκαλούν παππού ή γιαγιά, ή ακόµα χειρότερα χρησιµοποιούν άπρεπα υποκοριστικά;

 Οι άνθρωποι των δηµοσίων σχέσεων

έχουν κύριο έργο την επικοινωνία. Δεν έχουν µάθει λοιπόν κάποιοι ότι η γνώση της ελληνικής είναι εργαλείο της δουλειάς τους και ότι η διάνθιση των απαντήσεών τους µε ξένους όρους απλώς δείχνει άγνοια της γλώσσας; Η συγκεκριµένη ενόχληση προήλθε από κυρία των δηµοσίων σχέσεων η οποία λόγω ηλικίας θεωρητικά είχε τη δυνατότητα να µάθει καλά ελληνικά στο σχολείο.

 Τώρα η προηγούµενη κυρία το ότι φέρεται να είπε «πενία τέχνες κατεργάζεται» ας το αποδώσω στη µεταγραφή της δηµοσιογράφου.

 Αλλά ούτε και αγγλικά δεν γνωρίζει όταν λέει «tailored-made» αντί για «tailormade». Σας υπόσχοµαι ότι δεν θα ασχοληθώ ξανά µε το είδος αυτό (εκείνη θα το έλεγε species).  Μόνο σαν Σκνίπα αξίζει να ασχοληθώ.

Μια Κυριακή η Καθηµερινή αφιέρωσε µια ολόκληρη σελίδα µε θέµα «Το brand name της Ελλάδας σε κρίση» Στη σελίδα παρουσιάστηκαν οι απόψεις δύο «ειδικών» για το τι πρέπει να γίνει για το πρόβληµα. Αντιπαρέρχοµαι τον άκοµψο ελληνο-αγγλικό τίτλο γιατί δεν είναι τίποτα µπροστά στις κοινοτοπίες αλλά και τα παιδιάστικα κείµενα των ειδικών. Και τότε κατάλαβα γιατί η «εξυπνάδα» έχει αντικαταστήσει την «ιδέα» στην Ελλάδα.

 Και κλείνω µε µια λατινική φράση για να µπορώ να σταθώ ανάµεσα στα στελέχη της επικοινωνίας που ανορθογραφούν σε δύο τουλάχιστον γλώσσες: Nemo mortalium omnibus horis sapit. Όχι για τους τακτικούς αναγνώστες, αλλά για τους τυχόν «περαστικούς»: Κανείς θνητός δεν γνωρίζει τα πάντα. 114 ΕΠΙΛΟΓΗ

ελικά όλες οι Κυβερνήσεις στην Ελλάδα από την ίδια χύτρα µεταγγίζουν τις µεθόδους επικοινωνίας. Αναφέρθηκα ήδη στο θλιβερό φαινόµενο της χρησιµοποίησης των υπουργών ως άµισθους συνεργάτες των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθµών. Όπως βέβαια µου επισήµαναν εναργείς παρατηρητές της πολιτικής σκηνής, η έκθεση στα µέσα εξασφαλίζει την εκλογή ή την επανεκλογή, οπότε ας πάει και το παλιάµπελο. Το παρόν φαινόµενο, όµως, πιστεύω ότι υπονοµεύει πλήρως τη δηµοκρατία την οποία ευαγγελίζονται όλα τα κόµµατα, αλλά περισσότερο όλων την έχει σηµαία του το κυβερνών κόµµα. Αναφέροµαι στην καθηµερινή και επαναληπτική διαδικασία της παπαγαλίας. Παπαγαλία ως γνωστόν είναι η µηχανική αποµνηµόνευση και στη συνέχεια εκφώνηση χωρίς να καταλαβαίνουµε την ουσία. Στην πολιτική πρακτική είναι η διοχέτευση πληροφοριών στα µέσα ενηµέρωσης µε διάφορες ανεπίσηµες µεθόδους και η δηµοσίευσή τους -µε την ευρεία έννοια για ευαίσθητα θέµατα γενικού ενδιαφέροντος π.χ. τα νέα φορολογικά µέτρα. Οι δηµοσιευόµενες πληροφορίες ενώ αποδίδονται σε “κύκλους” ή “γνωρίζοντες” κοκ σε καµία στιγµή δεν φέρουν τη σφραγίδα της Κυβέρνησης. Οι διαχέοντες τις πληροφορίες µέσω των παπαγάλων σταθµίζουν τις αντιδράσεις του κόσµου και στη συνέχεια κυκλοφορούν νέες τροποποιητικές παπαγαλίες ωσότου σταθµίσουν ότι ο κόσµος είναι έτοιµος να αποδεχθεί τα µέτρα. Βεβαίως στην αρχή είναι πάντα δυσµενέστερες οι προτάσεις ώστε να λειτουργήσει η γνωστή διαδικασία του Χότζα όταν ανέλαβε να κάνει κάποιον να θεωρήσει άνετο το σπίτι του. Πρώτα του πρότεινε να προσθέσει στο δωµάτιο διάφορα ζώα, πέρα από τους ανθρώπους και µετά να αρχίσει να τα αφαιρεί. Η ανακούφιση για την απαλλαγή των δυσµενέστερων ηρεµεί τους υπηκόους. Έλα όµως που υποτίθεται ότι εµείς βαυκαλιζόµαστε να θεωρούµε τους εαυτούς µας πολίτες και όχι υπηκόους και έλα που ο Πρωθυπουργός σεµνύνεται ότι

εφαρµόζει τη διαβούλευση. Από ότι διαπιστώνεται τους προηγούµενους µήνες τίποτα δεν ισχύει. Ίσως-ίσως να εφαρµόζεται η άλλη διαδικασία, της ανατολίτικης σοφίας. Μας επιβάλλουν συνεχώς διάφορα και όσο ακούνε διαµαρτυρίες επαυξάνουν. Θα σταµατήσουν δε µόνο όταν όλοι µας το ρίξουµε στην τρελή. Και οι µεν Κυβερνήσεις έτσι επιλέγουν να λειτουργούν, γιατί φυσικά αυτές οι τακτικές εφαρµόστηκαν µε τον ίδιο τρόπο και από τη σηµερινή Αξιωµατική Αντιπολίτευση. Άραγε υπάρχει ελπίδα οι δηµοσιογραφικές ενώσεις ή οι δηµοσιογράφοι να ανανήψουν και να αρνηθούν να παίζουν αυτό το παιχνίδι το οποίο έχει υποβαθµίσει και το δηµοσιογραφικό επάγγελµα;

Ο γελωτοποιός του βασιλιά Ως γνωστόν παλιά οι βασιλιάδες είχαν στην Αυλή τους και γελωτοποιούς για να τους διασκεδάζουν στα ενδιάµεσα των σοβαρών τους ενασχολήσεων, δηλαδή µεταξύ γευµάτων. Λέγεται λοιπόν ότι κάποτε ένας γελωτοποιός διέπραξε µια απρέπεια. Κανονικά έπρεπε να αποκεφαλιστεί, όπως διέτασαν τα αποτελεσµατικά µέτρα λογοκρισίας της εποχής. Ο βασιλιάς τον συµπαθούσε οπότε του έδωσε οδό διαφυγής. Του είπε ότι θα τον συγχωρούσε αν διέπραττε άλλη µια απρέπεια την οποία έπρεπε να “δικαιολογήσει” µε µεγαλύτερη απρέπεια. Στο γεύµα ο γελωτοποιός τσίµπησε τα οπίσθια του βασιλιά και όταν εκείνος εξερράγη του είπε “Συγγνώµην Μεγαλειότατε, νόµιζα ότι ήταν η Μεγαλειοτάτη”. Αν βρίσκετε το ανέκδοτο ανόητο ή και άπρεπο, πώς σας φαίνεται η περίπτωση βουλευτού στον οποίο χορηγήθηκε ασυλία για κάτι που φερόταν να έχει διαπράξει την εποχή που δεν ήταν βουλευτής; Δικαιολόγησε την αποδοχή της ασυλίας µε τη φράση “Μα αφού θα µου χορηγούσαν ασυλία ακόµα και αν παραιτούµην από αυτή”. Ατόπηµα χειρότερο και από το οποιοδήποτε σηµατοδοτούσε η αρχική κατηγορία, λες και δεν µπορούσε να εµφανιστεί στο δικαστήριο παραιτούµενος κάθε προστασίας προκειµένου να µη µείνει έστω και υπόνοια ενοχής.

��

�� ��

��

�� �� ��

��

�� ��

��