Epilogi 2010/07-08 by DIGITAL PUBLISHING

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ Ε ΤΟΣ 4 8 ο



Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ ΔΟΣ Η  Ι ΟΥΛ Ι ΟΣ- ΑΥ ΓΟΥ Σ ΤΟΣ 2 0 1 0  T I M H 5 . 0 0 €

O p i nion Leade rs

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΑΜΙΔΑΚΗΣ Οι πρακτικές που οδήγησαν τη χώρα στην τωρινή δεινή θέση και η επένδυση που σκοντάφτει στο παγόβουνο «Ελλάδα».

ROBERT ALIBER Το πνεύµα του καπιταλισµού και η έλλειψη κοινής λογικής στη χώρα, µέσα από τη µατιά του πάλαι ποτέ συµβούλου της Αµερικανικής κυβέρνησης, της Fed, της Παγκόσµιας Τράπεζας και του ΔΝΤ.

BANKERS’ VALUE SECTION Οι αξίες, οι δράσεις, οι πρωτοβουλίες που κινούν τα νήµατα στη χρηµατοπιστωτική αγορά.

B a n kers’ Club

ΕΘΝΙΚΗ FACTORS ΝΕΛΛΗ ΤΖΑΚΟΥ-ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ & ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Στην κρίση, αξία έχει να συµβάλλεις στην αύξηση της ρευστότητας και της διαφάνειας.

ΜΗΝΕΣ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ H Eλλάδα αναµετρά τις δυνάµεις της και συνεχίζει τη δηµοσιονοµική προσαρµογή. Όλα όµως θα κριθούν στην επόµενη επίσκεψη της τρόικας τον Σεπτέµβριο!

π ε ρ ι ε χ ο µ ε να ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2010

Τρεις γαµπροί, πολλές νύφες

Η αλήθεια για τις κυοφορούµενες συγχωνεύσεις στις τράπεζες

EC ’ VALUE S S R E K N A B

TION

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΚΟΣΜΟΣ & ΕΛΛΑΔΑ // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε»

10 Ελληνική Οικονοµία – Το στοίχηµα της ανάπτυξης // Κρίση &

ανταγωνιστικότητα – συµβιβάζοντας τα ασυµβίβαστα // Ευρωπαϊκή Οικονοµία – Το σταυροδρόµι της αρετής και της κακίας // Δηµοσιονοµικά ελλείµµατα στην Ευρώπη – Η διαχωριστική γραµµή της διαφορετικότητας // Έλληνες ηγέτες που λένε τα πράγµατα µε το όνοµά τους // Ο φάκελος αποκρατικοποιήσεις και οι µετοχικές αξίες

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ 24

Έλληνες πολιτικοί

ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ // Από τον Παναγιώτη Μαυρίδη 26

Ευρωπαϊκή Οικονοµία

2 ΜΗΝΕΣ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ

ΕΥΣΕΒΕΙΣ ΠΟΘΟΙ & ΛΥΣΕΙΣ ΠΑΓΙΔΑ

ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

// Από τον Κώστα Καλλωνιάτη

Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 €

Ευρωπαϊκή Ένωση

Η ΝΕΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ // Από τον Νίκο Μπέλλο 4 ΕΠΙΛΟΓΗ

Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοιτητές 115 €

ΘΕΜΑΤΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

40 Δηµοσιονοµική προσαρµογή

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΑΛΜΑ

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

// Από τον Γεώργιο Μέργο

Θεοφάνους 19, 115 23 Αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp ή www.επιλογη.gr

42 Ασφαλιστικό

Ο ΑΝΕΛΕΗΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ // Επιτελείο

48 Ελλάδα

ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΣ //Επιτελείο

OPINION LEADERS

Κυριάκος Μαµιδάκης

88 Η προσωπικότητα του ηγέτη

ΣΙΛΒΙΟ ΜΠΕΡΛΟΥΣΚΟΝΙ // Από τον Θανάση Αντωνίου 108 Εργασία

SPECIAL ISSUE

ΙΔΑΝΙΚΟΙ ΕΡΓΟΔΟΤΕΣ

// Από τον Δηµήτρη Κορδερά

127 Όλοι µαζί

Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ & ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΩΡΑΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ 44 ROBERT ALIBER

Το πνεύµα του καπιταλισµού και η έλλειψη κοινής λογικής στην Ελλάδα 61 ΝΕΛΛΗ ΤΖΑΚΟΥ-ΛΑΜΠΡΟΠΟΥ-

ΛΟΥ & ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Το Factoring, ελιξίριο ρευστότητας και διαφάνειας 66 ΤΖΟΥΖΕΠΕ ΤΖΟΡΝΟ

Μάχη στήθος µε στήθος στην τιµολόγηση των ασφαλειών 92 ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΡΥΣΙΚΟΣ

Ανήσυχοι καιροί για την αγορά των εµπορικών ακινήτων 96 PAUL ELLIOT

Φιλόδοξα τα σχέδια της γαλλικής Voltalia για την Ελλάδα

ΒΕΝΕΤΙΑ ΚΟΥΣΙΑ

ΝΕΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Από το τεύχος αυτό, η ΕΠΙΛΟΓΗ παρουσιάζει νέο προγραµµατισµό για τις εκδόσεις της, 5 ετήσιες εκδόσεις και 6 διµηνιαία τεύχη ΕΠΙΛΟΓΗΣ σύµφωνα µε τον παρακάτω πίνακα.

ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΡΟΥΤΖΟΥΝΗ

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ, ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ ART DIRECTOR ALLMEDIA CREATIVE

//Από τον Γιώργο Παπαχατζή

ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

ΈΚΘΕΣΗ

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ

«Το βλέµµα του ζωγράφου: Grzegorz Wnek» – Έτσι βλέπω τη ζωή //Από τον Γιώργο Παπαχατζή

138 Ο Ανδρέας Ριζόπουλος ψάχνει, αναδεικνύει και σχολιάζει τα σηµεία της εκτροχιασµένης πραγµατικότητας!

��

�� & �� , 1�� -2��

��

��© ��

��

�� & �� , 3�� -4��

��

� �� © ��

��

�� & �� , 5�� -6��

��

�� & �� , 7�� -8��

��

�� ©- Corporate Value ��

��

��µ�� © ��

��

�� & �� , 9�� -10��

��

�� © ��

��

�� & �� , 11�� -12��

��

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

134

104 ΝΙΚΟΣ ΚΑΜΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

Εργασιακές ισορροπίες και εκτροχιασµοί

119 – 126 Νέα της επιχειρηµατικής αγοράς – Εξελίξεις, υπηρεσίες, προϊόντα, δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης // Οικονοµικό Βαρόµετρο – Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας // Προϊόντα µε ιστορία – Μπύρα Φιξ

Το πρόσωπο πίσω από την αναβίωση του Μεγάρου Υπατία

100 ΓΙΩΡΓΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

106

ΒUSINESS SECTION

132

Το στίγµα της εποχής για διαφηµιζόµενους και καταναλωτές

Η παραοικονοµία χρειάζεται «έξυπνες» λύσεις

// Από τον Θανάση Αντωνίου

EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 849 email: epilogi.subscribe@allmedia.gr

ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ: ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260 ΙΔΡΥΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E. Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

από τον εκδότη

Η µάχη για την ανάπτυξη

πό το φως των µέτρων λιτότητας η κοινωνία ανησυχεί, οι επιχειρήσεις βρίσκονται στο µεταίχµιο και το αγωνιώδες ερώτηµα είναι πώς θα ξεκινήσει η αναπτυξιακή διαδικασία, που την αντιµάχεται το µίγµα µέτρων ΕΕ–ΔΝΤ και ελληνικής κυβέρνησης. Πρόσφατα, ιδιαίτερο νόηµα είχε για την Ελλάδα η είδηση ότι το ΔΝΤ µπλόκαρε εκταµίευση δόσης δανείου προς τη Ρουµανία, επειδή το συνταγµατικό δικαστήριο της χώρας έκρινε αντισυνταγµατικά κάποια από τα µέτρα περικοπής δαπανών, και συγκεκριµένα τη µείωση των συντάξεων κατά 15%. Ας κάνουµε µία σύγκριση του χρέους των περιπτώσεων Ρουµανίας και Ελλάδας, που έχουν κοινό τόπο το ΔΝΤ. Το εξωτερικό χρέος της Ρουµανίας αναλογεί στο 73% του ΑΕΠ της, είναι δηλαδή 90 δισ. ευρώ περίπου. Το εξωτερικό χρέος της Ελλάδας αναλογεί στο 170% του ΑΕΠ της, είναι δηλαδή 403 δισ. ευρώ. Σύµφωνα µε την Τράπεζα των Διεθνών Διακανονισµών (BIS), το συνολικό ποσό ελληνικού χρέους που διακρατούν τράπεζες της Ευρωζώνης στο τέλος 2009 ανερχόταν στα 206 δισ. δολ., ποσό που αφορά τον δηµόσιο τοµέα, τις τράπεζες και τον ιδιωτικό τοµέα συνολικά. Ειδικά για το ελληνικό κρατικό χρέος τα ποσά που διακρατούν µόνον οι γαλλικές και οι γερµανικές τράπεζες είναι ιλιγγιώδη: οι γαλλικές 31 δισ. δολ. και οι γερµανικές 23 δισ. δολ. Και ακόµα περισσότερο: Η συνολική «ελληνική» έκθεση (προς δηµόσιο, τράπεζες και ιδιωτικό τοµέα) των γαλλικών τραπεζών φθάνει τα 78 δισ. δολ. και των γερµανικών τα 45 δισ. δολ.! Τί συνέπειες, λοιπόν, θα είχε ένα ανάλογο µπλοκάρισµα εκταµίευσης στην περίπτωση της Ελλάδας; Εκτός

από την µη καταβολή µισθών των δηµοσίων υπαλλήλων και συντάξεων, θα προκαλούσε και αδυναµία κάλυψης των οµολόγων του ελληνικού δηµοσίου που λήγουν. Αυτό θα ισοδυναµούσε µε µία καταστροφική για την Ελλάδα χρεοκοπία. Ταυτόχρονα, θα επέφερε ένα «µοιραίο» πλήγµα στις ευρωπαϊκές τράπεζες, µε άµεση συνέπεια την πλήρη αποσταθεροποίηση της Ευρωζώνης! Εποµένως είναι προφανές: Σε αυτή την περιπέτεια βαδίζουµε χέρι – χέρι µε την ΕΕ και το ΔΝΤ. Η Ελλάδα δε διασώζεται για να χρεοκοπήσει αργότερα! Οι ενστάσεις της ελληνικής διοίκησης για την επίδραση των µέτρων στην αναπτυξιακή διαδικασία, πρέπει (και να είµαστε σίγουροι ότι θα γίνει) να εξετάζονται προσεκτικά από την τρόικα. Προϋπόθεση, να εφαρµόζεται αποφασιστικά ο περιορισµός του σπάταλου κράτους και των στρεβλώσεων στην αγορά. Όµως, για το µίγµα των µέτρων που επιδρούν στις αναπτυξιακές διαδικασίες, ακόµα και για το καυτό θέµα των, µε συναίνεση των δανειστών, µεταβολών στη διάρκεια του κρατικού δανεισµού, η κυβέρνηση οφείλει να δώσει µεγάλη µάχη. Σήµερα, που εντείνεται ο προβληµατισµός ότι τα σκληρά µέτρα αντιµάχονται την ανάπτυξη, (µάλιστα, για ανάλογες περιπτώσεις κρατικών διασώσεων, επικρίνεται έντονα το ΔΝΤ), η ελληνική πλευρά, πρέπει να γνωρίζει ότι έχει αναβαθµισµένη θέση (εφόσον, βέβαια, πείθει για τη σοβαρότητά της), τόσο λόγω του µεγέθους του προβλήµατος και των κινδύνων που περικλείει για τρίτους, αλλά και λόγω της ιδιόµορφης –στην περίπτωσή µας– συνεργασίας του ΔΝΤ µε την ΕΕ και την ΕΚΤ, σε µία συγκυρία που βρίσκει, όχι και στα καλύτερά του, τον παγκόσµιο τραπεζικό τοµέα.

Χρήστος Παπαϊωάννου ΥΓ. Ποιοί κατέστρεψαν τη χώρα; Για τη θέση της χώρας δεν φταίνε ή διεφθαρµένοι πολιτικοί, ούτε οι επιχειρηµατίες που επέλαυναν στα ταµεία του κράτους! Για την σηµερινή κατάντια φταίει κυρίως, η έλλειψη βασικών αρχών που πρέπει να διαθέτει µία Πολιτεία: ΑΠΟΝΟΜΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ. Ντροπή, για τους δικαστές και εισαγγελείς, η απαράδεκτη έλλειψη αισθήµατος ευθύνης, θάρρους, αλλά και ήθους, που και σήµερα, δυστυχώς, συνεχίζεται: Η εκτελεστική εξουσία αρνείται να εφαρµόσει (και κανείς δεν δίνει λόγο) αποφάσεις της δικαιοσύνης! (µπλοκάρισµα πλοίων σε λιµάνια). Υποκρισία από τους υπηρέτες της δικαιοσύνης: Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος αποκαλύπτει ότι µέχρι 24/6/2010 δεν είχε λάβει αίτηµα από τη δικαιοσύνη για άνοιγµα των λογαριασµών Χριστοφοράκου, Δενδρινού, Καραβέλα, Μαυρίδη! Όσοι πολιτικοί, µαζί µε όσους δικαστικούς ευθύνονται για το έλλειµµα στην Απονοµή Δικαιοσύνης και την εφαρµογή των Νόµων, αυτοί καταστρέφουν την χώρα!

8 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Δηµοσιονοµική προσαρµογή

Το στοίχηµα της ανάπτυξης

Ο αγώνας της δηµοσιονοµικής προσαρµογής σε πλήρη εξέλιξη, η αβεβαιότητα µεγάλη, το αποτέλεσµα αµφίρροπο. Η κυβέρνηση επί τω έργω για να δρέψει σύντοµα καρπούς.

Ο ΚΑΙΡΟΣ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Ο πρωθυπουργός θα πρέπει να προχωρήσει σε ταχύτατη αξιολόγηση του κυβερνητικού έργου. Τη στιγµή που τα σηµάδια της ύφεσης ενισχύονται, η απορρόφηση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ κινείται σε εξαιρετικά χαµηλούς ρυθµούς και ο νέος αναπτυξιακός νόµος βρίσκεται ακόµη στο στάδιο της επεξεργασίας.

10 ΕΠΙΛΟΓΗ

ο τ ριε τ έ ς πρόγραµµα του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου βασίζει την προτεινόµενη δηµοσιονοµική προσαρµογή πάνω σε συγκεκριµένες εκτιµήσεις για τον ρυθµό ανάπτυξης των επόµενων ετών. Πιθανή αποτυχία του προγράµµατος θα µας υποχρεώσει σε πρόσθετα περιοριστικά µέτρα έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η εκταµίευση των επόµενων δόσεων του δανείου από την ΕΕ. Τα πρόσθετα δηµοσιονοµικά µέτρα, µπορεί να παρασύρουν την ελληνική οικονοµία σε έναν φαύλο κύκλο ύφεσης και αύξησης του δηµόσιου χρέους. Κατά συνέπεια ο πρώτος και –εκ των ουκ άνευ– αναπτυξιακός στόχος πρέπει να είναι η απαρέγκλιτη τήρηση των συµφωνηµένων µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έτσι ώστε να µην απαιτηθούν νέα µέτρα. Δεδοµένου ότι τα µέτρα λιτότητας και η περιστολή των δηµοσίων δαπανών θα περιορίσουν δραστικά την κατανάλωση, δηµόσια και ιδιωτική, η κυβέρνηση οφείλει εκ παραλλήλου να αναζητήσει πολιτικές παρεµβάσεις που θα αντισταθµίσουν τις επιπτώσεις της µεγάλης

δηµοσιονοµικής προσαρµογής και θα επαναφέρουν την οικονοµία σε τροχιά ανάκαµψης το ταχύτερο δυνατόν. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της νέας ελληνικής στατιστικής αρχής, στο πρώτο τρίµηνο το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της χώρας συρρικνώθηκε κατά 2,5% σε σχέση µε το αντίστοιχο περυσινό διάστηµα, λόγω της κάµψης των επενδύσεων, αλλά και της µείωσης των δηµοσίων δαπανών. Και αυτό σε περιβάλλον ανόδου στις µεγάλες ευρωπαϊκές οικονοµίες. Η µείωση του ΑΕΠ θα είναι ακόµη µεγαλύτερη τα επόµενα τρίµηνα, καθώς η ιδιωτική κατανάλωση θα επηρεαστεί ακόµη περισσότερο από το πακέτο των πρόσθετων µέτρων λιτότητας που ελήφθησαν στο πλαίσιο του προγράµµατος στήριξης από το ΔΝΤ και την Ευρωζώνη. Για τον λόγο αυτό και ο πρωθυπουργός θα πρέπει να προχωρήσει σε ταχύτατη αξιολόγηση του υπουργικού έργου έτσι ώστε να ανανεώσει και να ενισχύσει το πολιτικό του προσωπικό ακόµη και µε ανασχηµατισµό αν χρειαστεί. Δεν επιτρέπεται, για παράδειγµα, τη στιγµή που τα σηµάδια της ύφεσης ενισχύονται, η απορρόφηση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ να κινείται σε εξαιρετικά χαµηλούς ρυθµούς, περίπου 6% σύµφωνα µε τον υφυπουργό Οικονοµίας, Σταύρο Αρναουτάκη, ο οποίος αισιοδοξεί ότι θα πετύχει το 15% ως το τέλος του χρόνου. Θα πρέπει να αξιοποιηθεί η συνδροµή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, η οποία µε 2 δισ. ευρώ χρηµατοδοτεί την εθνική συµµετοχή σε επενδυτικά σχέδια, το ταχύτερο δυνατό. Ο νέος αναπτυξιακός νόµος βρίσκεται ακόµη στο στάδιο της επεξεργασίας, ενώ το νοµοσχέδιο για την απλοποίηση της αδειοδότησης των επιχειρήσεων δεν αναµένεται να κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή πριν από τον Σεπτέµβριο. Στο µεταξύ η απλοποίηση των διαδικασιών ίδρυσης νέων επιχειρήσεων είναι ένα σηµαντικό πρώτο βήµα όµως το κρίσιµο είναι η αδειοδότηση. Αρκεί και µόνο να αναφέρει κανείς τον τεράστιο αριθµό υπογραφών που χρειάστηκε για να ολοκληρωθούν ορισµένες µεγάλες τουριστικές επενδύσεις στη χώρα, όπως για παράδειγµα η επένδυση του Οµίλου Κωνσταντακόπουλου στη Μεσσηνία. // Επιτελείο «Ε»

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ανταγωνιστικότητα

Συµβιβάζοντας τα ασυµβίβαστα Δηµοσιονοµική κρίση σε διαδικασία αναχαίτισης, έλλειµµα ανταγωνιστικότητας σε έξαρση. Η κυβέρνηση αναλαµβάνει να παίξει ρόλο πυροσβέστη.

«ΠΟΝΗΡΟΙ» ΚΑΙΡΟΙ Οι επενδύσεις δεν φαίνονται ικανές να υποκαταστήσουν τον ρόλο της κατανάλωσης στο ΑΕΠ λόγω και της δυσκολίας πρόσβασης σε χρηµατοδότηση εξαιτίας της αδυναµίας ρευστότητας του ελληνικού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος, ενώ οι ξένες τράπεζες δεν δίνουν δάνεια ούτε στο ελληνικό κράτος ούτε στις ελληνικές επιχειρήσεις.

12 ΕΠΙΛΟΓΗ

α στοιχεία της ελληνικής οικονοµίας αποδεικνύουν ότι εκτός από τη δηµοσιονοµική κρίση υπάρχει ο τεράστιος κίνδυνος του ελλείµµατος ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητάς της για τον οποίο η κυβέρνηση έως τώρα περιορίζεται σε διαπιστώσεις και αόριστες εξαγγελίες, παρά το γεγονός ότι σύσσωµος ο επιχειρηµατικός κόσµος τόνιζε την ανάγκη για τη λήψη αναπτυξιακών µέτρων παράλληλα µε τη λήψη των δηµοσιονοµικών µέτρων. Το περιβάλλον, πάντως, όπως έχει διαµορφωθεί έως σήµερα είναι ιδιαίτερα αρνητικό σε όλους τους τοµείς της επιχειρηµατικής δραστηριότητας και συνεπώς στην κατανάλωση. Η βιοµηχανική παραγωγή τον Απρίλιο του 2010 υποχώρησε σε σχέση µε τον Απρίλιο του 2009 κατά 4%. Η οικοδοµική δραστηριότητα βρίσκεται σε βαθιά κρίση µε τον όγκο των οικοδοµών να έχει µειωθεί σε ετήσια βάση κατά 36%. Τό-

σο το λιανεµπόριο όσο και το χονδρεµπόριο περνούν εξαιρετικά δύσκολες ηµέρες από τις αρχές του 2010 ως αποτέλεσµα όχι µόνο της περικοπής των εισοδηµάτων, αλλά κυρίως της αρνητικής ψυχολογίας που επικρατεί στους καταναλωτές. Χαρακτηριστικό είναι το ότι ο δείκτης εµπιστοσύνης των καταναλωτών καταγράφει νέο αρνητικό ρεκόρ. Στο περιβάλλον αυτό, η πρώτη και µόνη θετική ένδειξη είναι η αύξηση του όγκου των λιανικών πωλήσεων τον περασµένο Μάρτιο, που όµως οφείλεται στο ότι το Πάσχα φέτος ήταν νωρίτερα µε συνέπεια η άνοδος να είναι τεχνητή. Αρκετοί καταναλωτές χρησιµοποιούν τις αποταµιεύσεις τους για να καλύψουν τρέχοντα έξοδα ή να αποπληρώσουν δάνεια. Οι περισσότεροι βέβαια απλώς δαπανούν τα χρήµατά τους πιο προσεκτικά, ενώ παράλληλα κυνηγούν τις προσφορές. Από την άλλη πλευρά, οι επενδύσεις δεν φαίνονται ικανές να υποκαταστήσουν τον ρόλο της κατανάλωσης στο ΑΕΠ λόγω της εξάρτησής τους από επιδοτήσεις και από τις κρατικές δαπάνες που στερεύουν λόγω της δηµοσιονοµικής κρίσης, αλλά και της δυσκολίας πρόσβασης σε χρηµατοδότηση εξαιτίας της αδυναµίας ρευστότητας του ελληνικού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος που επλήγη από την κατοχή ελληνικών κρατικών οµολόγων ενώ οι ξένες τράπεζες –εκτός από όσες δραστηριοποιούνται µε φυσική παρουσία στην Ελλάδα– δεν δίνουν δάνεια ούτε στο ελληνικό κράτος ούτε στις ελληνικές επιχειρήσεις. Το µόνο ευχάριστο στοιχείο έρχεται από την υποτίµηση του ευρώ. Μέσα σε λιγότερο από ενάµιση χρόνο έπεσε από την περιοχή του 1,60 στην περιοχή του 1,2. Αυτό που τροµάζει τους υπόλοιπους Ευρωπαίους πολίτες είναι θετικό για την Ελλάδα. Δεν αποτελεί λύση στο δοµικό πρόβληµα ανταγωνιστικότητάς µας αφού οι βασικοί µας εµπορικοί εταίροι είναι οι Ευρωπαίοι, ενώ ταυτόχρονα ακριβαίνει πολλά ασιατικά προϊόντα που αποκλιµάκωσαν τον πληθωρισµό. Είναι όµως ένα πρώτης τάξεως φάρµακο για τον τουρισµό όπου οι βασικές ανταγωνίστριες προς την Ελλάδα χώρες της Μεσογείου είναι εκτός ευρώ. Μην ξεχνάµε ότι ο τουρισµός είναι το τελευταίο όπλο που απέµεινε ενεργό στα χέρια της ελληνικής οικονοµίας. // Επιτελείο «Ε»

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Μεταίχµιο εποχής

Το σταυροδρόµι της αρετής & της κακίας

Η Ευρώπη σε κατάσταση συναγερµού, η Ευρώπη σε διαρθρωτική διαδικασία. Ευσεβής πόθος της να ενισχύσει τη θέση της ως ισχυρός πόλος της παγκόσµιας οικονοµίας.

ΤΑ ΒΑΡΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Μία επιµήκυνση ή στάση πληρωµών του ελληνικού χρέους θα έστελνε την Πορτογαλία στον γκρεµό και αυτή µε τη σειρά της την Ισπανία. Στο τέλος, οι βορειοευρωπαϊκές χώρες θα βρίσκονταν µε ένα τεράστιο κόστος από την αναδιάρθρωση των χρεών.

αίνεται πως η Ευρώπη βρίσκεται πλέον σε ένα από τα σηµαντικότερα σταυροδρόµια που αν τ ιµε τώπισ ε ποτ έ. Όπως ο Ηρακλής στο σταυροδρόµι της τύχης διάλεξε τον δύσκολο και δύσβατο δρόµο της Αρετής, µε τον οποίο όµως θα κέρδιζε την αναγνώριση των συνανθρώπων του, έτσι και η Ευρώπη βαδίζει τελικά διστακτικά, µετά τις πρόσφατες αποφάσεις για στενότερο συντονισµό της οικονοµικής πολιτικής σε όλους τους τοµείς (βλ. σελίδα 33), τον δύσκολο δρόµο, τον µοναδικό που θα της επιτρέψει να διατηρήσει και να ενισχύσει τη θέση της ως ισχυρός πόλος στην παγκόσµια οικονοµία. Στην τελευταία, οι ισορροπίες αλλάζουν καθώς η αµερικανική οικονοµία ξαναβρίσκει µέρος του δυναµισµού της, ενώ οι αναδυόµενες οικονοµίες διεκδικούν µε επιτυχία αυξανόµενο µερίδιο της. Το κοινό ευρωπαϊκό οικοδόµηµα σείεται από τους µετασεισµούς που προκαλεί η παγκόσµια χρηµατοοικονοµική κρίση, οι περισσότεροι

από τους οποίους είναι πολύ πιο ισχυροί από τον αρχικό σεισµό του 2008. Τι συνέβη λοιπόν από τον Σεπτέµβριο του 2008 και µετά; Όπως συµβαίνει ιστορικά µετά από κάθε µεγάλη τραπεζική κρίση από το ’30 και µετά παρατηρείται µία µεγάλη ή µικρή δηµοσιονοµική αδυναµία των χωρών που επηρεάζονται από την κρίση και ύφεση. Ειδικά στην Ελλάδα, οι τράπεζες ξυπνούν έχοντας στα χέρια τους τα τοξικά οµόλογα του ίδιου του ελληνικού δηµοσίου. Αλλά δεν τα έχουν µόνο οι ελληνικές τράπεζες. Τα έχουν πολλές τράπεζες της Γαλλίας, της Γερµανίας, της υπερχρεωµένης Μ. Βρετανίας, της Πορτογαλίας κ.λπ. Όσο τα ασφάλιστρα κινδύνου στο ελληνικό χρέος αυξάνονταν, τόσο οι αγορές προέβλεπαν και στοιχηµάτιζαν σε αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Παρατηρούν µάλιστα ότι τα δηµόσια οικονοµικά των άλλων χωρών του Νότου είναι σε οριακή κατάσταση. Για παράδειγµα, µία επιµήκυνση ή στάση του ελληνικού χρέους θα έστελνε την Πορτογαλία στον γκρεµό και αυτή µε τη σειρά της την Ισπανία, της οποίας οι τράπεζες διακρατούν ένα µεγάλο µέρος του πορτογαλικού χρέους. Στο τέλος, οι βορειοευρωπαϊκές χώρες θα βρίσκονταν µε ένα τεράστιο κόστος από την αναδιάρθρωση των χρεών. Έτσι, η Ευρωζώνη σε κατάσταση συναγερµού οδηγήθηκε στην απόφαση να συστήσει έναν προσωρινό µηχανισµό διάσωσης χωρών της Ευρωζώνης που αντιµετωπίζουν πρόβληµα χρέους, που φθάνει τα 500 δισ. ευρώ στα οποία µπορεί να προστεθούν 250 δισ. από το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, δανειζόµενη από την κεντρική ιδέα του µηχανισµού διάσωσης της Ελλάδας. Είναι αυτό αρκετό; Θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητά του να σταµατήσει τη µετάδοση του ιού της κρίσης από χώρα σε χώρα. Όπως δείχνει η πρόσφατη κίνηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να παρεκκλίνει από τις «αρχές» της και να προχωρήσει σε αγορές ελληνικών (και ισπανικών, πορτογαλικών και ιρλανδικών) κρατικών οµολόγων για να στηριχθεί η αγορά και να απαλλαγούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες που τα είχαν στην κατοχή τους από τις ζηµιές από τη µείωση της αξίας τους, τίποτα δεν είναι ακόµα βέβαιο. // Επιτελείο «Ε»

14 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Δηµοσιονοµικά Ελλείµµατα

Η διαχωριστική γραµµή της διαφορετικότητας

Η Ευρώπη σε εγρήγορση για να αποφύγει τον «κίνδυνο Ελλάδα». Οι οµοιότητες και οι διαφορές καταγράφονται και αναλύονται. Η αβεβαιότητα σε πρώτο πλάνο.

ΕΝΤΟΣ, ΕΚΤΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙ ΤΑ ΑΥΤΑ Ο κίνδυνος µετάδοσης των ελληνικών προβληµάτων στις αγορές οµολόγων σε άλλες οικονοµίες είναι µεγάλος. Γι’ αυτό και ο Ιταλός πρωθυπουργός, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ανακοινώνοντας τα µέτρα λιτότητας είπε ότι θέλει να αποφύγει τον «κίνδυνο Ελλάδα». Η ελληνική κρίση όµως είναι περισσότερο µία κρίση δηµοσιονοµικής διαχείρισης και πολιτικής αξιοπιστίας παρά µία συνηθισµένη οικονοµική κρίση.

16 ΕΠΙΛΟΓΗ

ετά την υποβάθµιση της Ισπανίας από τον οίκο αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Fitch και ενώ η κυβέρνηση της χώρας ανακοίνωνε µείωση µισθών στο δηµόσιο 5% και πάγωµα συντάξεων για να µειώσει το δηµόσιο έλλειµµα, αυτό που αναδεικνύεται ως το µεγάλο πρόβληµα για τις χώρες της Ευρωζώνης είναι πώς θα συµβιβάσουν τη µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων για να διατηρήσουν την εµπιστοσύνη των επενδυτών στα οµόλογά τους µε τις αναγκαίες δράσεις για την προώθηση της ανάπτυξης. Ποιες είναι όµως οι κύριες οµοιότητες και διαφορές µεταξύ των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου και της Ιρλαδίας; Η πιο προφανής οµοιότητα συνδέεται µε το ύψος του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος. Με την εξαίρεση της Ιταλίας, όλες οι χώρες έχουν ελλείµµατα στην περιοχή του 10% του ΑΕΠ ή παραπάνω (Ιρλανδία) σε σύγκριση µε ένα µέσο όρο στην Ευρωζώνη 6,6%. Η Ιρλανδία και η Ελλάδα έχουν τα υψηλότερα ελλείµµατα αλλά το ιρλανδικό έλλειµµα αντανακλά - κατά ένα ποσοστό της τάξεως του 2,5% του ΑΕΠ - µία εφάπαξ κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών. Η ιταλική απόφαση οικονοµικής πολιτικής των περασµένων

ετών να µην ακολουθηθεί µία πιο χαλαρή πολιτική λόγω της κρίσης οδήγησε σε ελλείµµατα χαµηλότερα του µέσου της Ευρωζώνης συµβάλλοντας σηµαντικά στη σταθερότητα των ιταλικών οµολόγων παρά τα υψηλά επίπεδα του δηµοσίου της χρέους. Άλλες δύο οµοιότητες που αναφέρον ται συχνά από αναλυτές αφορούν τις χαµηλές αναπτυξιακές προοπτικές και τα προβλήµατα ανταγωνιστικότητας µετά την υιοθέτηση του ενιαίου νοµίσµατος που οδήγησαν σταδιακά σε υψηλό εξωτερικό χρέος. Υπάρχουν όµως και διαφορές σε αυτό το σηµείο. Το εξωτερικό έλλειµµα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας οφείλεται σε επενδύσεις στην ιδιωτική οικονοµία, ενώ στην περίπτωση της Ελλάδας σε κρατικά οµόλογα και λιγότερο σε µετοχές ή τίτλους επιχειρήσεων. Από τη µία πλευρά αυτό συνεπάγεται καλύτερης ποιότητας επενδύσεις και αξιοποίηση του εξωτερικού δανεισµού στην Ιβηρική σε σχέση µε την Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, αυτό αντανακλάται στο µικρότερο χρέος σήµερα των νοικοκυριών και επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Η ελληνική κρίση είναι περισσότερο µία κρίση δηµοσιονοµικής διαχείρισης και πολιτικής αξιοπιστίας παρά µία συνηθισµένη οικονοµική κρίση και αυτό µας διαφοροποιεί από τους Ευρωπαίους εταίρους µας. Μπορεί η ΕΕ να έχει πλέον αντιληφθεί ότι το πρόβληµα δεν είναι µόνο ελληνικό, ο κίνδυνος µετάδοσης των ελληνικών προβληµάτων στις αγορές οµολόγων σε άλλες οικονοµίες είναι µεγάλος. Γι’ αυτό και ο Ιταλός πρωθυπουργός, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ανακοινώνοντας τα µέτρα λιτότητας –πάγωµα µισθών στο Δηµόσιο και περικοπές στους υψηλόµισθους–, είπε ότι θέλει να αποφύγει τον «κίνδυνο Ελλάδα». Η Ελλάδα ακολούθησε µόνιµα επεκτατική κευνσιανή πολιτική– ακόµη και την εποχή των παχιών αγελάδων – ενώ στην ίδια περίοδο οι υπόλοιπες χώρες του Νότου και η Ιρλανδία υπάκουαν στη δηµοσιονοµική πειθαρχία που επιθυµούσε το γερµανικό µοντέλο. Επόµενο ήταν να πληρώνουµε τώρα τον λογαριασµό. // Επιτελείο «Ε»

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ηγέτες

Παναγής Βουρλούµης

Μία κίνηση µε σηµασία Παρά τα όσα συζητήθηκαν τους τελευταίους µήνες, το «σενάριο επιστηµονικής φαντασίας», όπως ο ίδιος το είχε αποκαλέσει, επαληθεύτηκε: Ο Παναγής Βουρλούµης παραµένει πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος στον ΟΤΕ. Δείγµα ότι κάποιες αξίες, που έχουν συµβάλλει στην πρόοδο του ΟΤΕ, δεν διακυβεύονται. Σήµερα, ο Παναγής Βουρλούµης προσπαθεί να πείσει ότι η επένδυση του ΟΤΕ στα δίκτυα επόµενης γενιάς, είναι καίριας σηµασίας για την εξέλιξη της χώρας.

«Π

ριν από τρία χρόνια, ο ΟΤΕ πρότεινε στην τότε Κυβέρνηση ένα µεγάλο σχέδιο κάλυψης της χώρας µε οπτική ίνα. Η Κυβέρνηση, µε την πλήρη συµφωνία της Ρυθµιστικής Αρχής τότε, είπε στον ΟΤΕ να µην προχωρήσει και µάλιστα τον απείλησε ότι αν το έκανε θα του έβαζε εµπόδια σε άδειες και πρόσβαση. Παράλληλα άρχισε να διαφηµίζει ένα κρατικό έργο οπτικής ίνας σε συνδυασµό και µε ανώνυµους ιδιώτες, χρησιµοποιώντας συνθήµατα όπως ότι «η Ελλάδα από τελευταία θα γίνει πρώτη πηδώντας επάνω από τη Σουηδία», ότι «θα βάλει οπτική ίνα σε 2 εκατοµµύρια σπίτια και διάφορα τέτοια. Τυπώθηκαν και πανάκριβες µπροσούρες. Ακολούθησαν αργότερα και άλλες, ακόµα πιο φιλόδοξες ανακοινώσεις για 4 εκατοµµύρια σπίτια. Τελικά, όπως όλοι γνωρίζουµε δεν έχει γίνει απολύτως τίποτα παρά µόνο µελέτες επί µελετών και σύµβουλοι επί συµβούλων. Αυτό στο οποίο όλοι συµφώνησαν είναι να µείνει ο ΟΤΕ απ’ έξω, ή να συνεργαστεί σε σχήµατα στην διαµόρφωση των οποίων δεν του επιτρέπεται να συµµετέχει. (…) Σήµερα, στα µέσα του 2010 ο ΟΤΕ συνεχίζει να θέλει και να µπορεί να εκτελέσει ένα έργο οπτικής ίνας, εθνικής εµβέλειας. Το έχει µελετήσει και µπορεί να το φέρει σε πέρας. Το έργο αποβλέπει στο να καλύψει τις ανάγκες της χώρας για µια περίοδο 7 περίπου ετών, µετά την οποία σταδιακά θα αντικαθίστανται µε άλλες ακόµα πιο προηγµένες τεχνολογίες. (…) Ο ΟΤΕ πιστεύει ότι συµφέρει τη χώρα το έργο να είναι υβριδικό ώστε να κοστίσει πολύ λιγότερο, να γίνει πολύ γρήγορα, και να είναι έτοιµο να αντικατασταθεί αργότερα µε FTTx.» Όσον αφορά την υλοποίηση του έργου αυτού, ο κ. Βουρλούµης δηλώνει ότι ο ΟΤΕ είναι έτοιµος. Από το Κράτος ζητά µόνον τις αδειοδοτήσεις. Αλλά συµπληρώνει, ότι θα χρειαστεί και η Ρυθµιστική Αρχή να απαντήσει στο δίληµµα, επένδυση /ανάπτυξη ή ανταγωνισµός. 18 ΕΠΙΛΟΓΗ

Όταν η πλάστιγγα γέρνει υπερβολικά προς τον ανταγωνισµό χειροκροτούν οι πολιτικοί και οι καταναλωτές και ο Ρυθµιστής γίνεται δηµοφιλής. Αλλά για λίγο. Θυσιάζονται οι επενδύσεις, τα χρήµατα πηγαίνουν στη διαφήµιση ή σε µείωση τιµών, η χώρα µένει πίσω και τελικά θα την πληρώσει πάλι ο καταναλωτής και η ανάπτυξη. Ακόµα, θα χρειαστεί να καταλάβει η Τοπική Αυτοδιοίκηση τη σηµασία της οπτικής ίνας και των δικτύων νέας. Εάν οι τρεις παράγοντες – Κυβέρνηση, Ρυθµιστική Αρχή και Τοπική Αυτοδιοίκηση, δουν το πράγµα σωστά, τότε µέσα στα επόµενα δύο χρόνια η χώρα µπορεί να έχει ένα καλό δίκτυο νέας γενιάς. Από την οµιλία του Παναγή Βουρλούµη στο 5 συνέδριο ΕΕΤΤ.

Νικόλαος Νανόπουλος

Συνδυασµένη δράση Από τη φύση του ηγέτης που µέσα στο συνονθύλευµα της κρίσης είναι ξεκάθαρος. Αντιλαµβάνεται που χτυπά η καρδιά του προβλήµατος στη χώρα και προτείνει σε αυτό να εστιάσουµε. Ο Νικόλαος Νανόπουλος, διευθύνων σύµβουλος της EFG Eurobank, διατύπωσε την πεποίθησή του ότι η έξοδος από την ύφεση είναι εφικτή αρκεί να δράσουµε συντονισµένα και συνδυαστικά.

«Η

ελληνική οικονοµία πρέπει να επανέλθει το συντοµότερο δυνατό σε τροχιά θετικών ρυθµών ανάπτυξης. Κύρια προϋπόθεση είναι η αποκατάσταση της εµπιστοσύνης, για να οµαλοποιηθούν οι συνθήκες ρευστότητας και τα επιτόκια, ώστε να βελτιωθεί και το επιχειρηµατικό και το επενδυτικό κλίµα. Ο κλονισµός της εµπιστοσύνης των πολιτών στις προοπτικές της χώρας οδηγεί σε απώλεια καταθέσεων, περιορισµό της ρευστότητας, και αύξηση του κόστους του χρή-

Απόψεις ηγετών που αξίζουν προσοχή // Επιτελείο «Ε»

Βασίλης Ράπανος

Μαζί στην προσπάθεια Πρόεδρος µίας ιστορικής τράπεζας που στη µακρόχρονη ιστορία της συµµετείχε σε όλα τα µεγάλα αναπτυξιακά έργα στον τόπο, υποστηρίζοντας πάντα την καινοτοµία και την επιχειρηµατική πρωτοβουλία που έδειχναν τον δρόµο της ανόδου. Σήµερα, ο Βασίλης Ράπανος, δείχνει µε τη σειρά του, τον δρόµο που οδηγεί στην έξοδο από την ύφεση. Και σε αυτόν καθοριστικός θα είναι ο ρόλος των τραπεζών.

«Η

σηµερινή κρίση δεν µας θέτει πλέον µπροστά σε διλήµµατα, αλλά σε µια αδήριτη επιλογή, εκείνη της δύσκολης πορείας για την ανόρθωση της ελληνικής οικονοµίας και η οποία δεν µπορεί να είναι διατηρήσιµη αν δεν περιλαµβάνει: • τη µεταρρύθµιση και τον εκσυγχρονισµό των δοµών του κράτους, • την αλλαγή νοοτροπιών, οι οποίες για δεκαετίες στρέβλωναν τις επιλογές των πολιτικών ηγεσιών, αλλά και των επιχειρήσεων και των ατόµων, • τη διαµόρφωση µιας κοινωνίας που θα διανέµει δίκαια το προϊόν του µόχθου της και όχι µε βάση τα «κεκτηµένα» άλλων εποχών,

µατος για όλη την οικονοµία. (…) Όπως προκύπτει από τις αναλύσεις µας, όταν τεθούν σε πλήρη εφαρµογή τα µέτρα του Μνηµονίου, υπάρχουν οι προϋποθέσεις όχι µόνον για τήρηση των δεσµεύσεων της χώρας για περιορισµό του δηµοσιονοµικού µας ελλείµµατος αλλά ακόµα και για θετική έκπληξη έναντι των αρχικών στόχων.

• τη δηµιουργία ισχυρών θεσµών και την υιοθέτηση αποτελεσµατικών κανόνων που θα είναι σεβαστοί και θα τηρούνται από όλους. Σε αυτή την προσπάθεια της οικονοµικής ανόρθωσης της χώρας, οι τράπεζες θα πρωταγωνισ τήσουν και πάλι, επαναπροσδιορίζον τας τη σχέση τους µε την κοινωνία, τους πελάτες τους και τους εργαζόµενους σε αυτές. Μόνο µέσα από µια νέα µορφή συντονισµένων συλλογικών δράσεων θα µπορέσει η οικονοµία µας να ξεπεράσει τα προβλήµατά της και η κοινωνία µας να µπει σε µια νέα πορεία ανάπτυξης και βιώσιµης ευηµερίας». Από την οµιλία του Βασίλη Ράπανου στην ετήσια γενική συνέλευση της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών.

(…) Η έξοδος από την κρίση είναι εφικτή και εξαρτάται από µας. Προϋποθέτει δε συνδυαστικά µια σειρά από ενέργειες και εξελίξεις. Πρώτον, την πιστή εφαρµογή των όρων του Μνηµονίου, τόσο στο σκέλος της δηµοσιονοµικής προσαρµογής όσο και σε αυτό των διαρθρωτικών αλλαγών και µεταρρυθµίσεων, που θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας µας. Δεύτερον, την αποκατάσταση της εµπιστοσύνης στη σταθερότητα και τις προοπτικές της οικονοµίας µας, αλλά και της τρωθείσας αξιοπιστίας της χώρας µας διεθνώς, που θα µας επιτρέψει την εκ νέου πρόσβαση του ελληνικού δηµοσίου στις διεθνείς αγορές. Τρίτον, την τόνωση της επιχειρηµατικότητας και την επανεκκίνηση της αναπτυξιακής διαδικασίας µε βάση ένα νέο, σύγχρονο αναπτυξιακό πρότυπο. Τέταρτον, την οµαλή πρόσβαση του τραπεζικού συστήµατος στις διεθνείς αγορές, µε ανταγωνιστικούς όρους, και την περαιτέρω ενεργοποίησή του για τη στήριξη της ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας. Από την οµιλία του Νικόλαου Νανόπουλου στην ετήσια γενική συνέλευση της EFG Eurobank. ΕΠΙΛΟΓΗ 19

ΕΛΛΑΔΑ

ΦΑΚΕΛΟΣ

Χρήµα & Επενδύσεις

ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

ΚΑΘΕ ΝΟΜΙΣΜΑ ΕΧΕΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ. ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΕΙΝΑΙ Η ΟΨΗ ΤΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΤΟΥ 1 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ρόσκληση σ τους επενδυτές αποτελεί το κυβερνητικό πρόγραµµα αποκρατικοποιήσεων. Η αξία του κρατικού µεριδίου στις µετοχές εισηγµένες στο Χρηµατιστήριο Αθηνών τον Ιανουάριο του 2010 ανερχόταν σε περίπου 9 δισ. ευρώ. Τα έσοδα από την αποκρατικοποίηση δηµόσιων επιχειρήσεων αποτελούν σηµαντική πηγή µείωσης των µεγάλων δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων και του δηµόσιου χρέους που αντιµετωπίζει η χώρα σήµερα. Από το 1991, που έγιναν οι πρώτες αποκρατικοποιήσεις στην Ελλάδα, µέχρι σήµερα το Ελληνικό Δηµόσιο άντλησε µέσω δηµόσιων και ιδιωτικών τοποθετήσεων συνολικά 27,4 δισ. ευρώ. Όπως δείχνει το γράφηµα 1, περίπου το 1/3 του συνόλου των αποκρατικοποιήσεων έγιναν τη δεκαετία του 1990 (3,1 δισ. ευρώ µόνο το 1999). Την περίοδο των αρνητικών χρηµατιστηριακών αποδόσεων (2000-2002) η αξία των πωληθέντων δηµόσιων επιχειρήσεων ήταν 3,1 δισ. ευρώ, ενώ την εξαετία 2003-2008 το κράτος άντλησε περίπου 16 δισ. ευρώ. Το µεγαλύτερο µέρος των εσόδων από τις αποκρατικοποιήσεις αντιπροσωπεύει η πώληση κρατικών τραπεζών (28%) και εταιρειών τηλεπικοινωνιών (28%). Σηµαντική συνεισφορά είχαν και τα λιµάνια (17%), ο ΟΠΑΠ (10%) και τα Ελληνικά Πετρέλαια (6%). Ο αριθµός των εταιρειών που το κράτος είχε ή συνεχίζει να έχει συµµετοχή είναι µικρός σε σχέση µε τον συνολικό αριθµό εταιρειών που διαπραγµατεύονται στο Χρηµατιστήριο Αθηνών. Για παράδειγµα τον Φεβρουάριο 2010, σε σύνολο 272 µετοχών σε µόνο 20 µετοχές το κράτος είχε ή συνεχίζει να έχει µετοχική σχέση. Από πλευράς αξίας όµως, οι «δηµόσιες» µετοχές αποτελούν σηµαντικό ποσοστό της συνολικής κεφαλαιοποίησης του Χρηµατιστήριου Αθηνών. Στην εικοσαετία 1990-2009, κατά µέσο όρο, η κεφαλαιοποίηση των δηµόσιων επιχειρήσεων που διαπραγµατεύονταν στο ΧΑ ήταν το 37% της 20 ΕΠΙΛΟΓΗ

συνολικής. Το αντίστοιχο ποσοστό σήµερα είναι στο 39%. Την περίοδο 1990-2009 το Ελληνικό Χρηµατιστήριο είχε ετήσια απόδοση 7,8%. 100 ευρώ επένδυση σε χαρτοφυλάκιο όλων των µετοχών που διαπραγµατεύον ται σ το Χ Α θα είχαν γίνει 414 ευρώ στο τέλος του 2009. Οι επενδύσεις στο Ελληνικό Χρηµατιστήριο είχαν όµως και σηµαντική µεταβλητότητα µε χρονιές εκρηκτικών αποδόσεων όπως το 1993 (+53%), 1997 (+54%), 1998 (+88% ), 1999 (+134%) αλλά και περιόδους σηµαντικών πτώσεων των µετοχικών αξιών όπως την περίοδο 2000-2002 (-73%) και το 2008 (-61%). Με δεδοµένο το βάρος των δηµόσιων εταιρειών στο ΧΑ, το βάρος των αποκρατικοποιηµένων επιχειρήσεων στα χαρτοφυλάκια των ασφαλιστικών ταµείων και το επικείµενο κύµα νέων αποκρατικοποιήσεων είναι ενδιαφέρον να εξετάσει κανείς την απόδοση και τα χαρακτηριστικά χαρτοφυλακίου που αποτελείται εξολοκλήρου από µετοχές που το κράτος είχε ή και συνεχίζει να έχει µετοχές. Για τη δηµιουργία του χαρτοφυλακίου και τον υπολογισµό των αποδόσεών του από το 1990, θεωρήσαµε ως δηµόσιες εταιρείες αυτές που είτε το κράτος έχει ποσοστό πάνω από 50% του µετοχικού τους κεφαλαίου είτε ορίζει τη διοίκησή τους. Το γράφηµα 2 παρουσιάζει τη διαχρονική αξία επένδυσης 100 ευρώ σε δυο χαρτοφυλάκια. Ένα χαρτοφυλάκιο που αποτελείται εξολοκλήρου από µετοχές δηµόσιων εταιρειών χρησιµοποιώντας την κεφαλαιοποίηση για τη στάθµιση των επί µέρους µετοχών και ένα χαρτοφυλάκιο που αποτελείται αποκλειστικά από µετοχές ιδιωτικών συµφερόντων. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαεννέα ετών το δηµόσιο χαρτοφυλάκιο είχε µέση ετήσια απόδοση 7,8%, ενώ των ιδιωτικών εταιρειών 6,9%.

Άρθρο του Νικόλαου Τεσσαροµάτη* µετά από πρόσκληση της «Ε»

ΚΑΙ

ΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ

ΕΤΗΣΙΩΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΤΡΙΕΤΙΑ. ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ, ΜΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΚΑΛΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ.

Μέχρι το 1999, το ιδιωτικό χαρτοφυλάκιο υπερείχε σηµαντικά σε αποδόσεις συγκριτικά µε το δηµόσιο χαρτοφυλάκιο. Η αξία του ιδιωτικού χαρτοφυλακίου στο τέλος του 1999 ήταν 1.320 ευρώ, ενώ το χαρτοφυλάκιο δηµόσιων µετοχών άξιζε 615 ευρώ. Η «φούσκα» του 1999 φαίνεται ότι ήταν αποτέλεσµα κυρίως της ξέφρενης πορείας των µετοχών ιδιωτικών εταιρειών µικρής κεφαλαιοποίησης και πολύ λιγότερο των µετοχών δηµόσιου ενδιαφέροντος. Η πορεία των χαρτοφυλακίων ανεστράφη την περίοδο 2000-2009, µε το χαρτοφυλάκιο εταιρειών να χάνει το 66% της αξίας του, ενώ το χαρτοφυλάκιο δηµόσιων µετοχών να δείχνει µεγαλύτερη αντοχή στις πτωτικές τάσεις που χαρακτήρισαν την περίοδο 2000-2002 και τη χρηµατιστηριακή κρίση του 2008.

Γράφη

µα 1

Γράφη

µα 2

Αξία Αποκρατικοποιήσεων 1991 - 2008

Σύγκριση Επενδύσεων σε Δηµόσιες & Ιδιωτικές µετοχές

Μαθήµατα αποδόσεων Θα µπορούσε η καλύτερη απόδοση του χαρτοφυλακίου δηµόσ ιων εταιρειών να οφείλεται στον αυξηµένο επενδυτικό κίνδυνο τέτοιων εταιριών; Στατιστική ανάλυση των αποδόσεων του χαρτοφυλακίου δείχνει ότι ο επενδυτικός κίνδυνος του χαρτοφυλακίου δηµόσιων µετοχών είναι σηµαντικά χαµηλότερος από ό,τι ενός χαρτοφυλακίου ιδιωτικών. Η ετήσια µεταβλητότητα του χαρτοφυλακίου δηµόσιων µετοχών είναι 36%, ενώ των ιδιωτικών 54%. Μεταβλητότητα της τάξης του 36% σηµαίνει ότι µε επενδυτικό ορίζοντα την εξαετία ένας επενδυτής θα έχει σε µια χρονιά αποδόσεις χαµηλότερες από τις αναµενόµενες, τουλάχιστον κατά 36%. Το Ελληνικό Χρηµατιστήριο την περίοδο υπό διερεύνηση έχει σηµαντικά υψηλότερη µεταβλητότητα από ό,τι τα χρηµατιστήρια των ΗΠΑ (20%) και της Ευρώπης ( 23%). Η αµυντικότητα του χαρτοφυλακίου δηµόσιων εταιριών επιβεβαιώνεται και από την έκθεση του χαρτοφυλακίου στον κίνδυνο της αγοράς. Ο συντελεστής βήτα που µετρά την ευαισθησία του χαρτοφυλακίου στις κινήσεις της αγοράς είναι 0,7 για τις

δηµόσιες µετοχές, ενώ το χαρτοφυλάκιο των ιδιωτικών µετοχών είναι σαφώς επιθετικότερο µε συντελεστή βήτα 1,14. Ποια είναι τα θεµελιώδη χαρακτηριστικά ενός χαρτοφυλακίου δηµόσιων µετοχών; Η µέση δηµόσια εταιρεία έχει κεφαλαιοποίηση 1.346 εκατ. ευρώ, ενώ η µέση ιδιωτική εταιρεία µόλις 181 εκατ. ευρώ. Την περίοδο 1990-2009 η µέση αύξηση κερδών όλων των εταιρειών του Χρηµατιστήριου Αθηνών ξεπέρασε το 20%. Οι δηµόσιες εταιρείες είχαν µέση ετήσια αύξηση κερδών 29%, ενώ οι ιδιωτικές 19%. Η αύξηση των µερισµάτων ήταν 4% για τις µετοχές του δηµοσίου και µόνο 1% για τις ιδιωτικές. Να σηµειωθεί ότι περίπου το 1/3 των µετοχών

*Ο Ν. Τεσσαροµάτης είναι αναπληρωτής καθηγητής Χρηµατοοικονοµικής στο ALBA Graduate Business School. Συνεργάστηκε ο Αθανάσιος Σάκκας, βοηθός έρευνας στο ALBA Graduate Business School.

ΕΠΙΛΟΓΗ 21

ΕΛΛΑΔΑ που διαπραγµατεύονται στο ΧΑ δεν δίνουν µερίσµατα, ποσοστό που έχει διπλασιαστεί το 2009. Τα δάνεια αντιπροσωπεύουν περίπου το 70% των ιδίων κεφαλαίων και για τα δυο είδη µετοχών ενώ παρόµοιες είναι και οι αποδόσεις ιδίων κεφαλαίων. Ο χαµηλός λόγος κέρδους προς τιµή υποδεικνύει ότι το χαρτοφυλάκιο είναι επενδυµένο σε µετοχές µε καλές προοπτικές ανάπτυξης (growth stocks). Με βάση τα παραπάνω θεµελιώδη, στον δεύτερο πίνακα εξηγούµε τη µέση απόδοση του χαρτοφυλακίου των δηµόσιων εταιρειών την περίοδο 1991-2009. Όπως δείχνει ο πίνακας η απόδοση της αγοράς είναι υπεύθυνη για το µεγαλύτερο µέρος της απόδοσης ( 11,2%). Η έκθεση του χαρτοφυλακίου σε µετοχές µεγάλης κεφαλαιοποίησης και µετοχές ανάπτυξης είχε, εξαιτίας των υπό-αποδόσεων των µετοχών µε αυτά τα χαρακτηριστικά την περίοδο 1991-2009, αρνητική συνεισφορά στην απόδοση του χαρτοφυλακίου (-1,2%). Τέλος, θετική ήταν η συνεισφορά (+2,6%) της επιλογής µετοχών (alpha return).Επενδυτές που εµπιστεύτηκαν την τελευταία εικοσαετία δηµόσια χαρτιά, πέτυχαν εξαιρετικές αποδόσεις µε σχετικά χαµηλό επενδυτικό κίνδυνο. Το νέο πρόγραµµα αποκρατικοποιήσεων φέρνει µαζί του νέες επενδυτικές ευκαιρίες σε όσους επενδυτές προτιµούν αµυντικές µετοχές, µεγάλη κεφαλαιοποίηση και µετοχές µε καλές προοπτικές ανάπτυξης.

Χρήµα & Επενδύσεις

Με σχετικά χαµηλό επενδυτικό κίνδυνο, οι επενδυτές που εµπιστεύτηκαν την τελευταία εικοσαετία τις µετοχές εισηγµένων εταιρειών του Δηµοσίου πέτυχαν εξαιρετικές αποδόσεις.

Χαρτοφυλάκιο Δηµόσιων µετοχών vs Ιδιωτικών Δηµόσιο

Ιδιωτικό

Ετήσια Αύξηση Κερδών

29%

19%

Ετήσια Αύξηση Μερισµάτων

Δανεισµός (Δάνεια/ Ίδιαα Κεφάλαια)

79%

72%

Απόδοση Ιδίων Κεφαλαίων

12%

1,346,752,519 €

181,559,647 €

Μέσος Λόγος Κέρδους προς Τιµή

3,1%

5,4%

Μέση Μερισµατική απόδοση

2,4%

Μέση Κεφαλαιοποίηση

2% Πηγή: EFFECT

Παράγοντες που εξηγούν τις αποδόσεις χαρτοφυλακίου δηµόσιων εταιρειών 1991-2009 22 ΕΠΙΛΟΓΗ

Αγορά

11,2%

Κεφαλαιοποίηση

-0,3%

Προοπτικές ανάπτυξης

-0,9%

Υπερβάλλουσα απόδοση (alpha)

2,6%

Συνολική ετήσια απόδοση

12,5%

Το µοντέλο της κρίσης Μέσα από µία µεγάλη λίστα δηµόσιων εταιρειών και επιχειρήσεων υποδοµών που θα παραχωρηθεί η διαχείρισή τους για ορισµένο χρονικό διάστηµα, η κυβέρνηση προσβλέπει σε έσοδα τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ. Ιδιώτες θα αναλαµβάνουν για ορισµένο χρόνο τη διαχείριση των δηµοσίων επιχειρήσεων και υποδοµών, ενώ εκτός της διαχείρισης θα αγοράζουν για το διάστηµα αυτό και ποσοστό από το κράτος. Στη λίστα της κυβέρνησης περιλαµβάνονται µεταξύ άλλων: •• Αρµοδιότητας του υπουργείου Υποδοµών: ο ΟΣΕ, µε πρόγραµµα αναδιάρθρωσής του και εκµετάλλευσης των ακινήτων του. Την ίδια στιγµή σχεδιάζεται η πώληση του 49% της ΤΡΑΙΝΟΣΕ. Επίσης, συµβάσεις παραχώρησης θα γίνουν και για τα περιφερειακά αεροδρόµια, τους δρόµους και τα εµπορευµατικά κέντρα. Υπό εξέταση βρίσκεται και η καλύτερη διαχείριση των οπτικών ινών και του ψηφιακού φάσµατος, αλλά και η τύχη των ΕΛΤΑ και του «Ελ. Βενιζέλος». •• Αρµοδιότητας του υπουργείου Οικονοµίας: Σε αυτό εµπίπτουν τα λιµάνια, για τα οποία σχεδιάζεται η παραχώρησή τους σε ιδιώτες. Εκτός αυτών, δεν αποκλείεται να υπάρξει αλλαγή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της Helexpo Α. Ε. (Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης) και της εταιρείας ΕΤΒΑ Βιοµηχανικές Περιοχές. •• Αρµοδιότητας του υπουργείο Πολιτισµού: Η κυβέρνηση δεν προτίθεται να διαθέσει ποσοστό από το µετοχικό κεφάλαιο του ΟΠΑΠ, αλλά σχεδιάζει να αποκοµίσει έσοδα από τη χρονική επέκταση των αδειών για τα παιχνίδια του Οργανισµού. Παράλληλα, εντός του καλοκαιριού -γίνονται προσπάθειες να περάσει εντός του Ιουνίου- θα δοθεί σε διαβούλευση το νοµοσχέδιο για το διαδικτυακό στοίχηµα και τα «φρουτάκια» και το «βιντεολόττο», µε στόχο την είσπραξη 700 εκατ. ευρώ τουλάχιστον. Ταυτόχρονα, το υπουργείο Πολιτισµού διαχειρίζεται και τον Οργανισµό Διεξαγωγής Ιπποδροµιών Ελλάδος (ΟΔΙΕ), την Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης (ΕΤΑ), αλλά και τα καζίνο, όπου σχεδιάζεται η πλήρης αποχώρηση του κράτους. •• Αρµοδιότητας του υπουργείου Περιβάλλοντος: Η διάθεση του µάνατζµεντ και ποσοστού της ΔΕΠΑ είναι µέσα στις πρωτοβουλίες που πιθανόν να λάβει η κυβέρνηση. Επίσης, εξετάζεται η παραχώρηση µονάδων της ΔΕΗ. Σε ό, τι αφορά το µέλλον των δύο µεγαλύτερων εταιρειών ύδρευσης της χώρας, της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ, η κυβέρνηση εξετάζει σοβαρά το ενδεχόµενο παραχώρησης του µάνατζµεντ, αλλά και µέρους του µετοχικού κεφαλαίου σε ιδιώτη, για συγκεκριµένο, όµως, χρονικό διάστηµα (π.χ. 30 χρόνια). Δεδοµένη πρέπει να θεωρείται και η πώληση πλειοψηφικού πακέτου της ΛΑΡΚΟ σε ιδιώτη.

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Πολιτική

Τετραγωνίζοντας τον κύκλο Ποιο είναι το κατάλληλο µείγµα οικονοµικής πολιτικής; Πώς δηλαδή να συνυπάρχουν µέτρα λιτότητας και µέτρα ανάπτυξης; Μακάρι να το ήξεραν οι ηγέτες της ΕΕ. Μακάρι να το γνώριζε και η ελληνική πολιτική ηγεσία. Αλλά έως ότου βρουν τον τρόπο να ...τετραγωνίσουν τον κύκλο, το σύστηµα θα κλυδωνίζεται επικίνδυνα. Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

υπουργός Απασ χό λησης, Ανδρέας Λο βέρδος, έβαλε τις τελευταίες πινελιές στο διπλό νοµοσχέδιο για το Εργασιακό και το Ασφαλιστικό που είναι και το πρώτο µεγάλο crash test για την κυβέρνηση Παπανδρέου. Ήδη από το Μέγαρο Μαξίµου άρχισαν να διακινούνται σενάρια πρόωρων εκλογών που στη συνέχεια διαψεύδονταν 24 ΕΠΙΛΟΓΗ

από τις επίσηµες κυβερνητικές πηγές. Όµως, η απειλή είναι σαφής. Ο Γιώργος Παπανδρέου φέρεται να δηλώνει: «Εγώ δεν κυβερνώ µε 153 βουλευτές». Την ίδια στιγµή ουδείς αµφισβητεί ότι το εννοεί. Έχει βρεθεί κι άλλες φορές µε την πλάτη κολληµένη στον τοίχο και δεν δίστασε να ρισκάρει. Γιατί όχι και τώρα; Υπάρχει όµως µια διαφορά. Πριν από περίπου τρία χρόνια ήταν το ένστικτο της πολιτικής αυ-

τοσυντήρησης που έκαµψε τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ που προέρχονταν από µια συντριπτική ήττα. Τώρα λειτουργεί το ένστικτο της προσωπικής επιβίωσης. Οι πολιτικοί στο σύνολό τους στοχοποιούνται. Και αν η λαϊκή δυσφορία µετατραπεί σε «οργή λαού», αυτή κατά πάσα βεβαιότητα θα ξεσπάσει στους ίδιους. Για βουλευτές λοιπόν που έχουν βρεθεί εκτεθειµένοι σε προπηλακισµούς, δηµιουργούνται

 Η πολιτική διαφωνία, µηχανισµός απορρόφησης των κραδασµών 

ευκαιρίες έγκαιρων ηρωικών εξόδων. Ω σ τ ό σ ο, έ ω ς ό τ ο υ η κα τ ά σ τ α σ η εκτραχυνθεί υπάρχει πάντα η αναζήτηση του µείγµατος της οικονοµικής πολιτ ικής που πρέπει να ακολουθηθεί. Πρόκειται για το µείγµα που προσφέρει ε λπίδα και προοπτική και δίνει παράταση χρόνου σε εκείνον που το επικαλείται. Ευσχήµως, το επικαλείται ο Αντώνης Σαµαράς. Για τις επίµαχες ρυθµίσεις σε εργασιακό και ασφαλιστικό, ο πρόεδρος της ΝΔ δεν τάχθηκε κατά της ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων. Επέκρινε όµως την κυβέρνηση ότι προχωρά στην κατάλυση των εργασιακών δικαιωµάτων, χωρίς προηγουµένως να έχει προβλέψει ένα κοινωνικό δίχτυ που θα απορροφήσει τις απώλειες των χαµένων θέσεων εργασίας. Ως φιλελεύθερος ο Αντώνης Σαµαράς έχει σοβαρό ενδοιασµό να αποδεχθεί το πλαίσιο διεκδικήσεων των συνδικάτων. Πολύ περισσότερο να επενδύσει σ τη συντήρηση ενός συστήµατος προστασίας των εργαζοµένων που κατά µια εκδοχή παρεµποδίζει το επιχειρείν και περιορίζει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Από την άλλη όµως, υπάρχει κι η πραγµατικότητα όσων κληθούν να πληρώσουν το µάρµαρο της ανατροπής µιας λογικής που περιόριζε την επιχειρηµατική ασυδοσία και διασφάλιζε ένα µίνιµουµ κοινωνικής ειρήνης. Έτσι, ο πρόεδρος της ΝΔ έχει κάθε λόγο να επιδιώκει και τα κοινωνικά προσχήµατα να τηρήσει και τις ισορροπίες να κρατήσει. Κάπως έτσι, οι ανατ ροπέ ς σ τα εργασ ιακά βρίσκουν τα δυο µεγάλα κόµµατα να τις αποδέχονται ασθµαίνοντα, ως επιβεβληµένες από τη διεθνή πρακτική και συγκυρία. Κι είναι όντως το ξήλωµα του κοινωνικού κράτους και η ανατροπή των εργασιακών σχέσεων που επιχειρείται στην Ευρώπη που εξαναγκάζουν την ελληνική ηγεσία να ακολουθεί τη ...µόδα. Κάπως έτσι, και ένας κατά τα άλλα σοσιαλιστής πρωθυπουργός εξαναγκάζεται να λάβει αντιδηµοφιλή κοινωνικά µέτρα και ένας φιλελεύθερος πολιτικός να ψιθυρίζει για την ανάγκη διαφύλαξης των κοινωνικών κατακτήσεων.

Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΑΝΑΠΟΔΑ Οι Ευρωπαίοι ηγέτες χάνουν τα υψηλά ποσοστά δηµοφιλίας τους την ίδια στιγµή που οι δείκτες της ανεργίας ανεβαίνουν επικίνδυνα. Ταυτόχρονα, στις αγορές τα στοιχήµατα πέφτουν βροχή. Τώρα το ποντάρισµα δεν γίνεται στις χώρες που θα χρεοκοπήσουν. Γίνεται και στο ποια κυβέρνηση θα πέσει πρώτη..! Όσο οι πολιτικοί θα «ψάχνουν», τόσο οι πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών θα αποζητούν τις βεβαιότητες ενός κοινωνικού κράτους που οικοδοµήθηκε µε θυσίες, και τώρα ζητούνται νέες θυσίες για να διαλυθεί µε πρόσχηµα την αποτροπή της ...διάλυσής του! Πριν ένα χρόνο θα έλεγε κανείς πως πρόκειται για φάρσα. Πως ο παραλογισµός έχει όρια. Πως δεν είναι δυνατό να επιστρέψει η ανθρωπότητα στο Μεσαίωνα. Πως δεν είναι δυνατό να κλονιστεί το οικοδόµηµα της δυτικής ευµάρειας. Πως παρ’ όλα τα κενά και τα προβλήµατά του ο καπιταλισµός θα βρει τις απαντήσεις αφήνοντας ήσυχους και χορτάτους τους πολίτες – καταναλωτές, πάνω στους οποίους έτσι κι αλλιώς στηρίζει τη διαιώνισή του. Κι όµως όλα ξαφνικά ήρθαν ανάποδα. Η κρίση της Ελλάδας, έγινε κρίση του ευρώ. Και η κρίση του ευρώ έφερε στη γηραιά Ήπειρο το ΔΝΤ και µαζί του τη διάλυση των εργασιακών σχέσεων σε όλη την Ευρώπη. Σύσσωµες οι ηγεσίες των Ευρωπαϊκών κρατών ζητούν «θυσίες» από τους πολίτες τους και εξαγγέλλουν προγράµµατα λιτότητας. Το παράδειγµα Ελλάδας χρησιµοποιείται ως υπόδειγµα και ως µπαµπούλας ταυτόχρονα. Υπόδειγµα για τον πολιτικό ηγέτη που προωθεί επώδυνες κοινωνικές αποφάσεις αδιαφορώντας για το πολιτικό κόστος. Μπαµπούλας για τους Ευρωπαίους πολίτες που θα αµφισβητήσουν την αναγκαιότητα των σκληρών αποφάσεων και θα οδηγηθούν στο χείλος της χρεοκοπίας όπως οι Έλληνες. Και στη µία και στην άλλη περίπτωση το αποτέλεσµα είναι το ίδιο και το αυτό. Πάγωµα (στην καλύτερη περίπτωση) και δραστικές περικοπές σε µισθούς και συντάξεις. Σταδιακή διάλυση του κράτους πρόνοιας, µε ταυτόχρονη ιδιωτικοποίηση των κοινωνικών αγαθών της ενέργειας, της υγείας, της παιδείας. Συσσώρευση περισσότερου πλούτου από τους λίγους σε ακόµα λιγότερους. Σταδιακή κατάλυση της µεσαίας τάξης. Βίαιη υποβάθµιση του βιοτικού επιπέδου των πολλών. Αύξηση της ανεργίας και των συµπτωµάτων αλαζονικής επίδειξης πλούτου. Πριν από ένα χρόνο, µια τέτοια κατάσταση θα περιγραφόταν ως καταστροφικό σενάριο. Σήµερα συνιστά ορατή πραγµατικότητα. Όλη η Ευρώπη βρίσκεται σε αναστάτωση. Απ’ άκρη σε άκρη οργανώνονται απεργιακές κινητοποιήσεις που θα κορυφωθούν στις 29 Σεπτεµβρίου στην πρώτη πανευρωπαϊκή απεργία.

ΕΠΙΛΟΓΗ 25

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Ευρωπαϊκή Οικονοµία

Ευσεβείς πόθοι & λύσεις παγίδα

Η Ευρώπη επέλεξε τη µέθοδο της νοµισµατικής λύσης για τις οικονοµίες - µέλη της σε δηµοσιονοµική κρίση. Στην πράξη όµως οι χαµηλοί ρυθµοί ανάπτυξης και τα κρατικά χρέη που βρίσκονται σε έξαρση, συνθέτουν νέα αδιέξοδα. Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

αι ξαφν ικά, µέσ α σ ε µία ηµέρα το σκηνικό άλ λαξε και οι αγορές βρέθηκαν από την κόλαση στον παράδεισο. Οι τιµές των µετοχών εκτινάχθηκαν, το ευρώ ανέκαµψε (προσωρινά) και τα spreads έπεσαν θεαµατικά. Τι είχε συµβεί; Η απόφαση της ΕΕ και του ΔΝΤ για τη δηµιουργία ενός τεράστιου πακέτου 750 δισ. ευρώ για τη διάσωση των προβληµατικών οικονοµιών όσων χωρών-µελών δέχονται πιέσεις από τις αγορές ήταν η βασική αιτία της αναπτέρωσης του ηθικού των επενδυτών που τις προηγούµενες εβδοµάδες είχαν σκιασθεί από τις παρενέργειες που µπορεί να είχε η 26 ΕΠΙΛΟΓΗ

ελληνική κρίση χρεών στο τραπεζικό σύστηµα και σε άλλες ευάλωτες δηµοσιονοµικά χώρες. Βεβαίως, τον µηχανισµό διάσωσης ήλθαν να συµπληρώσουν (α) η απόφαση της ΕΚΤ να προχωρήσει σε αγορές κρατικών και ιδιωτικών οµολόγων της Ευρωζώνης προκειµένου να ενισχύει µε ρευστότητα τις δυσλειτουργικές αγορές και (β) η απόφαση της αµερικανικής Fed να επαναλειτουργήσει το πρόγραµµα ανταλλαγής δολαρίων µε τα νοµίσµατα των κεντρικών τραπεζών των αναπτυγµένων οικονοµιών (Ευρωζώνης, Βρετανίας, Ελβετίας, Ιαπωνίας, Καναδά) προκειµένου να ενισχυθεί µε ρευσ τότητα το σύσ τηµα. Η συντονισµένη θεσµική παρέµβαση των

νοµισµατικών αρχών σε ΕΕ και ΗΠΑ να πληµµυρίσουν µε νέα ρευστότητα το σύστηµα ήλθε την τελευταία στιγµή να αποµακρύνει τους φόβους που είχαν δηµιουργηθεί για µία νέα χρηµατοπιστωτική κρίση, τύπου Lehman Brothers (το 2008 παραλίγο να οδηγήσει σε κατάρρευση την παγκόσµια οικονοµία) µε επίκεντρο την Ελλάδα και τις χώρες της Ν. Ευρώπης. Το ερώτηµα που ανακύπτει λοιπόν είναι τι επιπτώσεις θα έχει αυτή η ουσιαστική µεταστροφή της νοµισµατικής πολιτικής στην ΕΚΤ και ο εναρµονισµός της µε την επιθετική και επεκτατική νοµισµατική πολιτική εκτύπωσης χρήµατος της Fed. Αντιµετωπίζεται έτσι η δηµοσιονοµική κρίση και εάν

 Δηµοσιονοµική κρίση υπό µηχανισµό ανάσχεσης µε αβέβαιο φινάλε! 

όχι τι ακριβώς επιτυγχάνεται; Ελάχιστο χρονικό διάστηµα µετά τη συµφωνία για την παροχή αθρόας οικονοµικής βοήθειας προς την Ελλάδα, το πακέτο βοήθειας γιγαντώθηκε για να καλύψει και τους άλλους αδύναµους κρίκους της ευρωπαϊκής αλυσίδας που βρέθηκαν υπό κλιµακούµενη κερδοσκοπική πολιορκία. Ήταν προφανές πως στόχος δεν ήταν η διάσωση µιας µεµονωµένης χώρας-µέλους αλλά του ίδιου του ευρώ, της Ευρωζώνης, του διεθνούς χρηµατοπιστωτικού συστήµατος και της νεότευκτης παγκόσµιας οικονοµικής ανάκαµψης. Είναι χαρακτηριστικό πως το µέγεθος του νέου πακέτου υπερκάλυψε τις απαιτήσεις των γερµανικών (330 δισ. δολ.), γαλλικών (307 δισ. δολ.) και βρετανικών (156 δισ. δολ.) τραπεζών έναντι της Ελλάδας, Ισπανίας και Πορτογαλίας. Ο συστηµικός κίνδυνος ήταν τόσο έντονος που κινδύνευαν να πάνε χαµένες όλες οι προηγούµενες προσπάθειες επανεκκίνησης της παγκόσµιας οικονοµίας. Πόσο, όµως, θαυµατουργή µπορεί να αποδειχθεί η νοµισµατική πληµµυρίδα; Και µέχρι που θα φθάσει η ΕΚΤ; Είναι πιθανόν να δούµε και απευθείας αγορές µετοχών από την ΕΚΤ;

Μύθοι και αλήθειες Ενώ, λοιπόν, τίποτα δεν µπορεί να αποκλεισθεί στην ιστορική περίοδο που ζούµε, αξίζει να θυµηθούµε ότι τα βασικά προβλήµατα της παγκόσµιας οικονοµίας είναι οι όγκοι των χρεών (δηµοσίων και ιδιωτικών), οι υπερβολικές δαπάνες που υπερβαίνουν τις δυνατότητες και µέσα που έχουµε στη διάθεσή µας, καθώς επίσης οι µαζικές παραγωγικές και εµπορικές ανισορροπίες που χαρακτηρίζουν την παγκόσµια οικονοµία. Καµία από τις προαναφερθείσες νοµισµατικές παρεµβάσεις δεν προσφέρει λύσεις στα θεµελιώδη αυτά προβλήµατα. Επιπλέον, τα υπερχρεωµένα κράτη της Ευρωζώνης πρέπει να αντλήσουν 2 τρισ. ευρώ τα επόµενα τρία χρόνια ώσ τε να αναχρηµατοδοτήσουν τα ληξιπρόθεσµα οµόλογα και να καλύψουν τα δηµόσια ελλείµµατά τους. Η

ΜΑΧΗ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ Αγώνας δρόµου για να δηµιουργηθεί χρόνος στις τράπεζες να κλείσουν τις «τοξικές» τρύπες στους ισολογισµούς τους. «Τα προβλήµατα της Ελλάδας είναι παγκόσµια» είχε δηλώσει πρόσφατα ο Alex Merk, πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Merk Investments LLC στο Palo Alto της Καλιφόρνια. «Μπορεί να υπάρξουν ορισµένες χρεοκοπίες. Εάν όχι η Ελλάδα, τότε κάποια άλλη χώρα µπορεί να χρεοκοπήσει. Αυτό θα πλήξει πολύ σκληρά το τραπεζικό σύστηµα». Ακριβώς για να µην πληγεί το τραπεζικό σύστηµα από ενδεχόµενη κρατική χρεοκοπία η ΕΚΤ ακολουθεί πλέον µία νοµισµατική πολιτική, εναρµονισµένη µε την επεκτατική νοµισµατική πολιτική εκτύπωσης χρήµατος της Fed, ενώ η Ευρώπη συσπειρώθηκε δηµιουργώντας µηχανισµό οικονοµικής βοήθειας για τις χώρες µέλη µε οικονοµικά προβλήµατα. Γιατί ελπίδα όλων είναι να δυναµώσει η οικονοµική ανάκαµψη και µε τη βοήθεια του νοµισµατικού πληθωρισµού να ελαφρύνει το βάρος εξυπηρέτησης των χρεών. Στο µεσοδιάστηµα οι τράπεζες θα έχουν τον αναγκαίο χρόνο να κλείσουν αρκετές από τις τρύπες που τα τοξικά δάνεια έχουν αφήσει στους ισολογισµούς τους. Πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό; Γιατί εάν η κρίση χρεών αντιµετωπίζεται σαν κρίση ρευστότητας µε τη δηµιουργία νέων χρεών, τότε ο χρόνος που έτσι θα κερδηθεί θα είναι σε βάρος της τελικής εξόδου από µία βαθύτερη κρίση.

Ιταλία αντιµετωπίζει τον µεγαλύτερο λογαριασµό, ακολουθούµενη από την Ισπανία, η Ελλάδα χρειάζεται 153 δισ. ευρώ, ενώ Πορτογαλία και Ιρλανδία χρειάζονται από 80 δισ. εκάστη. Εν τω µεταξύ, οι επίσηµες προβλέψεις των διεθνών οργανισµών έχουν προειδοποιήσει ότι η ανάκαµψη θα είναι εύθραυστη όσο η ανεργία διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, οι πραγµατικοί µισθοί µειώνονται και τα χρέη αντί να περιορίζονται αυξάνουν. Στην τάση αύξησης του νοµισµατικού πληθωρισµού ως µέσου αποφυγής των χρεοκοπιών και µιας νέας Μεγάλης Ύφεσης θα πρέπει να συνυπολογίσουµε δύο ακόµη τάσεις: την τάση αποπληθωρισµού των περιουσιακών στοιχεί-

ων (δηλ. των επενδυτικών αξιών) και την τάση αύξησης των φορολογικών βαρών για τη σταδιακή αποκατάσταση των δηµοσιονοµικών ισορροπιών. Και οι δύο αυτές τάσεις αποδυναµώνουν την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις µε συνέπεια τη συµπίεση των αναπτυξιακών ρυθµών των αναπτυγµένων οικονοµιών. Με τους ρυθµούς ανάπτυξης να µην µπορούν να επανέλθουν στα επίπεδα της προηγούµενης δεκαετίας, τα κρατικά χρέη να αυξάνουν και τον νοµισµατικό πληθωρισµό να οδηγεί σε αυξήσεις και των επιτοκίων, είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς κάποια διέξοδο στην εκκολαπτόµενη παγκόσµια δηµοσιονοµική κρίση. ΕΠΙΛΟΓΗ 27

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Ευρώπη

Η νέα αρχιτεκτονική

Ο µηχανισµός στήριξης χωρών µε σηµαντικά δηµοσιονοµικά προβλήµατα, που υιοθέτησαν οι ηγέτες της ΕΕ, οδηγεί σε ραγδαίες εξελίξεις στο εσωτερικό της Ευρωζώνης, επιταχύνοντας αλλαγές, αλλά και αναδεικνύοντας σε «οιονεί εταίρο» της το ΔΝΤ. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

λλαγές απαίτησε η Γερµανία προκειµένου να σ υναινέσ ε ι τόσο σ το «π α κέ τ ο» διά σ ω σ η ς της Ελλάδας συνολικού ύψους 110 δισ. ευρώ (δάνεια 80 δισ. ευρω από χώρες της Ερωζώνης και 30 δισ. από το ΔΝΤ), όσο και στον ευρωπαϊκό µηχανισµό στήριξης χωρών µε οικονοµικά προβλήµατα των 750 δισ. ευρώ (40 δισ. ευρώ από τον κοινοτικό προύπολογισµό, 460 δισ. από διµερή δάνεια από κράτη-µέλη και 250 δισ. από ΔΝΤ).

η πρώτη

απαίτ ηση του Βερολίνου που ικανοποιήθηκε, αφορά την ενεργό εµπλοκή 28 ΕΠΙΛΟΓΗ

του ΔΝΤ στην οικονοµική λειτουργία της Ευρωζώνης. Κάτι που πριν από λίγους µήνες αποτελούσε ταµπού, τώρα θεωρείται απολύτως θεµιτό. Η ανάµιξη του διεθνούς οργανισµού στα τεκτενόµενα στην ΕΕ δείχνει ότι δεν υπάρχει όραµα πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης, η οποία αποδεικνύεται ανίκανη να επιλύσει µόνη της το πρώτο δύσκολο πρόβληµα που παρουσιάστηκε στην Ευρωζώνη στα 10 χρόνια από τη σύστασή της.

η δεύτερη

σηµαντική εξέλιξη εχει να κάνει µε τα δηµοσιονοµικά, όπου η εξυγίανση επιταχύνεται κατά ένα χρόνο και γίνεται πλέον πρώτη προτεραιότητα.

Κανένας δεν αµφιβάλει ότι η δηµοσιονοµική κατάσταση είναι εξαιρετικά ανησυχητική στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, ωστόσο η επιτάχυνση της εξυγίανσης απαιτεί την άµεση εγκατάλειψη των εθνικών προγραµµάτων στήριξης της πραγµατικής οικονοµίας. Με άλλα λόγια η ΕΕ κινδυνεύει να ξαναβρεθεί σε ύφεση. Μάλιστα, η γερµανική κυβέρνηση πίεσε να ξεκινήσει ταυτόχρονα µε συγκεκριµένο σχέδιο σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, ώστε να µετριαστούν οι κοινωνικές αντιδράσεις. Υπό την πίεση των αγορών οι κυβερνήσεις της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ιταλίας ανακοίνωσαν ήδη προγράµµατα περικοπής δαπανών για τη µείωση των κρατικών

 Η κρίση επιταχύνει την οικονοµική διακυβέρνηση στην Ευρωζώνη 

ελλειµµάτων. Αλλά και η Γερµαν ίδα καγκε λάριος, Άνγκελα Μέρκελ, δίνοντας τ ο «κα λό πα ράδ ε ιγ µα», ανακοίνωσε το µεγαλύτερο πρόγραµµα περικοπής δαπανών στο κοινωνικό κράτος, τις αµυντικές δαπάνες καθώς και τέλος στις τράπεζες µε στόχο να µειωθεί το δηµόσιο έλλειµµα κατά 80 δισ. ευρώ σ το 3% το αεπ ως το 2013. Επιπλέον, θα ενεργοποιείται η διαδικασία επιτήρησης και για το χρέος, ενώ µέχρι τώρα η επιτήρηση έπαυε να ισχύει από τη στιγµή που το έλλειµα µιας χώρας υποχωρούσε κάτω του 3% του ΑΕΠ, ανεξάρτητα εάν το χρέος υποχωρούσε ή όχι.

η τρίτη

σηµαν τική αλλαγή είναι η προώθηση της οικονοµικής διακυβέρνησης, η οποία δεν είναι αρνητική εξέλιξη υπό την προϋπόθεση ότι απώτερος στόχος της θα είναι η οικονοµική σύγκλιση. Το σ χέδιο της Κοµισ ιόν προβλέπει την ενεργό εµπλοκή της στην κα τ ά ρ τ ισ η τ ω ν ε θ ν ικώ ν προϋπολογισµών. Εκείνο που έγινε απολύτως κατανοητό µε την ελληνική κρίση είναι ότι καµία χώρα της Ευρωζώνης δεν µπορεί να µείνει στο απυρόβλητο. Για τον λόγο αυτό οι υπουργοί Οικονοµικών ενέκριναν την πρόταση της Επιτροπής να υποβάλλουν τα κράτη-µέλη το προσχέδιο του εθνικού προϋπολογισµού στις Βρυξέλλες, προκειµένου να ελέγχεται η ποιότητα και η δυνατότ ητα η υλοποίησής του, ώστε να προλαµβάνονται οι δηµοσιονοµικοί εκτροχιασµοί. Aναφορικά µε τις

κυρώσεις, η Κοµισιόν δεν συµµερίζεται τη γερµανική θέση για τροποποίηση της Συνθήκης, ώσ τε να µπορούν να αποβάλλονται από την Ευρωζ ώνη οι χώρε ς που εµφανίζουν συνεχώς δηµοσ ιονοµικά προβλήµατα και δεν συµµορφώνονται. Δεν συµµερίζεται επίσης την ανασ τολή του δικαιώµατος ψήφου σ το Συµ βούλιο που ζ ητ ά τ ο Βερολίνο, όµως µετά και τη συναίνεση της Γαλλίας, φαίνεται ότι το µέτρο αυτό παραµένει σ την ατζέν τα. Αυτό που αποφασίσ τηκε (προς το παρόν) είναι να εφαρµόζον ται ταχύτερα, και όχι ως έσ χατο µέσο, οι οικονοµικές κυρώσεις, όπως η ανασ τολή των κοινοτικών χρηµατοδοτήσεων. Παράλληλα, οι Βρυξέλ λες επικαλούµενες το άρθρο 136 της Συνθήκης της Λισαβόνας που καθιστά υποχρεωτικό τον συντονισµό των οικονοµικών πολιτικών των χωρών της ΕΕ, προτείνουν την επέκταση της επιτήρησης και στις µακροοικονοµικές ανισορροπίες. Με άλλα λόγια να καταστεί υποχρεωτικός ο πλήρης σ υν τον ισ µός σ ε τοµείς, όπως η απασ χό ληση, το κόσ τος εργασ ίας, η παραγωγικότητα, η ανταγωνιστικότητα. Θα τίθενται υποχρεωτικοί στόχοι για κάθε χώρα και θα βαθµολογούνται µε βάση µια κλίµακα. Πριν από τη νέα Συνθήκη οι κατευθυντήριες γραµµές οικονοµικής πολιτικής που εξέδιδε κάθε χρόνο το Συµβούλιο Υπουργών, είχαν τη µορφή σύστασης. Αυτός ήταν και ο βασ ικός λόγος γ ια τον πλήρη, και όχι µόνο δηµοσιονοµικό, εκτροχιασµό της ελληνικής οικονοµίας.

ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ ΜΕ OΦΕΛΗ Η στενή οικονοµική διακυβέρνηση είναι αντίδοτο στα «άτακτα» µέλη της Ευρώπης, δηλώνει ο επίτροπος Όλι Ρεν. Ο «εταίρος» της πλέον, το ΔΝΤ, φθάνει στο σηµείο να συστήνει ως και αναθεώρηση της Συνθήκης της ΕΕ. Για την Ευρώπη διανοίγονταν πλέον δύο πολιτικές προοπτικές. Η εκ νέου θεµελίωση του οικοδοµήµατος µε νέα πανίσχυρα υλικά ή η αποχώρηση από το πεδίο της κοινής πορείας. Μετά τη µάχη µε τις αγορές και µε το ευρώ να υποχωρεί, µονόδροµος ήταν για την Ευρώπη να προχωρήσει σε αυτό στο οποίο οι ισχυροί της αντιδρούσαν: τη στενότερη οικονοµική διακυβέρνηση που αναγκαστικά θα συµµορφώνει τους «άτακτους», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο επίτροπος για τις οικονοµικές και νοµισµατικές υποθέσεις Όλι Ρεν. Από την πλευρά του το ΔΝΤ, που έχει αναδειχθεί σε άτυπο εταίρο της Ευρωζώνης, σε πρόσφατη παρέµβασή του στο ECOFIN, κάλεσε όλους τους Ευρωπαίους ηγέτες να προχωρήσουν σε µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων το αργότερο ως το 2011. Τονίζει µάλιστα την ανάγκη να αντιµετωπιστεί άµεσα η δοµική αδυναµία της Ευρωζώνης, που συνίσταται στην ανεπαρκή συµµόρφωση των χωρών-µελών στους κανόνες που έχουν τεθεί. Όπως αναφέρει, το ιδανικό θα ήταν να υπάρχει κεντρική αρχή που θα µπορεί να επιβάλλει δεσµευτικούς στόχους για το έλλειµµα κάθε χώρας αναλόγως των συνθηκών της, κάτι όµως που θα απαιτούσε αλλαγή της Συνθήκης, την οποία µετά από περιπέτειες ψήφισαν οι χώρες-µέλη πριν από µερικούς µήνες. Επίσης, για την ενδυνάµωση της συνοχής της Ευρωζώνης και την ενίσχυση της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας προτείνει τη δυνατότητα µεγαλύτερης χρήσης κοινοτικών πόρων ή την πρόσβαση σε ευρωοµόλογα από τη χώρα-µέλος που συµµορφώνεται µε τους στόχους του Προγράµµατος Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

ΕΠΙΛΟΓΗ 29

OPINION LEADERS #9 ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΑΜΙΔΑΚΗΣ

Ένας ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ Πάθος, ταλέντο και επιχειρηµατικό δαιµόνιο είναι το εκρηκτικό µείγµα της προσωπικότητας του Κυριάκου Μαµιδάκη, προέδρου της Mamidoil Jetoil, ενός Έλληνα επιχειρηµατία που έχει ζήσει χρόνο µε τον χρόνο τις καλές αλλά και τις κακές στιγµές της χώρας στα πενήντα χρόνια της επιχειρηµατικής του δράσης. Με κριτικό πνεύµα, σήµερα, διεισδύει στις πρακτικές που οδήγησαν τη χώρα στην τωρινή δεινή θέση, ιχνηλατεί τις τάσεις της επόµενης µέρας στην ενεργειακή αγορά και εξηγεί τη δική του επιχειρηµατική εκδοχή για το πως η επένδυση των 30 εκατ. ευρώ που θέλει να κάνει στην Κρήτη, σκοντάφτει στο παγόβουνο «Ελλάδα». Συνέντευξη στις ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ε βάση την πολύχρονη εµπειρία σας, κ. Μαµιδάκη, θα θέλαµε να µας πείτε, αν θα µπορούσε να περιγραφεί ως το χρονικό µιας προαναγγελθείσας κρίσης, το τωρινό αδιέξοδο της υπερχρέωσης, της αρνητικής ανάπτυξης και της αύξησης της ανεργίας στην Ελλάδα; Το κατάντηµα στο οποίο έχει περιέλθει η χώρα είναι πράγµατι φοβερό. Αξιολύπητο για τους κατοίκους της. Φαινόταν όµως ότι θα είχαµε αυτές τις εξελίξεις εδώ και πολλά χρόνια. Από την πορεία µου που µετρά περισσότερα από 50 χρόνια επαγγελµατικής σταδιοδροµίας, 50 χρόνια που έζησα µέρα µε τη µέρα την ελληνική πραγµατικότητα, καταλήγω σε αυτό ακριβώς που σας είπα. Τα πράγµατα άρχισαν να στραβώνουν από το 1980. Από την πολιτική που ακολουθούσαν όλες οι κυβερνήσεις έκτοτε έλειπαν βασικά χαρακτηριστικά που απαιτούνται για µια χώρα, όπως η στόχευση στη διατηρήσιµη ανάπτυξη. Είχαµε ανάπτυξη, και σε καλούς ρυθµούς, αλλά δεν την είχαµε στους τοµείς τους κατάλληλους για τη χώρα. Η Ελλάδα δεν είναι βιοµηχανική χώρα αλλά και δεν έχει ορυκτό πλούτο που άλλες χώρες έχουν και αξιοποιούν. Εποµένως, είχαµε λίγες εναλλακτικές διεξόδους, όπως η ναυτιλία η οποία προϋπήρχε, και στην οποία το κράτος δεν είχε ευτυχώς καµία ανάµιξη. Ο «φυσικός» µας πλούτος είναι ο τουρισµός, και γενικότερα οι υπηρεσίες και το διαµετακοµιστικό εµπόριο. Αυτές όµως οι δυνατότητες δεν αξιοποιήθηκαν όσο 32 ΕΠΙΛΟΓΗ

έπρεπε. Μπήκαµε στην ΕΕ το 1981, εξασφαλίσαµε παροχές για ανάπτυξη και εκσυγχρονισµό, όµως δεν τις διαθέσαµε στην κατεύθυνση για την οποία µας τις έδωσαν. Τις χρησιµοποιήσαµε για καταναλωτικές ανάγκες, όπως έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου για να ανεβάσει το επίπεδο των οικονοµικά ασθενέστερων. Αυτό ήταν µια κοινωνικά σωστή ενέργεια, αλλά δεν ανεβάζεις το βιοτικό επίπεδο χωρίς να το στηρίξεις, χωρίς να φτιάξεις την υποδοµή, τις βάσεις για τη συντήρησή του. Λοιπόν, µε τη βοήθειά και της παραοικονοµίας, δηµιουργήθηκε ένα πλασµατικό επίπεδο ζωής, που συνεχώς ανέβαινε, ζούσαµε πλουσιοπάροχα και πέρα από τις δυνατότητές µας, χωρίς ποτέ να λάβουµε υπόψη µας ότι κάποια µέρα µπορεί να αναποδογυρίσουν τα πράγµατα. Και έτσι βρεθήκαµε σήµερα από εκεί που απολαµβάναµε ένα καλό επίπεδο ζωής και µια εκτίµηση στον κόσµο, να έχουµε, τον τελευταίο χρόνο, γελοιοποιηθεί παγκοσµίως. Ταξιδεύω ξέρετε πολύ και έχω επαφές µε ξένους. Στις ερωτήσεις που µου κάνουν αισθάνοµαι άσχηµα και δεν ξέρω πως να απολογηθώ...

Πιστεύετε ότι η τωρινή κρίση και η εικόνα που έχουµε δώσει στο εξωτερικό αδικεί την Ελλάδα και τους Έλληνες; Κοιτάξτε, ήταν στραβό το κλίµα, «το έφαγε και ο γάιδαρος». Με αυτό εννοώ ότι µέχρι το Σεπτέµβριο του 2009 η κατάσταση ήταν σε λανθάνουσα µορφή. Ο Κώστας Καραµανλής, ο οποίος από ό,τι αντιλαµβάνοµαι ήθελε να φύγει per mare per terra, είπε κάποια πράγµατα

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

Ο επιχειρηµατίας στην Ελλάδα, δυστυχώς, εµφανίζεται εχθρός της κοινωνίας

ΕΠΙΛΟΓΗ 33

OPINION LEADERS #9

στην προεκλογική του εκστρατεία. Ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε ένα λάθος και ένα καλό. Το ένα σκέπασε το άλλο. Το λάθος ήταν ότι ξεκίνησε τη θητεία του µε την καταστροφολογία. Βουλιάζουµε, πτωχεύουµε κ.λπ. Αυτό ήταν η πραγµατικότητα αλλά την ώρα που ταυτοχρόνως θέλεις να δανειστείς, δεν λες στον πιστωτή σου ότι βρίσκεσαι στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Επόµενο ήταν να εκτοξευθούν τα spreads των οµολόγων και αναγκάστηκε να τρέχει για να διορθώσει τα πράγµατα και να καλύψει τις ανάγκες που δεν µπορούσε να καλύψει µέσω του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Το καλό ήταν ότι πέτυχε τη στήριξη της Ευρώπης και του ΔΝΤ για την Ελλάδα που κινδύνευε µε χρεοκοπία και δόθηκε η ευκαιρία ο ελληνικός λαός να συνειδητοποιήσει το µέγεθος του προβλήµατος, σε κάποιο βαθµό γιατί στο σύνολό του δεν είναι εύκολο.

Μήπως δεν θέλει να το καταλάβει; Άµα είσαι «καλοµαθηµένος», δύσκολα προσαρµόζεσαι. Εποµένως, τα µέτρα που παίρνονται τώρα είναι πολύ επώδυνα, πρέπει όµως να εφαρµοστούν, δεν γίνεται αλλιώς. Μπορεί η τρέχουσα εξέλιξη να φαίνεται σκοτεινή, όµως η λίγο µακρύτερη φαίνεται καλύτερη. Δύο τρεις µήνες ή δυο τρία χρόνια; Μπορεί να το δούµε και γρήγορα. Μπορεί να βελτιωθεί η ψυχολογία της αγοράς, η οποία για µας, που ασχολούµαστε µε τις επιχειρήσεις, έχει µεγάλη σηµασία. Και εκεί ήταν το λάθος του κ. Παπανδρέου. Δηµιούργησε µια ψυχολογία καταστροφής, η οποία κατέστρεψε το κλίµα και έβαλε φρένο σε κάθε οικονοµική δραστηριότητα. Στη συνέχεια, βέβαια, πέτυχε αυτά που πέτυχε µε την ΕΕ και το ΔΝΤ. Εγώ, σαν πρακτικός άνθρωπος, αυτά τα καλύπτω µε την έκφραση ουδέν κακόν αµιγές καλού. Το θέµα είναι ότι από εδώ και πέρα θα δούµε δύσκολες µέρες, πολύ δύσκολες, αλλά έτσι και αρχίσει η ψυχολογία να ανεβαίνει, όχι µόνο στο εσωτερικό αλλά και στους κύκλους εκείνους που σχετίζονται µε την πρόοδο της χώρας, µεταξύ των οποίων και το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα, ελπίζω να δούµε µια, µη αναµενόµενη, βελτίωση. Αυτό που είναι λυπηρό είναι ότι κακοµάθαµε και δύσκολα θα προσγειωθούµε. Πρέπει να το πάρουµε απόφαση, δεν µπορείς να καταναλώνεις περισσότερα από αυτά που παράγεις. Πόσο υπεύθυνους µπορεί να χαρακτηρίσει κανείς τους πολιτικούς που δεν αψήφησαν το πολιτικό κόστος ώστε να καταστήσουν κατανοητό στην κοινωνία ότι η βραχυπρόθεσµη ευηµερία έχει υψηλότατο κόστος που αργά η γρήγορα θα το πληρώσουν συνολικά πολίτες και επιχειρήσεις; Δυστυχώς δεν είχαµε ποτέ πολιτικούς που να δρουν µε βάση την πραγµατικότητα και να ενεργούν µε βάση τους περιορισµούς των αγορών. Όταν δανείζεσαι συνεχώς, όταν έχεις κάθε χρόνο ελλειµµατικό προϋπολογισµό, αυξάνεται το χρέος, ανεβαίνουν οι τόκοι, φτάνεις σε αδιέξοδο. Αν µε ρωτάτε για τους πολιτικούς και τους 34 ΕΠΙΛΟΓΗ

εκάστοτε κυβερνώντες, µην το κάνετε, γιατί θα σας πω σκληρά λόγια. Τα τελευταία τριάντα χρόνια στην Ελλάδα, υπήρξαν και ανεύθυνοι και «αγράµµατοι» πολιτικοί. Δεν µπορείς να χειρίζεσαι υποθέσεις αν δεν «κατέχεις» το σύστηµα µιας χώρας.

Για να στραφούµε τώρα στον τοµέα σας. Το πετρέλαιο, σύµφωνα µε τον ΟΟΣΑ θα παραµείνει η βασική πρωτογενής µορφή ενέργειας τουλάχιστον για τα επόµενα 30 χρόνια. Εποµένως, αναγκαστικά θα παραµείνει ακριβό το πετρέλαιο. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, τα ορυκτά καύσιµα θα αποτελούν τη σπονδυλική στήλη της ενέργειας για πολλά χρόνια. Όλες οι µελέτες δείχνουν ότι ως το 2050 η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιµα θα είναι πάνω από 50%. Από εκεί και πέρα θα αρχίσει να µειώνεται ως επακόλουθο της µείωσης της παραγωγής. Δεν είναι αιώνιο το πετρέλαιο, κάποτε θα αρχίσει να εξαντλείται. Εποµένως είναι σωστό που οι εναλλακτικές µορφές ενέργειας προωθούνται παγκοσµίως. Σαν επένδυση είναι κοστοβόρες αλλά το κόστος θα το απορροφήσει η ανάπτυξη αν όλα εξελιχθούν οµαλά. Αυτό όµως που γίνεται στην Ελλάδα, να πιστεύουµε ότι θα µας λύσουν το πρόβληµα της ανάπτυξης οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, είναι αυτό που λέµε µη πραγµατοποιήσιµη επιθυµία. Στην Ελλάδα µπορεί ως το 2030 οι ΑΠΕ να καλύψουν ως το 30% της ηλεκτρικής ενέργειας, όχι παραπάνω. Σε ότι αφορά τα περιβαλλοντικά θέµατα, αναµφισβήτητα η ορυκτή ενέργεια µολύνει, όµως αν πάµε 20-30 χρόνια πίσω θα δούµε ότι σήµερα οι ποιότητες των καυσίµων είναι τελείως διαφορετικές και ρυπαίνουν πολύ λιγότερο. Η στάση της πολιτικής και της κοινωνίας στην επιχειρηµατικότητα για ένα µεγάλο διάστηµα ήταν σχέση αγάπης και µίσους. Από τη µία πλευρά, θέλουµε θέσεις εργασίας, ταυτόχρονα αντιδρούµε σε µία επένδυση που µπορεί να δηµιουργήσει αυτές τις θέσεις εργασίας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα η επένδυση για τη δηµιουργία αποθηκών καυσίµων στη Δυτική Κρήτη, επένδυση που έχει προγραµµατιστεί εδώ και µία επταετία από την εταιρεία σας, στην οποία αντιδρούν οι τοπικοί φορείς. Ο Έλληνας είναι γεννηµένος για πρωτοβουλίες. Και χάρη σε αυτό το χαρακτηριστικό του είχαµε εξάρσεις επιχειρηµατικού δαιµονίου, έχουµε πολλά παραδείγµατα. Όπου και να πάει κανείς, θα δει τον Έλληνα δραστήριο, σε όλες τις χώρες. Γιατί στο εξωτερικό; Γιατί εδώ δεν του παρέχονται οι συνθήκες για να ευοδωθούν τα σχέδιά του. Σε ατοµικό επίπεδο έχουµε πολλά φωτεινά παραδείγµατα, σε συλλογικό επίπεδο τα χαλάµε τελείως. Όσον αφορά την επένδυση στην Κρήτη είναι µια άθλια ιστορία που προδίδει σε όλο της το µεγαλείο το γιατί φθάσαµε εδώ. Το 1970 αγοράσαµε µια έκταση στον κόλπο της Σούδας, στην τοποθεσία Πλατάνι, γι αυτό τον σκοπό. Όταν ξεκινήσαµε τις διαδικασίες για την υλοποίηση της επένδυσης διαπιστώσαµε ότι υπήρχε ένας νόµος του 1936 ο οποίος χαρακτήριζε µεγάλο µέρος του κόλπου ως ναυτικό οχυρό και απαγόρευε κάθε

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΑΜΙΔΑΚΗΣ

τηση ακύρωσης της απόφασης στο αρµόδιο υπουργείο, το ΥΠΕΚΑ. Η υπουργός, κ. Μπιρµπίλη, δια της µη απάντησης, απέρριψε την αίτησή µας. Εµείς έπρεπε πλέον να διεκδικήσουµε την ανάκληση δικαστικά, καταφύγαµε πάλι στο ΣτΕ αλλά αυτό θα πάρει καιρό. Επειδή δε ήταν παράνοµη κατά τους νοµικούς η ανάκληση της έγκρισης της περιβαλλοντικής µελέτης κάναµε εξώδικο στον Περιφερειάρχη, ο οποίος δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον, οπότε προχωρήσαµε για να προστατέψουµε τα συµφέροντά µας καθώς αν δεν ευοδωθεί το έργο θα έχουµε τεράστιες ζηµιές από δαπάνες που έχουµε ήδη κάνει. Είπαµε στον Περιφερειάρχη ότι θα διεκδικήσουµε αποζηµίωση από το Δηµόσιο για τις δαπάνες που έχουµε κάνει αλλά και από τον ίδιο ευθύνες διότι ενήργησε κατά παράβαση του νόµου. Και επειδή δεν µου αρέσει να έχω αντιδικίες µε δηµόσιους λειτουργούς, τον πήρα τηλέφωνο λέγοντάς του να επανεξετάσει πριν προχωρήσουµε νοµικά. Την επόµενη µέρα ο Περιφερειάρχης δήλωνε ότι τον απείλησα...

είδους δραστηριότητα. Υπήρχε µόνο η ναυτική βάση. Το 2000 έγινε µια τροποποίηση η οποία περιόριζε το ναυτικό οχυρό στο ύψος του ναυστάθµου, το Πλατάνι το έβγαζε έξω και το χαρακτήριζε επιτηρούµενη ζώνη. Οπότε εµείς το 2002 ξεκινήσαµε τη διαδικασία να βγάλουµε άδεια για αποθηκευτικούς χώρους µε το σκεπτικό ότι η Κρήτη έχει δυσανάλογα λίγους σε σχέση µε τις ανάγκες. Πήραµε τις εγκρίσεις και το 2004 πριν από τις εκλογές ο τότε (και τωρινός) περιφερειάρχης ενέκρινε την προκαταρκτική περιβαλλοντική µελέτη. Πάρθηκαν οι απαιτούµενες από τον νόµο εγκρίσεις. Ο δήµαρχος Σούδας και το δηµοτικό συµβούλιο ήταν ενάντιοι στην επένδυση πιο πολύ για κοµµατικούς λόγους και λιγότερο για περιβαλλοντικούς, τους οποίους τώρα επικαλούνται και προσέφυγαν στο Συµβούλιο της Επικρατείας.

Ποια ήταν η απόφασή του; Η απόφαση του ΣτΕ απέρριψε τις αιτιάσεις του δήµου οµόφωνα και εµείς αρχίσαµε πλέον να προετοιµαζόµαστε για την έναρξη της κατασκευής των εγκαταστάσεων. Αγοράσαµε υλικά, εξαρτήµατα κ.λπ. και ήρθε πάλι ο Περιφερειάρχης και ανακάλεσε την έγκριση της µελέτης. Παράνοµα, τόσο παράνοµα που διερωτώµαι πως δεν παρενέβη η διοίκηση σε αυτό το θέµα. Εκεί έχασα πάσα ιδέα για το κράτος. Kάναµε αί-

«Αν µε ρωτάτε για τους πολιτικούς και τους εκάστοτε κυβερνώντες, µην το κάνετε γιατί θα σας πω σκληρά λόγια. Τα τελευταία τριάντα χρόνια στην Ελλάδα, υπήρξαν και ανεύθυνοι και «αγράµµατοι» πολιτικοί. Δεν µπορείς να χειρίζεσαι υποθέσεις αν δεν «κατέχεις» το σύστηµα µιας χώρας».

Γιατί κατά τη γνώµη σας αντιδρά ο δήµαρχος και το δηµοτικό συµβούλιο σε µια επένδυση που θα φέρει θέσεις εργασίας; Δεν γνωρίζω. Πώς θέλουµε να προσελκύσουµε νέες επενδύσεις όταν οι δροµολογηµένες δεν προχωρούν; Δεν έχω καµία αµφιβολία ότι οι λόγοι για τους οποίους δεν µπορούµε να προχωρήσουµε στην επένδυση δεν είναι περιβαλλοντικοί αλλά κοµµατικοί. Δεν υπήρξα ποτέ στέλεχος ούτε µέλος κόµµατος, υποστηρίζω τη φιλελεύθερη παράταξη και νοµίζω ότι αυτό είναι το πρόβληµα. Η επένδυση αυτή θα δηµιουργήσει 30-50 θέσεις εργασίας και συνέργειες µε άλλες τοπικές δραστηριότητες. Μια εστία δραστηριότητας παρασύρει και άλλες. Μέχρι πρότινος στην Κρήτη δραστηριοποιούντο µόνο 5 εταιρείες εµπορίας πετρελαιοειδών από τις 20 που υπάρχουν, δεν υπήρχε ανταγωνισµός εξ ου και οι υψηλές τιµές. Αν γινόταν η επένδυσή µας, θα κατέβαιναν και άλλες εταιρείες, εµείς δεν θα εξυπηρετούσαµε µόνο τις δικές µας εταιρείες, η εγκατάσταση είχε σκοπό να είναι ένα central logistics center, όπου κάθε εταιρεία θα µπορούσε να διατηρεί αποθέµατα και θα τονωνόταν ο ανταγωνισµός. Μάλιστα ενόψει της επένδυσης άρχισαν να κατεβαίνουν εταιρείες στην Κρήτη. Πιο σταθερό πλαίσιο για τον επιχειρηµατία, αυτό είναι που λείπει στην Ελλάδα; Ο επιχειρηµατίας στην Ελλάδα, δυστυχώς, εµφανίζεται εχθρός της κοινωνίας. Από εκεί και πέρα πρέπει να αποδείξεις ότι δεν είσαι λιοντάρι. ΕΠΙΛΟΓΗ 35

36 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΔΥΟ ΜΗΝΕΣ

ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ Τα περιθώρια της ελληνικής κυβέρνησης για να εκπληρώσει τις δεσµεύσεις της έναντι του ΔΝΤ και της ΕΕ είναι εξαιρετικά περιορισµένα. Εάν τον προσεχή Σεπτέµβριο τα έσοδα και οι δαπάνες του Δηµοσίου δεν είναι στα προβλεπόµενα επίπεδα ή εφόσον δεν έχουν εφαρµοστεί οι θεσµικές αλλαγές, τα πράγµατα θα είναι πολύ δυσάρεστα για τους Έλληνες. Μέχρι στιγµής πάντως οι ελεγκτές της τρόικας δηλώνουν ότι η Ελλάδα προχωράει καλύτερα από ό,τι αναµενόταν. Συνεπώς, υπάρχει και το καλό σενάριο! Από τον ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ

ο να αναζ ητά κανείς ευθύνες σήµερα από εκείνους που µας οδήγησαν σε αυτό που ο π ρ ό ε δ ρ ο ς Κά ρ ο λ ο ς Παπούλιας ονοµάζ ει «το χείλος της Αβύσσου» είναι ιδιαίτερα χρήσιµο στο µέτρο που αποφέρει δηµόσια έσοδα, εξαιρετικά χρήσιµο επικοινωνιακά στο µέτρο που ενισχύει το περί δικαίου αίσθηµα, σε κάθε άλλη περίπτωση είναι αφελές και άχρηστο. Διότι απλώς δεν έχει καµιά πρακτική σηµασία. Αυτό που έχει σηµασία σήµερα είναι να καταλάβουµε ακριβώς ποια είναι η κατάσταση της χώρας, ποια είναι η κατάσταση διεθνώς και τι µπορούµε να κάνουµε για να επιβιώσουµε της κρίσης µε τις µικρότερες δυνατές απώλειες. Ας πάρουµε όµως τα πράγµατα µε τη σειρά. Η ελληνική οικονοµία υπέστη µια, εν πολλοίς, άδικη, επίθεση από παντού. Από τους εταίρους της στην Ευρώπη, οι οποίοι έχουν κουραστεί να δίνουν κεφάλαια από τα ταµεία των Βρυξελλών µόνο

και µόνο για να ανακαλύπτουν νέες οµάδες διεφθαρµένων Ελλήνων και ψεύτικα στατιστικά στοιχεία. Από τους ανταγωνιστές της, για προφανείς λόγους και από τις αγορές, οι οποίες είδαν µια πολύ καλή ευκαιρία να εισπράξουν λίγα παραπάνω κέρδη από µια χώρα που επιµένει να είναι το «µαύρο πρόβατο» της παρέας. Βεβαίως, η διεθνής οικονοµική σκακιέρα δεν εξελίσσεται µε όρους δίκαιου παρά µόνο µε όρους συµφέροντος. Ο πιο αδύναµος κρίκος είναι εκείνος που εκβιάζεται πρώτος. Τους τελευταίους µήνες ήταν η σειρά της Ελλάδας, καθώς αποδείχθηκε ότι τα ελλείµµατά µας εκτινάχθηκαν µε την εµφάνιση της κρίσης (ελλείψει παραγωγικού βάθους στην οικονοµία µας) όπως και το δηµόσιο χρέος, καθώς η ελληνική οικονοµία είναι ρυθµισµένη να ζει µε δανεικά. Π ΡΩΤΟΝ, έγινε φανερό ότι αν συνεχίζαµε να ζητάµε δανεικά από την διεθνή αγορά είτε δεν θα βρίσκαµε χρήµατα είτε θα µας επιβαλ λό-

ταν αποικιακό επιτόκιο. Μην ξεχνάµε ότι το διαβόητο spread ξεπέρασε τις 1.000 µονάδες βάσης, δηλαδή αν δανειζόµασταν αυτό θα γινόταν µε επιτόκιο κατά 10 ποσοστιαίες µονάδες υψηλότερο από το επιτόκιο µε το οποίο δανείζεται η Γερµανία. Με άλλα λόγια, οι αγορές µας απέβαλαν καθώς το χρέος µας εκτοξεύεται στα περίπου 326 δισ. ευρώ εντός του 2010 (δηλαδή στο 133% του ΑΕΠ) χωρίς από πουθενά να φαίνεται ότι θα έχουµε τη δυνατότητα να το αποπληρώνουµε χωρίς να συνάπτουµε νέα δάνεια. Φέτος και µέχρι το 2014 οι πληρωµές µας είναι υψηλότατες, από 26 έως 32 δισ. ευρώ ετησίως. Από το 2015 ως το 2019 η κατάσταση είναι ελαφρώς καλύτερη καθώς οι ετήσιες αποπληρωµές κυµαίνονται από 11 δισ. µέχρι και 25 δισ. Από το 2020 ως και το 2057 (οπότε το ελληνικό χρέος θα έχει αποπληρωθεί αν υποτεθεί ότι δεν ξαναδανειζόµαστε καθόλου) οι πληρωµές είναι πολύ χαµηλότερες, από 1 δισ. ευρώ ως 10 δισ. ευρώ ετησίως… ΕΠΙΛΟΓΗ 37

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Δ ΕΥ Τ ΕΡΟΝ, αναγκαστήκαµε

να προστρέξουµε για βοήθεια. Αλλά όπως παραδέχθηκε µε ειλικρίνεια ο υπουργός Οικονοµικών, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, όταν ζητάς βοήθεια δεν βάζεις όρους. Αποδεχθήκαµε, λοιπόν, de facto µια σχέση προσωρινής υποτέλειας απέναντι στο ΔΝΤ και τις Βρυξέλλες. Αυτή η σχέση, µάλιστα, µετουσιώνεται σε απολύτως πραγµατικά και πρακτικά µέτρα, των οποίων τα αποτελέσµατα ακόµα δεν έχουν περάσει στην ελληνική κοινωνία. Συµπερασµατικά, και µας επιβάλλουν όρους και κινδυνεύουµε από κοινωνική αναταραχή.

Τ ΡΙ ΤΟΝ, γίνεται πλέον σαφές ότι τα µέτρα που ήδη συµφωνήσαµε δεν επαρκούν για να επιστρέψει η ελληνική οικονοµία σε αναπτυξιακή τροχιά. Άρα, θα χρειαστούν κι άλλα µέτρα. Από τη µία πλευρά, αυτά που θέλουν οι Έλληνες εδώ και δεκαετίες αλλά δεν πραγµατοποιούνται ποτέ: Μείωση της γραφειοκρατίας, εξορθολογ ισµός των διαδικασ ιών του Δηµοσίου, ισονοµία και πάταξη της διαφθοράς, εν ολίγοις εκσυγχρονισµός της χώρας. Από την άλλη, αυτό που συνήθως συµβαίνει: Πώληση περιουσιακών στοιχείων του κράτους που είτε δεν θα έπρεπε εξ’ αρχής να τα διαθέτει (όπως µια σειρά από δηµόσιες επιχειρήσεις που νοθεύουν τον ανταγωνισµό) είτε δεν θα έπρεπε ποτέ να ξεπουλήσει (όπως µια σειρά από ακίνητα και γαίες που αποτελούν την πραγµατική δηµόσια κληρονοµιά). Βέβαια, πρόσφατα ο υπουργός Οικονοµίας, Γ. Παπακωνσ ταν τίνου ξεκαθάρισε ότι οι αποκρατικοποι-

ΤΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ Σε δυσθεώρητα ύψη Το πραγµατικό χρέος της χώρας ισούται µε το εξωτερικό χρέος (ιδιωτικού και δηµόσιου τοµέα) συν το χρέος του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα, συν τις εγγυήσεις του ελληνικού δηµοσίου, συν τις υποχρεώσεις των ασφαλιστικών ταµείων. Με δεδοµένο ότι το εξωτερικό χρέος της χώρας φθάνει πλέον τα 400 δισ. ευρώ, ο αριθµός που προκύπτει µπορεί να φθάσει σε δυσθεώρητο ύψος!

Όσο για αυτά που µπορούν να υπολογιστούν, έχουν ως εξής: • Χρέος κεντρικής κυβέρνησης 2010 • Δάνεια µε εγγύηση του δηµοσίου • Χρέος για «δεδουλευµένα» προς κατασκευαστικές, προµηθευτές κ.λπ. • Οµόλογα προς ΟΤΑ • Αποζηµιώσεις για την Ολυµπιακή • Αναδροµικά επιδόµατα

8 δισ. ευρώ 2 δισ. ευρώ 1,3 δισ. ευρώ 1 δισ. ευρώ

300 δισ. ευρώ Το αναλογιστικό άνοιγµα των ασφαλιστικών Ταµείων για το οποίο το Δηµόσιο καλείται να συνδράµει είναι περίπου 300 δισ. ευρώ και, αν και δεν υπολογίζεται στο δηµόσιο χρέος, αποτελεί ωστόσο µια δαπάνη που κάποτε θα πρέπει να καταβληθεί.

ήσεις είναι ένα µεγάλο ζήτηµα και η κυβέρνηση θα εξετάσει προσεκτικά κατά πόσο ανταποκρίνονται στην αξία των εταιρειών οι τιµές που µπορεί να πάρει στην αγορά τη συγκεκριµένη συγκυρία. Και ενώ οι προθέσεις είναι ξεκάθαρες, το ζητούµενο είναι πόσο εφαρµόσιµες είναι σήµερα από µία χώρα που πιέζεται να βρει πόρους! Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα πρόγραµµα αποκρατικοποιήσεων που περιλαµβάνει την πώληση του 23% της ΕΥΑΘ, του 10% της ΕΥΔΑΠ, του 39% των ΕΛΤΑ, του 49% της ΤΡΑΙΝΟΣΕ αλλά και συµβάσεις παραχώρησης για την αξιοποίηση των υποδοµών (λιµάνια, αεροδρόµια, δρόµους, συγκοινωνίες, ακίνητα).

Μια ευνοϊκή εξέλιξη στο δηµοσιονοµικό ζήτηµα δεν σηµαίνει την απαλλαγή της ελληνικής οικονοµίας από τα προβλήµατά της. Χρειάζονται σοβαρές διαρθρωτικές παρεµβάσεις προκειµένου να παγιωθεί ένα περιβάλλον υγιούς ανταγωνιστικότητας στη χώρα µας. 38 ΕΠΙΛΟΓΗ

326 δισ. ευρώ 25 δισ. ευρώ

Το ΔΝΤ στην Αθήνα Οι επαΐοντες ισχυρίζονται ότι τα περιθώρια της ελληνικής οικονοµίας στην προσπάθεια να εκπληρώσει τις δεσµεύσεις της έναντι του ΔΝΤ είναι εξαιρε τικά περιορισµένα. Εάν τον προσεχή Σεπτέµβριο τα έσοδα και οι δαπάνες του Δηµοσίου δεν είναι στα προβλεπόµενα επίπεδα ή εφόσον δεν έχουν εφαρµοστεί οι άλλες θεσµικές αλ λαγέ ς π.χ. σ το ασφαλισ τικό, τα πράγµατα θα είναι πολύ δυσάρεστα για την κυβέρνηση και ακόµη περισσότερο για τους Έλληνες: Θα χρειαστούν και νέα µέτρα που θα περιορίζουν τα εισοδήµατα. Τότε η κοινωνική έκρηξη θα είναι σχεδόν βέβαιη. Αν οι αποκρατικοποιήσεις δεν έχουν προχωρήσει ώστε να συµπληρώσουν τα δηµόσια έσοδα τότε το φάσµα της χρεοκοπίας θα είναι απολύτως ορατό. Με το ΔΝΤ και την Ε.Ε. ουσιαστικά να αρνούν ται τη δανειοδότηση της Ελλάδας, η µόνη λύση θα είναι η στάση πληρωµών, η επαναδιαπραγµάτευση του χρέους και η αποχώρηση από το ευρώ. Ωστόσο, αυτό δεν συµφέρει τελικά κανέναν, ούτε καν τις Ηνωµένες

Πολιτείες που ποτέ δεν «χώνεψαν» την Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση, αφού θεωρούν ότι µε τον τρόπο αυτό η Ευρώπη βαδίζει προς την ουσιαστική ενοποίησή της, άρα και την ενίσχυση του γεωσ τρατηγικού της ρόλου µέσα από οικονοµικές διαδικασίες. Είναι βέβαιο ότι αν το ευρώ καταρρεύσει, είτε µε αφορµή τη µικρή ελληνική οικονοµία είτε από ένα φαινόµενο ντόµινο σε Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία και Ιρλανδία, τα ισχυρά κράτη της Ευρώπης, η Γερµανία και η Γαλλία θα εφαρµόσουν προστατευτικά µέτρα. Κάτι τέτοιο θα ωθήσει και τις ΗΠΑ σε ανάλογη αντίδραση µε αποτέλεσµα για τα επόµενα χρόνια η κάθε µεγάλη οικονοµία να προσπαθεί να τα βγάλει πέρα µόνη της. Οι ΗΠΑ δεν το αντέχουν αυτό. Με συνολικό δηµόσιο χρέος στο 100% του αµερι-

κανικού ΑΕΠ των 15 τρισ. δολαρίων και µε παραγωγικές δυνατότητες που έχουν επί δεκαετίες υπονοµευθεί από την εξαγωγή βιοµηχανιών σε τρίτες χώρες µε φθηνά χέρια, η αµερικανική οικονοµία χρειάζεται ισχυρό δολάριο και τουλάχιστον µια δεκαετία µέχρι να ξαναβρεί υγιείς ισορροπίες. Κάτι τέτοιο δεν µπορεί να συµβεί όταν ο κόσµος σηκώνει τα οικονοµικά σύνορα για άλλη µια φορά.

Το καλό σενάριο Ο υπουργός Οικονοµικών, Γ. Παπακωνσταντίνου το δήλωσε ευθαρσώς τις ηµέρες µετά τη συµφωνία µε το ΔΝΤ. Η Ελλάδα, είπε, ακολουθεί τον οικονοµικό κύκλο των µεγάλων οικονοµιών του κόσµου µε καθυστέρηση περίπου 12 µηνών. Αν, λοιπόν, σήµερα, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη βλέ-

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ

ΛΗΞΕΙΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ

πουν το τέλος της κρίσης και το ΑΕΠ τους να γυρνά σε θετικό πρόσηµο, η Ελλάδα ζει τη χειρότερη φάση της και θα ανακάµψει µε τη σειρά της. Πράγµατι, µε τα πρόσφατα µέτρα, η συµπίεση των εισοδηµάτων θα κάνει την οικονοµία πιο ανταγωνιστική, µε αποτέλεσµα την πτώση των τιµών, γεγονός που θα έχει ευεργετική επίδραση στην ανάκαµψη της κατανάλωσης αλλά και των εξαγωγών. Αν συνυπολογίσει κανείς ότι οι µεγάλες αγορές των ελληνικών εξαγωγών είναι οι βαλκανικές χώρες που προηγήθηκαν στην κρίση, έλαβαν σκληρά µέτρα και θα ανακάµψουν νωρίτερα από την Ελ λάδα, τότε οι εξαγωγές θα σηµειώσουν αξιόλογους θετικούς ρυθµούς ανάπτυξης και µαζί και το ΑΕΠ. Αν αυτά όντως επιβεβαιωθούν τότε δεν θα χρειαστούν άλλα µέτρα και η κρίση θα τελειώσει κάπου εδώ. Το κόστος της θα παραµείνει ουσιασ τ ικά περιορισµέ νο καθώς σ την Ελλάδα εξακολουθεί να υπάρχει το «µαξιλάρι» των 70 δισ. ευρώ ετησίως που αφορά στην παραοικονοµία και που δεν προσµετράται στο ΑΕΠ. Στην περίπτωση που αυτά τα 70 δισ. ευρώ µπορούσαν να προσµετρηθούν τότε το ΑΕΠ θα έφτανε τα 340 δισ. δηλαδή το χρέος θα ήταν κάτω του 100% του ΑΕΠ! Βεβαίως, όπως επεσήµανε και ο κ. Παπακωνσταντίνου, µια ευνοϊκή εξέλιξη στο δηµοσιονοµικό ζήτηµα δεν σηµαίνει την απαλλαγή της ελληνικής οικονοµίας από τα προβλήµατά της. Χρειάζονται σοβαρές διαρθρωτικές παρεµβάσεις προκειµένου να παγιωθεί ένα περιβάλλον υγιούς ανταγωνιστικότητας στη χώρα µας. Τα ζητήµατα της καινοτοµίας, της αποτελεσµατικότητας της δηµόσιας διοίκησης, και της ταχύτητας στη λήψη και την εφαρµογή των αποφάσεων είναι ουσιαστικά ανέγγιχτα. Όσο δεν παίρνουµε µέτρα που θα διορθώνουν αυτές τις πάγιες διαρθρωτικές αδυναµίες, τότε η όποια ανάκαµψη θα είναι ευάλωτη στις πιέσεις του κάθε κερδοσκόπου που θα θελήσει να εξυπηρετήσει τα δικά του συµφέροντα -ή εκείνα του καθοδηγητή του. ΕΠΙΛΟΓΗ 39

ΕΛΛΑΔΑ & ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΑΛΜΑ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΕΞΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΦΕΣΗ ΠΕΡΝΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΠΑΤΑΛΗΣ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ!

Θα µπορούσε να πει κανείς ότι η επίκληση της µείωσης των δαπανών από όλες τις κυβερνήσεις στην τελευταία δεκαετία ήταν µάλλον λεκτική και δεν συνοδευόταν από αντίστοιχη προσπάθεια. Σήµερα σε µια επώδυνη διαδικασία προσπαθούµε να διορθώσουµε το πολύ κακό παρελθόν µας, κάνοντας το αυτονόητο, εξορθολογίζοντας τις δαπάνες και περιορίζοντας τη σπατάλη και τη διαφθορά. Άρθρο του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΕΡΓΟΥ* µετά από πρόσκληση της «Ε»

ο στοίχηµα για την επιτυχία της δηµοσιονοµικής προσαρµογής δεν είναι η αύξηση των εσόδων αλλά η µείωση των δαπανών. Ιδιαίτερα, το στοίχηµα είναι η µείωση της σπατάλης, που δεν συνεπάγεται µείωση της ευηµερίας των πολιτών. Παραδείγµατα υπάρχουν πολλά, όπως η αναποτελεσµατικότητα των κοινωνικών δαπανών, και έχουν αναφερθεί στη µεγάλη συζήτηση για το µέγεθος της σπατάλης στην ελληνική οικονοµία. Βέβαια, η σπατάλη δεν είναι χαρακτηριστικό µόνο της ελληνικής οικονοµίας. Είναι γνωστή από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 η έµφαση της κυβέρνησης Κλίντον σε µια καλύτερη και λιγότερο δαπανηρή διακυβέρνηση (From Red Tape to Results). Η Ελλάδα σήµερα για να ξε-

περάσει την κρίση χωρίς να διακινδυνεύσει µια παρατεταµένη ύφεση, έχει µόνο µια επιλογή: στοχευµένη µείωση δαπανών. Θα µπορούσε να πει κανείς ότι η επίκληση της µείωσης των δαπανών από όλες τις κυβερνήσεις στην τελευταία δεκαετία ήταν µάλλον λεκτική και δεν συνοδευόταν από αντίστοιχη προσπάθεια. Αναµφίβολα, υπήρξε πράγµατι υστέρηση των φορολογικών εσόδων, όµως στη δηµοσιονοµική κρίση οδήγησε η υπέρµετρη αύξηση των πρωτογενών δαπανών. Εποµένως, το στοίχηµα δεν είναι η αύξηση των φόρων, αλλά η µείωση των δαπανών. Γιατί, η αύξηση της φορολογίας επιβαρύνει δυσανάλογα αυτούς που ωφελούνται ελάχιστα από τη δαπάνη (µάλλον σπατάλη), ώστε τυχόν αντίδρασή τους (συχνά δικαιολογηµένη) να υπονοµεύει τη δηµοσιονοµική προσαρµογή. Δηλαδή, η µείωση δαπανών πρέπει να είναι επιλεκτική, στοχευµένη και όχι οµοιόµορφη.

Τα βασικά υλικά στη συνταγή της επιτυχίας Η αύξηση των δαπανών συνήθως οφείλεται στον τρόπο κατάρτισης και εκτέλεσης του Προϋπολογισµού όλων των φορέων του δηµόσιου τοµέα. Ο Προϋπολογισµός δεν είναι δεσµευτικός ούτε παρακολουθείται η εκτέλεσή του. Συνήθως η δαπάνη γίνεται γνωστή πολύ αργότερα, συχνά το επόµενο έτος, όταν αποστέλλονται τα στοιχεία στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Επίσης, οι διοικήσεις των δηµοσίων φορέων έχουν πλήρη

40 ΕΠΙΛΟΓΗ

αδυναµία παρακολούθησης των δαπανών λόγω έλλειψης ικανοποιητικών µηχανισµών διοικητικής πληροφόρησης. Παραδείγµατα µπορούν να δοθούν πάρα πολλά. Το Μνηµόνιο αναδεικνύει τη µείωση των δαπανών ως κυρίαρχο ζήτηµα της προσαρµογής. Ειδικότερα (α) βελτίωση της παρακολούθησης της εκτέλεσης του προϋπολογισµού σε µηνιαία βάση, (β) διαφάνεια και αξιοπιστία των δηµοσιονοµικών στοιχείων, (γ) υιοθέτηση τριετών προϋπολογισµών ανά Υπουργείο, (δ) αναβάθµιση της υποδοµής διοικητικής και λογιστικής πληροφόρησης (ΟΠΣ), (ε) ενδυνάµωση του ρόλου του Κοινοβουλίου στην παρακολούθηση της εκτέλεσης του προϋπολογισµού. Οι άξονες µείωσης των δηµοσίων δαπανών περιλαµβάνουν τις εξής περιοχές: 1. Μείωση του συνολικού εργασιακού κόστους στον δηµόσιο τοµέα και αύξηση της αποτελεσµατικότητας, επιβράβευση της προσπάθειας των εργαζοµένων και σύνδεση µε αµοιβές και εργασιακή εξέλιξη, κατάργηση της αυτόµατης ανά τριετία προαγωγής. 2. πλήρη αποκατάσταση των οικονοµικών συνθηκών λειτουργίας των ΔΕΚΟ µε βάση την πλήρη ανάκτηση κόστους και δηµόσια χρηµατοδότηση µόνο για τις Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας ή τις Υπηρεσίες Γενικού Οικονοµικού Συµφέροντος. 3. Αποκατάσταση της βιωσιµότητας του ασφαλιστικού συστήµατος µε µοχλό την δηµιουργία κινήτρων για παραµονή στην εργασία, διαχωρισµό των κλάδων σύνταξης και υγείας, πλήρη ανταποδοτικότητα στον κλάδο ασφάλισης της υγείας, διαχωρισµό των προνοιακών από τις ασφαλιστικές παροχές, εξορθολογισµό των ασφαλιστικών παροχών, αντιµετώπιση της σπατάλης και της απάτης. 4. Αύξηση της αποτελεσµατικότητας των δαπανών κοινωνικής πολιτικής, ιδιαίτερα στους τοµείς της υγείας, πρόνοιας και παιδείας. 5. Δηµιουργία ενός συστήµατος διοικητικής και λογιστικής παρακολούθησης των δαπανών των ΟΤΑ, που είναι υπεύθυνοι σε µεγάλο βαθµό για τον δηµοσιονοµικό εκτροχιασµό.

Παράγοντες επιτυχίας Η µείωση δαπανών είναι επώδυνη διαδικασία που συχνά αποτυγχάνει γιατί εφαρµόζεται γενικευµένα και οµοιόµορφα σε όλες τις δαπάνες ανεξαρτήτως σκοπιµότητας. Στόχος της δηµοσιονοµικής προσαρµογής είναι η στοχευµένη µείωση σπατάλης και αναποτελεσµατικότητας, χωρίς µείωση, κατά το δυνατόν, της ποιότητας και του εύρους των υπηρεσιών προς τους πολίτες. Προϋπόθεση επιτυχίας είναι η λεπτοµερής καταγραφή και αξιολόγηση της σκοπιµότητας όλων των πρωτογενών

Η επιτυχία ενός προγράµµατος µείωσης των δαπανών εξαρτάται από την αντιµετώπιση της αβεβαιότητας από τις αλλαγές, ώστε να αναδειχθούν οι ωφέλειες και να διαφανεί η ύπαρξη κοινωνικού οφέλους. Αλλά, κυρίως, ένα τέτοιο πρόγραµµα, πρέπει να το στηρίζει συνολικά η πολιτική ηγεσία. δαπανών (Public Expenditure Review). Ο σκοπός της αξιολόγησης είναι η συστηµατική ανάλυση όλων των δαπανών από άποψη σκοπιµότητας, δηλαδή επιτρέπει µια αναθεώρηση όλων των στρατηγικών επιλογών κατανοµής των δαπανών, τόσο µεταξύ όσο και εντός των διαφόρων κυβερνητικών προγραµµάτων. Με βάση τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης καταρτίζεται πρόγραµµα µείωσης µε στόχους, µέσα, συνεκτική δοµή, διοικητικές προβλέψεις και χρονικό ορίζοντα. Ένα πρόγραµµα µείωσης των δαπανών και αύξησης της αποτελεσµατικότητας της δηµόσιας δαπάνης, µε βάση την εµπειρία άλλων χωρών, είναι επιτυχηµένο αν έχει συγκεκριµένη στόχευση και χρονικό ορίζοντα υλοποίησης, µετρήσιµους στόχους µε την πρόοδο να παρακολουθείται συνεχώς και πρόβλεψη διορθωτικών κινήσεων στην πορεία, εσωτερική συνοχή µε συγκεκριµενοποίηση ευθυνών σε κάθε επίπεδο. Η επιτυχ ία εξαρτάται, επίσης, σε µε γάλο βαθµό από την προετοιµασία, τις αναγκαίες θεσµικές αλλαγές, τον προσδιορισµό των οµάδων που υφίστανται το κόστος ή απολαµβάνουν τα οφέλη των αλλαγών, τον χρόνο υλοποίησης, τη στρατηγική επικοινωνίας. Προαπαιτούµενο είναι ο προσδιορισµός των αναµενοµένων εµποδίων υλοποίησης και των οµάδων που ζηµιώνονται, καθώς και µηχανισµός αποζηµίωσης, η αντιµετώπιση της αβεβαιότητας από τις αλλαγές, ώστε να αναδειχθούν επικοινωνιακά οι ωφέλειες, να προσµετρηθούν στη σωστή βάση τα κόστη και να διαφανεί η ύπαρξη ενός καθαρού κοινωνικού οφέλους. Τέλος, αλλά κυρίως, ένα πρόγραµµα µείωσης των δαπανών πρέπει να το επιθυµεί και να το στηρίζει συνολικά η πολιτική ηγεσία. Και αυτό δεν είναι καθόλου αυτονόητο.

*Ο Γεώργιος Μέργος είναι καθηγητής του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών.

ΕΠΙΛΟΓΗ 41

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ

H ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ

Ο ΑΝΕΛΕΗΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ

Η Ελλάδα ξεκίνησε ένα µακρύ ταξίδι οικονοµικών δυσχερειών, ταπεινωµένη από τον αυτοεξευτελισµό της ως µία χώρα διαφθοράς που µαγειρεύει ακόµη και τα εθνικά της στατιστικά στοιχεία. Ξεκινά το δύσκολο ταξίδι της από πολύ χαµηλότερο σκαλί από όσο στην πραγµατικότητα της άξιζε. Στο περιβάλλον αυτό η Ελληνική κυβέρνηση, σύµφωνα µε τις επιταγές της ΕΕ και του ΔΝΤ, προχωρά σε οδυνηρή για τους ασφαλισµένους αναµόρφωση του συνταξιοδοτικού συστήµατος. Μια αναµόρφωση που προσέκρουε πάντα σε έναν ιδιότυπο πόλεµο των γενεών και η οποία θα είχε µικρότερο κόστος για όλους αν είχε γίνει νωρίτερα. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ο τ α ξ ίδι τ η ς χ ώ ρ α ς σ τ ην έξοδο από τ ην κρίση και τη δηµιουργία ενός διατηρήσιµου µον τέ λου ανάπτυξης θα είναι πολύ δύσκολο. Τα τρία επόµενα έτη σφοδρής λιτότητας και απότοµης προσαρµογής των προσδοκιών µιας ζωής για όλους και όχι µόνο για τους σηµερινούς τριαντάρηδες και σαραντάρηδες θα οδηγήσουν σε µία νέα χώρα που θα πρέπει να στηρίξει ένα ακόµη υψηλότερο χρέος από το σηµερινό. Και αυτό διότι τα επόµενα χρόνια το έλλειµµα θα µειώνεται µεν αλλά θα υφίσταται έστω και µικρότερο. Άρα θα προστίθεται στο χρέος µαζί βέβαια µε τους τόκους του. Σύµφωνα µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο σχεδόν θα αγγίξει το 150% του ΑΕΠ τη διετία 20122013 από 115% το 2009 αφού ταυτόχρονα ο παρανοµαστής του κλάσµατος θα έχει σωρευτική απώλεια στην τριετία γύρω στο 7%. Παράλ ληλα το ΔΝΤ προβλ έπε ι συρρίκ νωση της οικονοµίας κατά 4% φέτος και 2,6% το 2011 που θα 42 ΕΠΙΛΟΓΗ

έχει συνέπεια την άνοδο της ανεργίας σ το 15% περίπου του εργατικού δυναµικού. Μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να εφαρµόσει αυτό το πρόγραµµα; Και αν το εφαρµόσει θα υπάρξει κοινωνική συναίνεση για την αναγκαστική συνέχισή του µετά από τρία εξουθενωτικά χρόνια; Ένα είναι σίγουρο. Δίχως τη γρήγορη ανάκαµψη της οικονοµικής δραστηριότητας για την αιµοδότηση των δηµοσίων εσόδων δεν µπορεί να τιθασευτεί το τέρας του δηµοσίου χρέους. Γιατί το ΔΝΤ µιλά για περιορισµό του δηµοσίου χρέους στο 120% του αεπ το 2020 και αυτό υπό την προϋπόθεση ότι η ελληνική οικονοµία θα επιστρέψει σε θετική ανάπτυξη 1,1% το 2012 και σε πρωτογενή πλεονάσµατα (αποτέλεσµα δηµόσιας διαχείρισης πριν από τους τόκους), που θα φθάσουν το 6% του αεπ το 2015. Ο κίνδυνος στο σενάριο αυτό; Το ενδεχόµενο η ύφεση στην οικονοµία να διαρκέσει περισσότερο και η συνεπαγόµενη µείωση των φορολογικών εσόδων να µην επιτρέψουν την επίτευξη πρωτογενών πλεονασµάτων στον προϋπολογισµό µε συνέπεια

νέα άνοδο του δηµοσ ίου χρέους. Στο περιβάλλον αυτό και σύµφωνα µε τις επιταγές που περιλαµβάνονται στο Μνηµόνιο µε την ΕΕ και το ΔΝΤ (που υπογράφηκε µε τον µηχανισµό διάσωσης της Ελλάδας) η κυβέρνηση προχωρά σε οδυνηρή για τους ασφαλισµένους αναµόρφωση του συνταξιοδοτικού συστήµατος. Μια αναµόρφωση που προσέκρουε πάντα σε έναν ιδιότυπο πόλεµο των γενεών και η οποία θα είχε µικρότερο κόστος για όλους αν είχε γίνει νωρίτερα.

Οι τοµές που καθυστέρησαν Μελέτη του ΙΟΒΕ στις αρχές της δεκαετίας για το ασφαλιστικό σύστηµα είχε τον αποκαλυπτικό τίτλο «Το Δίληµµα των γενεών». Ανέφερε δε, ότι κάθε καθυσ τέρηση διόρθωσης του προβλήµατος οδηγεί νοµοτελειακά σε µεγαλύτερο κόστος προσαρµογής για κάθε µελλοντικό σχετικό εγχείρηµα. Λίγο καιρό µετά, το 2001, η µεταρρυθµιστική προσπάθεια του τότε υπουργού, Τάσου Γιαννίτση έπεφτε στο κενό υπό το βάρος του πολιτικού κόστους που καλούνταν να επωµιστεί

η κυβέρνηση. Τε λικώς αποδείχτηκε ότι επρόκειτο για έναν ανελέητο «πόλεµο των γενεών». Οι ηλικιακές οµάδες µε υψηλή εκπροσώπηση στον συνδικαλιστικό χώρο επέβαλλαν τη λύση που εξαντλούσε τις δυνατότητες του συστήµατος χρεώνοντας τον λογαριασµό στους σηµερινούς σαρανταπεντάρηδες και τριανταπεντάρηδες. Το επιχείρηµα της µη ανατροπής των λεγόµενων «ώριµων συνταξιοδοτικών δικαιωµάτων» χρησιµοποιήθηκε κατά κόρον οδηγώντας ουσιαστικά στην ανατροπή του προγραµµατισµού ζωής των επόµενων γενεών. Σήµερα, δέκα χρόνια µετά, οι παρεµβάσεις της κυβέρνησης, σηµατοδοτούν την επιστροφή στο σχέδιο Γιαννίτση για τη διάσωση του ασφαλιστικού αλλά µε µεγαλύτερες απώλειες για τους ασφαλισµένους. Πλήρη σύνταξη µετά από 40 χρόνια εργασίας στο 60ο έτος ηλικίας, ποσοστό αναπλήρωσης που θα αντιστοιχεί στο 48% των αποδοχών στο 60ο έτος ηλικίας (από 70% και 35 χρόνια ασφάλισης µέχρι σήµερα στο ΙΚΑ) και θα φθάνει το 64% στα 65 χρόνια όταν θα αρχίσει να καταβάλλεται η προνοιακή σύνταξη των 360 ευρώ, µείωση της σύνταξης 6% κατ’ έτος σε περίπτωση συνταξιοδότησης µεταξύ 60ου και 65ου έτους αν δεν έ χουν συµπληρωθεί τα 40 έτη ασφάλισης, γενικό όριο συνταξιοδότησης το 65ο και ελάχιστο όριο το 60ο έτος, κατάργηση της 13ης και 14ης σύνταξης. Αυτές είναι οι βασικές επιταγές της ΕΕ και του ΔΝΤ που περιλαµβάνονται στο νοµοσχέδιο για το ασφαλιστικό, τις οποίες δεν µπορεί παρά να εφαρµόσει η ελληνική κυβέ ρνηση σ ε µια απότοµη προ σγείωση προσδοκιών για όλους τους ασφαλισµένους. Η πλήρης εφαρµογή των ρυθµίσεων επισπεύδεται σταδιακά στο 2015 από το 2018, στα θετικά η δυνατότητα αναγνώρισης (και εξαγοράς) πλασµατικού χρόνου ασφάλισης από 4 ως 7 έτη. Η ε λ λην ική κυβέρνηση ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να µην επιµείνει στην εφαρµογή του όρου του Μνηµονίου που προβλέπει 40 έτη ασφάλισης για συνταξιοδότηση χωρίς όριο ηλικίας και να διατηρηθεί

το δικαίωµα 37ετίας, χωρίς όµως επιτυχία. Μία σηµαντική και τοµή είναι η αναµόρφωση του καταλόγου των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελµάτων και η σταδιακή µείωση του αριθµού των ασφαλιστικών ταµείων σε µόνο 3, µισθωτών, αυτοαπασχολουµένων και αγροτών. Τέλος, καταργούνται οι συντάξεις αγάµων θυγατέρων, διατηρούνται µόνο οι υφιστάµενες όπως και οι συντάξειςχηρείας κάτω από το 50ο έτος ηλικίας χωρίς εισοδηµατικά κριτήρια. Το τελικό συµπέρασµα είναι ότι κάθε καθυστέρηση στη λήψη των αναγκαίων µέτρων έχει κόστος. Αν είχαµε πάρει τα µέτρα νωρίτερα ίσως το σοκ της προσαρµογής να ήταν µικρότερο. Οι γενναιόδωρες και πέραν των δυνατοτήτων του συστήµατος πρόωρες συνταξιοδοτήσεις των εργαζοµένων των αποκρατικοποιούµενων δηµόσιων επιχειρήσεων είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα µιας πολιτικής που αγνοεί το κόστος για αυτούς που τις χρηµατοδοτούν. Όπως δείχνει η εµπειρία, στην ελληνική πραγµατικότητα τα µέτρα λαµβάνονται όταν έχουν πλέον τον χαρακτήρα του επείγοντος ή/και µας επιβάλλονται. Οι αντιδράσεις αυτών που θίγονται είναι δικαιολογηµένες, όµως ο εξορθολογισµός του συστήµατος είναι µονόδροµος αν στόχος είναι η εξασφάλιση των (έστω και χαµηλότερων) συντάξεων των επόµενων συνταξιούχων.

ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΑΛΛΟΥ ••• ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ η κυβέρνηση Σαρκοζί αύξησε το ελάχιστο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 60 έτη, που ήταν από τα χαµηλότερα στην Ευρώπη, στα 62 για να αποτρέψει τη συσσώρευση ελλειµµάτων στο σύστηµα που θα µπορούσαν να φθάσουν τα 100 δισ. ευρώ το 2050. Το γαλλικό σύστηµα είναι ιδιαίτερα γενναιόδωρο στους δηµοσίους υπαλλήλους, οι οποίοι συνταξιοδοτούνται µε βάση τις αµοιβές του τελευταίου εξαµήνου, ενώ στον ιδιωτικό τοµέα µε βάση τις αµοιβές της καλύτερης 25ετίας. Τα συνδικάτα αντέδρασαν µε απεργίες. ••• ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ ο νέος υπουργός Εργασίας, Ντάνκαν Σµιθ, ξεκινά µε σχέδια αναµόρφωσης του συστήµατος πρόνοιας που εξασθενίζει το κίνητρο για εργασία και του συστήµατος συνταξιοδότησης µε αύξηση του ορίου ηλικίας. Στόχος η επανένταξη των ανέργων στην αγορά και η βιωσιµότητα του συστήµατος. ΕΠΙΛΟΓΗ 43

Συνέντευξη - ROBERT ALIBER

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Robert Aliber επισκέπτεται τη χώρα. Ήταν όµως η πρώτη φορά που επισκέφθηκε το νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Συζητήσαµε µαζί του, στο εστιατόριο του µουσείου, για τις κυοφορούµενες αλλαγές στο διεθνές σκηνικό και την εύθραυστη ισορροπία της χώρας µας µέσα σε αυτό.

44 ΕΠΙΛΟΓΗ

Οικονοµία

παγκοσµιοποίηση, κ. Aliber, οδήγησε σε αυξανόµενη αλληλεξάρτηση των οικονοµιών. Η κρίση στην ελληνική αγορά κρατικών οµολόγων είναι ένδειξη ότι στους στενότερους δεσµούς υπάρχει ένα υπόστρωµα αυξανόµενων κινδύνων; Η παγκοσµιοποίηση συνεπάγεται κινδύνους γιατί πολύ µεγαλύτερος όγκος κεφαλαίων ρέει από µια χώρα σε άλλη. Όσο τα κεφάλαια εισρέουν στη χώρα, πολύ συχνά η χώρα αντιµετωπίζει τη ροή κεφαλαίων σαν να ήταν µόνιµη, όµως αυτή ποτέ δεν είναι. Έτσι, όταν το χρήµα σ ταµατά να εισρέει η χώρα αυτή διαπιστώνει ότι βρίσκεται σε µεγάλη δυσκολία. Νοµίζετε ότι η τωρινή κρίση θα αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας του σύγχρονου καπιταλισµού; Μπορούν οι νέες ρυθµίσεις που σχεδιάζονται να περιορίσουν την παντοδυναµία των αγορών; Θα υπάρξουν νέες ρυθµίσεις, όµως δεν νοµίζω ότι θα έχουν σηµαν τική επίπτωση. Πριν αναζητήσουµε νέες ρυθµίσεις, αυτό που χρειάζεται είναι συστήµατα παρακολούθησης και πληροφόρησης ώστε οι κυβερνήσεις να έχουν πλήρη γνώση των διασυνοριακών ροών κεφαλαίου, όταν συµβαίνουν, και όχι αφού έχουν συντελεστεί. Αν είχαµε πληρέστερη γνώση, δανειστές αλλά και οι δανειζόµενοι θα αντιλαµβάνονταν νωρίτερα ότι οι δεύτεροι έχουν περιέλθει σε επισφαλή θέση. Και οι κυβερνήσεις των δανειζόµενων ότι οι επισφαλείς αυτές θέσεις δεν είναι διατηρήσιµες. Και όλοι, κοινωνία και κυβερνήσεις, θα αναλογίζονταν ότι το παιχνίδι αυτό έχει τέλος και θα τους απασχολούσε το τι θα συµβεί όταν η ροή κεφαλαίων στη χώρα µειωθεί. Τα σηµάδια µιας επερχόµενης κρίσης πάντα υπάρχουν. Στην περίπτωση της Ελλάδας η κεντρική τράπεζα της χώρας εδώ και χρόνια χτυπούσε το καµπανάκι του κινδύνου για τα δίδυµα ελλείµµατά της. Οι πολιτικοί υπέκυπταν στο πολιτικό κόστος των αναγκαίων αποφάσεων. Θα έπρεπε ίσως να υπάρχουν υποχρεωτικοί κανόνες στην πολιτική που θα απαγορεύουν στις κυβερνήσεις να συνεχίζουν µια πορεία µη διατηρήσιµη; Το πρόβληµα µε τους υποχρεωτικούς κανόνες είναι ότι οι πολιτικοί και η διοίκηση συνεχίζουν την ανεύθυνη σ τάση τους έως ότου χτυπήσουν στον τοίχο των υποχρεωτικών ρυθµίσεων. Οι πολιτικοί επαναπαύονται ότι αυτές θα προλάβουν το κακό και µπορεί να συνεχίσουν να είναι ανεύθυνοι, ενώ το ζητούµενο είναι η υπεύθυνη στάση. Εξάλλου ήδη υπάρχουν πολλές ρυθµίσεις (π.χ. το όριο

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

& η έλλειψη κοινής λογικής στην Ελλάδα Έχει διατελέσει σύµβουλος της Αµερικανικής κυβέρνησης, της Fed, της Παγκόσµιας Τράπεζας και του ΔΝΤ. Ο Robert Aliber, καθηγητής διεθνούς οικονοµίας και χρηµατοοικονοµικής του Πανεπιστηµίου του Σικάγου, έχει παράλληλα εντρυφήσει στη µακρόχρονη πορεία του στη διεθνή οικονοµία και το διεθνές τραπεζικό σύστηµα. Πιστεύει ότι αυτό που λείπει από τους πολιτικούς είναι η κοινή λογική. Η περίπτωση της Ελλάδας το αποδεικνύει περίτρανα. Συνέντευξη στην ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

στην Ευρώπη για το δηµόσιο έλλειµµα) όµως αποδείχτηκαν αναποτελεσµατικές. Βέβαια δεν γνωρίζουµε πως θα ήταν τα πράγµατα αν αυτές δεν υπήρχαν!

Η καγκελάριος Μέρκελ, µετά την απόφαση για τη δηµιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισµού Στήριξης των οικονοµιών σε κρίση, είπε ότι η κρίση στην Ευρώπη είναι µια µάχη των πολιτικών µε τις αγορές. Μετά τις κερδοσκοπικές επιθέσεις στο ευρώ που ακολούθησαν ποια είναι η γνώµη σας; Δεν νοµίζω ότι ήταν κερδοσκοπικές επιθέσεις. Αυτός είναι ο τρόπος που λειτουργούν οι αγορές εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Οι επενδυτές κοιτούν να διασφαλίσουν τα χρήµατά τους. Αυτό που αποκαλύφτηκε είναι ότι οι πολιτικοί γνώριζαν εδώ και καιρό το πρόβληµα και δεν έκαναν τίποτα για να το προλάβουν. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να αναγκαστούν οι πολιτικοί να ενεργούν υπεύθυνα. Η κερδοσκοπία όµως δεν µεγεθύνει το πρόβληµα; Δεν θα το έλεγα, αυτό που κάνει η κερδοσκοπία είναι να φέρνει το πρόβληµα στο προσκήνιο νωρίτερα από ό,τι θα εµφανιζόταν χωρίς αυτή. Θα µπορούσαν οι επιθέσεις στο ευρώ να ενταχθούν σε ένα πλαίσιο αναδιάταξης των παγκόσµιων ισορροπιών δύναµης. Ένα αδύναµο ευρώ σίγουρα ΕΠΙΛΟΓΗ 45

Συνέντευξη - ROBERT ALIBER

βλάπτει την ανταγωνιστικότητα των αµερικανικών προϊόντων, από την άλλη πλευρά όµως µειώνει την απειλή που θα µπορούσε να αποτελέσει το ευρώ για την παγκόσµια κυριαρχία του δολαρίου. Κοιτάξτε, η υποχώρηση του ευρώ τους τελευταίους έξι µήνες είναι προσωρινή. Όσο υπάρχει αβεβαιότητα για τα δηµόσια οικονοµικά στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιρλανδία το ευρώ θα δέχεται πιέσεις. Όταν το πρόβληµα αντιµετωπισθεί, σε ένα µε δύο χρόνια το ευρώ θα ενισχυθεί. Ένας από τους λόγους είναι ότι οι επενδυτές ανά τον κόσµο αναζητούν εναλλακτικές του δολαρίου τοποθετήσεις, δεν θέλουν να έχουν όλα τα αυγά τους στο ίδιο καλάθι και η µόνη σηµαντική εναλλακτική επιλογή είναι το ευρώ. Σε ένα χρόνο από τώρα το ευρώ θα είναι ισχυρότερο, θα µπορούσε να φθάσει πάλι το 1,5 δολάρια. Μήπως οι ανοικτές πωλήσεις, όπως το έντονο «σορτάρισµα» του ευρώ, έχουν κύριο χαρακτηριστικό τους την κερδοσκοπία και επιδεινώνουν το πρόβληµα ανατροφοδοτώντας ένα καθοδικό σπιράλ; Μηχανισµοί ανατροφοδότησης υπάρχουν σε κάθε αγορά. Αυτό συνέβη για παράδειγµα µε το πετρέλαιο στα µέσα του 2008. Μόλις οι τιµές αυξάνονται η κερδοσκοπία µπαίνει στο παιχνίδι και οι µηχανισµοί ανατροφοδότησης έστειλαν τις τιµές του πετρελαίου στα 150 δολ. το βαρέλι. Το ίδιο ισχύει και στο χρηµατιστήριο ναύλων, το Baltic Exchange, η κερδοσκοπία είναι σηµαντικό στοιχείο της αγοράς. Αυτός είναι ο τρόπος που λειτουργούν οι παγκόσµιες αγορές και αυτό ισχύει και για την αγορά συναλλάγµατος. IN FO O ROBERT ALIBER επισκέφθηκε πρόσφατα τη χώρα µετά από πρόσκληση του Συλλόγου Αποφοίτων του Πανεπιστηµίου του Σικάγου και µίλησε στην Ελληνοαµερικανική Ένωση, στο πλαίσιο του Chicago Booth Global Leadership Series. Ο καθηγητής Robert Aliber είναι ευρύτερα γνωστός για τη σηµαντική συγγραφική συνεισφορά του στον χώρο της διεθνούς οικονοµίας. Μεταξύ άλλων: The Reconstruction of International Monetary Arrangements (ed., Macmillan, 1986), The Handbook of International Financial Management (ed. Dow Jones Irwin, 1989 Global Portfolios (co-editor, Business One Irwin, 1991), Money, Banking, and the Economy (Norton, First Edition, 1981, Fourth Edition 1990), Manias, Panics, and Crashes: A History of Financial Crises (Palgrave MacMillan, 2005) και The International Money Game (Palgrave MacMillan, 2001). Να σηµειωθεί ότι ο Σύλλογος Αποφοίτων του Πανεπιστηµίου του Σικάγο στη Ελλάδα ιδρύθηκε το 2003. Με πρόεδρο τον Ηλία Δευτεραίο (MBA 1985), ο σύλλογος έχει πάνω από 100 µέλη από όλες τις σχολές του Πανεπιστηµίου όπως Φυσική, Χηµεία, Νοµική, Πολιτικές Επιστήµες και Διεθνής Σχέσεις. Πάνω από 55 µέλη απoφοίτησαν µε ΜΒΑ από το Booth School of Business. Τα µέλη του Συλλόγου κατέχουν διοικητικές θέσεις στην ελληνική βιοµηχανία (ΕΛΠΕ, Βιοχάλκο, κ.α.), σε ελληνικές και ξένες Τράπεζες και χρηµατιστηριακές εταιρείες, αρκετοί διευθύνουν δικές τους επιχειρήσεις, ενώ πολλοί κάνουν ακαδηµαϊκή καριέρα. Περισσότερα για τον σύλλογο µπορεί να βρει κανείς στο διαδίκτυο στο www.chicagobooth. edu/alumni/clubs/athens/events.aspx. Οι Έλληνες απόφοιτοι επικοινωνούν επίσης µέσω του Group «University of Chicago Hellenes (Greeks)» στο www.facebook.com / ?sk=2361831622#!/group.php?gid=26313162803

46 ΕΠΙΛΟΓΗ

Σύµφωνα µε στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισµών τα εξωχρηµατιστηριακά παράγωγα έφθασαν το 2009 σε αξία 10 φορές το παγκόσµιο αεπ ενώ το τµήµα που κινήθηκε ανοδικά ήταν τα cds σε κρατικά οµόλογα. Πόσο αποσταθεροποιητικός µπορεί να είναι ο ρόλος τους για τη σταθερότητα της παγκόσµιας οικονοµίας ή και µιας χώρας; Μπορεί σε αξία να είναι 10 ή 100 φορές µεγαλύτερα, ο αριθµός δεν έχει σηµασία. Τα περισσότερα συµβόλαια ανοικτών πωλήσεων αντισταθµίζονται από συµβόλαια αγοράς. Αυτό που προσφέρουν στους επενδυτές τα παράγωγα είναι πιο αποτελεσµατικούς τρόπους για να προστατεύουν τις θέσεις τους. Φυσικά σε µερικές περιπτώσεις υπεισέρχεται η κερδοσκοπία. Συνεπώς αυτό που πρέπει να αποφασίσουµε είναι αν τα πλεονεκτήµατα της αντιστάθµισης κινδύνου που προσφέρουν υπερτερούν των µειονεκτηµάτων που συνεπάγονται οι κερδοσκοπικοί µηχανισµοί ανατροφοδότησης. Τα εξωχρηµατιστηριακά παράγωγα όπως τα cds έχουν στοχοποιηθεί από διεθνείς οργανισµούς και κυβερνήσεις ως µια αδιαφανής αγορά που αποτελεί πεδίο κερδοσκοπίας και πηγή κερδών για τις µεγάλες τράπεζες και ζητούν τον έλεγχο της αγοράς και διαφάνεια. Ποια είναι η γνώµη σας; Φυσικά και υπάρχουν ισχυρά επιχειρήµατα για όσο το δυνατόν µεγαλύτερη πληροφόρηση για την αγορά αυτή και κεντρική πλατφόρµα διακανονισµού ώστε να µην µπορεί ένας µεγάλος παίκτης να «στοιχηµατίσει» και να θέσει σε κίνδυνο µια αγορά. Αυτό όµως δεν σηµαίνει ότι η λειτουργία αυτή είναι άχρηστη για την οικονοµία, µε την έννοια ότι παρέχει έγκαιρα σηµάδια για την κατάσταση της αγοράς. Οι πολιτικοί δεν καταλαβαίνουν τους µηχανισµούς της αγοράς, «προβλέπουν» πάντα τα περυσινά προβλήµατα αντί να τους απασχολούν αυτά που έρχονται. Συνεπώς θα ήταν πολύ επικίνδυνο να στηριχθούµε στην κρίση των πολιτικών µόνο. Θα έκαναν και πάλι λάθος, καθώς έπρεπε να έχουν δει την κρίση που έρχεται. Αυτό που είδαµε στην κρίση της Ελλάδας ήταν η κυριαρχία των οίκων αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας, οι οποίοι την υποβάθµιζαν, ως συνέπεια αυξάνονταν τα ασφάλιστρα κινδύνου(cds), ακολουθούσε ως συνέπεια νέα υποβάθµιση σε ένα καθοδικό σπιράλ µε έντονο το στοιχείο της κερδοσκοπίας. Μπορούν οι οίκοι να θέσουν σε κίνδυνο την αγορά κρατικών οµολόγων και την ίδια τη σταθερότητα µιας χώρας; Δεν γνωρίζω λεπτοµέρειες για την Ελλάδα, αλλά η αίσθηση που έχω είναι ότι οι οίκοι αξιολόγησης γενικά ακολουθούν τις εξελίξεις στην αγορά και δεν τις προεξοφλούν.

Οικονοµία

Πρέπει όµως να πω ότι στις ΗΠΑ µεταξύ 2005 και 2008 οι οίκοι αξιολόγησης ήταν διεφθαρµένοι και είχαν «εξαγοραστεί» από τις τράπεζες. Δηµιούργησαν το πρόβληµα στην αγορά τιτλοποιηµένων δανείων; Ξέρω ότι δεν το δηµιούργησαν αλλά ότι το επέτειναν, η διαφθορά συνέβαλλε ώστε τα προβλήµατα να είναι πολύ µεγαλύτερα. Όσον αφορά το στοιχείο της κερδοσκοπίας, αυτό που κάνουν οι κερδοσκόποι είναι να προβλέπουν τα προβλήµατα µιας αγοράς και να τα φέρουν πιο κοντά χρονικά. Συνεπώς θα µπορούσατε να ρωτήσετε; Η Ελλάδα θα ήταν καλύτερα αν εδώ και δύο µε τρία χρόνια το περιοδικό σας δηµοσίευε σειρά άρθρων για τη µεγάλη αδυναµία των δηµόσιων οικονοµικών της Ελλάδας και ότι οι τράπεζες κάποια µέρα θα άρχιζαν να µειώνουν τα δανειακά κεφάλαια που παρέχουν στην ελληνική κυβέρνηση;

Παροµοιάσατε τον εθισµό στον δανεισµό µε τον εθισµό στα ναρκωτικά. Όσο τα δάνεια έρχονται

«Η Γερµανία είναι για την Ελλάδα ό,τι η Κίνα για τις ΗΠΑ. Πώς θα µειώσουν οι χώρες της Νότιας Ευρώπης τα ελλείµµατά τους αν η Γερµανία δεν δεχθεί µείωση του τεράστιου πλεονάσµατός της;» όλα είναι ωραία, µόλις η ροή τους σταµατήσει ή µειωθεί το σοκ είναι µεγάλο. Για την Ελλάδα ήταν αναµενόµενο ότι οι τράπεζες θα περιέρχονταν σε δύσκολη θέση. Η κυβέρνηση ζητούσε από τις τράπεζες να αγοράζουν κρατικό χρέος. Όσο όµως αυτό εντεινόταν, οι πλούσιοι Έλληνες καταθέτες τους είχαν λόγους να σκεφτούν ότι η Ελλάδα µπορεί να αναγκαζόταν να βγει από το ευρώ µε συνέπεια τη φυγή καταθέσεων από τις τράπεζες και τη µεταφορά τους στη Ρώµη, τη Φραγκφούρτη κ.λπ. Έτσι οι τράπεζες παγιδεύτηκαν ανάµεσα στην κυβέρνηση που τους ζητούσε να αγοράσουν κρατικά οµόλογα και τη φυγή καταθέσεων. Η κυβέρνηση δεν προέβλεψε αυτή την εξέλιξη και είναι υπόλογη για το ότι δεν γνώριζε τι συµβαίνει στις αγορές. Το δηµοσιονοµικό έλλειµµα είναι το σύµπτωµα του εξωτερικού ελλείµµατος. Για να γίνει η Ελλάδα ανταγωνιστική όµως και να πουλάει στο εξω-

τερικό απαιτούνται διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις που χρειάζονται χρόνο για να αποδώσουν. Στο µεταξύ τί θα µπορούσε να έχει κάνει η ελληνική κυβέρνηση εδώ και ένα χρόνο; Έπρεπε να µειώσει τις δαπάνες νωρίτερα και να προσπαθήσει να µειώσει το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Το δεύτερο µπορούσε να γίνει µε προγράµµατα ενίσχυσης του τουρισµού, να βοηθήσει την εξαγωγική δραστηριότητα µε διάφορους τρόπους όπως φοροαπαλλαγές ή επιδοτήσεις. Οι κανονισµοί της ΕΕ δεν επιτρέπουν τέτοιες ενισχύσεις. Να παλέψετε και να διεκδικήσετε. Θα µπορούσατε να πείτε στους τεχνοκράτες των Βρυξελλών, κοιτάξτε, έχουµε ένα εξωτερικό έλλειµµα που δεν το αντέχει η οικονοµία. Αυτές είναι οι προτάσεις µας, είναι ευπρόσδεκτες οι δικές σας. Τα εξωτερικά ελλείµµατα δεν εξαφανίζονται αυτόµατα. Οι παγκόσµιες ανισορροπίες που αποτέλεσαν το υπόβαθρο της χρηµατοπιστωτικής κρίσης επανέρχονται δριµύτερες καθώς ο κόσµος βγαίνει από την ύφεση. Σε µικρότερη κλίµακα ισχύουν στην Ευρώπη, µε µια µεγάλη πλεονασµατική οικονοµία, τη Γερµανία, και τις ελλειµµατικές οικονοµίες του Νότου. Υπάρχουν οι σπόροι µιας νέας κρίσης; Οι Έλληνες, οι Πορτογάλοι και οι Ισπανοί θα έπρεπε να πάνε στις Βρυξέλλες και να πουν «κοιτάξτε η Γερµανία ακολουθεί µια beggar thy neighbour πολιτική (σ.σ. πολιτική που αποφέρει οφέλη σε µια χώρα σε βάρος άλλων χωρών των οποίων τα προβλήµατα επιδεινώνει, όπως η περιοριστική µισθολογική πολιτική της Γερµανίας η οποία ενισχύει την ανταγωνιστικότητά της στηρίζοντας την ανάπτυξή τις στις εξαγωγές και για την οποία διαµαρτυρήθηκε και η Γαλλία). Η Γερµανία έχει µεγάλα πλεονάσµατα εξωτερικών συναλλαγών, ενώ συγχρόνως αρνείται να στηρίξει τις ελλειµµατικές χώρες. Η Γερµανία είναι για την Ελλάδα ό,τι η Κίνα για τις ΗΠΑ. Πώς θα µειώσουν οι χώρες της Νότιας Ευρώπης τα ελλείµµατά τους αν η Γερµανία δεν δεχθεί µείωση του τεράστιου πλεονάσµατός της; Θα λέγατε ότι µια χώρα µε προβλήµατα θα έπρεπε να φύγει από το ευρώ; Αν τα πράγµατα είναι εξαιρετικά δύσκολα, µε την έννοια µιας βαθιάς ύφεσης και υψηλής ανεργίας µε µικρές προοπτικές ανάκαµψης, θα µπορούσε να υπάρξει ένα προσωρινό διαζύγιο από το ευρώ.

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ & ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΣ

Η Ελλάδα που πληγώνει

«ΟΥΔΕΝ ΚΑΚΟΝ ΑΜΙΓΕΣ ΚΑΛΟΥ». Ποτέ ίσως δεν θα ήταν πιο επίκαιρο το αρχαίο ρητό παρά

στην τωρινή συγκυρία για την Ελλάδα. Και ίσως τα τωρινά δεινά της Ελλάδας οδηγήσουν σε µια πιο ορθολογική χρήση του χρήµατος του Έλληνα φορολογούµενου ώστε να αποφύγουµε κρίσεις όπως η τωρινή στο µέλλον. Ας δούµε µερικές µόνο πλευρές της ελληνικής πραγµατικότητας: // Επιτελείο «Ε»

χάνονται θέσεις εργασίας και σε άλλους τοµείς;

ΤΡΙΑ ΠΟΥΛΑΚΙΑ! Τώρα, µε την πίεση των εταίρων µας, προχωράµε σε αλλαγές, όπως η απλοποίηση των διαδικασιών ίδρυσης επιχειρήσεων. Μένει βέβαια ακόµη το δυσκολότερο στάδιο, αυτό της αδειοδότησης. Έπρεπε άραγε να φθάσουµε σε αυτό το σηµείο για να αντιληφθούµε ότι µόνο αν διευκολυνθεί η επιχειρηµατικότητα θα υπάρξουν ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας.

ΚΡΑΤΙΚΗ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ & ZAPPING Σε ένα υπερχρεωµένο κράτος η Βουλή διατηρεί τηλεοπτικό σταθµό. Με δεδοµένο ότι ο Έλληνας φορολογούµενος χρηµατοδοτεί ήδη τρία κρατικά τηλεοπτικά κανάλια, υπάρχει άραγε λόγος ύπαρξής του; Δεν θα µπορούσε το ίδιο έργο να παράγεται σε ένα γραφείο της ήδη υπερστελεχωµένης κρατικής τηλεόρασης;

ΚΑΠΟΙΟΙ ΘΑ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΠΑΝΤΑ ΔΟΥΛΕΙΑ! Ο αριθµός των εργαζοµένων στην ελληνική Βουλή αυξήθηκε σκανδαλωδώς τα τελευταία χρόνια, µάλιστα πρόσφατα προσλήφθηκαν άλλοι 200. Αφού δεν αυξήθηκε ο αριθµός των βουλευτών πώς δικαιολογείται η αύξηση αυτή, ενώ από χρόνια είναι γνωστή η υπερχρέωση του ελληνικού κράτους; Εκτός και αν επαρκής δικαιολογία είναι το βόλεµα ηµετέρων.

3 ΠΟΝΗΡΟΙ ΕΛΕΓΚΤΕΣ

Πώς δικαιολογείται η ύπαρξη εφοριακών µε ακίνητα των οποίων η προέλευση δεν δικαιολογείται από τα εισοδήµατά τους; Γιατί έπρεπε να φθάσουµε στο ΔΝΤ για να κινητοποιηθεί ο µηχανισµός ελέγχου όλων όσων φοροδιαφεύγουν, συµπεριλαµβανοµένων εκείνων που έργο τους είναι η καταπολέµηση της φοροδιαφυγής;

4 ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Στο φώς της δηµοσιότητας ήρθαν περιπτώσεις σκανδαλωδών δαπανών υπουργείων για συσκέψεις (2,5 χιλ. ευρώ για νερά, αναψυκτικά), γραφική ύλη και τηλεφωνικές επικοινωνίες. Και εδώ έπρεπε να φθάσουµε στα όρια της χρεοκοπίας για να γίνει κάτι;

5 ΣΤΕΙΡΟΣ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΣ! Η ανεργία έχει φθάσει στα ύψη. Στο περιβάλλον αυτό συνδικαλιστές εµπόδιζαν τον κατάπλου κρουαζιερόπλοιων, τα οποία δεν απασχολούσαν µεν Έλληνες ναυτικούς όµως τονώνουν οικονοµικά τις τοπικές κοινωνίες. Γιατί πρέπει να 48 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΛΟΓΙΑ, ΛΟΓΙΑ, ΛΟΓΙΑ Μέχρι πότε θα ακούγονται δηλώσεις για εξυγίανση του συστήµατος προµηθειών στα νοσοκοµεία; Έπρεπε να φθάσουµε στα όριά του το σύστηµα για να κινηθούµε µε πιο γρήγορους, ευρωπαϊκούς, ρυθµούς; Αυτά είναι µερικά µόνο από τα ερωτήµατα που περιγράφουν τα παράλογα της ελληνικής πραγµατικότητας. Σε γενικές γραµµές περιγράφουν ένα status quo αδιαφάνειας, αγκυλώσεων, ανεπαρκούς λογοδοσίας των κυβερνώντων προς τους κυβερνωµένους και προσκόλλησης σε δοµές που στραγγαλίζουν την οικονοµία και, τελικά, τη διατηρήσιµη ευηµερία των πολιτών. Η τωρινή συγκυρία είναι ιδιαίτερα δύσκολη για την Ελλάδα. Οι όροι που µας έχουν θέσει η ΕΕ και το ΔΝΤ είναι σκληροί. Από την άποψη ότι βυθίζουν την οικονοµία σε µεγαλύτερη ύφεση. Από την άλλη πλευρά όµως, τώρα που το κόστος της ανεπαρκούς πολιτικής όλων των προηγούµενων κυβερνήσεων το αισθάνεται η κοινωνία, µπορεί να βγει και κάτι καλό από τις τωρινές περιπέτειες της Ελλάδας: διαφάνεια και υπευθυνότητα στην πολιτική διαχείριση µε πολίτες που απαιτούν χρηστή διοίκηση και διαφάνεια καθώς πλέον έµαθαν, µε σκληρό τρόπο, πόσο υψηλό είναι για όλους το κόστος της επίπλαστης ευηµερίας όπως αυτή των προηγούµενων ετών.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 49

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

BANKERS’ vALUE

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Oι κίνδυνοι για τη σταθερότητα

Εν αναµονή της έκθεσης της ΕΚΤ για τη σταθερότητα του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος το Φθινόπωρο. Οι βασικοί όµως άξονες - εν δυνάµει κίνδυνοι, πάνω στους οποίους αναµένεται να κινηθεί, παρουσιάστηκαν πρόσφατα και καταδεικνύουν εκείνα τα σηµεία στα οποία πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή και βαρύτητα. // Επιτελείο «Ε»

έες διαγραφές δανείων 123 δισ. ευρώ για τις ευρ ω πα ϊ κέ ς τ ράπ εζ ε ς τ ο 2010 και 105 δισ. το 2011, µετά από διαγραφές 238 δισ. ευρώ τη διετία 2007-09, προέβλεψε συγκεκριµένα ο αντιπρόεδρος της ΕΚΤ. Οι κίνδυνοι και αδυναµίες της οικονοµίας που θα αποτελέσουν ισχυρές προκλήσεις για το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα είναι: 1. Ένταση της ανησυχίας στις αγορές για τη δηµοσιονοµική κατάσταση των χωρών, η οποία επηρεάζει τις τράπεζες που έχουν έκθεση σε κρατικό χρέος, αυξάνοντας το κόστος χρηµατοδότησής τους αλλά και µειώνοντας την αξία του χαρτοφυλακίου τους.

ναµία εξυπηρέτησης των δανείων των νοικοκυριών που επηρεάζονται και τις απώλειες για τις τράπεζες. 5. Η πιθανότητα να µην διατηρηθεί η πρόσφατη κερδοφορία των τραπεζών, µε αποτέλεσµα οι διαγραφές δανείων και οι απώλειες από τίτλους να καταστούν δυσβάστακτες. Η ΕΚΤ θεωρεί πάντως ότι σε αντίθεση µε τις απώλειες της περιόδου 2008-2009 που δεν ήταν δυνατό να προβλεφθούν, οι τράπεζες σήµερα είναι σε καλύτερη θέση για να εκτιµήσουν το ύψος

2. Διατήρηση των υψηλών δηµοσίων ε λ λειµµάτων η οποία θα οδηγήσει σε υπερχρέωση τα κράτη. Σε αυτή την περίπτωση η απώλεια της εµπιστοσύνης των επενδυτών σε κρατικούς τίτλους θα οδηγήσει σε υψηλά spreads και για τις τράπεζες αλλά και υψηλότερο κόστος δανεισµού για τον ιδιωτικό τοµέα, Λουκάς Παπαδήµος εκτοπίζοντας συγχρόνως τράπεζες και επιχειρήσεις από τις οµολογιακές αγορές, σε µια των διαγραφών και έχουν σχηµατίσει ανατροφοδότηση δυσµενών εξελίξεων. επαρκείς προβλέψεις. 3. Η πιθανότητα το υψηλό επίπεδο δανεισµού των επιχειρήσεων της Ευρωζώνης, η χαµηλή κερδοφορία το 2008 και 2009 και η στενότητα χρηµατοδότησης να οδηγήσουν σε περισσότερες πτωχεύσεις και απώλειες δανείων για τις τράπεζες. 4. Η ανεργία να αυξηθεί περισσότερο, καθιστώντας αναπόφευκτες την αδυ50 ΕΠΙΛΟΓΗ

6. Η µεγάλη έκθεση των τραπεζών σε εµπορικά ακίνητα και τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η υποχώρηση των τιµών και των ενοικίων των εµπορικών ακινήτων µπορεί να δηµιουργήσει κινδύνους για τις τράπεζες µε µεγάλη έκθεση στην αγορά αυτή. Όσον αφορά την έκθεση

στις χώρες της Κ.Α. Ευρώπης, σηµείο πιθανού κινδύνου είναι το γεγονός ότι το µακροοικονοµικό περιβάλλον έχει µεν βελτιωθεί σ την περιοχή, όµως το υπόλοιπο των δανείων σε ευρώ παραµένει υψηλό και σε περιβάλλον αυξηµένων δανειακών υποχρεώσεων των χωρών περικλείει συναλλαγµατικό κίνδυνο για τις τράπεζες. 7. Πρόσθετος κίνδυνος είναι η αυξηµένη µεταβλητότητα των χρηµατοοικονοµικών αγορών ιδίως αν οι µακροοικονοµικές συνθήκες αποδει-

χθούν κατώτερες των προσδοκιών. Σε σχόλιο του, ο µέχρι πρόσφατα αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, Λουκάς Παπαδήµος, τόνισε ότι κρίνοντας τη σηµασία των κινδύνων από την πιθανότητα υλοποίησής τους και τις επιπτώσεις τους, πιο σηµαντικοί είναι ο πρώτος και ο δεύτερος. Συνεπώς, ο φόβος η ελληνική κρίση να αποτέλεσε το πρώτο επεισόδιο µιας γενικευµένης κρίσης κρατικών χρεών παραµένει η κυριότερη ανησυχία.

��

BANKERS’ vALUE

E ΞΕΛΙΞΕΙΣ & ΤΑΣΕΙΣ

Μια επικίνδυνη φούσκα

Τα εξωχρηµατιστηριακά παράγωγα έφτασαν το ιλιγγιώδες επίπεδο των 615 τρισ. δολαρίων στο τέλος του 2009, σύµφωνα µε τα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισµών, της κεντρικής τράπεζας των κεντρικών τραπεζών του πλανήτη.

Τιµ Γκάιτνερ

ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΤΙΛΗΦΘΟΥΜΕ την τάξη µεγέθους της αξίας των παραγώγων αυτών θα πρέπει να αναφερθεί ότι ισοδυναµεί µε πάνω από 10 (!) φορές το µέγεθος του παγκόσµιου προϊόντος (58 τρισ. δολάρια το 2008). Η ονοµαστική αξία τους αυξήθηκε κατά 2% το τελευταίο εξάµηνο του 2009. Όσον αφορά τα γνωστά σε εµάς CDS, η ονοµαστική τους αξία µειώθηκε 9% το 2ο εξάµηνο του 2009 και η αγοραία αξία τους κατά 35% το 2009 συνολικά καθώς οι επενδυτές κατέγραψαν απώλειες, τις οποίες επεδίωξαν να αντισταθµίσουν στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της τράπεζας, η αξία των CDS µειώθηκε σε όλες τις κατηγορίες εκτός από τα κρατικά οµόλογα όπου αυξήθηκε 10%, καθώς η δηµοσιονοµική κατάσταση των χωρών επιδεινώθηκε λόγω των αυξανόµενων ελλειµµάτων και αποτέλεσε πεδίο κερδοσκοπικών επιθέσεων. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ονοµαστική αξία αναφέρεται στην αξία των συµβολαίων που έχουν συναφθεί αλλά εκκρεµεί η

52 ΕΠΙΛΟΓΗ

εκκαθάρισή τους, και αποτελεί ένδειξη του µεγέθους της αγοράς ενώ η αγοραία αξία αποτελεί ένδειξη του µεγέθους του χρηµατοοικονοµικού κινδύνου που µεταβιβάζεται µε τα συµβόλαια αυτά. Η τεράστια αυτή αγορά αποτελεί εν δυνάµει κίνδυνο για την παγκόσµια

οικονοµία καθώς τα συµβόλαια κλείνονται διµερώς από τους traders στην οθόνη του υπολογιστή τους. Ο υπουργός Οικονοµικών των ΗΠΑ, Τιµ Γκάιτνερ, ζητά να υπάρξει διαφάνεια στην αγορά αυτή, κάτι που άλλωστε αποτελεί στόχο και του G 20, και τα παράγωγα αυτά να διαπραγµατεύονται και να εκκαθαρίζονται κεντρικά σε ηλεκτρονική πλατφόρµα. Μια τέτοια εξέλιξη θα αυξήσει το κόστος των συναλλαγών αυτών καθώς θα συνοδεύεται και από υποχρέωση διατήρησης περιθωρίων ρευστότητας, (επιχείρηµα που υποστηρίζουν περισσότερο οι traders εµπορευµάτων), όµως είναι ο µόνος τρόπος να αποτραπούν οι κερδοσκοπικές συναλλαγές που θέτουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα της παγκόσµιας οικονοµίας. Παράδειγµα χαρακτηριστικό, η εκτόξευση των τιµών του πετρελαίου το καλοκαίρι του 2008 και πρόσφατα των CDS στα ελληνικά (και όχι µόνο) κρατικά οµόλογα.

Αφυπνίζονται οι επόπτες Καλύτερα αργά παρά ποτέ. Οι ευρωπαίοι χρηµατιστηριακοί επόπτες αναλαµβάνουν δράση για την εύρυθµη λειτουργία του συστήµατος. Στόχος να εντοπίσουν πιθανές παραβιάσεις των κανόνων και καταχρήσεις στις δυνάµεις της αγοράς.

µεγάλη υποχώρηση των χρηµατιστηρίων, ιδίως των τιµών των τραπεζικών µετοχών, απόρροια των συνεχών αναφορών σε διεθνή µέσα ενηµέρωσης για πιθανή χρεοκοπία της Ελλάδας και µετάδοση της κρίσης στην Ισπανία και την Πορτογαλία και σε άλλες

αδύναµες δηµοσιονοµικά χώρες αλλά και των συνεχών «περίεργων» υποβαθµίσεων από τους οίκους αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας των χωρών αυτών µόλις ανακοινώθηκε ο ευρωπαϊκός µηχανισµός στήριξης, χτύπησε το καµπανάκι του κινδύνου στους

Το κόστος στις τράπεζες

Φόρους στις τράπεζες θα επιβάλλει κάθε χώρα ξεχωριστά στην περίπτωση που αυτές έχουν διασωθεί µε τα χρήµατα των φορολογουµένων. ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ενός φόρου στις τράπεζες σε παγκόσµιο επίπεδο που θα καλύπτει το κόστος διάσωσης των συστηµικά σηµαν τικών ιδρυµάτων, ώστε να διασφαλιστούν ίσοι όροι ανταγωνισµού φαίνεται να µπαίνουν στο ράφι και τη θέση του να παίρνουν φόροι που θα επιβάλλει κάθε χώρα ξεχωρισ τά σ την περίπτωση που τράπεζες έχουν διασωθεί µε χρήµατα των φορολογουµένων. Υπέρ του φόρου σε παγκόσµιο επίπεδο είχαν ταχθεί η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερµανία και οι ΗΠΑ, όµως οι υπόλοιποι ηγέτες του G20, ιδίως ο Καναδάς αντέδρασαν. Η Βρετανία θέσπισε ήδη φόρο στις τράπεζες από τον οποίο θα εισπράξει 2 δισ λίρες το 2011, ε ν ώ α ν ά λ ο γ ο φ ό ρ ο έχουν ανακοινώσει η Γαλλία και από το 2012 η Γερµανία. Κατά του ενιαίου φόρου είχαν ταχθεί και οι µεγάλοι τραπεζίτες του πλανήτη. Το κόσ τος

Πίτερ Σάντς α π ό τ ην ε κκα θ ά ρισ η µ ια ς τράπεζας που καταρρέει ή τη σ τήριξή της πρέπει να αναλαµβάνεται από τους επενδυτές-µετόχους, τους πιστωτές της και στην περίπτωση που υπάρξει επιπλέον κόστος αυτό πρέπει να αναληφθεί από τον τραπεζικό κλάδο της χώρας

επόπτες των ευρωπαϊκών χρηµατιστηρίων και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε έκτακτη ανακοίνωσή της η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Ρυθµιστικών Αρχών δηλώνει ότι θα εντείνει την παρακολούθηση των χρηµατιστηριακών αγορών και των αγορών παραγώγων (ιδίως των εξωχρηµατιστηριακών, κάτι που τονίζεται ιδιαίτερα και στο κοινό ανακοινωθέν µετά τη σύνοδο του G20 στο Μπουσάν της Ν. Κορέας) ώστε να εντοπίσει πιθανές παραβιάσεις των κανόνων και κατάχρηση των δυνάµεων της αγοράς. Στο ίδιο κλίµα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία δηλώνει ότι µια από τις κύριες προτεραιότητές της είναι η ενίσχυση της διαφάνειας στις αγορές αλλά και η διερεύνηση του ρόλου των οίκων αξιολόγησης στην τρέχουσα αναταραχή αλλά και γενικότερα. Όπως δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος της Επιτροπής, Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, προλειαίνοντας το έδαφος για έναν Ευρωπαϊκό οίκο αξιολόγησης: «Είναι

µε έναν ex post φόρο. Αυτή είναι η άποψη του Institute of International Finance, µέλη του οποίου είναι οι 400 µεγαλύτερες τράπεζες του κόσµου. Ο ε π ι κ ε φ α λ ή ς τ ο υ, P e t e r S and s , CEO τ η ς St andard Chartered, προτείνει το όποιο ρυθµιστικό πλαίσιο αποφα-

σιστεί, να επιτρέπει στις αρχές να παρεµβαίνουν πριν η τράπεζα φτάσει στο όριο της κατάρρευσης, κάτ ι που θα µπορούσε να γίνει µε εκπτώσεις (haircut) στις απαιτήσεις τ ων πισ τ ωτ ών τ ης. Μόνον έτσι θα µπορεί να προληφθεί η ταχύτατη απώλεια εµπιστοσύνης στην αγορά και η κατακρήµνιση αξίας τίτλων και άλλων στοιχείων που µπορεί να οδηγήσει σε συσ τηµική κρίση (βλ. Lehman Brothers). Αυσ τηροί πλέον και µε τον εαυτό τους, οι τραπεζίτες ζητούν ο φόρος να επιβάλλεται ex post. Μόνον έτσι περιορίζ ε ται ο ηθικός κίνδυνος. Η ύπαρξη ενός φόρου που θα επιβάλλεται προληπτικά µπορεί να συντηρήσει κακές πρακτικές καθώς θα ωθεί τις αρχές σε προσπάθεια διάσωσης µιας τράπεζας µε χρήµατα άλλων και όχι στην οµαλή διάλυσή της χωρίς κινδύνους για το σύστηµα.

λογικό να έχουµε µόνο τρεις οίκους αξιολόγησης, να προέρχονται όλοι από µία χώρα και να µην υπόκεινται σε κανενός είδους εποπτεία;». Η Επιτροπή προτείνει εποπτεία των οίκων αξιολόγησης από τη νέα Ευρωπαϊκή Αρχή Αξιών και Μανουέλ Μπαρόζο Αγορών και κανόνες διαφάνειας στη λειτουργία τους. Ο πρόεδρος του Eurogroup, Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ χαρακτήρισε την πρόσφατη υποβάθµιση των ελληνικών κρατικών οµολόγων παράλογη και ο επίτροπος Όλι Ρεν άδικη.

ΕΠΙΛΟΓΗ 53

BANKERS’ vALUE

E ΞΕΛΙΞΕΙΣ & ΤΑΣΕΙΣ

Το µάθηµα Ελλάδα

Από την επεκτατική δηµοσιονοµική πολιτική σε έναν κόσµο που, µε το παράδειγµα προς αποφυγή της χώρας µας, λαµβάνει µέτρα για τον περιορισµό των δηµόσιων ελλειµµάτων.

Με το παράδειγµα προς αποφυγή της Ελλάδας, που καθυστέρησε να λάβει τα αναγκαία δραστικά µέτρα περικοπής δαπανών, η Ισπανία και η Πορτογαλία λαµβάνουν πρόσθετα µέτρα µείωσης των ελλειµµάτων τους σε «αρµονική» συµφωνία µε την αντιπολίτευση αντιπολίτευση. Γιατί όπως δηλώνουν αυτό είναι µεγαλύτερη προτεραιότητα. προτεραιότητα Σύµφωνα µε την Έλενα Σαλγάδο, την Ισπανίδα υπουργό Οικονοµικών Οικονοµικών, η µείωση των ελλειµµάτων στην τωρινή συγκυρία είναι πιο σηµαντική από την ανάπτυξη ανάπτυξη. Όπως τονίστηκε από τους υπουργούς Οικονοµικών και τους κεντρικούς τραπεζίτες του G20 Ν. µετά τη σύνοδό τους στο Μπουσάν της Ν Κορέας, οι πρόσφατες εξελίξεις στις Κορέας αγορές κρατικών οµολόγων (έµµεση αναφορά στην περίπτωση της Ελλάδας) Ελλάδας αναδεικνύουν σε άµεση προτεραιότητα τη µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων στις χώρες µε υψηλά ελλείµµατα. ελλείµµατα Αναγνωρίζοντας ότι η επεκτατική δηµοσιονοµική πολιτική δεν είναι πλέον επιλογή σε έναν κόσµο όπου η εµπιστοσύνη των επενδυτών στα κρατικά οµόλογα κινεί τα νήµατα και ο επικεφαλής του ΔΝΤ, ΔΝΤ Ντοµινίκ Στρος Καν, Καν ο οποίος µέχρι πρότινος προειδοποιούσε για τους κινδύνους πρόωρης απόσυρσης των µέτρων στήριξης της οικονοµίας πριν εδραιωθεί η ανάκαµψη –µε ασφαλή ένδειξη την αύξηση της απασχόλησης– επικροτεί τη στροφή πολιτικής. πολιτικής Όπως όµως χαρακτηριστικά τόνισε η Γαλλίδα υπουργός, υπουργός Κριστίν Λαγκάρντ: «Πρέπει να µειώσουµε τα ελλείµµατα και οικονοµία συγχρόνως να στηρίξουµε την οικονοµία. Το πρόβληµα είναι πως να συνδυάσουµε τους δύο στόχους» στόχους». Σε µια ιδιότυπη συµµαχία και ο Αµερικανός υπουργός, υπουργός Τιµ Γκάιτνερ, έχει τις ίδιες απόψεις καθώς η αύξηση της απασχόλησης στην αµερικανική οικονοµία εξασθενεί, ένδειξη εξάντλησης των επιπτώσεων των µέτρων στήριξης της αµερικανικής Ντοµινίκ Στρος Καν οικονοµίας. Από θέση ισχύος ισχύος, βέβαια, καθώς µε το δολάριο παγκόσµιο αποθεµατικό νόµισµα και µε αυξανόµενο πληθυσµό που ασφαλιστικό δεν µειώνει τις πιέσεις στο ασφαλιστικό, αντιµετωπίζει τα προβλήµατα των οικονοµιών της Ευρώπης Ευρώπης. 54 ΕΠΙΛΟΓΗ

Οι κεντρικοί τραπεζίτες προβλέπουν Μπεν Μπερνάνκε ΠΙΟ ΑΙΣΙΟΔΟΞΟΣ για την πορεία της ανάκαµψης της αµερικανικής οικονοµίας, εµφανίστηκε ο πρόεδρος της Fed, Μπεν Μπερνάνκε στην πρόσφατη παρουσίαση των προοπτικών της στην Επιτροπή Οικονοµικών Υποθέσεων του Κογκρέσου. Εκτιµά ότι τα σχεδόν µηδενικά επιτόκια της κεντρικής τράπεζας και η ενίσχυση του τραπεζικού συστήµατος (τα µέτρα της Fed και του υπουργείου Οικονοµικών έφθασαν το 1 τρισ. δολ.) στήριξαν την οικονοµία ώστε αυτή να αναπτυχθεί φέτος και το 2011. Για φέτος προβλέπει ρυθµό ανάπτυξης της οικονοµίας 3,5%, που όµως θα συνδυαστεί µε περιορισµένη άνοδο της απασχόλησης. Όπως δήλωσε, θα απαιτηθεί µεγάλο διάστηµα µέχρι να ξανακερδηθούν τα 8,5 εκατ. θέσεων εργασίας που χάθηκαν τη διετία της ύφεσης 2008-09.

Ζαν Κλοντ Τρισέ ΧΑΜΗΛΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, 1% περίπου, προβλέπει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για τη ζώνη του ευρώ τη διετία 2010-2011. Ο πρόεδρός της, Ζαν Κλοντ Τρισέ, εκτιµά ότι η ανάκαµψη της Ευρωζώνης θα συνεχισθεί µε διακυµάνσεις στο χρόνο και διαφορές ανάµεσα στις χώρες και ότι θα πιέζεται από την εξυγίανση των ισολογισµών των τραπεζών και των επιχειρήσεων και την υψηλή ανεργία. Θεωρεί ότι τα χαµηλά επιτόκιά της και τα προσωρινά µέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας παρέχουν την αναγκαία στήριξη στην οικονοµία. Δηλώνει ότι θα συνεχίσει την πολιτική αγοράς κρατικών τίτλων των χωρών-µελών της για να αποτρέψει την αποσταθεροποίηση της αγοράς αυτής (οι εκτιµήσεις µιλούν για αγορές αξίας 40 δισ. ευρώ ως τα µέσα Ιουνίου) και χορήγησης απεριόριστης ρευστότητας στις τράπεζες όσο οι συνθήκες το απαιτούν.

��

�

��

56 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ vALUE

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ Ε ΛΛΑΔΑ

Αξία έχει να ξέρουµε την αλήθεια για τις κυοφορούµενες συγχωνεύσεις

Τρεις γαµπροί, πολλές νύφες Πού θα καταλήξει το γαϊτανάκι των εξαγορών και συγχωνεύσεων στον τραπεζικό κλάδο στην Ελλάδα; Η χειρότερη πιθανή κατάληξη είναι να µην οδηγήσει πουθενά. Δεν υπάρχει όµως πιο δυσµενές σενάριο για το ελληνικό χρηµατοπιστωτικό σύστηµα από το να παραµείνει στο τέλος του 2010 όπως ακριβώς ήταν στα τέλη του 2009. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

αθώς συµπληρώνεται το πρώτο 6µηνο της πιο δύσκολης χρονιάς της τελευταίας 15ετίας για τον τραπεζικό κλάδο, ολοκληρώνεται και ο πρώτος βασικός κύκλος των συζητήσεων µεταξύ όλων των διοικήσεων για τα νέα σχήµατα που θα προκύψουν από ένα µεγάλο κύµα εξαγορών και συγχωνεύσεων τραπεζών. Τα αποτελέσµατα του πρώτου τριµήνου που δηµοσίευσαν οι εισηγµένες στο Χρηµατιστήριο Ελληνικές τράπεζες οδηγούν σε 3 βασικά συµπεράσµατα: 1. Οι τράπεζες δεν είναι πλέον διατεθειµένες να πληρώσουν πάλι µια βαριά έκτακτη εισφορά. 2. Προτιµούν να χρησιµοποιούν τα κέρδη που πραγ-

µατοποιούν για την εξυγίανση των ισολογισµών τους και 3. Μέσα σε ένα κλίµα έντονου λαϊκισµού και αλληλο-καταγγελιών οι τραπεζίτες δεν θέλουν να αποτελέσουν σ τόχο για «υπερ-κέρδη» που «στραγγαλίζουν τους δανειολήπτες» και άλλα παρόµοια. Από την άλλη όµως πλευρά οι λογιστικές καταστάσεις αναδεικνύουν τα σοβαρά προβλήµατα που προκαλεί στο τραπεζικό µας σύστηµα η χαµηλή αξιοπιστία του ελληνικού κράτους. Οι καταθέσεις εξακολουθούν να ταξιδεύουν σε προορισµούς εκτός Ελλάδος έστω κι αν ο ρυθµός εκροής δείχνει να επιβραδύνεται σηµαντικά. Οι τράπεζες δυσκολεύονται να χρηµατοδο-

τήσουν την επέκταση των εργασιών τους και κυρίως την υποστήριξη των δανειακών τους προϊόντων. Οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν πρόβληµα κεφαλαιακής επάρκειας. Έχουν πρόβληµα ρευστότητας καθώς το διαθέσιµο χρήµα εξακολουθεί να είναι πολύ ακριβό. Είναι προφανέ ς ότι οι Έλ ληνε ς τραπεζίτες έχουν δύο βασικές επιλογές: Η πρώτη είναι να υποκύψουν στις πιέσεις των συναδέλφων τους από το εξωτερικό και να ρευσ τοποιήσουν τις θυγατρικές τους στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη µε το χαµηλό τίµηµα που απαιτούν οι συγκυρίες. Η δεύτερη είναι να συµµαχήσουν µεΕΠΙΛΟΓΗ 57

BANKERS’ vALUE ταξύ τους, να ενώσουν τις δυνάµεις τους, να δηµιουργήσουν οικονοµίες κλίµακας περιορίζοντας τις λειτουργικές τους δαπάνες, µε απλά λόγια να ενώσουν το Ενεργητικό και να µοιράσουν το Παθητικό. Ήδη, η κυβέρνηση έχει προετοιµάσει το έδαφος ώστε οι πρώτες κινήσεις προς την κατεύθυνση των συγχωνεύσεων να τύχουν σηµαντικών και φορολογικών πλεονεκτηµάτων. Για παράδειγµα έχει αλλάξει το θεσµικό πλαίσιο για την ενοικίαση επαγγελµατικών χώρων και µέσα σε 4 µήνες είναι δυνατόν οι τράπεζες που θα συγχωνευτούν να περιορίσουν δραµατικά τον αριθµό των καταστηµάτων τους….Το υπουργείο Εργασίας έχει χαλαρώσει το θεσµικό πλαίσιο για τις απολύσεις (από 2% σε 5% µηνιαίως) αλλά και το κόστος της αποζηµίωσης. Συγχρόνως, Πρωθυπουργός και υπουργός Οικονοµικών καλούν τις τράπεζες να προχωρήσουν σε σ τρατηγικές κινήσεις που θα διασφαλίσουν το µέλλον του συστήµατος. Όλα δείχνουν πως οι διοικήσεις των τραπεζών θα χρησιµοποιήσουν το νέο

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ Ε ΛΛΑΔΑ

θεσµικό πλαίσιο για την αναδιάρθρωση του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Σε πρώτη φάση, το µοντέλο που θα χρησιµοποιηθεί είναι η εξαγορά σωσίβιο της Αspis Βank από το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο. Η απόκτηση ποσοστού της Αspis Βank από το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο µπορεί να αποτελέσει οδηγό για άλλες, αντίστοιχες κινήσεις διάσωσης µικρότερων τραπεζών από την ασφυξία. Το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο συµµετείχε στην αύξηση µετοχικού κεφαλαίου της Αspis, εξασφαλίζοντας µε τον τρόπο αυτό ποσοστό λίγο κάτω από το 33,3% της τράπεζας, προκειµένου να αποφύγει την υποβολή δηµόσιας προσφοράς. Η Αspis Βank λειτουργεί προς το παρόν ως θυγατρική του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου. Η κυβέρνηση τώρα για να επιταχύνει τις εξελίξεις, έσπευσε να χρησιµοποιήσει τα πρώτα 5 δισ. ευρώ από τον Μηχανισµό Στήριξης της Ελληνικής οικονοµίας για την ίδρυση του Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας, το οποίο προικοδοτείται µε 10 δισ. ευρώ.

Η Εθνική Τράπεζα, η Αγροτική και το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο θα είναι οι άξονες γύρω από τους οποίους θα υλοποιηθούν οι αλλαγές και οι τραπεζικοί γάµοι στη χώρα.

ΤΑΜΕΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ

Ξεκινούν τα τεστ αντοχής

Αποστολή του Ταµείου είναι να υποβάλλει τις τράπεζες σε τεστ αντοχής, προκειµένου να διαπιστώσει εγκαίρως τις ανάγκες για κεφάλαια που θα προκύψουν µετά τις διαγραφές των επισφαλών απαιτήσεων. Το Ταµείο θα έρχεται αρωγός στην περίπτωση που οι διοικήσεις των πιστωτικών ιδρυµάτων γνωστοποιήσουν ότι δεν µπορούν να καλύψουν τις ανάγκες αυτές από την αγορά (µέσω αύξησης κεφαλαίου). Είναι προφανές ότι οι Έλληνες τραπεζίτες θέλουν να αποφύγουν την προσφυγή στο Ταµείο µε κάθε τρόπο. «Οι ελληνικές τράπεζες θα περιορίσουν δραστικά τις πιθανότητες να υποχρεωθούν να προσφύγουν στο ταµείο εφόσον υπερβούν ορισµένα στερεότυπα του παρελθόντος, δεν µείνουν άβουλες και ακίνητες, αλλά µε σύνεση και ορθολογισµό λάβουν τις µεγάλες αποφάσεις που οι καιροί απαιτούν» δήλωσε στην πρόσφατη γενική συνέλευση των µετόχων ο διευθύνων σύµβουλος της Εθνικής Τράπεζας, Απόστολος Ταµβακάκης. Το πρόβληµα, βέβαια, κρύβεται στις αποτιµήσεις. Σήµερα το µετοχικό κεφάλαιο των 5 µεγαλύτερων τραπεζών (Εθνική, Eurobank, Alpha, Πειραιώς και Αγροτική) δεν ξεπερνά συνολικά τα 30 δισ. ευρώ. Στην περίπτωση που εξαντληθεί το κεφάλαιο των 10 δισ. ευρώ του Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας που διατίθεται για τη µετοχική στήριξη των τραπεζών, το 30% του µετοχικού κεφαλαίου του συστήµατος θα ελέγχεται από το Δηµόσιο. Με αυτή την ισχυρή συµµετοχή, το Δηµόσιο ενδεχοµένως να αναδειχθεί ο µεγαλύτερος µέτοχος, οδηγώντας έτσι στην κρατικοποίηση κάποιων πιστωτικών ιδρυµάτων. Αυτό ακριβώς προσπαθούν να αποφύγουν οι Έλληνες τραπεζίτες. Η Ελλάδα υπέφερε για πολλές δεκαετίες από το κρατικά ελεγχόµενο τραπεζικό σύστηµα. Σε καµία περίπτωση δεν πρέπει η Ελλάδα να κατρακυλήσει στο οδυνηρό παρελθόν. Η επόµενη δεκαετία για την Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη θα είναι πολύ διαφορετική από αυτή που βιώσαµε µέχρι σήµερα. Ακόµη κι όταν θα επιστρέψει η οικονοµική ανάπτυξη, τίποτε δεν θα µοιάζει µε την περίοδο ανόδου που έχει προηγηθεί.

58 ΕΠΙΛΟΓΗ

Τραπεζικοί γάµοι Το ποιος θα ενωθεί µε ποιόν δεν είναι θέµα συγκυριών, ούτε προσωπικών εκτιµήσεων και προτιµήσεων…Τα stress tests του Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας θα καθορίσουν τα ζευγάρια. Για να λειτουργήσει το σύστηµα θα πρέπει η Εθνική Τράπεζα να συνδεθεί µε όποια από τις µεγάλες ιδιωτικές (Eurobank, Alpha, Πειραιώς, Κύπρου κ.ά.) αντιµετωπίσει µε επιτυχία τα stress tests της Τράπεζας της Ελλάδος, καθώς το πρόβληµα δεν είναι απλώς η συγχώνευση, αλλά η «βιωσιµότητα» του νέου σχήµατος στις αντίξοες συνθήκες των επόµενων ετών. Η Εθνική Τράπεζα, η Αγροτική και το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο θα είναι οι άξονες γύρω από τους οποίους θα υλοποιηθούν οι αλλαγές. Όσες από τις ιδιωτικές τράπεζες αντιµετωπίσουν δυσκολίες στα stress test, θα πρέπει να βρουν διέξοδο σε αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου από τους µεγαλοµετόχους τους είτε από νέους επενδυτές – αγοραστές. Διαφορετικά θα πρέπει να παραδώσουν το management στα στελέχη του Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας. Από την άλλη πλευρά, ο µοναδικός ρεαλιστικός φόβος για όποιον επενδύει σήµερα σε τραπεζικές µετοχές του ελληνικού χρηµατιστηρίου είναι το ενδεχόµενο dilution των µετοχών. Αλλά κι αυτός έχει ήδη προεξοφληθεί στο έπακρο. Εφόσον κάποια τράπεζα υποχρεωθεί να προχωρήσει, τώρα µέσα στην αρνητική συγκυρία σε µια αύξηση του µετοχικού της κεφαλαίου, η έκδοση νέων µετοχών θα µειώσει αµέσως την αξία των υφισταµένων. Ακόµη χειρότερη θα είναι η κατάσταση αν η τράπεζα προσφύγει στα 10 δισ. ευρώ που προβλέπει ο Μηχανισµός Στήριξης της ελληνικής οικονοµίας. Αυτή τη στιγµή, οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών δεν έχουν σκοπό να προχωρήσουν σε αυτές τις επιλογές. Η συµµαχία µε κάποιον ισχυρό ευρωπαϊκό όµιλο είναι µια περισσότερο εύπεπτη επιλογή. Εφόσον βασικός µέτοχος των ιδιωτικών ελληνικών τραπεζών καταστεί µια µεγάλη ισχυρή και αξιόπιστη κεντροευρωπαϊκή τράπεζα, τότε οι τράπεζες αυτές θα µπορούν να δανείζονται µε όρους Ευρώπης και όχι µε την αδύναµη πιστοληπτική αξιοπιστία του Ελληνικού Κράτους. Στο πλαίσιο αυτό τελευταία ακούγονται φήµες για την προσέγγιση της Eurobank µε µεγάλο (και εύρωστο κεφαλαιακά) ευρωπαϊκό όµιλο. Ανάλογες φήµες κυκλοφορούν και για την Alpha, για την οποία εµφανίζονται δηµοσιεύµατα εκδήλωσης ενδιαφέροντος από την Κεντρική Ευρώπη.

Τα «5» αγκάθια του τραπεζικού συστήµατος 1

ΟΜΟΛΟΓΑ. Η δραµατική πτώση στις αποτιµήσεις των οµολόγων, τόσο αυτών του Ελληνικού Δηµοσίου όσο και των τραπεζικών, έχει εξασθενίσει τους ισολογισµούς των τραπεζών. Μόλις γίνει η αποτίµηση mark to market, οι τράπεζες θα πρέπει να γράψουν λογιστικές ζηµιές αρκετών εκατοντάδων εκατοµµυρίων ευρώ, αφαιρώντας τα ποσά αυτά από την καθαρή θέση τους.

SPREADS. Η βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει όρια και περιορισµούς. Οι Ελληνικές τράπεζες είναι υποχρεωµένες να δανείζονται από τις αγορές του εξωτερικού µε όρους Ελλάδας. Το κόστος δανεισµού των ελληνικών τραπεζών είναι υψηλό. Οι ξένοι επενδυτές εµφανίζονται απρόθυµοι να τοποθετήσουν τα χρήµατά τους σε ελληνικές επιχειρήσεις.

ΔΑΝΕΙΑ. Η εκροή καταθέσεων έχει περιορίσει τη διάθεση των τραπεζών για νέες χορηγήσεις δανείων. Η παραδοσιακή πηγή κερδοφορίας δηλαδή η χορήγηση νέων δανείων και η είσπραξη τόκων επιβραδύνεται µήνα µε το µήνα.

ΕΠΙΣΦΑΛΕΙΕΣ. Τα επισφαλή δάνεια ενδέχεται να φτάσουν ακόµα και το 10% του συνολικού χαρτοφυλακίου τους για το 2010. Με δεδοµένο το νοµοθετικό πλαίσιο «προστασίας των δανειοληπτών» που επινόησε η Κυβέρνηση, ακόµη και οι δανειολήπτες που µπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους, έχουν κάθε λόγο να αναβάλλουν τις πληρωµές.

ΘΥΓΑΤΡΙΚΕΣ. Οι περιοχές όπου δραστηριοποιούνται οι Ελληνικές τράπεζες έχουν ανάγκη ισχυρής και σταθερής χρηµατοδότησης. Σε άλλες εποχές αυτός θα ήταν ο παράδεισος για το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα. Σήµερα η εικόνα έχει ανατραπεί.

ΕΠΙΛΟΓΗ 59

��

BANKERS’ CLUB Α …

ΞΙΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ

Νέλλη Τζάκου-Λαµπροπούλου Αλέξανδρος Κοντόπουλος ΕΘΝΙΚΗ FACTORS

ΕΠΙΛΟΓΗ 61

BANKERS’ CLUB

ΕΛΙΞΙΡΙΟ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ Ανήκουν στους χρηµατοπιστωτικούς µάνατζερς που εστιάζουν στο πνεύµα και τις ανάγκες της εποχής τους µε µία διάθεση να αναπτύξουν εργασίες που µπορούν να συνδράµουν στην έξοδο της χώρας από την ύφεση. Ο λόγος για την Νέλλη Τζάκου-Λαµπροπούλου, γενική διευθύντρια Λειτουργιών και υπεύθυνη των Ηλεκτρονικών Εργασιών και Εναλλακτικών Δικτύων καθώς και πρόεδρο της Εθνική Factors και τον Αλέξανδρο Κοντόπουλο, διευθύνοντα σύµβουλο της θυγατρικής εταιρείας factoring της Εθνικής Τράπεζας. Συνέντευξη στη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

εσµός που λειτουργεί στην αγορά δεκαπέντε χρόνια περίπου, κα Τζάκου και κ. Κοντόπουλε, η πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων, κατάφερε να αποκτήσει οντότητα στη χώρα µας µέσα στην κρίση, ακριβώς γιατί αποτελεί αντίδοτο στην έλλειψη ρευστότητας. Αλέξανδρος Κοντόπουλος: Πράγµατι. Χρειάστηκε αρκετός χρόνος για να εισαχθεί στην αγορά και να γίνει ευρύτερα γνωστός στις επιχειρήσεις ο θεσµός της πρακτορείας επιχειρηµατικών απαιτήσεων. Δεν σας κρύβω ότι επειδή η έννοια του factoring ήταν κάπως παρεξηγηµένη στην αρχή της εισαγωγής του θεσµού στην αγορά, χρειάστηκε αρκετός χρόνος για να πειστεί το επιχειρηµατικό κοινό για τα οφέλη του. Τι µεγέθους είναι οι περισσότεροι πελάτες της αγοράς; Α. Κοντόπουλος: Εάν ορίσουµε έναν χώρο των µεσαίων επιχειρήσεων που κάνουν κύκλο εργασιών από 2,5 εκατ. έως 50 εκατ. ευρώ ετησίως, όπως και ορίζει σχετικά η ΤτΕ, εκεί συγκεντρώνεται το 80% του αριθµού των πελατών που κάνει χρήση των υπηρεσιών της πρακ τορείας επιχειρηµατικών 62 ΕΠΙΛΟΓΗ

απαιτήσεων. Βασ ική προϋπόθεση για µία εταιρεία να γίνει πελάτης του factoring είναι να έχει business to business. Το factoring δεν απευθύνεται στις εταιρείες που λειτουργούν retail.

Έχει γίνει λόγος για την αντικατάσταση των µεταχρονολογηµένων επιταγών, φαινόµενο που πήρε σηµαντικές διαστάσεις µέσα στην κρίση µε τις υπηρεσίες πρακτορείας επιχειρηµατικών απαιτήσεων. Το θέµα όµως επί του παρόντος φαίνεται να εξαντλείται µόνο σε συζητήσεις και χωρίς ουσιαστικές θεσµικές αλλαγές. Νέλλη Τζάκου-Λαµπροπούλου: Θα θέλαµε να προωθηθεί η αν τικατάσ τασ η τ ων µε τα χ ρονολογ ηµέ νων επιταγών µε το factoring. Γιατί η πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων µπορεί να προσφέρει µεγαλύτερη ασφάλεια στις συναλλαγές, µεγαλύτερη διαφάνεια, καλύτερο έλεγχο της πιστοδοτικής ικανότητας των οφειλετών και τελικά µία ουσιώδη λύση στο πρόβληµα των µεταχρονολογηµένων επιταγών. Είναι εξέλιξη που πρέπει να τη δούµε σ ταδιακά ως εφαρµογή αφού πρώτα θεσµοθετηθεί. Είναι σαφές ότι δεν µπορούµε να καταργήσουµε τις επιταγές από τη µία µέρα στην άλλη. Εποµένως, πρέπει να λη-

φθεί η σχετική απόφαση, να δοθούν κίνητ ρα σ τ ην επιχε ιρηµατ ικότ ητα ώστε µέσα σε ένα διάστηµα ενός µε δύο ετών ο τζίρος που γίνεται σήµερα στις µεταχρονολογηµένες επιταγές να περάσει στο factoring. Η πρακτική των ιδιωτών να δίνουν µεταχρονολογηµένες επιταγές θα παραµείνει και είναι πρακτική που θα αργήσει να «πεθάνει», αφορά όµως µικρά µεγέθη. Ο µεγαλύτερος τζίρος γίνεται από τις επιχειρήσεις εάν δούµε το θέµα σε απόλυτα νούµερα, εποµένως εάν δοθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις θα µπορέσει να υλοποιηθεί η µετάβαση. Πρακτική από την οποία θα έχει σηµαντικά οφέλη και το Δηµόσιο καθώς θα εισπράττει µεγαλύτερους φόρους.

Το factoring µπορεί να βοηθήσει σηµαντικά το Δηµόσιο, ιδίως στη σηµερινή δύσκολη συγκυρία. Δεν αξιοποιείται όµως σε µεγάλο βαθµό. Α. Κοντόπουλος: Κοιτάξτε, η πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων µπορεί να βοηθήσει οπουδήποτε παρατηρούν ται σηµαν τικοί χρόνοι πίστωσης και όπου µία κατά κανόνα επαναληπτική συµπεριφορά στη σχέση ενός προµηθευτή και ενός αγορασ τή. Δυσ τυχώς ορισµένα κοµµάτια

ΝΕΛΛΗ ΤΖΑΚΟΥ-ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ

«» .

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

του δηµόσιου τοµέα έχουν εξαιρετικά µακροχρόνιες περιόδους αποπληρωµής ή και άγνωστους χρόνους πληρωµής. Παρόλα αυτά τολµώ να πω ότι το factoring είναι µέσα σε αυτήν την αγορά σε ένα ποσοστό που του αναλογεί και έχει χρηµατοδοτήσει πολλές επιχειρήσεις για τις απαιτήσεις που έχουν από το ελληνικό δηµόσιο. Κάτι όµως που θα βοηθούσε εξαιρετικά θα ήταν η σωστή λογιστική και µηχανογραφική οργάνωση του Δηµοσίου ώστε ανά πάσα στιγµή να µπορεί να δίνει και στον «φάκτορα» ως εκδοχέα της απαίτησης, µία αναµενόµενη ηµεροµηνία πληρωµής και τουλάχιστον το ακριβές ποσό που οφείλει. Κάποιος που αγοράζει µία απαίτηση, εν προκειµένω ο

«φάκτορας» πρέπει να ξέρει τι αξία έχει αυτό που αγοράζει. Αυτό είναι επί του παρόντος δύσκολο σε αρκετές περιπτώσεις. Να σας δώσω ένα παράδειγµα, τα νοσοκοµεία που δεν έχουν µηχανογραφηµένο σύσ τηµα. Είναι πολύ συχνό φαινόµενο να καλούµε τα νοσοκοµεία που έχουν ένα υπόλοιπο στους προµηθευτές τους και να µην µπορούµε να έχουµε συνολική αποτίµηση της κατάστασης. Είναι µία διαδικασία εξαιρετικά δυσχερής.

Στη συγκεκριµένη συγκυρία οι τράπεζες πρέπει να παίξουν ρόλο-κλειδί. Να γίνουν οι χρηµατοδότες της ανάπτυξης. Ταυτόχρονα τους ζητείται να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές στο ρίσκο που αναλαµβάνουν. Ως

µάνατζερς του χρηµατοπιστωτικού τοµέα πως θα σχολιάζατε την πρόκληση; Ν. Τζάκου: Το ζητούµενο από τον κόσµο σήµερα δεν είναι τα µεγάλα αναπτυξιακά έργα. Σε αυτά, τουλάχιστον η Εθνική Τράπεζα πάντα είχε συµµετοχή, από τη διώρυγα της Κορίνθου µέχρι σήµερα που δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα σ τη χρηµατοδότηση των ενεργειακών εγχειρηµάτων. Το πρόβληµα όµως για τον κόσµο σήµερα είναι οι κακοπληρωτές, που είναι κυρίως µικρές επιχειρήσεις. Α. Κοντόπουλος: Να προσθέσω κάτι ακόµη. Οι προβλέψεις για το αεπ είναι αρνητικές για το 2010, ανεξάρτητα µε το δηµόσιο χρέος. Σε αρνητικές λοιΕΠΙΛΟΓΗ 63

BANKERS’ CLUB

πόν προβλέψεις και σε καθεστώς µειωµένων εργασιών σίγουρα και η πιστωτική επέκταση θα είναι είτε σταθερή είτε αρνητική. Άρα λογικά εάν δεν περιµένουµε από τις ελληνικές επιχειρήσεις να παράξουν περισσότερο δεν θα πρέπει να περιµένουµε και από τις ελληνικές τράπεζες να χρηµατοδοτήσουν περισσότερο. Και αυτό είναι το ένα σηµείο. Το δεύτερο είναι, και η κα Τζάκου το ξέρει πολύ καλύτερα, ότι η πολιτική της Εθνικής Τράπεζας είναι να στηρίξει τους πελάτες της, να προστατέψει τις επιχειρήσεις που παραδοσιακά είναι πελάτες της. Συνεπώς παρά τις αρνητικές προβλέψεις, η τράπεζα είναι εδώ και σαφώς δεν έχει σταµατήσει τις χορηγήσεις. Ν. Τζάκου: Θα προσέθετα και κάτι άλλο που σχετίζεται άµεσα µε το factoring. Στην ουσία, µε τη γνώση που έχουµε σαν τράπεζα από τις χρηµατοδοτήσεις και τις αναλύσεις των πελατών που συνεργαζόµαστε, που είναι η πλειονότητα των επιχειρηµατιών, προστατεύουµε και τους πελάτες που έρχονται σε µας να κάνουν factoring. Γιατί δεν είναι ο πελάτης που έρχεται, στην ουσία είναι ο οφειλέτης του. Εποµένως, µε τη γνώση και την τεχνογνωσία που διαθέτει η τράπεζα και κάνοντας χρήση των µοντέλων πιστωτικής αξιολόγησης, όταν έλθει ο πελάτης, µπορείς να του πεις «πρόσεξε αυτόν τον πελάτη σου, έχει κακή συµπεριφορά». Και αυτό µε στόχο την προστασία του δικού µας πελάτη. Να σας το πω απλά: Οι τράπεζες έχουν καλά µοντέλα

Θα θέλαµε να προωθηθεί η αντικατάσταση των µεταχρονολογηµένων επιταγών µε το factoring. Γιατί η πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων µπορεί να προσφέρει µεγαλύτερη ασφάλεια στις συναλλαγές, µεγαλύτερη διαφάνεια, καλύτερο έλεγχο της πιστοδοτικής ικανότητας των οφειλετών και ουσιαστικά µία ουσιώδη λύση στο πρόβληµα των µεταχρονολογηµένων επιταγών. 64 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΝΕΛΛΗ ΤΖΑΚΟΥ-ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ

αξιολόγησης πιστωτικού κινδύνου, οι θυγατρικές factoring έχουν τεράστιες βάσεις δεδοµένων που δείχνουν για τον κάθε πελάτη τους πόσο συνεπείς είναι απέναντι στον προµηθευτή του ή τους προµηθευτές του. Αυτές οι βάσεις δεδοµένων συνεχώς διευρύνονται. Το πάντρεµα της εµπειρίας της αγοράς, το πως δηλαδή συµπεριφέρεται ένας πελάτης στην αγορά και το πως εµφανίζονται τα οικονοµικά του στοιχεία, είναι ένας µοναδικός συνδυασµός που σκιαγραφεί το προφίλ ενός πελάτη. Από κει και πέρα οι τράπεζες έχουν εξοικειωθεί µε το factoring και µπορούν να διακρίνουν πολύ εύκολα ποια επιχείρηση ενδεχοµένως θα ήταν λιγότερο κατάλληλη για έναν παραδοσιακό τραπεζικό δανεισµό αλλά πάρα πολύ καλή για το factoring. Και αυτό αποδεικνύεται στο πόσο έχουν διευρυνθεί οι εργασίες του factoring τα τελευταία χρόνια. Ο αριθµός των επιχειρήσεων που απευθύνονται σήµερα στην πρακτορεία επιχειρηµατικών απαιτήσεων σε σχέση µε 6-7 χρόνια πριν είναι αυξηµένος 150%. Και αυτό είναι προς όφελος της ελληνικής οικονοµίας. Χαρακτηριστικά να σηµειώσω ότι σαν ένδειξη του πόσο οι τράπεζες επενδύουν στο factoring, η Εθνική έκανε πέρυσι µία πολύ σοβαρή επένδυση συστήνοντας την Εθνική Factors, µε αρχικό µετοχικό κεφάλαιο 50 εκατ. ευρώ, που είναι και το µεγαλύτερο µετοχικό κεφάλαιο που είχε ποτέ ελληνική εταιρεία. Το µέγεθος της επένδυσης αυτής δείχνει τη δέσµευση της τράπεζας σε αυτό το προϊόν που σκοπό έχει να χρηµατοδοτήσει το κεφάλαιο κίνησης της ελληνικής επιχείρησης, της µικροµεσαίας ελληνικής επιχείρησης που είναι η καρδιά της οικονοµίας.

Ποιες είναι οι επιχειρήσεις σήµερα που κάνουν χρήση του factoring; Α. Κοντόπουλος: Δεν υπάρχουν περιορισµοί στους κλάδους, εµπόριο, βιοµηχανία, υπηρεσίες µπορούν να είναι και είναι πελάτες του θεσµού. Π.χ. µία πολυεθνική που θα κάνει µόνο διαχειριστικές υπηρεσίες ή µόνο εισπρακτικές υπηρεσίες, µία πολυεθνική που θέλει να χρηµατοδοτηθεί τοπικά στην Ελλάδα γιατί αυτή τη γραµµή της έχει δώσει η

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ

Το ζητούµενο σήµερα είναι η ρευστότητα, η αξιολόγηση του πιστωτικού κινδύνου και η κάλυψή του κάποιες φορές. Είναι σαφές ότι σήµερα οι επιχειρήσεις βρίσκονται σε εγρήγορση για να προστατευθούν και οι ίδιες. Π.χ. παλαιότερα δεν σκεφτόντουσαν τόσο πολύ να ασφαλίσουν τον κίνδυνο εκχωρώντας τις απαιτήσεις πληρωµής τους, σήµερα το κάνουν.

µητρική εταιρεία, µέχρι µία αµιγώς ελληνική επιχείρηση, µία βιοτεχνία, ακόµα και µία µικρή επιχείρηση που δεν έχει τον πάγιο εξοπλισµό ή άλλες εγγυήσεις να παρέχει στην τράπεζα για παραδοσιακό δανεισµό αλλά τι έχει; Την καθηµερινή της λειτουργία που λέγεται πωλήσεις. Αυτό και µόνο το στοιχείο, είναι ένα σηµαντικό στοιχείο που προσµετρείται θετικά για να κάνει µία επιχείρηση factoring στην παρούσα χρονική στιγµή. Γιατί το ζητούµενο σήµερα είναι η ρευστότητα, η αξιολόγηση του πιστωτικού κινδύνου και η κάλυψή του κάποιες φορές. Είναι σαφές ότι σήµερα οι επιχειρήσεις βρίσκονται σε εγρήγορση για να προστατευθούν και οι ίδιες. Π.χ. παλαιότερα δεν σκεφτόντουσαν τόσο πολύ να ασφαλίσουν τον κίνδυνο εκχωρώντας τις απαιτήσεις πληρωµής τους, σήµερα το κάνουν.

Ποιες οι επόµενες κινήσεις και οι στόχοι της Εθνική Factors; Ν. Τζάκου: Η στρατηγική µας προβλέπει κάθετη και οριζόντια ανάπτυξη. Στην κάθετη πρέπει να διεκδικήσουµε στην αγορά το µερίδιο που µας αντιστοιχεί και στην οριζόντια πρέπει να αναπτυχθούµε στις χώρες παρουσίας του Οµίλου ΕΤΕ. Έχουµε ξεκινήσει τη θυγατρική στην Τουρκία, τη Βουλγαρία και µέχρι το Σεπτέµβριο θα έχουµε και τη θυγατρική στη Ρουµανία. Στη Βουλγαρία, υπό κανονικές συνθήκες, περιµένουµε να έχουµε τη δεύτερη θέση, ενώ στην Τουρκία µε τη Finansbank υπάρχει αντίστοιχα η επιθετική στρατηγική να µπει µέσα στην πρώτη πεντάδα τα 2-3 πρώτα χρόνια λειτουργίας της. ΕΠΙΛΟΓΗ 65

BANKERS’ vALUE

ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ A ΣΦΑ Λ ΙΣΤΙΚΩΝ Π ΡΟΪΟΝΤΩΝ

Προετοιµασία για µάχη στήθος µε στήθος ΤΖΟΥΖΕΠΕ ΤΖΟΡΝΟ Ο νέος διευθύνων σύµβουλος της Chartis Greece προέρχεται από τη γειτονική µας Ιταλία, και ήδη έχει αναλάβει ενεργή δράση στη δύσκολη συγκυρία που αντιµετωπίζει η χώρα και µαζί µε αυτή η επιχειρηµατικότητά της. Πιστεύει ότι το διαθέσιµο εισόδηµα των νοικοκυριών και η ασφαλίσιµη ύλη των επιχειρήσεων ήδη έχουν αρχίσει να συρρικνώνονται, ενώ εκτιµά ότι η ασφαλιστική αγορά θα πρέπει να προσαρµοστεί άµεσα και για µακρύ χρονικό διάστηµα σε ένα σκηνικό µε αυξηµένο αριθµό ζηµιών και ταυτόχρονης συρρίκνωσης της ασφαλιστικής πίτας! Συνέντευξη στην ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΕΤΡΟΒΑ

«Οι ήπιες αυξήσεις στον κλάδο αυτοκινήτου, και οι προσαρµογές του κόστους των νοσοκοµειακών προγραµµάτων στον ιατρικό πληθωρισµό κρίνονται αναγκαίες για τη θωράκιση των συµφερόντων των ασφαλιζόµενων, µέσω της ενίσχυσης των αποθεµατικών και της περαιτέρω βελτίωσης των διαδικασιών και της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρουν οι εταιρίες».

66 ΕΠΙΛΟΓΗ

νώ η ύφεση εντείνεται στην αγορά κ. Τζόρνο, η ευρύτερη αίσθηση είναι ότι η ασφαλιστική αγορά, παρά τις συνθήκες, αυξάνει τις τιµές των προϊόντων της. Η γενικευµένη και, δυστυχώς, συχνά προβεβληµένη αυτή άποψη δεν αντικατοπτρίζει την πραγµατικότητα. Σήµερα, είναι διαθέσιµα ολοκληρωµένα προγράµµατα ασφάλισης για ιδιώτες και επιχειρήσεις, σε ιδιαιτέρα προσιτό κόστος, ως αποτέλεσµα της αυξανόµενης τεχνογνωσίας των ασφαλιστικών εταιρειών και του ανταγωνισµού. Ενδεικτικά, θα αναφέρω ότι µία οικογένεια µπορεί να ασφαλίσει την κατοικία της µε ένα ετήσιο κόστος που δεν ξεπερνά το 1 ευρώ το τετραγωνικό µέτρο και οι µικρές επιχειρήσεις µπορούν να αγοράσουν ένα πολύ-ασφαλιστήριο, που δεν διαφέρει πολύ από το κόστος ασφάλισης ενός αυτοκινήτου. Οι ήπιες τώρα αυξήσεις στον κλάδο αυτοκινήτου, λόγω της αύξησης των ορίων αποζηµιώσεων, και οι προσαρµογές του κόστους των νοσοκοµειακών προγραµµάτων στον ιατρικό πληθωρισµό, κρίνονται αναγκαίες για τη θωράκιση των συµφερόντων των ασφαλιζόµενων, µέσω της ενίσχυσης των αποθεµατικών και της περαιτέρω βελτίωσης των διαδικασιών και της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρουν οι εταιρίες. Ευρύτερα, πώς κινήθηκε η τιµολόγηση των ασφαλιστικών προϊόντων την τελευταία διετία; Στις γενικές Ασφάλειες, η είσοδος νέων πελατών – ιδιωτών και επιχειρήσεων – είναι περιορισµένη τα τελευταία χρόνια. Αποτέλεσµα αυτού είναι ένας τιµολογιακός ανταγωνισµός, ο οποίος οδηγεί σε µία επικίνδυνη ανακύκλωση υφιστάµενων πελατών και ουσιαστικά απορροφά την ασθενική παραγωγή που δηµιουργείται είτε µέσω νέων ασφαλισµένων είτε µέσω νέων προϊόντων, ειδικά στους παραδοσιακούς κλάδους Περιουσίας, Μεταφορών κ.α. Παράλληλα, µετά από µία µακρά περίοδο «άναρχης» πολιτικής τιµολόγησης, ο κλάδος αυτοκινήτου δείχνει να κινείται πιο ορθολογικά τον τελευταίο ενάµιση χρόνο, ακολουθώντας ήπια αυξητική τάση. Σε αυτή την εξέλιξη συνετέ-

λεσαν καθοριστικά η αύξηση της εποπτείας στην εγχώρια αγορά, αλλά και µία σειρά από νέες ρυθµίσεις που ήδη διέπουν την ασφαλιστική δραστηριότητα ή προβλέπεται να ενεργοποιηθούν σύντοµα. Αυτές αφορούν στη σταδιακή προσαρµογή των υψηλών ορίων στις αποζηµιώσεις υλικών και σωµατικών βλαβών που ήδη έχει αρχίσει, αλλά και στις κανονιστικές διατάξεις που ορίζει το Solvency II, στις οποίες θα πρέπει να προσαρµοστούν οι ασφαλιστικές εταιρίες µέχρι το τέλος του 2011.

Το δυσµενές σήµερα οικονοµικό κλίµα σε ποιό βαθµό δυσκόλεψε την τιµολόγηση των ασφαλειών; Το ρήµα «δυσκόλεψε» που χρησιµοποιήσατε στην ερώτησή σας θα το έβλεπα περισσότερο σε χρόνο µέλλοντα και όχι στιγµιαίο. Αναµφίβολα, µία σηµαντική παράµετρος στην τιµολόγηση των προϊόντων είναι η αγοραστική δύναµη των καταναλωτών και η αναπτυξιακή προοπτική των επιχειρηµατικών πελατών. Από τη στιγµή που η ασφαλιστική αγορά ακολουθεί την οικονοµική δραστηριότητα, τα επιχειρησιακά πλάνα των εταιρειών, σε όλα τα επίπεδα και άρα και στον τοµέα των τιµών, δεν θα µείνουν ανεπηρέαστα σε ένα περιβάλλον ύφεσης. Οι προκλήσεις είναι πολλές και ιδιαίτερα σύνθετες. Έχοντας ως δεδοµένο την κατάσταση του ασφαλιστικού στην Ελλάδα, θεωρείτε ότι το µέλλον στις ασφάλειες ζωής και σύνταξης ανήκει στον ιδιωτικό τοµέα; Πόσο επηρεάζεται ή θα επηρεαστεί άµεσα η τιµολόγηση των ασφαλειών από αυτό; Η αγωνία που κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία για τη δηµόσια σύνταξη είναι πλέον εµφανής. Με µία αντικειµενική και ψύχραιµη αξιολόγηση των δεδοµένων, ο θεσµός της ιδιωτικής ασφάλισης µπορεί να αποτελέσει τον καταλληλότερο συµπληρωµατικό πυλώνα ασφάλισης. Συστατικά όπως ο µακροπρόθεσµος προσανατολισµός, η µακρά τεχνογνωσία και εµπειρία αποτελούν εγγύηση για την επιτυχή ανάληψη του ρόλου αυτού από την ασφαλιστική αγορά. Συγκριτικά µε τις χώρες της ΕΕ τα ασφαλιστικά προϊόντα στη χώρα µας «πωλούνται» ακριβότερα; Εκτός από την ουσιαστική διαφορά των ασφαλιστικών συστηµάτων που αναµφισβήτητα στρέφει τον Έλληνα ασφαλισµένο στις ιδιωτικές ασφαλιστικές, υπάρχει άλλος λόγος που «αγοράζουµε» ακριβότερα τα ασφαλιστικά προϊόντα; Η απάντηση δεν είναι απλή και δεν δίνεται µονολεκτικά. Μπορούµε να εξετάσουµε περιπτώσεις στις οποίες οι Έλληνες καταναλωτές αγοράζουν ένα ασφαλιστήριο, για παράδειγµα κατοικίας, φθηνότερα από έναν Ευρωπαίο, αλλά και αντίστοιχες στις οποίες το κόστος ασφάλισης είναι υψηλότερο στην εγχώρια αγορά σε σύγκριση µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σήµερα, παρατηρούµε σηµαντικές διαφορές, περισσότερες από οµοιότητες, στην εξέλιξη του ασφαλιστικού κλάδου στην Ελλάδα σε σύγκριση µε τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η χαµηλή ασφαλιστική συνείδηση είναι ένας βαθύτερος και µάλλον ο ισχυρότερος παράγοντας που άµεσα και έµµεσα επηρεάζει την εξελικτική πορεία της αγοράς. Με βάση τα σηµερινά δεδοµένα, εποµένως θα µπορούσα να πως ότι βρισκόµαστε ίσως και σε διαφορετική βάση του κύκλου της αγοράς, µε κάθε σύγκριση να οδηγεί σε εσφαλµένα συµπεράσµατα και εντυπώσεις. ΕΠΙΛΟΓΗ 67

BANKERS’ vALUE

Web Banking

Η επανάσταση που ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΕ µία δεκαετία Το web banking δηµιουργεί ευκαιρίες για εύχρηστες και ελκυστικές υπηρεσίες που προσελκύουν όλο και περισσότερους χρήστες. Όπου ευκαιρία όµως καραδοκεί και η απειλή και έτσι το θέµα της ασφάλειας οδηγεί τις τράπεζες σε ενίσχυση των επενδύσεών τους στον τοµέα των υποδοµών και του ανθρώπινου δυναµικού. Τα τραπεζικά στελέχη των µεγαλύτερων ελληνικών τραπεζών συµφωνούν όµως σε ένα πράγµα: Αυτό που τα τελευταία 10 χρόνια αποκαλούσαµε «επανάσταση του διαδικτύου» είναι επιτέλους εδώ και θα το ζήσουµε. Και σίγουρα θα διαφοροποιήσει σηµαντικά τον τρόπο που λειτουργεί το τραπεζικό σύστηµα. Από τον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

ι ραγδαίες εξελίξεις στον τοµέα του διαδικτύου φθάνουν στο κατώφλι των υπηρεσιών web banking που πρέπει συνεχώς να εξελίσσονται για να ακολουθούν τις νέες τάσεις και ανάγκες των πελατών. Εξέλιξη που σαφώς επισείει υπολογίσιµες επενδύσεις. Σύµφωνα µε την Ιουλία Δουκάκη, διευθύντρια Direct Banking της Εµπορικής Τράπεζας, «οι επενδύσεις σήµερα αφορούν κυρίως σε εξοπλισµό hardware, καθώς οι συνεχώς αυξανόµενες απαιτήσεις του χώρου οδηγούν σε συνεχείς αναβαθµίσεις των συστηµάτων για την αποτελεσµατικότερη εξυπηρέτηση των πελατειακών αναγκών. Άλλο σηµαντικό τµήµα των επενδύσεων αφορά στον τοµέα της ασφάλειας, τόσο των εφαρµογών όσο και των συστηµάτων. Τεχνολογίες όπως τα One Time Passwords (ΟΤΡ), virtual keyboards κ.λπ. διασφαλίζουν την ασφαλέστερη πρόσβαση στα συστήµατα και την αποφυγή σε µεγάλο βαθµό παράνοµων και κακόβουλων ενεργειών». Οι επενδύσεις που χρειάζονται όµως δεν αρκούνται σε αυτό το επίπεδο, εξηγεί στη συνέχεια ο Θεόπεµπτος Βήχος από τη Διεύθυνση Διαχείρισης Έργων της Alpha Bank: «Εκτός από τις επενδύσεις σε εξοπλισµό και τεχνολογική υποδοµή, εξελίσσονται και διευρύ68 ΕΠΙΛΟΓΗ

νονται και οι σχετικές υποστηρικτικές λειτουργίες και διαδικασίες που αφορούν στην υποστήριξη των συνδροµητών, (τηλεφωνική ή µέσω e-mail), τη συνεχή παρακολούθηση της λειτουργίας και τη διενέργεια ελέγχων». Η διαδραστικότητα µε τους πελάτες είναι ένα πολύ µεγάλο κοµµάτι σύµφωνα µε τον Αχιλλέα Σταθόπουλο, διευθυντή Υπηρεσιών e-Business της Eurobank καθώς «τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερη έµφαση έχει δοθεί στην ενίσχυση της διαδραστικότητας και στην άµεση και αµφίδροµη επικοινωνία µε τους πελάτες µας όπως η δυνατότητα παραλαβής από τους πελάτες µας ειδοποιήσεων µε τη µορφή sms ή email σχετικά µε τη δραστηριότητα των τραπεζικών τους προϊόντων, καθώς και οι καινοτόµες τεχνικές ηλεκτρονικής επικοινωνίας Τράπεζας – Πελάτη όπως τα Click2Call, Click2Chat, RSS feed, connecting toolbars. H τράπεζα µπορεί πλέον ‘να επικοινωνεί’ µε αµεσότητα στον πελάτη, όταν και όπου αυτός το χρειάζεται, για να τον ενηµερώνει, να τον ειδοποιεί ή να τον υποστηρίζει στις συναλλαγές του». Η έξυπνη διαχείριση και η οργάνωση των τµηµάτων είναι ζωτικής σηµασίας και κρίνουν τον τρόπο που εξυπηρετεί η τράπεζα τις ανάγκες της και τα κονδύλια που χρειάζεται να επενδύσει. Για παράδειγµα, η Τράπεζα Πειραιώς διαθέτει ένα κεντρικό εξειδικευµένο τµήµα που ασχο-

λείται µε όλα τα εναλλακτικά δίκτυα και όλα τα κανάλια εξυπηρέτησης πελατών µε αποτέλεσµα η κεντρική οργάνωση να της επιτρέπει να προσφέρει υπηρεσίες προστιθέµενης αξίας.

Η εξίσωση των δαπανών Οι απόψεις των στελεχών διίστανται στο κατά πόσο το web banking συµβάλει σε σηµαντική µείωση των λειτουργικών εξόδων. Σύµφωνα µε τον Θεόπεµπτο Βήχο της Alpha Bank, «η σηµαντική συµβολή του web banking για τις τράπεζες δεν αφορά τόσο στη µείωση του λειτουργικού κόστους, όσο στην ικανότητά του να διατηρεί ευχαριστηµένους πελάτες. Είναι γεγονός ότι το να έχεις την τράπεζα παντού και πάντα διαθέσιµη είναι σηµαντικό, και οι πελάτες το αναγνωρίζουν. Βεβαίως, το λειτουργικό κόστος των συναλλαγών µέσω internet είναι για την τράπεζα σηµαντικά χαµηλότερο από το αντίστοιχο των συναλλαγών στα καταστήµατα. Η µεταφορά των καθηµερινών συναλλαγών από τα γκισέ στο web δίνει τη δυνατότητα στα καταστήµατα να προσφέρουν ποιοτικότερες υπηρεσίες στους πελάτες για την εξυπηρέτηση των πιο σύνθετων προϊόντων και µάλιστα µε µεγαλύτερη άνεση χώρου και χρόνου». Σε αυτό συµφωνεί και η Ιουλία Δουκάκη της Εµπορικής Τράπεζας, σύµφωνα µε την οποία το web banking αλλάζει τον χαρακτήρα των καταστηµάτων: «το web banking όχι µόνο επανακαθορίζει τις δυνατότητες και τις προοπτικές των προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και µετατρέπει σε µεγαλύτερο βαθµό τα καταστήµατα σε σηµεία πώλησης και ποιοτικότερης εξυπηρέτησης των πελατών, από σηµεία απλής διενέργειας συναλλαγών που είναι σήµερα». Δυστυχώς οι µεγάλες ελληνικές τράπεζες δεν διαθέτουν συγκεκριµένα στοιχεία και δεδοµένα για τις τάξεις µεγεθών του web banking σε σύγκριση µε τα καταστήµατα ως προς το κόστος. «Η ανάλυση των δεδοµένων στην Εθνική Τράπεζα αλλά και στις µεγαλύτερες διεθνώς τράπεζες έχει δείξει ότι, κατά φθίνουσα σειρά κόστους, τα κανάλια εξυπηρέτησης κατατάσσονται µε πρώτο το Ταµείο Καταστήµατος, εν συνεχεία το ATM/ APS, Phone Banking, Internet Banking/mobile banking και τέλος οι Πάγιες Εντολές διατείνεται η Νέλλη Τζάκου-Λαµπροπούλου, γενική διευθύντρια Λειτουργιών και υπεύθυνη των Ηλεκτρονικών Εργασιών και Εναλλακτικών Δικτύων της Εθνικής Τράπεζας. «Το σηµαντικό µε το Internet Banking», σηµειώνει συγκεκριµένα, «είναι ότι πέραν του ότι αποτελεί ένα από τα χαµηλότερα σε κόστος ανά συναλλαγή κανάλια εξυπηρέτη-

«Το Internet Banking αποτελεί ένα από τα

χαµηλότερα σε κόστος ανά συναλλαγή κανάλια εξυπηρέτησης, επιτρέπει στον πελάτη µας µε ελάχιστο ή συνηθέστερα µηδενικό κόστος από την πλευρά του, να έχει άµεση πρόσβαση στην τραπεζική πληροφόρηση και τις συναλλαγές που επιθυµεί.

ΝΕΛΛΗ ΤΖΑΚΟΥ-ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ γενική διευθύντρια Λειτουργιών και υπεύθυνη των Ηλεκτρονικών Εργασιών και Εναλλακτικών Δικτύων της Εθνικής Τράπεζας

«Τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερη έµφαση έχει δο-

θεί στην ενίσχυση της διαδραστικότητας και στην άµεση και αµφίδροµη επικοινωνία µε τους πελάτες µας όπως η δυνατότητα παραλαβής από τους πελάτες µας ειδοποιήσεων µε τη µορφή sms ή email σχετικά µε τη δραστηριότητα των τραπεζικών τους προϊόντων, καθώς και οι καινοτόµες τεχνικές ηλεκτρονικής επικοινωνίας Τράπεζας – Πελάτη όπως τα Click2Call, Click2Chat, RSS feed, connecting toolbars.

ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ, διευθυντής Υπηρεσιών e-Business της Eurobank

«Είναι πολύ δύσκολο να µετρήσεις και να συ-

γκρίνεις το κόστος του φυσικού καταστήµατος µε το web banking. Πρέπει λοιπόν να υπολογίσεις πολλά πράγµατα. Από µια πρώτη εκτίµηση το κόστος ανά συναλλαγή στο κατάστηµα είναι από 2 έως 5 ευρώ. Στο web banking υπάρχουν στοιχεία ότι το κόστος είναι 0,1 ευρώ ανά συναλλαγή. Σύµφωνα µε την εταιρεία ερευνών Forrester Research, αν µετακυλίσει µια τράπεζα σαν την Τράπεζα Πειραιώς το 10% των συναλλαγών που γίνονται στα ταµεία προς τα εναλλακτικά δίκτυα, τότε θα κερδίσει περίπου 4 εκατοµµύρια ευρώ.

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ, αναπληρωτής γενικός διευθυντής στη Διεύθυνση Ηλεκτρονικής Τραπεζικής της Τράπεζας Πειραιώς

Το web banking όχι µόνο επανακαθορίζει τις δυνατότητες και τις προοπτικές των προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και µετατρέπει σε µεγαλύτερο βαθµό τα καταστήµατα σε σηµεία πώλησης και ποιοτικότερης εξυπηρέτησης των πελατών, από σηµεία απλής διενέργειας συναλλαγών που είναι σήµερα.

ΙΟΥΛΙΑ ΔΟΥΚΑΚΗ, διευθύντρια Direct Banking της Εµπορικής Τράπεζας

ΕΠΙΛΟΓΗ 69

BANKERS’ vALUE σης, επιτρέπει στον πελάτη µας µε εξίσου ελάχιστο ή συνηθέστερα µηδενικό κόστος από την πλευρά του, να έχει άµεση πρόσβαση στην τραπεζική πληροφόρηση και τις συναλλαγές που επιθυµεί. Ο πελάτης δεν προβληµατίζεται στο συγκεκριµένο κανάλι µε παράγοντες που σε άλλα κανάλια είναι συνδεδεµένοι άµεσα ή έµµεσα µε κόστος όπως π.χ. πλήθος συναλλαγών (επαναλαµβανόµενες ερωτήσεις υπολοίπου ή πληρωµές, κ.λπ.), χρόνος διεκπεραίωσης, ωράρια εξυπηρέτησης». Από την πλευρά του, ο Σωτήρης Συρµακέζης, αναπληρωτής γενικός διευθυντής στη Διεύθυνση Ηλεκτρονικής Τραπεζικής της Τράπεζας Πειραιώς έχει µια πιο συγκεκριµένη εκτίµηση αν και παραδέχεται ότι «είναι πολύ δύσκολο να µετρήσεις και να συγκρίνεις το κόστος του φυσικού καταστήµατος µε το web banking. Πρέπει λοιπόν να υπολογίσεις πολλά πράγµατα. Από µια πρώτη εκτίµηση το κόστος ανά συναλλαγή στο κατάστηµα είναι από 2 έως 5 ευρώ. Στο web banking υπάρχουν στοιχεία ότι το κόστος είναι 0,1 ανά συναλλαγή. Σύµφωνα µε την εταιρεία ερευνών Forrester Research, αν µετακυλίσει µια τράπεζα σαν την Τράπεζα Πειραιώς το 10% των συναλλαγών που γίνονται στα ταµεία προς τα εναλλακτικά δίκτυα, τότε θα κερδίσει περίπου 4 εκατοµµύρια ευρώ». Οι πελάτες όµως δεν θα σταµατήσουν ποτέ να πραγµατοποι-

70 ΕΠΙΛΟΓΗ

Web Banking

ούν συναλλαγές µέσω των καταστηµάτων καθώς αυτό είναι πολύ δύσκολο. Σύµφωνα µε τον Σωτήρη Συρµακέζη, «για να µπορέσουν να επεκταθούν περαιτέρω οι συναλλαγές που γίνονται από τα εναλλακτικά δίκτυα, πρέπει να γίνουν µεγάλες αλλαγές στο τραπεζικό σύστηµα, να αλλάξει συνολικά όλη η φιλοσοφία της τράπεζας στην εξυπηρέτηση του συγκεκριµένου τοµέα».

Ασφάλεια, το Α και το Ω Η ασφάλεια αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα για τα τµήµατα των ελληνικών τραπεζών που ασχολούνται µε το web banking κι αυτό φαίνεται από τον µικρό αριθµό συµβάντων απάτης που έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια. Οι τράπεζες χρησιµοποιούν µηχανισµούς πρόσθετης πιστοποιήσεως όπως είναι οι συσκευές Πρόσθετου Κωδικού Ασφαλείας καθώς και πρόσθετα ψηφιακά πιστοποιητικά τα οποία εγκαθίστανται στον υπολογιστή του χρήστη και δεν µπορούν να αντιγραφούν. Οι τράπεζες χρησιµοποιούν όλα τα σύγχρονα συστήµατα ελέγχου όπως firewalls, Intrusion Detection Systems (IDS), Intrusion Prevention Systems (IPS) και κύριο µέληµά τους είναι να διαφυλάξουν ακέραια τα κεντρικά συστήµατα των τραπεζών, κάτι που καταφέρνουν µε επιτυχία τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο στο θέµα της ασφάλειας υπάρχει ένα άλλο µεγάλο κεφάλαιο που σχετίζεται µε τους χρήστες. Σήµερα υπάρχουν δύο συνηθισµένες πρακτικές για την απάτη των χρηστών, η «µόλυνση» του υπολογιστή του χρήστη µε ιό που συλλέγει κωδικούς και τους µεταφέρει στον «κακόβουλο χρήστη» και η χρήση παραπλανητικών e-mail που οδηγούν τον χρήστη σε σελίδα που µοιάζει µε αυτή της τράπεζας αλλά πρόκειται για ειδικά διαµορφωµένη σελίδα από τον hacker. Στην πρώτη περίπτωση, χρειάζεται η προσοχή του χρήστη, ώστε να έχει «καθαρό» PC φροντίζοντας για τις ανανεώσεις του λειτουργικού συστήµατος και για την εγκατάσταση προγραµµάτων προστασίας από ιούς. Η δεύτερη, αποφεύγεται µε την καλή συνήθεια να χρησιµοποιούµε το web banking µόνο από τη σελίδα της τράπεζας. Η τελευταία τάση στις απάτες είναι αυτό που ονοµάζεται «man in the middle». Για παράδειγµα, όταν ο χρήστης προσπαθεί να στείλει χρήµατα σε κάποιον, ο man in the middle µπαίνει ανάµεσα και αλλοιώνει τον αριθµό του λογαριασµού βάζοντας έναν δικό του στη θέση του λογαριασµού που θα παραλάβει τα χρήµατα. Το ελπιδοφόρο είναι ότι τα τελευταία χρόνια οι χρήστες εµφανίζονται όλο και πιο «υποψιασµένοι» στις µεθόδους που χρησιµοποιούνται από κακόβουλους χρήστες χάρη στις εκστρατείες ενηµέρωσης των ελληνικών τραπεζών. Την ίδια στιγµή το µεγάλο στοίχηµα για τις τράπεζες είναι η αντιµετώπιση της απάτης µέσα από την ανάλυση της συµπεριφοράς των πελατών. Σήµερα υπάρχουν εξελιγµένοι µηχανισµοί που αναλύουν τις κινήσεις και εντοπίζουν

αυτές που δεν ταιριάζουν µε το προφίλ του χρήστη. Αυτές τις κινήσεις τις επιβεβαιώνουν τηλεφωνικά συµβάλλοντας στη µείωση των περιστατικών απάτης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Τράπεζα Πειραιώς έχει χάσει µόλις 5.000 ευρώ σε 7 µε 8 περιστατικά, ποσό ελάχιστο σε σχέση µε τα ποσά που χάνονται από τράπεζες του εξωτερικού. Αυτό γιατί στην Ελλάδα τα on line τραπεζικά συστήµατα είναι αρκετά καλά προστατευµένα. Σε κάθε περίπτωση οι Ελληνικές τράπεζες δεσµεύονται ότι θα καλύψουν οποιαδήποτε απώλεια χρηµάτων τυχόν προκύψει από τους λογαριασµούς πελατών τους, σε περίπτωση που αυτό γίνει µε ευθύνη της τράπεζας.

Η επανάσταση είναι εδώ Το web banking σήµερα βρίσκεται ΤΗΛΕΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ σε τροχιά ανάπτυξης ύστερα από τις αρχικές καθυστερήσεις που σύµφωνα Οι ελληνικές τράπεζες δεν µε τον Σωτήρη Συρµακέζη της Τράπεζας αρκέστηκαν στην απλή παρουσία στον τοµέα του web banking Πειραιώς οφείλονται στο κοµµάτι του καθώς πραγµατοποίησαν usage και όχι του offering. «Οι υπηρεσύνθετες επενδύσεις για να σίες που προσφέρουν ελληνικές τράπροσφέρουν την τελευταία λέξη πεζες µέσω ίντερνετ είναι εφάµιλλες µε της τεχνολογίας όπως το σύστηµα αυτές που προσφέρουν άλλες τράπεζες τηλεειοδοποιήσεων που συνδυάζει του εξωτερικού. Η όποια καθυστέρηση το ίντερνετ, το email, το mobile banking και το SMS banking. Το εισαγωγής στην Ελλάδα ιντερνετικών σύστηµα αυτό επιτρέπει στους τραπεζικών υπηρεσιών που έτρεχαν πελάτες να ενηµερώνονται σε στο εξωτερικό έβρισκε την αιτία της στη πραγµατικό χρόνο για κινήσεις χαµηλή διείσδυση του διαδικτύου στη που γίνονται στους τραπεζικούς χώρα. Είδαµε όµως µεγάλη διαφορά τους λογαριασµούς και τις πιστωτικές τους κάρτες είτε µέσα όταν έκανε την εµφάνισή του το ADSL, από τηλεφώνηµα από εκπρόσωπο τότε είχαµε αύξηση 50% κάθε χρόνο. της τράπεζας, είτε µε email Σήµερα η διείσδυση του ίντερνετ βρίκαι SMS. Έτσι ο πελάτης, όταν σκεται πλέον στο 50%. Οπότε αναµέπραγµατοποιεί µια συναλλαγή νουµε τα επόµενα χρόνια οι χρήστες να σε κάποιον έµπορο, λίγα κάνουν σχεδόν το σύνολο των συναλλαδευτερόλεπτα αργότερα δέχεται ένα SMS που τον ενηµερώνει ότι γών τους µέσω web banking. Άλλωστε πραγµατοποιήθηκε η συγκεκριµένη οι νεαρότερες ηλικίες είναι πιο εξοικεισυναλλαγή. Με αυτόν τον ωµένες. Αυτό που ονοµάζαµε επανάτρόπο είναι σίγουρος ότι δεν θα σταση πριν από 10 χρόνια, την τραπεπραγµατοποιηθεί συναλλαγή χωρίς ζική εξυπηρέτηση µέσω διαδικτύου και εκείνος να το γνωρίζει. λέγαµε ότι θα έρθει, είναι εδώ». Ωστόσο στοιχεία του «Παρατηρητηρίου» της Κοινωνίας της Πληροφορίας δείχνουν για την Ελλάδα ότι µόνο ένας στους δέκα χρήστες internet είναι και χρήστης web banking, ενώ ο ευρωπαϊκός µέσος όρος είναι περίπου ένας στους δύο. «Οι αιτίες για τη σχετικά χαµηλή χρήση του internet στην Ελλάδα πρέπει να αναζητηθούν στη γενικότερη υστέρηση της ‘ηλεκτρονικής παιδείας’» λέει ο Θεόπεµπτος Βήχος. Όµως δεν φταίνε µόνο οι χρήστες. «Φταίνε και οι τράπεζες που δεν έχουν προωθήσει εντατικά τις υπηρεσίες, καθώς δίνουν το βάρος της προώθησης κυρίως σε προϊόντα και υπηρεσίες που αποφέρουν άµεσο οικονοµικό αποτέλεσµα», µας είπε χαρακτηριστικά. Σήµερα, όλες οι µεγάλες τράπεζες παρουσιάζουν εκρηκτική ανάπτυξη στον αριθµό των χρηστών που αρχίζουν να χρησιµοποιούν τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες τους.

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ

Τι θα ζήσουµε τα επόµενα χρόνια στα εναλλακτικά δίκτυα και το web banking •• Μεγάλη ανάπτυξη εκτιµάται ότι θα παρατηρηθεί στις υπηρεσίες του «ασύρµατου internet» που κυρίως θα διατίθενται µέσω κινητών τηλεφώνων ή άλλων φορητών συσκευών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης και η χρήση των συσκευών αυτών για διενέργεια µικρο- πληρωµών (π.χ. εισιτήρια, parking κ.λπ.). Στον τοµέα του «κλασικού» PC, οι νέες τεχνολογίες δίνουν δυνατότητες για πλουσιότερο περιεχόµενο και καλύτερη διαχείριση των περιφερειακών συσκευών. •• Η χρήση της ψηφιακής υπογραφής θα ανοίξει το δρόµο για πληρέστερη τραπεζική εξυπηρέτηση µέσω internet, αφού θα µπορέσουν να «νοµιµοποιηθούν» πράξεις, όπως άνοιγµα λογαριασµού, υπογραφή συµβάσεως δανείου κ.λπ. µέσω internet. •• Ειδικά για το θέµα των ψηφιακών υπογραφών, εκτός από την τεχνολογία που είναι διαθέσιµη, είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν συνέργειες µεταξύ τραπεζών, µεγάλων εταιρειών λιανικής, δηµοσίου, οργανισµών κ.λπ., ώστε να υπάρχει ένα συνολικώς αποδοτικό επιχειρηµατικό πλαίσιο, που να καλύπτει το µεγάλο κόστος υποδοµών και διαδικασιών. •• Σταδιακά εκτιµάται ότι θα οδηγηθούµε σε πλήρως online τράπεζες στις οποίες δεν θα απαιτείται η επίσκεψη των πελατών σε κάποιο φυσικό κατάστηµα. Οι ψηφιακές υπογραφές θα βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, κάτι που ήδη οι κυβερνήσεις προωθούν. •• Ολοένα και περισσότερο θα διαπιστώνονται κινήσεις σύγκλισης του web banking µε το ηλεκτρονικό εµπόριο (e-commerce), µέσω της δυνατότητας που θα παρέχεται στα ηλεκτρονικά καταστήµατα για online πληρωµές µε χρέωση τραπεζικών λογαριασµών. ΕΠΙΛΟΓΗ 71

BANKERS’ vALUE

ΛΥΣΕΙΣ ΚΑΙ TΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ A ΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ A ΓΟΡΑ

Γεώργιος Ιακωβίδης, «Νεαρό Αγόρι», Greek Sales, Sotheby's, Φθινόπωρο 2009. Πωλήθηκε έναντι 202.293 ευρώ. Αναπαριστά νεαρό αγόρι που χρονολογείται από το 1875.

Οι φιλότεχνοι

επενδυτές

Η µάχη µε µία σειρά κινδύνων που µπορούν να προκαλέσουν φθορά σε ένα έργο τέχνης, µε συνέπειες αντίστοιχα στην αξία της αρχικής επένδυσης, κρατά σε εγρήγορση τους φιλότεχνους επενδυτές. Ασπίδες προστασίας προσφέρουν µε ειδικά προγράµµατα και προϊόντα όλο και περισσότερες ασφαλιστικές εταιρείες. Από την ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ 72 ΕΠΙΛΟΓΗ

διαχρονική αν τίληψη της ζωής µέσα από τη µατιά ενός επε νδυτ ή αν τανακλά τοποθετήσεις στη µοναδικότητα, τη σπανιότητα. Τοποθετήσεις όπως τα έργα ζωγραφικής, τα γλυπτά, τα κοσµήµατα, τα ασηµικά κ.λπ. Οι επενδύσεις άλ λωσ τε σε αν τικείµενα υψηλής καλλιτεχνικής αξίας πάντα συµπεριλαµβάνονταν στο επενδυτικό χαρτοφυλάκιο µίας σηµαντικής µερίδας φιλότεχνων επενδυτών, ενώ αποτελούσαν ελκυστική εναλλακτική επενδυτική διέξοδο σε «ρευσ τ έ ς» ή δύσκολε ς εποχέ ς. Επε νδύσεις, όµως, που το αντικείµενό τους υπόκειται σε κίνδυνο φθοράς. Κίνδυνος που η αντιµετώπισή του είναι ιδιαίτερης αξίας για τη διατήρηση της αρχικής αξίας επένδυσης. Οι κίνδυνοι φθοράς από µία σειρά αιτιών των αντικειµένων υψηλής επενδυτικής αξίας µπορούν να αντιµετωπιστούν µέσω ειδικών προγραµµάτων ασφάλισης κινδύνων, τοµέας στον οποίο οι µεγάλες ασφαλισ τικές εταιρείες επιδίδον ται όλο και πιο δυναµικά τελευταία. Στην πράξη οι ασφαλιστικές µέσω συµβολαίων ανάληψης κινδύνων που υπογράφουν µε τους επενδυτές, «επωµίζονται» µία σειρά από φθορές οι οποίες µπορούν να συµβούν στην επένδυση, παραδείγµατος χάρη, σε ένα έργο τέχνης. Συνολικά η ασφαλιστική αγορά ασφαλίζει το σύνολο των αντικειµένων µεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Στην ίδια λογική εντάσσονται και τα ασφαλιστήρια συµβόλαια «Συλλογών» είτε πρόκειται για συλλογές έργων τέχνης, συλλογές νοµισµάτων κ.λπ.

Η αξιολόγηση της επένδυσης Η αξιολόγηση είναι ένα από τα σηµαντικότερα τµήµατα στις ασφαλίσεις των συλλογών. Η διαδικασία αυτή περιλαµβάνει την αυτοψία, την αναλυτική καταγραφή και φωτογράφηση αντικειµένων, την έρευνα στην ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά και βιβλιογραφία, την επικοινωνία µε τα ιδρύµατα των καλλιτεχνών, µε εµπορικούς αντιπρόσωπους και µε επιστήµονες µε εξειδίκευση στο συγκεκριµένο αντικείµενο, µε γκαλερί µε κύριο στόχο τον προσδιορισµό των ασφαλιζοµένων αξιών. Να σηµειώσουµε ότι στη διαδικασία αυτή παίρνει µέρος και ο ίδιος ο συλλέκτης, ο οποίος θα πρέπει να προσκοµίσει όλα τα απαραίτητα έγγραφα που θα

του ζητηθούν και να δώσει πληροφορίες για τις συλλογές όπως, για παράδειγµα, τον χρόνο απόκτησης και τον τόπο προέλευσής τους κ.λπ. Εάν διαπιστωθεί έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων και πιστοποιητικών, η ασφαλιστική αναλαµβάνει τη διαδικασία της έρευνας στο ίδιο µήκος κύµατος που αναφέραµε ώστε να γίνει µε εγκυρότητα και αξιοπιστία η αξιολόγηση και η εκτίµηση ενός έργου τέχνης ή µίας συλλογής έργων.

Συµβόλαιο κατά κινδύνων Στην πράξη, δεν διαφέρει και πολύ το πως ορίζουν οι ασφαλιστικές το έργο τέχνης σε σχέση µε το γενικό ορισµό που του έχει αποδοθεί. Έτσι, το έργο τέχνης από ασφαλιστικής πλευράς ορίζεται από την ιδιαίτερη καλλιτεχνική του αξία, καθώς και από τη µοναδικότητά του. Υπό αυτό το πρίσµα, έργα τέχνης αποτελούν οι πίνακες ζωγραφικής, τα γλυπτά, και γενικότερα τα αντικείµενα ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας. Ωστόσο, στα ασφαλιστήρια συµβόλαια «Συλλογών» οι ασφαλιστικές µε σκοπό να παρέχουν ευρεία και πλήρη κάλυψη προς τον πελάτη δεν αναφέρονται µόνο στις συλλογές έργων τέχνης, αλλά και σε άλλα είδη συλλογών όπως νοµισµάτων, γραµµατοσήµων, βιβλία µε την προϋπόθεση ότι είναι εφικτή η εκτίµησή τους από τους ειδικούς. Οι ασφαλίσεις συλλογών συνάπτονται στη βάση των συµφωνηµένων αξιών, αποζηµιώνουν δηλαδή σε περίπτωση καλυπτόµενης ζηµίας στην αξία που έχει συµφωνηθεί κατά τη διαδικασία της εκτίµησης, αξιολόγησης και αναγράφεται στο ασφαλιστήριο συµβόλαιο. Σε περίπτωση ζηµίας, η ασφαλιστική κάνει έλεγχο πριν την αποδοχή της απαίτησης ως προς την αιτία της ζηµιάς, αν δηλαδή είναι µε δόλο ή όχι, αν η ζηµιά έχει προκληθεί από αµέλεια ή όχι. Κίνδυνοι που δεν καλύπτονται ασφαλιστικά είναι ο κίνδυνος από δήµευση /κατάσχεση περιουσίας, ο κίνδυνος πολέµου, ανέντιµες – εγκληµατικές πράξεις του συλλέκτη, οι υφιστάµενες ζηµιές, ο κίνδυνος από σ ταδιακή επίδραση που µπορεί να προκαλέσει ζηµιά, ο κίνδυνος της στρέβλωσης – συρρίκνωσης – σκουριάς που προκαλεί φθορά σε συλλογές ασηµικών, γραµµατοσήµων, ο κίνδυνος απώλειας από την ύπαρξη ζωϋφίων, κάτι που αποδεικνύεται, τροµοκρατικές ενέργειες, ζηµιές από την παρουσία ραδιενεργών υλικών στο χώρο.

Αφήστέ το στους ειδικούς!

Με γνώµονα τον πελάτη και την παροχή ολοκληρωµένων υπηρεσιών ασφάλισης η Chartis παρουσίασε το πρόγραµµα PCG

Ένα νέο πρόγραµµα ασφάλισης έργων τέχνης, το Private Client Group ή εν συντοµία PCG εισήγαγε το τελευταίο διάστηµα η Chartis. Το πρόγραµµα, µε private client group manager τη Σωτηρία Μαράκη, αντιµετωπίζει µε διακριτικότητα κάθε είδος συλλογών, τις οποίες τις διακρίνει η αξία που τους προσδίδει η µοναδικότητα και η σπανιότητά τους. Ενδεικτικά παραδείγµατα αποτελούν, χωρίς να περιορίζεται σε αυτές, οι συλλογές κρασιών, αυτοκινήτων-αντίκες, κοσµηµάτων, γραµµατοσήµων, νοµισµάτων, κ.ά. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το PCG µπορεί να καλύψει ακόµα τις πιο ασυνήθιστες συλλογές, αρκεί να µπορούν να εκτιµηθούν από ειδικούς. Επιπλέον, το Private Client Group της Chartis καινοτοµεί, προσφέροντας αποζηµίωση έως και 200% παραπάνω της ασφαλιζόµενης αξίας, που ισχύει σε περίπτωση θανάτου του καλλιτέχνη ή και 150% παραπάνω της ασφαλιζόµενης αξίας, σε περίπτωση αύξησης της εµπορικής αξίας του έργου.

ΕΠΙΛΟΓΗ 73

AllmediaCreative ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΤΥΠΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Σχεδιασµός και παραγωγή κάθε είδους εντύπου.  ∆ηµιουργία καταχωρίσεων για έντυπα και internet.  ∆ηµιουργία banner και pop-up windows.  Παραγωγή πολυσέλιδων εντύπων και business cards.  Μελέτη και σχεδιασµός εταιρικής ταυτότητας /εφαρµογές, σχεδιασµός και κατασκευή συσκευασίας, σχεδιασµός και παραγωγή εταιρικού περιοδικού - newsletter.  Σχεδιασµός και παραγωγή Εταιρικού Απολογισµού - Μετατροπή σε ηλεκτρονική έκδοση.

74 ΕΠΙΛΟΓΗ

Για περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 210 6401850, e-mail: creative@allmedia.gr

Team Spirit Banking - Insurance Οι πρωτοβουλίες, οι τάσεις, οι υπηρεσίες, τα προϊόντα, η φιλοσοφία, η στρατηγική, που δείχνουν τον δρόµο της αειφόρου ανάπτυξης.

ΕΠΙΛΟΓΗ 75

EFG EUROBANK @

Αξία έχει να ξέρεις ποιοι δρόµοι οδηγούν στην αειφορία

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ Η EFG Eurobank είναι από τις τράπεζες που έχουν αποδείξει ότι στηρίζουν τους τοµείς που οδηγούν στην ανάπτυξη ήδη πολύ πριν η κρίση ενσκήψει στη χώρα. Η παιδεία, η εξωστρέφεια και η καινοτοµία είναι οι άξονες, αιχµή του δόρατος στη στρατηγική της.

ε σύνθηµα «Η Ελλάδα καινοτοµεί», η Eurobank και ο ΣΕΒ αναλαµβάνουν κοινή πρωτοβουλία µε στόχο την προώθηση της έρευνας και καινοτοµίας στη χώρα µας. Στο πλαίσιο αυτό, διοργανώνουν πανελλήνιο διαγωνισµό Εφαρµοσµένης Έρευνας και Καινοτοµίας που απευθύνεται στους ανθρώπους της έρευνας, της καινοτοµίας, της γνώσης και των νέων ιδεών. Στόχος είναι να κινητοποιηθούν δηµιουργικές δυνάµεις της ελληνικής κοινωνίας Ο διαγωνισµός σκοπεύει να αναδείξει προϊόντα εφαρµοσµένης έρευνας και προϊόντα ή υπηρεσίες καινοτοµίας, που συµβάλλουν στη βελτίωση της καθηµερινής ζωής, στη βιώσιµη ανάπτυξη και στην ενίσχυση της εξωστρέφειας της οικονοµίας. Για τους λόγους που οδήγησαν τους δύο φορείς στην πρωτοβουλία αυτή, ο πρόεδρος του ΣΕΒ, Δηµήτρης Δασκαλόπουλος, τόνισε: «Η σύγχρονη επιχείρηση δεν έχει την πολυτέλεια της αδράνειας και της στασιµότητας. Στις επιχειρήσεις όποιος δεν ανανεώνεται, παρακµάζει. Όποιος δεν ανταποκρίνεται στην ανάγκη της αλλαγής είναι καταδικασµένος. Το ίδιο ισχύει και για τις κοινωνίες».

Το µοντέλο της διατηρήσιµης ανάπτυξης Αναφερόµενος στο διαγωνισµό, ο διευθύνων σύµβουλος της Eurobank EFG, Νικόλαος Νανόπουλος επεσήµανε: «Η πρωτοβουλία µας υπαγορεύεται από την ισχυρή µας πεποίθηση πως η καινοτοµία, οι νέες ιδέες, η επένδυση στη γνώση και την έρευνα, πρέπει να αξιοποιούνται και να βρίσκουν έδαφος εφαρµογής στην παραγωγική και επιχειρηµατική δραστηριότητα. Έτσι µόνον, ενισχύονται και αναβαθµίζονται συνεχώς η παραγωγικότητα, η ποιότητα, η προστιθέµενη αξία και η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών που παράγουµε µε γνώµονα τις ανάγκες και τις απαιτήσεις ενός διεθνούς περιβάλλοντος που εξελίσσεται ραγδαία και γίνεται όλο και πιο ανταγωνιστικό. Εµείς στην Eurobank υποστηρίζουµε εδώ και καιρό την ανάγκη να θεµελιώσουµε ένα νέο πρότυπο διατηρήσιµης ανάπτυξης, το οποίο θα ενισχύει την παραγωγικότητα, την ανταγωνιστικότητα, την εξωστρέφεια και την απασχόληση. Για να το πετύχουµε αυτό πρέπει να θεµελιώσουµε την προσπάθειά µας πάνω στην καινοτοµία, την έρευνα, την Παιδεία, τη γνώση, τις νέες ιδέες και τη δηµιουργικότητα. Αυτά θα προικίσουν την ελληνική οικονοµία µε τα νέα συγκριτικά πλεονεκτήµατα που έχει ανάγκη ώστε να ανακτήσει το χαµένο έδαφος στη δύσκολη και αέναη µάχη της διεθνούς ανταγωνιστικότητας».

Ο διαγωνισµός περιλαµβάνει δύο κατηγορίες βραβείων: ••• Μία για την Εφαρµοσµένη Έρευνα & µια για την Καινοτοµία. ••• Η προκήρυξη του διαγωνισµού, είναι αναρτηµένη στη διεύθυνση www. kainotomeis.gr Προθεσµία υποβολής υποψηφιοτήτων έως τις 30/9/2010. 76 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ν. Νανόπουλος, δ.σ. Eurobank EFG «Στη Eurobank υποστηρίζουµε εδώ και καιρό την ανάγκη να θεµελιώσουµε ένα νέο πρότυπο διατηρήσιµης ανάπτυξης, το οποίο θα ενισχύει την παραγωγικότητα, την ανταγωνιστικότητα, την εξωστρέφεια και την απασχόληση».

OΜΙΛΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ @

Αξία έχει να είσαι µπροστά από την εποχή σου!

ΤΟ AΥΡΙΟ ΕΙΝΑΙ EΔΩ

Η προσπάθεια του Οµίλου Πειραιώς να ενισχύσει το όραµα της ψηφιακής Ελλάδας ξεκίνησε πριν 10 χρόνια µε τη δηµιουργία της ηλεκτρονικής τράπεζας Winbank και συνεχίζεται σήµερα µε τη δηµιουργία του πρώτου online καναλιού πώλησης τραπεζικών προϊόντων στη χώρα, του winbank direct.

νήκει στις τράπεζες που έχουν το βλέµµα στραµµένο πάντοτε στις τάσεις της επόµενης µέρας µε αποτέλεσµα να δηµιουργεί εκείνη τη στρατηγική που της επιτρέπει να προλαµβάνει τις εξελίξεις. Ο λόγος για τον Όµιλο Πειραιώς και την ιδιαίτερη βαρύτητα που αποδίδει στις εργασίες ηλεκτρονικής τραπεζικής. Η Winbank, το ηλεκτρονικό όχηµα τραπεζικής του Οµίλου Πειραιώς συµπληρώνοντας φέτος δέκα χρόνια παρουσίας, προχώρησε στη δηµιουργία του πρώτου online καναλιού πώλησης τραπεζικών προϊόντων στη χώρα, του winbank direct. Αξίζει όµως να θυµηθούµε ότι ο Όµιλος Πειραιώς, πριν δέκα χρόνια, εποχή που η διείσδυση στο internet ήταν χαµηλή στη χώρα, έκανε ήδη υπολογίσιµες επενδύσεις στα ηλεκτρονικά δίκτυα. Ήταν η εποχή που ουσιαστικά η Πειραιώς και η Eurobank έθεταν ιδιαίτερα ψηλά τον πήχη της ηλεκτρονικής τραπεζικής εξυπηρέτησης, µε «ψυχή» των προσπαθειών τους τον Σωτήρη Συρµακέζη για την Πειραιώς και τον Δηµήτρη Μαυρογιάννη για τη Eurobank. Από τότε µέχρι σήµερα όλες οι υπηρεσίες ηλεκτρονικής τραπεζικής παρουσιάζουν σηµαντική ωρίµανση, καθώς απορροφούν από 40% (πληρωµές πιστωτικών καρτών στα µηχανήµατα πληρωµής µε µετρητά) έως και 78% (αναλήψεις µετρητών στα ΑΤΜ). Δέκα χρόνια λοιπόν µετά, ο Σωτήρης Συρµακέζης, αναπληρωτής γενικός διευθυντής της Winbank, παρουσίασε πρόσφατα τη νέα υπηρεσία της Winbank, τη winbankdirect, που απευθύνεται σε όλη την αγορά και όχι µόνο σε πελάτες της Πειραιώς. Σύµφωνα δε µε το διευθύνοντα σύµβουλο της Winbank, Σταύρο Λεκκάκο και τον αναπληρωτή διευθύνοντα σύµβουλο, Σπύρο Παπασπύρου, µε τη νέα αυτή υπηρεσία η τράπεζα επεκτείνει µε ελάχιστο κόστος τη γεωγραφική της κάλυψη εντός και εκτός Ελλάδας. Η winbank direct θα προσφέρει νέα ευέλικτα τραπεζικά προϊόντα ειδικά σχεδιασµένα για το προφίλ των online χρηστών. Το πρώτο προϊόν που θα προσφερθεί θα είναι µια ευέλικτη κατάθεση (θα µπορεί να επιλέγει ο πελάτης τη χρονική διάρκεια κατάθεσης, την κατανοµή των χρηµάτων µεταξύ διαφορετικών µορφών λογαριασµού) µε επιτόκιο 5% για τους πρώτους 2.000 πελάτες που θα εγγραφούν. Το επιτόκιο θα παραµείνει ανταγωνιστικό και για τους επόµενους πελάτες. Τα νέα προϊόντα θα διατίθενται αποκλειστικά online από την ιστοσελίδα της υπηρεσίας (www.winbankdirect.gr) winbank direct και όχι από το δίκτυο καταστηµάτων της τράπεζας.

150 χιλ. Οι πελάτες που επισκέπτονται τη Winbank 12 εκατ. Τόσες φορές ετησίως οι πελάτες της τράπεζας την επισκέπτονται online για να εκτελέσουν το µεγαλύτερο µέρος των συναλλαγών τους. 78 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ο Σωτήρης Συρµακέζης, αναπληρωτής γενικός διευθυντής της Winbank, πίστευε στη δύναµη της ηλεκτρονικής τραπεζικής, στην cost effectiveness που προσφέρει στην τράπεζα και τους πελάτες της καθώς και στην καλύτερη διαχείριση χρόνου για τους δεύτερους, ήδη από την εποχή που η ψηφιακή πραγµατικότητα στη χώρα ήταν ακόµα θεωρητικό σκαρίφηµα.

@ @

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Αξία έχει να στηρίζεις τα ευγενικά ιδεώδη

ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟ ΦΩΤΕΙΝΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η Εθνική Τράπεζα έχει αναδειχθεί σταθερός και ενεργός υποστηρικτής κάθε µορφής αθλητικής δραστηριότητας που προωθεί την άµιλλα και τα αθλητικά ιδεώδη στο πλαίσιο του «ευ αγωνίζεσθαι».

«Σ

ας τιµούµε επειδή αποτελείτε το φωτεινό παράδειγµα για χιλιάδες νέους και τους δείχνετε ένα δρόµο ζωής διαφορετικό από εκείνο που υπόσχονται οι σειρήνες του βολέµατος, του εύκολου πλουτισµού και της ήσσονος προσπάθειας». Με αυτά τα λόγια ο πρόεδρος του διοικητικού συµβουλίου της Εθνικής Τράπεζας, Βασίλης Ράπανος, απέδωσε τα εύσηµα σε πέντε Έλληνες αθλητές για τις πρόσφατες διακρίσεις τους στα Ευρωπαϊκά Πρωταθλήµατα που συµµετείχαν. Η τράπεζα τους τίµησε µε βραβείο σε ειδική εκδήλωση που πραγµατοποιήθηκε πρόσφατα. Μάλιστα ο κ. Ράπανος απευθυνόµενους στους αθλητές τόνισε: «Η Εθνική Τράπεζα τιµά σήµερα στο πρόσωπό σας και όλους εκείνους και εκείνες που σιωπηλά, αθόρυβα και χωρίς να προσδοκούν µεγάλες αµοιβές, αφιερώνουν το χρόνο τους και τα νιάτα τους σε γυµναστήρια και γήπεδα για να υπηρετήσουν το ιδεώδες ‘νους υγιής εν σώµατι υγιεί’». Η Εθνική Τράπεζα έχει αναδειχθεί σταθερός και ενεργός υποστηρικτής κάθε µορφής αθλητικής δραστηριότητας που προωθεί την άµιλλα και τα αθλητικά ιδεώδη στο πλαίσιο του «ευ αγωνίζεσθαι», επεσήµανε στη συνέχεια ο πρόεδρος του διοικητικού συµβουλίου της Εθνικής, για να προσθέσει αµέσως µετά: «Επιτρέψτε µου να ξεχωρίσω την ενίσχυση της δραστηριότητας της Ελληνικής Γυµναστικής Οµοσπονδίας για τη διάδοση και ανάπτυξη όλων των µορφών της αγωνιστικής γυµναστικής, την υποστήριξη της διοργάνωσης διεθνών αγώνων κλασικού αθλητισµού, καθώς και την παροχή βοήθειας σε µεµονωµένους αθλητές και αθλήτριες».

ακό ρεκόρ που, όπως λένε οι ειδικοί, πολύ δύσκολα θα καταρριφθεί από οποιονδήποτε αθλητή. ••• Απόστολος Κουταβάς. Χρυσό µετάλλιο στο τραµπολίνο νέων, στο 22ο ευρωπαϊκό πρωτάθληµα, που διεξήχθη στη Βάρνα της Βουλγαρίας, από 20 έως 24 Απριλίου 2010. ••• Ελευθέριος Κοσµίδης. Αργυρό µετάλλιο στις ασκήσεις εδάφους στο ευρωπαϊκό πρωτάθληµα του Μπέρµιγχαµ (21 – 25 Απριλίου 2010). ••• Βασίλης Τσολακίδης. Αργυρό µετάλλιο στο δίζυγο στο ίδιο ευρωπαϊκό πρωτάθληµα. ••• Αλέξανδρος Νικολαΐδης. Χάλκινο µετάλλιο στο ταε κβο ντο, στους ευρωπαϊκούς αγώνες, που διεξήχθησαν στην Αγία Πετρούπολη στις 15 Μαΐου 2010. ••• Αγγελική Εξάρχου. Συµµετείχε στους ηµιτελικούς στα 50 µ. και τα 100µ. πρόσθιο στο ευρωπαϊκό πρωτάθληµα κολύµβησης, που διεξήχθη τον περασµένο Δεκέµβριο στην Κωνσταντινούπολη (σε πισίνα 25 µέτρων), καταρρίπτοντας τα αντίστοιχα πανελλήνια ρεκόρ.

Οι αθλητές που τίµησε η Εθνική Τράπεζα ••• Βλάσιος Μάρας. Χρυσό µετάλλιο στο µονόζυγο στο ευρωπαϊκό πρωτάθληµα που διεξήχθη στο Μπέρµιγχαµ της Αγγλίας από 21 έως 25 Απριλίου 2010. Ο Βλάσιος Μάρας, που ανακηρύχθηκε αθλητής της χρονιάς από τον ΠΣΑΤ για το 2009, έχει κατακτήσει πέντε χρυσά µετάλλια στο άθληµα αυτό, δηµιουργώντας ένα εντυπωσι80 ΕΠΙΛΟΓΗ

Στιγµιότυπο από τη βράβευση των Ελλήνων αθλητών που διακρίθηκαν πρόσφατα στα Ευρωπαϊκά Πρωταθλήµατα. Στο κέντρο ο πρόεδρος της ΕΤΕ, Βασίλης Ράπανος.

@ @

ΌΜΙΛΟΣ ΕΤΕ

Αξία έχει να απαντάς στην απαισιοδοξία, πρωτοπορώντας

ΠΡΟΤΥΠΗ AΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ Μία νέα πρωτοβουλία της Εθνικής Τράπεζας στον τοµέα καινοτοµίας και τεχνολογίας παρουσίασε πρόσφατα ο διευθύνων σύµβουλος της ΕΤΕ, Απόστολος Ταµβακάκης, µε τη φιλοδοξία να γίνει κίνητρο πρωτοπορίας στη χώρα.

«Γ

νωρίζουµε όλοι ότι η χώρα µας περνά δύσκολες στιγµές. Δεν είναι µόνο το µέγεθος των προβληµάτων που υπερβαίνει όλα όσα οι νεώτερες γενιές είχαν γνωρίσει. Είναι, κυρίως, ένα κλίµα απαισιοδοξίας και µοιρολατρίας, που ενισχύουν τις δυνάµεις της αδράνειας και απειλούν να απαξιώσουν κάθε έννοια δηµιουργίας. Μέσα στην κρίση όµως, πολλές φορές γεννιέται η ευκαιρία και δηµιουργείται η βάση για καινοτόµες ενέργειες και για µια νέα προσέγγιση του µέλλοντος. Σε συνθήκες κρίσης, η αναζήτηση φρέσκων, ρεαλιστικών και εφαρµόσιµων ιδεών, µπορεί να ανοίξει νέους δρόµους και να διαµορφώσει νέες πραγµατικότητες». Έτσι προλόγισε ο Απόστολος Ταµβακάκης, διεθύνων σύµβουλος της Εθνικής Τράπεζας, την καθιέρωση του ετήσιου ανοικτού διαγωνισµού i-bank Καινοτοµία και Τεχνολογία. Μέσω του διαγωνισµού η τράπεζα δίνει τη δυνατότητα σε κάθε Έλληνα και Ελληνίδα άνω των 18 ετών να συµµετέχει µε µία πρόταση καινοτοµίας, βασισµένη στις νέες τεχνολογίες που έχουν εισέλθει πλέον στην καθηµερινότητά µας, σε τέσσερα πεδία: την ηλεκτρονική ενηµέρωση, το ηλεκτρονικό επιχειρείν, την κοινωνική δικτύωση και, τέλος, την προστασία του περιβάλλοντος και την οικολογική διαχείριση των πηγών ενέργειας. Σκοπός αυτής της πρωτοβουλίας, του 1ου Διαγωνισµού «i-bank Καινοτοµία & Τεχνολογία», είναι να στηρίξει ουσιαστικά τη δηµιουργικότητα και την καινοτοµία στον τοµέα της τεχνολογίας στην Ελλάδα, σε συνεργασία µε έξι από τα εγκυρότερα Πανεπιστηµιακά Ιδρύµατα της χώρας. Οι πρωτότυπες προτάσεις που θα υποβληθούν θα πρέπει να κινούνται σε τέσσερις θεµατικές ενότητες: Ηλεκτρονικό Εµπόριο, Ηλεκτρονικές Εφαρµογές, Περιβάλλον και Τεχνολογία και Εναλλακτικά Κανάλια Τραπεζικής Εξυπηρέτησης.

Ιnfo Καινοτοµίας Ο 1ος Διαγωνισµός i-bank Καινοτοµία & Τεχνολογία θα διεξαχθεί σε τρείς χρονικά φάσεις, οι οποίες συνολικά διαρκούν από τον Ιούνιο του 2010 έως τον Δεκέµβριο του Ετήσιος Διαγωνισμός 2010, οπότε προγραµµατίζεται και µεγάλη τελετή βράβευσης. Η υποβολή των προτάσεων στην Α’ Φάση θα ξεκινήσει την 19 η Ιουλίου 2010 και θα διαρκέσει µέχρι την 31η Αυγούστου. Θα βραβευθούν οι πρώτες 4 ιδέες οι οποίες θα συγκεντρώσουν την υψηλότερη βαθµολογία µετά από αξιολόγηση από καθηγητές των Πανεπιστηµίων και στελέχη της Εθνικής Τράπεζας, µε τα ποσά των 20 χιλ. ευρώ, 10 χιλ. ευρώ, 6 χιλ. ευρώ και 4 χιλ. ευρώ, αντίστοιχα. Χρηµατικά βραβεία και φορητοί υπολογιστές θα δοθούν σε όλους όσους προκριθούν στη Β’ Φάση του Διαγωνισµού. Επίσης, θα γίνει κλήρωση µε πλούσια δώρα για όλους τους συµµετέχοντες ανάλογα µε τη βαθµολογία που θα συγκεντρώσουν.

Και σπό το διαγωνισµό I-bank στη νέα γενιά καταστηµάτων I-bank που εισάγει η Εθνική , µε στόχο να προωθήσει τη χρήση των εξελιγµένων υπηρεσιών που προσφέρει στους πελάτες της. Τα νέα καταστήµατα θα αποτελέσουν µοντέλο καινοτοµίας στην εξυπηρέτηση και βασίζονται στα πρότυπα που έχουν θέσει διεθνείς τραπεζικοί οργανισµοί. Πρωτεργάτης του εγχειρήµατος ο Απόστολος Ταµβακάκης.

ΕΠΙΛΟΓΗ 81

@ @

PROTON BANK

Εξυπηρέτηση στην αιχµή του τραπεζικού δόρατος

Ο ΣΤΙΒΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗΣ

Προσωποποιηµένες χρηµατοοικονοµικές υπηρεσίες σηµαίνει απλές, γρήγορες και αξιόπιστες λύσεις. Σε µια εποχή που η καθηµερινότητα πιέζει ολοένα και περισσότερο, η Τράπεζα πρέπει να δίνει τις λύσεις στον πελάτη κι όχι να τις ζητάει απ’ αυτόν. Μετατρέποντας αυτή τη φιλοσοφία σε καθηµερινή πρακτική, η PROTON Bank, έκανε στόχο της τη µέγιστη δυνατή εξυπηρέτηση των αναγκών των πελατών της και τη διασφάλιση των συµφερόντων τους.

PROTON Bank ιδρύθηκε το 2001, εσ τιάζον τας τις δραστηριότητες της στην επενδυτική τραπεζική. Με την ανάπτυξη των εργασιών και της κερδοφορίας, οι δραστηριότητες της Τράπεζας επεκτάθηκαν στο σύνολο των χρηµατοοικονοµικών προϊόντων και υπηρεσιών. Βασικός µέτοχος της Τράπεζας από τον Δεκέµβριο του 2009 είναι ο κ. Λαυρέντιος Λαυρεντιάδης, µε ποσοστό 31,9%. Από τον Μάρτ ιο του 2010, Διευθύνων Σύµβουλος της Τράπεζας είναι ο κ. Τρύφων Κολλίντζας. Η ίδρυση και η λειτουργία της PRΟΤΟΝ Bank βασίζεται στην ανάγκη «διεθνοποίησης» των χρηµατοοικονοµικών επιλογών της πελατείας της, µε παράλληλη εισαγωγή διεθνών τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών. Παρά το ότι η PROTON Bank προσφέρει το σύνολο των τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών, διατηρεί την εξειδίκευσή της στην επενδυτική τραπεζική. Η PROTON Bank είναι πε λατοκε ν τ ρικός οργανισµός. Η στρατηγική της Τράπεζας αποσκοπεί σ την παροχή προσωποποιηµένων χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών που δηµιουργούν π ρο σ τ ιθέ µε ν η αξ ία γ ια τον πε λάτη, σ τους τοµείς της επενδυτικής τραπεζικής, της επιχειρηµατικής τ ραπεζικής, της εµπορικής τ ραπεζικής, 82 ΕΠΙΛΟΓΗ

του private banking & διαχείρισης περιουσίας, των χρηµατιστηριακών συναλλαγών και των υπηρεσιών κεφαλαιαγοράς. Για να επιτύχει τους στόχους της, η Τράπεζα επενδύει στην τεχνολογία και στο ανθρώπινο δυναµικό. Το άρτια εκπαιδευµένο στελεχιακό δυναµικό της PROTON Bank είναι ανά πάσα στιγµή έτοιµο να ανταποκριθεί στις µεταβαλλόµενες ανάγκες της πελατείας σε ένα σύγχρονο και πολυσύνθετο χρηµατοοικονοµικό περιβάλλον.

Για τους εταιρικούς της πελάτες η PROTON Bank

προσφέρει υπηρεσίες επενδυτικής τραπεζικής που τους δίνουν τη δυνατότητα να προστατευτούν από τους κινδύνους και να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει το παγκοσµιοποιηµένο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα. Στον τοµέα της Εταιρικής Τραπεζικής η Τράπεζα εστιάζει τη στρατηγική της στη διεύρυνση και παγίωση µακροχρόνιων σχέσεων µε τους πελάτες και απευθύνεται στις εταιρείες εκείνες που αναζητούν ευέλικτες και εξειδικευµένες υπηρεσίες. Η PROTON Bank προσφέρει όλο το φάσµα των εµπορικών εργασιών, προκειµένου να ικανοποιήσει ακόµα και τις πιο εξειδικευµένες ανάγκες σε κεφάλαια, είτε των µικροµεσαίων επιχειρήσεων, είτε των µεγάλων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά.

Στον τοµέα του Private Banking & Wealth Management, η PROTON Bank απευθύνεται σε ιδιώτες οι οποί-

οι επιζητούν µέσα σε κλίµα εµπιστοσύνης, µια ευέλικτη προσέγγιση στο σύνολο των χρηµατοπιστωτικών τους αναγκών, µε σκοπό τη µέγιστη αποτελεσµατικότητα στο ελάχιστο δυνατό κόστος. Διαθέτοντας µια καταξιωµένη οµάδα επαγγελµατιών µε µεγάλη εµπειρία από την Ελληνική και τις διεθνείς κεφαλαιαγορές, η PROTON προσφέρει υπηρεσίες που κυµαίνονται από την παροχή επενδυτικών συµβουλών, µέχρι την αποκλειστική διαχείριση χαρτοφυλακίων.

Η στρατηγική της PROTON Bank αποσκοπεί στην παροχή προσωποποιηµένων χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών στους τοµείς της επενδυτικής, επιχειρηµατικής και εµπορικής τραπεζικής, του private banking & διαχείρισης περιουσίας, των χρηµατιστηριακών συναλλαγών και των υπηρεσιών κεφαλαιαγοράς.

Για την παροχή χρηµατιστηριακών υπηρεσιών και υπηρεσιών κεφαλαιαγοράς, η PROTON

Bank έχει επενδύσει σε τεχνολογία αιχµής, που επιτρέπει στους πελάτες της άµεση και χωρίς κόστος πρόσβαση σε ένα σύστηµα αυτοµατοποιηµένων διεθνών χρηµατιστηριακών συναλλαγών, που εγγυάται ταχύτητα και ασφάλεια κατά την εκτέλεση και επιβεβαίωση των συναλλαγών.

Αναπτυξιακή τροχιά Η Τράπεζα διαθέτει δίκτυο 30 κατα-

στηµάτων και τριών επιχειρηµατικών κέντρων ανά την Ελλάδα. Η PROTON δεν επιδιώκει την ταχύρρυθµη επέκταση του δικτύου της. Στόχος, είναι η παρουσία της Τράπεζας στα µεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Με νέα, καινοτόµα καταθετικά προϊόντα, η Τράπεζα απευθύνεται στους πελάτες εκείνους που επιζητούν κάτι παραπάνω από τις παραδοσιακές εργασίες εµπορικής τραπεζικής. Ξεκινώντας το 2010 µε ικανοποιητική κερδοφορία κατά το Α’ τρίµηνο και βελτίωση όλων των επαναλαµβανόµενων εσόδων-εξόδων, η PROTON Bank διαθέτει λόγο χορηγήσεων προς καταθέσεις της τάξεως του 95% και δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας Tier I, 15,36%, που είναι από τους υψηλότερους του τραπεζικού συστήµατος. Παράλληλα συνεχίζεται και η πολιτική σχηµατισµού πρόσθετων προβλέψεων. Ως εκ τούτου η PROTON Bank παραµένει από τις υγιέστερες τράπεζες στην Ελλάδα και είναι σε θέση να εκµεταλλευθεί αποτελεσµατικά τις τυχόν ευκαιρίες που οι τρέχουσες συγκυρίες φέρνουν στο Ελληνικό τραπεζικό σύστηµα. ΕΠΙΛΟΓΗ 83

@ @

MARFIN FACTORS

Αποτελεσµατική διαχείριση απαιτήσεων

ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΔΟΜΗ & CREDIT ΤΟ Α ΚΑΙ ΤΟ Ω ΣΤΟ FACTORING «Με όραµα να αναγνωριστεί ως ο πλέον αξιόπιστος και δυναµικός Χρηµατοοικονοµικός Οργανισµός factoring στη Ν.Α. Ευρώπη, µέσω αποτελεσµατικής διαχείρισης των διαφορετικών αγορών, µε κατάλληλα προϊόντα που ικανοποιούν τις χρηµατοοικονοµικές τους ανάγκες και παράλληλα προάγουν τα συµφέροντα των µετόχων της, η οµάδα της MARFIN Factors & Forfaiters δραστηριοποιείται στο περιβάλλον της αγοράς της, δοµηµένη µέσα από το cell system concept».

ο cell system αναγνωρίζει και σέβεται την ατοµικότητα και συµµετοχή της µονάδας του ανθρώπινου παράγοντα στη δηµιουργία αξιών, µέσα από συνεχή µάθηση, βελτίωση και ατοµική ικανοποίηση. Είναι Multitask δραστηριότητα (πλήρες φάσµα και εικόνα της εταιρικής λειτουργίας), αποδέχεται και τοποθετεί το εξειδικευµένο προσωπικό, ως το πιο σηµαντικό κεφάλαιο και προϋπόθεση στην επιτυχή ενάσκηση οποιασδήποτε συστηµατοποιηµένης, µεθοδευµένης και καλά σ τοχευµένης επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Αποτελεί σχήµα και δοµή συνεχούς και ανοικτής επικοινωνίας, άντλησης, ανάλυσης και κεφαλαι84 ΕΠΙΛΟΓΗ

οποίησης κάθε είδους πληροφορίας που αφορά στη δραστηριότητα της οµάδας, χαρακτηριστικά που δρουν ευεργετικά σε περιόδους κρίσης, καθώς έτσι µπορεί η οµάδα να ελίσσεται και να αντιµετωπίζει τις ταχύτατα µεταβαλλόµενες εξωτερικές συνθήκες. Ο συντονισµός δράσης των ανθρώπων µας στηρίζεται σε «κλήσεις συνεργασίας» και task force προσέγγιση, όπου απαιτείται, σε αντίθεση µε την παραδοσιακή λογική της εντολής. Η καθηµερινή λειτουργία τέλος, τόσο των εµπλεκοµένων υπηρεσιών και προϊοντικών µας µονάδων, όσο και των συναλλαγών µε την πελατεία και τους τρίτους, υποστηρίζεται από την εφαρµογή του Four eyes principle.

Το Factoring αποτελεί συµφωνία αγοράς βραχυπρόθεσµων εµπορικών απαιτήσεων µιας εταιρίας προς επαναληπτικής αγοραστικής συµπεριφοράς επιχειρηµατικά πελατολόγια, από έναν ειδικευµένο χρηµατοοικονοµικό ενδιάµεσο (Factor), που µε σηµαντικά χαµηλότερο κόστος διαχειρίζεται λογιστικά και παρακολουθεί αυτές µέχρι την εκκαθάρισή τους. Επειδή ο Factor υποκαθιστά την εταιρία στις απαιτήσεις της και χρωστά σ’ αυτήν τις τιµολογηµένες αξίες που αγόρασε, µπορεί και χορηγεί προκαταβολές µέχρι ένα ποσοστό της αξίας τους έως την τελική είσπραξη/ εκκαθάριση από τους αγοραστές – οφειλέτες. Εποµένως το Factoring, αντίθετα από ό,τι απλουστευτικά και αβασάνιστα θεωρείται από πολλούς στην Ελλάδα, δεν αποτελεί ένα ακόµα εναλλακτικό δανειακό προϊόν, αλλά µια δέσµη χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών που, ως ένα one-stopshop, δηµιουργεί σηµαντικές αξίες στις συνεργαζόµενες επιχειρήσεις, αξιολογώντας βαθιά τη δοµή, την πορεία και το µέλλον τους στην αγορά ενδιαφέροντός τους, και όχι µόνο τα οικονοµικά τους στοιχεία.

Η ειδοποιός διαφορά Το credit που εφαρµόζει και οι κίνδυνοι που διαχειρίζεται ο factor είναι σηµαντικά διαφορετικής προσέγγισης από ό,τι των τραπεζικών και ασφαλιστικών εταιρειών. Η ιστορικότητα της συναλλακτικής και αποπληρωτικής συµπεριφοράς πωλητών και αγοραστών, όπως αποτυπώνεται στα βιβλία του (λογαριασµοί εµπορικών απαιτήσεων και εµπορικών υποχρεώσεων), η φάση κύκλου ζωής των προϊόντων και η αναγνώριση των δυνατοτήτων και της αποτελεσµατικότητας του Management αλλά και των χρησιµοποιούµενων καναλιών διανοµής, αποτελούν τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης και εκτίµησης της αξιοπιστίας της «φερεγγυότητας» των προϊοντικών και εγχρήµατων ροών που αναλαµβάνουν να διαχειριστούν οι άνθρωποι του factoring. Όπως συστήνεται από την Factors Chain International, ο factor πρέπει να διαθέτει εξειδικευµένο µηχανισµό, οργάνωση, δεξιότητες και ανθρώπινο δυναµικό ώστε: •• Να διακρίνει, ερµηνεύει και διαχειρίζεται τις διαφορετικές αποπληρωτικές συµπεριφορές, •• Να κατανοεί και να διαχειρίζεται αποτελεσµατικά τις προϊοντικές και εγχρήµατες ροές, •• Να παρακολουθεί στενά και να αναγνωρίζει πως εµφανίζονται και εκδηλώνονται τα προβλήµατα στις εµπορικές διαδικασίες, συµφωνίες και συναλλαγές.

Αδιαπραγµάτευτος στόχος, η διασφάλιση της επιχειρηµατικής υγείας Η Marfin Factors & Forfaiters, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του προϊόντος, προχωρεί χέρι-χέρι µε τους πελάτες της δίνοντας λύσεις στις σύγχρονες ανάγκες τους, ιδιαίτερα κάτω από τη σηµερινή δυσµενή για την επιχειρηµατική δραστηριότητα πραγµατικότητα, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την υγεία τόσο της επιχειρηµατικής της πελατείας όσο και του χαρτοφυλακίου της. Να σηµειωθεί ότι, σύµφωνα µε τα στοιχεία της Παγκόσµιας Οργάνωσης, Factors Chain International, που ανακοινώθηκαν πρόσφατα, η εταιρεία κατετάγη για το 2009 στο Διεθνές Factoring ως η 11η καλύτερη µεταξύ 270 εταιρειών µελών του FCI στον κόσµο και 8η στην Ευρώπη. Οι εταιρείες µέλη της συγκεκριµένης οργάνωσης συνεισφέρουν το 90% του παγκόσµιου τζίρου factoring (περί τα € 1,28 trillion). Τα κριτήρια αξιολόγησης αφορούν στο προϊοντικό know how, στην ποιότητα των υπηρεσιών, στην ανάπτυξη των εργασιών διεθνούς factoring και στην επιχειρησιακή επικοινωνία. Η εταιρεία σήµερα αποτελεί µία από τις πιο αναγνωρισµένες διεθνώς παρουσίες στο χώρο του factoring.

Άρθρο του Πάνου Παπαθεοδώρου, εκτελεστικού αντιπροέδρου της Marfin Factors & Forfaiters και µέλος του Executive Board της Factors Chain International.

Το Factoring είναι µία δέσµη χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών που, ως ένα one-stopshop, δηµιουργεί σηµαντικές αξίες στις συνεργαζόµενες επιχειρήσεις, αξιολογώντας βαθιά τη δοµή, την πορεία και το µέλλον τους στην αγορά ενδιαφέροντός τους, και όχι µόνο τα οικονοµικά τους στοιχεία. ΕΠΙΛΟΓΗ 85

@ @

INTERAMERICAN

Ασφαλιστικές προτάσεις που απαντούν στις σύγχρονες ανάγκες

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΚΑΙ YΠΕΥΘΥΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

Μία σειρά νέων ασφαλιστικών προγραµµάτων που προσεγγίζουν τις πραγµατικές ανάγκες των πολιτών και των επιχειρήσεων, στη δύσκολη συγκυρία, προωθεί η INTERAMERICAN.

ε µία δέσµη ασφαλιστικών προγραµµάτων που είναι πλήρως ενταγµένα στη στρατηγική της εταιρείας για τη διαµόρφωση ασφαλιστικών προτάσεων στη λογική του συστήµατος και όχι των µεµονωµένων προϊόντων η INTERAMERICAN απαντά στις σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας και της επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Συγκεκριµένα, από την αρχή του έτους, η INTERAMERICAN παρουσίασε τα προγράµµατα «Family Life», «Business and Easy Business» και «MEDIplan Senior», ενώ αναβάθµισε και τα προγράµµατα οµαδικής ασφάλισης «Micro Group Protection».

Family Life

Σύστηµα προστασίας εισοδήµατος

Το «Family Life» περιλαµβάνει τέσσερα σχέδια ασφάλισης: για ένα άτοµο, για ζεύγος, για δύο γονείς και για ένα γονέα. Τα σχέδια χαρακτηρίζονται από διαφοροποιηµένες καλύψεις που αφορούν στην οικογενειακή κατάσταση και στις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή. Το σύστηµα προσφέρει ασφάλιση µηνιαίου εισοδήµατος, ασφάλιση ζωής, εγγύηση ασφαλισιµότητας για ασφάλιση ζωής, προστασία παροχών από τον πληθωρισµό, ειδικά επιδόµατα (νοµικής και ψυχολογικής στήριξης, κληρονόµων κ.ά.). Η ασφάλιση ζωής αυξάνεται µε την αλλαγή της οικογενειακής κατάστασης, µέσω της εγγύησης ασφαλισιµότητας. Η ασφάλιση µε το σύστηµα «Family Life» ανανεώνεται ετησίως, µε λήξη στο 65ο έτος ηλικίας, παρέχει τη δυνατότητα επιλογής συµπληρωµατικών καλύψεων και υψηλότερων κεφαλαίων από τα προκαθορισµένα και βασίζεται στη διαφάνεια και απλότητα των όρων ασφάλισης. Τα ασφάλιστρα είναι προσιτά και κλιµακώνονται ανάλογα µε την επιλογή του ασφαλιζόµενου. Ενδεικτικά, τα µηνιαία ασφάλιστρα για ατοµικό σχέδιο, για έναν άνδρα 25 ετών ξεκινούν από 20 ευρώ, ενώ για µια γυναίκα της ίδιας ηλικίας από 12 ευρώ. 86 ΕΠΙΛΟΓΗ

Micro Group Protection

Οµαδική ασφάλιση µε αναβαθµισµένες παροχές

«Σε αυτή τη δύσκολη περίοδο, η ιδιωτική ασφάλιση µπορεί να αντισταθµίσει την αβεβαιότητα για τη σύνταξη, τη φροντίδα της υγείας και την προστασία της περιουσίας. Η INTERAMERICAN έχει τις κατάλληλες προτάσεις για τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής». Αυτά επεσήµανε, σε πρόσφατη εκδήλωση, ο Διευθύνων Σύµβουλος του Οµίλου INTERAMERICAN, Γιώργος Κώτσαλος.

Τη νέα έκδοση των προγραµµάτων Οµαδικής Ασφάλισης «Micro Group Protection» προωθεί η INTERAMERICAN, µε βασικό χαρακτηριστικό τις σηµαντικές βελτιώσεις σε παροχές, σε συνδυασµό µε τη µείωση του κόστους ασφάλισης. Πρόκειται για προγράµµατα οµαδικής ασφάλισης Ζωής & Νοσοκοµειακής Περίθαλψης (Βασικό Πρόγραµµα) που δοµούνται και µε συµπληρωµατικές παροχές (όπως εξωνοσοκοµειακές καλύψεις, check-up, κάλυψη απώλειας εισοδήµατος κ.λπ.), ανάλογα µε τις ανάγκες και κυρίως, τις οικονοµικές δυνατότητες των σύγχρονων µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων στις οποίες και απευθύνονται. Παράλληλα, διατίθενται τα προγράµµατα «Micro Group Pension», µέσω των οποίων αξιοποιείται η πολυετής τεχνογνωσία της INTERAMERICAN στα οµαδικά συνταξιοδοτικά προγράµµατα. Η εταιρεία έχει επιτύχει ιδιαίτερα υψηλές αποδόσεις για τα οµαδικά συνταξιοδοτικά της προγράµµατα, που κατά την πενταετία 2005 - 2009 έφθασαν στο 5,03%.

Business and Easy Business

Όλα όσα χρειάζονται οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις

Στη µεγάλη αγορά των µικρών και µικροµεσαίων επιχειρήσεων, που υπολογίζονται σε περισσότερες από ένα εκατοµµύριο, απευθύνεται µε τα νέα προγράµµατα Business & Easy Business η INTERAMERICAN. Τα νέα προγράµµατα ακολουθούν τη λογική της τυποποίησης σε τρία απλοποιηµένα πακέτα –classic, extra και total– παρέχοντας διευρυµένες καλύψεις µε προσιτό ασφάλιστρο. Ειδικότερα: •• Το INTERAMERICAN Business απευθύνεται σε µικρές επιχειρήσεις µε ασφαλιζόµενα κεφάλαια µέχρι 270 χιλ. ευρώ, καλύπτοντας 250 χρήσεις (γραφεία, εµπορικά καταστήµατα, εστιατόρια, ιατρεία, δικηγορικά γραφεία κ.ά.) µε περισσότερες από 20 διαφορετικές καλύψεις και επιλογή ασφάλισης για κτίριο ή/και περιεχόµενο της επιχείρησης. •• Το INTERAMERICAN Easy Business απευθύνεται σε επιχειρήσεις µε ασφαλιζόµενα κεφάλαια µέχρι 1 εκατ. ευρώ, καλύπτοντας επίσης 250 χρήσεις µε περισσότερες από 13 διαφορετικές καλύψεις και επιλογή ασφαλιζόµενου κεφαλαίου για κτίριο ή/και περιεχόµενο.

MEDIplan Senior

Φροντίδα της τρίτης ηλικίας

Στο πλαίσιο της ευρύτερης συνεργασίας τους, η INTERAMERICAN και η ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ανακοίνωσαν ένα πρωτοποριακό πρόγραµµα φροντίδας της υγείας για άτοµα ηλικίας άνω των 50 ετών. Πρόκειται για το σχέδιο υγείας MEDIplan SENIOR της INTERAMERICAN, το οποίο υποστηρίζεται στο επίπεδο των υπηρεσιών υγείας από την ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ. Το νέο πρόγραµµα απευθύνεται στην ιδιαίτερα ευαίσθητη σε θέµατα υγείας και δύσκολα ασφαλίσιµη πληθυσµιακή οµάδα της τρίτης ηλικίας. Το MEDIplan SENIOR προσφέρει ολοκληρωµένες υπηρεσίες υγείας στην ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ. Συγκεκριµένα, το πρόγραµµα περιλαµβάνει 2 δωρεάν προγραµµατισµένες επισκέψεις γενικής ιατρικής, απεριόριστες προγραµµατισµένες ιατρικές επισκέψεις πολύ χαµηλού κόστους (της τάξεως των 25 ευρώ), προνοµιακές τιµές για επιπλέον επισκέψεις σε επιµελητές και διευθυντές ιατρούς, στα εξωτερικά ιατρεία, 40% έκπτωση σε όλες τις διαγνωστικές και εργαστηριακές εξετάσεις κ.ά. παροχές. Ακόµη, µε το MEDIplan SENIOR παρέχονται οι υπηρεσίες Άµεσης Ιατρικής Βοήθειας της INTERAMERICAN. ΕΠΙΛΟΓΗ 87

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΗΓΕΤΗ

Silvio Berlusconi

ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ από ΑΤΣΑΛΙ

Τρεις φορές πρωθυπουργός, εξολοθρεύοντας κάθε αντίπαλό του στην κεντροαριστερά. Δεινός επενδυτής και επιχειρηµατίας. Πρόεδρος της Μίλαν, της Φινινβέστ και του οίκου Μοντατόρι. Οικογενειάρχης (µέχρι πρόσφατα…) αλλά και «εραστής» (βίλες και κρεβατοκάµαρες πρωταγωνιστούν στη ζωή του εδώ και χρόνια). «Άνθρωπος του Θεού» που θα έλεγε και ο Ντον Καµίλο, ο συµπαθής ήρωας του Τζοβανίνο Γκουαρέσκι. Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΡΑ /ΑΠΕ

Μπερλουσκόνι είναι ο µόνος θίασος στην πόλη. Ο Μπερλουσκόνι είναι ο πρωταγωνιστής, παντού και πάντα. Στην εκκλησία είναι ο Πάπας, σε ένα γάµο είναι η νύφη, σε µια κηδεία ο τύπος µέσα στο φέρετρο. Ως κωµικός αγαπώ τον Μπερλουσκόνι. Ποιος µπορεί να γελάσει µε τον Πρόντι; Αλλά πέντε χρόνια είναι αρκετά. Έλεος...». Το χιούµορ και η αυτοκριτική δεν έλειψαν ποτέ από την ιταλική αριστερά- σε αντίθεση µε τη δική µας. Ο βραβευµένος µε Όσκαρ σκηνοθέτης, ηθοποιός και σεναριογράφος Ροµπέρτο Μπενίνι, στον οποίο αποδίδεται η παραπάνω δήλωση του 2006, είναι ένας µόνο από αυτούς που διαψεύστηκαν οικτρά κατά τη διάρκεια των χρόνων που ακολούθησαν. Μπορεί η ευχή του Ροµπέρτο Μπενίνι να έπιασε, όπως και άλλων προσωπικοτήτων της ιταλικής αριστεράς (ο Νάνι Μορέτι µεταξύ αυτών…), καθώς η δεύτερη κυβέρνηση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι κατάρρευσε λίγους µήνες αργότερα, η συνέχεια όµως δεν ήταν

ανάλογη. Ενάµιση χρόνο µετά τον σχηµατισµό κυβέρνησης υπό τον Ροµάνο Πρόντι, η κεντροαριστερά κατέρρευσε κι αυτή και το 2008 βρίσκει και πάλι την Ιταλία κάτω από την µπότα του Μπερλουσκόνι- ήδη µετράµε τρία χρόνια τρίτης διακυβέρνησης. Μπότα; Όχι, δα… Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι θεωρείται από κάποιους ανάχωµα στην άνοδο της φασιστικής δεξιάς του Τζιανφράνκο Φίνι, µε τις γνωστές αποσχιστικές τάσεις, η οποία ήδη κυριαρχεί σε σηµαντικό τµήµα του ιταλικού Βορρά. Για µια ακόµα φορά ο ηγέτης της κεντροδεξιάς στάθηκε τυχερός: η κυβέρνηση Πρόντι ήταν τόσο κακή, κατά τον γνωστό µαρξιστή αναλυτή, Tariq Ali, όσο και οι αντίστοιχες των (Νέων) Εργατικών στην Αγγλία. Εκεί όµως οι κεντροαριστεροί

Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι είναι ένας πολιτικός που θα µπορούσε να ήταν ακόµη και κονφερανσιέ! Εδώ προετοιµάζεται για να καλωσορίσει τον Εµίρη του Κουβέϊτ, σεΐχη Σαµπάχ ΑλΑχµάντ Αλ-Ζαµπέρ, Μάιος 2010.

«προστατεύονται από αντιδηµοκρατικούς εκλογικούς νόµους». Όχι πια, όπως απέδειξαν οι τελευταίες εκλογές στη Γηραιά Αλβιόνα. O Σίλβιο Μπερλουσκόνι είναι θίασος τελικά ή φαινόµενο; Ανάχωµα στην ακροδεξιά ή οδοστρωτήρας της αριστεράς; Νέας κοπής σκοταδιστής µε την ανοχή της παπικής εκκλησίας ή απλώς ο πιο πετυχηµένος λαϊκιστής ηγέτης στην Ευρώπη; Αυτά και άλλα πολλά θα τα λύσει η ιστορία. Η δική µας εποχή καλείται να λύσει άλλα, εξίσου ακανθώδη ερωτήµατα: θα παραπεµφθεί τελικά ο ίδιος σε µια πραγµατικά τελειωτική για την καριέρα του δίκη ή θα «θυσιαστούν» κι άλλοι συνεργάτες του στον βωµό της αυτοκρατορίας; Θα καταφέρει να οδηγήσει οµαλά το καράβι της χώρας του σε απάνεµα λιµάνια, ξεπερνώντας τα κύµατα της κρίσης ή θα παγιδευτεί και η πάλαι ποτέ κραταιά Ιταλία στη δίνη των προβληµάτων των εθνικών οικονοµιών; Θα καταφέρει να απεµπλακεί από τα πολεµικά µέτωπα στα οποία τον έχουν σύρει οι Αµερικανοί ή θα παίξει µέχρι τέλους το χαρτί της απόλυτης αφοσίωσης στον υπερατλαντικό πλανητάρχη; Θα ολοκληρώσει το µακρόπνοο σχέδιό του για συνεργασία µε τις βορειοαφρικανικές χώρες (ενέργεια και µετανάστευση γαρ); Θα προχωρήσει στα πυρηνικά σχέδιά του; Ακόµα κι αυτά τα ερωτήµατα όµως δεν βρίσκουν απαντήσεις. Ολόκληρη η ζωή του Σίλβιο Μπερλουσκόνι είναι γεµάτη από αναπάντητα ερωτήµατα και «γκρίζες ζώνες». Όσοι πίστεψαν ότι µε την αποχώρηση του Μπετίνο Κράξι και του Τζούλιο Αντρεότι η ιταλική πολιτική ζωή θα έπαυε να έχει το σασπένς που είχε τις πρώτες τέσσερις µεταπολεµικές δεκαετίες, έπεσαν έξω. Ένα νέο αστέρι, αυτόφωτο και εκτυφλωτικό, έκανε την εµφάνισή του. Πώς τα κατάφερε; Σήµερα, απέναντι στην κρίση, φοβερίζοντας τους συµπατριώτες του πως αν δεν γίνουν δεκτές οι παρεµβάσεις του στη δηµοσιονοµική πολιτική του ιταλικού κράτους κινδυνεύουν να γίνουν «…σαν τους Έλληνες», µε την κοινωνία να αντιπαρατίθεται δηµιουργικά πια, αλλά εκτός παραδοσιακών ή νεόκοπων κοµµάτων (συνδικάτα βάσης δηµιουργούνται, ανεξάρτητα κινήµατα οργανώνουν διαµαρτυρίες σε βάρος του, η τέχνη κατεβαίνει στο πεζοδρόµιο ΕΠΙΛΟΓΗ 89

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΗΓΕΤΗ

κ.ά.), ο πρωθυπουργός της Ιταλίας βαδίζει προς τη λήξη της τρίτης πρωθυπουργίας του. Η «µπογιά» του έχει περάσει, οι φίλοι λιγοστεύουν στο κόµµα και την πολιτεία, οι αχυράνθρωποι που πληρώνουν τα δικά του σπασµένα τον εγκαταλείπουν αλλά, όπως και σε αρκετές περιπτώσεις στο παρελθόν, ο Ιππότης (Καβαλιέρε) έχει ακόµα βέλη στη φαρέτρα του. Είναι όµως δηλητηριώδη;

Μια ζωή σκάνδαλα! Κανένας άλλος πολιτικός ηγέτης, πλην ορισµένων παλαιότερων συµπατριωτών του, δεν χρεώθηκε τόσα πολλά σκάνδαλα

Η κατάρρευση του ιταλικού πολιτικού σκηνικού τη δεκαετία του ‘80, µε τους κύριους «παίκτες», νεκρούς, γηραιούς, κατηγορούµενους, υπόδικους ή κοινωνικά αποµονωµένους, έδωσε στον Σίλβιο Μπερλουσκόνι τη δυνατότητα να κυριαρχήσει εκτός από το επιχειρηµατικό και στο πολιτικό σκηνικό. Τόσο θριαµβευτικά που ακόµα και η αποχώρησή του από την πολιτική να αποτελεί πλέον απειλή προς κάθε κατεύθυνση!

ΕΡΑ /ΑΠΕ

Στιγµιότυπο από την επίσκεψη του Έλληνα Προέδρου της Δηµοκρατίας, Κάρολου Παπούλια στην Ιταλία το 2006.

90 ΕΠΙΛΟΓΗ

κατά τη διάρκεια της επιχειρηµατικής, προσωπικής και δηµόσιας ζωής του, όσα ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Η απάθεια (…αναισθησία για ορισµένους) µε την οποία αντιµετωπίζει το διασυρµό του, τις συνεχείς κλήσεις του σε δικαστικές αίθουσες και τις δεκάδες χιλιάδες σελίδων που αποτελούν οι δικογραφίες που τον αφορούν, είναι παροιµιώδης- εξοργιστική για κάποιους. Η σχέση του µε τα σκάνδαλα ξεκίνησε τη δεκαετία του ΄60, όταν συµµετείχε σε οµάδα εργολάβων οι οποίοι διαπλέχτηκαν µε την τοπική Χριστιανοδηµοκρατική ηγεσία του Μιλάνου για την ανάθεση και εκτέλεση δηµόσιων έργων (κατοικιών, δρόµων και υποδοµών). Η φράση Berlocita, η οποία αποδόθηκε στο Μιλάνο, αντικατοπτρίζει τον τρόπο µε τον οποίο ο Ιταλός επιχειρηµατίας έδεσε την ανάπτυξη της πόλης στο δικό του άρµα. Τη δεκαετία του ‘70 η κατίσχυσή του στα media (έχει τον έλεγχο του ραδιοτηλεοπτικού οργανισµού Mediaset) και η συρρίκνωση της δηµόσιας τηλεόρασης σε βάρος των δικών του τηλεοπτικών δικτύων, αποδόθηκε σε αθέµιτο ανταγωνισµό και σε εκβιασµούς του σε βάρος διαφηµιστικών οµίλων, ζητώντας τους την οικονοµική ασφυξία των δηµόσιων media. Ταυτόχρονα αποκεφάλισε τις ηγεσίες των εφηµερίδων που κατά καιρούς εξαγόρασε, τοποθετώντας ικανούς µεν, αλλά απόλυτα πιστούς σε αυτόν διευθυντές. Τα επόµενα χρόνια κι αφού µεταβίβασε µέρος της περιουσίας του (και προβληµάτων στον αδελφό του…), τα σκάνδαλα που τον αφορούσαν άρχισαν να παίρνουν διαστάσεις. Το όνοµά του εµπλέκεται στον κατασκευαστικό τοµέα, στην ανάπτυξη βιοµηχανικών ζωνών, τη διαχείριση συναλλάγµατος, ακόµα και στην ανοικοδόµηση της Άκουιλα, του µαρτυρικού σεισµόπληκτου χωριού, έβαλε το χέρι του… Αυτό το διάστηµα, νέες ανακρίσεις συνεργατών του και µια σειρά αστικές δίκες βρίσκονται σε εξέλιξη. Πρόσφατη εξέλιξη (Μάιος 2010), χωρίς όµως συνέπειες για τον Καβαλιέρε, η παραίτηση του υπουργού Βιοµηχανίας Κλαούντιο Σκαγιόλα, ο οποίος φέρεται να εµπλέκεται σε υπόθεση διαφθοράς (αγορά διαµερίσµατος). Τα τελευταία χρόνια µάλιστα, ο Ιταλός πρωθυπουργός, χρησιµοποιώντας την ευρεία πλειοψηφία

Ο «ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ» SILVIO

Όπως όλοι οι ευρωπαίοι ηγέτες που αναγνωρίζουν την ενεργειακή πενία τους, ο Σ. Μπερλουσκόνι έθεσε από νωρίς τα ενεργειακά ως ζητήµατα ύψιστης εθνικής σηµασίας. Το αποτέλεσµα είναι ότι ο συγκεκριµένος τοµέας της πολιτικής του, καταγράφει περισσότερες επιτυχίες από τους υπόλοιπους.

ΕΡΑ /ΑΠΕ

«ΜΕΤΩΠΟ» ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ.

Η Μπερλουσκόνι αναβάθµισε τις σχέσεις της Ιταλίας µε τις περισσότερες από τη χώρες του Μακχρέµπ και ειδικά εκείνες που έχουν ενεργειακούς πόρους. Συνδυάζοντας δύο µείζονα ζητήµατα (µετανάστευση/ενέργεια) µε µια πολιτική, αποκατέστησε σχέσεις µε τη Λιβύη, υπέγραψε σηµαντικές συµφωνίες µε την Αλγερία για το φυσικό αέριο ενώ είναι µέσα στο παιχνίδι του «DeserTe»’, του φιλόδοξου προγράµµατος για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας µέχρι και 630.000 TWh (τερραβατώρες, περίπου 40 φορές τη σηµερινή παγκόσµια κατανάλωση ανά έτος) και τη µεταφορά τους µέσω υποβρυχίων καλωδίων από τη Σαχάρα στην Ιταλία και από εκεί σε όλη την Ευρώπη!

«ΜΕΤΩΠΟ» ΑΝΑΤΟΛΗΣ.

που διαθέτει, άρχισε να κατεδαφίζει το ίδιο το νοµικό καθεστώς που τον καταδιώκει. Αρχικά επιχείρησε, ανεπιτυχώς ύστερα από αντίδραση των δικαστών, να περάσει νόµο που προστατεύει τους εν ενεργεία πρωθυπουργούς, δηλαδή τον εαυτό του, από δικαστικές περιπέτειες. Πρόσφατο παράδειγµα νοµοθέτησης στο παρά πέντε ή …στο πόδι, είναι η αθώωση βρετανού δικηγόρου ο οποίος κατηγορείτο ότι χρησιµοποιήθηκε από τον Μπερλουσκόνι το 1998 για εξαγωγή συναλλάγµατος στο εξωτερικό. Πριν βέβαια αναλάβει ο Μπερλουσκόνι, µε θεατρικό όπως πάντα τρόπο, την καµπάνια επαναπατρισµού ιταλικών κεφαλαίων!

Όταν εµείς ψάχναµε να βρούµε πως βρέθηκαν µαζί Μπερλουσκόνι, Ερντογάν και Πούτιν, γύρω από το ίδιο τραπέζι τρωγοπίνοντας, ο Ιταλός ηγέτης είχε ήδη υπογράψει σηµαντικές ενεργειακές συµφωνίες µε δύο χώρες που µέχρι πρότινος θεωρούνταν εκτός της «σφαίρας» επιρροής της Ιταλίας. Μας την «έφερε» κι εµείς, οι υποτιθέµενοι προνοµιακοί συνοµιλητές και µελλοντικοί συνεργάτες των ρωσικών ενεργειακών οµίλων, ακόµα «ψαχνόµαστε». Μετά το προπέρσινο χειµερινό κάζο που «πάγωσε» όλη την Ευρώπη (διακοπή αερίου λόγω κρίσης ρωσο-ουκρανικών σχέσεων), ο Σίλβιο είναι πιο προσεκτικός…

«ΜΕΤΩΠΟ» ΠΥΡΗΝΙΚΩΝ.

Στις αρχές του περασµένου Φεβρουαρίου εγκρίθηκε διάταγµα για τη διαδικασία αναβίωσης της πυρηνικής ενέργειας στην Ιταλία. Το διάταγµα διευθετεί ζητήµατα χωροθέτησης πυρηνικών σταθµών και χρηµατοδότησης επενδύσεων. Είχε προηγηθεί τον Ιούλιο του 2009 η ψήφιση ενός ιστορικού νοµοσχεδίου µε το οποίο παρακάµπτεται το απορριπτικό για την πυρηνική ενέργεια δηµοψήφισµα που είχε διεξαχθεί ένα χρόνο µετά την καταστροφή στο Τσέρνοµπιλ. Νίκη και µάλιστα κατά κράτος του Σίλβιο έναντι του αντιπυρηνικού κινήµατος. ΕΠΙΛΟΓΗ 91

Συνέντευξη - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΡΥΣΙΚΟΣ

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

«Δεν έχουµε στο χαρτοφυλάκιό µας επαγγελµατικούς χώρους µισθωµένους στο Δηµόσιο. Σήµερα οι χώροι αυτοί είναι µισθωµένοι κατά 20% ή 30% υψηλότερα σε σχέση µε την πραγµατική τους αξία µίσθωσης. Σε περίπτωση που επαναµισθωθούν σε επίπεδα αγοράς θα µας ενδιαφέρουν ως επένδυση.»

92 ΕΠΙΛΟΓΗ

Εµπορικά Ακίνητα

οιός κλάδος δέχθηκε τη µεγαλύτερη πίεση; Όλοι οι κλάδοι, ανεξαιρέτως, έχουν δεχθεί πίεση. Θα έλεγα όµως ότι τη µεγαλύτερη πίεση την έχουν δεχθεί τα εµπορικά καταστήµατα, δηλαδή το high street retail και αυτό επειδή η προσφορά είναι αρκετά µεγάλη. Συγκεκριµένα, η ελληνική αγορά βασίστηκε στην ανάπτυξη του high street retail και λιγότερο στα εµπορικά κέντρα, όπως π.χ. στην Αµερική, µε αποτέλεσµα σήµερα να υπάρχει µεγάλο στοκ προϊόντος. Αυτή τη στιγµή η ζήτηση έχει πέσει γιατί η καταναλωτική δύναµη του Έλληνα έχει µειωθεί, ενώ πιέζονται περισσότερο οι εµπορικές αλυσίδες. Βέβαια να σηµειώσω ότι στην ελληνική αγορά που υπήρχαν κάποιες πολύ καλές εµπορικές περιοχές όπως το Κολωνάκι, η Ερµού, η Γλυφάδα, η Κηφισιά, το Παγκράτι κ.λπ., περιοχές στις οποίες τα ενοίκια είχαν φτάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα. Θα το λέγατε φούσκα; Φούσκα όχι γιατί την περίοδο που το ενοίκιο στην Ερµού ήταν 300 ευρώ ανά τ.µ., το πλήρωναν οι επιχειρήσεις αλλά ο τζίρος τους ήταν τριπλάσιος, ακόµα και πενταπλάσιος σε σχέση µε σήµερα. Άρα, δεν θα το έλεγα φούσκα. Έµοιαζε περισσότερο µε έναν µικρό παραλογισµό! Υπήρχε βέβαια και το φαινόµενο του αέρα. Ήταν ένα front τίµηµα που πλήρωνε ο µισθωτής στον ιδιοκτήτη του ακινήτου λόγω καλής τοποθεσίας του εµπορικού καταστήµατος. Ούτως ή άλλως όµως µε την ανάπτυξη των εµπορικών κέντρων, τύπου Mall αλλά και των µεγάλων εµπορικών αναπτύξεων ευρύτερα, σίγουρα θα βλέπαµε µία υποχώρηση της δυναµικής του high street retail. Συνεπώς, αναπόφευκτα και ανεξάρτητα από την κρίση στη χώρα, θα παρατηρούσαµε διορθωτικές εξελίξεις όπως αυτές που σας περιέγραψα. Εφόσον η χώρα διαφοροποιεί το µοντέλο των καταστηµάτων της και περνά από το καθαρό high street retail σε µεγάλες εµπορικές αναπτύξεις (Malls) ήταν αναπόφευκτο τα επίπεδα των ενοικίων να εκλογικευθούν. Γιατί αυτή τη στιγµή αν το high street retail προσέφερε στον καταστηµατάρχη έναν αριθµό επισκεψιµότητας Χ, τον ίδιο αριθµό επισκεψιµότητας τον πετυχαίνει και σε ένα Mall, µε πολύ µικρότερο ενοίκιο. Οπότε ήταν φυσιολογικό να υπάρχει µία εξοµάλυνση και στον αέρα του high street retail και στα ενοίκια. Σε αντίθετη κατάσταση είναι τα επιτυχηµένα εµπορικά κέντρα στα οποία τα επίπεδα ενοικίων είναι πιο ορθολογικά. Και εδώ η επισκεψιµότητα είναι

ΑΝΗΣΥΧΟΙ ΚΑΙΡΟΙ

Η επόµενη µέρα στα εµπορικά ακίνητα, κτίρια γραφείων, εµπορικά καταστήµατα (high street retail), εµπορικά κέντρα, logistics. Μπορεί στο εξωτερικό τα εµπορικά ακίνητα να ανακάµπτουν, στην Ελλάδα όµως, «το έργο αυτό δεν έχει ξεκινήσει να προβάλλεται». Στα λιγότερο σύγχρονα κτίρια η εκλογίκευση τιµών έχει ξεκινήσει, στα σύγχρονα και σε εµπορική τοποθεσία, οι τιµές συντηρούνται. Η αγορά, εκτιµά ο Γεώργιος Χρυσικός, γενικός διευθυντής, εκτελεστικό µέλος του δ.σ. της Eurobank Properties, ζει για πρώτη φορά το φαινόµενο της κυκλικότητας µετά από περίοδο συνεχούς ανόδου και διαφοροποιεί τη στρατηγική της από το high street retail στα εµπορικά κέντρα.. Από τη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

µεγάλη και υπάρχει απ’ όσο γνωρίζω και µεγάλη λίστα αναµονής από καταστηµατάρχες που θέλουν να µπουν µέσα. Οπότε στο ερώτηµα εάν τα εµπορικά κέντρα τύπου Mall, έχουν επηρεαστεί από την κρίση, θα έλεγα όχι.

Δειγµατοληπτικά και µόνο παρακολουθήσαµε την κίνηση σε εµπορικό κέντρο στην καρδιά της Αθήνας σε διάστηµα µίας εβδοµάδας. Οι επισκέπτες το διάστηµα αυτό ήταν σαφώς λιγότεροι σε σχέση µε παλαιότερα. Κοιτάξτε, οι επενδύσεις µεγάλων αναπτύξεων είναι µακροπρόθεσµες και σίγουρα περνάνε τους κύκλους τους. Αυτό που δεν είχαµε συνηθίσει στην Ελλάδα είναι να περνάει ο κλάδος των ακινήτων, και των οικιστικών και των εµπορικών, κύκλους. Βλέπαµε συνέχεια µία ανοδική τάση. Όµως, όπως σε όλες τις χώρες του κόσµου, µπήκε πλέον και στην ελληνική αγορά το φαινόµενο της κυκλικότητας. Δηλαδή θα δούµε και τις τιµές να υποχωρούν, όπως θα τις δούµε πάλι µετά από κάποια χρόνια να ανεβαίνουν και πάλι. Το ίδιο πράγµα θα συµβεί και µε την επισκεψιµότητα των εµπορικών κέντρων. ΕΠΙΛΟΓΗ 93

Συνέντευξη - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΡΥΣΙΚΟΣ

Στην αγορά των γραφείων επίσης παρατηρείται ανθεκτικότητα στις τιµές. Έτσι, δεν είναι; Αυτό συµβαίνει γιατί καλώς ή κακώς δεν υπάρχει σήµερα µεγάλο στοκ σύγχρονων κτιρίων γραφείων. Στην Ελλάδα η πτώση θα ήταν πολύ µεγαλύτερη εάν υπήρχαν αυτή τη στιγµή µισό εκατοµµύριο τ.µ. από αυτό που αποκαλούµε grade A κτίριο γραφείων. Είναι ένα κτίριο γραφείων που παρέχει τα πάντα στους µισθωτές. Κατασκευασµένο µε σύγχρονη αρχιτεκτονική, υλικά, βιοκλιµατικό κ.λπ. Να σας δώσω ένα παράδειγµα. Ανάλογο φαινόµενο είδαµε στη Ρουµανία. Εκεί υπήρχε ένα µεγάλο στοκ κτιρίων γραφείων τα οποία λόγω της κρίσης δεν µπορούσαν να µισθωθούν και αυτό έφερε µία πτώση σηµαντική στις αξίες και τις τιµές των ενοικίων. Αυτή τη στιγµή στην Ελλάδα στοκ grade Α γραφείων δεν υπάρχει µεγάλο. Εάν θέλει ένα µεγάλος µισθωτής π.χ. η Coca Cola ή η Eurobank να ενοικιάσει ένα κτιριο γραφείων 30 χιλ. τ.µ., δεν υπάρχει στην ελληνική αγορά. Αυτό τί σηµαίνει; Υπάρχουν µικρότερα ακίνητα που δεν µπορούν να καλύψουν αυτή τη ζήτηση. Σε ποιούς άξονες εντοπίζει κανείς τα grade A κτίρια γραφείων και ποια είναι η κατάσταση σήµερα µε τα λιγότερο σύγχρονα κτίρια; Να σας πω. Οι κύριοι άξονες των σύγχρονων κτιρίων γραφείων είναι η Κηφισίας, η Συγγρού και υπάρχει και ένα µικρό στοκ σύγχρονων γραφείων στο κέντρο της Αθήνας. Τα καλά τα κτίρια, τα σύγχρονα κτίρια έχουν πάρα πολύ µικρό ποσοστό κενότητας σήµερα (vacancy). Τα κτίρια δεύτερης ποιότητας και διαλογής, αυτά που λέµε grade C, grade D κτίρια γραφείων, κτίρια δηλαδή που δεν πληρούν τις σύγχρονες υποδοµές και που τα συναντούµε κατά µεγάλη πλειοψηφία στο κέντρο της Αθήνας και που µπορεί να έχουν προκύψει από µετατροπές πολυκατοικιών σε γραφεία ή κτίρια που βρίσκονται σε άλλες περιοχές, αυτές που αποκαλούµε χαµηλότερης ζήτησης, σε αυτά λοιπόν υπάρχει µεγάλο απόθεµα γραφείων και µεγάλη πίεση σήµερα. Στα δεύτερης ποιότητας κτίρια εποµένως και σε αυτά που βρίσκονται σε λιγότερο εµπορικές περιοχές, υπάρχει σήµερα πρόβληµα ζήτησης, οι τιµές τους δεν είναι ελκυστικές και µάλιστα πρέπει να υποχωρήσουν πάρα πολύ για να γίνουν ελκυστικά. Πρόκειται όµως για ένα τελείως διαφορετικό προϊόν από αυτό το οποίο ζητά µία σύγχρονη επιχείρηση σήµερα. Οπότε και στα κτίρια των γραφείων υπάρχει αυτό που λέµε κυκλικότητα αλλά λόγω του ότι αυτή τη στιγµή στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πολλά 94 ΕΠΙΛΟΓΗ

σύγχρονα γραφεία οι τιµές συντηρούνται. Και αυτό ισχύει και σ τη Θεσσαλονίκη. Δύσκολα βρίσκεις σύγχρονα κτίρια γραφείων. Εάν έβγαινε π.χ. ένα σύγχρονο κτίριο γραφείων στην Τσιµισκή θα γέµιζε αµέσως. Ακόµα και στην Κηφισίας υπάρχουν πολλά που ενοικιάζονται σήµερα. Αλλά από έξω καταλαβαίνεις ότι παρόλο που είναι καλή η τοποθεσία πρόκειται για δεύτερης ποιότητας ακίνητα.

Και στα logistics; Είναι ένας κλάδος που δεν έχει αναπτυχθεί στην Ελλάδα για διάφορους λόγους. Υπάρχει πολύ µικρή προσφορά, όλες οι αποθήκες είναι µισθωµένες, κακά τα ψέµατα δεν υπάρχει µία σύγχρονη αποθήκη σήµερα. Υπάρχει όµως µεγαλύτερη ζήτηση σε σχέση µε την προσφορά του προϊόντος. Υπάρχει ναι, αλ λά η κρίση οδηγεί σε µία πίεση σε όλες τις βιοµηχανίες και σε όλους τους τοµείς, οπότε ουσιαστικά θα έλεγα ότι έχει παγώσει απλώς η ανάπτυξη των logistics αλλά και η ανάπτυξη των επιχειρήσεων που ενδιαφερόντουσαν να δραστηριοποιηθούν σε αυτόν τον χώρο. Η επένδυση στο Θριάσιο; Το Θριάσιο είναι ένα πάρα πολύ µεγάλο project, πάνω από 200 χιλ. τ.µ. αποθηκών. Είναι σε ιδανική τοποθεσία αλλά για να βγει τέτοιου είδους επένδυση, τα ενοίκια που θα πρέπει να πληρώνει ο µισθωτής στις αποθήκες θα πρέπει να είναι λίγο ακριβότερα από ό,τι ισχύει στην περιοχή. Οπότε εκεί το στοίχηµα είναι να δούµε κατά πόσο θα βρεθούν ενδιαφερόµενοι. Θα πρέπει να δοθούν κίνητρα στους µισθωτές για να γεµίσουν αυτούς τους χώρους καθώς πρόκειται για ένα µεγάλο στοκ που θα µπει στην αγορά µετά από 2-3 χρόνια όταν θα ολοκληρωθεί η επένδυση στο Θριάσιο. Βέβαια δεν ξέρουµε ποιες θα είναι οι συνθήκες τότε, εάν είναι καλύτερες από σήµερα σίγουρα θα µιλάµε για διαφορετικές προοπτικές του project. Τι θα συµβουλεύατε έναν επιχειρηµατία που θέλει να επενδύσει στην αγορά των εµπορικών ακινήτων σήµερα; Έχει δυο επιλογές. Ή απευθείας επένδυση, να αγοράσει δηλαδή ένα ακίνητο και να το µισθώνει σε µία εταιρεία ή η έµµεση επένδυση, να αγοράσει µετοχές εταιρειών που κάνουν αυτή τη δουλειά, όπως είναι οι ΑΕΕΑΠ (Ανώνυµες Εταιρείες Επενδύσεων σε Ακίνητη Περιουσία) ή όπως είναι οι εταιρείες αναπτύξεως που είναι εισηγµένες στο Χρηµατιστήριο. Η περίοδος σήµερα είναι πολύ ελκυστική για την έµµεση επένδυση γιατί αυτή τη στιγµή

Εµπορικά Ακίνητα

στην ελληνική αγορά δεν έχουµε δει ιδιαίτερη πτώση των τιµών των ακινήτων και ιδιαίτερες ευκαιρίες για άµεση επένδυση. Αντίθετα έχουµε δει όλες τις εισηγµένες, τις ΑΕΕΑΠ και τις εταιρείες αναπτύξεως, να εµφανίζουν σηµαντικά discounts σε σχέση µε την καθαρή τους θέση. Π.χ. η δική µας εταιρεία διαπραγµατεύεται σήµερα µε discount πάνω από 50% σε σχέση µε την εσωτερική αξία της µετοχής της, πράγµα που αναδεικνύει ευκαιρία επένδυσης. Συνεπώς, η εποχή προσφέρεται για έµµεσες επενδύσεις στην αγορά ακινήτων εκτός αν για τον επενδυτή υπάρξει πραγµατικά µεγάλη ευκαιρία για απευθείας επένδυση.

Στο ίδιο µήκος κύµατος, προσφέρεται η εποχή για την αγορά επιχειρηµατικής στέγης; Θα πρέπει να περιµένει λίγο γιατί δεν έχουµε δει πτώση στις τιµές των ακινήτων, όπως σας είπα. Εξαρτάται όµως και σε τι είδους ακίνητο θέλει να στεγαστεί. Εάν πρόκειται για µία µικρή επιχείρηση που δεν την ενδιαφέρει η

«Την περίοδο που το ενοίκιο στην Ερµού ήταν 300 ευρώ ανά τ.µ., το πλήρωναν οι επιχειρήσεις αλλά ο τζίρος τους ήταν τριπλάσιος, ακόµα και πενταπλάσιος σε σχέση µε σήµερα. Άρα, δεν θα το έλεγα φούσκα. Έµοιαζε περισσότερο µε έναν µικρό παραλογισµό!» προβολή, που δεν την ενδιαφέρει να είναι σε κεντρικό άξονα, π.χ. στην Κηφισίας κ.λπ. και την ενδιαφέρουν π.χ. τα Μεσόγεια ή άλλες περιοχές όπως η νέα Ιωνία, το Παγκράτι, η Πατησίων, µη γραφειακές δηλαδή περιοχές σίγουρα υπάρχουν ευκαιρίες να στεγαστεί.

Πώς εκτιµάτε ότι θα κινηθεί η αγορά µεσοπρόθεσµα; Στα σύγχρονα κτίρια γραφείων που είναι σε καλές τοποθεσίες προβολής θα δούµε µία σταθεροποίηση και ίσως µία µικρή κάµψη, πέριξ του 5% και θα έλεγα το αντίστοιχο ισχύει και για τα µεγάλα Malls και εµπορικά ακίνητα. Θα δούµε δηλαδή µία µείωση στις αξίες λόγω της µείωσης των τζίρων των επιχειρήσεων από την υποχώρηση της κατανάλωσης. Μεγαλύτερη πτώση περιµένουµε στα ακίνητα δεύτερης και τρίτης διαλογής καθώς και δεύτερης τοποθεσίας. Πτώση που

συνολικά µπορεί να φτάσει και το 15-20%, θα εξαρτηθεί όµως και από το πόσο θα πιεστούν οι ιδιοκτήτες.

Πριν κλείσουµε τη συζήτησή µας, κ. Χρυσικέ, θα ήθελα να µιλήσουµε για το κερασάκι στην τούρτα στην εµπορική αγορά γραφείων και δη αυτών που είναι µισθωµένα στο Δηµόσιο. Είναι ευρύτερα γνωστό ότι το 99,9% αυτών µισθώθηκαν σε τιµές αρκετά έως πολύ πάνω από τα τρέχουσα επίπεδα της αγοράς την εκάστοτε περίοδο ενοικίασής τους. Τί εξελίξεις παρατηρούµε σήµερα σε αυτήν την αγορά; Πράγµατι, ανεξάρτητα από την κρίση, οι διαδικασίες µε τις οποίες έχουν µισθωθεί στο παρελθόν ήταν διαδικασίες που οδηγούσαν τα ενοίκια σε επίπεδα πολύ πάνω από την αγορά. Εµείς στο χαρτοφυλάκιό µας, αλλά και γενικώς όλες οι εισηγµένες οι ΑΕΕΑΠ δεν έχουν στην ιδιοκτησία τους κτίρια γραφείων που να είναι µισθωµένα στο Δηµόσιο. Όχι γιατί δεν θέλουµε το Δηµόσιο ως µισθωτή, αλλά δεν είχε κανένα νόηµα για µία εταιρεία όπως η Eurobank Properties να αγοράσει ακριβά ένα ακίνητο που το µισθώνει το Δηµόσιο, αντί για 18-19 ευρώ το τ.µ., 25 ευρώ το τ.µ. Για τον λόγο αυτό και οι ΑΕΕΑΠ στην ελληνική αγορά δεν διαθέτουν στο χαρτοφυλάκιό τους επαγγελµατικούς χώρους µισθωµένους στο Δηµόσιο. Και αυτό ήταν επιλογή των εταιρειών. Ένα ακίνητο που είναι µισθωµένο 20% ή 30% παραπάνω σε σχέση µε την πραγµατική του αξία µίσθωσης, δεν θεωρείται ελκυστικό για επένδυση. Γιατί ξέρεις ότι σε περίοδο κρίσης θα είναι το πρώτο που θα µειωθεί και ουσιαστικά θα χάσεις λεφτά. Στο εξωτερικό Αµερική και δυτική Ευρώπη, οι κρατικές υπηρεσίες έχουν µισθώσει κτίρια γραφείων σε λογικές τιµές, στα επίπεδα αγοράς και εποµένως εκεί αρκετά από αυτά τα ακίνητα ανήκουν σε εταιρείες σαν και µας. Πόσο αναµένεται να αλλάξει αυτή η πραγµατικότητα µε την κρίση που οδηγεί σε εκλογίκευση των δαπανών του Δηµοσίου; Κοιτάξτε, σε περίπτωση που τα κτίρια που µισθώνει το Δηµόσιο επαναµισθωθούν σε επίπεδα αγοράς, η απάντηση είναι ναι, θα µας ενδιαφέρει σαν προϊόν για επένδυση. Γιατί είναι ελληνικό φαινόµενο ότι τα ακίνητα του Δηµοσίου έχουν µισθωθεί σε επίπεδα πάνω από την αγορά. Και αντιλαµβάνεστε για ποιους λόγους υπάρχει αυτό το φαινόµενο. Γιατί η διαδικασία των διαγωνισµών δεν ήταν αυτή που θα έπρεπε! ΕΠΙΛΟΓΗ 95

Τάσεις στη Διαφήµιση & Κρίση

VALUE FOR MONEY

Το στίγµα της εποχής για διαφηµιζόµενους και καταναλωτές

Οι βασικές αλλαγές που συντελούνται σήµερα στο ευρύτερο σκηνικό της ελληνικής –αλλά και της διεθνούς– διαφήµισης έχουν ως αφετηρία τα λεγόµενα «νέα µέσα». Τα social networks, τα blogs, το CRM, η ψηφιακή τηλεόραση, η Mobile TV αποτελούν εφαρµογές στις οποίες η διαφήµιση θα στρέφεται ολοένα και περισσότερο, υποστηρίζει ο Paul Elliott, διευθύνων σύµβουλος της εταιρείας επικοινωνίας One3Six. Ο ίδιος αποτελεί σηµαντικό όνοµα στον χώρο της ελληνικής διαφήµισης, έχοντας θητεύσει για πολλά χρόνια στην ανώτατη διοίκηση µεγάλων διαφηµιστικών εταιρειών της χώρας και δη πολυεθνικών. Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

πως αναµενόταν κ. Elliott, η οικονοµική ύφεση έχει προκαλέσει ουσιώδεις αλλαγές και στο επικοινωνιακό γίγνεσθαι διεθνώς και στη χώρα µας. Αν έπρεπε να επισηµάνουµε τις σηµαντικότερες, ποιες θα ήταν αυτές; Σε παγκόσµιο επίπεδο, οι αλλαγές «έτρεχαν» ανεξάρτητα της κρίσης. Η επικοινωνία εκµεταλλεύεται την τεχνολογική εξέλιξη και προχωράει µπροστά. Η κρίση σε άλλες περιπτώσεις µπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη και σε άλλες την βοηθάει. Στην περίπτωση της Ελλάδας η κρίση οδηγεί τους διαφηµιζόµενους και τις εταιρείες επικοινωνίας να αναζητήσουν αποτελεσµατικότερες επενδύσεις από την πεπατηµένη. Οι ευκαιρίες που δίνει η «σωστή» εκµετάλλευση του διαδικτύου εντάσσονται σε αυτές και είναι σταθερά αυξανόµενες. Άλλη σηµαντική αλλαγή είναι εκείνη της επικοινωνίας των ανθρώπων µετα96 ΕΠΙΛΟΓΗ

ξύ τους, που δίνει ευκαιρίες σε επίπεδο Social Media, όπως είναι το Facebook και το Twitter. Η χρήση CRM µέσω των κινητών τηλεφώνων, που δεν είναι πια τηλέφωνα αλλά «pc χεριού», επίσης δείχνει το δρόµο των νέων εφαρµογών που αυτή τη σ τιγµή εξελίσσονται. Στη συνέχεια, η χρήση των κλασικών µέσων εστιάζεται πλέον στην υπενθύµιση της µάρκας και στο να παραµένει αυτή επίκαιρη στο µυαλό του καταναλωτή. Η πληροφόρηση όµως για την αξία ενός προϊόντος ή υπηρεσίας έχει αλλάξει δραµατικά, τόσο παγκοσµίως, όσο και στην Ελλάδα. Αυτό οφείλεται στο ότι κάθε είδους πληροφορία είναι διαθέσιµη διαδικτυακά, χωρίς να απαιτεί ιδιαίτερη προσπάθεια αναζήτησής της. Έτσι, ο παράγοντας εντύπωση και share of mind –«το είδα στην TV»– πρέπει οπωσδήποτε να συµπληρώνεται από στρατηγικά επιλεγµένη διαβάθµιση media που να υποστηρίζει, σε κάθε επίπεδο έρευνας του καταναλωτή, την εικόνα, τη χρηστικότητα και το «value for money». Το τελευταίο αποτελεί πλέον το «moto» του παγκόσµιου καταναλωτή. Συνεπώς, οι σηµαντικότερες αλλαγές που βιώνουµε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό έχουν να κάνουν µε τη χρήση των διαθέσιµων µέσων επικοινωνίας µε τον καταναλωτή, µε τη σωστή στρατηγική χρήση τους και µε τη «διαφορετική» δηµιουργικότητα που απαιτείται για να είναι πετυχηµένες οι ενέργειες. Τέλος, ας σηµειωθεί πως όλο και περισσότερο, η µέτρηση πλέον της αποτελεσµατικότητας είναι από τα βασικότερα ζητούµενα. Συµπερασµατικά, οι αλλαγές βρίσκονται στο περιβάλλον των media όπως είναι τα social networks media, τα blogs, το CRM, η ψηφιακή TV και όλες οι εφαρµογές της κ.α. Σε συνδυασµό µε ό,τι ξέραµε µέχρι σήµερα, το παζλ της επικοινωνίας γίνεται πιο απαιτητικό, αλλά ταυτόχρονα πιο αποτελεσµατικό και µετρήσιµο.

Στη χώρα µας η διαφηµιστική αγορά ούτως ή άλλως είχε σηµαντικές στρεβλώσεις, ακόµα και πριν την κρίση. Η σηµερινή πραγµατικότητα µπορεί να είναι µια αφορµή να πάψουν να υπάρχουν; Υπάρχουν ελπίδες το νέο σκηνικό να είναι περισσότερο υγιές; Υπό ποιες προϋποθέσεις; Κατά τη γνώµη µου οποιαδήποτε αγορά λειτουργεί µε στρεβλώσεις είναι καταδικασµένη αργά ή γρήγορα να πληρώσει το τίµηµα της επανένταξής της στον ορθό δρόµο. Έτσι λοιπόν και η ελληνική αγορά είναι υποχρεωµένη να «παίξει» µε τους παγκόσµιους κανόνες. Συνεπώς, η υπερβολική φορο-

Συνέντευξη - PAUL ELLIOTT

λογία ή η επιβάρυνσή της µε λογιών λογιών ταµεία, χαρτόσηµα και ό,τι άλλο έχει επινοήσει ο δηµιουργικός κρατικός λογιστής για να γεµίσει τις µη παραγωγικές τρύπες, είναι νοµοτελειακά λάθος. Όλα αυτά αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες για την ανάπτυξη του κλάδου της Επικοινωνίας, οι οποίοι καταδικάζουν τη χώρα σε παγκόσµια οµηρία, όσον αφορά στα «Μέσα» και τις επιχειρήσεις. Συµπληρωµατικά, οι όποιες στρεβλώσεις -και είναι πολλές- λειτουργούν ως ανάχωµα και στην επιχειρηµατική ανάπτυξη. Προσωπικά βλέπω ηµίµετρα να εφαρµόζονται, χωρίς να διακρίνω πρόθεση και διάθεση από όλους όσους εµπλέκονται να θέλουν να δουν µια αυτονοµηµένη αγορά, τουλάχιστον για το εγγύς µέλλον. Μακροπρόθεσµα φυσικά θα συµβεί. Αλλά µπορεί και να είναι αργά.

Σήµερα λοιπόν που οι διαφηµιζόµενοι µειώνουν τα κονδύλιά τους για να τα επενδύσουν περισσότερο στρατηγικά, ποιους θέτουν ως πρωταρχικούς στόχους; Πού δίνουν έµφαση και πώς επιχειρούν να το επιτύχουν; Οι µεγάλοι διαφηµιζόµενοι εκµεταλλεύονται την παγκόσµια παρουσία τους. Συνεπώς είναι φθηνότερο γι’ αυτούς να

«Θέλει µεγάλη προσοχή όταν αρµέγεται µια αγελάδα, να µην την εξαντλήσουµε και από παραγωγική την πάµε για σφάξιµο».

συνεχίσουν έστω µε µικρότερα κονδύλια να εφαρµόζουν µια στρατηγική 360 ο. Αυτό γιατί το κόστος τους µοιράζεται µε το εξωτερικό σε µεγάλο βαθµό. Συνεπώς, εξακολουθούν να επενδύουν σε ένα πλήρες µείγµα µέσων και µηνυµάτων. Το περιεχόµενο των µηνυµάτων είναι αυτό που έχει αλλάξει σε µεγάλο βαθµό, προβάλλει περισσότερο το value for money και λιγότερο το corporate. Έτσι οι διαφηµιζόµενοι προστατεύουν την παρουσία τους στις αγορές στο επίπεδο retail δίνοντας µικρότερη έµφαση σε θέµατα corporate εικόνας. Οι εγχώριοι διαφηµιζόµενοι από την άλλη, «πασχίζουν» να διατηρήσουν το µερίδιο φωνής τους και έτσι ΕΠΙΛΟΓΗ 97

Συνέντευξη - PAUL ELLIOTT

είναι υποχρεωµένοι να περιορισθούν σε επίπεδο retail επικοινωνίας, το οποίο σηµαίνει «πωλήσεις-πωλήσεις-πωλήσεις» για την επιβίωση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα να βλέπουµε πιο προβληµατισµένη χρήση των corporate, µε µεγαλύτερη τόλµη στην επένδυση σε µέσα που µπορούν να τους φέρουν σε µια πιο άµεση επαφή µε το κοινό τους.

Είναι λίγο κλισέ πλέον να το επαναλαµβάνουµε, αλλά θα θέσω το ερώτηµα. Στην κρίση υπάρχουν ευκαιρίες; Και αν ναι, ποιες είναι αυτές για τους διαφηµιζόµενους σήµερα; Οι κρίσεις δηµιουργούν νοµοτελειακά ευκαιρίες γιατί προτρέπουν στην αναζήτηση εναλλακτικών µοντέλων λειτουργίας και σκέψης. Η δηµιουργική χρήση των διαθέσιµων µέσων σήµερα, ηλεκτρονικών και µη, είναι η ευκαιρία, όπως και η αναζήτηση του σωστού µείγµατος σε κάθε µέσο. Η αυξανόµενη δυνατότητα επαφής µε τον καταναλωτή

«Ο καταναλωτής σήµερα είναι έτοιµος λόγω της οικονοµικής συγκυρίας να αγκαλιάσει νέες µάρκες, προϊόντα και υπηρεσίες που του ταιριάζουν. Προϊόντα και υπηρεσίες που µιλούν τη γλώσσα του, αναγνωρίζουν τις ανάγκες του και είναι value for money».

σε επίπεδο one to one, επίσης είναι ευκαιρία. Κυριότερη ευκαιρία ωστόσο είναι το γεγονός ότι ο καταναλωτής είναι έτοιµος λόγω της οικονοµικής συγκυρίας να αγκαλιάσει νέες µάρκες, προϊόντα και υπηρεσίες, τα οποία του ταιριάζουν. Προϊόντα και υπηρεσίες που µιλούν τη γλώσσα του, αναγνωρίζουν τις ανάγκες του και είναι value for money. Πρόκειται για µάρκες και υπηρεσίες µε τις οποίες πιστεύει πως µπορεί να κινηθεί διαχρονικά και να δηµιουργήσει σχέση εµπιστοσύνης µαζί τους.

Κατά τη δική σας γνώµη, ποια τακτική πρέπει να ακολουθήσουν σήµερα τα brands; Υπάρχει κάποια κοινή συνταγή ή κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά; Δεν υπάρχει κοινός τόπος για όλες τις µάρκες. Συνεπώς, κάθε µάρκα χρειάζεται να αναπτυχθεί ανάλογα µε τις δυνατότητές της, τον ανταγωνισµό και τον µακροχρόνιο στόχο της. Αρχής γενοµένης από το business plan της, τη ρευστότητά της και το χρονισµό ανάπτυ98 ΕΠΙΛΟΓΗ

ξής της. Επικοινωνιακά τα brands πρέπει να εκµεταλλευτούν το γεγονός ότι ο υποψήφιος πελάτης τους είναι πιο ανοικτός από ποτέ στο να αλλάξει µάρκα. Αρκεί αυτή να του ταιριάζει. Συνεπώς, η γνώση και ο στρατηγικός σχεδιασµός προσέγγισής του είναι τα βασικότερα στοιχεία επιτυχίας.

Πιστεύετε ότι η κρίση θα δηµιουργήσει ένα νέο µοντέλο διαφηµιστικής εταιρείας; Αν ναι, ποιο θα είναι αυτό και ποια τα χαρακτηριστικά του; Στη χώρα µας ήδη λειτουργεί άλλο µοντέλο διαφηµιστικής εταιρείας, µε επιµέρους εξειδικευµένες εταιρείες. Το κατά πόσο σε µια χώρα του οικονοµικού µεγέθους της Ελλάδας αυτό είναι εφικτό, είναι αµφισβητήσιµο. Σίγουρα πάντως η ελληνική διαφήµιση εξελίσσεται ραγδαία σε διεκπεραιωτικό κέντρο δηµιουργικών ιδεών του εξωτερικού. Εξαίρεση αποτελούν οι 5-10 ελληνικοί διαφηµιστικοί λογαριασµοί, που όµως µε το χρόνο θα εξαλειφθούν µιας και αυτοί οι οργανισµοίεταιρείες θα απορροφηθούν από πολυεθνικά συµφέροντα. Στο δρόµο αυτό, το µοντέλο διαφηµιστικής εταιρείας στην Ελλάδα οφείλει να µετεξελιχτεί ώστε να µην καταλήξει σε µεταφραστικό διεκπεραιωτικό κέντρο. Ακόµα πιο σίγουρο είναι το γεγονός πως η αύξηση µεγέθους των διαφηµιστικών εταιρειών στην Ελλάδα µόνο µε εξαγορές και συγχωνεύσεις µπορεί να προχωρήσει. Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, των εφαρµογών του διαδικτύου, του Web και Mobile TV, του IPTV και των social media, εκτιµάτε ότι µπορεί να δώσει ανάσες στη διαφήµιση; Ανάσες δεν ξέρω, αλλά ευκαιρίες ναι. Δηλαδή, η εξειδίκευση στους χώρους αυτούς µπορεί να προσδώσει σηµαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα. Πρόσφατα η κυβέρνηση επανέφερε τον φόρο τηλεοπτικών διαφηµίσεων και µάλιστα στο 20%. Ποια είναι η δική σας άποψη για την αναγκαιότητα αυτή; Η αναγκαιότητα αυτή είναι ανασταλτική στην ανάπτυξη των µέσων της επιχειρηµατικότητας και εν γένει της επικοινωνίας στην Ελλάδα. Πρόκειται για έναν φόρο που εισπράττεται για να κλείσει τρύπες άλλων και όχι για να προσδώσει κάτι στον κλάδο. Απλά θέλει µεγάλη προσοχή όταν αρµέγεται µια αγελάδα, να µην την εξαντλήσουµε και από παραγωγική την πάµε για σφάξιµο, κάτι το οποίο φοβάµαι πως είναι πιθανό στον δικό µας κλάδο, δεδοµένης και της συγκυρίας.

�� Τάσεις στη Διαφήµιση & Κρίση

��

� ��

��

Συνέντευξη - ΓΙΩΡΓΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

Η VOLTALIA ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ & ένα δισ. ευρώ!

Με τον αέρα της πολυεθνικής, η γαλλική Voltalia ήρθε στη χώρα µας, µέσω της θυγατρικής The.Ge.Ro, για να επενδύσει στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Ο γενικός διευθυντής και µέτοχος του ελληνικού σχήµατος ήρθε κι αυτός από τη Γαλλία αλλά είναι Έλληνας. Ο Γιώργος Οικονόµου είναι φύσει αισιόδοξος αλλά, όπως οι περισσότεροι, φοβάται τον «κακό µας εαυτό». Από τoν ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

την Ελλάδα έρχονται όλο και περισσότερες ενεργειακές εταιρείες της Ευρώπης. Εδώ και µια τριετία, στο club των πολυεθνικών που ήρθαν στη χώρα έχει προστεθεί η γαλλική ενεργειακή εταιρεία Voltalia, εισηγµένη στο Χρηµατιστήριο των Παρισίων. Ασχολείται µε την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και δραστηριοποιείται, εκτός από τη Γαλλία και την Ελλάδα, στη Βραζιλία και τη Γουιάνα. Η είσοδος πραγµατοποιήθηκε µέσω της θυγατρικής The.Ge.Ro. η οποία ιδρύθηκε το 2007. Η Voltalia, ένα δηµιούργηµα δύο διορατικών Γάλλων επιχειρηµατιών, των Robert Dardanne και Xavier Dejardins, δραστηριοποιείται από το 2005 που ιδρύθηκε σε ευρύ φάσµα ανανεώσιµων πηγών ενέργειας (υδροηλεκτρικά, φωτοβολταϊκά, αιολικά και βιοµάζα). Το 2009, στο µετοχικό κεφάλαιο της Voltalia εισήλθε µια από τις σηµαντικότερες επιχειρηµατικές οικογένειες της Γαλλίας (η οικογένεια Mulliez, πέντε γενιές επιχειρηµατιών µε τζίρο το 2008, 66 δισ. ευρώ). 100 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η Ελλάδα της ηλιοφάνειας και των «κρυµµένων» ενεργειακών δυναµικών έγινε, αναµενόµενα, στόχος του γαλλικού οµίλου. Το εταιρικό σχήµα της The.Ge.Ro στην Ελλάδα αποτελείται 80% από τη Voltalia, 17,5% από τον Γιώργο Οικονόµου και 2,5% από τον Jean Louis Hoorens, πρόεδρο της The.Ge.Ro. Το µετοχικό της κεφάλαιο ανέρχεται στα 2,24 εκατ. ευρώ. Η «Ε» συνάντησε στα γραφεία της εταιρείας, στη λεωφόρο Κηφισίας και συζήτησε µε τον γενικό διευθυντή και µέτοχο της The.Ge.Ro., τον οικονοµολόγο Γιώργο Οικονόµου που επέστρεψε στην Ελλάδα ύστερα από µια εικοσαετία στη Γαλλία.

Kύριε Οικονόµου, γνωρίζετε φαντάζοµαι ότι η ελληνική ενεργειακή αγορά βρίσκεται σε φάση µετάβασης από µια εποχή σε µια άλλη. Την ίδια στιγµή όµως οι επιχειρηµατίες που έχουν επενδύσει ανησυχούν για τις καθυστερήσεις. Συµµερίζεστε αυτή την ανησυχία; Ξεκινήσαµε στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 2007. Οποιοσδήποτε επενδυτής δίνει περιθώριο χρόνου στην επένδυσή του και κάνει υποµονή κάποιο χρονικό διάστηµα. Δεν µπορεί όµως να περιµένει επ΄ άπειρον. Κάποια στιγµή θα αναγκαστεί να αποσυρθεί από την αγορά. Δυστυχώς, µέχρι σήµερα, δεν έχουµε δει κάποια θετική κίνηση από την πλευρά της πολιτείας µε ουσιαστικό αντίκτυπο στην αγορά. Ο νέος νόµος ασφαλώς κινείται σε θετική κατεύθυνση, αν εξαιρέσει κανείς την απροσδόκητη µείωση της τιµής αγοράς του ηλεκτρικού ρεύµατος από φωτοβολταϊκά, και περιµένουµε ότι θα βοηθήσει στην επιτάχυνση των επενδύσεων. Τι είναι αυτό που σας ενοχλεί περισσότερο; Μα τι άλλο; Το ότι χρειάζεται να περάσεις από δέκα υπηρεσίες για να πάρεις µια άδεια, ότι ξοδεύεις αδικαιολόγητα πολύ χρόνο. Έχουµε κάνει αιτήσεις εδώ και τρία χρόνια και ακόµα περιµένουµε. Μπορείτε να το φανταστείτε αυτό, για µια εταιρεία η οποία σκοπεύει να επενδύσει περίπου ένα δισ. ευρώ; Σας παρακαλώ να λάβετε κι αυτό υπόψη σας: η µητρική εταιρεία, η Voltalia, είναι εισηγµένη στο Χρηµατιστήριο κι αυτό σηµαίνει ότι θα πρέπει να δίνει ανά τακτά χρονικά διαστήµατα εξηγήσεις στους µετόχους της για την πορεία των εργασιών και την απόδοση των επενδυτικών προγραµµάτων της. Ποιο ήταν το πνεύµα της έκθεσης που συντάξατε για τη Voltalia όταν πρωτοήρθατε στην Ελλάδα για επενδύσεις; Φαντάζοµαι ότι θα σας ζητήθηκε να περιγράψετε το «ελληνικό τοπίο»… Η κατάσταση τότε ήταν ιδανική. Υπήρχε αισιοδοξία. Τα πράγ-

Πράσινη Οικονοµία & Επενδύσεις

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ - Επεξεργασία ALLMEDIA CREATIVE

ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙ ΤΑΠΗΤΟΣ Αν και σχετικά νέα στην ελληνική αγορά, η The.Ge.Ro, έχει να επιδείξει πλούσιο έργο και έντονη κινητικότητα, µε αφετηρία την Πάτρα. Είτε απ΄ ευθείας, είτε µέσω θυγατρικών της εταιρειών συµµετέχει στην ανάπτυξη σχεδίων παραγωγής ενέργειας από φωτοβολταϊκούς σταθµούς σε όλη την Ελλάδα, συνολικής ισχύος 116 MW. Η εταιρεία έχει προχωρήσει στη φάση κατασκευής των πρώτων φωτοβολταϊκών πάρκων, συνολικής ισχύος 2,139 MW, αφού προηγουµένως εξασφάλισε όλες τις απαραίτητες άδειες και έχοντας ήδη υπογράψει συµβάσεις πώλησης της παραγόµενης ηλεκτρικής ενέργειας µε τον ΔΕΣΜΗΕ. Άλλα 12 έργα της εταιρείας, συνολικής ισχύος 1,3 MW σήµερα βρίσκονται στο στάδιο της περιβαλλοντικής αξιολόγησης από τις Περιφέρειες. Η εταιρεία µπήκε και στα αιολικά όπου επίσης µέσω θυγατρικών εταιρειών έχει καταθέσει επενδυτικά σχέδια συνολικής ισχύος 145,4 MW. Από αυτά έχουν εξασφαλίσει άδεια, έργα ισχύος 15 MW, στο όνοµα της συνδεδεµένης εταιρείας Greek Wind Power. Το πλέγµα των εταιρειών που συνδέονται µε τη The.Ge.Ro είναι ευρύ: περιλαµβάνει εννέα θυγατρικές ανώνυµες εταιρείες, δύο κοινοπραξίες, επτά εταιρείες περιορισµένης ευθύνης, πέντε οµόρρυθµες εταιρείες και µια ετερόρρυθµη. Οι άνθρωποι της The.Ge.Ro δεν µένουν µόνο σε όσα έχουν ήδη δροµολογηθεί, καθώς όπως µας ενηµέρωσαν το προσωπικό αλλά και οι συνεργάτες της, ελέγχουν και αξιολογούν αυτό το διάστηµα νέες επενδυτικές προτάσεις που σύντοµα θα αποτελέσουν πιθανά νέα έργα της.

ΕΠΙΛΟΓΗ 101

Συνέντευξη - ΓΙΩΡΓΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

µατα έδειχναν ότι θα προχωρούσαν γρήγορα και οµαλά και η αδειοδότηση για την κατασκευή και λειτουργία µονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος από ανανεώσιµες πηγές θα ήταν µια πολύ εύκολη υπόθεση. Ειδικά για τα φωτοβολταϊκά… Ατυχήσαµε όµως! Ελπίζω ότι το καινούργιο νοµοσχέδιο θα βοηθήσει τους επενδυτές που δραστηριοποιούνται στην πράσινη ενέργεια. Οι επενδυτές, από τον πιο µικρό µέχρι τον πιο µεγάλο, Έλληνες και ξένοι, πρέπει να στηριχθούν, διότι, αν το καλοσκεφτούµε, αυτή η χώρα δεν διαθέτει πολλούς πόρους για επενδύσεις…

«Δεν είναι δυνατό η συννεφιασµένη και βροχερή Γερµανία να έχει εγκαταστήσει 22.000 MW φωτοβολταϊκά κι εµείς να µην εκµεταλλευόµαστε ένα τέτοιο δυναµικό. Φαντάζοµαι πως γνωρίζετε ότι το πρώτο αιολικό πάρκο του κόσµου εγκαταστάθηκε στην Κύθνο».

Είστε λοιπόν µε το µέρος της «πράσινης ανάπτυξης». Ξέρετε εδώ, ο όρος τείνει να ξεπεράσει την οικονοµική διάστασή του και να θεωρηθεί ένα εθνικό µοντέλο ανάπτυξης. Πώς το βλέπετε εσείς; Σκοπεύουµε να επενδύσουµε πάνω από 900 εκατ. ευρώ στον τοµέα της πράσινης ενέργειας και το µεγαλύτερο κοµµάτι αυτών των χρηµάτων θα έρθει από το εξωτερικό. Για τα 116 MW των φωτοβολταϊκών σταθµών που έχουµε αιτηθεί, θα εργαστούν πάνω από 400 άτοµα στα πάρκα. Τεχνικοί, καθαριστές, φύλαξη κ.ά. Τι είναι αυτά αν όχι ανάπτυξη; Κι αυτά για τα επόµενα 20 χρόνια. Μετά το πέρας αυτών των επενδύσεων, είναι φυσικό ότι θα έχουµε κι άλλες, δεν θα µείνουµε µε σταυρωµένα χέρια. Νέοι νόµοι θα έρθουν να αλλάξουν το καθεστώς λειτουργίας, νέες τεχνολογίες πάνελ θα αλλάξουν τα δεδοµένα κι εµείς θα είµαστε έτοιµοι κάθε φορά να ανταποκριθούµε… Με αφορµή αυτό που είπατε για τα πάνελ, πώς βλέπετε την τεχνολογία που αναπτύσσεται στα φωτοβολταϊκά; Σε γενικές γραµµές θα έλεγα ότι η τεχνολογία κινείται µε πολύ γρήγορους ρυθµούς και οι τιµές έχουν πέσει εντυπωσιακά σε σχέση ακόµα και µε το πρόσφατο παρελθόν. Αν λάβουµε σαν αφετηρία την περίοδο 2006-07 που ξεκίνησε ουσιαστικά ο κλάδος των φωτοβολταϊκών στην Ελλάδα, οι τιµές έχουν πέσει κατά 50%. Τότε χρειάζονταν περίπου 6 εκατ. ευρώ για ένα MW, ενώ σήµερα η εγκατάσταση ενός MW κοστίζει περίπου 3,1- 3,15 εκατ. ευρώ µαζί µε τα έξοδα σύνδεσης. Δεν πιστεύω ότι θα πάει πιο κάτω, αλλά κι έτσι νοµίζω ότι η αγορά έχει περιθώρια ανάπτυξης. Εφόσον βέβαια δεν υπάρξουν άλλες καθυστερήσεις που κοστίζουν. Τα προβλήµατα του δικτύου µεταφοράς και διανοµής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα έχουν έρθει στο προσκήνιο το τελευταίο διάστηµα καθώς όλο και περισσότεροι συνάδελφοί σας, αντι-

102 ΕΠΙΛΟΓΗ

µετωπίζουν πρόβληµα από εκεί που, ίσως, δεν το περίµεναν. Θα µας κάνετε ένα σχόλιο; Το δίκτυο είναι θέµα που έπρεπε να έχει επιλύσει η ΔΕΗ και µάλιστα εδώ και χρόνια. Μετά από τόσα χρόνια δραστηριότητας, γνωρίζοντας ότι υπάρχουν τόσες αιτήσεις στη ΡΑΕ, θα έπρεπε κιόλας να έχει προχωρήσει στην αναβάθµιση του δικτύου. Στην Πελοπόννησο για παράδειγµα δεν υπάρχει δίκτυο για τα αιολικά. Υπάρχουν εταιρείες που έχουν καταθέσει άδειες εδώ και µια τετραετία και περιµένουν να γίνει δίκτυο. Έχουµε ακούσει γ ια την κατασκευή δικ τύου 400MW σ την Πελοπόννησο, µακάρι να γίνει αλλά, µε βάση τις αιτήσεις που έχουν ήδη κατατεθεί, θα είναι κιόλας ξεπερασµένο. Δεν µπορώ να το καταλάβω: η ελληνική κυβέρνηση προτιµάει να πληρώνει τεράστια ποσά σε εισαγωγές πετρελαίου και να είναι στο έλεος των κερδοσκόπων ή να πληρώνει εκατοµµύρια ευρώ σε πρόσ τιµα εξαιτίας των δεσµεύσεων του Κιότο; Ή µήπως προτιµάµε σαν κράτος να καίµε ακόµα κάρβουνο, όπως γίνεται στα εργοστάσια της ΔΕΗ; Η µητρική εταιρεία, η Voltalia ασχολείται µε ευρύ φάσµα πηγών ενέργειας. Εσείς ποια προτιµάτε; Δεν είναι δυνατό η συννεφιασµένη Γερµανία να έχει εγκαταστήσει 22.000 MW φωτοβολταϊκά κι εµείς να µην εκµεταλλευόµαστε ένα τέτοιο δυναµικό. Φαντάζοµαι πως γνωρίζετε ότι το πρώτο αιολικό πάρκο του κόσµου εγκαταστάθηκε στην Κύθνο. Μέχρι και σήµερα ακόµα, οι αναλύσεις που έγιναν και τα επιστηµονικά συµπεράσµατα που εξήχθησαν από τη µελέτη εκείνου του πάρκου, χρησιµεύουν στον σχεδιασµό επενδύσεων στα αιολικά σε ξένα πανεπιστήµια και εταιρείες. Είναι δυνατόν µετά από µια τέτοια εµπειρία, εµείς οι πρωτοπόροι, να είµαστε σήµερα τελευταίοι στην Ευρώπη;. Με τα υδροηλεκτρικά δεν φαίνεται πως θα ασχοληθείτε… Δεν είναι εύκολο να δραστηριοποιηθεί κάποιος στα υδροηλεκτρικά στην Ελλάδα. Το µεγαλύτερο πρόβληµα είναι τα ίδια κεφάλαια- χρειάζονται µεγάλα ποσά οι επενδύσεις στη συγκεκριµένη ΑΠΕ. Έχουµε δεχτεί προτάσεις για την κατασκευή υδροηλεκτρικών πάρκων διότι και επάρκεια κεφαλαίων έχουµε και µεγάλη εµπειρία στη Βραζιλία και τη Γουιάνα. Στην Ελλάδα όµως τα πράγµατα είναι δύσκολα. Η φετινή χρονιά ήταν πλούσια σε υδατοπτώσεις, ο συγκεκριµένος πόρος όµως δεν είναι πάντα σε επάρκεια. Τί θα γίνει τα επόµενα χρόνια; Γνωρίζετε ότι οι καιρικές συνθήκες γίνονται όλο και πιο δύσκολες στη χώρα µας.

Πρασινη Οικονοµια - Επενδυσεις

Φοροδιαφυγή & πλαστικό χρήµα

Η ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ «ΕΞΥΠΝΕΣ» ΛΥΣΕΙΣ Η διευρυµένη χρήση του πλαστικού χρήµατος µπορεί να συνδράµει ουσιαστικά στην καταπολέµηση της παραοικονοµίας και να µειώσει αποτελεσµατικά το κόστος των συναλλαγών στον Δηµόσιο και ιδιωτικό τοµέα. Αυτά πιστεύει ο Νίκος Καµπανόπουλος, αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής της Visa για την Ελλάδα, την Κύπρο και την Βουλγαρία. Από την ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

φοροδιαφυγή, κ. Καµπανόπουλε, στη χώρα µας έχει πάρει πολύ µεγάλες διαστάσεις. Τον τελευταίο καιρό, από τον Γενικό Γραµµατέα του Υπουργείου Οικονοµικών, ανακοινώθηκε ότι φτάνει µέχρι και το 40% του ΑΕΠ. Οι µέχρι σήµερα µηχανισµοί ελέγχου αποδείχτηκαν ανεπαρκείς. Τι σχολιάζετε σχετικά; Τα µετρητά είναι η κινητήριος δύναµη της παραοικονοµίας, δεδοµένου ότι έτσι είναι πιο εύκολο να αποκρύψει κανείς την παροχή υπηρεσιών και αντίστοιχα πιο δύσκολο να εντοπιστεί η συναλλαγή. Έχω αναφέρει και στο παρελθόν ότι η διεθνής πρακτική έχει δείξει ότι ένα από τα πιο αποτελεσµατικά εργαλεία αντιµετώπισης της παραοικονοµίας και κατά συνέπεια της φοροδιαφυγής και ενίσχυσης της υγιούς ανάπτυξης της οικονοµίας, είναι η υιοθέτηση ενός εκτεταµένου συστήµατος ηλεκτρονικών πληρωµών και χρήσης καρτών πληρωµών που παρέχουν µεταξύ άλλων διαφάνεια, ασφάλεια, ευκολία και ρευστότητα. Σύµφωνα µε σχετική µελέτη, όσο µεγαλύτερη είναι η διείσδυση των ηλεκτρονικών πληρωµών στις συναλλαγές, τόσο µικρό104 ΕΠΙΛΟΓΗ

τερο είναι το ποσοστό της παραοικονοµίας. Πιστεύω λοιπόν ότι η ευρεία χρήση των καρτών πληρωµών θα συνέβαλε καθοριστικά στη σωστή λειτουργία του συστήµατος είσπραξης του ΦΠΑ και της ενίσχυσης των κρατικών εσόδων και ταυτόχρονα στη µείωση της φοροδιαφυγής, εφόσον είναι σχεδόν αδύνατη η διενέργεια συναλλαγών χωρίς την έκδοση αποδείξεων –όπως π.χ. γίνεται µε τα µετρητά. Τέλος, η χρήση των καρτών πληρωµών ευνοεί την κατανάλωση καθώς και τη ρευστότητα της αγοράς, δεδοµένου ότι µεταξύ άλλων, οι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα να επωφεληθούν από τα προγράµµατα άτοκων δόσεων και να χρησιµοποιήσουν τις κάρτες για τη διευκόλυνση και καλύτερη διευθέτηση των συναλλαγών τους.

Ας επικεντρωθούµε όµως στον δηµόσιο τοµέα. Κρίνετε θετικό το µέτρο που ανακοίνωσε η κυβέρνηση ότι όλες οι συναλλαγές άνω ενός ποσού θα γίνονται υποχρεωτικά µέσω χρεωστικών ή πιστωτικών καρτών; Σίγουρα είναι ένα µέτρο που µε βρίσκει σύµφωνο και εξήγησα τους λόγους παραπάνω. Θεωρώ όµως ότι θα ήταν περισσότερο αποτελεσµατικό αν επεκτεινόταν και σε συναλλαγές µικρότερες των 1.500 ευρώ για την περαιτέρω µείωση της φοροδιαφυγής και αν το κράτος έδινε το παράδειγµα προς αυτή την κατεύθυνση µε τη χρήση καρτών πληρωµών για όλες τις δαπάνες των κυβερνητικών υπαλλήλων και οργανισµών που θα επέφερε σηµαντικά αποτελέσµατα. Να αναφέρω µερικά – εκσυγχρονισµός παλαιών πρακτικών µε µείωση της γραφειοκρατίας για τη διαδικασία έγκρισης πληρωµών που οδηγεί σε µείωση του λειτουργικού κόστους, διαφάνεια µε έλεγχο των συναλλαγών ανά χρήστη/ποσό/ηµεροµηνία/προµηθευτή, κ.λπ. και µέσω internet, και βέβαια παροχή αποδείξεων για όλες τις συναλλαγές! Μπορούµε δηλαδή να µιλήσουµε και για µείωση του κόστους συναλλαγών στον δηµόσιο τοµέα; Βέβαια αν κρίνουµε από το παράδειγµα της Αγγλίας! Το πρόγραµµα Government Procurement Card Visa χρησιµοποιείται από περισσότερες από 1.300 δηµόσιες υπηρεσίες για ετήσια έξοδα της τάξης των 935 εκατοµµυρίων λιρών και υπολογίζεται ότι εξοικονοµούνται περί τα 167 εκατοµµύρια λίρες. Επιπλέον, µετά την επιτυχία του προγράµµατος Oyster στο Λονδίνο, η κυβέρνηση σχεδιάζει να υλοποιήσει σύστηµα «έξυπνων» εισιτηρίων στα µέσα µαζικής µεταφοράς µε τραπεζικές κάρτες ανέπαφων πληρωµών (contactless) και κινητών τηλεφώνων

Συνέντευξη - ΝΙΚΟΣ ΚΑΜΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

στοχεύοντας στην εξοικονόµηση 2 δισ. λιρών. Τέλος, πολλοί δήµοι και κοινότητες προωθούν τη χρήση καρτών για την πληρωµή τοπικών υπηρεσιών, φόρων, προστίµων, κ.λπ., καθώς και την καταβολή επιδοµάτων µέσω προπληρωµένων καρτών.

Σε άλλες χώρες κυκλοφορούν ευρέως οι προπληρωµένες κάρτες που χρησιµοποιούνται κυρίως από κυβερνητικούς και δηµόσιους οργανισµούς. Μάλιστα αναφέρεται ότι µέσω της χρήσης των συγκεκριµένων καρτών µειώνεται το λειτουργικό κόστος του δηµοσίου, παράλληλα ο έλεγχος που γίνεται είναι πιο αξιόπιστος. Είναι στα σχέδιά σας η έκδοση ενός νέου προϊόντος; Οι προπληρωµένες κάρτες είναι αρκετά διαδεδοµένες στην ελληνική αγορά (υπάρχουν περίπου 250.000 κάρτες) αλλά χρησιµοποιούνται από ιδιώτες και όχι από το δηµόσιο. Μέσα στις προτάσεις µας για την µείωση της παραοικονοµίας και φοροδιαφυγής καθώς και στον καλύτερο έλεγχο των δαπανών/επιδοµάτων είναι και η χρήση των Prepaid καρτών σύµφωνα µε το παράδειγµα της Αγγλίας παραπάνω. Σε τι ποσοστό µπορεί να µειωθεί η παραοικονοµία και τι ακριβώς θα µπορούσε να κερδίσει το δηµόσιο από την αντικατάσταση των µετρητών µε τις πλαστικές κάρτες; Να σας πω αναφερόµενος και σε µερικά στοιχεία µελέτης µας. Η παραοικονοµία στην Ελλάδα σύµφωνα µε τις ανακοινώσεις του γενικού γραµµατέα του υπουργείου Οικονοµικών έχει φτάσει στο 40%. Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η παραοικονοµία υπολογίζεται σε περίπου 2 τρισ. ευρώ. Σκεφθείτε λοιπόν τι απώλειες ΦΠΑ έχουν τα κράτη. Μάλιστα, υπολογίζεται ότι τα 2/3 της παραοικονοµίας αφορούν σε αδήλωτη εργασία και το 1/3 σε ελλιπή δήλωση εργασιών και υπηρεσιών από επιχειρήσεις, όπως µικρά εµπορικά καταστήµατα, περίπτερα, εστιατόρια, µπαρ, ταξί κ.λπ., τα οποία χρησιµοποιούν κατά κύριο λόγο µετρητά στις συναλλαγές τους και αρκετές φορές αποφεύγουν την έκδοση αποδείξεων. Επίσης, η χρήση των µετρητών δεν είναι δωρεάν. Σύµφωνα µε την Κοµισιόν, το ετήσιο κόστος διαχείρισης όλων των πληρωµών, δηλαδή µετρητών, επιταγών και καρτών, ισούται κατά µέσο όρο µε 2%-3% του ΑΕΠ. Τα 2/3 του παραπάνω κόστους –δηλαδή περίπου 2% του ΑΕΠ– αποδίδεται στα µετρητά (κόστος µεταφοράς, καταµέτρησης, φύλαξης, ασφάλισης, κλπ.). Για να κατανοήσουµε το µέγεθος αυτό αρκεί να αναφερθεί ότι ολόκληρος ο αγροτι-

κός τοµέας στην Ευρώπη ανέρχεται στο 2,1% του ΑΕΠ –που σηµαίνει ότι ξοδεύουµε περισσότερα για τη διαχείριση των πληρωµών απ’ ότι για την παραγωγή τροφής! Συµπερασµατικά, στην Ελλάδα το κόστος διαχείρισης των µετρητών ως 2% του ΑΕΠ µπορεί να είναι γύρω στα 5 δισ. ευρώ! Πιστεύω µε βάση πρόσφατη ανάλυση (Βλέπε σχετικό πίνακα) του δόκτωρα Friedrich Schneider του Πανεπισ τηµίου Johannes Kepler του Linz ότι, αν στην Ελλάδα οι ηλεκτρονικές πληρωµές αυξάνονταν κατά 5%, 10% και 15%, η παραοικονοµία θα αναµενόταν να µειωθεί κατά 2%, 3% και 5% αντίστοιχα – δηλαδή µεταξύ 1,3 δισ. ευρώ - 3,25 δισ. ευρώ! Σκεφθείτε ότι τα επιπλέον έσοδα για το κράτος µε 23% ΦΠΑ, θα ήταν περίπου 300 εκατ. ευρώ - 750 εκατ. ευρώ! ΕΠΙΛΟΓΗ 105

Εργασία

Συνέντευξη - ΒΕΝΕΤΙΑ ΚΟΥΣΙΑ

ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ & ΔΙΑΛΟΓΟΣ Οι πιέσεις στην παιδεία και την έρευνα δηµιουργούν εργαζόµενους ανέτοιµους σε πολλά επίπεδα. Παράλληλα αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για την παραµονή στη χώρα µας αξιόλογων ατόµων, οι οποίοι επιλέγουν να εργαστούν στο εξωτερικό, εκτιµά η Βενετία Κουσία, πρόεδρος και διευθύνουσα σύµβουλος της Manpower, πολυεθνικού οµίλου µε εκατοντάδες γραφεία σε δεκάδες χώρες και κύκλο εργασιών που ξεπερνά παγκοσµίως τα 20 δισ. δολάρια. Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ελευταία στην επιχειρηµατική και εργασιακή πραγµατικότητα κυριαρχεί το συναίσθηµα της «καχυποψίας». Το νιώθετε και εσείς φαντάζοµαι… Αυτό το συναίσθηµα κυριαρχεί ενδεχοµένως, δεν νοµίζω όµως ότι οφείλεται στους εργοδότες ή ότι καλλιεργείται από αυτούς. Πιστεύετε ότι στην Ελλάδα µπορούν να γίνουν βήµατα προς την αναβάθµιση του εργατικού δυναµικού, όταν η παιδεία και η έρευνα δέχονται συνεχώς πιέσεις, από υποχρηµατοδότηση ως αναποτελεσµατική οργάνωση; Για να έχουµε ανεπτυγµένη αγορά εργασίας, θα έπρεπε να έχουν γίνει βήµατα προηγουµένως στους τοµείς που αναφέρατε. Οι πιέσεις σε αυτούς τους τοµείς δηµιουργούν εργαζόµενους ανέτοιµους σε πολλά επίπεδα να ανταποκριθούν στα ζητούµενα των επιχειρήσεων και παράλληλα αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για την παραµονή στη χώρα µας αξιόλογων εργαζοµένων, οι οποίοι επιλέγουν να εργαστούν στο εξωτερικό, καθώς εδώ δεν βρίσκουν ευκαιρίες εξέλιξης. Φαντάζοµαι ότι αυτό το διάστηµα, εσείς, ως κλάδος, έχετε αυξηµένη ευθύνη… Οι εταιρείες αν106 ΕΠΙΛΟΓΗ

θρώπινου δυναµικού µπορούν και πρέπει να παίξουν σηµαντικό ρόλο στην αναβάθµιση του ανθρώπινου δυναµικού, στηρίζοντας, επιµορφώνοντας και συµβάλλοντας στην αλλαγή αντιλήψεων, ώστε οι εργαζόµενοι να µπορούν τουλάχιστον να ανταποκρίνονται – αν όχι να διαµορφώνουν – στις συνεχείς αλλαγές της αγοράς εργασίας. Ως Manpower, τα τελευταία 10 χρόνια είµαστε σε συνεχή διάλογο µε την αγορά –επιχειρήσεις, υποψηφίους και κοινωνικούς εταίρους– για ζητήµατα που αφορούν τη δια βίου µάθηση, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την απόκτηση νέων γνώσεων. Τα πρώτα βήµατα έχουν ήδη γίνει: το θέµα στο µάθηµα της Έκθεσης στις φετινές πανελλαδικές εξετάσεις σχετιζόταν µε τη δια βίου εκπαίδευση. Στόχος µας είναι ο διάλογος να διευρυνθεί ακόµη περισσότερο και να δούµε σύντοµα τα αποτελέσµατά του στην πράξη.

Στους νικητές του διαγωνισµού των Best Work Places, όπου µεταξύ άλλων βραβεύτηκε και η Manpower, πλειοψηφούν οι πολυεθνικές εταιρείες, ενισχύοντας µάλιστα τις θέσεις τους. Οι πολυεθνικές εταιρείες πλειοψηφούν επειδή πλειοψηφούν στους καταλόγους των συµµετεχόντων. Η συµµετοχή τους σε ένα θεσµό όπως τα Best Work Places έρχεται ως φυσική συνέχεια, ακριβώς επειδή έχουν κουλτούρα χρόνων στη χρήση εργαλείων και συστηµάτων παρακολούθησης και ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναµικού. Πιστεύετε ότι η παρούσα οικονοµική κρίση, θα επιτείνει την πρωτοκαθεδρία των πολυεθνικών έναντι των εγχώριων; Παρατηρώ ότι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες ελληνικές εταιρείες έχουν κάνει σηµαντικά βήµατα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης του τµήµατος που ασχολείται µε το ανθρώπινο δυναµικό, επενδύοντας σε ανθρώπους, συστήµατα και εργαλεία, και –κυρίως– αλλάζοντας την οπτική γωνία µε την οποία αντιµετώπιζαν τους ανθρώπους. Η γνώµη µου είναι ότι του χρόνου θα έχουµε περισσότερες ελληνικές συµµετοχές.

ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Ιδανικοί Εργοδότες Εκατόν σαράντα εταιρείες διακρίθηκαν για το εργασιακό τους περιβάλλον τα τελευταία οκτώ χρόνια που διοργανώνεται ο θεσµός των Best WorkPlaces. Αν συνυπολογίσει κανείς σήµερα την ανεργία που αυξάνεται και το ευρύτερο κλίµα εργασιακής αβεβαιότητας, αντιλαµβάνεται το πόσο σηµαντική είναι µία τέτοια διάκριση στην τωρινή συγκυρία. Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

θεσµός των Best WorkPlaces Awards ξ ε κ ίν η σ ε σ τ ην Ε λ λάδα το 2003.H ετήσια έρευνα Best Workplaces διοργανώνεται από το Great Place to Work Institute Hellas και η αξιολόγηση των εταιρειών γίνεται σε συνεργασία µε το τµήµα εφαρµοσµένης έρευνας του ALBA Graduate Business School. Είναι σαφές ότι ιδιαίτερη σηµασία έχει η πολυετής διάκριση µιας εταιρείας στο πλαίσιο του θεσµού αυτού, αφού η συνέχεια και η συνέπεια είναι αυτή που καθιερώνουν µια εταιρεία στη συνείδηση των εργαζόµενων και των καταναλωτών. Μελετώντας τα αποτελέσµατα και των 8 διοργανώσεων, διαπιστώσαµε ότι υπάρχουν επτά εταιρείες 108 ΕΠΙΛΟΓΗ

και όµιλοι εταιρειών που έχουν σταθερή παρουσία σε αυτές. Μια µατιά στον πίνακα της διπλανής σελίδας, οδηγεί σε ενδιαφέρονται συµπεράσµατα. Από τις 7 περισσότερο βραβευµένες εταιρείες, οι 3 ανήκουν στον ευρύτερο κλάδο της φαρµακοβιοµηχανίας, η Genesis Pharma, η Abbot Laboratories και η Bristol Myers Squibb. Κυρίαρχη θέση σε αυτή την πραγµατικότητα κατέχει η Genesis Pharma, η οποία εµφανίζεται ως η πλέον πολυβραβευµένη και στα 8 χρόνια που διεξάγεται ο θεσµός. Η εταιρεία αυτή έχει δηµιουργήσει διαχρονικά στιβαρούς, ουσιαστικούς και αποτελεσµατικούς δεσµούς µε τους εργαζοµένους της, πραγµατικότητα που αποτυπώνεται και στα οικονοµικά της αποτελέσµατα. Ιδιαίτερη σηµασία έχει και η διάκριση του Οµίλου

της Τράπεζας Πειραιώς, ο οποίος µετρά 6 διακρίσεις από 3 εταιρείες του: την Piraeus Direct Services µε δύο διακρίσεις, την Εxodus µε τρεις και την Τράπεζα Πειραιώς µε µία. Σε ένα δύσκολο επιχειρηµατικό και οικονοµικό περιβάλλον, το να καταφέρνει ένας χρηµατοπισ τωτικός οργανισµός να δηµιουργεί και να συντηρεί ένα άριστο εργασιακό περιβάλλον, δείχνει πολλά για τη δυναµική, την αξιοπιστία και το κύρος του. Στα χρόνια που θα έρθουν, το υγιές εργασιακό περιβάλλον θα αναδεικνύεται ολοένα και περισσότερο σε καίριο άξονα ανάπτυξης και αντίστασης στην κρίση. Η µελέτη των εταιρειών που διακρίθηκαν στα 8 χρόνια του θεσµού δείχνει ότι υπάρχουν αρκετές που συµµετέχουν σταθερά, αποσπώντας

διακρίσεις ανά τακτά χρονικά διαστήµατα. Κάποιες από αυτές συµµετέχουν στο θεσµό για να αξιολογήσουν το εργασιακό τους περιβάλλον, ενώ κάποιες που διεξάγουν τις δικές τους έρευνες, χρησιµοποιούν την έρευνα Best Workplaces για να διασταυρώσουν τα αποτελέσµατά τους και να επιβεβαιώσουν κάποια ευρήµατά τους. Τέλος, υπάρχει και µια άλλη κατηγορία εταιρειών που δεν τους ενδιαφέρει τόσο η διάκριση, όσο το να γνωρίζουν απλά που βρίσκονται σε σχέση µε την υπόλοιπη αγορά. Η άποψη που σχηµατίζει κανείς συζητώντας µε τις εταιρείες που συµµετέχουν στο θεσµό των Best Workplaces είναι ότι, όχι απλά τον στηρίζουν, αλλά είναι θερµοί υποστηρικτές του. Η Piscines Ideales π.χ. συµµετείχε στον

διαγωνισµό Best Workplaces για 5 συνεχείς χρονιές και από την 14η θέση το 2005 και την 2η το 2006, κατέκτησε για τρεις συνεχόµενες χρονιές (2007, 2008, 2009) την κορυφή, όχι µόνο ως το καλύτερο εργασιακό περιβάλλον στην Ελλάδα, αλλά και ως ένα από τα 10 καλύτερα της Ευρώπης. «Η αποκορύφωση των προσπαθειών µας ήρθε το 2009, µε τη βράβευσή µας ως ο καλύτερος εργοδότης, όχι µόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη» επισηµαίνει ο Στέλιος Σταυρίδης, διευθύνων σύµβουλος της εταιρείας. Στα θετικά που αποκόµισε η εταιρεία του Στέλιου Σταυρίδη από τη συµµετοχή της στα Best Workplaces Awards είναι και η πολύ µεγάλη αναγνωρισιµότητα που απέκτησε – «απίστευτη» την χαρακτηρίζει ο ίδιος. Όλες πάντως οι εταιρείες που έχουν κατά

Εταιρείες & όµιλοι εταιρείων µε τις περισσότερες διακρίσεις στα best workplaces awards Α/Α

1 2 3 4 5 6 7

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ/ΟΜΙΛΟΙ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

Genesis Pharma Όµιλος Τραπέζης Πειραιώς * Abbot Laboratories Hellas Piscines Ideales Bristol Myers Squibb International Life Tasty Foods

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ 8 6 5 5 4 4 4

* Οι διακρίσεις αφορούν στις εταιρείες του Οµίλου: Piraeus Direct Services (2), Exodus (3) & Τράπεζα Πειραιώς (1)

ΕΠΙΛΟΓΗ 109

ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

καιρούς διακριθεί, συµφωνούν σε µια βασική και απαράβατη αρχή: ότι οι εργαζόµενοι αποτελούν γι’ αυτές το πιο πολύτιµο συστατικό τους. «Η συνέχεια και η συνέπεια στην επιτυχία είναι αυτό που κάνει µια εταιρεία να ξεχωρίζει» επιβεβαιώνει ο Γιώργος Κωνσταντέλλης, πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Bristol-Myers Squibb Ηellas, εταιρείας που έχει διακριθεί 4 φορές στον θεσµό. Η συγκεκριµένη εταιρεία µάλιστα έλαβε πέρυσι το ευρωπαϊκό βραβείο «Great Place to Work® Special Credibility Award», για τη διαφανή επικοινωνία µεταξύ εργαζοµένων και διοίκησης, ενώ το 2009 αναγνωρίστηκε ως ένα από τα 10 καλύτερα εργασιακά περιβάλλοντα στην Ευρώπη. H Abbot Laboratories Hellas, άλλη µια εταιρεία µε διαχρονική παρουσία στη λίστα των διακρίσεων των Best Workplaces Awards - 5 συνολικά -, βραβεύθηκε τη χρονιά που διανύουµε από το διεθνές επιχειρηµατικό περιοδικό Fortune ως «η εταιρεία που ο κόσµος θαυµάζει περισσότερο στη φαρµακευτική βιοµηχανία».

ΣΤΕΛΙΟΣ ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ, δ/νων σύµβουλος, Piscines Ideales ΚΛΕΙΔΙ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ «Η αποκορύφωση των προσπαθειών µας ήρθε το 2009, µε τη βράβευσή µας ως ο καλύτερος εργοδότης, όχι µόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη». Αρχή της εταιρείας µας είναι η φράση: Ευτυχισµένοι Εργαζόµενοι = Ικανοποιηµένοι Πελάτες. Η ποιότητα είναι προσωπική υπόθεση του καθενός µας. Γι’ αυτό και η αξία του καλού εργασιακού περιβάλλοντος είναι ανεκτίµητη».

ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΛΙΒΑΣ, δ/νων σύµβουλος, International Life AEAZ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΑΝΑΧΩΜΑ Το ανθρώπινο δυναµικό είναι εκείνο που προσδίδει αξία στα προϊόντα, στις υπηρεσίες, στους πελάτες και στην εικόνα της επιχείρησης. Είναι εκείνο που θα κληθεί να υλοποιήσει στρατηγικές ανάπτυξης που θα κάνουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα της επιχείρησης ακόµα πιο ισχυρό».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΗΣ, πρόεδρος και δ/νων σύµβουλος, Bristol-Myers Squibb Ηellas Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΙΚΗΤΗ «Η δηµιουργία ενός εργασιακού περιβάλλοντος, όπου καθένας εµπνέεται και ενδυναµώνεται να αναπτυχθεί µε αδιαπραγµάτευτη προσήλωση στην ακεραιότητα και το υψηλό ήθος, είναι µια στρατηγική επιλογή που συνδέεται άµεσα µε την επίδοση της εταιρείας, στη συγκεκριµένη περίπτωση µιας εταιρείας που έχει διακριθεί 4 φορές στο θεσµό. Η θετική αύρα αυτού του υγιούς περιβάλλοντος τροφοδοτεί τη ‘Συµπεριφορά Νικητή’». ΘΩΜΑΣ ΚΟΥΓΚΟΥΛΟΣ, HR Director, Abbot Laboratories Hellas ΌΛΑ ΕΙΝΑΙ ΔΡΟΜΟΣ Για την Abbott αποτελεί ζήτηµα µείζονος σηµασίας η προσαρµογή στις νέες ανάγκες, που επιβάλλει η εποχή, ώστε να διασφαλίσουµε την προσέλκυση, την εξέλιξη και τη διατήρηση ταλαντούχων συνεργατών. Η εταιρεία βρίσκεται στη λίστα των 100 καλύτερων εταιρειών για εργαζόµενες µητέρες.

2004

2003

2006

2005

Janssen-Cilag

Kraft Food Hellas

Unilever Hellas S.A

Colgate Palmolive Hellas

Piraeus Direct Services

Elais

Elais S.A

Piscines Ideales

Novabank

SC Johnson & Son

SC Johnson Hellas S.A

Genesis Pharma

Sap Hellas

Intracom

Procter & Gamble Hellas Ltd.

Wyeth Hellas

Kraft Foods Hellas

Novo Nordisk

Genesis Pharma S.A

Procter & Gamble Hellas

Titan Cement

Abbott Laboratories Hellas S.A

Chipita International

Abbot Laboratories Hellas

Genesis Pharma

International Life S.A

Cadbury Hellas

Genesis Pharma

Trofeklekt Masterfoods

Tasty Foods

Athenian Brewery

Sc Johnson & Son Hellas

Unilever Hellas

Elinoil S.A

International Life A.E.A.Z.

Trofeklet Masterfoods

L’Oreal

L’Oreal Hellas S.A

Citibank

BEST WORK PLAC ES 110 ΕΠΙΛΟΓΗ

Hellenic Aerospace Industry S.A

TNT (Hellas)

Citibank I plc

UCB

Coca-Cola HBC S.A

Delta Holding

Piscines Ideales S.A

EMA

Bank of Cyprus Ltd.

Diageo Hellas

EMA S.A

Johnson & Johnson Hellas Medical Products

Exodus S.A

Xerox Hellas

Johnson Diversey Hellas S.A

Bee Culturing Co. “Attiki” – Alexandros Pittas

EFG Factors S.A

Friesland Foods Hellas

EPOM S.A / Pernod Ricard Hellas

AIG Greece

ΟΜΙΛΟΣ ΤΡΑΠΕ ΖΑΣ

ΠΕΙΡΑΙΩΣ

«ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ» Ο Όµιλος Τράπεζας Πειραιώς αποτελεί µια ξεχωριστή περίπτωση χρηµατοπιστωτικού οργανισµού, αφού είδε 3 διαφορετικές εταιρείες του να βραβεύονται στον θεσµό των Best Workplaces στις 8 διοργανώσεις του, 6 φορές συνολικά. Τα βραβεία αυτά αφορούν στις Piraeus Direct Services (2003, 2008), Exodus (2005, 2008, 2009) και Τράπεζα Πειραιώς (2007). Στην πρόσφατη διαφηµιστική επικοινωνία του, ο Όµιλος τονίζει ότι οι οικονοµικοί δείκτες πρέπει να υπηρετούν τον άνθρωπο. Ο ανθρωποκεντρισµός αυτός ξεκινάει από το εσωτερικό του οµίλου και από την εξέχουσα θέση που έχει σε αυτόν

το ανθρώπινο δυναµικό. «Σταθερή επιδίωξη είναι η ανάδειξη του δυναµικού των ανθρώπων, η εξασφάλιση της δέσµευσής τους στην επίτευξη εξαιρετικών αποτελεσµάτων και στη συνεχή υπέρβαση των προκλήσεων µέσα σε ένα ταχύτατα µεταβαλλόµενο περιβάλλον», αναφέρει ο Όµιλος σε σχετικό του σχόλιο. Σύµφωνα µε αυτό και µε στόχο να λειτουργεί ως employer of choice, υλοποιεί δράσεις και συστήµατα κινήτρων και ανάπτυξης για την προσέλκυση, την επιλογή και την αποτελεσµατική διαχείριση των ανθρώπινων πόρων του στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Παράλληλα, για την επιλογή και αξιολόγηση των υποψηφίων αξιοποιείται

µία σειρά ενιαίων εργαλείων τα οποία διαφοροποιούνται ανάλογα µε το επίπεδο εκπαίδευσης και εργασιακής εµπειρίας και διασφαλίζουν τη διάφανη και αντικειµενική αξιολόγησή τους. Ίσως όµως όλα αυτά να µην είχαν και τόση σηµασία, εάν δεν συνοδεύονταν µε την παροχή ευκαιριών και κινήτρων για επαγγελµατική ανάπτυξη, καλύπτοντας τις όποιες ανάγκες στελέχωσης κυρίως µέσω εσωτερικής επιλογής. Επιπλέον, σχεδιάζοντας και προσφέροντας ανταγωνιστικές αµοιβές και παροχές ο Όµιλος στοχεύει στο να προάγει κουλτούρα υψηλής απόδοσης. Η εκπαίδευση των στελεχών του αποτελεί κεντρικό άξονα πολιτικής του. Το ασφαλές και υγιεινό εργασιακό περιβάλλον, το οποίο εξασφαλίζει ίσες ευκαιρίες, σεβασµό στην ανθρώπινη αξία και τη διαφορετικότητα,

2008

2007

αποτελεί βασική στρατηγική του παράµετρο, η οποία συνοδεύεται µε µια ιδιαίτερη φροντίδα για τους εργαζόµενους στους οποίους παρέχει συµβουλευτική και προγράµµατα υποστήριξης. Βασικό εργαλείο αποτίµησης της εργασιακής ικανοποίησης των εργαζοµένων του αποτελεί η Έρευνα Ικανοποίησης Εργαζοµένων Οµίλου, η οποία υλοποιείται κάθε δύο χρόνια και παρέχει σηµαντική πληροφόρηση και συγκριτικά στοιχεία µε τους καλύτερους χρηµατοοικονοµικούς οργανισµούς στην ευρωπαϊκή, διεθνή και τοπική αγορά. Όπως δείχνουν τα αποτελέσµατα, ο Όµιλος Τράπεζας Πειραιώς έχει θετική εικόνα στην αντίληψη των εργαζοµένων και, κατά µέσο όρο, θετικές αποκλίσεις από τους οργανισµούς µε τους οποίους συγκρίνεται.

2010

2009

Piscines Ideales

Coca-Cola HBC Greece

Microsoft Hellas

Abbott Laboratories Hellas

GlaxoSmithKline Pharma

Xerox Hellas

Procter & Gamble Hellas

Millennium Bank

Abbott Laboratories Hellas

Genesis Pharma

Tasty Foods

Abbott Laboratories Hellas

Cadbury Hellas

Hewlett-Packard Hellas

Axa Insurance

Kri Kri

AION

Club Hotel Casino Loutraki

Athenian Brewery

International Life Aeaz

Kraft Foods Hellas

Vivechrom

AstraZeneca

Johnsondiversey Hellas

Exodus

Hellenic Post Bank

Würth Hellas

Organon Hellas

Bristol-Myers Squibb

Marfin Egnatia Bank

Club Hotel Casino Loutraki

Johnson & Johnson Hellas

Praktiker Hellas

Deloitte

Ericsson Hellas

Trofeklekt Masterfoods

Hellenic Aerospace Industry (hai)

Piscines Ideales

Bristol-Myers Squibb

Mellon Collection Services

Microsoft Hellas

Psimitis

Velti

UCB

Bristol-Myers Squibb

Manpower

Citibank Consumer Bank

Tasty Foods

Cisco Hellas

Aion

Piraeus Bank

AIG Greece

AION

Data Communication

Nestle Hellas

Aldemar Hotels & SPA

Psimitis

Chartis Hellas

Mellon Collection Services

Hewlett-Packard Hellas

3M Hellas MEPE

International Life AEAZ

Pernod Ricard Hellas

Piraeus Direct Services

Genesis Pharma

Medtronic Hellas

Intralot

Eagles Palace Hotel & SPA

Exodus

Genesis Pharma

Hellenic Aerospace Industry (hai)

Hellenic Fabrics

Johnson Diversey Hellas

Xerox Hellas

ΕΠΙΛΟΓΗ 111

ΦΑΡΜΑΚΑ & ΝΕΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΙΜΩΝ

Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΩΝ

Η σειρά αλλαγών στον τρόπο τιµολόγησης, µε µείωση έως και 27% της τιµής 12 χιλ. περίπου φαρµάκων αλλά και η εφαρµογή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης για τη µείωση του κόστους της φαρµακευτικής δαπάνης στα ασφαλιστικά ταµεία ανοιγόκλεισε, τους τελευταίους µήνες, το κουτί της Πανδώρας στην αγορά φαρµάκου. Τελευταία εξέλιξη στην αγορά, η ανακοίνωση στις 30/6, από το υπουργείο Οικονοµίας, νέων λιανικών τιµών σε 11.898 φάρµακα που υπολογίστηκαν µε το νέο συντελεστή ΦΠΑ 11%. Από τον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

ν τ ιδράσεις πυρο δότησε στην αγορά φαρµάκου το νέο δελτίο τιµών για το 2010 που τέθηκε σε ισχύ στις αρχές Μαΐου. Αφορά σε πάνω από 12.150 φάρµακα, µε τη µείωση τιµών να φθάνει έως και το 27% για φάρµακα άνω των 100 ευρώ. Από τις αρχές του έτους ήταν σαφής η πρόθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε αυτή την αγορανοµική διάταξη µε στόχο να νοικοκυρέψει τις υψηλές φαρµακευτικές δαπάνες –σηµειωτέον τα φάρµακα αποτελούν το 12% των συνολικών δαπανών υγείας– πρόθεση και ενέργειες της κυβέρνησης που συνάντησαν την έντονη δυσαρέσκεια στους κόλπους των φαρµακευτικών εταιρειών και τις κινητοποιήσεις των φαρµακοποιών. Οι τελευταίοι πιέζονται από τον έντονο ανταγωνισµό και τις οφειλές του Δηµοσίου, ενώ διατείνονται ότι η µείωση των τιµών στα φάρµακα θα έχει αποτέλεσµα αρκετά από όσα διατίθενται σήµερα στην ελληνική αγορά, να διοχετεύονται κατευθείαν στο 112 ΕΠΙΛΟΓΗ

εξωτερικό. Στο ίδιο µήκος κύµατος επίσηµες έρευνες θεωρούν ιδιαίτερα πιθανό η µείωση της δηµόσιας φαρµακευτικής δαπάνης να οδηγήσει σε απόσυρση ορισµένων φαρµάκων και αντικατάστασή τους από ακριβότερα από τις φαρµακοβιοµηχανίες. Από την πλευρά του ο Σύνδεσµος Φαρµακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος /ΣΦΕΕ µε πρόσφατη ανακοίνωσή του τόνισε ότι θεωρείται λανθασµένα ο αποκλειστικός «ένοχος» για την εκτόξευση των δαπανών υγείας. Τα ποσά πάντως για φάρµακα που πληρώνουν τα Ταµεία ανήλθαν σε 4,5 δισ. ευρώ το 2008 και εκτιµάται ότι ξεπέρασαν τα 5 δισ. ευρώ το 2009. Ο Σύνδεσµος σε γενικές γραµµές υπεραµύνεται της άποψης ότι για το σηµερινό πρόβληµα του υψηλού κόστους υγείας στα ασφαλιστικά ταµεία δεν ευθύνονται οι τιµές των φαρµάκων που συγκαταλέγονται µεταξύ των χαµηλότερων σ την ΕΕ-27 αλλά η έλλειψη διαφάνειας και ελέγχου που δηµιουργείται από την απουσία τεχνολογικού εκσυγχρονισµού και µηχανοργανώσεως του συστήµατος υγείας. «Αυτό ακριβώς το έλλειµµα ευνοεί την κακοδιαχείριση και εκτοξεύει τη σπατάλη», διατύπωσε συγκεκριµένα. Εάν τώρα σε όλα αυτά προστεθεί η εκτίµηση ότι οι Έλληνες ούτε λίγο ούτε πολύ καταναλώνουν περισσότερα φάρµακα σε σχέση µε όσα έχουν ανάγκη αλλά και ότι από τον κλάδο δεν απουσιάζει η διαφθορά, καταλαβαίνει κανείς πως η φαρµακευτική δαπάνη έφθασε τα 5,1 δισ. ευρώ το 2009 στην Ελλάδα, ποσό που εκτοξεύεται στα 9,2 δισ. ευρώ αν υπολογιστεί το σύνολο της δαπάνης (ασφαλιστικοί οργανισµοί, νοσοκοµεία, φαρµακεία, φαρµακαποθήκες), ενώ αντιλαµβάνεται τις παραµέτρους που διαµο ρφ ώνουν το επιχε ίρη µα του ΣΦΕΕ. Βέβαια, σ τελέχη του υπουργείου Υγείας υποστηρίζουν ότι σηµαντικό ρόλο στην εκτόξευση των φαρµακευτικών δαπανών διαδραµάτισαν εταιρείες, οι οποίες εκµεταλλεύτηκαν την άστοχη, όπως αποδεικνύεται, µέθοδο τιµολόγησης που είχε επιλεγεί. Ο νόµος προέβλεπε ότι οι τιµές ορίζονται µε βάση τον µέσο όρο των τριών φθηνότερων τιµών σε χώρες

της Ε.Ε. Όµως, οι εταιρείες φρόντιζαν τα νέα φάρµακά τους να κυκλοφορήσουν πρώτα µόνο στις τρεις ακριβές χώρες, Γερµανία, Σουηδία και Ολλανδία, και ακολούθως να διαµορφωθεί η τιµή στην Ελλάδα, ουσιαστικά µε τον µέσο όρο των τριών ακριβότερων χωρών. Κατόπιν κυκλοφορούσαν τα νέα φάρµακά τους στις φθηνότερες χώρες της Ε.Ε., αφού όµως είχαν οριστεί οι ακριβές τιµές στην Ελλάδα. Και µέσα σε όλα αυτά, για τη συνολική εκτίµηση της κατάστασης θα πρέπει κανείς να λάβει υπόψη ότι οι πωλήσεις των φαρµακευτικών σκευασµάτων το 2008 σε τιµές ex-factory ανήλθαν σε 5,5 δισ. ευρώ σηµειώνοντας αύξηση 15% σε σχέση µε τα 4,8 δισ. ευρώ το 2009, µε το 75% περίπου αυτών να αφορά στα φαρµακεία και τις φαρµακαποθήκες και το υπόλοιπο σε πωλήσεις προς τα νοσοκοµεία, σύµφωνα µε έρευνα της Hellastat που δηµοσιεύτηκε την περασµένη άνοιξη. Στελέχη πάντως των φαρµακοβιοµηχανιών εκτιµούν ότι είναι λάθος που όλα τα µέτρα ελέγχου της φαρµακευτικής δαπάνης στα πλαίσια της κρίσης, στρέφονται κυρίως στον µηχανισµό των τιµών και του κόστους αγοράς των φαρµάκων καθώς αυτό επηρεάζει µόλις το 20% της φαρµακευτικής δαπάνης. Με µια περαιτέρω µείωση στις τιµές απειλείται άµεσα η οµαλότητα ενός µέχρι τώρα υγιούς κλάδου, προβάλλουν ως επιχείρηµα. Ο τοµέας της υγείας χρειάζεται πραγµατικό εξορθολογισµό σ τη φαρµακευτική περίθαλψη και όχι τιµολογιακά µέτρα, υποστηρίζουν συγκεκριµένα. Οι θέσεις και οι απόψεις τους συνοψίζονται στα ακόλουθα: Τα τελευταία χρόνια, παρά το ότι η τιµή των φαρµάκων είναι χαµηλή, οι δαπάνες για φάρµακα αυξήθηκαν. Αυτό έγινε, όχι γιατί δεν υπάρχει έλεγχος στην τιµή των φαρµάκων αλλά γιατί δεν υπάρχει έλεγχος στην κατανάλωση. Το ίδιο συµβαίνει και φέτος µε αποτέλεσµα κανένα από τα µέτρα που λαµβάνονται να µην επηρεάζει τον τρόπο που γίνεται η κατανάλωση. Αυτά εκτιµάται ότι θα οδηγήσουν σε προσωρινή πτώση της δαπάνης χωρίς όµως µακροχρόνιο εξορθολογισµό του συστήµατος.

ΤΟ ΝΕΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΙΜΩΝ

 Νέες λιανικές τιµές για 11.898 φάρµακα. ••• Νέες τιµές σε 22 φάρµακα (ΗΠΑΡΙΝΕΣ) µε διόρθωση της τιµής τους έως 22,5%. ••• Διαγραφές 252 φαρµακευτικών προϊόντων.

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΛΟΓΟΣ & ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ

 Στα 5,1 δισ. ευρώ έφτασε το 2009 η φαρµακευτική δαπάνη στην Ελλάδα, ποσό που εκτοξεύεται στα 9,2 δισ. αν υπολογιστεί το σύνολο της δαπάνης (ασφαλιστικοί οργανισµοί, νοσοκοµεία, φαρµακεία, φαρµακαποθήκες), τη στιγµή που στην Ισπανία των 47 εκατ. πολιτών το κόστος είναι µόλις 12 δισ. ευρώ. Τα σχετικά στοιχεία, παρουσίασε πρόσφατα ο καθηγητής πολιτικής της Υγείας στο LondoSchool of Economics και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Ηλίας Μόσιαλος. Τύπος, αγορά και πολίτες έσπευσαν να ερµηνεύσουν τα στοιχεία. Οι περισσότεροι θεώρησαν και θεωρούν ότι οι Έλ ληνες καταναλώνουν τα φάρµακα όπως τα είδη του σουπερµάκετ, δεν έλειψαν όµως και όσοι εν πολλοίς διατύπωσαν ότι « …δεν είναι δυνατόν να υπάρχει τόσο µεγάλη κατανάλωση φαρµάκων. Άρα δύο πράγµατα µπορεί να συµβαίνουν ή οι φαρµακευτικές εταιρείες έχουν ανεβάσει πάρα πολύ το κόστος ή η διαφθορά ‘βρίθει’ στον κλάδο».

ΕΠΙΛΟΓΗ 113

��

� ��

��

ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

ΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ Δεδοµένα, τάσεις και εξελίξεις. Το Δηµόσιο προσπαθεί να νοικοκυρέψει τα εκτροχιασµένα έξοδα των φαρµακευτικών δαπανών του. Την ίδια ώρα η αγορά αναµετρά τις δυνάµεις της.

ΚΥΡΙΑΡΧΟΥΝ ΟΙ ΞΕΝΟΙ Βασικό χαρακτηριστικό της αγοράς φαρµάκου, σύµφωνα µε έρευνα της Hellastat τον Μάρτιο του 2010, είναι ότι στη χώρα δραστηριοποιούνται κυρίως θυγατρικές εταιρείες των ξένων φαρµακοβιοµηχανιών, οι οποίες επικεντρώνονται στους τοµείς της εµπορίας και του marketing.

1 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

Στον κλάδο δραστηριοποιούνται, ελληνικών συµφερόντων, φαρµακοβιοµηχανίες οι οποίες παράγουν κυρίως επώνυµα, ουσιωδώς όµοια φαρµακευτικά σκευάσµατα (γενόσηµα) ή /και σκευάσµατα για λογαριασµό των ξένων εταιρειών. Επίσης, πραγµατοποιείται σε µικρότερο βαθµό και πρωτότυπη έρευνα σε φάρµακα, η οποία έχει πολύ υψηλό κόστος. Οι εγχώριες παραγωγικές µονάδες ανέρχονται σε 30 περίπου και η αξία της παραγωγής προσέγγισε το 1 δισ. το 2009, ακολουθώντας διψήφιο ετήσιο µέσο ρυθµό µεταβολής τα τελευταία χρόνια.

15.000 ΑΤΟΜΑ

Η απασχόληση στον κλάδο φαρµάκου συνολικά στη χώρα υπολογίζεται σε 15.000 εργαζόµενους.

ΣΤΗΝ ΕΝΤΑΤΙΚΗ Ο ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΕΛΑΤΗΣ Αρνητικά επιδρά σήµερα το γεγονός ότι οι κύριοι πελάτες των φαρµακευτικών εταιρειών, οι φαρµακαποθήκες, αντιµετωπίζουν ολοένα και µεγαλύτερες δυσκολίες στην είσπραξη των απαιτήσεων τους από τα φαρµακεία, εξαιτίας των καθυστερήσεων εξόφλησης από το Δηµόσιο.

ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΛΟΓΩ ΒΡΑΔΥΤΗΤΑΣ Σηµαντικές απώλειες σηµειώνονται και στον ζωτικό τοµέα της έρευνας. Η µείωση των κονδυλίων που προορίζονται για την έρευνα από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι το ένα µόνο κοµµάτι του παζλ. Το πιο σύνθετο πρόβληµα στον τοµέα της κλινική έρευνας είναι το παράλογο καθεστώς καθυστερήσεων που συµβαίνει λόγω γραφειοκρατίας και κακού συντονισµού. Οι περισσότερες κλινικές µελέτες σήµερα οργανώνονται σε παγκόσµιο επίπεδο µε αποτέλεσµα η Ελλάδα, λόγω καθυστερήσεων να µένει εκτός. Το τραγελαφικό είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις τα ελληνικά κέντρα έρευνας, αν και λαµβάνουν έγκριση για συµµετοχή σε µια κλινική έρευνα, στη συνέχεια ο γραφειοκρατικός µηχανισµός είναι τέτοιος που, όταν σε άλλες χώρες οι έρευνες έχουν ολοκληρωθεί, στην Ελλάδα δεν έχουν καν ξεκινήσει. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα να χάνονται σηµαντικά κονδύλια και εµπειρία, µε τη χώρα να δείχνει αρνητική εικόνα στην παγκόσµια επιστηµονική κοινότητα.

116 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ 4ΗΜΕΡΟ Τα προβλήµατα στην αγορά φαρµάκου είναι αλυσιδωτά, ξεκινούν από το υπουργείο Υγείας και φτάνουν µέχρι τα φαρµακεία, µε το νοικοκύρεµα που επιχειρείται να υποστηρίζεται ότι θα οδηγήσει σε συρρίκνωση του χαρτοφυλακίου των φαρµακευτικών επιχειρήσεων και στη µείωση της απασχόλησης. Ήδη 3 ελληνικές επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει σε υποχρεωτικό τετραήµερο ωράριο.

ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΚΚΙΝΗΣΗ Είναι µεγάλοι και ισχυροί και δεν δείχνουν να έχουν σε κάτι να φοβηθούν τη συγκυρία. Ο λόγος για τις µεγάλες φαρµακευτικές εταιρείες, Bayer, Sanofi-Aventis, AstraZeneca και Bristol-Myers Squibb, τα αποτελέσµατα των οποίων το πρώτο τρίµηνο του έτους, δείχνουν κέρδη ...και κέρδη!

SANOFI-AVENTIS Ηµισυ του παντός η αρχή

BAYER Καλύτερα απ’ ό,τι περίµενε

Τα εµβόλια κατά της γρίπης και οι υψηλές πωλήσεις του σκευάσµατος κατά του διαβήτη, Lantus, διέσωσαν τη µεγαλύτερη γαλλική φαρµακοβιοµηχανία, µε τα κέρδη της στο πρώτο τρίµηνο να καταγράφουν άνοδο της τάξεως του 8,6%, στα 1,71 δισ. ευρώ, από 1,58 δισ. ευρώ πέρυσι. Οι πωλήσεις της αυξήθηκαν κατά 3,9% στα 7,39 δισ. ευρώ. Ο διευθύνων σύµβουλος της εταιρείας, Κρίστοφερ Βαιµπάχερ που ανέλαβε τα ηνία της Sanofi-Aventis στις αρχές του 2009, χαρακτήρισε τα αποτελέσµατα «µία καλή αρχή για το έτος». Αφότου ανέλαβε την ηγεσία της εταιρείας ο κ. Βαιµπάχερ έχει δροµολογήσει πρόγραµµα που θα επιτρέψει στη Sanofi-Aventis να ανταγωνιστεί τις εταιρείες του φθηνού ανταγωνισµού και να αντικαταστήσει παλαιότερα φάρµακα της µε νέες θεραπείες.

Η Bayer, µία εταιρεία που έχει γίνει συνώνυµη µε την οµώνυµη ασπιρίνη ανακοίνωσε καθαρά κέρδη ύψους 693 εκατ. ευρώ στο τρίµηνο Ιανουαρίου-Μαρτίου 2010, από 425 εκατ. έναν χρόνο πριν. Οι πωλήσεις της αυξήθηκαν κατά 5,3%, στα 8,3 δισ. ευρώ, από 7,8 δισ. ευρώ το 2009. Μετά από τις ευοίωνες αυτές εξελίξεις, η Bayer αναβαθµίζει την εκτίµηση για την πορεία της µέσα στο 2010, στοχεύοντας σε αύξηση 15% των κερδών ανά µετοχή της. Η Bayer επισηµαίνει ότι η ενισχυµένη ζήτηση για τα πλαστικά που παράγει, αντιστάθµισε την επιβράδυνση στον τοµέα φυτοφαρµάκων και τις χαµηλότερες πωλήσεις στα φάρµακα της, µε τις υψηλότερες πωλήσεις. Σηµειωτέον ότι τον τοµέα αυτό ανέλαβε µέσα στον Απρίλιο ο Γιοργκ Ράινχαρντ, πρώην στέλεχος της Novartis.

BRISTOL-MYERS SQUIBB Ζήτηµα στρατηγικής Μεγάλη άνοδο 16% εµφάνισαν τα κέρδη της αµερικανικής φαρµακοβιοµηχανίας Bristol-Myers Squibb στο πρώτο τρίµηνο, στα 743 εκατ. δολάρια ή 43 σεντ n µετοχή, από 638 εκατ. ή 32 σεντ έναν χρόνο πριν. Οι καθαρές πωλήσεις της εταιρείας έκαναν άλµα 11%, στα 4,81 δισ. δολάρια. Η Bristol-Myers επεδίωξε να εστιάσει στην ανάπτυξη νέων φαρµάκων, στρατηγική που δείχνει αποτελέσµατα!

ASTRAZENECA Χωρίς νέες προσαρµογές Αύξηση παρουσίασαν τα κέρδη πρώτου τριµήνου της αγγλο-σουηδικής AstraZeneca, στις 2,8 δισ. στερλίνες από 2,1 δισ. στερλίνες έναν χρόνο πριν. Οι πωλήσεις της ενισχύθηκαν στα 8,6 δισ. στερλίνες από 7,7 δισ. πέρυσι. Κατά τον επικεφαλής της εταιρείας, Νιάβιντ Μπρέναν, τα αποτελέσµατα του πρώτου τριµήνου αντανακλούν τη δυναµική απόδοση για κορυφαία προϊόντα της AstraZeneca όπως τα φάρµακα Crestor, Seroquel και Symbicort. Όπως και ά λ λ ες ε ταιρείες φαρ µάκου, η AstraZeneca επισηµαίνει ότι έχει ήδη προεξοφλήσει στην απόδοσή της τις επιπτώσεις από τη µεταρρύθµιση στο σύστηµα υγείας των Ηνωµένων Πολιτειών και ότι δεν υπάρχει ανάγ κ η να προβε ί σε προσαρµογές στην αγορά αυτή που είναι η µεγαλύτερη διεθνώς.

ΕΠΙΛΟΓΗ 117

The Second Sustainability Summit

The green agenda after Copenhagen October 20th, 2010 Athens Hilton Hotel

Confirmed speakers include:

John Andrews

Consultant Editor The Economist

Prof. Costas Cartalis

MP & President, Standing Committee for the Environment, Hellenic Parliament

Kyriakos Mitsotakis

Constantinos Michalos

Nikos Analytis

President Athens Chamber of Commerce and Industry

President Hellenic Network for CSR

Fatmir Mediu

Fmr President, Standing Committee for the Environment, Hellenic Parliament, MP, Nea Dimokratia Party

Minister of Environment, Forestry and Water Administration Albania

Nikos Chryssogelos

Chemist-Environmentalist Executive of Ecogreens Greece

Topics to be discussed: •THE LATEST THINKING OF THE ECONOMIST AND THE EIU ON CORPORATE SUSTAINABILITY

•GREEN BANKING: OBSTACLES AND OPPORTUNITIES

•AFTER COPENHAGEN: WHAT IS THE NEW CLIMATE CHANGE AGENDA?

•JOBS AND GROWTH THROUGH GREEN BUSINESS

•WHO IS DRIVING THE GREEN AGENDA?

•WHO PAYS FOR CLIMATE CHANGE?

•IS SOCIETY DEMANDING CHANGE FROM BUSINESSES OR NOT?

•WILL WE WIN THE BET FOR A SUSTAINABLE WORLD? •GREEN DEVELOPMENT IN SOUTH-EAST EUROPE: Theory and action

•GREEN BUSINESS: A SUCCESSFUL BUSINESS? Hazlis & Rivas Co. Ltd Official Communication Sponsor

Media Sponsor

Ôçë.: 210 94 08 750-2 Sponsor

2010

•GREEN IT: HOW MUCH PROGRESS HAVE WE MADE?

URL: www.hazliseconomist.com

Internet Communication Sponsors

E-mail: info@hazliseconomist.com Communication Supporter

BUSINESS

Εξελίξεις

ΣΤΥΛ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ & ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΟΜΙΛΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΥ

Ο Όµιλος Χαραγκιώνη αναπλάθει τον εµπορικό άξονα της Πατησίων

Αποχωρεί από τη διοίκηση της ΕΛΒΟ

- Η πρώτη ανάπλαση αφορούσε στο µέγαρο ΛΟΥΖΙΤΑΝΙΑ, στην Ευελπίδων και Λευκάδος, που στεγάζει τα µεταπτυχιακά τµήµατα του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών, την ΙΘ’ Οικονοµική Εφορία, τριώροφο parking και µια µικρή εµπορική στοά. - Πολύ κοντά στο ΛΟΥΖΙΤΑΝΙΑ, το Μέγαρο «ΚΥΚΛΑΔΕΣ» στην οδό Κερκύρας, κατασκευάστηκε κατ’ εξοχήν σαν χώρος στάθµευσης. - Στην οδό Ευελπίδων και Τροίας, απέναντι από τον «Πανελλήνιο Γ.Σ.», κατασκευάζεται το «PARK CANYON», προοριζόµενο για εκπαιδευτικό ίδρυµα µε τριώροφο υπόγειο σταθµό αυτοκινήτων. - Στη συµβολή της Πατησίων µε την Κοδριγκτώνος κατασκευάζεται το PARK LANE, κτίριο καταστηµάτων και γραφείων. - Το έργο όµως που θα αποτελέσει τοµή για την υπερτοπική αγορά της Πατησίων, είναι το συγκρότηµα ATHENIAN CAPITOL (Πατησίων Γ’ Σεπτεµβρίου & Ιουλιανού), ένας πολυχώρος που συνδυάζει εµπόριο, πολιτισµό και αναψυχή. Το συγκρότηµα αποτελεί σηµαντική πολεοδοµική παρέµβαση, αφού ένα κτίριο και δύο, αδιέξοδοι σήµερα, δρόµοι της οδού Πατησίων θα ενωθούν µε την στοά και τους ακάλυπτους χώρους οκτώ οικοπέδων, που συνθέτουν την ανάπτυξη, δηµιουργώντας έτσι µία ελκυστική δίοδο στο εσωτερικό του µεγαλύτερου ίσως οικοδοµικού τετραγώνου του κέντρου προς την οδό Γ’ Σεπτεµβρίου και τον Σταθµό του ΗΣΑΠ «ΒΙΚΤΩΡΙΑ». Με µικτή επιφάνεια που φτάνει τα 30.000τ.µ., πέραν των κοινοχρήστων χώρων, ενδυναµώνει την αγορά της Πατησίων µε µεγάλα και µικρά καταστήµατα, προσφέρει χώρους για το Ελληνικό Μουσείο Αυτοκινήτου, για την εκπαίδευση των παιδιών στην οδική ασφάλεια, συνεδριακό κέντρο, κινηµατογράφο 3D και µία όαση στο κέντρο του οικοδοµικού τετραγώνου µε πολλά εστιατόρια και café. Το άνοιγµα του προβλέπεται για το φθινόπωρο του 2010.

Αποχωρεί από το management της ΕΛΒΟ ο Όµιλος Μυτιληναίος, διατηρώντας το µειοψηφικό ποσοστό (43%) που κατέχει στο µετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας. Η απόφαση αποχώρησης συνάδει απόλυτα µε την επιχειρηµατική στρατηγική της Μυτιληναίος για εστίαση στους τοµείς της Μεταλλουργίας - Ορυχείων, της Ενέργειας και της Κατασκευής Έργων EPC. Στα 9 χρόνια παρουσίας της στη µετοχική σύνθεση και τη διοίκηση της ΕΛΒΟ, η εταιρεία πραγµατοποίησε ένα φιλόδοξο πρόγραµµα αναδιάρθρωσης και εξυγίανσης της εταιρείας.

WIND ΕΛΛΑΣ Αύρα αξίας για τους συνδροµητές Η WIND Ελλάς ολοκλήρωσε το µεγάλο έργο µετασχηµατισµού των επιχειρησιακών της συστηµάτων το οποίο διήρκεσε 2 χρόνια και είχε ως στόχο την αναδιοργάνωση και εκσυγχρονισµό των πληροφοριακών της υποδοµών. Η εγκατάσταση µίας ενιαίας πλατφόρµας για όλους τους συνδροµητές καρτοκινητής βασισµένη στο Ericsson Charging System ήταν ένα από τα κύρια επιµέρους έργα αυτής της διαδικασίας. Η νέα πλατφόρµα έδωσε στους συνδροµητές της WIND τη δυνατότητα να έχουν real-time ενηµέρωση του υπολοίπου τους για φωνητικές κλήσεις, χρήση mobile Internet, SMS, MMS και κατανάλωση περιεχοµένου καθώς και να απολαµβάνουν real-time bonus και εκπτώσεις µε βάση τη χρήση τους. Στο πλαίσιο του έργου αντικαταστάθηκαν µε επιτυχία τα προϋπάρχοντα συστήµατα καρτοκινητής τηλεφωνίας της WIND και όλοι οι συνδροµητές µεταφέρθηκαν σ την ενιαία πλατφόρµα Ericsson Charging System, βελτιώνοντας όλες τις λειτουργίες και διαδικασίες. ΕΠΙΛΟΓΗ 119

BUSINESS

ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑ 2010

Το µέλλον ήταν εκεί Οι Έλληνες κυρίαρχοι των Θαλασσών & οι µεγάλοι ναυπηγοεπισκευαστές του κόσµου. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

Με την Ινδία και την Κίνα να επιδεικνύουν τη µεγαλύτερη µέχρι σήµερα παρουσία τους στα Ποσειδώνια 2010 – τα 22α στη 40χρονη ιστορία της διοργάνωσης – το καταξιωµένο παγκόσµιο ναυτιλιακό γεγονός πραγµατοποιήθηκε από τις 7 έως τις 11 Ιουνίου 2010, σε έναν χώρο 31 χιλ. τ.µ. στο Εκθεσιακό Κέντρο του Ελληνικού. Στην έκθεση µετείχαν µε περίπτερα, 1.855 εταιρείες από 21 χώρες, ενώ περισσότεροι από 17.000 εµπορικοί επισκέπτες, δηµιούργησαν ένα νέο ρεκόρ προσέλευσης.

ε µήνυµα που απέστειλε ο πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου, στο πλαίσιο των Ποσειδωνίων 2010, τόνισε ότι η ναυτιλία για τη χώρα µας ήταν και είναι το αποδεδειγµένο συγκριτικό µας πλεονέκτηµα και υπογράµµισε ότι η κυβέρνηση είναι αποφασισµένη να προχωρήσει µπροστά µε όλες τις απαραίτητες αλλαγές, προκειµένου να διασφαλίσει µια δυναµική και ανταγωνιστική ναυτιλιακή βιοµηχανία στην Ελλάδα. Η υπουργός Οικονοµίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, Λούκα Κατσέλη, στην οµιλία της στα εγκαίνια της έκθεσης, επισήµανε την καθοριστική σηµασία της ναυτιλίας στην ελληνική οικονοµία. Τόνισε πως τα «Ποσειδώνια» αποτελούν το forum της Παγκόσµιας Ναυτιλιακής Κοινότητας στην οποία ξεχωρίζει η ελληνική ηγετική θέση, ενώ πρόσθεσε ότι η πρόκληση σήµερα για τη χώρα µας είναι να διατηρήσει αυτά τα διαχρονικά βιώσιµα πλεονεκτήµατα που αποτελούν την πηγή πλούτου και ευηµερίας της. Η κα Κατσέλη υπογράµµισε ότι το 2009 η ναυτιλία απέφερε στη χώρα µας συνάλλαγµα 13 δισ. ευρώ, ενώ απασχολήθηκαν 200 χιλ. άτοµα σε ναυτιλιακές επιχειρήσεις και εργασίες. Τόνισε επίσης ότι η ναυτιλία είναι, εξ ορισµού, η πλέον παγκοσµιοποιη-

Από την επίσκεψη του Πρωθυπουργού στην έκθεση Ποσειδώνια 2010.

120 ΕΠΙΛΟΓΗ

µένη βιοµηχανία και οι δραστηριότητές της υπερβαίνουν τα γεωγραφικά όρια. Είναι, εποµένως, επιτακτική ανάγκη να διατρανώσουµε και πάλι την πεποίθησή µας ότι η ναυτιλία χρειάζεται υιοθέτηση και αποτελεσµατική εφαρµογή διεθνών µέτρων και κανόνων. Αναγνωρίζουµε όλοι, είπε, τον πρωταρχικό ρόλο του ΙΜΟ και των άλλων διεθνών οργανισµών στην προώθηση διεθνών λύσεων στους τοµείς της ασφάλειας, της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας επί των πλοίων, στην προσέλκυση νέων στο επάγγελµα. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα πρέπει να παραβλέψουµε το γεγονός ότι η ναυτιλία είναι, πάνω απ’ όλα, µια σηµαντική οικονοµική δραστηριότητα. Είναι ένας κλάδος που λειτουργεί σε ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, που επηρεάζεται, άµεσα ή έµµεσα, από τη διεθνή οικονοµική δραστηριότητα, τον ρυθµό αύξησης του διεθνούς εµπορίου, αλλά και τους χρηµατοπιστωτικούς κλυδωνισµούς. Γι’ αυτό, άλλωστε, η παρούσα παγκόσµια οικονοµική κρίση επηρέασε σηµαντικά και τον κλάδο. Να σηµειώσουµε ότι ισχυρή ήταν η παρουσία της αντιπροσωπείας της Κίνας και της Ινδίας, που δραστηριοποιούνται στη ναυτιλία, τη ναυπηγική και την επισκευή πλοίων, στα «Ποσειδώνια 2010». Το χαµηλό κόστος και η υψηλή ποιότητα των υπηρεσιών τους δίνουν ισχυρό πλεονέκτηµα, κάτι που προέβαλλαν διαρκώς οι αντιπροσωπείες τους. Να σηµειώσουµε ότι η Ινδία είναι σηµαντική δύναµη στον κλάδο, καθώς το ΑΕΠ και η αγοραστική δύναµή της κατέχουν την δέκατη θέση και την τρίτη θέση στην παγκόσµια οικονοµία. Εν τω µεταξύ, η Κίνα είναι ένας εξίσου ισχυρός αντίπαλος της Ινδίας στις υπηρεσίες ναυτιλίας αλλά και στην τιµολογιακή πολιτική. Το 2009 στα ναυπηγεία της Κίνας επισκευάστηκαν 400 πλοία, εκ των οποίων το 30% ήταν µε ελληνική σηµαία. Η Ινδία είναι κατά µέσο όρο 5%-7% πιο ανταγωνιστική σε επίπεδο κόστους από την Κίνα, ενώ έχει την ικανότητα να µειώσει ακόµη περισσότερο τα κόστη της φθάνοντας έως και 15% ανάλογα µε τα δεδοµένα του κάθε έργου.

Οι Έλληνες εφοπλιστές & τα σχέδια της κυβέρνησης για τον Πειραιά

Και ενώ η πρωτοκαθεδρία του ελληνόκτητου εµπορικού στόλου παγκοσµίως δεν αµφισβητείται, η κυβέρνηση δίνει βαρύτητα στην περαιτέρω ανάπτυξη της ναυτιλίας, ατού της χώρας στη δύσκολη συγκυρία. Ο ελληνόκτητος εµπορικός στόλος κατατάσσεται σταθερά πρώτος παγκοσµίως µε 3.996 πλοία (άνω των 1.000 κόρων) ολικής χωρητικότητας 153 εκατ. τόνων (GT) και µεταφορικής ικανότητας 258 εκατ. τόνων, ελέγχοντας περίπου το 13% της παγκόσµιας ολικής χωρητικότητας και το 15% της µεταφορικής ικανότητας του παγκόσµιου στόλου. Η ελληνική εφοπλιστική κοινότητα έχει επιτελέσει τα τελευταία χρόνια ένα εντυπωσιακό άλµα ανανέωσης του εµπορικού της στόλου. Από την πλευρά της η κυβέρνηση προωθεί: 1. Την ανάδειξη του Πειραιά σε διεθνή κόµβο µεταφορών στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου σε συνεργασία µε ένα µεγάλο διεθνή ναυτιλιακό παράγοντα. 2. Φιλόδοξο επενδυτικό πρόγραµµα στον ΟΛΠ, αλλά και στον Πειραιά. 3. Διεθνή προκήρυξη για τη µετεξέλιξη της ευρύτερης περιοχής της Αττικής σε διεθνές logistic center. 4. Είσοδο των ελληνικών λιµανιών (έχουν προγραµµατιστεί) στο Χρηµατιστήριο Αθηνών και επενδύσεις που επίσης έχουν ήδη προγραµµατιστεί. 5. Άρση του καµποτάζ για την κρουαζιέρα. 6. Αναβάθµιση της ναυτικής εκπαίδευσης. 7. Αναδιάρθρωση του ναυπηγοεπισκευαστικού κλάδου.

ΜΕ ΧΑΜΗΛΟ ΚΟΣΤΟΣ εργασίας, η Σιγκαπούρη εξειδικεύεται στην ναυπήγηση και την επισκευή τάνκερ, µε 80 διαπιστευµένα ναυπηγεία και περίπου 7.000 επισκευές πλοίων ετησίως, συνεισφέρει µε 4,6 δισ. δολ. στον τζίρο του ναυτιλιακού της κλάδου, αντιπροσωπεύοντας το 42% των συνολικών ναυτιλιακών της δραστηριοτήτων. Εδώ στιγµιότυπο από το περίπτερο της Σιγκαπούρης.

Ο Γίγαντας Cosco & οι Έλληνες πλοιοκτήτες Το ναυπηγείο της Cosco που εδράζεται στη Σαγκάη, στοχεύει στην απόκτηση ακόµα µεγαλύτερου µεριδίου αγοράς στον ήδη διευρυµένο κατάλογο παραγγελιών του που περιλαµβάνει Έλληνες εφοπλιστές.

Στιγµιότυπο από το περίπτερο της Cosco.

«Επί του παρόντος, το 1/4 των παραγγελιών µας προέρχεται από Ελληνικές εταιρείες, ενώ σκοπεύουµε να αυξήσουµε το ποσοστό αυτό στο 30%», δήλωσε ο Steven Zhang, Deputy Manager του Repair & Conversion Department στο πλαίσιο της έκθεσης Ποσειδώνια 2010. «Το 2009 επισκευάσαµε συνολικά 400 διεθνή πλοία και πιστεύουµε ότι αυτός ο όγκος θα διατηρηθεί και το 2010, παρά τις συνέπειες της οικονοµικής κρίσης. Η Νορβηγία και το Χονγκ Κονγκ αποτελούν, επίσης, δύο σηµαντικές αγορές για εµάς είπε χαρακτηριστικά, αλλά θέλουµε να απευθύνουµε ένα µήνυµα ειδικό για τους Έλληνες πλοιοκτήτες: «Εκτιµούµε βαθύτατα την εµπιστοσύνη που επιδεικνύει η ελληνική ναυτιλιακή κοινότητα στις υπηρεσίες µας και τους ευχαριστούµε για τη διαρκή ροή παραγγελιών. Οι λειτουργίες µας φηµίζονται για τις συµφέρουσες προσφορές µας προς τους πελάτες, οι οποίοι εκτιµούν την ισορροπία µεταξύ της υψηλής ποιότητας και της αποτελεσµατικότητας που παρέχεται από τα 6 ναυπηγεία µας στην Κίνα,» ανέφερε ο Zhang. Η Cosco µάλιστα σχεδιάζει το λανσάρισµα ακόµα ενός ναυπηγείου µέσα στο 2010. ΕΠΙΛΟΓΗ 121

BUSINESS

Οικονοµικό βαρόµετρο

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Στήριξη από τις ξένες αγορές

ο έλλειµµα του κρατικού προϋπολογισµού το 5µηνο ως τον Μάιο µειώθηκε 39%. Ο στόχος για το 2010 είναι µείωση κατά 35%. Οι δαπάνες µειώθηκαν 11% και τα έσοδα αυξήθηκαν 8%. Εκτός στόχου είναι τα έσοδα που έχουν υστέρηση 600 εκατ. ευρώ. O υπουργός Οικονοµικών, Γ. Παπακωνσταντίνου, δηλώνει ότι η όποια απόκλιση θα καλυφθεί µε περικοπές δαπανών, ώστε να είµαστε έτοιµοι για τη 2η δόση δανείου από ΕΕ και ΔΝΤ τον Σεπτέµβριο. Η τρόικα θεωρεί ενθαρρυντικά τα στοιχεία.  Ο πληθωρισµός στο 5,4% το Μάιο, αποτέλεσµα των αυξήσεων στον ΦΠΑ κλπ και σε διοικητικά ρυθµιζόµενα τιµολόγια. Πάµε σε νέα άνοδο τον Ιούλιο οπότε ισχύει ο αυξηµένος ΦΠΑ 23%. Η ύφεση όµως θα οδηγήσει σε πληθωρισµό 1% το 2011.  Η φυγή καταθέσεων από τις τράπεζες το 1ο τετράµηνο του έτους ανέρχεται στα 16 δισ. ευρώ περίπου. Για πρώτη φορά τα τελευταία 50 χρόνια ο ρυθµός µεταβολής των καταθέσεων είναι αρνητικός, -5% τον Απρίλιο. Η φηµολογία περί χρεοκοπίας της χώρας αλλά και η οικονοµική δυσπραγία, που αναγκάζει νοικοκυριά και επιχειρήσεις, να δαπανούν αποταµιεύσεις, οι αιτίες.  Οι ελληνικές τράπεζες επιβαρύνονται µε επιπλέον περικοπή 5% στην αξία των οµολόγων που προσκοµίζουν στην ΕΚΤ για άντληση πολύτιµης ρευστότητας, µετά την τελευταία υποβάθµιση των κρατικών οµολόγων από τη Moody’s. Πρόβληµα για τις τράπεζες η χαµηλή εµπιστοσύνη στις προοπτικές της οικονοµίας.  Το εξωτερικό χρέος της χώρας αναλογεί στο 170% του αεπ της. Περίπου 150 δις κρατικών τίτλων διακρατούν ξένες τράπεζες, σε αναλογία 36% γαλλικές, 21% γερµανικές, 32% άλλες ευρωπαϊκές και 11% άλλες µη ευρωπαϊκές.  Γιατί ο πρόεδρος Οµπάµα ανησυχεί για την Ελλάδα; Σύµφωνα µε πρόσφατη 122 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ενώ η βιοµηχανία υποχωρεί στην Ελλάδα, σε περιβάλλον ανάκαµψης στην Ευρωζώνη, η τονωτική ενίσχυση του κλάδου έρχεται από το εξωτερικό. Οι παραγγελίες της βιοµηχανίας µετά από µεγάλο διάστηµα υποχώρησης αυξήθηκαν για 2ο συνεχόµενο µήνα τον Απρίλιο, κατά 4,9% (σε σύγκριση µε Απρ. 2009) µετά από άνοδο 16% το Μάρτιο. Η βελτίωση της εικόνας προέρχεται αποκλειστικά από το εξωτερικό, οι παραγγελίες από τις ξένες αγορές είναι φέτος αυξηµένες κατά 20% ενώ από την εσωτερική αγορά µειώθηκαν 3% καθώς στην Ελλάδα η ύφεση περιορίζει τη ζήτηση. Όσον αφορά την παραγωγή, νέα καθίζηση της βιοµηχανίας καταγράφεται τον Απρίλιο, µε µείωση 4%. Στην Ευρωζώνη η βιοµηχανική παραγωγή αυξάνεται σε ετήσια βάση για 3ο συνεχόµενο µήνα. Τον Μάρτιο ήταν 6,9% υψηλότερη σε σύγκριση µε το 2009, αποτέλεσµα κυρίως της αύξησης κατά 9% στη Γερµανία, 6% στη Γαλλία, 6% στην Ιταλία και 5% στην Ισπανία. Στην ΕΕ αυξήθηκε 6%, στη Βρετανία 1,3%. Στην αµερικανική οικονοµία η παραγωγή της βιοµηχανίας αυξάνεται από την αρχή του έτους, το Μάιο ήταν 7,6% υψηλότερη από το Μάιο 2009. Ο ελληνικός δείκτης υπευθύνων προµηθειών, ο συνδυασµένος δείκτης της εικόνας της βιοµηχανίας, υποχώρησε και το Μάιο, στο χαµηλότερο σηµείο των τελευταίων 13 µηνών.

µελέτη της Παγκόσµιας Τράπεζας οι επιπτώσεις µιας στάσης πληρωµών ή αναδιάρθρωσης χρέους σε µια από τις υπερχρεωµένες χώρες της Ευρώπης, την οµάδα EU-5 όπως αποκαλεί την Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία ή Βέλγιο και Ιρλανδία, θα είναι πολύ σηµαντικές. Συγκεκριµένα εκτός από τις επιπτώσεις στις δανείστριες τράπεζες θα οδηγήσει και σε αύξηση των αποδόσεων που θα αναγκαστεί να προσφέρει το αµερικανικό δηµόσιο για να χρηµατοδοτήσει το έλλειµµά του κατά 1 ποσοστιαία µονάδα.

Και αυτό γιατί θα µειωθεί η διάθεση ανάληψης κινδύνου από τους επενδυτές οι οποίοι πλέον θα απαιτούν υψηλότερες αποδόσεις για να δανείσουν οικονοµίες µε υψηλά χρέη. Το αµερικανικό δηµόσιο χρέος αναµένεται στο 103% ως το 2015.  Τα επιτόκια των σηµαντικότερων κατηγοριών νέων δανείων και καταθέσεων αυξάνονται στην Ελλάδα. Στην Ευρωζώνη υποχωρούν ή δε µεταβάλλονται. O διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γ.Προβόπουλος

συνέστησε στους τραπεζίτες συγκράτηση στα επιτόκια που προσφέρουν στις καταθέσεις στην προσπάθειά τους να αντλήσουν ρευστότητα. Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου µειώθηκαν κατά 15% το 1ο τρίµηνο, στις κατοικίες κατά 17%. Η δηµόσια κατανάλωση µειώθηκε 9% ενώ η ιδιωτική αυξήθηκε 1,5%. Η άνοδος αυτή είναι θετική ένδειξη, εφόσον συνεχισθεί, θα οδηγήσει σε µείωση του αεπ κάτω από το προβλεπόµενο 4%. Οριακή υποχώρηση της ανεργίας στο 11,6% το Μάρτιο από 12,1% το Φεβρουάριο. Μέσα σε ένα χρόνο οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά 121 χιλ. άτοµα. O χρυσός σε ρεκόρ 1250$ /ουγγιά τον Ιούνιο µε τους επενδυτές να αναλαµβάνουν περισσότερους κινδύνους καθώς ο διοικητής της αµερικανικής Fed, Μπεν Μπερνάνκε, εµφανίζεται πιο αισιόδοξος για την πορεία της οικονοµίας. Από την άλλη πλευρά η ανησυχία ότι τα δηµοσιονοµικά προβλήµατα στην Ευρώπη µπορεί να υπονοµεύσουν το ευρώ όπως και η αβεβαιότητα για την κατάσταση των τραπεζών, τους ωθεί σε αναζήτηση ασφαλούς επενδυτικού καταφυγίου. Αρνητική η ροή δανείων στην οικονοµία. Στο 2,8% υποχώρησε η άνοδος της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην Ελλάδα τον Μάιο, οπότε οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά επέστρεψαν στις τράπεζες 40 εκατ. ευρώ περισσότερα από όσα δανείστηκαν. Η χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων επιβραδύνει στο 3,4%, µε τη χρηµατοδότηση της βιοµηχανίας σε αρνητική περιοχή για 7ο συνεχόµενο µήνα. Η άνοδος της χρηµατοδότησης των νοικοκυριών υποχώρησε στο 2%, µε την καθαρή ροή δανείων αρνητική για 5ο συνεχόµενο µήνα στα καταναλωτικά δάνεια και για 2ο µήνα στα στεγαστικά.  Στην Ευρωζώνη τα δάνεια αυξάνονται για 2ο µήνα µετά από 7 µήνες υποχώρησης. Η µείωση των επιχειρηµατικών δανείων υποχωρεί ενώ τα στεγαστικά δάνεια ανακάµπτουν σταθερά (+3,1%). Συγκεκριµένα, τα δάνεια των επιχειρήσεων υποχωρούν µε ρυθµό 2,1% τον Μάιο από 2,6% τον Απρίλιοκαι των νοικοκυριών αυξάνονται µε ρυθµό 2,6%.

ΑΕΠ Μπορεί και καλύτερα! Κατά 2,5% υποχώρησε το αεπ της χώρας το 1ο τρίµηνο του 2010 σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο πέρυσι, µε πρόβλεψη µείωσης 4% περίπου για ολόκληρο το έτος. Ο επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ στην Ελλάδα, ωστόσο, δεν αποκλείει το ενδεχόµενο ευχάριστης έκπληξης, δηλαδή η ύφεση στην οικονοµία να είναι χαµηλότερη από τις προβλέψεις. Στην Ευρωζώνη το αεπ το 1ο τρίµηνο αυξήθηκε 0,5%. Μεγαλύτερη είναι η άνοδος στη Γερµανία µε 1,5% και τη Γαλλία µε 1,2%, ενώ ακολουθεί η Ιταλία µε 0,6%. Σε θετική περιοχή βρίσκεται και η Πορτογαλία µε 1,7% ενώ η Ισπανία παραµένει σε αρνητική µε -1,3%. Πιο δυναµική στην έξοδο από την ύφεση είναι η αµερικανική οικονοµία, αν και η δυναµική της υποχωρεί. Ο ρυθµός ανάπτυξης από 5,6% το 4ο τρίµηνο του 2009 υποχώρησε σε 3% το 1ο τρίµηνο του 2010, όµως το θετικό στοιχείο είναι ότι η κατανάλωση των αµερικανικών νοικοκυριών αυξάνεται σταθερά. Η επιβράδυνση του ρυθµού σε τριµηνιαία βάση στην Ευρωζώνη και σε ετήσια στις ΗΠΑ δείχνει αβεβαιότητα για τη διατηρησιµότητα της ανάκαµψης.

Ανάκαµψη του παγκόσµιου εµπορίου προβλέπει η Παγκόσµια Τράπεζα για το 2010 και 2011. Μετά από µείωση των εµπορικών ροών 12% το 2009, το 2010 προβλέπεται άνοδος 11% και χαµηλότερη την επόµενη διετία Η Ελλάδα, µε 1,5 ευρώ /λίτρο έχει την υψηλότερη τιµή της βενζίνης στην ΕΕ. Οι φόροι αναλογούν στο 60% της τιµής. Το 1ο τρίµηνο η κατανάλωση βενζίνης µειώθηκε 25%.Στην αντίπερα όχθη οι αναδυόµενες οικονοµίες που επιδοτούν την τιµή των ορυκτών καυσίµων. Ο ΟΟΣΑ εκτιµά ότι η σταδιακή απόσυρση της επιδότησης θα οδηγούσε σε

κίνητρα αποτελεσµατικότερης χρήσης της ενέργειας, µε µείωση της ζήτησης κατά 6% ως το 2020 και µείωση των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 7%. Για να έχουµε τάξη µεγέθους το τελευταίο αντιστοιχεί µε τις τωρινές εκποµπές της Γερµανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας µαζί.  Το 40% των Ελλήνων δεν έχει εµπιστοσύνη στους πολιτικούς, σύµφωνα µε έρευνα του ΕΚΚΕ και της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής έρευνας. Ο µέσος όρος στην ΕΕ είναι 23%. Αυτά την περίοδο 2008-09, πιθανότατα η εικόνα τώρα να είναι δυσµενέστερη. ΕΠΙΛΟΓΗ 123

BUSINESS

Προϊόντα µε ιστορία

ΘΑ (ΞΑΝΑ) ΚΑΝΕΙ ΚΑΛΟ*; Στις αρχές του 20ου αιώνα, η µπύρα της οικογένειας ας, η µπύρα Φιξ, που αντλεί το όνοµά της από τη βαυβαρέζικη οικογένεια Φιξ Φιξ, είχε ήδη κυριαρχήσει στην Ελλάδα και άρχισε να «φορτώνεται» µε µετάλλια και διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισµούς και εκθέσεις εκθέσεις. Στα τέλη της δεκαετίας του ’50, ο ανταγωνισµός αρχίζει να ρίχνει τη µπύρα Φιξ από τον θρόνο της της. Σήµερα, ένας Ηπειρώτης κι όχι Βαυαρός ρός, ο Γιάννης Χήτος που όλοι γνωρίζουµε από το εµφιαλωµένο νερό Ζαγόρι Ζαγόρι, ρίχνει και πάλι στην αγορά το µυθικό brand, τη µπύρα Φιξ. Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

* «ΠΙΕΣ ΦΙΞ, ΚΑΝΕΙ ΚΑΛΟ»,

ήταν το ιστορικό επικοινωνιακό µήνυµα της εταιρείας.

ύο αιώνες πριν, ένας Βαυαρός µεταλλειολόγος εγκαθίσταται στη χώρα για να αναλάβει την ανασυγκρότηση και τη λειτουργία των µεταλλείων στην Κύµη της Εύβοιας. Σηµαντική προσωπικότητα, εξέχων επιχειρηµατίας αλλά στην ιστορία θα µείνει για διαφορετικούς λόγους. Το επώνυµό του; Φιξ. Ήταν ο πατέρας του Ιωάννη Φιξ, ζυθοποιού από το Μόναχο, ο οποίος εγκαταστάθηκε µερικά χρόνια µετά στη χώρα, στο Κολωνάκι, δηµιουργώντας εκεί µια µικρή ζυθοποιία, σαν κι αυτές που κατά δεκάδες υπήρχαν στη γενέτειρά του. Η ζυθοποιία, την οποία αργότερα ανέλαβε ο δαιµόνιος εγγονός του µεταλλειολόγου, ο πασίγνωστος Κάρολος Φίξ, µεταφέρθηκε το 1893 στη Συγγρού, στου …Φίξ 124 ΕΠΙΛΟΓΗ

και λίγα χρόνια αργότερα, στις αρχές του 20ου αιώνα, η µπύρα της οικογένειας είχε ήδη κυριαρχήσει στην Ελλάδα και άρχισε να «φορτώνεται» µε µετάλλια και διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισµούς κι εκθέσεις. Η ιστορία που ακολούθησε θα µπορούσε να αποτελεί το σενάριο κινηµατογραφικής ταινίας στη διάρκεια της οποίας θα ξετυλιγόταν ολόκληρη η ιστορία της Ελλάδας κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα: το εµπορικό αυτό σήµα πέτυχε µέσω της χρήσης (κατάχρησης λένε πολλοί…) ευνοϊκών εµπορικών και φορολογικών ρυθµίσεων να κατισχύσει για δεκαετίες, µέχρι που κάποια στιγµή, στα τέλη της δεκαετίας του ’50, ο ανταγωνισµός που είχε επιχειρήσει αρκετές φορές να ρίξει τη µπύρα Φιξ από το θρόνο της, άρχισε να καταγάγει τις πρώτες νίκες

(λανσάρισµα)

ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΗΤΟΣ Με την ελπίδα της δροσιάς! Τι µπορεί να περιµένει η εταιρεία από µια αγορά σαν την ελληνική; Πόσο µπορεί να διευρυνθεί το απειροελάχιστο ποσοστό που έχει αποµείνει στις εκτός πολυεθνικών µάρκες; Ο Γιάννης Χήτος, πρόεδρος της Ολυµπιακής Ζυθοποιίας είναι αισιόδοξος. «Με βασικό µας δεδοµένο ότι την αγορά της µπύρας στη χώρα µας ουσιαστικά µονοπωλούν ελάχιστα σήµατα, θεωρήσαµε ότι ήρθε η ώρα να προσφέρουµε στους καταναλωτές ακόµα µία εναλλακτική. Μία αξιόπιστη και ποιοτική ελληνική πρόταση για το τραπέζι τους. Ήδη, στο σύντοµο χρονικό διάστηµα της τοποθέτησης της Fix Hellas στην αγορά, οι πρώτες ενδείξεις είναι ιδιαίτερα θετικές. Τα σχόλια που εισπράττουµε από το κοινό είναι πολύ κολακευτικά και υπάρχει µεγάλος ενθουσιασµός τόσο για το προϊόν αυτό καθαυτό όσο και για το ‘ιστορικό’ σήµα που αντιπροσωπεύει» µας απάντησε στην ερώτησή µας. Ο βαθµός αποδοχής του νέου προϊόντος θα φανεί στους επόµενους µήνες, στόχος πάντως της εταιρείας, όπως µας είπε ο Γ. Χήτος είναι «µε αφετηρία µας την πρώτη κυκλοφορία της ‘νέας’ Fix Hellas, η κατάκτηση µεριδίου 5% της αγοράς, για το διάστηµα της επόµενης 5ετίας». Η περίοδος δεν ευνοεί επενδυτικά άλµατα, ειδικά µάλιστα σε αγορές τόσο ασφυκτικά ανταγωνιστικές όπως η µπίρα. Ο Γιάννης Χήτος όµως δεν πτοείται. «Σίγουρα, η περίοδος που διανύουµε είναι δύσκολη από πολλές απόψεις, πόσο µάλλον δε για το επαναλανσάρισµα ενός προϊόντος. Ωστόσο, το δικό µας εγχείρηµα είναι µακροπρόθεσµο και πιστεύουµε ότι οι καταναλωτές θα ανταµείψουν αυτή µας την προσπάθεια», υποστηρίζει για το εγχείρηµά του και συµπληρώνει µε µια ατάκα που όλοι έχουµε ανάγκη αυτό το διάστηµα, περισσότερο κι από ένα ποτήρι παγωµένης Φιξ: «Έχουµε εξάλλου αποδείξει και στο παρελθόν, ως Έλληνες, ότι µπορούµε να ξεπερνούµε κάθε λογής δυσκολίες και να δηµιουργούµε, µέσα από τις κρίσεις, νέες ευκαιρίες».

του. Η οικογενειακή επιχείρηση διασπάστηκε, το σήµα αγοράστηκε και πωλήθηκε κάποιες φορές, στο µετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας αλλά και στη διοίκηση εισήλθαν πολιτικά πρόσωπα που αργότερα είχαν αρνητικό πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτειακή κρίση της δεκαετίας του ΄60, το 1963 λήγει το προνοµιακό εµπορικό καθεστώς που είχε πετύχει η οικογένεια, το 1982 η εταιρεία καταρρέει υπό το βάρος τεράστιων χρεών και περνά στον έλεγχο της Εθνικής, ενώ όπως συµβαίνει µε όλους τους …µύθους, επιχειρήθηκε αρκετές φορές να κυκλοφορήσει και πάλι, άλλοτε εντελώς παράνοµα κι άλλοτε υπό καθεστώς (ελεγχόµενης) ηµιπαρανοµίας. Κλασική ελληνική ιστορία θα πείτε, η οποία αφορά πλέον τους ιστορικούς! Το επί δεκαετίες όµως επικοινωνιακό υλικό της εταιρείας, οι έντυπες καταχωρίσεις της και τα εταιρικά έντυπα, το προωθητικό υλικό της και το φωτογραφικό αρχείο των εγκαταστάσεών της θεωρούνται στις µέρες µας σηµαντικά τεκµήρια βιοµηχανικής ιστορίας.

Επένδυση σε µια αξία!

Ενάµιση αιώνα µετά την επιχειρηµατική κίνηση του Ιωάννη Φιξ που έµαθε τους Έλληνες να πίνουν µπύρα, ένας άλλος επιχειρηµατίας, Ηπει-

ρώτης κι όχι Βαυαρός, ο Γιάννης Χήτος που όλοι γνωρίζουµε από το εµφιαλωµένο νερό Ζαγόρι, ρίχνει και πάλι στην αγορά τη µπύρα Φιξ. Το σήµα αγοράστηκε πριν δύο χρόνια από έναν άλλο εµβληµατικό Έλληνα επιχειρηµατία, τον οινοποιό, Βασίλειο Κουρτάκη ο οποίος το κατείχε ήδη από το 1995. Αυτός επιχείρησε να το λανσάρει µετά το 2000, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Για το νέο αυτό επιχειρηµατικό όνειρο χτίστηκε ένα νέο εργοστάσιο στη Ριτσώνα Ευβοίας, σε χώρο 7,5 στρεµµάτων και σύµφωνα µε πληροφορίες επενδύθηκαν πάνω από 15 εκατ. ευρώ. Η εταιρεία που θα διαχειρίζεται πλέον το brand, φέρει τον τίτλο Ολυµπιακή Ζυθοποιία και είναι η διάδοχη κατάσταση της εταιρείας Ελληνικές Μικροζυθοποιίες (ο Κάρολος Φιξ θα ένιωθε εκνευρισµό µε ένα τέτοιο όνοµα…). Η τελευταία είναι δηµιούργηµα των επιχειρηµατικών οικογενειών Χήτου (νερό Ζαγόρι) και Γκρέκη (µπύρα Genesis). Δεν έχει στο portfolio της µόνο τη µπύρα Φιξ. Για την ακρίβεια η Φιξ είναι το νεώτερο µέλος, καθώς εκτός από τη Genesis, η εταιρεία διαθέτει την εξαιρετική µπύρα Β29. Η Ολυµπιακή Ζυθοποιία συνδέεται µε την επίσης εξαιρετική Πειραϊκή Μπίρα, αφού κατέχει µειοψηφικό ποσοστό της παραγωγού εταιρείας Πειραϊκή Μικροζυθοποιία. ΕΠΙΛΟΓΗ 125

ΕΚΕ

Δράσεις, πρωτοβουλίες

ΟΙ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΠΟΥ ΘΕΩΡΟΥΝ ΤΗΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΤΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΞΙΑ!

WIND ΕΛΛΑΣ

ΤΙΤΑΝ

Η ανάγνωση της περιβαλλοντικής απληστίας Με τη συµµετοχή καταξιωµένων Ελλήνων καλλιτεχνών, που µε τα δικά τους µέσα έκφρασης ο καθένας, δίνουν τη δική τους άποψη για την διαχρονική απληστία της ανθρώπινης φύσης σε σχέση και µε το φυσικό περιβάλλον, εγκαινιάσθηκε η έκθεση «Ερυσίχθων, η σύγχρονη ανάγνωση του µύθου», στις 5 Ιουλίου 2010, στο Πολιτιστικό Κέντρο «Λεωνίδας Κανελλόπουλος» της Ελευσίνας. Πρόκειται για την ετήσια εικαστική έκθεση – θεσµό που υποστηρίζει η Α.Ε. Τσιµέντων ΤΙΤΑΝ, σε συνεργασία µε τον Δήµο Ελευσίνας. Η έκθεση πραγµατοποιείται στο πλαίσιο του προγράµµατος «Δάσος - Ζωή - Πολιτισµός» της Ακαδηµίας Αθηνών και του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, την οργάνωσή της επιµελήθηκε το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδηµίας Αθηνών και τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δηµοκρατίας.

Info Διάρκεια έκθεσης: 5 Ιουλίου - 3 Οκτωβρίου 2010 Ώρες λειτουργίας: Καθηµερινά: 10:00 π.µ. – 14:00 µ.µ. και 18:00 – 22:00 µ.µ. Εκτός Δευτέρας & Δεκαπενταύγουστου Πολιτιστικό Κέντρο «Λεωνίδας Κανελλόπουλος» Οδός Δραγούµη, Πλησίον Ι.Κ.Α., τηλ. : 210 55 37 302 Χορηγός ΤΙΤΑΝ

126 ΕΠΙΛΟΓΗ

Περιβαλλοντικά & διαδραστικά

ην επιταγή των 89.000 ευρώ από την εκστρατεία «Τα παιδιά νικάνε» που υλοποίησε η WIND Ελλάς σε συνεργασία µε την οµάδα µπάσκετ του Ολυµπιακού, παρέδωσε σε ειδική εκδήλωση η εταιρεία στην «Κιβωτό του Κόσµου». Η οµάδα µπάσκετ του Ολυµπιακού αγκάλιασε και πρωταγωνίστησε στην εκστρατεία «Τα παιδιά νικάνε» κατά τη διάρκεια του φετινού Final Four. Η WIND, Μέγας Χορηγός της ΚΑΕ Ολυµπιακός, για κάθε καλάθι που έβαλαν οι παίκτες της οµάδας στο Palais de Paris-Bercy, τρίποντο-δίποντο ή βολή, προσέφερε 1.000 ευρώ στο σωµατείο. Με τα 89 καλάθια τις οµάδας στους δύο αγώνες στο Παρίσι, το ποσό ανήλθε στις 89.000 ευρώ. Να σηµειωθεί ότι η καµπάνια της WIND «Τα παιδιά νικάνε» υλοποιείται στο πλαίσιο της στρατηγικής εταιρικής υπευθυνότητας «Στην Πράξη». Παράλληλα, το WIND Eco Νews, έναν ηλεκτρονικό χώρο περιβαλλοντικού περιεχοµένου αποκλειστικά για τους εργαζόµενους της, εγκαινίασε πρόσφατα η Δ/ νση Ανθρώπινου Δυναµικού της WIND Ελλάς µε αφορµή την Παγκόσµια ηµέρα Περιβάλλοντος. Το WIND Eco News το οποίο φιλοξενείται στο ανανεωµένο intranet της WIND, είναι ειδικά σχεδιασµένο για τους εργαζόµενους της εταιρείας και έχει ως στόχο την ενηµέρωσή τους σε θέµατα περιβαλλοντικού περιεχοµένου καθώς και την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίησή τους σε θέµατα που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος. Το WIND Eco News δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους της WIND να ενηµερώνονται και να διευρύνουν τις γνώσεις τους για περιβαλλοντικές εξελίξεις και νέα από την Ελλάδα και όλο τον κόσµο. Επιπλέον παρέχει χρήσιµες συµβουλές για τη µείωση της ενεργειακής µας κατανάλωσης και της βελτίωσης της φιλο-περιβαλλοντικής συµπεριφοράς µας, ενώ υπάρχει και η ενότητα Eco Kids µε ενέργειες και δράσεις που αφορούν ειδικά στο Παιδί και στο Περιβάλλον. Παράλληλα, παρέχει συνεχή ενηµέρωση για τις περιβαλλοντικές δράσεις της WIND µέσω του προγράµµατος Εταιρικής Κοινωνικής Υπευθυνότητας «Στην Πράξη».

Από αριστ.: Ο µπασκετµπολίστας, Παναγιώτης Βασιλόπουλος, ο πατήρ Αντώνιος, ιδρυτής της Κιβωτού του Κόσµου, ο εµπορικός δ/ντης της ΚΑΕ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ, Νίκος Λεπενιώτης και ο διευθυντής εταιρικών χχέσεων της WIND Ελλάς, Γιώργος Τσαπρούνης µαζί µε παιδιά της Κιβωτού.

1979 - 2010: Οι µεγάλες στιγµές υπερηφάνειας

Όλοι µαζί

Χρυσή εφεδρεία για τις µεγάλες µάχες. Πολιτισµός & Αθλητισµός δείχνουν ότι κάθε φορά που η Ελλάδα δουλεύει σκληρά µετρά επιτυχίες! Και όπως θα έλεγε ο Ελύτης, κάπου µεταξύ Τρίτης και Τετάρτης πρέπει να έχουµε χάσει την αληθινή µας µέρα. Τη µέρα της Διατηρήσιµης Ανάπτυξης. (Μαρία Νεφέλη 1978). Που για να έρθει ρθει θα πρέπει να δουλέψουµε όλοι µαζί!

ΕΠΙΛΟΓΗ 127

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

Η Ελλάδα των θαυµάτων και οι για το ωραίο & το µεγάλο

µάχες

Οι δηµιουργικές δυνάµεις της ελληνικής κοινωνίας είναι ακαταπόνητες, η κοινή προσπάθεια των ανθρώπων του πολιτισµού και του αθλητισµού στέφεται συχνά µε επιτυχία συναντώντας ένα κοινό που περιµένει διψασµένο για διάκριση και υπερηφάνεια. Μπορεί η χώρα να µην κατάφερε να περάσει στην επόµενη φάση, να προκριθεί στους 16, πόσο όµως αλήθεια αποτιµάται και η συµµετοχή της Εθνικής Οµάδας Ποδοσφαίρου στο Μουντιάλ 2010, το να είναι µία από τις 32 καλύτερες οµάδες του κόσµου, ιδίως σήµερα που ο Έλληνας αισθάνεται «τσαλακωµένη» διεθνώς την αξιοπρέπειά του; Σίγουρα είναι ανεκτίµητη! Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

«Π

ιθ α ν ό ν, σ το θέµα της γενικής αναπτύξεως του τόπου µας να µην µπορούµε να συναγωνιστούµε τις άλλες χώρες, τις πιο προηγµένες. Αλλά στον τοµέα τον πολιτισ τικό πισ τεύω ότι µπορούµε να τις συναγωνιστούµε και να τις ξεπεράσουµε. Διότι υπάρχουν οι αντικειµενικές προϋποθέσεις, υπάρχει το υλικό». (από την έκδοση "Ο πολιτικός λόγος του Κωνσταντίνου Καραµανλή", Ινστιτούτο Δηµοκρατίας, Αθήνα 2009, σελ. 200). Ήταν το 1978 όταν ο τότε πρωθυπουργός έκανε την παραπάνω δήλωση στα εγκαίνια πολιτιστικής εκδήλωσης στην Αθήνα. Είχαν περάσει µόλις τέσσερα χρόνια από το οριστικό τέλος του εφιάλτη της στρατιωτικής δικτατορίας και η σφριγηλή δηµοκρατία άνοιγε τα φτερά της µετά το σπάσιµο του «γύψου». Η Ελλάδα είχε τη διάθεση να δηµιουργήσει, να λάµ128 ΕΠΙΛΟΓΗ

ψει και πάλι στο ευρωπαϊκό στερέωµα. Τριάντα χρόνια µετά οι Financial Times, ελαφρώς ειρωνικά όπως το συνηθίζουν το τελευταίο διάστηµα, εκτιµούσαν ότι «µια πιθανή νίκη της Ελ λάδας σ τη Eurovision του 2010, ίσως αναπτερώσει το πεσµένο ηθικό των Ελλήνων». Τί συνέβη στο µεταξύ;

Με τη φόρα ενός Νόµπελ Το Νόµπελ Λογοτεχνίας µε το οποίο τιµήθηκε ο Οδυσσέας Ελύτης το 1979 ήταν το ιδανικό ξεκίνηµα της µεταπολίτευσης στην Ελλάδα, µαζί µε την επιστροφή στην πατρίδα ενός σηµαντικού τµήµατος της ελληνικής διανόησης και τέχνης το οποίο είχε, αναγκαστικά, εκπατριστεί λόγω εµφυλίου και χούντας. Αµέσως µετά, η είσοδος της χώρας ως πλήρες µέλος της ΕΟΚ

το 1981 και η αλλαγή στην κυβέρνηση τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, σηµατοδότησαν το πέρασµα σε µια νέα εποχή – και όχι µόνο πολιτική. Νέα ποιότητα στον ελληνικό πολιτισµό επιτεύχθηκε και νέες δυνάµεις έλαµψαν µέσα από την αναγνώριση της κουλτούρας ενός σηµαντικού κοµµατιού της ελληνικής κοινωνίας: η αριστερά έβγαινε σταδιακά από το περιθώριο. Η ισ τορική συµφιλίωση ηττηµένων και κερδισµένων σε µάχες άλλων εποχών, προοιώνιζε την εµφάνιση ενός νέου, λαµπρού ελληνικού πολιτισµού – δεν είδαµε όµως παρά ψήγµατα αυτού που είχαµε ονειρευτεί. Η ραγδαία άνοδος του βιοτικού επιπέδου του ελληνικού λαού και η απρόσκοπτη πλέον επαφή του µε τη διεθνή κουλτούρα, από την οποία είχε αποκοπεί για σηµαντικό διάστηµα εξαιτίας της επτάχρονης δικτατορίας και της κοπι-

1979 - 2010: Οι µεγάλες στιγµές υπερηφάνειας

Οι Έλληνες φίλαθλοι πανηγύρισαν τη συµµετοχή της χώρας στο Μουντιάλ 2010.

ώδους προσπάθειας για τον εκδηµοκρατισµό των δοµών του ελληνικού κράτους, αναζωογόνησαν τις πολιτιστικές δυνάµεις. Το λαϊκό τραγούδι βίωσε µια δεύτερη νεότητα µέσα από τον θεσµό της ρεµπέτικης κοµπανίας που ανασυστάθηκε από τις στάχτες της δεκαετίας του ‘60. Το θέατρο έζησε µερικές από τις σηµαντικότερες µέρες του µε την εµφάνιση θιάσων από νέους ηθοποιούς που τόλµησαν να παρουσιάσουν σύγχρονο ρεπερτόριο. Η βιβλιοπαραγωγή στην Ελλάδα εκτινάχθηκε καθώς δεκάδες στην αρχή, εκατοντάδες στη συνέχεια, εκδοτικοί οίκοι ξεπήδησαν σε όλη τη χώρα, δηµιουργηµένοι από νέους, ρέκτες του βιβλίου. Δεν είναι τυχαίο ότι µέχρι τα µέσα της προηγούµενης δεκαετίας, κάθε χρόνο κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα πάνω από 7.000 ελληνικοί και µεταφρασµένοι τίτλοι και επανεκδόσεις! Τέλος, η τηλεόραση, κρατική κατά το διάστηµα από το 1974 µέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘80 – αποτέλεσε το νέο «µαγικό» πολιτιστικό µέσο γύρω από το οποίο συ-

«Η οικονοµική κρίση που διανύουµε ως χώρα είναι πρώτα-πρώτα κρίση πολιτισµού, καθώς εδώ και δεκαετίες, µε πρώτη την Πολιτεία και µετά εµάς, έχουµε χάσει το νόηµα της ηθικής αξίας και είχαµε την ψευδαίσθηση και την έπαρση της απατηλής ευµάρειας», δήλωσε πρόσφατα ο βραβευµένος σκηνοθέτης, Τάσος Μπουλµέτης κατά την τελετή απονοµής των πρώτων Βραβείων της Ελληνικής Ακαδηµίας Κινηµατογράφου.

ΕΠΙΛΟΓΗ 129

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

σπειρώθηκαν παλιότερες και νεότερες πολιτιστικές δυνάµεις δηµιουργώντας, όταν τους το επέτρεπαν οι συνθήκες, µερικά εξαιρετικά πολιτιστικά έργα.

Με τον Γκάλη, τον Γιαννάκη και τ’ άλλα παιδιά... Στον αθλητισµό η εικόνα ήταν σαφώς καλύτερη. Το 1971, η πιο δηµοφιλής ποδοσφαιρική οµάδα της χώρας, ο Παναθηναϊκός, είχε φτάσει µέχρι το θρυλικό Γουέµπλεϊ για τον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Οµάδων Ευρώπης όπου, αν και ηττήθηκε από τον Άγιαξ, είχε κάνει όλη την Ευρώπη να µιλάει για το ελληνικό αθλητικό «θαύµα». Η συνέχεια δεν ήταν ανάλογη σε επίπεδο συλλόγων, καθώς µια τέτοια επιτυχία δεν επαναλήφθηκε ποτέ (στο ποδόσφαιρο). Σε επίπεδο εθνικών οµάδων όµως, οι προσπάθειες στέφθηκαν από ασύλληπτες για την εποχή επιτυχίες, ενώ και στο µπάσκετ η συλλογική εκπροσώπησή

µας στα σαλόνια της Ευρώπης ήταν εντυπωσιακή µε τους Άρη, Ολυµπιακό και Παναθηναϊκό. Η ανάληψη µεγάλων διεθνών αθλητικών διοργανώσεων που φιλοξενήθηκαν τη δεκαετία του ‘80 στα νεότευκτα στάδια – σ τολίδια του ΟΑΚΑ και του ΣΕΦ, πέρασαν τον ελληνικό αθλητισµό σε µια νέα εποχή. Ο Νίκος Γκάλης, ο Παναγιώτης Φασούλας και ο Παναγιώτης Γιαννάκης, η Σοφία Σακοράφα και η Άννα Βερούλη είναι οι νέοι ήρωες. Τη σκυτάλη θα πάρουν αργότερα η Βούλα Πατουλίδου, ο Πύρρος Δήµας και ο Ιωάννης Μελισσανίδης, οι «κρίκοι» που συνδέουν την Ελλάδα των αθλητικών θαυµάτων µε την Ελλάδα της διεθνούς αναγνώρισης.

Στιγµές αισιοδοξίας και υπερηφάνειας Αν επιχειρήσουµε να βάλουµε στο ζύγι από τη µια πλευρά την πολιτιστική παραγωγή και τις συγκινήσεις της

των τε λευταίων τριάν τα χρόνων κι από την άλλη την αθλητική παραγωγή, είναι σίγουρο ότι η ζυγαριά θα γείρει προς τη δεύτερη. Το ενδιαφέρον όµως είναι ότι και στους δύο τοµείς η επιτυχία αποδόθηκε –ορθά– στο πνεύµα της κοινής προσπάθειας των πρωταγωνιστών, κοινωνίας και Πολιτείας. Το 2004, τη χρονιά που η Ελλάδα έλαµψε παγκοσµίως µε τη διοργάνωση των Ολυµπιακών Αγώνων, κατακτά το Euro σ το ποδόσφαιρο υπό την εµπνευσµένη, προσωποπαγή µεν αλλά λειτουργική καθοδήγηση ενός Γερµανού προπονητή. Δεν είναι τυχαίο ότι ο οµοσπονδιακός κόουτς, Ότο Ρεχάγκελ άρχισε να «διδάσκεται» στις σχολές διοίκησης επιχειρήσεων και τα σεµινάρια διοίκησης ανθρώπινου δυναµικού. Ο καθηγητής Δηµήτρης Μπουραντάς του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου αποκωδικοποίησε το «στυλ διοίκησης Ρε χάγκε λ» µε σκοπό να βοηθήσει επιχειρήσεις και εταιρικούς ηγέτες να βρουν πηγή έµπνευσης.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΜΙΑΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

Ο Οδυσσέας Ελύτης τιµάται µε το Νοµπέλ Λογοτεχνίας- το δεύτερο για τη χώρα µας.

1979 1980

Η Ελλάδα γίνεται πλήρες µέλος της ΕΟΚ.

1982

Πανευρωπαϊκοί Αγώνες Στίβου στο νεότευκτο ΟΑΚΑ. Η Μελίνα Μερκούρη φέρνει το θεσµό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης στην Αθήνα.

1985 1987

Κατάκτηση του Ευρωµπάσκετ στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας.

1994

Η Ελλάδα στο Μουντιάλ των ΗΠΑ.

1997

Παγκόσµιο Πρωτάθληµα Ανοιχτού Στίβου στο ΟΑΚΑ.

2004 2005 2006

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Ολυµπιακοί Αγώνες στην Αθήνα, κατάκτηση του Euro στο ποδόσφαιρο. Κατάκτηση του Ευρωµπάσκετ για δεύτερη φορά, στη Σερβία. Η Ελλάδα δεύτερη στο Μουντοµπάσκετ της Ιαπωνίας.

Η Πάτρα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.

2007

Παγκόσµια συγκίνηση από την πυρκαγιά στην Αρχαία Ολυµπία.

2009

Εγκαίνια του νέου Μουσείου Ακρόπολης και του ανακαινισµένου Εθνικού Θεάτρου.

2010 130 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η Ελλάδα στο Μουντιάλ της Νοτίου Αφρικής.

Παράδοση του αποκατεστηµένου Παρθενώνα.

1979 - 2010: Οι µεγάλες στιγµές υπερηφάνειας

Το 2004, µε την τέλεση των Ολυµπιακών Αγώνων στην Αθήνα, ο πολιτισµός συνάντησε τον αθλητισµό σε µια στιγµή µεγαλουργίας. Η Ελλάδα είχε την ευκαιρία να λάµψει, έστω και για µερικούς µόνο µήνες, σε ολόκληρη την οικουµένη, ενώ ύστερα από αρκετά χρόνια, αποδείκνυε ότι το κοινό όραµα, ο δηµιουργικός σχεδιασµός που θέτει τον πήχη πολύ πάνω από τον µέσο όρο και η συλλογική δουλειά (έστω και στο παρά πέντε!) και ο εθελοντισµός, µπορούν να κάνουν θαύµατα.

Κοινή πορεία, κοινές επιτυχίες Τα τελευταία χρόνια, υπό τις πιέσεις της διεθνούς ύφεσης και των διογκωµέ νων οικονοµικών προβληµάτων στο εσωτερικό της χώρας, καταγράφηκαν µικρές και µεγάλες επιτυχίες, τόσο στον αθλητικό τοµέα ειδικά από την Εθνική Οµάδα Μπάσκετ, όσο και στον πολιτισµό µε την ανακαίνιση του Εθνικού Θεάτρου, την ολοκλήρωση του Νέου Μουσείου Ακρόπολης και την απόδοση µέρους της Ακρόπολης των Αθηνών σ το παγκόσµιο κοινό.

Σηµαντικές εκθέσεις µε ελληνικούς θησαυρούς πολιτισµού πραγµατοποιήθηκαν εντός κι εκτός της Ελλάδας. Νέες θεατρικές οµάδες κάνουν την εµφάνισή τους στην Αθήνα, την ευρωπαϊκή πρωτεύουσα µε τα περισσότερα σε αναλογία πληθυσµού θέατρα, νέες δισκογραφικές εταιρείες εµφανίζονται καθηµερινά µε ιδιοκτήτες που βρίσκονται κάτω από το κατώφλι των –άντα, ενώ οι εικαστικές τέχνες γνωρίζουν απρόσµε νη επιτυχ ία, όπως διαπιστώσαµε στην πρόσφατη έκθεση Art

Athina 2010 όπου επικρατούσε το αδιαχώρητο και τα έργα ήταν εντυπωσιακά. Τέλος, µε βραβεία επιστρέφουν οι ελληνικές εταιρείες γραφιστικού σχεδιασµού που συµµετέχουν στα European Design Awards – ένας θεσµός που ξεκίνησε από την Ελλάδα και κατέκτησε την ευρωπαϊκή γραφιστική κοινότητα. Όσο για τον κινηµατογράφο, µια νέα γενιά δηµιουργών (Λάνθιµος, Κούτρας, Χαραλαµπίδης κ.ά.) βρίσκονται αυτή τη στιγµή σε δηµιουργικό διάλογο µε τις νέες αισθητικές τάσεις. ΕΠΙΛΟΓΗ 131

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - ΜΕΓΑΡΟ ΥΠΑΤΙΑ

Το πρόσωπο πίσω από την αναβίωση της γαλλικής

NEO-BAROQUE ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Το πρόσφατα ανακαινισµένο Μέγαρο Υπατία, (πρώην Λιβιεράτου), είναι ιδιοκτησίας Ντίνου και Χρυσάνθης Ρουτζούνη. Ο Ντίνος Ρουτζούνης είναι επιχειρηµατίας, επικεφαλής της εταιρείας δηµοσκοπήσεων ΚΑΠΑ Research και η Χρυσάνθη Ρουτζούνη, παιδοχειρούργος, άνθρωπος µε υψηλά αισθήµατα προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο. Τη συναντήσαµε σε αυτό το πραγµατικό στολίδι της Αθήνας και µιλήσαµε µαζί της. Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

ο Μέγαρο Υπατία δεσπόζει στη συµβολή των οδών Πατησίων & Ηπείρου 2 έναντι του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών. Αριθµεί συνολικά 1240 τ.µ. Είναι κατασκευής 1906-1909, από τον κορυφαίο Έλληνα αρχιτέκτονα, Αλέξανδρο Νικολούδη. Αποστολή του είναι να προετοιµάζει και να υποστηρίζει σηµαντικές πρωτοβουλίες –κρατικές και µη– προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Επιβλέπων αρχιτέκτων µηχανικός της ανακατασκευής είναι ο Θανάσης Κυρατσούς. Εχετε στην κατοχή σας ένα από τα ωραιότερα αρχοντικά της Αθήνας, το «Μέγαρο ΥΠΑΤΙΑ». Ποιος ήταν ο σκοπός αυτής της επένδυσης; Κοιτάξτε, ξεκίνησε µε φόντο µια ροµαντική ιστορία… Με το σύζυγό µου γνωριζόµαστε από το 1972. Είµασταν πολύ νέοι και µέναµε στην ευρύτερη περιοχή. Τα ραντεβού µας δίνονταν έξω από αυτό το κτίριο που µας γοήτευε. Κάποτε είπε ότι θα µου το έκανε δώρο! Πέρασαν πολλά χρόνια µε ανεξάρτητες πορείες εις έκαστος, εγώ ως παιδοχειρουργός και ο σύζυγός µου ως επιχειρηµατίας, όταν στα µέσα του 2000 µου ανακοίνωσε ότι το αγόρασε! Από ‘κει και πέρα άρχισε ένας αγώνας για την αποκατάσταση 132 ΕΠΙΛΟΓΗ

και την ανακατασκευή του. Είναι αναντιρρήτως ένα λαµπρό Μέγαρο και έχουµε συνδεθεί τόσο άµεσα µαζί του... Ξέρετε, ο σύζυγός µου έχει άµεση σχέση µε το κοινωνικό γίγνεσθαι και συνεπώς επιθυµεί και µάχεται να αφήσει ένα έργο το οποίο θέλει να αντανακλά την εξέλιξή της. Άρα ο στόχος ξεκίνησε µε φόντο ένα όραµα των εφηβικών χρόνων που στην πορεία µετεξελίχθηκε και βρήκε µια σύγχρονη έκφραση µέσω αυτού του κτιρίου για την καλυτέρευση του µέλλοντος του κοινωνικού συνόλου και που θα µπορεί να γίνει κοινωνός του ένας φορέας ή ένα φυσικό πρόσωπο.

Ο χώρος προσφέρεται αποκλειστικά για εκδηλώσεις υψηλού επιστηµονικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος; Όλα τα γεγονότα που λαµβάνουν χώρα εκεί πρέπει να έχουν µια πνευµατικότητα. Είναι πολύ εύκολο να γίνει χώρος µουσειακού τύπου αλ λά επιµένουµε σθεναρά ως προς την πνευµατικότητα µε το βλέµµα στραµµένο πάντα στο µέλλον. Θέλουµε να κυριαρχεί το σύγχρονο… Τουτέστιν, πράγµατι είµαστε πολύ αυστηροί ως προς το τι θα φιλοξενήσουµε. Άλλωστε µην ξεχνάτε ότι χώροι που προσφέρονται για να φιλοξενήσουν πάσης φύσεως εκδηλώσεις υπάρχουν πολλοί, αλλά το Μέγαρο Υπατία έχει µια άλλη φιλοσοφία διότι δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά το µέσο που πρέπει να χρησιµοποιηθεί για να δώσει έµφαση ως υποκείµενο και να αναδείξει το υψηλό πνευµατικό βεληνεκές αυτών των πολιτιστικών και επιστηµονικών εκδηλώσεων. Δύσκολο εγχείρηµα… η ανακαίνιση του Μεγάρου ώστε να τεθεί σε λειτουργία. Πολλές γραφειοκρατικές αγκυλώσεις που αφορούσαν για παράδειγµα στην απαγόρευση ανελκυστήρα…, αλλά αυτά ξεπεράστηκαν µε επιτυχία γιατί βρέθηκαν ευήκοα ώτα. Άλλωστε ουδεµία παρέµβαση κάναµε. Φανταστείτε ότι βγάλαµε όλα τα χερούλια από τις πόρτες, ακόµα και τις βίδες τους µία προς µία, ώστε να τις συντηρήσουµε… Το σηµαντικότερο όµως που θέλω να αναφέρω είναι ότι στα πλαίσια των εργασιών που έγιναν για την εσωτερική διακόσµηση από τον αρχιτέκτονα Θανάση Κυρατσού, το ίδιο το κτίριο σαν µια ζωντανή οντότητα µας «υπαγόρευε» τα αντικείµενα που θα βάλουµε µέσα και έτσι όλοι µαζί συναινούσαµε αυθόρµητα στην κάθε επιλογή! Υπάρχει κάτι από όλα αυτά τα βαρύτιµα αντικείµενα που είναι µεγάλης σηµασίας για εσάς; Βέβαια, και µάλιστα κουβαλά µια όµορφη ιστορία. Η «ψυχή» αυτού του µεγάρου είναι το άγαλµα

Συνέντευξη - ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΡΟΥΤΖΟΥΝΗ

της Υπατίας. Πριν πολλά χρόνια το ανακάλυψα σε µια γκαλερί και το λάτρεψα αλλά ήταν αδύνατον να το αγοράσω. Τα χρόνια πέρασαν και αυτό υπήρχε πάντα στη σκέψη µου, µέχρι που ένα µεσηµέρι ανήµερα των γενεθλίων µου, ένα φορτηγό το εκφόρτωσε στον κήπο µας! Ήταν το δώρο ζωής του συζύγου µου. Δεν θα µπορούσε να ταυτιστεί τίποτε άλλο τόσο πολύ µε το Μέγαρο αυτό όσο το άγαλµα της Υπατίας, µια προσωπικότητα που θαυµάζω απεριόριστα και στην οποία έχω εντρυφήσει. Αυτό το άγαλµα κοσµούσε µια πιάτσα του Τορίνο και είναι του Tabaki, χρονολογηµένο το 1854, όπου ύστερα από µια µεγάλη διαδροµή ανά τις ηπείρους έφτασε στα δικά µας χέρια.

Είστε µητέρα τριών παιδιών, γιατρός , ενώ παράλληλα συµπορεύεστε µε το Μέγαρο Υπατία. Κατά τη γνώµη σας πότε µια γυναίκα νιώθει ολοκληρωµένη; Λοιπόν θα σας εκπλήξω…, όταν ερωτεύεται! Η προσφορά σας στον άνθρωπο έχει φτάσει µέχρι την Αϊτή. Έτσι δεν είναι; Κοιτάξτε…, δεν ανήκω σε κανένα φιλανθρωπικό σωµατείο. Πιστεύω ότι ο,τιδήποτε προσφέρεις πρέπει να έχει ονοµατεπώνυµο για να γίνεται προς παραδειγµατισµό. Συνεπώς, όπου µου ζητηθεί µετέχω ασυζητητί, γιατί θέλω να συνεισφέρω. Έχω µετάσχει σε αρκετές αποστολές (π.χ. αποστολή στον Αµαζόνιο), όµως λόγω του Συµβολαίου Εµπιστευτικότητας που έχω υπογράψει για αυτές, είναι αδύνατον να επεκταθώ... Όσον αφορά την Αϊτή προσέφερα τη βοήθειά µου µαζί µε άλλους συναδέλφους στα πλαίσια µιας πρωτόγνωρης παγκόσµιας αλληλεγγύης. Εκεί είναι µια γη ποτισµένη µε βαναυσότητα, καταδικασµένη στην απόλυτη εξαθλίωση. Τι είναι αυτό που σας συγκινεί πολύ; Δύο πράγµατα: ο έρωτας, όπως σας προείπα, και οι αποφοιτήσεις των γιων µου από τα µεγάλα εκπαιδευτικά σαλόνια του πλανήτη.

Ένα ρητό που εµπερικλείει την κοσµοθεωρία σας; Στην παλιά έκδοση της τετραλογίας «Αλεξανδρινού κουαρτέτου» (L. Durrell) σε µετάφραση Αι.Χουρµούζιου, στον τόµο «Ιουστίνη», ο στίχος: «τρία πράγµατα µπορεί να κάνει κανείς για µια γυναίκα: να την αγαπά, να υποφέρει για αυτήν ή να την κάνει λογοτεχνία». Μια άλλη ρήση που µε σηµατοδότησε εξίσου είναι ο στίχος από το «Καθαρτήριο» της Θείας Κωµωδίας του Δάντη: «δεν υπάρχει µεγαλύτερος πόνος, από το να θυµάται κάποιος µέσα στη δυστυχία, τον ευτυχισµένο καιρό…».

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

Και αυτό πους σας θλίβει; Ο φθόνος…

ΕΠΙΛΟΓΗ 133

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Decent, 180x135cm, oil on canvas, 2007.

Lady with Glove 180x135cm 2008.

TΑΥΤΟΤΗΤΑ Τι: Έκθεση ζωγραφικής: «Το βλέµµα του ζωγράφου: Grzegorz Wnek». Που: Μουσείο Φρυσίρα, Μονής Αστερίου 3, Πλάκα (Πλησίον της οδού Κυδαθηναίων), τηλ. 210-3234678, 210-3316027. Πότε: Τετάρτη έως Παρασκευή: 10π.µ.- 5µ.µ., Σάββατο & Κυριακή: 11π.µ.-5µ.µ. Εως: 30/09/2010. 134 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΈΚΘΕΣΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

GRZEGORZ WNEK

Έτσι βλέπω τη ζωή

Μέσα από «Το βλέµµα του ζωγράφου: Grzegorz Wnek», την οµώνυµη έκθεση που λαµβάνει χώρα στο Μουσείο Φρυσίρα, ο κόσµος προβάλλεται, τόσο τραγικός όσο ενίοτε µπορεί να γίνει η ίδια η ζωή. Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

ζωγραφική του νεαρού Πολωνού καλλιτέχνη είναι µοναδική καθώς είναι εξ’ ολοκλήρου απαλλαγµένη από τους καινοφανείς ακροβατισµούς και τις απόπειρες εύκολου εντυπωσιασµού που ακολούθησε ένα µεγάλο µέρος τ ων σ ύγ χ ρονων κα λ λιτ εχνών και ουδόλως διστάζει να επιστρέψει σε εκείνη την «παλιά σχολή» των ζωγράφων που θεωρούσαν αυτονόητο ότι η καλλιτεχνική

τους ταυτότητα είναι συνυφασµένη µε την ενεργό τους συµµετοχή σ το κοινωνικό γίγνεσθαι. Ο ζωγράφος δε διστάζει να χρησιµοποιήσει σ τη ζωγραφική του ευρύτατα το στοιχείο της αλληγορίας και της µεταφοράς οι οποίε ς µε ταβάλ λον ται σε έκφραση ιδεών και κοινωνικού προβληµατισµού. Ο ίδιος οµολογεί ότι πραγµατεύεται µια δύσκολη θεµατολογ ία που απαρτίζ εται από θέµατα µε ισχυρό συναισθηµατικό αντίκτυπο

όπως τ η φτ ώχ ια, κάποια απρόσµενα γεγονότα, ξαφν ικέ ς α σ θ έ ν ε ιε ς, σ κην έ ς της καθηµερινής ζωής γιατί αυτά είναι τα θέµατα για τα οποία νιώθει ότι πρέπει να πάρει δράση, να χρησιµοποιήσει εξπρεσ ιονισ τικές φόρµες, δυναµικά καδραρίσµατα και βίαια χρώµατα. Τι άλ λο, άλ λωσ τ ε, θα µπορούσε να πραγµατευτεί ένας τόσο ανθρωποκεντρικός καλλιτέχνης που βάζει πάντα στο «µικροσκόπιό» του τον άνθρωπο, το περι-

βάλλον του και την ύπαρξή του…; Έτσι σε αυτή την έκθεση που ήδη έχει γνωρίσει µεγάλη επιτυχία, θα έχετε την ευκαιρία να δείτε την αφηγηµατική ζωγραφική σε όλο της το µεγαλείο από τα χέρια ενός καλλιτέχνη που απέκ τησε σ τέρεο τε χ ν ικό υπόβαθρο που αποκτήθηκε σ τη Σ χολή Καλών Τε χνών της Κρακοβίας και που ποτέ του δε φοβήθηκε να αναµετρηθεί µε τη µεγάλη πρόκληση της αναπαράστασης της ανθρώπινης µορφής.

Dokument’s smoke, 135x180 cm 2007.

ΕΠΙΛΟΓΗ 135

MARKET NEWS

ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Η Microsoft και η σειρά ψυχαγωγίας Xbox παρουσίασαν πρόσφατα στην έκθεση Electronic Entertainment Expo (E3), σε παγκόσµια πρεµιέρα, το Kinect για Xbox 360, παλαιότερα γνωστό ως «Project Natal», σε µία θεαµατική ζωντανή παράσταση εµπνευσµένη από τους Cirque du Soleil. Το Kinect για Xbox 360 ανοίγει µία πύλη σε έναν ολοκαίνουριο κόσµο παιχνιδιών και ψυχαγωγίας χωρίς χειριστήρια. Επιπλέον, µαζί µε το Kinect, το Xbox παρουσίασε νέους και εύκολους τρόπους για διασκέδαση µε µουσική, ταινίες και sports. Σε ένα φαντασµαγορικό φινάλε, η εταιρεία παρουσίασε τη νέα κονσόλα Xbox 360, σχεδιασµένη για τα παιχνίδια και τη ψυχαγωγία του µέλλοντος. «Στη Microsoft, πιστεύουµε ότι η διασκέδαση αποτελεί πόλο έλξης για όλο τον πλανήτη, ενώνοντας και συνδέοντας όλους τους ανθρώπους», δήλωσε ο Don Mattrick, Senior Vice President, Interactive Entertainment Business, Microsoft. «Θεωρούµε ότι η διαδραστική διασκέδαση συνιστά την καλύτερη έκφανση της ψυχαγωγίας και θα έπρεπε να είναι ανοικτή και προσιτή σε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσµο. Αυτή η πεποίθηση µας οδήγησε άλλωστε στο να καταρρίψουµε το τελευταίο εµπόδιο που στεκόταν ανάµεσα σε εσάς και στην ψυχαγωγία που τόσο αγαπάτε. Κάνοντάς σας, να είστε εσείς το χειριστήριο, αλλάζουµε ριζικά τον τρόπο µε τον οποίο θα βιώνετε τα παιχνίδια και την ψυχαγωγία».

136 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η ΟΜΟΡΦΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Μια επιλογή των καινοτοµιών του επόµενου φθινοπώρου κατά τη διάρκεια ενός κοσµικού γεγονότος αφιερωµένου στον Τύπο, στους αρχιτέκτονες και στους καλύτερους πελάτες της παρουσίασε η εταιρία Teuco στο roof garden του ξενοδοχείου «The Westin Palace Hotel» στο Μιλάνο. Στην καρδιά της πόλης, η εταιρεία αποκάλυψε σε πρώτη προβολή τις καινούργιες τάσεις που συνδέονται µε τον χώρο του µπάνιου και στις οποίες η οµορφιά του νερού ήταν η απόλυτη πρωταγωνίστρια. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης υπήρξαν παρεµβάσεις του Luca Guzzini (προέδρου της Teuco), του Mauro

Guzzini (CEO), καθώς και των designer Massimo Iosa Ghini και Giovanna Talocci. Ο Massimo Iosa Ghini, λαµπρό ταλέντο του Ιταλικού design είναι ο δηµιουργός κατά την πρώτη του συνεργασία µε την Teuco, της λεκάνης Kinea, ενός ρευστού και οργανικού συνδυασµού ανάµεσα σε φόρµες και επιφάνειες. Κατά βάση το concept αυτού του σχεδίου προέρχεται από την προσεκτική παρατήρηση της φύσης και των στοιχείων της: η ρευστότητα του νερού αναµειγνύεται µε την ύλη και δηµιουργούν ένα κυµατοειδές και φιλόξενο αντικείµενο, που περιτυλίγει τον χρήστη σαν µια αγκαλιά. Ένας ελκυστικός εξοπλισµός ολοκληρώνει το σύνολο συνθέτοντας ένα άλλο καινοτόµο προϊόν που υπογράφεται από την Giovanna Talocci που χάρη στην προσαρµοστικότητα του Duralight®, διευρύνει την κολεξιόν Paper µε καινοτόµους νιπτήρες.

Προϊόντα, υπηρεσίες, ενέργειες και πρωτοβουλίες που δεν περνούν απαρατήρητες!

ΤΡΟΠΙΚΗ ΓΕΥΣΗ H Amita και η οικογένεια των καλοκαιρινών της γεύσεων παρουσιάζουν ένα ακόµη δροσερό προϊόν για το καλοκαίρι µε τροπικό άρωµα. Ο νέος χυµός Amita Κοκτέιλ Μάνγκο είναι ιδιαίτερα ωφέλιµος για τον ανθρώπινο οργανισµό αφού το µάνγκο αποτελεί µία καλή πηγή φυτικών ινών και είναι πλούσιο σε βιταµίνες, µεταλλικά στοιχεία και αντιοξειδωτικά. Τα µάνγκο είναι εξωτικά φρούτα που κατάγονται από τροπικές περιοχές της Ασίας (την Ινδία, την Κίνα, το Πακιστάν και την Ταϊλάνδη) και αποτελούν τα φρούτα που καταναλώνονται περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στον κόσµο.

ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΝΟΥΝΟΥ Η FrieslandCampina Hellas και η σειρά προϊόντων Νουνού παρουσιάζουν τη νέα σειρά συµπυκνωµένου γάλακτος «Νέα Γενιά Νουνού». Σε γυάλινη συσκευασία η οποία ανοίγει και κλείνει αεροστεγώς, αποτελεί τη νέα καινοτοµία της σειράς προϊόντων Νουνού. Η σύνθεση της νέας σειράς εγγυάται τη γεύση του αγνού, αγελαδινού γάλακτος υψηλής θρεπτικής αξίας. Διατίθεται πλήρης ή light, χωρίς την προσθήκη συντηρητικών.

ΠΡΟΝΟΜΙΑΚΕΣ ΠΑΡΟΧΕΣ Μία νέα πρόταση εταιρικών συναντήσεων value for money και υψηλής ποιότητας υπηρεσιών παρουσιάζει η Club Hotel Casino Loutraki. Το νέο πακέτο διεξαγωγής Εταιρικών Συναντήσεων, Mid Week Meetings (MWM) παρέχει: α) Προνοµιακό κόστος διαµονής 79 ευρώ µε πρωινό σε δωµάτιο Executive mountain view της 5* ξενοδοχειακής µονάδας του Club Hotel Casino Loutraki, β) Δωρεάν παροχή Main Meeting Room, γ) Έκπτωση 50% στα coffee breaks, δ) Έκπτωση 50% στα standing lunch breaks, ε) Δωρεάν µεταφορά µε πούλµαν από το σηµείο συγκέντρωσης του group, εντός Αττικής, στις εγκαταστάσεις, στ) Δωρεάν χρήση των εγκαταστάσεων του “Oasis” Wellness Center, ζ) Έκπτωση 20% σε όλες τις θεραπείες του “Oasis” Wellness Center και η) Δωρεάν είσοδο, γεύµα και ποτά στο Casino για όλους τους συµµετέχοντες. Το πακέτο Mid Week Meetings παρέχεται για εταιρικές συναντήσεις µε minimum 10 συµµετέχοντες, ισχύει για τις ηµέρες Δευτέρα έως και Πέµπτη και αφορά τους µήνες Σεπτέµβριο και Οκτώβριο 2010.

ΖΥΘΟΣ & ΕΥ ΖΗΝ Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία και το πρόγραµµα της εταιρείας «Μπίρα και Ευ Ζην» που τρέχει την τελευταία πενταετία, διοργάνωσαν µία ακόµη µοναδική βραδιά γευσιγνωσίας ζύθου στο Moorings στη Βουλιαγµένη. Η Fischer, η Amstel Bock, η Duvel και η McFarland, που συµµετείχαν στην γευσιγνωσία, ανέδειξαν τις γεύσεις που δηµιούργησε ο chef του Moorings, Ανδρέας Σχοινάς, δηµιουργώντας µοναδικές γευστικές συζυγίες. Η Fischer συνδυάστηκε µε µύδια αχνιστά, λαδορίγανη, πιπεριά και φέτα. Ακολούθησε, η δυνατή µαύρη Amstel Bock συνδυασµένη µε φάβα παντρεµένη µε κάπαρη, ελιές, ντοµάτα, δεντρολίβανο και balsamico. Στη συνέχεια η µπίρα Duvel, συνδυάστηκε µε χοιρινό φιλέτο γεµιστό µε ρόκα, λιαστή ντοµάτα και καπνιστή φέτα. Το γευστικό ταξίδι ολοκληρώθηκε µε την McFarland που συνόδευσε την γλυκιά απόλαυση: καλτσούνια µε ανθότυρο και σιρόπι τσίλι. Η βραδιά έκλεισε σε ατµόσφαιρα και ρυθµούς καλοκαιρινού πάρτι, που συνοδεύτηκε από Amstel Pulse. Να σηµειώσουµε ότι το πρόγραµµα «Μπίρα και Ευ Ζην» εντάσσει την µπίρα στο σύγχρονο γαστρονοµικό τοπίο, ενώ συγχρόνως επικοινωνεί τα θετικά οφέλη της ήπιας κατανάλωσής της, στο πλαίσιο ενός υγιεινού τρόπου ζωής.

ΕΠΙΛΟΓΗ 137

ΕΠΕΑπτερόεντα

Από τον Ανδρέα Ριζόπουλο

Βουρβόνοι της Πολιτικής Επικοινωνίας

Σκνιπες

c Με αφορμή

την οικονομική κρίση της χώρας μας, διαβάζω αναφορές στη φράση: “Η ώρα της αλήθειας έφθασε”. Ενώ ελπίζω να αναφέρονται στη στιγμή -ειδάλλως θα ήταν πολύ βασανιστικό- αναρωτιέμαι: Εμείς τί είμαστε άραγε, οι ταύροι ή οι ταυρομάχοι;.



Τίθεται το ερώτημα αν την παρούσα κρίση είναι δίκιο να την “πληρώσουν” οι αθώοι. Αντερωτώ: Υπάρχει κανείς Έλληνας άνω των είκοσι που να μπορεί να θεωρηθεί αθώος;

c Χαίρομαι για την

ανακοίνωση της Άννας Διαμαντοπούλου ότι κόβονται οι χορηγίες προς τα Ιδρύματα πρώην Πρωθυπουργών. Μήπως να καθοριστεί ότι και σε άλλα ιδρύματα οι χορηγίες δεν θα υπερβαίνουν το 10% του ετήσιου προϋπολογισμού τους;



Πρόγευση μελλοντικού μου σχολίου (αν προκάμω): Το κράτος ενδιαφέρεται για τη νομιμότητα ή για εισπρακτικά οφέλη της ανομίας; Μια υπεύθυνη απάντηση θα έλυνε για πάντα τα περισσότερα εκκρεμή προβλήματα.

c Τα έπεα μου φαίνονται να διαψεύδουν τη θεωρία του χάους. Ουδέποτε είχαν κάποιο αισθητό αποτέλεσμα. Συνεχίζω να γράφω και οι πεταλούδες συνεχίζουν το πέταγμά τους. 138 ΕΠΙΛΟΓΗ

υστυχώς για μια ακόμα φορά επιβεβαιώνεται ότι στελέχη των δύο κομμάτων εξουσίας, σύμφωνα με την περίφημη φράση η οποία, μεταξύ άλλων, αποδίδεται και στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, όλα αυτά τα χρόνια τίποτα δεν έμαθαν και τίποτα δεν ξέχασαν. Και όταν γράφω τίποτα, εννοώ απολύτως τίποτα. Αυτό υπογραμμίστηκε ιδιαίτερα στη διαδικασία που οδήγησε στην υπαγωγή της χώρας στη δανειοδότηση του ΔΝΤ και όλα τα συνεπακόλουθα. Άλλοι αρμοδιότεροι από μένα έχουν ήδη γράψει και θα συνεχίσουν να γράφουν για τα επόμενα τρία χρόνια (τουλάχιστον) για τις πολιτικές επιλογές της Κυβέρνησης αλλά και της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Σε τούτη εδώ την απάνεμη (έτσι για να χρησιμοποιήσω και εγώ μια “επικοινωνιακή” λέξη) σελίδα αυτοελέγχομαι “άχρι αστραγάλων” δηλαδή να αναφερθώ κυρίως σε θέματα επικοινωνίας. Η αποτίμηση και η εκτίμηση της Επικοινωνίας ως πολιτικό εργαλείο συνιστά το βασικό πρόβλημα και των δύο κομμάτων. Από τη μια φαίνονται να νομίζουν ότι η Επικοινωνία μπορεί να απαλύνει κάθε πολιτικό πρόβλημα και ενδεχομένως να εξαφανίσει κάποια ιδιαίτερα ενοχλητικά και σε εξαιρετικές περιπτώσεις να υποκαταστήσει την πολιτική. Και ως εδώ έχει καλώς. Αντίστοιχες ανερμάτιστες προσεγγίσεις της Επικοινωνίας συναντάμε “και στις καλύτερες των οικογενειών” δηλαδή κάποιες άλλες προηγμένες πολιτικά χώρες. Η καταστροφική διαφορά είναι ότι παντού αλλού όσοι αποφασίζουν να χρησιμοποιήσουν αυτό το χρήσιμο εργαλείο μαθαίνουν και τις προδιαγραφές του. Και δεν αναφέρομαι σε τίποτα ιδιαίτερα περίπλοκες διαδικασίες, αλλά σε απλές αρχές που απαιτούν να υπάρχουν σαφή μηνύματα, καθαροί στόχοι, κατανοητά επιχειρήματα και ακριβής στόχευση. Μπορώ να κατανοήσω το επικοινωνιακό χάος της Νέας Δημοκρατίας. Σαν να μη έφτανε η ποικιλότροπη ανικανότητα εκείνων που είτε ορίζονται είτε αυτοδιορίζονται ως χειριστές της πολιτικής επικοινωνίας, υπάρχουν τώρα και οι αλληλοσυγκρουόμενοι στόχοι. Άλλοι προσπαθούν να περάσουν τη γραμμή της σημερινής ηγεσίας, άλλοι τη δικαίωση της εκπεσούσης ηγεσίας, άλλοι της επίδοξης ηγεσίας και τέλος άλλοι διεκδικούν απλώς την ατομική τους αναγνωρισιμότητα εν όψει των μελλοντικών τους στόχων. Η κατάσταση, όμως, στην Κυβέρνηση αγγίζει την επικοινωνιακή απελπισία. Πέρα από το γεγονός ότι ξαφνικά όλοι μιλάνε για όλα, από πλευράς Επικοινωνίας μοιάζει σαν η Κυβέρνηση να αποτελεί

μια Ομοσπονδία αυτόνομων Υπουργείων. Οπότε είναι εύλογο ο κάθε αυτόνομος Υπουργός να έχει τη δική του επικοινωνιακή πολιτική. Αλλά σε αυτό το επικοινωνιακό κατασκεύασμα υπάρχουν και δύο κερασάκια. Το πρώτο αναφέρεται σε κάποια “ιστορικά” λεγόμενα στελέχη τα οποία θεωρούν εαυτούς ως αυθεντικότερους εκφραστές της (ουτοπικής τους) πραγματικότητας. Το δεύτερο κερασάκι είναι ο ίδιος ο Πρωθυπουργός και το άμεσο επιτελείο του. Στη περίπτωση του Γιώργου Παπανδρέου το επικοινωνιακό πρόβλημα είναι στα όρια του απελπιστικού. Πρώτον, γιατί θεωρητικά θα έπρεπε να γνωρίζει καλύτερα, λόγω σπουδών και προϋπηρεσίας, πως χρησιμοποιείται αυτό το εργαλείο. Δεύτερον, γιατί έφερε και έναν ειδικό να μιλήσει σε όλα τα στελέχη για τα θέματα αντιμετώπισης κρίσεων. Ας προσπεράσω το γεγονός ότι τα περισσότερα μέλη της Κυβέρνησης αδιαφόρησαν για το σεμινάριο, γιατί μπορώ να καταλάβω τι πλήγμα είναι για τον εγωισμό κάποιων να αποδεχθούν ότι υπάρχει κάτι το οποίο δεν γνωρίζουν καλύτερα από τους (άλλους) καθηγητάδες. Όμως ο κ. Παπανδρέου παρακολούθησε το σεμινάριο. Ή δεν κατάλαβε τίποτα, ή ο καθηγητής είναι άχρηστος. Δική σας η επιλογή. Ξεκίνησα με Βοναπάρτη και σταματώ με τον ίδιο. Λέγεται ότι αυτούς που θεωρούσε ιδιαίτερα επικίνδυνους στο στράτευμά του ήσαν οι “δραστήριοι ηλίθιοι”. Αν ζούσε σήμερα θα διαπίστωνε ότι αυτοί κατά πλειονότητα στελεχώνουν τα κόμματα εξουσίας και ιδιαίτερα τα επικοινωνιακά τους επιτελεία.

H Ελευθεροτυπία και η ελευθεροτυπία Είναι γνωστό ότι η ιδιοκτησία της εφημερίδας Ελευθεροτυπία αποφάσισε να μην “καλύψει” την “ανακάλυψη” της “γιάφκας” του Επαναστατικού Αγώνα, προκειμένου να εκδηλώσει την ενόχλησή της για τις διαδικασίες επικοινωνιακής κάλυψης εκ μέρους του Κράτους της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας. Αν η ιδιοκτησία της Ελευθεροτυπίας ή και οποιασδήποτε άλλης εφημερίδας, θέλει πραγματικά να περιοριστεί το φαινόμενο της ποδηγέτησης των μέσων από το Κράτος υπάρχουν απλούστεροι τρόποι. Ας αρνηθούν οι εφημερίδες και τα ηλεκτρονικά μέσα να μεταφέρουν οποιαδήποτε πληροφορία χωρίς πλήρη αναφορά στην πηγή της. Όχι πια ‘καλά πληροφορημένες πηγές’, ή ‘ανώτατα στελέχη’ και άλλα υποτιμητικά της νοημοσύνης. Όσοι πληροφορούν είτε να αναλαμβάνουν πλήρη ευθύνη των δηλώσεών τους είτε να σιωπούν. Επίσης οι δημοσιογράφοι να μην αποδέχονται ενημέρωση “off-the-record”.

��

�� ��

��

�� �� ��

��

�� ��

��