EPILOGI 9/10-2010 by DIGITAL PUBLISHING

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

Opinion Leaders

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΡΛΙΡΑΣ TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ Ε ΤΟΣ 4 8 ο



Η αποθέωση του οξύµωρου σχήµατος στην ελληνική οικονοµία και η προσπάθεια για τη µεγάλη αναµέτρηση των ανατροπών!

Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ ΔΟΣ Η  Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι ΟΣ- Ο Κ ΤΩ Β Ρ Ι ΟΣ 2 0 1 0  T I M H 5 . 0 0 €

ΟΙ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ

ΕΛΛΑΔΑ

Value&Values Bankers' Green Living values

Η κλασική οικονοµική θεωρία, το πείραµα του Ανδρέα Παπανδρέου που απέτυχε, το πείραµα του Πρωθυπουργού που βρίσκεται σε εξέλιξη και οι ενδιάµεσοι κρίκοι της πολιτικής.

follow link

π ε ρ ι ε χ ο µ ε να ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010

Η ισορροπία της συµµαχίας

Η επόµενη µέρα για τις επενδύσεις των ελληνικών τραπεζών στη βαλκανική

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΚΟΣΜΟΣ & ΕΛΛΑΔΑ // ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε»

ECTION ’ VALUE S S R E K N A B

10 Ελληνική Οικονοµία – Το χρώµα του

χρήµατος – Το µετέωρο βήµα του µνηµονίου // Παγκόσµια Οικονοµία – Ο καιρός του κινεζικού δράκου // Το βαρόµετρο της οικονοµίας στον κόσµο και την Ελλάδα

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Εκλογές ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ 20

// Από τον Παναγιώτη Μαυρίδη

Έλληνες Πολιτικοί ΌΤΑΝ Ο ΈΛΛΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΧΩΡΙΣΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΈΛΛΗΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ 42

// Από τον Χρήστο Κώνστα

Ευρωπαϊκή Ένωση ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΙΣΧΥΡΟΤΕΡΟΥ

// Από τον Νίκο Μπέλλο

ΘΕΜΑΤΑ

42 Ελληνική Οικονοµία

COVER STORY ΟΙ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ & ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΕΛΛΑΔΑ

ΑΡΧΕΓΟΝΑ ΈΝΣΤΙΚΤΑ & ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΟΚΡΑΤΙΑ // Από τον Αντώνη Λιβιεράτο

46 Παγκόσµια Οικονοµία

ΕΞΗΝΤΑ ΜΗΝΕΣ

// Από τον Κώστα Καλλωνιάτη

76 Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης

Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΔΕΘ

// Από τη Μαρίνα Μεϊντάνη 80 Φωτογραφικό Λεύκωµα

ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ 4 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 € Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοιτητές 115 €

follow link

82 Θεσσαλονίκη

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΓΟΤΑΞΙΟ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ & ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

// Από τον Θανάση Αντωνίου

Θεοφάνους 19, 115 23 Αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp ή www.επιλογη.gr

90 Διαφήµιση

Η ΑΠΟΘΕΩΣΗ ΤΩΝ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ // Από τον Δηµήτρη Κορδερά 96 Βαλκάνια

ΑΓΩΝΑΣ ΔΡΟΜΟΥ ΜΕ ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ // Από τη Μαρίνα Μεϊντάνη

100 Επενδύσεις

BUSINESS ΣΤΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ // Από τον Χρήστο Κώνστα

118 Επαγγελµατική Εκπαίδευση

– ΕΛΙΞΙΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

// Από τον Σίµο Κοσµετάτο

122 Εργασιακές σχέσεις

ΑΛΗΘΕΙΕΣ & ΠΛΑΝΕΣ

OPINION LEADERS

Παναγιώτης Κορλίρας

// Από τον Θανάση Αντωνίου

ΠΡΟΣΩΠΑ 61 ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ

Η ήρεµη δύναµη του ebanking

68 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΠΕΧΡΑΚΗΣ

Virtual Experts

72 NICOLAS SARKOZY

Μonsieur le President 78 ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

103

GREEN VALUES

Μα τ ιέ ς σ τ η Green Επικαιρότ ητα – Οι ασφαλείς πράσινες επενδύσεις – Φωτοβολταϊκά /Η λάµψη του ηλίου & η βούλα του νόµου – Το αποτύπωµα της ανάπτυξης /Πρόγραµµα αναπτυξιακών παρεµβάσεων ΥΠΕΚΑ – Green Banks – Πράσινη επιχειρηµατικότητα

Έκθεση Αξιώσεων η ΔΕΘ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

79 ΠΑΡΙΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ

134

Ταξίδι της ΔΕΘ στη τεχνολογία 86 ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ

Επιχειρηµατίας των νέων ιδεών 88 ΝΙΚΟΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ

Η τελική µάχη δεν έχει δοθεί για τη Βόρεια Ελλάδα 92 ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

ΤΑΣΟΣ ΜΑΝΤΖΑΒΙΝΟΣ

Έργο µε ψυχή

//Από τον Γιώργο Παπαχατζή 137

ΈΚΘΕΣΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ

Ο µύθος του κρυµµένου θησαυρού //Από τον Γιώργο Παπαχατζή

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ, ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ ART DIRECTOR ALLMEDIA CREATIVE ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER

138 Ο Ανδρέας Ριζόπουλος ψάχνει, αναδεικνύει και σχολιάζει τα σηµεία της εκτροχιασµένης πραγµατικότητας!

127

IFE S L S IOU VALUE C E PR ING V & LI

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 849 email: epilogi.subscribe@allmedia.gr

ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ: ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260 ΙΔΡΥΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E. Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

από τον εκδότη

Tο περί δικαίου αίσθηµα θα ενώσει τους Έλληνες

ο «µικρό και ευέλικτο» κυβερνητικό επιτελείο µε 37 µέλη προφανώς παρουσίαζε αδυναµίες και αντικαταστάθηκε από πολυπληθέστερο, µε 46 υπουργούς, υφυπουργούς και αναπληρωτές. Το θέµα ωστόσο δεν είναι το µέγεθος αλλά η αποτελεσµατικότητα. Τώρα που επανέρχονται σε κύκλους του εξωτερικού τα αρνητικά σενάρια για την Ελλάδα, δύο είναι τα φλέγοντα θέµατα για την κυβέρνηση. Πρώτον, να καταφέρει να αναστρέψει την πορεία των φορολογικών εσόδων που παρουσιάζουν σηµαντική υστέρηση ώστε να πετύχει και από αυτή την πλευρά τον στόχο µείωσης του ελλείµµατος. Πολλά έχουν γίνει προς την περικοπή δαπανών αλλά και πολλά µένει να γίνουν στην τοπική αυτοδιοίκηση, τα νοσοκοµεία, τις ζηµιογόνες ΔΕΚΟ. Όµως πώς γίνεται να έχει η Ελλάδα από τους υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές και συγχρόνως το χαµηλότερο ποσοστό άµεσων φόρων στο αεπ; Η φοροδιαφυγή είναι προφανής. Πέρα από τα αυστηρά µέτρα για όσους φοροδιαφεύγουν, εξίσου σηµαντική είναι η ενίσχυση της φορολογικής συνείδησης των πολιτών. Και γι αυτό δύο είναι οι προϋποθέσεις. Πρώτη προϋπόθεση, να αισθάνεται ο πολίτης ότι τα χρήµατά του δεν σπαταλούνται. Σε αυτό γίνεται πρόοδος. Χαιρόµαστε ιδιαίτερα που, όσον αφορά τις συντάξεις προς µη δικαιούχους, (που γράφαµε σε αυτή τη στήλη τον Μάρτιο του 2010), επιτέλους βρέθηκε κάποιος που ενδιαφέρθηκε να ψάξει, ώστε να διαπιστωθεί ότι καταβάλλονται συντάξεις σε 8.500 αιωνόβιους, από τους οποίους οι 500 είναι πάνω από 110 ετών! Δεύτερη προϋπόθεση είναι να εδραιωθεί η αίσθηση ότι ο νόµος εφαρµόζεται σε όλους. Αν δεν προωθηθούν ταχύτατα στη δικαιοσύνη και δεν εκδικαστούν άµεσα οι υποθέσεις αδικαιολόγητου, µε βάση τα δηλωθέντα στην εφορία εισοδήµατα, πλουτισµού που τελευταία έχουν δει το φως της δηµοσιότητας, η γενική προσπάθεια θα ναυαγήσει. Αυτό περιµένει η κοι-

νή γνώµη. Άµεση ανάκτηση από το δηµόσιο των φόρων που αναλογούν στα εισοδήµατα αυτά. Ας γίνει η αρχή! Το περί δικαίου αίσθηµα είναι πολύ σηµαντικό και θα ενώσει τους Έλληνες στην τωρινή προσπάθεια. Δεύτερο θέµα, είναι η τόνωση της οικονοµικής δρασ τηριότητας. Βλέπουµε την ανεργία να αυξάνεται, τους ελεύθερους επαγγελµατίες να κλείνουν οµαδικά τα βιβλία τους (αλήθεια, δεν θα έπρεπε να επιδοτού νται οι εισφορές των ηλικιακά νέων επαγγελµατιών;) Οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις δηλώνουν στη µεγάλη πλειοψηφία τους αδυναµία κάλυψης των υποχρεώσεών τους προς το Δηµόσιο λόγω του µεγάλου περιορισµού της ζήτησης για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Τα παραπάνω σε συνδυασµό µε τη µείωση όλων των δεικτών της οικονοµίας δείχνουν ότι χωρίς κάποια τόνωση της ζήτησης το παιχνίδι κινδυνεύει να χαθεί. Οι διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις θέλουν χρόνο για να αποδώσουν. Πρέπει να κινητοποιηθεί ο κρατικός µηχανισµός για την άµεση αξιοποίηση όποιων εργαλείων έχει στη διάθεσή της η χώρα, πχ τα κεφάλαια από το ΕΣΠΑ. Επίσης να γίνουν πράξη οι εξαγγελίες για προώθηση των επενδύσεων και απεµπλοκή από γραφειοκρατικές διαδικασίες των επενδυτικών σχεδίων που «λιµνάζουν» στα κρατικά συρτάρια. Η σηµασία τους για την τόνωση της οικονοµίας είναι πολύ µεγάλη και για τη βελτίωση του κλίµατος ακόµα µεγαλύτερη, στο εσωτερικό αλλά και στους κύκλους του εξωτερικού που επιµένουν να κινδυνολογούν για την Ελλάδα. Οι έ λ ληνες σήµερα, απογοητευµένοι, οργισµένοι και χωρίς πίστη ο ένας προς τον άλλον, αποµακρύνονται επικίνδυνα από την ιδέα της δηµόσιας ζωής. Η κυβέρνηση οφείλει να τους αποδείξει ότι πράττει το σωστό, µε υπευθυνότητα, φροντίζοντας, ταυτόχρονα, να ξεκαθαρίσει το εκτρωµατικό σύστηµα απονοµής δικαιοσύνης που, αυτό κυρίως, ευθύνεται για την αποδόµηση της κοινωνίας µας.

Χρήστος Παπαϊωάννου

Bankers' Value, Green Values, Living Values ΥΓ.: Η «Ε» από αυτό το τεύχος ανοίγει νέα παράθυρα. Μετά το Bankers' Value, προστίθεται τώρα η θεµατική ενότητα µε τίτλο Green Values που διευρύνει την οπτική στην πράσινη επιχειρηµατικότητα και στάση ζωής και το Living Values που παρουσιάζει τα «υλικά αγαθά» που κάνουν καλύτερη την καθηµερινότητά µας.

8 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Το πρόβληµα ρευστότητας

Το χρώµα του χρήµατος Αγώνας δρόµου για την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου να αυξήσει τη ρευστότητα των µικροµεσαίων επιχειρήσεων, κινητοποιώντας τις τράπεζες.

ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Η ελληνική κυβέρνηση είχε δεσµευθεί προεκλογικά για τη δηµιουργία δηµόσιου πόλου που θα ανταγωνίζεται τον ιδιωτικό ώστε να πιέζει προς τα κάτω τα επιτόκια χορηγήσεων. Πιο προσγειωµένη τώρα παρεµβαίνει για να παρακάµψει την απροθυµία των τραπεζών. Σχεδιάζει την κατάργηση του ΤΕΜΠΜΕ και την αντικατάστασή του µε τρία διαφορετικά Ταµεία.

πορεί οι ελληνικές τράπεζες –µε εξαίρεση την Αγροτική Τράπεζα– να πέρασαν µε καλές επιδόσεις τα tests προσοµοίωσης διαταραχών των ευρωπαϊκών εποπτικών αρχών, που επικεν τρώθηκαν στην κεφαλαιακή επάρκεια, αλλά κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαµήνου ορισµένες από αυτές –σε µικρό ή µεγάλο βαθµό– έδωσαν αγώνα για να υπερασπισθούν τη ρευστότητά τους. Κατάφεραν δε, να την κερδίσουν λαµβάνοντας σηµαντικά ποσά από το κρατικό πρόγραµµα παροχής εγγυήσεων δανεισµού, εκδίδοντας τίτλους µε την εγγύηση του ελληνικού Δηµοσίου. Οι ελληνικές τράπεζες πριν από δύο χρόνια –και εν µέσω της παγκόσµιας χρηµατοοικονοµικής κρίσης– είχαν ως βασικό τους πλεονέκτηµα την απουσία έκθεσης στα λεγόµενα τοξικά οµόλογα. Η ιστορία, ωστόσο, παίζει ορισµένες φορές σκληρά παιγνίδια. Ξαφνικά –και ανεξάρτητα από τις πραγµατικές πιθανότητες χρεοκοπίας του ελληνικού κράτους– οι ελληνικές τράπεζες βρέθηκαν στα µάτια των ξένων θεσµικών επενδυτών

να έχουν δεσµεύσει ένα µεγάλο τµήµα του ενεργητικού τους στα πλέον τοξικά οµόλογα του κόσµου, τα οµόλογα του ελληνικού δηµοσίου. Οι τράπεζες πληρώνουν –άλλη λίγο, άλλη πολύ– τη µεγάλη εξάρτησή τους από τη διατραπεζική αγορά, που στις καλές εποχές αποτελούσε πηγή ενίσχυσης της κερδοφορίας τους, αλλά µετά την τροµοκράτηση των αγορών για τα οικονοµικά της χώρας και την παύση ροής διεθνών κεφαλαίων έχει µετατραπεί σε πηγή συνεχών και ισχυρών πονοκεφάλων για τη διοίκηση των τραπεζών. Η «αιµορραγία» καταθέσεων το τελευταίο εξάµηνο επέτεινε το πρόβληµα ρευστότητας. Αναµενόµενη είναι η απροθυµία των τραπεζών να χορηγήσουν νέα δάνεια. Χαρακτηριστική είναι η εξαιρετικά χαµηλή αποτελεσµατικότητα του ΤΕΜΠΜΕ το 2010, το τελευταίο εξάµηνο οι τράπεζες έ χουν εγκρίνει 200 περίπου δάνεια συνολικού ποσού κάτω των 20 εκατ. ευρώ. Η παροχή ρευστότητας στον ιδιωτικό τοµέα σε συνθήκες κρίσης, όπως οι τωρινές, απαιτεί παρέµβαση του δηµοσίου. Η ελληνική κυβέρνηση είχε δεσµευθεί προεκλογικά για τη δηµιουργία δηµόσιου πόλου που θα ανταγωνίζεται τον ιδιωτικό ώστε να πιέζει προς τα κάτω τα επιτόκια χορηγήσεων. Πιο προσγειωµένη τώρα παρεµβαίνει για να παρακάµψει την απροθυµία των τραπεζών. Σχεδιάζει τρία διαφορετικά Ταµεία, Ενίσχυσης Επιχειρηµατικότητας, Καινοτοµίας και Εξωστρέφειας και Δικτύωσης και Εφοδιαστικής Αλυσίδας. Σε τι θα αλλάξει η κατάσταση; Το γεγονός ότι οι τράπεζες πλέον θα χρηµατοδοτούν µόνο το 50% του δανείου που χορηγούν και το υπόλοιπο θα καλύπτεται από κεφάλαια του ΕΣΠΑ (η κυβέρνηση δέσµευσε 1,5 δισ. ευρώ γι’ αυτό τον σκοπό). Ας ελπίσουµε ότι το πρόγραµµα δεν θα σκοντάψει σε γραφειοκρατικές διαδικασίες, είναι η µόνη διέξοδος για τη διοχέτευση ρευστότητας στις επιχειρήσεις και για να µην γίνει η ύφεση βαθύτερη. // Επιτελείο «Ε»

10 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η προσπάθεια συνεχίζεται

Το µετέωρο βήµα του µνηµονίου Οι αγορές δεν έχουν πεισθεί ακόµη ότι το ενδεχόµενο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους έχει αποµακρυνθεί. Τα ασφάλιστρα κινδύνου στα ελληνικά οµόλογα στα ύψη.

«ΟΤΑΝ Η ΣΤΡΙΓΓΛΑ ΕΓΙΝΕ ΑΡΝΑΚΙ» Εύσηµα από την Άνγκελα Μέρκελ στη χώρα για την εφαρµογή των όρων του Μνηµονίου και την πρόοδο στις µεταρρυθµίσεις. Την ίδια ώρα, τα στελέχη του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου επιµένουν για τη δυνατότητα της Ελλάδας να επιτύχει την ολική της επαναφορά στις αγορές σε εύλογο βάθος χρόνου.

λοι επισ ηµαίνουν τ η µε γάλη προσπάθεια της Ελλάδας να εξυγιάνει την οικονοµία της και να αναδοµήσει τις παθογένειες της κρατικής της µηχανής αλλά και να απαλλαγεί από το κρατικοδίαιτο τµήµα της επιχειρηµατικής της ελίτ. Ο γερµανός υπουργός Οικονοµικών καθώς και η καγκελάριος της χώρας, Άνγκελα Μέρκελ, εκθειάζουν την προσπάθεια της χώρας που κατηγορούσαν λίγο καιρό πριν, ενώ τα στελέχη του Διε12 ΕΠΙΛΟΓΗ

θνούς Νοµισµατικού Ταµείου επιµένουν για τη δυνατότητα της Ελλάδας να επιτύχει την ολική της επαναφορά στις αγορές σε εύλογο βάθος χρόνου. Παρά ταύτα, µερικούς µήνες µετά την υπογραφή του πακέτου στήριξης και ενώ η Ελλάδα έχει λάβει εξαιρετικά σκληρά δηµοσιονοµικά και οικονοµικά µέτρα που υποτίθεται ότι θα βοηθήσουν την οικονοµία της να ανασυνταχθεί, εξακολουθεί να είναι πολύ δύσκολο να πειστούν οι κάτοχοι ελληνικών οµολόγων να κρατήσουν τη θέση τους σε αυτά και να µην τα πουλήσουν ή να µην τα καταθέσουν ως εγγύηση στην ΕΚΤ. Φυσικά δεν τίθεται κανένα θέµα προσέλκυσης νέων κεφαλαίων για την αγορά ελληνικού χρέους αφού η πιθανότητα απώλειας είναι πάρα πολύ αυξηµένη. Πράγµατι, το κόστος δανεισµού της Ελλάδας για ληκτότητες δέκα ετών, δηλαδή το επιτόκιο του 10ετούς ελληνικού οµολόγου, έχει απογειωθεί διεκδικώντας την πρώτη θέση µεταξύ των 50 πιο αναπτυγµένων κρατών. Αντίθετα, η Ισπανία, µε όλα τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει, εξακολουθεί να δανείζεται ελάχιστα πάνω από 4% σε βάθος δεκαετίας, ενώ ακόµη και η Πορτογαλία αντιµετωπίζει επιτόκιο περίπου µισό από το ελληνικό. Ένα χρόνο πριν –στην καρδιά της παγκόσµιας κρίσης µε µία δηµοσκοπικώς καταρρέουσα κυβέρνηση– η χώρα µπορούσε να δανειστεί µε επιτόκιο ελάχιστα µεγαλύτερο του 4%. Έτσι, το κόστος δανεισµού της Ελλάδας πλησιάζει και πάλι το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 10 και πλέον ετών, βρισκόµενο σε σταθερά ανοδική τάση από το Μάιο και µετά, µε τις αγορές να αδιαφορούν για τη δηµοσιονοµική «πρόοδο» και την προοπτική βελτίωσης της οικονοµίας από το 2011 και µετά. Οι τιµές των ασφαλίστρων ελληνικού χρέους για την περίπτωση πτώχευσης στα επόµενα 5 χρόνια έχουν απογειωθεί και πάλι πάνω από τις 900 µονάδες βάσης, γεγονός που συνεπάγεται ότι οι κάτοχοι ελληνικών οµολόγων που θέλουν να τα ασφαλίσουν πρέπει να πληρώσουν πάνω από 900 χιλιάδες δολάρια το χρόνο για κάθε 10 εκατ. επένδυσης υποδεικνύοντας ότι οι αγορές δεν έχουν πεισθεί ότι το ενδεχόµενο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους έχει αποµακρυνθεί. // Επιτελείο «Ε»

follow link

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Στον δρόµο της κορυφής

Ο καιρός του κινεζικού δράκου Δυτικά ανάκαµψη και αβεβαιότητα. Ανατολικά ανάπτυξη. Η Κίνα στη δεύτερη θέση στον κόσµο ως η µεγαλύτερη οικονοµία µετά την Αµερική, εκτοπίζοντας την Ιαπωνία.

Η ΧΑΡΑ ΤΩΝ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΩΝ Η ανερχόµενη νέα τάξη των εκατοµµυριούχων στην Κίνα έχει δηµιουργήσει τη δεύτερη µεγαλύτερη αγορά ειδών πολυτελείας στον κόσµο, πεδίο δόξης λαµπρό για τις µεγάλες πολυεθνικές µάρκες.

τα απόνερα της κρίσης, καθώς οι µεγάλες οικονοµίες του πλανήτη ανακάµπτουν έστω και µε µεγάλες αβεβαιότητες, µια τάση που εδώ και καιρό διαγράφεται αποκτά µεγαλύτερη δυναµική. Η άνοδος της Κίνας στη θέση της δεύτερης µεγαλύτερης οικονοµίας του κόσµου, µετά την αµερικανική, εκτοπίζοντας την Ιαπωνία. Το ΔΝΤ προβλέπει ότι η οικονοµία της θα είναι η ταχύτερα αναπτυσσόµενη στον κόσµο τη διετία 2010-2011, µε ρυθµό ανάπτυξης 10%. Αν αναλυτές διερωτώνται κατά πόσο οι ΗΠΑ µπορούν να διατηρήσουν το status της οικονοµικής υπερδύναµης ενόσω παραµένουν ο µεγαλύτερος χρεώστης του υπολοίπου κόσµου, τι µπορεί να πει κανείς για την Κίνα που µε τα τεράστια συναλλαγµατικά της αποθέµατα είναι ο µεγαλύτερος πιστωτής της; Η Αµερική βέβαια έχει το δολάριο, το διεθνές αποθεµατικό νόµισµα. Και εδώ όµως το έδαφος προετοιµάζεται. Ας δούµε όµως τα πράγµατα µε τη σειρά. Η Κίνα είναι πλέον ο µεγαλύτερος προµηθευτής της Ευρωζώνης, της ΕΕ και των ΗΠΑ. Οι κινεζικές εξαγωγές προς την Ευρωζώνη

φθάνουν τα 75 δισ. ευρώ και την ΕΕ τα 100 δισ. ευρώ το 1ο εξάµηνο του 2010 µε τις ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τη αχανή αγορά της περίπου στο µισό. Οι κινεζικές εξαγωγές στην αµερικανική οικονοµία το 2009 έφθασαν τα 296 δις. δολ. µε τις αµερικανικές εξαγωγές µόλις στα 69, διευρύνοντας το εµπορικό έλλειµµα µε τη χώρα αυτή! Και για να µην αφήνουµε την Ελλάδα έξω από τη συζήτηση, η Κίνα είναι πλέον ο 3ος µεγαλύτερος προµηθευτής της µετά τη Γερµανία και την Ιταλία, µε 3 δισ. ευρώ εισαγωγών. Συγχρόνως, είναι πολύ δραστήρια στην εξασφάλιση πρώτων υλών και πηγών ενέργειας για να τροφοδοτεί τη δυναµική οικονοµία της, όπως δείχνουν τα ανοίγµατά της στις πλούσιες σε πρώτες ύλες χώρες της Αφρικής. Και παρά τους φόβους ότι οι περιορισµοί στις χορηγήσεις δανείων από τις κρατικές τράπεζες για να αποτραπεί η υπερθέρµανση της οικονοµίας, θα οδηγούσαν σε επιβράδυνση αυτό µέχρι στιγµής δεν συνέβη. Αντιθέτως συνεχίζει να αναπτύσσεται, ενισχύοντας µε τις εισαγωγές της την εξαγωγική δυναµική του προηγµένου τεχνολογικά τοµέα µηχανολογικού εξοπλισµού της Γερµανίας. Η ανερχόµενη νέα τάξη των εκατοµµυριούχων της έχει δηµιουργήσει τη δεύτερη µεγαλύτερη αγορά ειδών πολυτελείας στον κόσµο, πεδίο δόξης λαµπρό για τις µεγάλες πολυεθνικές µάρκες. Τώρα προωθεί το νόµισµά της στους ξένους επενδυτές δίνοντας τη δυνατότητα επένδυσης σε κρατικούς τίτλους, σε µια πρώτη κίνηση στον δρόµο απόκτησης του status αποθεµατικού νοµίσµατος. Ο δρόµος δεν θα είναι εύκολος, καθώς µεσοπρόθεσµα θα µπορούσε να οδηγήσει σε µαζικές εισροές κεφαλαίων. Σε αυτή την περίπτωση θα υπήρχαν πιέσεις για ανατίµηση του νοµίσµατος της που δύσκολα θα µπορούσε να αποτρέψει. Και η άνοδος του ρένµινµπι θα έπληττε τις εξαγωγές που στηρίζουν την ανάπτυξή της. Ίσως όµως είναι ένα βήµα για τη διόρθωση των παγκόσµιων ανισορροπιών (αµερικανικά ελλείµµατα, Ασιατικά πλεονάσµατα) που αποτέλεσαν το υπόβαθρο της πρόσφατης κρίσης. // Επιτελείο «Ε»

14 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Βαρόµετρο

Η µάχη των τιµών Πληθωρισµός ή αποπληθωρισµός; Αυτό είναι και το µεγάλο ερώτηµα στο οποίο οικονοµολόγοι και αγορές δεν έχουν ακόµη την απάντηση.

µεγάλη διοχέτευση ρευστότητας στην αγορά για την αντιµετώπιση της κρίσης κατά τους αναλυτές θα οδηγούσε σε πληθωρισµό, ο οποίος µε τα υψηλά επιτόκια που τον συνοδεύουν θα έπληττε τις επενδύσεις και την ανάπτυξη. Αυτό όµως µέχρι στιγµής δεν συµβαίνει. Η Αµερική φλερτάρει µε τον αποπληθωρισµό και η Ιαπωνία δεν φαίνεται να µπορεί να βγει από την παγίδα του. Μόνο ο Ζαν Κλοντ Τρισέ της ΕΚΤ φαίνεται να µπορεί να πετύχει τον στόχο της σταθερότητας των τιµών, ο ρυθµός πληθωρισµού στην Ευρωζώνη οδεύει προς το όριο του 2% που θεωρεί ότι εκφράζει σταθερότητα των τιµών, στο 1,6% τον Αύγουστο. Στις ΗΠΑ υποχωρεί εντείνοντας τις ανησυχίες για αποπληθωριστικές τάσεις, από 2,2% τον Απρίλιο στο 1,2% τον Ιούλιο. Στην Ιαπωνία οι τιµές υποχωρούν µε ρυθµό 0,7%.

Κίνα ξεπέρασε τις ΗΠΑ και είναι πλέον ο µεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας στον κόσµο. Σύµφωνα µε τον Διεθνή Οργανισµό Ενέργειας η δυναµικά αναπτυσσόµενη κινεζική οικονοµία, που από το 2008 εκτόπισε τη Γερµανία από την 3 η θέση της παγκόσµιας κατάταξης των οικονοµιών µε βάση το µέγεθος και τώρα απειλεί να εκτοπίσει την Ιαπωνία από τη 2η, κατανάλωσε το 2009 2,3 εκατ. τόνους ισοδυνάµου πετρελαίου έναντι 2,2 της αµερικανικής οικονοµίας. Και η ζήτηση ενέργειας θα συνεχίσει να αυξάνεται καθώς η κατά κεφαλή κατανάλωση στη χώρα του 1,3 δισ. κατοίκων είναι µόλις στο 1/3 της αµερικανικής. Η Κίνα είναι ένας από τους µεγαλύτερους παίκτες στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, αιολική και φωτοβολταϊκά, ενώ προχωρά µε µεγάλα βήµατα και στην πυρηνική. Οριακή ανάκαµψη των ξένων επενδύσεων το 2010 εκτιµά ο ΟΗΕ σ την έκθεσή του World Investment Report. Συγκεκριµένα, µε βάση τη µικρή ανάκαµψη του πρώτου εξαµήνου φέτος, προβλέπεται να φθάσουν το 1,2 τρισ. δολ από 1,1 το 2009. Πέρυσι οι ξένες επενδύσεις µειώθηκαν 37%, στην ΕΕ µειώθηκαν 33%, στις ΗΠΑ 60%, στην Ιαπωνία 51% και στην Κίνα µόνο 12%. Συνολικά στην ΕΕ ήταν τριπλάσιες από ότι στην 16 ΕΠΙΛΟΓΗ

αµερικανική οικονοµία, 362 δισ. δολ. µε 130 στις ΗΠΑ. Έκπληξη η Ιρλανδία, η οποία παρά τα προβλήµατά της, προσέλκυσε ξένες επενδύσεις 25 δισ. δολ. (η Ελλάδα µόλις 3,3 δισ.), ένδειξη της εµπιστοσύνης των επενδυτών στις προοπτικές της. Υποχώρησαν 27% οι πωλήσεις κατοικιών σε ΗΠΑ, φόβοι εκφράζονται για double dip στην αγορά κατοικιών και νέα προβλήµατα στις τράπεζες. Στα 27 δισ. ευρώ ή 10% των συνολικών εκτιµάται ότι θα φθάσουν τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια στα τέλη του έτους. Η ανοδική πορεία της ανεργίας προοιωνίζεται µεγαλύτερες δυσκολίες στην κάλυψη των υποχρεώσεων των δανειοληπτών. Αντίστοιχα προβλήµατα ρευστότητας αντιµετωπίζουν οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις. Το πρώτο τρίµηνο φέτος τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια έφθασαν στο 8,2% των συνολικών από 7,7% το 2009. Το ποσό των 96 δισ. ευρώ άντλησαν οι ελληνικές τράπεζες από την ΕΚΤ ως τον Ιούλιο, καθώς η κεντρική τράπεζα της Ευρωζώνης είναι η µόνη πηγή ρευστότητας αφού οι διεθνείς αγορές είναι κλειστές για τις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες αντιµετωπίζουν και φυγή καταθέσεων από το σύστηµα. Το 1ο επτάµηνο έφυγαν από το σύστηµα 26 δισ. ευρώ από τα οποία 19 δισ. αφορούν τα νοικοκυριά. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις τραπεζικών κύκλων µόνο κατά το 50% διέρρευσαν στο εξωτερικό, τα υπόλοιπα αποσύρθηκαν από τις τράπεζες για να αντιµετωπίσουν τα νοικοκυριά και επιχειρήσεις τρέχουσες ανάγκες που δεν καλύπτονται από τα µειωµένα εισοδήµατα λόγω της ύφεσης. Άνοδο των επενδύσεων των βιοµηχανικών επιχειρήσεων κατά 7% το 2010 (5% σε σταθερές) προβλέπει έρευνα του ΙΟΒΕ. Ωστόσο η πρόβλεψη ίσως αποδειχθεί αισιόδοξη, οι συνολικές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ήταν µειωµένες 19% το 2ο τρίµηνο.. Μείωση των µέσων ονοµαστικών αποδοχών 3,5% εκτιµά η ΤτΕ για το 2010. Λαµβανοµένου υπόψη ότι ο µέσος πληθωρισµός εκτιµάται σε 4,6%, σε πραγµατικούς όρους η µείωση θα είναι περίπου διπλάσια. Τα επιχειρηµατικά δάνεια στο 70% του αεπ στην Ελλάδα µε 105% στην Ευρωζώνη. Με δεδοµένη την απροθυµία των τραπεζών να

χορηγήσουν νέα δάνεια, µε χαρακτηριστική την εξαιρετικά χαµηλή χορήγηση δανείων µέσω του ΤΕΜΠΜΕ, το ποσοστό ίσως µειωθεί. Οι ρυθµίσεις δανείων των τραπεζών προβλέπονται σε 3,4 δις ευρώ το 2010. Οι τιµές των ακινήτων µειώνονται, µετά από µείωση 3,7% το 2009 µειώθηκαν 1,8% το 1ο και 5,8% το 2ο τρίµηνο φέτος. Αντίστοιχα µειώνονται και οι σχετικές εξασφαλίσεις των τραπεζών. Στο 5,5% ο πληθωρισµός και τον Αύγουσ το, η αύξηση του συντελεσ τή φπα σ το 23%, και των ειδικών φόρων κατανάλωσης (αλκοολούχα ποτά, τσιγάρα και καύσιµα κλπ) τον διατηρούν στο υψηλότερο επίπεδο 12ετίας για 4ο µήνα. Το ποσοστό αυτό είναι το υψηλότερο και σχεδόν τριπλάσιο του µέσου όρου όρου της Ευρωζώνης, 1,6%. Δυόµισι χρόνια υποχώρησης συµπληρώνει η βιοµηχανική παραγωγή στην Ελλάδα. Τον Ιούλιο η παραγωγή της σε 12µηνη βάση µειώθηκε 9,3% µετά από υποχώρηση 3% τον προηγούµενο µήνα και ενώ στην Ευρώπη ανακάµπτει. Σύµφωνα µε τους υπευθύνους προµηθειών των εταιρειών, η έντονη υποχώρηση της παραγωγής και των νέων παραγγελιών και η επιτάχυνση της µείωσης των θέσεων εργασίας είναι το αποτέλεσµα της υποχώρησης της ζήτησης σε περιβάλλον ύφεσης. Στο 12% αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα τον περασµένο Μάιο, σε υψηλό δεκαετίας. Ο αριθµός των ανέργων φθάνει πλέον τις 602 χιλ. άτοµα ενώ το τελευταίο 12µηνο χάθηκαν 123 χιλ. θέσεις εργασίας. Έπονται τα χειρότερα, για το 2011 προβλέπεται άνοδος του ποσοστού στο 14%. Οι δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις το 1ο επτάµηνο του έτους είναι µειωµένες κατά 36%, καθώς η δυσµενής εικόνα των δηµόσιων οικονοµικών επιβάλλει και εδώ περικοπές ενώ η απορροφητικότητα του ΕΣΠΑ παραµένει χαµηλή. Έτσι, ο στόχος της κυβέρνησης για µείωση µόνο 4% φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να πραγµατοποιηθεί. Η κυβέρνηση «πιάνει» το στόχο του δηµόσιου ελλείµµατος, το επτάµηνο µειώθηκε 40%. Το πρόβληµα είναι η υστέρηση των εσόδων καθώς η µείωση επιτεύχθηκε µε δραστικές περικοπές των δαπανών. Επειδή όµως και οι περικοπές έχουν τα όριά τους, το στοίχηµα είναι η αύξηση των εσόδων.

Δρόµος µε εµπόδια Ο κόσµος µε αργά βήµατα και χωρίς να αποκλείονται τα πισωγυρίσµατα, µπαίνει σε τροχιά ανάπτυξης. Προβληµατίζουν οι αµφιβολίες που εγείρονται σε ΗΠΑ και Ιαπωνία για τη δυναµική της ανόδου.

ε ρυθµό 3,8% υποχώρησε το αεπ της Ελλάδας το 2ο τρίµηνο του 2010 σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο πέρυσι, αποτέλεσµα της µεγάλης µείωσης κατά 19% των επενδύσεων και της κατανάλωσης κατά 5%. Η πρόβλεψη για ολόκληρο το έτος είναι µείωση 4% καθώς οι συνθήκες στην οικονοµία επιδεινώνονται. Στην Ευρωζώνη ο ρυθµός ανάπτυξης ενισχύεται. Το αεπ το 2ο τρίµηνο αυξήθηκε 1,9% σε σύγκριση µε πέρυσι. Σε µεγάλο βαθµό η άνοδος οφείλεται στη δυναµική επίδοση της ισχυρής βιοµηχανικά Γερµανίας µε τον ρυθµό ανάπτυξής της στο 3,7% και σε µικρότερο βαθµό στη βελτιωµένη επίδοση της Γαλλίας µε 1,7% και της Ιταλίας µε 1,1%. Από τις µικρότερες χώρες, η Αυστρία, το Βέλγιο και η Ολλανδία καταγράφουν ρυθµούς ανάπτυξης της τάξης του 2%. Σε θετική περιοχή βρίσκεται και η Πορτογαλία µε 1,4%. Στην εκτός Ευρωζώνης Βρετανία, ο ρυθµός ανάπτυξης σ το 1,7%. Πιο δυναµική η αµερικανική οικονοµία, µε τον ρυθµό ανόδου του αεπ στο 3%, όµως διαφαίνονται ήδη οι αµφιβολίες για τη δυναµική της καθώς αν ο τριµηνιαίος ρυθµός αναχθεί σε ετήσια βάση η οικονοµία επιβραδύνει στο 1,6%. Έτσι, ο πρόεδρος της Fed, Μπεν Μπερνάνκε, αναβάλλει τη µείωση της στήριξης στην οικονοµία, διοχετεύοντας και πάλι στην αγορά τα κεφάλαια που επιστρέφουν οι τράπεζες στη Fed καθώς τα δάνεια που τους χορήγησε από το χαρτοφυλάκιο τίτλων στεγαστικών δανείων λήγουν. Στην Ιαπωνία ο ρυθµός ανάπτυξης από 4,2% το 1ο τρίµηνο υποχώρησε στο 2% το 2ο, εντείνοντας και εκεί τις ανησυχίες για τη διατηρησιµότητα της ανάκαµψης. Κυβέρνηση και κεντρική τράπεζα προχώρησαν σε νέα µέτρα ενίσχυσης της οικονοµίας. Η ενίσχυση του γιεν σε υψηλό 15ετίας πλήττει τις εξαγωγές.

Αναζητούνται έσοδα 25 δισ. ευρώ µέχρι τέλους του έτους και ενώ οι εισπράξεις από τον φπα υστερούν λόγω της ύφεσης. Το εξωτερικό χρέος της χώρας αυξάνεται, µόνο το 1ο τρίµηνο αυξήθηκε κατά 5 δισ. ευρώ σ το 179% του αεπ από 170% το 2009. Επειδή όµως το εξωτερικό χρέος δεν λαµβάνει υπόψη τις απαιτήσεις της χώρας έναντι των ξένων, καλύτερη εικόνα δίνει η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση που αποτυπώνει το κατά πόσο µια χώρα είναι πιστωτής ή χρεώστης του υπόλοιπου κόσµου. Σύµφωνα µε το κριτήριο αυτό η εικόνα της Ελλάδας επιδεινώνεται, παρά τα µέτρα λιτότητας. Χρωστά στο εξωτερικό σχεδόν το σύνολο της ετήσιας παραγωγής της και το χρέος της αυξάνεται, από 83% του αεπ το 2009 χρωστά το 87% φέτος. Υποχώρησαν 40% οι διανυκτερεύσεις στην Αττική τον Αύγουστο. Στη γείτονα Τουρκία αυξήθηκαν 20%. ΕΠΙΛΟΓΗ 17

18 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 19

follow link

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Πολιτική

Το στοίχηµα της Αυτοδιοίκησης Με την επιλογή των υποψηφίων που στηρίζει το ΠΑΣΟΚ στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Νοεµβρίου, ο Πρωθυπουργός αποφεύγει τον επικίνδυνο σκόπελο που θα αποτελούσε µια αναµέτρηση µε χαρακτηριστικά δηµοψηφίσµατος της κυβερνητικής πολιτικής και εστιάζει –όπως θα έπρεπε– στην Αυτοδιοίκηση. Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

τον αστερισµό της εφαρµογής των µέ τ ρων του µνηµονίου και των νέων π ο υ ε πίκε ιτ α ι να α κο λουθήσουν το προσεχές διάστηµα, οι εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση τον Νοέµβριο προσφέρουν στους πολίτες την ευκαιρία να επιλέξουν ανάµεσα στην αποχή, την ψήφο διαµαρτυρίας και την ενίσχυση του θεσµού της Αυτοδιοίκησης 20 ΕΠΙΛΟΓΗ

– όπως διαµορφώνεται και µε την µεταρρύθµιση του «Καλλικράτη». Βάση αυτής της λογικής, κόµµατα και υποψήφιοι θα χαράξουν την προεκλογική τους τακτική, αποσκοπώντας σε ένα εκλογικό αποτέλεσµα που θα επηρεάσει σηµαντικά την πορεία της χώρας τα επόµενα χρόνια. Βάση αυτής της λογικής – και πέραν των όποιων εσωκοµµατικών ισορροπιών εξυπηρέτησε – έγινε και η επιλογή των υποψηφίων

που θα στηρίξουν τα κόµµατα. Η «πίστη» στον θεσµό της Αυτοδιοίκησης θα εκφραστεί ξεκάθαρα – ίσως και αναγκαστικά – από το ΠΑΣΟΚ. Τόσο, η αιρετή περιφερειακή αυτοδιοίκηση που εισήγαγε για πρώτη φορά η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου, όσο και τα πρόσωπα που επέλεξε για να εκφράσουν τον νέο θεσµό, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αµφισβήτησης της πρόθεσης του πρω-

 Το τερπνόν µετά του ωφελίµου, η συνταγή της κυβέρνησης στις εκλογές Αυτοδιοίκησης 

θυπουργού να βγουν από το κάδρο της προεκλογικής αντιπαράθεσης οι πολιτικές, οικονοµικές και κοινωνικές επιπτώσεις του µνηµονίου και να αναδειχθούν οι θετικές αλλαγές που επιφέρει ο «Καλλικράτης» ως προς τη δοµή, οργάνωση και λειτουργία του Κράτους και κατ’ επέκταση ως προς την ανάπτυξη της χώρας. Παράλληλα, η επιλογή του συγκεκριµένου πεδίου αντιπαράθεσης επέτρεψε στον Γιώργο Παπανδρέου να επιχειρήσει αµφίπλευρο «άνοιγµα» του ΠΑΣΟΚ προς όµορους χώρους. Η στήριξη του Γιώργου Καµίνη για τον δήµο της Αθήνας που πρότεινε ο Φώτης Κουβέλης, συνιστά την προσέγγιση του ΠΑΣΟΚ µε ένα κοµµάτι της Αριστεράς. Από την άλλη, η στήριξη του Πέτρου Τατούλη για την περιφέρεια Πελοποννήσου σηµατοδοτεί την προσέγγιση του ΠΑΣΟΚ µε ένα κοµµάτι της Κεντροδεξιάς. Το σηµαντικότερο όµως είναι πως συνιστά επιδεικτική αδιαφορία στην κοµµατική βάση που πίεζε για κοµµατικές υποψηφιότητες.

Ασφαλής µονόδροµος Ουδείς γ νωρίζει αν η τακτική του Γιώργου Παπανδρέου θα αποδώ σ ε ι. Υπό τ ις σ υν θήκε ς όµως που επιλέχθηκε, εµφανίζεται ως ο πλέον ασφαλής «µονόδροµος» που πλέον των άλλων µπορεί να διασώσει την κυβέρνηση από τον επικίνδυνο σκόπελο των παρενεργειών που θα δηµιουργούσε µια εκλογική αναµέτρηση µε χαρακτηριστικά δηµοψηφίσµατος της κυβερνητικής πολιτικής. Παράλληλα, η τακτική Παπανδρέου εξανάγκασε τον Αντώνη Σαµαρά να πολιτικοποιήσει την εκλογική αναµέτρηση, υιοθετώντας µια ρητορική που προτείνει στους πολίτες την καταψήφιση της πολιτικής του µνηµονίου µέσω της καταψήφισης των «πράσινων» υποψηφιοτήτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πρώτη µεγάλη κι εφ’ όλης της ύλης συνέν τευξή του σ το «Έθνος της Κυριακής» (05.09.2010) ο πρόεδρος της ΝΔ έδειξε τη διάθεσή του να εκµεταλλευτεί τους φόβους των πολιτών, επισείοντας τον κίνδυνο πως «αν το αποτέλεσµα είναι τέτοιο

Η ΤΑΚΤΙΚΗ Π ΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Έγκαιρα η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ διαπίστωσε πως αν έδινε στη µάχη των εκλογών πολιτικά χαρακτηριστικά –ρίχνοντας στη µάχη στελέχη «πρώτης γραµµής»– θα διακινδύνευε τόσο την έκπτωση της µεταρρύθµισης αυτής καθ’ αυτής, όσο και την καταδίκη του µνηµονίου στην κάλπη. Από τις αρχές του καλοκαιριού υπήρξε προβληµατισµός στο κυβερνητικό στρατόπεδο για την τακτική που έπρεπε να ακολουθηθεί. Ευλόγως, διέρρευσαν στον Τύπο σκέψεις και απόψεις που ήθελαν τις 13 θέσεις των περιφερειαρχών (των «µικρών πρωθυπουργών») να διεκδικούν βαριά ονόµατα. Ταυτόχρονα όµως, διεφάνη και η απροθυµία ή διαφωνία αρκετών εξ αυτών να υποστηρίξουν µια τέτοια λογική. Τα ΜΜΕ την παρουσίασαν ως άρνηση των πρωτοκλασάτων προς τον πρωθυπουργό. Δεν είναι όµως βέβαιο αν κάτι τέτοιο ίσχυε, καθώς δεν επιβεβαιώνεται από πουθενά ότι ο Γιώργος Παπανδρέου είχε πράγµατι καταλήξει σε αυτή τη στρατηγική που αναγκάστηκε να τη µεταβάλλει στη συνέχεια για να µην εκτεθεί. Όπως και να ‘χει, η ουσία είναι πως ο Γιώργος Παπανδρέου επέλεξε τελικά την Αυτοδιοίκηση ως µοναδικό γήπεδο προεκλογικής αντιπαράθεσης, ρίχνοντας στη µάχη στελέχη «δεύτερης γραµµής» που κατά β ά σ η π ρ ο έ ρχο ν τ α ι από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, την υπηρέτησαν και την υπηρετούν. Μια προς µια οι επιλογές των υποψηφίων το αποδεικνύουν.

που το ΠΑΣΟΚ µπορεί να το παρουσιάσει ως ‘νίκη’ του, τότε θα λυθούν τα χέρια του να κάνει πολύ χειρότερα». Δεν είναι βέβαιο, αν η ρητορική του Αντώνη Σαµαρά συγκινήσει τους πολίτες. Το σίγουρο είναι πως ο ...λόγος των πολιτών θα εκφραστεί από τον προεκλογικό λόγο των υποψηφίων. Ο λόγος του Γιάννη Σγουρού απέναν τι σ τον Βασ ίλη Κικίλια γ ια την περιφέρεια Αττικής, του Μάρκου Μπόλαρη έναντι του Παναγιώτη Ψωµιάδη για την κεντρική Μακεδονία, του Γιώργου Καµίνη έναντι του Νικήτα Κακλαµάνη για τον Δήµο της Αθή-

νας και πάει λέγοντας. Όσο για την αποχή που ενδεχοµένως επιλέξουν αρκετοί πολίτες, αυτή είναι κυρίως θέµα στάσης ζωής και φιλοσοφίας. Όπως και να ‘χει όµως, οι εκλογές για την ανάδειξη τοπικών αρχόντων µε αυξηµένες αυτοδιοικητικές αρµοδιότητες, συνιστούν την απαρχή µιας νέας λογικής στην πολιτική ζωή του τόπου που παρέχει στους πολίτες περισσότερες δυνατότητες να επιλέξουν τα πρόσωπα εκείνα που (ανεξαρτήτως κοµµατικής υποστήριξης) είναι ικανά να προσφέρουν κάτι καλύτερο στον τόπο τους. ΕΠΙΛΟΓΗ 21

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Πολιτική

Όταν ο Έλληνας πολιτικός χώρισε από τον Έλληνα πολιτικό Η έξοδος της χώρας από την ύφεση προϋποθέτει νέου τύπου πολιτικές, που δεν µπορούν να διαµορφωθούν από αγχωµένους για τις επόµενες εκλογές, παλιοµοδίτες, πολιτικούς. Το νέο πρόσωπο της χώρας προϋποθέτει ρήξη του «πολιτεύεσθαι» ανάµεσα στο χθες και το σήµερα. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

απόφαση του Πρωθυπουργού να προσλάβει εξειδικευµέν ο υς σ υ µ β ο ύλ ο υς ήταν επιβεβληµένη. Ο παλιός διαχωρισµός των πολιτικών σε «δεξιούς» και «αριστερούς», σε «φιλελεύθερους» και «κοινωνιστές» έχει προ πολλού ξεπεραστεί. Τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει σήµερα ο πλανήτης, η αναπτυγµένη Δύση, η Ευρώπη και η Ελλάδα δεν µπορούν να βρουν τη λύση τους µε τις παλιές συνταγές του Κέινς ή των µονεταριστικών θρησκειών. Όλοι φοβούνται πως η παγκόσµια οικονοµία µπορεί να ξαναβυθιστεί σε έναν δεύτερο κύκλο ύφεσης. Στις µεγάλες, ανεπτυγµέ-

22 ΕΠΙΛΟΓΗ

νες οικονοµίες του κόσµου –στις 31 χώρες-µέλη του ΟΟΣΑ– οι στρατιές των ανέργων απαριθµούν πλέον 46 εκατοµµύρια, 50% περισσότεροι από το 2007. Τι µπορούν να κάνουν όµως οι κυβερνήσεις; Να ακολουθήσουν παλιές συνταγές υπερχρηµατοδότησης και υπερδανεισµού; Ή µήπως να συµµαζέψουν τα δηµόσια οικονοµικά αγνοώντας το δράµα των ανέργων;

Ο Κέυνς & τα δηµόσια χρέη Ας ξεκινήσουµε από το θέµα των εθνικών προϋπολογισµών. Θα µπορούσαν τα µεγαλύτερα δηµοσιονοµικά ε λ λείµµατα να τονώσουν την οικονοµική δρασ τηριότητα και να δηµιουργήσουν νέες θέσεις εργασί-

ας, όπως υποστηρίζεται από τον Κέυνς; Ή, µήπως, τα εκρηκτικά δηµόσια χρέη εγκυµονούν µια νέα κρίση; Η λογική της θεωρίας του Κέυνς µοιάζει ορθή. Εάν αποδυναµώνονται η καταναλωτική δαπάνη και οι επενδύσεις, το κράτος τονώνει τη ζήτηση µέσω περικοπής των φόρων ή αύξησης των δαπανών του. Ωστόσο, στην πράξη, τα υψηλά δηµόσια χρέη θέτουν όρια, τόσο οικονοµικά όσο και ψυχολογικά. Τα όποια οφέλη από την αύξηση των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων και τις δηµόσιες επενδύσεις κυριολεκτικά εξανεµίζονται: Μέσω της αύξησης του κόστους του χρήµατος εφόσον το αυξηµένο χρέος θα τροµάξει τους επενδυτές ή µέσω της µείωσης της ιδιω-

 Ικανοί πολιτικοί είναι όσοι µπορούν να δουν πέρα από την κάλπη! 

τικής δαπάνης εάν οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις χάσουν την εµπιστοσύνη τους στην ικανότητα της κυβέρνησης να ελέγξει το χρέος. Ακόµη όµως και µέσω του ξεσπάσµατος µιας τραπεζικής κρίσης, εάν το τραπεζικό κεφάλαιο –που σήµερα είναι υπερεπενδεδυµένο σε κρατικά οµόλογααρχίσει να χάνει την αξία του. Υπάρχει λοιπόν ασυµβίβαστο ανάµεσα στο «φάρµακο» των υψηλότερων ελλειµµάτων και στις παρενέργειές του. Η κυβέρνηση Οµπάµα υποστηρίζει ότι το 787 δισεκατοµµυρίων δολαρίων πρόγραµµα της τόνωσης της οικονοµίας οδήγησε στη διάσωση ή τη δηµιουργία 2,8 εκατοµµυρίων θέσεων εργασίας. Αυτό είναι αλήθεια. Το πρόβληµα βρίσκεται στην επόµενη φάση. Οι δανειοδότες του Αµερικανικού Δηµοσίου διατηρούν ακόµη την εµπιστοσύνη τους στα οµόλογα του αµερικανικού Δηµοσίου, µε τα επιτόκια των δεκαετών τίτλων να υπερβαίνουν ελαφρώς το 3%.Ήδη όµως οι Κινέζοι επενδυτές µείωσαν τον αριθµό αµερικανικών κρατικών οµολόγων που κατέχουν. Στην Ευρώπη η κατάσταση διαφέρει. Το τεράστιο δηµόσιο χρέος της Ελλάδας, ανερχόµενο στο 123% του ΑΕΠ της, επέφερε την κάθετη αύξηση των επιτοκίων. Τόσο η Γερµανία όσο και η Βρετανία αναζητούν τώρα τρόπους να περιορίσουν τα δικά τους χρέη ώστε να αποφύγουν τη µοίρα της Ελλάδας! Είναι όµως αυτή η λύση; Η απανταχού λιτότητα σβήνει τις ελπίδες ανάκαµψης της ευρωπαϊκής οικονοµίας. Το ίδιο υποστηρίζει και ο νοµπελίστας Πολ Κρούγκµαν, ο οποίος πιστεύει ότι η αµερικανική οικονοµία χρειάζεται περισσότερα αναπτυξιακά µέτρα και µεγαλύτερα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα. Διαφωνεί κάθετα ο οικονοµολόγος του Χάρβαρντ, Κένεθ Ρόγκοφ. Μπορεί -υποστηρίζει- τα µέτρα Οµπάµα να αναχαίτισαν την κρίση το 2009, όµως η αύξηση των δαπανών τώρα, που το δηµοσιονοµικό έλλειµµα των ΗΠΑ υπερβαίνει το 1 τρισεκ. δολάρια, θα αποτελούσε τον σπόρο µίας µελλοντικής κρίσης. Γι’ αυτό, τα δηµόσια ελλείµµατα πρέπει να αρχίσουν να µειώνονται σταδιακά. Υπάρ-

ΣΤΟ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ Ένα ιδιότυπο «οβάλ γραφείο» θα συµβουλεύει τον Γιώργο Παπανδρέου. Όσες πολιτικές, ιδεολογικές, προσωπικές ή διαχειριστικές διαφωνίες κι αν έχει κάποιος σήµερα µε τα στελέχη, τις διαδικασίες αλλά και τις επιλογές του ΠΑΣΟΚ ως κυβερνώντος κόµµατος, ένα δεν µπορεί να παραγνωρίσει: Ότι µέσα στον πρώτο ταραγµένο χρόνο της θητείας της, αυτή η κυβέρνηση ανέλαβε την ευθύνη και υλοποίησε αλλαγές που άλλες κυβερνήσεις διακήρυξαν πολλές φορές αλλά επί δεκαετίες δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν. Στα πρώτα γενέθλια της νέας κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, ο Πρωθυπουργός επεφύλασσε ως δώρο την αλλαγή του τρόπου διακυβέρνησης της χώρας. Η πρόσληψη 127 εξειδικευµένων συµβούλων (από τους οποίους 20 ξένοι, µεταξύ των οποίων ο Ιταλός Τοµάζο Πάντοα-Σκιόπα, που θεωρείται ο θεωρητικός θεµελιωτής του ευρώ) στο Πρωθυπουργικό γραφείο και η µετατροπή του σε µια «ελληνική Καγκελαρία» ή ένα ιδιότυπο «οβάλ γραφείο» κατά το παράδειγµα της Γερµανίας ή των ΗΠΑ, σηµατοδοτεί µια σηµαντική αλλαγή για τη χώρα που έχει µάθει να την κυβερνούν πολιτικοί µε ιδεοληπτικές εµµονές και παλαιοκοµµατικές πρακτικές. Και οι προηγούµενοι πρωθυπουργοί είχαν συµβούλους, 105 ο Κώστας Καραµανλής, η διαφορά, σήµερα, είναι η αλλαγή στον ρόλο του πρωθυπουργικού γραφείου.

χουν πολλά που δεν καταλαβαίνουν σήµερα οι παραδοσιακοί οικονοµολόγοι. Οι ιδεολογίες δεν βρίσκουν επαφή µε τη σηµερινή πραγµατικότητα. Δεν δηµιουργεί έκπληξη το γεγονός ότι οι θιασώτες της θεωρίας των «λογικών προσδοκιών», που θέλει τους λαούς να βρίσκουν αυτοµάτως τους καλύτερους τρόπους για να αντιµετωπίσουν τις οικονοµικές κρίσεις, δεν προέβλεψαν τον πανικό που κατέκλυσε τις αγορές το 2008. Η αποσύνδεση θεωρίας και πράξης είναι προφανής. Η αντίδραση στην αρχική κρίση ήταν η διάθεση ρευστότητας για να µειωθούν τα επιτόκια και η αύξηση των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων. Τώρα

όµως που τα επιτόκια είναι χαµηλά και τα ελλείµµατα είναι υψηλά, τι θα γίνει εάν ξεσπάσει µια νέα κρίση; Συµπέρασµα: Η Ελλάδα χρειάζεται νέου τύπου πολιτικές, οι οποίες δεν µπορεί να διαµορφωθούν από αγχωµένους για την επόµενη εκλογική µάχη παλιοµοδίτες πολιτικούς. Η Ελλάδα πρέπει να «ακούσει», να συλλάβει και να µεταφράσει σωστά τα µηνύµατα των καιρών. Η λύση σ το πρόβληµα της παγκόσµιας οικονοµίας δεν έχει ακόµη βρεθεί ούτε καν σε θεωρητικό επίπεδο. Γι’ αυτό οι σύµβουλοι του Πρωθυπουργού πρέπει να ενηµερώνουν διαρκώς την κυβέρνηση για τις ιδεολογικές ανατροπές της εποχής µας. ΕΠΙΛΟΓΗ 23

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ

Ευρώπη

Το δίκαιο του ισχυρότερου

Επίδειξη δύναµης του ΔΝΤ και προειδοποίηση προς τις άλλες χώρες που βρίσκονται υπό την επιτήρησή του, θεωρήθηκε από πολλούς το πάγωµα του προγράµµατος στήριξης της Ουγγαρίας. Όσοι όµως βλέπουν παραλληλισµούς µε την Ελλάδα κάνουν λάθος. Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

ολ λοί είναι εκείνοι που παροµοιάζουν την περίπτωση της Ουγ γαρίας µε τ ης Ελ λάδας, αναφορικά µε τη µη συµµόρφωσή της πρώτης µε τους όρους του ΔΝΤ µε αποτέλεσµα να µη λάβει τις τελευταίες δόσεις του συµφωνηµένου πακέτου στήριξης, υπονοώντας ότι η Ελλάδα δεν θα έπρεπε ποτέ να «διαφωνήσει» µε το ΔΝΤ. Αγνοούν όµως κάτι βασικό: σ την τωρινή περιπέτεια Έλληνες και δανειστές µας είµαστε συµµέτοχοι σ το πρόβληµα, µε την 24 ΕΠΙΛΟΓΗ

έ ν νοια ότ ι οι ξ έ νοι πισ τ ωτ έ ς µας έχουν δεσµευτεί να µας σ τηρίξουν αλλιώς και αυτοί θα χάσουν. Εξάλλου η Ουγγαρία δεν απειλεί τη σταθερότητα της Ευρωζώνης αφού δεν είναι µέλος της. Για την Ελλάδα ευτυχώς οι µεταρρυθµίσεις µας επιβάλλονται αφού η πολιτική θέληση δεν υπήρξε για την προώθησή τους. Άλλο όµως να αποδεχόµασ τε το σωσ τό (µέχρι στιγµής) και άλλο να αναφέρεται η Ουγγαρία ως παράδειγµα προς αποφυγή. Ας πάρουµε τα πράγµατα από την αρχή. Το «πάγωµα» του προ γράµµατος στήριξης της Ουγγαρίας,

επειδή η νέα ουγγρική κυβέρνηση τόλµησε να διαφοροποιηθεί σε σχέση µε τις εν τολές του, θεωρήθηκε επίδειξη δύναµης του ΔΝΤ άλλα και προειδοποίηση σε όλε ς τις χώρε ς που βρίσκον ται υπό την επιτήρησή του. Το φθινόπωρο του 2008, εν µέσω παγκόσµιας χρηµατοπισ τω τικής κρίσης, η Ουγγαρία βρέθηκε µπροστά στο πρόθυρα οικονοµικής κατάρρευσης µε το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών να σηµειώνει ραγδαία επιδείνωση και το φιορίνι να δέχεται σφυροκόπηµα από τις αγορές. Η τότε σοσιαλδηµοκρατική κυ-

 Οι δυνατοί, οι αδύναµοι κρίκοι και η αβεβαιότητα που κυριαρχεί 

βέρνηση σ τράφηκε σ την ΕΕ ζ η τ ώ ν τ α ς σ υ νδ ρ ο µ ή από το ειδικό ταµείο στήριξης του ισοζυγίου, που λειτουργεί για τις χώρες εκτός Ευρωζώνης. Οι Βρυξ έ λ λε ς απάν τ ησαν θε τ ικά, αλλά υποχρέωσαν τη Βουδαπέσ τη να σ τ ραφεί ταυτόχρονα σ το ΔΝΤ και τ η ν Π α γ κό σ µ ι α Τρ ά π ε ζα. Ακολούθησε συµφωνία τύπου τρόικας µε την εφαρµογή ενός σκληρού προγράµµατος λιτότητας µε αντάλλαγµα τη χορήγηση 20 δισ. ευρώ (12,5 από το ΔΝ Τ, 6,5 από τ ην ΕΕ και 1 δισ. ευρώ από την Παγκόσµια Τράπεζα). Το πρόγραµµα εφαρµόσ τηκε, αλλά ο ουγγρικός λαός ταλαιπωρήθηκε και ταλαιπωρείται και µε την πρώτη ευκαιρία αντέδρασε καταψηφίζοντας τους σοσιαλδηµοκράτες. Στις εκλογές της 25ης Απριλίου 2010 το κεντροδεξιό κόµµα του Βίκτωρα Ορµπάν κέρδισε µε µεγάλη πλειοψηφία. Ο νικητής των εκλογών επιχείρησε να εφαρµόσει το πρόγραµµά του. Την απάντηση την πήρε µε το «πάγωµα» του προγράµµατος στήριξης (η Ουγγαρία έχει ήδη λάβει 14,5 δισ. ευρώ και αποµένουν προς εκταµίευση 5,5 δισ. ευρώ) από το ΔΝΤ, ενώ συµφώνησε και η Κοµισιόν καθώς θεωρούν ότ ι τα µέ τ ρα δε ν εγγυώνται τη µείωση του δηµό σ ιου ε λ λ ε ίµµα τ ο ς. Μεταξύ των µέτρων ο κ. Ορµπάν ανακοίνωσε και την επιβολή έκτακτης εισ φ ο ρ ά ς σ τ ις τ ρ ά π ε ζ ε ς , 0,45% στο καθαρό ενεργητικό τους, η οποία µετ αφ ράζ ε τ α ι σ ε π ε ρίπ ου 900 εκατ. ευρώ. Η εισφορά προκάλεσε την άµεση

αντίδραση του τραπεζικού τοµέα, που ελέγχεται από τράπεζες χωρών της ΕΕ.

Ανοιχτό µέτωπο Το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτ ροπή αµφισβήτησαν εµµέσως την εισφορά αφήνοντας αιχµές ότι θα µπορούσ ε να δηµιουργ ήσ ε ι πρόβληµα στην δανειοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών και κατ’ επέκταση στην ανάπτυξη. Το ΔΝΤ σε ανακοίνωση του µετά τη συνάντηση µε τις µητρικές τ ράπεζ ε ς των συσ τηµικά σηµαντικών τραπεζών της χώρας, των αυσ τριακών Erste Group Bank και RZB, των ιταλικών Intesa SanPaolo και Unicredit και τ η ς β ε λγ ική ς K BC, α να φέ ρε ι ότ ι αναµέ νε ι νέ ε ς διαπραγµατεύσεις για βελτ ίωση των όρων της εισφοράς. Επιπλέον ΔΝΤ και Κοµισιόν θεωρούν ότι το µέτρο αυτό δεν αρκεί για τη µείωση του ελλείµµατος σ το 3,8% του ΑΕΠ φέτος και κάτω του 3% του χρόνου και ζητούν πρόσθετα µέτρα, όπως την απαλλαγή του κράτους από ελλειµµατικές δηµόσ ιες επιχειρήσεις. Έτσι, η Βουδαπέσ τη δεν µπορεί να εκταµιεύει ποσά από το πακέτο στήριξης µέχρι να γίνει αναθεώρηση των µέτρων που έχουν ληφθεί, ξεκαθάρισε το ΔΝΤ. Τη «σκυτάλη» πήραν οι οίκοι αξιολόγησης, οι οποίοι απειλούν µε υποβάθµιση της χώρας σ την κα τ ηγ ο ρία ε κε ίν ω ν π ο υ θεωρητικά αντιµετωπίζουν τον κίνδυνο να µην µπορέσουν να αποπληρώσουν το δηµόσιο χρέος. Το 2009 η Ουγγαρία εµφάνισε έλλ ε ιµµα 4% τ ου ΑΕΠ κα ι δηµόσιο χρέος 78%.

ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ Όρος απαράβατος. ΔΝΤ και Βρυξέλλες «παίζουν» το «παιχνίδι» του δανειακού αρωγού πάντα µε τους όρους τους. Και αν η Ουγγαρία αντιστάθηκε, η αντίσταση της ήταν σύντοµη. Για να αποκαταστήσει την εµπιστοσύνη των αγορών στη χώρα δηλώνει τώρα ότι οι διαπραγµατεύσεις µε το ΔΝΤ για τα οικονοµικά µέτρα θα συνεχιστούν το φθινόπωρο. Στο εύλογο ερώτηµα γιατί αυτή η σκληρή στάση απέναντι σε µια χώρα που δηµοσιονοµικά έχει πλησιάσει την επίτευξη του στόχου, ενώ από την άλλη δεν απειλεί τη σταθερότητα της ευρωζώνης και του ενιαίου νοµίσµατος αφού δεν είναι µέλος της, η απάντηση είναι αρκετά απλή: ΔΝΤ και Κοµισιόν προσγειώνουν ανώµαλα τη Βουδαπέστη για να στείλουν µήνυµα πυγµής στους άλλους εταίρους εντός και εκτός ευρωζώνης. Με άλλα λόγια, τα σηµερινά εύσηµα προς την ελληνική κυβέρνηση για επίτευξη των δηµοσιονοµικών στόχων το 2010, θα µετατραπούν σε απειλές για λήψη πρόσθετων µέτρων τα δύο επόµενα χρόνια αν υπάρξουν αποκλίσεις από την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί ή και «πάγωµα» της χορήγησης των δανείων εάν η χώρα δεν συµµορφωθεί στις υποδείξεις τους. Ήδη οι προειδοποιήσεις έχουν αρχίσει από την τρόικα στο πλαίσιο της τελευταίας έκθεσης της. Έλεγχος των ελλειµµάτων στην υγεία, στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα και την τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά και επιτάχυνση της απελευθέρωσης ορισµένων κλειστών επαγγελµάτων, βρίσκονται στο επίκεντρο των απαιτήσεων του ΔΝΤ και των Βρυξελλών, ενώ από του χρόνου θα επανέλθουν ζητώντας νέα εισπρακτικά µέτρα. Ο τρόπος αντιµετώπισης της Ουγγαρίας αποδεικνύει ότι ακόµη και όταν έχει πλησιάσει µια χώρα την επίτευξη των στόχων, θα βρίσκεται υπό την απειλή του ΔΝΤ και της Κοµισιόν, που µε την πρώτη αφορµή θα της υπενθυµίζουν ότι οφείλει να συµµορφώνεται στις υποδείξεις τους.

ΕΠΙΛΟΓΗ 25

��

�

��

26 ΕΠΙΛΟΓΗ

��

ΕΠΙΛΟΓΗ 27

follow link

OPINION LEADERS #10 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΡΛΙΡΑΣ

Η ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΤΡΟΠΩΝ Βαθύς γνώστης της οικονοµίας, ο Παναγιώτης Κορλίρας, πρόεδρος του ΚΕΠΕ, υποστηρίζει, ότι η χώρα µπορεί σήµερα να υπερηφανεύεται για δύο πράγµατα, το ένα θετικό, το άλλο αρνητικό, η σύνθεσή τους όµως είναι η αποθέωση του οξύµωρου σχήµατος. Η Ελλάδα µε δεινό οικονοµικό πρόβληµα έχει κατά κεφαλή τους καλύτερους οικονοµολόγους και ταυτόχρονα τους χειρότερους πολιτικούς. Αυτό το µοντέλο της Ελλάδας προσπαθεί να ανατρέψει σήµερα η χώρα. Συνέντευξη στις ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

λέπουµε, κ. Κορλίρα ότι υπάρχει οµοφωνία στο πως φτάσαµε στην τωρινή κρίση. Αφού τα πράγµατα είναι τόσο σαφή, ποιά εξήγηση µπορεί να δώσει κανείς στο ότι οι πολιτικές ηγεσίες των τελευταίων ετών δεν έκαναν τίποτα για να αποτρέψουν µια κρίση που αναπόφευκτα θα ερχόταν; Θα σας πω κάτι που ακούγεται σαν ανέκδοτο αλλά δεν είναι. Ένας φίλος µου, Γερµανός συνάδελφος, καθηγητής στη Φραγκφούρτη µου είπε: Έχετε κατά κεφαλή τους περισσότερους καλούς οικονοµολόγους, σε όλα τα καλά πανεπιστήµια της Αµερικής υπάρχουν Έλληνες. Πώς τα καταφέρατε έτσι; Η απάντηση είναι µία: Έχουµε κατά κεφαλή τους καλύτερους οικονοµολόγους αλλά έχουµε κατά κεφαλή και τους χειρότερους πολιτικούς. Δεν υπάρχει άλλη εξήγηση. Γράφοντας τον πρόλογο στο περιοδικό του ΚΕΠΕ, οι συνεργάτες µου είπαν: «Μα αυτά που λέµε τώρα, τα λέγαµε χρόνια πριν». Στην Ελλάδα πάντα µεταθέταµε στον επόµενο και έτσι χάσαµε τα καλά χρόνια. Τα καλά χρόνια της δεκαετίας του ‘90 και του 2000 που είχαµε υψηλή ανάπτυξη και χαµηλά επιτόκια. Άρα το θέµα είναι εκατό τα εκατό πολιτικό. Αντί να τα αξιοποιήσουµε για να περάσουµε µεταρρυθµίσεις, φτάσαµε στο σηµείο να πρέπει να κάνουµε µέσα σε 6 µήνες αυτά που δεν έγιναν σε 20 χρόνια. 28 ΕΠΙΛΟΓΗ

Οι κοινωνικοί αναλυτές λένε ότι οι πολιτικοί είναι προϊόν της κοινωνίας της εποχής τους. Φυσικά ο κάθε λαός έχει τους πολιτικούς που του αξίζουν. Υπάρχει όµως και η ευθύνη του ηγέτη. Είναι η διαφορά µεταξύ του politician και του statesman. Αν είσαι statesman πρέπει να βλέπεις λίγο πιο µπροστά και να πάρεις την ευθύνη σου, το περίφηµο πολιτικό κόστος. Μπροστά σε αυτό στην Ελλάδα οι περισσότεροι δείλιασαν. Δεν λέω ότι δεν κάναµε τίποτα αλλά τα κάναµε µόνο εν µέρει. Πχ. η µεταρρύθµιση Γιαννίτση του ασφαλιστικού. Έγινε χαµός και τελικά ο Κώστας Σηµίτης τον αποµάκρυνε. Πόσο ισχυρό είναι το status quo ενάντια στην αλλαγή στην Ελλάδα; Πιστεύετε ότι η χώρα θα αλλάξει; Μέχρι στιγµής αυτό που έχει γίνει είναι να περικόψουµε τις δαπάνες. Εξ’ ανάγκης θα αλλάξει. Και έχετε δίκιο, µέχρι στιγµής περικόψαµε τις δαπάνες και τα έσοδα έχουν µείνει πίσω. Και αυτό δεν µπορεί να συνεχιστεί. Όσον αφορά τις αντιστάσεις της κοινωνίας, περίµενα ότι θα ήταν µεγαλύτερες. Ο απλός πολίτης έχει συνειδητοποιήσει ότι είχαµε φθάσει όχι απλά στο χείλος του γκρεµού αλλά ένα βήµα µετά. Τώρα αν θα αλλάξει η νοοτροπία; Δεν θα γίνει Γερµανός ο Έλληνας, είναι άλλη η κουλτούρα πειθαρχίας του Γερµανού, αλλά τουλάχιστον θα γίνει πιο ορθολογικός. Εξίσου

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ - Επεξεργασία ALLMEDIA CREATIVE

ΕΠΙΛΟΓΗ 29

OPINION LEADERS #10

σηµαντική είναι η ψήφιση των µεταρρυθµιστικών νόµων, για το ασφαλιστικό και τα εργασιακά. Η επίπτωσή τους είναι πολύ σηµαντική, όταν ωριµάσουν θα δείτε το αποτέλεσµα ακόµη και στα spreads. Οι ξένοι δεν πίστευαν ότι σε µια «κακοµαθηµένη» χώρα τα µέτρα αυτά θα µπορούσαν να περάσουν.

Τι ήταν µέχρι στιγµής το πείραµα του ευρώ για την Ελλάδα; Όπως σχεδιάστηκε η Ευρωζώνη ήταν τελικά ένα παιχνίδι µε κερδισµένους µόνο τους ισχυρούς; Π.χ. η Γερµανία που µε την πολιτική beggar thy neighbor κερδίζει σε ένα παιχνίδι µηδενικού αθροίσµατος; Καλή ερώτηση. Από τα στοιχεία του ισοζυγίου πληρωµών της Ευρωζώνης, έχουµε δύο χώρες µε πλεονάσµατα, τη Γερµανία και την Ολλανδία και όλες τις άλλες µε ελλείµµατα. Η Γερµανία συγκρατεί κόστος και εισοδήµατα και κάνει dumping το δικό της πρόβληµα. Το πρόβληµα όµως υπάρχει από τη στιγµή που δηµιουργήθηκε η Ευρωζώνη. Έπρεπε η ισχυρότερη χώρα, η Γερµανία, να πεισθεί να απεµπολήσει το ισχυρό της νόµισµα. Η Γερµανία δέχτηκε λέγοντας ότι εγώ θα αντικαταστήσω το ισχυρό µάρκο µε κάτι εξίσου ισχυρό. Αυτό δεν το αντέχουν όλες οι χώρες, όχι µόνο η Ελλάδα αλλά και ισχυρές χώρες, όπως η Γαλλία, που από πλεονασµατική έγινε ελλειµµατική. Οι Άγγλοι έµειναν εκτός ευρώ γι’ αυτό τον λόγο. Νοµίζω ότι τώρα η δοµή της Ευρωζώνης δεν πρέπει να αλλάξει αλλά να προχωρήσει σε αυτά που σχεδιάζονται όπως ο έλεγχος των κρατικών προϋπολογισµών από την ΕΕ και ο συντονισµός των άλλων πολιτικών. Αλλά ο συντονισµός γίνεται στη βάση των χαµηλών ελλειµµάτων και του σκληρού ευρώ. Θα µπορούσαµε να πούµε ότι η υποχώρηση του ευρώ εντάσσεται σε γεωστρατηγική αναµέτρηση; Το σκληρό ευρώ έχει έναν στόχο και αυτός ήταν και ο σκοπός των πρωτεργατών του. Να γίνει διεθνές αποθεµατικό νόµισµα, το οποίο βέβαια προκαλεί ενόχληση σε άλλους εκτός Ευρώπης. Την Ευρώπη τη συµφέρει το φθηνό ευρώ αλλά όλη η κουβέντα γίνεται για το σκληρό ευρώ. Στο 1,5 δολάριο ανά ευρώ θα µπορούσε να πει κανείς ότι είναι καταστροφικό για τις εξαγωγές, στο 1,27 είναι καλύτερα. Όµως, αν έχεις τις δυνάµεις της παραγωγικότητας και της πειθαρχίας και καταφέρεις να είσαι ανταγωνιστικός µε το ευρώ στο 1,5 δολάριο είσαι κερδισµένος. Δεν χάνεις σε ανταγωνιστικότητα και πλασάρεσαι ως ισχυρό αποθεµατικό νόµισµα. Θα έλεγα ότι, µε δεδοµένο ότι η ΕΕ είναι µεγαλύτερος οικονοµικός χώρος από τις ΗΠΑ, µια µακροχρόνια ισορροπία µε το δολάριο θα 30 ΕΠΙΛΟΓΗ

ήταν 1 προς 1. Η Ευρώπη κάνει ιδιαίτερη προσπάθεια να είναι ανταγωνιστική µε το σκληρό ευρώ. Κάποιοι, όπως οι Γερµανοί, έχουν τη δυνατότητα, οι υπόλοιποι είναι θύµατα του σκληρού ευρώ. Πιστεύω ότι η Ευρώπη κάνει λάθος να επιµένει σε πολύ ισχυρό ευρώ.

Δεν θα γίνει Γερµανός ο Έλληνας, δεν θα αλλάξει νοοτροπία, είναι άλλη η κουλτούρα πειθαρχίας του Γερµανού, αλλά τουλάχιστον θα γίνει πιο ορθολογικός.

Πιστεύετε ότι µε τα τωρινά δηµοσιονοµικά µέτρα οδηγούµαστε σε εσωτερική υποτίµηση που θα περιορίζει την κατανάλωση και θα κάνει την έξοδο από την ύφεση ακόµα πιο δύσκολη; Αυτό είναι το µεγάλο στοίχηµα γιατί τα µέτρα µέχρι στιγµής εντείνουν την ύφεση. Υποτίθεται ότι από το τέλος του 2011 θα σταµατήσει η πτωτική πορεία της οικονοµίας. Νοµίζω ότι τα χειρότερα αφορούν το 2010 γιατί το πρόγραµµα της κυβέρνησης είναι εµπροσθοβαρές. Και καλώς είναι εµπροσθοβαρές γιατί αν το παρατείνεις πολύ θα υπάρξει αυτό που λέµε fiscal fatigue και αυτό είναι το χειρότερο. Από το 2ο µισό του 2011 µπορεί να αυξηθεί η ζήτηση. Το µεγάλο θέµα είναι οι επενδύσεις και ιδίως οι ξένες. Αν υπάρξει ως αποτέλεσµα της εσωτερικής υποτίµησης και των διαρθρωτικών µέτρων µια προσέλκυση ξένων επενδύσεων αυτό θα είναι ένα σίγουρο βήµα για την ανάκαµψη. Το πρώτο στοίχηµα είναι να περάσουµε τον κίνδυνο της χρεοκοπίας που ως χώρα το παλεύουµε και µε το µνηµόνιο έχουµε καταστήσει τους εταίρους µας συµµέτοχους. Το δεύτερο στοίχηµα είναι πώς θα υπάρξει ανάκαµψη. Και σε αυτό, κρίσιµες είναι οι ιδιωτικές επενδύσεις. Από πού µπορεί να προέλθει µια αναπτυξιακή ώθηση για την Ελλάδα; Υπάρχουν τοµείς και κλάδοι που µπορούν µε στοχοποιηµένες δράσεις να στηρίξουν τη δραστηριότητα; Ένας τοµέας είναι ο ενεργειακός που έχει µεγάλα περιθώρια στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Άλλος ένας είναι ο τοµέας του τουρισµού-πολιτισµού-εκπαίδευσης. Είχαµε πρόσφατα εδώ έναν Αµερικανό καθηγητή, φιλέλληνα. Μας είπε «έχετε ένα µεγάλο κεφάλαιο στην Ελλάδα το οποίο δεν έχετε αξιοποιήσει καθόλου, την εκπαίδευση. Είναι παράλογο π.χ. να µην έχετε φτιάξει ένα διεθνές κέντρο κλασσικών σπουδών και αρχαιολογίας που θα µπορούσε να έχει 10 χιλ. φοιτητές από το εξωτερικό. Επίσης αγγλόφωνα πανεπιστήµια. Να συνδυάσετε το εξαιρετικό σας κλίµα µε τον πολιτιστικό σας πλούτο, να αξιοποιήσετε ότι έχετε». Γιατί να σπουδάζουν κλασική αρχαιολογία στη σκοτεινιασµένη Αγγλία και Σουηδία και να µην έρχονται εδώ; Αυτές είναι σοβαρές ευκαιρίες και το εισόδηµα που µπορεί να αποφέρουν είναι πολύ σηµαντικό. Η βιοµηχανία για την Ελλάδα σίγουρα δεν είναι το κυρίαρ-

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΡΛΙΡΑΣ

Γιατί χάθηκε η ευκαιρία για τις τράπεζες; Θυµάµαι την εποχή που ήµουνα ενεργός στα τραπεζικά, υπήρχε η φιλοδοξία να γίνουµε περιφερειακό κέντρο της ΝΑ Ευρώπης. Τα καλά χρόνια, της δυνατής Ελλάδας, υπήρξε επέκταση των επιχειρήσεων στην περιοχή αλλά δεν αξιοποιήσαµε τις δυνατότητες που υπήρχαν να γίνει η Αθήνα κέντρο χρηµατιστηριακό, τραπεζικό. Και τώρα αν γίνουν συµπράξεις µε ξένες τράπεζες, αναγκαστικά λόγω συγκυρίας, τα κέντρα λήψης αποφάσεων θα φύγουν από την Ελλάδα. Ξεκινήσαµε καλά. Που χάθηκε το τρένο; Φταίει η κρίση; Και η κρίση. Εγώ έχω µια θεωρία γεωστρατηγική. Για να παίξεις περιφερειακό ρόλο πρέπει να έχεις περιφερειακά ισχυρά πολιτικά χαρτιά. Η Ελλάδα δεν τα είχε. Δεν τα είχε είτε γιατί η Τουρκία αναπτύσσεται ραγδαία και έχουµε έναν σοβαρό περιφερειακό ανταγωνιστή είτε γιατί στις χώρες της Βαλκανικής µπήκαν συγχρόνως και παράγοντες από ισχυρότερες χώρες. Η περίπτωση της ΠΓΔΜ είναι το πιο ισχυρό παράδειγµα. Εκεί το παιχνίδι χάθηκε πολιτικά. Χώρες όπως η Γερµανία ανέπτυξαν δικούς τους µηχανισµούς. Οι συνθήκες ήταν τέτοιες που αποµάκρυναν το όραµα του ισχυρού περιφερειακού πόλου για την Ελλάδα. Έχουµε πολλές επιχειρήσεις στα Βαλκάνια, ισχυρές αλλά η επέκτασή τους στην περιοχή έγινε ασυντόνιστα. Αυτό που κάνει ο Αµερικανός πρέσβης ή ο Γάλλος, που πηγαίνει στα υπουργεία και προωθεί τα συµφέροντα των επιχειρήσεων της χώρας του, αναγνωρίζοντας ότι αυτό είναι το συµφέρον της χώρας του, αυτό δεν το κάναµε. Δεν υπήρχε στήριξη ούτε µακροχρόνιο σχέδιο. Και µπορώ να το πω και για τις τράπεζες, κάτι που γνωρίζω προσωπικά. Ως διευθύνων σύµβουλος της Ιονικής Τράπεζας είχα ανοίξει το πρώτο υποκατάστηµα τράπεζας στη Βουλγαρία το 1995. Δεν υπήρχε στήριξη και σχέδιο από τη κυβέρνηση, µόνο η φράση: «µπράβο, κάντε το». χο στοιχείο της οικονοµίας και το µέλλον είναι στις υπηρεσίες. Επίσης, έχουµε µια καλή γεωργία.

Δεν το ακούµε συχνά αυτό. Η κυρίαρχη εκτίµηση είναι ότι η ελληνική γεωργία πεθαίνει. Δεν πεθαίνει καθόλου. Αυτό που έχει περάσει ανεπιστρεπτί είναι το µοντέλο «έχω 10 στρέµµατα, κάθοµαι στο καφενείο και εισπράττω και έχω τον µετανάστη που µου καλλιεργεί το βαµβάκι το οποίο επιδοτείται». Όσοι έχουν µπει σε τυποποιηµένα προϊόντα υψηλής ποιότητας έχουν βρει διεξόδους στις ξένες αγορές και στην ελληνική. Πρέπει ο παραγωγός να παράγει σύµφωνα µε τις προτιµήσεις του καταναλωτή που αλλάζουν. Οι υπηρεσίες πάντως θα δώσουν την ώθηση, η ναυτιλία, ο τουρισµός, η εκπαίδευση γιατί στις τράπεζες οι ευκαιρίες χάθηκαν.

IN FO • Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946.

• Σπούδασε στο οικονοµικά στην ΑΣΟΕΕ και πήρε το διδακτορικό του δίπλωµα στα οικονοµικά από το University of Rochester. • Έχει διδάξει στο University of Pittsburgh και στο Universite d’ Aix-Marseille II, και από το 1978 είναι Καθηγητής του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών. Οι ειδικότητές του είναι η Μακροοικονοµική και η Νοµισµατική Θεωρία και Πολιτικής. Έχει δηµοσιεύσει πολλά επιστηµονικά άρθρα και βιβλία, και έχει διατελέσει υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, και πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Ιονικής Τράπεζας. ΕΠΙΛΟΓΗ 31

32 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 33

follow link

34 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 35

follow link

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΟΙ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ & το πείραµα Ελλάδα Μια οικονοµία µε στέραιες βάσεις ήταν πάντα για την Ελλάδα το ζητούµενο και παρέµεινε ευσεβής πόθος από γενιά σε γενιά πολιτικών, που όµως θυσίασαν στην αναβλητικότητα τις µεταρρυθµίσεις για µία διατηρήσιµη ανάπτυξη. Σήµερα, ο Γιώργος Παπανδρέου περπατά στον µονόδροµο των µεταρρυθµίσεων µε το ίδιο ζητούµενο. Το στοίχηµα αυτή τη φορά είναι να βγει αληθινό το καλό σενάριο εξόδου της χώρας από την ύφεση, θέτοντας παράλληλα τις προϋποθέσεις για µία ανάπτυξη που θα διατηρηθεί στο µέλλον, αν και το κακό σενάριο δεν έχει αποκλειστεί οριστικά. Από την ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

κλασική οικονοµική θεωρία, αυτή που διδαχτήκαµε σ το πανεπιστήµιο, πρεσβεύει ότι, σε περίοδο που δεν χαρακτηρίζεται από συνθήκες κρίσης, τα δηµόσια ελλείµµατα (µε τα οποία υποτίθεται δίνεται αναπτυξιακή δυναµική στην οικονοµία) δεν µεταβάλλουν το επίπεδο του παραγόµενου προϊόντος στη χώρα. Ο λόγος είναι ότι η όποια άνοδος της ζήτησης πυροδοτούν, αντισταθµίζεται από τη µείωση των επενδύσεων που προκαλεί η άνοδος των επιτοκίων, η οποία µε τη σειρά της είναι συνέπεια των αυξανόµενων δανειακών αναγκών του Δηµοσίου. Παράπλευρη απώλεια είναι η στρεβλή κατανοµή των πόρων στην οικονοµία υπέρ της κατανάλωσης και η αυξανόµενη εξάρτηση από ξένους χρηµατοδότες. Από την άποψη αυτή η Ελλάδα της τελευταίας τριακονταετίας θα µπορούσε να αναφέρεται στα βιβλία που διδάσκονται στους φοιτητές ως το καλύτερο παράδειγµα επιβεβαίωσης της θεωρίας. Η πορεία µιας χώρας που στήριξε τις ελπίδες ανάπτυξης από τις αρχές της δεκαετίας του ‘80 σε ένα πείραµα διπλασιασµού και τριπλασιασµού του ελλείµµατος της κρατικής διαχείρισης και αλµατώδους αύξησης του δηµοσίου χρέους, χωρίς να πετύχει σηµαντικά ψηλότερους ρυθµούς ανάπτυξης και -τελικά- µείωση της κοινωνικής ανισότητας. Από αυτή την άποψη το 36 ΕΠΙΛΟΓΗ

πείραµα του τότε πρωθυπουργού, Ανδρέα Παπανδρέου, απέτυχε. Η γενική εικόνα της δεκαετίας περιγράφεται από πολύ χαµηλή ανάπτυξη µε εξαίρεση τρία µόνο χρόνια και µείωση των επενδύσεων. Την επόµενη δεκαετία, του ‘90, τα δηµόσια ελλείµµατα διατηρήθηκαν υψηλά, µε πρόσθετη επιβάρυνση από τους τόκους του δηµοσίου χρέους που είχαν πλέον αυξηθεί αλλά και από τα χρεολύσια που εκτοξεύθηκαν. Η αντίστροφη µέτρηση για την κρίση είχε ήδη αρχίσει. Υπήρχε όµως η ανάκαµψη του ρυθµού ανάπτυξης το 2ο µισό της δεκαετίας και των επενδύσεων και η Ελλάδα ωραιοποιούσε την κατάσταση των δηµόσιων οικονοµικών της στην προσπάθεια να γίνει µέλος της Ευρωζώνης. Το πρόβληµα όµως µετατίθετο στο µέλλον. Οι περίφηµες διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις έµεναν στα χαρτιά, αφού καµιά κυβέρνηση δεν αναλάµβανε το πολιτικό κόστος που συνεπάγονταν και δεν µπορούσε (ή δεν προσπάθησε καν) να πείσει τους πολίτες ότι το κόστος διασφάλισης των κεκτηµένων δεν θα το άντεχε µεσοπρόθεσµα η οικονοµία. Ο δηµόσιος τοµέας λειτουργούσε σε καθεστώς αδιαφάνειας και ανεπαρκούς λογοδοσίας στον βασικό χρηµατοδότη του, τον Έλληνα φορολογούµενο, εκτρέφοντας τη διαφθορά, µε τη σπατάλη να αποτελεί τον γενικό κανόνα. Τη δεκαετία του 2000, οι δαπάνες εξυπηρέτησης του συνεχώς αυξανόµενου δηµοσίου χρέους έφθασαν να αναλογούν περίπου

CONCEPT ALLMEDIA CREATIVE

ΕΠΙΛΟΓΗ 37

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

στο 15% του ετήσιου παραγόµενου προϊόντος της χώρας. Τα υπόλοιπα είναι λίγο πολύ γνωστά. Οι υψηλοί ρυθµοί ανάπτυξης ως το 2008 τροφοδοτούνταν µε δανεικά, καθώς στηρίζονταν κυρίως στην κατανάλωση που βασίστηκε στην εκρηκτική άνοδο της καταναλωτικής πίστης. Έτσι, φθάσαµε στην τωρινή κρίση. Επόµενο ήταν οι ξένοι δανειστές µας να συνειδητοποιήσουν την επισφαλή θέση µιας οικονοµίας µε υψηλό εσωτερικό και εξωτερικό χρέος, και να κλείσουν τη στρόφιγγα των νέων δανείων. Αναγκαστικά η Ελλάδα κάνει αυτό που έπρεπε να κάνει εδώ και πολλά χρόνια. Αλλάζει, γιατί µας το επιβάλλουν η ΕΕ και το ΔΝΤ. Προχωρά σε µεταρρύθµιση µιας οικονοµίας που λειτουργούσε σε ένα ιδιότυπο καθεστώς προστατευτισµού, αγκυλώσεων και ρυθµίσεων, που έκλεινε τα µάτια στις εξελίξεις στο διεθνές περιβάλλον που έδειχναν σαφέστατα την ανάγκη για µεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα και τις ευκαιρίες που αυτό προσέφερε. Από αυτές τις αλλαγές και µόνο µπορεί να προέλθει η έξοδος από την ύφεση και η διατηρήσιµη ανάπτυξη. Γιατί σύµφωνα µε την οικονοµική θεωρία, σε περίοδο κρίσης και ανεπαρκούς ζήτησης η άνοδος των δηµοσίων ελλειµµάτων µπορεί να στηρίξει τη δραστηριότητα. Αυτό άλλωστε αποτελεί και τη θέση του ΔΝΤ και του G20, γι’ αυτό και συστήνουν σταδιακή µόνο µείωση των ελλειµµάτων στις ανεπτυγµένες χώρες το επόµενο διάστηµα. Για την Ελλάδα όµως υπαγορεύεται δραστική µείωση των ελλειµµάτων, µιας και δεν υπάρχουν πλέον δυνατότητες χρηµατοδότησής τους. Από αυτή την άποψη η Ελλάδα πορεύεται µε αντίθετους ανέµους. Το τωρινό πείραµα θα αποδείξει την αναπτυξιακή δυναµική των µεταρρυθµίσεων. Διαφορετικά η έξοδος από την τωρινή ύφεση θα καθυστερήσει και το κόστος της ύφεσης, σε όρους απώλειας ευηµερίας και υψηλής ανεργίας, θα αυξάνεται.

α ν µ ια π α ρτ ίδ α σ κα κιού µοιάζει η τωρινή άσκηση της οικονοµικής πολιτικής στην Ελλάδα. Όπου οι κ ινήσ ε ις τ ης κυβέρνησης υπαγορεύονται από τις επιταγές του ΔΝΤ και της ΕΕ σε µια αναµέτρηση µε τις δυνάµεις της ύφεσης και άγνωστο Χ τη δυνατότητα της πραγµατικής οικονοµίας να αντιδράσει στη λιτότητα και την έλλειψη

ρευστότητας στην αγορά. Η έκβασή της θα καθορίσει τη µελλοντική πορεία της χώρας. Η έκθεση των ελεγκτών της τρόικας ήταν θετική και απελευθερώνει την εκταµίευση της δεύτερης δόσης του δανείου, στα πλαίσια του µνηµονίου, το θέµα όµως είναι τι περιµένουµε το επόµενο διάστηµα. Μπορεί µέχρι τώρα τα πράγµατα να εξελίχθηκαν σχετικά καλά, από την άποψη ότι οι στόχοι του προϋπολογισµού επιτυγχάνονται µε τη δραστική µείωση των δαπανών. Τώρα όµως που τα έσοδα παρουσιάζουν σηµαντική υστέρηση σε σχέση µε τους στόχους, χτυπά ένα ακόµα καµπανάκι κινδύνου για τον υπουργό Οικονοµικών. Σε µια οικονοµία σε βαθιά ύφεση πόσο εφικτό είναι να εισπράξει αυξηµένα φορολογικά έσοδα; Πόσο εφικτός είναι ο στόχος αύξησής τους κατά 14% όταν το ονοµαστικό αεπ αυξάνεται οριακά µόνο; Η πάταξη της εκτεταµένης φοροδιαφυγής ιδίως στα υψηλά εισοδήµατα σίγουρα θα συµβάλλει, όµως χωρίς αµφιβολία δεν αρκεί. Μια µατιά σ την εικόνα της οικονοµίας και στις προοπτικές της ως το 2015 αρκεί για να διαπιστώσει κανείς την τιτάνια προσπάθεια που απαιτείται από όλους αλ λά και τη δοκιµασ ία στις αντοχές της κοινωνίας όταν η ανεργία αυξάνεται ραγδαία. Με τη βιοµηχανική παραγωγή να µειώνεται, τις λιανικές πωλήσεις, την οικοδοµική δραστηριότητα και τις επενδύσεις σε αρνητική περιοχή, τις εισπράξεις από τον τουρισµό να υποχωρούν, τις παραγγελίες της βιοµηχανίας να ανακάµπτουν οριακά πρόσφατα µόνο χάρη στη ζήτηση από το εξωτερικό, τις επιχειρήσεις να αναφέρουν, σ τη µεγάλη πλειοψηφία τους, στενότητα ρευστότητας και τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια των τραπεζών σε άνοδο, µε το καµπανάκι κινδύνου για τα ασφαλιστικά ταµεία να κτυπά η µείωση των ασφαλισµένων µόνο σ το ΙΚΑ κατά 100 χιλ. από την αρχή του χρόνου, η εικόνα που εκπέµπεται είναι αυτή µιας οικονοµίας που χρειάζεται απαραιτήτως µια τονωτική εν ίσ χυση. Και αυτό µέ χρι να αποδώσουν οι µεταρρυθµίσεις που σχεδιάζονται σε όλα τα µέτωπα. Τα αποτελέσµατα της µέχρι τώρα πορείας του προγράµµατος εγγυοδοσίας µικρών και πολύ µικρών επιχειρήσεων ΤΕΜΠΜΕ που θα έδινε ανάσα ρευστότητας στις επιχειρήσεις είναι απογοητευτικά λόγω τις απροθυµίας των τραπεζών. Μόνη διέξοδος στην παρούσα φάση είναι η ταχύτατη αξιοποίηση, χωρίς γραφειοκρατικές διαδικασίες, των κεφαλαίων του ΕΣΠΑ και η ταχύτατη προώθηση του αναπτυξιακού νόµου. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων µπορεί να κα-

λύψει την εθνική συµµετοχή στο ΕΣΠΑ, που το καταχρεωµένο ελληνικό κράτος δεν µπορεί να καταβάλλει. Και αυτά χωρίς να χαθεί άλλος πολύτιµος χρόνος. Μόνο έτσι µπορεί να τονωθεί η οικονοµία στην τωρινή φάση. Με εξωτερική βοήθεια, αρκεί να την αξιοποιήσουµε. Σε συνδυασµό µε την ανάκαµψη της παγκόσµιας οικονοµίας που θα τονώσει τη ζήτηση για τις ελληνικές εξαγωγές, αποτελεί το καλό σενάριο.

ο κακό σε νάριο αναφέρε ται σ ε αδυναµία ανάκαµψης των φορολογικών εσόδων, λόγω της ύφεσης και αδυναµίας του φοροεισπρακτικού µηχανισµού, µε αποτέλεσµα τη λήψη νέων µέτρων που θα εντείνουν την ασφυξία στην αγορά, και εξωγενώς σε νέα ύφεση στην παγκόσµια οικονοµία. Το πρώτο ενδεχόµενο, την ύφεση στην εγχώρια αγορά, µπορούµε µε συντονισµένες προσπάθειες να την ελέγξουµε ώστε να περιορίσουµε την έκτασή της, το δεύτερο όχι.

Έλλειµµα γενικής κυβέρνησης % αεπ 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

-4,5 -9,8 -7,6 -10,3 -10,6 -12,5 -9,3 -10,4 -11,5 -14,4 -16,1 -11,5 -12,8 -13,8 -10,0 -10,2 -7,4 -6,6 -4,3 -3,4 -3,7 -4,5 -4,8 -5,6 -7,3 -5,2 -3,6 -5,1 -7,7 -13,6 -8,1

∆ηµόσιο χρέος % αεπ 23,8 34,2 38,7 44,3 53,2 51,6 65,0 72,4 65,8 69,2 90,1 92,3 98,7 111,6 109,3 108,7 111,3 114,0 112,4 112,3 101,8 103,7 101,5 97,3 98,6 100,0 97,8 95,7 99,2 115,1 133,0

Tόκοι και χρεολύσια δηµοσίου χρέους % αεπ 3,1 4,0 3,5 4,4 3,7 6,6 7,0 11,5 7,5 8,7 12,4 15,4 20,2 19,1 24,5 22,5 23,8 20,5 18,8 17,5 17,4 15,4 19,2 18,0 16,0 16,1 12,6 14,7 15,5 17,5 13 ,3

ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ Για φέτος και το 2011 προβλέπεται µείωση του ακ. εγχώριου προϊόντος 4% και 2,6% και χαµηλή ανάπτυξη ως το 2015, η ανεργία από 12% του εργατικού δυναµικού φέτος θα αυξηθεί στο 14%-15% την τετραετία 2011-2014, η ιδιωτική κατανάλωση και οι επενδύσεις θα υποχωρούν 4% και 11% αντίστοιχα τη διετία 2010-2011 µε µικρή µόνο ανάκαµψη την επόµενη τριετία. Οι τόκοι του δηµοσίου χρέους θα αυξάνονται τα επόµενα χρόνια, από 12 δισ. ευρώ το 2009 σε σχεδόν 20 δισ. το 2010, λόγω της µεγάλης ανόδου των επιτοκίων δανεισµού του Δηµοσίου, και µε δεδοµένο ότι το µεγαλύτερο τµήµα του ελληνικού χρέους κατέχουν ξένοι επενδυτές συνεπάγεται ακόµα µεγαλύτερη αφαίµαξη πόρων προς το εξωτερικό. Αν σε όλα αυτά προσθέσουµε το ότι το δηµόσιο χρέος το 2015 θα βρίσκεται στο 139% του αεπ της χώρας, δηλαδή µετά από µια πενταετία σκληρής λιτότητας θα βρίσκεται ψηλότερα από το τωρινό 133%, που σηµαίνει ότι θα απαιτηθεί νέος γύρος προσπαθειών για να µην βρεθούµε πάλι στα όρια της χρεοκοπίας, µόνο οπλισµένοι µε αποφασιστικότητα και αισιοδοξία θα τα καταφέρουµε.

Ρυθµός ανάπτυξης

1,8 0,1 0,4 0,4 2,8 3,1 1,6 -0,5 4,5 3,4 0,0 3,1 0,7 -1,6 2,0 2,1 2,4 3,5 3,4 3,4 4,4 4,2 3,4 5,9 4,6 2,2 4, 5 4,5 2,0 -2,0 -4,0

Μεταβολή κατανάλωσης

0,2 2,0 3,9 0,3 1,7 3,9 0,7 1,2 3,6 6,0 2,6 2,8 2,4 -0,8 2,0 2,4 2,4 2,7 3,5 2,5 2,0 5 ,0 4 ,7 3,3 3,6 4,6 5,3 3,3 2,3 -1,8 -1,0

Μεταβολή επενδύσεων

Ποσοστό φτωχών στον πληθυσµό

-6,5 -7,5 -1,9 -1,3 -5,7 5,2 -6,2 -5,1 8,9 7,1 5,0 4,8 - 3,2 -3,5 -2,8 4,2 8 ,4 6 ,8 10,6 11,0 8,0 4,8 9,5 11,8 1,4 -4,5 9,8 4,6 -7,4 -13,9 -1,6

23,0 22,0 21,0 21,0 21,0 21,0 20,0 20,0 20,0 21,0 19,9 19,6 20,0 21,0 20,0 20,0

ΕΠΙΛΟΓΗ 39

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

1981-’89

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

1981-‘85 Η επεκτατική δηµοσιονοµική πολιτική του Ανδρέα Παπανδρέου δηµιούργησε υπερβάλλουσα ζήτηση πέραν των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονοµίας που µετατράπηκε σε πληθωρισµό.  1985-‘87 Η ραγδαία άνοδος του ελλείµµατος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και του πληθωρισµού οδήγησαν σε στροφή 180 µοιρών στην οικονοµική πολιτική και στο πρόγραµµα σταθεροποίησης, το 1985, του υπουργού Οικονοµίας Κώστα Σηµίτη που διαδέχθηκε τον Γερ. Αρσένη. Οι αυξήσεις µισθών των προηγούµενων ετών εξανεµίστηκαν από τον πληθωρισµό και την πολιτική λιτότητας. 1988 –‘89 Επιστροφή στα µεγαλύτερα δηµόσια ελλείµµατα. Χαρακτηριστικό το προεκλογικό µήνυµα του Ανδρέα Παπανδρέου στον υπουργό Οικονοµικών «Τσοβόλα δωσ’ τα όλα». Την περίοδο της διακυβέρνησής του το δηµόσιο χρέος υπερδιπλασιάστηκε.

1990-‘93

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ  Σε µια προσπάθεια εφαρµογής φιλελεύθερης πολιτικής συνάντησε ισχυρές αντιδράσεις. Στη θητεία του πέτυχε µείωση του πληθωρισµού, το δηµόσιο έλλειµµα και χρέος όµως συνέχισαν να αυξάνονται.

1993-1996 ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

 Σε όλο το επόµενο διάστηµα ως την προσφυγή στο ΔΝΤ, παρά τις προσπάθειες σταθεροποίησης των δηµόσιων οικονοµικών δεν δόθηκε έµφαση στον εξορθολογισµό της λειτουργίας του δηµόσιου τοµέα και τη µη επέκτασή του µε αποτέλεσµα τη συνεχή άνοδο του δηµοσίου χρέους και σε ποσό µεγαλύτερο από τα ετήσια ελλείµµατα του προϋπολογισµού. Στη δεύτερη περίοδο διακυβέρνησής του οι δαπάνες εξυπηρέτησης του δηµοσίου χρέους αναλογούν στο 25% του αεπ της χώρας καθώς το δηµόσιο έλλειµµα µειώνεται, όµως µε τη µέθοδο των «κρυφών ελλειµµάτων» το δηµόσιο χρέος αυξάνεται. Το αδιέξοδο ήδη διαγράφεται.

1996-2004 ΚΩΣΤΑΣ ΣΗΜΙΤΗΣ

 Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από σχετικά σταθερή ανάπτυξη, µε την ώθηση και των επενδύσεων για την 40 ΕΠΙΛΟΓΗ

προετοιµασία των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004. Συγχρόνως όµως αυξάνεται το εξωτερικό έλλειµµα και το έλλειµµα του δηµόσιου τοµέα, η ανταγωνιστικότητα της χώρας συνεχίζει να υποχωρεί και το ζητούµενο παραµένει η εξασφάλιση της δηµοσιονοµικής σταθερότητας. Με τη χώρα στο ευρώ από το 2001 αρχίζει να διαφαίνεται ότι η συµµετοχή στο ενιαίο νόµισµα δεν αρκεί για τη διασφάλιση της ανάπτυξης αν δεν προωθηθούν µεταρρυθµίσεις για µια ανταγωνιστική οικονοµία.

2004-2009 ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ

 Με υψηλές προσδοκίες για επανίδρυση του κράτους, δεν κατάφερε να προωθήσει τις µεταρρυθµίσεις εκείνες που θα απέτρεπαν τη σπατάλη στον δηµόσιο τοµέα και θα συγκρατούσαν τα ελλείµµατα. Με οριακή πλειοψηφία στη Βουλή µετά τις εκλογές του 2008, απέρριψε τις εισηγήσεις του υπουργού Οικονοµίας, Γιώργου Αλογοσκούφη, από το καλοκαίρι του 2008 για λήψη µέτρων συγκράτησης των δηµοσίων ελλειµµάτων. Ο δηµοσιονοµικός εκτροχιασµός ήταν αναπόφευκτος, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι δαπάνες του δηµοσίου από 43% του αεπ της χώρας το 2006 αυξήθηκαν σε 47% το 2008. Τέλειωσε τη θητεία του µε το έλλειµµα του δηµόσιου τοµέα στο 13,6% του αεπ και το δηµόσιο χρέος στο 115%, όσο περίπου και το 1993. Η εικόνα των οικονοµικών του κράτους από το 1980, οι ισχυρές αντιστάσεις της κοινωνίας (και της αντιπολίτευσης) σε όποια αλλαγή που θίγει κεκτηµένα και οι µεγάλες ανεπάρκειες της διακυβέρνησής του έκαναν την πορεία προς το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο προδιαγεγραµµένη.

2009- Σήµερα

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Δηµοσιοποίησε τα προβλήµατα της Ελλάδας σε τέτοιο βαθµό ώστε η χώρα να µην µπορεί να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές. Συγχρόνως όµως πέτυχε να αναδείξει τα προβλήµατα της χώρας σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο εξασφαλίζοντας την αλληλεγγύη των ευρωπαίων εταίρων µας. Η Ελλάδα προχωρά σε διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις και µείωση των δαπανών του δηµοσίου, τοµές που ο πρωθυπουργός δεν θα µπορούσε να προωθήσει αν δεν είχε γίνει σαφές στην κοινωνία ότι δεν υπάρχει εναλλακτική οδός παρά µόνο η χρεοκοπία, µεταθέτοντας το πολιτικό κόστος στις προηγούµενες κυβερνήσεις και το ΔΝΤ και την ΕΕ που µας τις επιβάλλουν. Μένει να αποδειχθεί αν θα µπορέσει, κινητοποιώντας την κρατική µηχανή αλλά και µε τη βοήθεια του ιταλού Τοµάζο Πάντοα Σκιόπα στη θέση του οικονοµικού του συµβούλου –ο πρώτος ξένος οικονοµικός σύµβουλος Έλληνα πρωθυπουργού– να διασφαλίσει ένα ευνοϊκό επιχειρηµατικό περιβάλλον και να οδηγήσει τη χώρα στην έξοδο από την ύφεση. ΕΠΙΛΟΓΗ 41

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

TΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΕΝΣΤΙΚΤΩΝ Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και το ένστικτο της αυτοκαταστροφής, χαρακτηρίζουν δραµατικά τη συµπεριφορά των Ελλήνων, και όχι µόνο στην οικονοµία. Από τα δύο, το δεύτερο είναι συνήθως βραχείας διάρκειας αλλά υψηλής έντασης και βαρύτατων συνεπειών, όπως διδάσκει η ιστορία της χώρας.

42 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΡΧΕΓΟΝΑ ΕΝΣΤΙΚΤΑ

& ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΟΚΡΑΤΙΑ Μικρές επιχειρήσεις που αντιστέκονται στην αλλαγή και την καινοτοµία, οικογενειοκρατία που καταστρέφει τον δυναµισµό των νέων. Σε µεγάλο βαθµό τα χαρακτηριστικά µιας οικονοµίας και των πολιτών της που επαναπαύθηκαν στα δανεικά και την ευρωπαϊκή βοήθεια και τώρα ξυπνούν βίαια σε έναν διαφορετικό κόσµο. Από τον ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

ίναι κιόλας διαπιστωµένο και αποτυπωµένο σ ε ά π ο ψ η γ ια τ η φύσ η τ ης Οικονοµίας, ότ ι τ α α ρχέ γονα έ νσ τ ικ τα, µερικοί τα αποκαλούν «Animal Spirits», επηρεάζουν σηµαντικά τον «οικονοµικό άνθρωπο». Ανάµεσά τους δύο, το έ νσ τ ικ το τ ης αυτοσ υν τ ήρησ ης και το ένστικτο της αυτοκαταστροφής, χαρακτηρίζουν δραµατικά τη συµπεριφορά των Ελλήνων, και όχι µόνο σ την οικονοµία. Από τα δύο, το δεύτερο είναι συνήθως βραχείας διάρκειας αλλά υψηλής έντασης και βαρύτατων συνεπειών, όπως διδάσκει η Ελληνική ιστορία. Το πρώτο επέτρεψε στους κατοίκους αυτής της χώρας µια συνε χή και αδιάλειπτη

παρουσία και µε µια εξελισσόµενη γλώσσα, πανάρχαια, να δηµιουργήσουν ιστορικά παραδείγµατα και περιόδους όπου «µικροί αυτοί» να προβάλλονται στο παγκόσµιο προσκήνιο. Όχι πάντα εποικοδοµητικό, αυ τό το εκρηκ τ ικό µίγµα σ υµπεριφορών, σε µια κοινωνία ανοιχτή σ τους ανέµους, «εξοπλισµένη» µε εκατοµµύρια οχήµατα, κινητά τηλέφωνα που υπερβαίνουν τον πληθυσµό και όλα τα άλλα εξαρτήµατα της λεγόµενης παγκοσµιοποίησης, απαιτ εί συµπεριφορέ ς και χειρισµούς του λαού της και των ηγητόρων της, εντελώς ασυνήθιστους. Και σ’ αυτό υστερούν και οι δυο σχεδόν απελπιστικά επιπόλαια. Σε αυτό το πλαίσιο, ένα ελληνικό παράδοξο της οικονοµίας, το οποίο και απασχολούσε την

προηγούµενη υπουργό Οικονοµίας, Λούκα Κατσέλη, που µαταιοπονούσε εν προκειµένω, και θα απασχολήσει τον τωρινό υπουργό, Μιχάλη Χρυσοχοϊδη, είναι το γεγονός ότι ενώ η ζήτηση αγαθών συρρικνώνεται, ο πληθωρισµός αυξάνεται. Ας επιχειρήσουµε µια, ας το πούµε ερµηνεία. Η ορολογία που χρησιµοποιούσε η κυρία Υπουργός για το φαινόµενο είναι «η µάχη των τιµών», δηλαδή µια προσπάθεια παραλληλισµού της πτώσης της ζήτησης, λόγω της κάµψης των εισοδηµάτων, µε την έξαρση του πληθωρισµού. Συµβούλια, εκκλήσεις, παροτρύνσεις προς τους παραγωγούς και διανοµείς αγαθών, να απορροφήσουν το σοκ της επιβολής νέων φόρων, επιβαρύνσεων και άλλα χιλιοειπωµένα, χωρίς αποΕΠΙΛΟΓΗ 43

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

τέλεσµα τουλάχιστον για την ώρα. Η ε λ λην ική οικονοµία συν τ ίθε ται από µυριάδες µικρές και µικροµεσαίε ς επιχειρήσεις, γ ια µ ε ρικο ύς αποτελούν το 75% της οικονοµίας, µε µια ιδιότυπη δοµή. Οι επιχε ιρήσεις αυτ έ ς ανήκουν κατά βάση σ την οικογένεια, γονείς-παιδιά και τ ην ευρύ τ ε ρη, διευθύνον ται από µέλος της οικογένειας, κατά κανόνα τον πατέρα, και οι απασ χολούµενοι σ τερούν ται οποιασδήποτε νοµοθε τηµέ νης εργασ ιακής σ χέσης, εξασφαλίζοντας τη διαβίωσή τους. Δεν υπάρχουν αµοιβές, ωράρια, δεν είναι όλοι ασφαλισµένοι. Καµιά φορά στον πυρήνα προστίθενται εξωτερικοί εργαζόµενοι, περιστασιακοί ή µόνιµοι. Και κυρίως οι νέοι και οι γυναίκες, αυτές περισσότερο, ζουν σε ένα καµιά φορά αποπνικτικό πατερναλισµό. Συνήθως «γεωγραφικά» λειτουργούν οµαδοποιηµένες κατά το αν τικείµενο, θυµίζον τας τα παλαιά ανατολίτικα παζάρια, µε παρόµοια αγαθά που ρίχνει στην αγορά ο αφέντης, είτε ως βιοτέχνης παραγωγός, είτε ως ενδιάµεσος έµπορος. Τα «αφεντικά» συνοµιλούν µε τους οµολόγους τους µιας και είναι κοινά τα προβλήµατα, και µεταξύ τους υπάρχουν άτυποι κανόνε ς συµπεριφοράς τους οποίους σέβονται. Τα αγαθά που προσφέρουν τιµολογούνται έτσι ώστε να καλύπτουν τα έξοδα της επιχείρησης, τις ανάγκες της ευρύτερης οικογένειας, αφήνοντας και κάτι στην άκρη για τις δύσκολες ώρες. Δεδοµένου ότι δεν λειτουργούν αν ταγων ισ τ ικά, αλ λά απλώς παράλληλα, και µε πολύ όµοια προβλήµατα µε ταξύ οµότ ε χ νων, διαµορφώνεται ένα επίπεδο τιµών ενστικτωδώς, γιατί παρ’ όλο που είναι οργανωµένοι, δεν µπορεί κανείς να πει ότι υπάρχει ένα είδος «συνοµωσίας» στη διαµόρφωση των τιµών. Την ήσυχη λειτουργ ία τους και τη διαβαθµισµένη ζωή τους, τροµάζει η καινοτοµία, και η αναταραχή που βάζει σε κίνδυνο τα οικονοµικά των επιχειρήσεων, όταν δέ χον ται δηλ. σ ήµα τ α κα ι π λ ήγ µα τ α έξ ω θ ε ν. Η αντίδραση αυτών των επιχειρήσεων 44 ΕΠΙΛΟΓΗ

Νέος υπουργός, ίδια προβλήµατα. Ενώ η ζήτηση αγαθών συρρικνώνεται, ο πληθωρισµός αυξάνεται. Το ελληνικό αυτό παράδοξο απασχολούσε την Λούκα Κατσέλη και προβληµατίζει τον Μιχάλη Χρυσοχοϊδη.

και κατ’ επέκταση της οικονοµίας, όταν επιβάλλονται νέοι φόροι, ή αυξάνεται η τιµή των καυσίµων ή του ηλεκτρικού ρεύµατος, ή του νερού και άλλων είναι αµυντική, το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Οι επιχειρήσεις αντί να απορροφούν, αντιθέτως ανεβάζουν τις τιµές, ακόµη και αν οι αυξήσεις δεν τους πλήτ τουν άµεσα. Έτσι από τη λειτουργία της αυτοσυντήρησης, τα «αφεντικά» ως σ ύνολο πια οδηγούν σ τ ην απορ ρύθµιση της αγοράς. Ελπίζουν ότι µε µειωµένο τζίρο και αύξηση των τιµών θα διατηρήσουν τις απολαβές των επιχειρήσεών τους; Ό,τι και να ελπίζουν αυτοκαταστρέφονται. Είναι προφανές ότι αυτή η κατ’ ευφηµισµόν αγορά, η οποία συνήθως προβάλλεται ως η αγορά που ταιριάζει µε την ελληνική ιδιοσυγκρασία και τ η µυθολογ ία ότ ι έ τσ ι ξ εκ ίνησαν και οι «Μεγάλοι», απαγορεύει δοµικές αλλαγές… και οι µεγάλοι που προκύπτουν είναι εκείνοι οι ελάχιστοι οι οποίοι βγήκαν έξω από τον βάλτο. Αυτή η οικονοµική λειτουργία αντιστέκεται ακόµη, αλλά η βίαιη εξυγίανσή της από την εισβολή των µεγαλοκατασ τηµάτων και των αλυσίδων διανοµής επέρχεται. Είναι σαφές ότι θα επιζήσουν κυρίως µικρές βιοτεχνικές επιχειρήσεις που θα παραλ ληλίσουν την παραγωγή τους µε τις σύγχρονες ανάγκες, µε καινοτόµες ιδέες … και οι ελάχιστοι «ΕΒΓΑτζήδες» οι οποίοι δουλεύουν άνευ ωραρίου λειτουργίας. Τι πιο χαρακτηρισ τικό ότι π.χ. σ το κυρίως Κολωνάκι δεν υπάρχει κανένα µπακάλικο, δυο µόνο µανάβικα, µια σύγ χρονη µεσαία επιχείρηση, και ένα σούπερ µάρκετ … Τους άλλους τους πήρε κιόλας η µπόρα. Τα παραπάνω ήταν κιόλας γραµµένα όταν έπεσε σ τα χέρια του γράφοντος ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον, και λίγο σκληρό άρθρο της Φιλοµήλας Τσουκαλά (2010, The New York Times News Service), καθηγήτριας –δεν σηµειώνεται τίνος τοµέα– στο Georgetown University των ΗΠΑ, γραµµένο µε βάση και την προσωπική της εµπειρία. Η κα Τσουκαλά φρονεί ότι η ε λ λην ική οικονοµία,

στο τµήµα της που ελέγχεται από την οικογένεια είναι η γάγγραινα της ελληνικής κοινωνίας. Φρονεί ακόµη ότι το 75% των µικροµεσαίων οικογενειακών επιχειρήσεων απορροφά µε τις αναχρονισ τικές δοµές των εργασιακών σχέσεων το ενεργητικό των µελών της, είτε των νέων είτε των γυναικών, αποκλείοντας την οποιαδήποτε ελπίδα µεταρρύθµισης και εκσυγχρονισµού της ελληνικής οικονοµίας.

ε την υποτιθέµενη π α ρ οχ ή α σ φ ά λ ε ια ς τόσο οι νέοι όσο και οι γυναίκες σ τερούν ται σ τοιχειωδών απολαβών, καταδικασµένοι, χωρίς πολλές φορές να το νιώθουν σε µια βαλτωµένη ζωή. Με την ελπίδα, κυρίως, ότι η «Οικογένεια» θα µπορούσε να τους εξασφαλίσει µια θέση σ το Δηµόσιο. Η αυτόνοµη ζωή αποκλείεται. Όσοι επιθυµούν µια ανεξάρτ ητ η ζωή γρήγορα προστίθενται στη Διασπορά…» Εγώ η ίδια, γράφει η κα Τσουκαλά, εγκατέλειψα την Ελλάδα, όταν κατάλαβα ότι, ως επίδοξη νοµικός και χωρίς οικογενειακές επαφές µε τον κόσµο των επιχειρήσεων, θα περνούσα τα πρώτα χρόνια της καριέρας µου σερβίροντας τον καφέ σ τον γ ιό ή τον πατέρα του αφεντικού µου»… «Η ΕΕ και το ΔΝΤ θα πρέπε ι να ε γκαταλε ίψουν τ ην ιδέα του κατακερµατισµού του Ελληνικού κοινωνικού κράτους, ήδη αδύναµου, και να επαυξήσουν την ευελιξία, του ήδη επαρκούς ευέλικτου ιδιωτικού τοµέα. Αυτός έ χει (πράγµατι ανάγκη) µεταρρύθµισης, αλ λά η ανεργία που θα προκύψει θα ενδυναµώσει την οικογενειακή επικυριαρχία. Μια καλύτερη λύση θα ήταν η δηµιουργία ενός πραγµατικού δικτύου δηµόσιας βοήθειας που θα βοηθούσε τους Έλληνες ν έ ο υ ς ο ι ο π ο ίο ι λ α χ τ α ρ ο ύ ν τ η ν ε λ ευθε ρία να ξ εφύγουν από τ ην παρέχουσα βοήθεια αλλά αποπνικτική επιρροή των οικογενειών»… Υπάρχει επικάλυψη των δυο κειµένων; Ο γράφων νοµίζει ότι είναι συµπληρωµατικά.

ΠΡΟΣΓΕΙΩΣΗ ΣΤΑ ΧΑΜΗΛΑ Οι συµπατριώτες µας ξάπλωσαν πάνω στα δάνεια των 100 δισ. ευρώ από την ΕΕ και τα 300 δισ. ευρώ από δανεικά (του δηµοσίου χρέους)… και κοιµήθηκαν. Ξύπνησαν βίαια σε έναν άλλο κόσµο και αγουροξυπνηµένοι εξεγείρονται γιατί ήταν απρόσµενος, και από πολλές απόψεις άδικος, ιδίως όταν αντιλαµβάνονται ότι µερικοί έξυπνοι, εξυπνάκηδες ή µασκαράδες, εξασφάλισαν εν τω µεταξύ τη δια βίου ευηµερία. Η ελληνική κοινωνία έχει φτάσει στα όριά της µε τη σηµερινή της δοµή. Οι αλλαγές επίκεινται όχι τόσο γιατί τις επιδιώκει η ηγεσία της χώρας, όσο γιατί επικρατεί ένα έντονο, αποπνικτικό αίσθηµα αδιεξόδου. Είναι όµως αβέβαιο αν θα ξεφυτρώσουν ως προανάκρουσµα µιας καλής σοδειάς και όχι ως αγριόχορτο. Η τετριµµένη διαδικασία δεν επαρκεί… Κάποιοι πρέπει να σταθούν όρθιοι και να αντικρύσουν κατάµατα την Ελλάδα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 45

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

46 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΞΗΝΤΑ ΜΗΝΕΣ Ο κόσµος στο σταυροδρόµι του στασιµοπληθωρισµού και ενός νέου γύρου µεγάλης ύφεσης. Το καλό σενάριο για τον αναπτυγµένο τουλάχιστον κόσµο τα επόµενα 5-10 χρόνια είναι µία χαµηλή και κατώτερη του µέσου µακροχρόνιου όρου οικονοµική ανάπτυξη. Το χειρότερο, είναι µία νέα µεγάλη ύφεση όπως αυτή του µεσοπολέµου µε αρνητικούς ή µηδενικούς ρυθµούς ανάπτυξης και διπλάσια –από τη σηµερινή– ανεργία. Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

ε λ λην ική κρίση του χρέους αποτέλεσε τον καταλύτη γ ια τη διάρρηξη τ ης πα γκό σ µιας κυβερνητικής χρηµατοπισ τωτικής φούσκας. Η οποία µε τη σειρά της υπήρξε το προϊόν της πρωτοφανούς δηµοσιονοµικής και νοµισµατικής απάντησης της διεθνούς οικονοµικής κοινότητας στην κατάρρευση της αµερικανικής φούσκας ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων το 2008 που γονάτισε τη Wall Street και τις διεθνείς χρηµατιστηριακές αγορές. Το 2009 οι αγορές ανέκαµψαν ενόσω οι οικονοµίες ακόµη υποχωρούσαν. Το 2010 οι α γο ρέ ς δ οκ ιµάζ ον ται ενόσω οι οικονοµίες ανακάµπτουν. Όπως, όµως, απέδειξε η ε λ ληνική και ευρωπαϊκή κρίση των κρατικών χρεών, ο εφιάλτης δεν έχει τελειώσει. Μπορεί τα δύο πρώτα τρίµηνα του έτους να σηµειώθηκαν διεθνώς ρυθµοί ανάκαµψης που να προδικάζουν έξοδο από την κρίση. Τίποτα όµως δεν µπορεί να µας διαβεβαι-

ώσει πως οι ρυθµοί αυτοί µπορούν να συνεχιστούν. Στις τελευταίες του προβλέψεις το ΔΝΤ µιλά για 4-4,5% ανάπτυξη της παγκόσµιας οικονοµίας το 2010 και 2011, παραδέχεται, όµως, την ύπαρξη σηµαντικών κινδύνων κυρίως σε ό,τι αφορά τη σχέση κρατικών και τραπεζικών χρεών. Όχι τυχαία φυσικά, αφού η δηµοσιονοµική κρίση στην Ευρώπη που έπληξε το ευρώ συνοδευόταν από µία κρίση εµπιστοσύνης στο τραπεζικό της σύστηµα και στην ικανότητά του να αντέξει τυχόν χρεοκοπίες χωρών-µε λών. Τα σ τ ρε ς τ εσ τ που κα θ υ σ τ ε ρ η µ έ ν α έ γ ι ν α ν τ ο ν Ιο ύ λιο (το δίµηνο Μαίου-Ιουνίου ήταν «των παθών» γ ια τ ις ευρωπαϊκέ ς αγορές), έδειξαν ικανοποιητικό βαθµό αντοχής. Είναι, όµως, αµφίβολο αν επαρκούν για να καθησυχάσουν τους επενδυτές, στον βαθµό που οι τελευταίοι γνωρίζουν πως οι τράπεζες εξακολουθούν σε µεγάλο βαθµό να επιβαρύνονται µε τοξικά κρατικά οµόλογα και επισφαλή δάνεια προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Σηµαν τικό ζήτηµα που επίσης απασ χο-

λεί τους επενδυτές είναι αν τα κεφάλαια για παρεµβάσεις διάσωσης υπάρχουν και εάν θα αποδειχθούν επαρκή. Οι πρόσφατες κυβερνητικές κινήσεις δηµοσιονοµικής αναδίπλωσης υποδηλώνουν πως τα προγράµµατα σ τ ήριξης εξαν τ λούν ται και δεν θα έχουν συνέχεια. Επίσης, το κοινωνικό και πολιτικό κλίµα δεν ευνοεί πλέον άλλα µέτρα σ τήριξης των τραπεζών. Αντίθετα, έχουν αρχίσει να επιβάλλονται ρυθµίσεις και περιοριστικοί κανονισµοί στη δράση τους, ενώ συζητείται ευρέως η επιβολή φόρου στις συναλλαγές τους. Οι περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις µε τη συµφωνία του ΔΝΤ θεωρούν πως χρειάζεται να µειωθούν τα χρέη των αναπτυγµένων οικονοµιών για να καταστεί βιώσιµη η ανάκαµψη, ενώ δείχνουν να πιστεύουν πως µε κατάλληλη διαχείριση µπορούν να µειωθούν οι κρατικές σπατάλες χωρίς να πληγεί ανεπανόρθωτα η οικονοµική ανάκαµψη. Όµως δεν συµφωνούν όλοι σε αυτό. Ορισµένοι αναλυτές υποστηρίζουν πως η καταστροφή του πλούτου αποτελεί µία αναπόφευκτη συνέπεια ΕΠΙΛΟΓΗ 47

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

της µείωσης του δανεισµού και πρόκειται γ ια µία διαδικασ ία που δε ν έχει ακόµη φθάσει ούτε στα µισά του δρόµου.

ήµερα οι περισσότεροι αναλυτέ ς πισ τεύουν πως δεν θα υπάρξει επιστροφή σε νέα οικονοµική ύφεση, πολύ περισσότερο σε µία µεγάλη ύφεση όπως αυτή του µεσοπολέµου. Την αισιοδοξία τους αντλούν: (α) από τη γνώση που έχουν πλέον οι νοµισµατικές αρχές του ανεπτυγµένου κόσµου για την αντιµετώπιση παρόµοιων ακραίων καταστάσεων µέσω πληθωρισµού του χρέους και (β) από την ισχυρή ανάπτυξη των αναδυόµενων οικονο-

µιών που δείχνουν για άλλη µία φορά να έχουν αυτονοµηθεί. Βεβαίως, αυτή τους την αισιοδοξία µετριάζουν οι εκτιµήσεις για µία παρατεταµένα αργή και ισχνή ανάκαµψη τα επόµενα 5-8 χρόνια, όσο θα διαρκεί η µείωση των χρεών και η αποκατάσταση των χαµένων ισορροπιών. Στη δυσκολία αν τιµετώπισης των χρεών συµβάλλει η οικονοµική επιβράδυνση του β’ εξαµήνου που ήδη προβλέπεται και επισήµως για τις ΗΠΑ µετά την κατάρρευση της καταναλωτικής εµπιστοσύνης, την κάµψη των λιανικών πωλήσεων, την αδυναµία δηµιουργίας απασχόλησης και τον νέο γύρο κρίσης της αγοράς ακινήτων. Διαδικασίες που έ χουν δηµοσ ιονοµικά εκτροχιάσει σειρά οµόσπονδων πολιτειών (Κα-

ΣΚΙΕΣ ΣΤΗ ΔΥΣΗ Αγώνας δρόµου χωρίς τέλος για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Αµερική. • • Στην Αµερική η Fed τυπώνει πληθωριστικό χρήµα για να στηρίξει την οικονοµία που επιβραδύνει και να αποτρέψει τον αποπληθωρισµό, ενόσω η κυβέρνηση σχεδιάζει τη µείωση των ελλειµµάτων της. •• Οι δύο βασικοί στόχοι της Fed είναι η επίτευξη της µέγιστης απασχόλησης και της σταθερότητας των τιµών. Μέχρι στιγµής, στον πρώτο έχει αποτύχει και ο δεύτερος διακυβεύεται. •• Στην Ευρώπη αν ενταθεί η δηµοσιονοµική λιτότητα και η ΕΚΤ δεν συνεχίσει τις αγορές οµολόγων των αδύναµων χωρών η κρίση θα επανέλθει. Και τότε θα µεταφερθεί και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, επιβεβαιώνοντας τους φόβους ότι τα χειρότερα δεν έχουν περάσει. •• Επί του παρόντος πάντως στις ΗΠΑ, µπορεί ο πρόεδρος του Fed, Μπεν Μπερνάνκε να έχει αποκλείσει µία νέα υφεσιακή υποτροπή, υποσχόµενος πως θα κινήσει γη και ουρανό για να µην επικρατήσει ο Όµως αποπληθωρισµός και η ύφεση. Όµως, εκτός από την µαζική εκτύπωση χρήµατος η οποία γίνεται ολοένα και πιο αναποτελεσµατική, δεν διαθέτει άλλα όπλα. Επιπλέον, οι ξένοι πιστωτές όταν δεν απέχουν από αγορές αµερικανικών κρατικών οµολόγων, τις περιορίζουν σηµαντικά.

48 ΕΠΙΛΟΓΗ

λιφόρνια, Ιλλινόις κ.λπ.) που πολλοί θεωρούν ουσιαστικά χρεοκοπηµένες, παροµοιάζοντάς τις µε την Ελλάδα. Βεβαίως, µία νέα υφεσιακή υποτροπή έχει αποκλείσει ο πρόεδρος του Fed, Μπεν Μπερνάνκε, υποσχόµενος πως θα κινήσει γη και ουρανό για να µην επικρατήσει ο αποπληθωρισµός και η ύφεση. Όµως, εκτός από την µαζική εκτύπωση χρήµατος η οποία γίνεται ολοένα και πιο αναποτελεσµατική, ο Μπερνάνκε δεν διαθέτει άλλα όπλα. Επιπλέον, οι ξένοι πιστωτές όταν δεν απέχουν από αγορές αµερικανικών κρατικών οµολόγων, τις περιορίζουν σηµαντικά. Στις συνθήκες αυτές, πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση της Ευρώπης και της ΕΚΤ. Εάν ενταθεί η δηµοσι-

ονοµική λιτότητα και δεν επαναληφθούν οι αγορές κρατικών οµολόγων αδύναµων χωρών-µε λών από την ΕΚΤ, τότε η διαφορά πολιτικής ΗΠΑ-ΕΕ θα κορυφωθεί και η αµερικανική πολιτική του πληθωριστικού χρήµατος δεν θα βρει µιµητές σ τη γηραιά ήπειρο. Η κρίση θα πλήξει πρώτη την Ευρώπη όπως ήδη συµβαίνει, όµως όταν θα έλθει η σειρά των ΗΠΑ η κρίση θα είναι πολύ χειρότερη. Μέχρι σήµερα η παγκόσµια οικονοµία κρατιέται όρθια χάρις στα µαζικά µέτρα κρατικής στήριξης, τα οποία πλέον εξαν τ λήθηκαν. Τώρα µένει µόνον η εκτυπωτική µηχανή, οι ανταγωνιστικές νοµισµατικές υποτιµήσεις και οι εµπορικοί πόλεµοι. Δηλαδή, µέθοδοι µετάθεσης της κρί-

σης στις πλάτες τρίτων (νέας γενιάς, άλλων γειτονικών χωρών) αλλά και διόγκωσής της συγχρόνως. Στις συνθήκες αυτές, το καλύτερο σενάριο γ ια τον αναπτυγµέ νο τουλάχισ τον κόσµο τα επόµενα 5-10 χρόνια είναι µία χαµηλή και κατώτερη του µέσου µακροχρόνιου όρου οικονοµική ανάπτυξη (π.χ. για Ευρώπη 1% περίπου). Το χειρότερο σενάριο είναι µία νέα µεγάλη ύφεση όπως αυτή του µεσοπολέµου µε αρνητικούς ή µηδενικούς ρυθµούς ανάπτυξης και διπλάσια από τη σηµερινή ανεργία. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση ο έλεγχος των εξελίξεων ξεφεύγει από την οικονοµία και περνά στην κοινωνία και την πολιτική, καθώς ο κίνδυνος κοινωνικής αναταραχής είναι υπαρκτός!

ΧΡΕΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΔΑΝΕΙΩΝ ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ Ο κίνδυνος µιας νέας µεγάλης ύφεσης είναι υπαρκτός καθώς ο όγκος των χρεών είναι τεράστιος και ο εξ αυτού συστηµικός κίνδυνος εµφανής. Στα τέλη του 2009, οι Ευρωπαίοι πιστωτές είχαν δάνεια ύψους 1,6 τρισ. ευρώ σε Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία σύµφωνα µε στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισµών (BIS). Μόνον, δε, οι διαγραφές επισφαλών δανείων και τίτλων από γερµανικές τράπεζες εκτιµάται πως θα ανέλθουν σε 314 δισ. δολ. (από την αρχή της κρίσης το 2008) ως το τέλος του 2010, σύµφωνα µε έκθεσή του ΔΝΤ τον Απρίλιο. Σαν να µην έφθαναν αυτά, τόσο η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Βρετανίας όσο και το ΔΝΤ έχουν προειδοποιήσει πρόσφατα για µία επερχόµενη χιονοστιβάδα βραχυχρόνιων χρεών που λήγουν και πρέπει να πληρωθούν µέσα στη προσεχή διετία. Το πρόβληµα αφορά ιδιαίτερα την Ευρώπη όπου η ανάκαµψη είναι εξαιρετικά ασθενική και αβέβαιη, µε την εξαίρεση της Γερµανίας που ανακάµπτει δυναµικά στηριζόµενη στις εξαγωγές της ιδίως προς τις αναπτυσσόµενες οικονοµίες, και η κρίση των κρατικών χρεών δεν έχει κοπάσει. Ο φόβος είναι πως τράπεζες και κυβερνήσεις θα ανταγωνίζονται εφεξής για την αναχρηµατοδότηση τεράστιου όγκου χρεών. Όπως µας πληροφορεί ο Jack Ewing στους ΝΥΤ, οι τράπεζες παγκοσµίως χρωστούν 5 τρισ. δολ περίπου που λήγουν ως το 2012 σύµφωνα µε εκτιµήσεις της BIS. Από αυτά τα ποσά τα 2,6 τρισ. δολ. αφορούν την Ευρώπη, ενώ τα 1,3 τρισ. δολ. αποτελούν υποχρεώσεις αµερικανικών τραπεζών.

ΕΠΙΛΟΓΗ 49

50 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 51

TMENT • DEVELOPMENT � VALUE � ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

BANKERS’ vALUE

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ Ε ΛΛΑΔΑ

Αναδιάταξη δυνάµεων

Το σκηνικό στο τραπεζικό σύστηµα είναι φανερό ότι εγκυµονεί –όχι µόνο κινδύνους– αλλά κυρίως αλλαγές ισορροπιών. Συγχωνεύσεις αναµένονται το επόµενο διάστηµα στο τραπεζικό µας σύστηµα, ενώ το ενδεχόµενο του αφελληνισµού συζητείται όλο και πιο έντονα στους τραπεζικούς κύκλους. // Επιτελείο «Ε»

την αρθρογραφία µπορεί κανείς τον τελευταίο καιρό να συναντήσει πλειάδα αναλύσεων περί της ανάγκης συνένωσης δυνάµεων στον τραπεζικό κλάδο. Εµφανίζονται οι εµπορικές τράπεζες να θέλουν να αµβλύνουν τις πιέσεις που προκαλεί η κρίση και να περιορίσουν τον κίνδυνο αφελληνισµού τους αξιοποιώντας τη σηµαντική παρουσία τους στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το βέβαιο είναι ότι σταδιακά ή γρήγορα θα γίνει αναδιάταξη του τραπεζικού συστήµατος. Είναι, όµως, οι συγχωνεύσεις λύση; Υπάρχει ζήτηµα αφελληνισµού; Τα στοιχεία για το πρώτο ερώτηµα µαρτυρούν το αντίθετο. Η µόνη ορατή θετική επίπτωση που µπορεί να έχει µία συγχώνευση δύο εγχώριων τραπεζών είναι η βραχυπρόθεσµη ψυχολογική επίδραση στο εσωτερικό που θα έδινε έναν αέρα αισιοδοξίας. Δεν θα σηµατοδοτούσε όµως τη λύση των τεράστιων δηµοσιονοµικών και υφεσιακών προβληµάτων που ταλανίζουν την αποτελεσµατικότητα του τραπεζικού συστήµατος. Δεν απαντά σ τα προβλήµατα ρευσ τότητας, κεφαλαιακής επάρκειας και έκθεσης σε κρατικά οµόλογα. Η πρόταση της Τράπεζας Πειραιώς, για την ταυτόχρονη εξαγορά Αγροτικής Τράπεζας και Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου ουσιαστικά δεν αποτελεί κάποιο έναυσµα για µία πορεία αποτελεσµατικής συγκέντρωσης στο σύστηµα υπό την έννοια ότι η ρευσ τότητα του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου µε δυσκολία θα µπορούσε να δώσει ανάσες στην Αγροτική Τράπεζα (η κρατική ενίσχυ52 ΕΠΙΛΟΓΗ

Mία συγχώνευση µεταξύ δύο ελληνικών τραπεζών δεν λύνει το πρόβληµα ρευστότητας που αντιµετωπίζουν οι ελληνικές τράπεζες. Η παραδοσιακή άποψη ότι θα υπάρξουν µεγάλες συνέργιες στην εγχώρια αγορά και στο εξωτερικό µπορεί να ίσχυε την περασµένη δεκαετία. Τότε όµως δεν έγινε καµία συγχώνευση.

ση της οποίας είναι σχεδόν αδύνατη υπό τις παρούσες συνθήκες). Γενικά φαίνεται ότι µία συγχώνευση µεταξύ δύο άλλων, ας πούµε, ε λ λην ικών τ ραπεζών δεν λύνει το µεγάλο πρόβληµα ρευστότητας που αντιµετωπίζουν οι τράπεζες. Η παραδοσιακή άποψη ότι θα υπάρξουν µεγάλες συνέργιες τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στο εξωτερικό µπορεί να ίσχυε την περασµένη δεκαετία. Τότε όµως δεν έγινε καµία συγχώνευση. Διότι απλούστατα ουδείς την

επιθυµούσε. Όσο για το επιχείρηµα περί αφελληνισµού των τραπεζών, αυτό είναι εντελώς παράδοξο. Πέραν του τετριµµένου ότι το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα δεν πρέπει να ξεχνούµε ότι ήδη λιµάν ια και τηλεπικοινωνίες ελέγχονται από ξένους. Δεν πρέπει να ξεχνούµε εξάλλου ότι οι ξένες τράπεζες –ακριβώς λόγω των µικρότερων προβληµάτων ρευστότητας– έχουν µεγαλύτερη άνεση να χορηγήσουν δάνεια σ τη ε λ λην ική αγορά που ασφυκτιά από έ λ λειψη ρευστότητας.

follow link

BANKERS’ vALUE

E ΞΕΛΙΞΕΙΣ & ΤΑΣΕΙΣ

Έτοιµος για όλα

Την ετοιµότητα της κεντρικής τράπεζας της χώρας να στηρίξει την αµερικανική οικονοµία σε περίπτωση που οι συνθήκες οδηγούν σε νέα επιβράδυνση της και αποπληθωρισµό επανέλαβε ο Μπεν Μπερνάνκε στην ετήσια συνάντηση των κεντρικών τραπεζιτών του πλανήτη στο Jackson Hole του Γουαϊόµινγκ. ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ του ρυθµού ανάπτυξης στο 1,6% το 2ο τρίµηνο από 3,7% το 1ο, τη διατήρηση του ποσοστού ανεργίας στο 9,6% και τα στοιχεία που δείχνουν ότι τα νοικοκυριά αποταµιεύουν περισσότερο από ότι προέβλεπε η κεντρική τράπεζα για να αποπληρώσουν τα χρέη τους περιορίζοντας την κατανάλωση τους, ο κεντρικός τραπεζίτης δηλώνει έτοιµος να χρησιµοποιήσει όλα τα όπλα στο οπλοστάσιό του για να αποτρέψει τα χειρότερα. Τα µέτρα αυτά είναι η επέκταση του προγράµµατος αγοράς µακροπρόθεσµων τίτλων (οµόλογα κλπ) για να διατηρηθούν χαµηλά τα µακροπρόθεσµα επιτόκια και να ενισχυθεί η ρευστότητα των τραπεζών ώστε να χορηγούν δάνεια στις µικροµεσαίες επιχειρήσεις που αντιµετωπίζουν και τις µεγαλύτερες δυσκολίες στην άντληση ρευστότητας και η αλλαγή της επικοινωνιακής στρατηγικής ώστε να καθιστά σαφές ότι θα διατηρήσει τα σχεδόν µηδενικά

επιτόκιά της για µεγαλύτερο διάστηµα από αυτό που εκτιµούν οι αγορές (π.χ. η περίπτωση της Ιαπωνίας που εδώ και 10 χρόνια ανακοινώνει ότι τα µηδενικά επιτόκια θα ισχύουν έως ότου οι τιµές σταµατήσουν να υποχωρούν, χωρίς µέχρι στιγµής να έχει επιτύχει το επιδιωκόµενο αποτέλεσµα). Ωστόσο, όπως δηλώνει το θέµα δεν είναι αν η κεντρική τράπεζα έχει τα µέσα να στηρίξει την οικονοµία. Αυτό είναι βέβαιο. Το θέµα είναι αν τα οφέλη κάθε µέτρου στη συγκεκριµένη συγκυρία υπερτερούν των κινδύνων που συνδέονται µε αυτά. Π.χ. οι µεγάλες αγορές κρατικών οµολόγων και η ακόµα µεγαλύτερη διόγκωση του ισολογισµού της Fed θα µπορούσαν να µειώσουν την εµπιστοσύνη των αγορών στη δυνατότητά οµαλής εξόδου από τη στρατηγική στήριξης η οποία, ακόµα και αν είναι αδικαιολόγητη, µπορεί να αυξήσει τις πληθωριστικές προσδοκίες, τα επιτόκια και τελικά να υπονοµεύσει την ανάκαµψη. Όπως είπε, οι κεντρικοί

τραπεζίτες δεν µπορούν µόνοι τους να λύσουν τα οικονοµικά προβλήµατα του κόσµου, σε µια αιχµή προς το Κογκρέσο που πιέζει τον πρόεδρο Οµπάµα να επιταχύνει την έξοδο από την πολιτική δηµοσιονοµικής στήριξης της οικονοµίας, καθώς διατυπώνονται απόψεις ότι η πολιτική µείωσης των ελλειµµάτων αντιστρατεύεται τη νοµισµατική πολιτική.

ΕΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ της κερδοφορίας των τραπεζών το 2010 εκτιµά η Τράπεζα της Ελλάδος στην έκθεσή της για τη χρηµατοπιστωτική σταθερότητα, µετά την κάθετη πτώση της κερδοφορίας το 2009 µε µείωση των κερδών τους κατά 94% και ζηµιές µετά τους φόρους.

ΚΙΝΑ ΑΝΟΙΓΕΙ τη διατραπεζική αγορά οµολόγων στις ξένες κεντρικές και µη τράπεζες. Με µια κίνηση στρατηγικού χαρακτήρα, η κινεζική κυβέρνηση κάνει το πρώτο βήµα για τη διεθνοποίηση του ρένµινµπι και τη προώθησή του ως αποθεµατικό νόµισµα, καθώς δίνεται η δυνατότητα επένδυσης σε κινεζικούς τίτλους.

54 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ο νόµος των µη πιθανοτήτων Με χαρακτηριστικό τρόπο περιέγραψε ο Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης, Ζαν Κλοντ Τρισέ, τις βασικές ιδιότητες που πρέπει να έχει ένας κεντρικός τραπεζίτης στο τωρινό περιβάλλον των αγορών που το χαρακτήρισε ως πρωτοφανούς αβεβαιότητας, αποτέλεσµα πολυδιάστατων αλλαγών, και στο οποίο δεν υπάρχει κατανοµή πιθανοτήτων. ΠΡΩΤΗ, Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΕΠΑΡΣΗΣ, µε την έννοια ότι πρέπει να είναι ταπεινός µπροστά σε γεγονότα που όχι µόνο είναι απρόσµενα και αλλά και απρόβλεπτα, έχοντας πάντα στο µυαλό του ότι πολλές ωραίες θεωρίες καταρρέουν από «άσχηµα» γεγονότα. Δεύτερη, η επαγρύπνηση, µε την έννοια της άµεσης δράσης σε περιπτώσεις κρίσης, αναφερόµενος στην αλλαγή στρατηγικής (και όχι στόχων) που αποτέλεσαν µέτρα που προηγουµένως θεωρούντο ότι αντιστρατεύονταν την πολιτική της, όπως η αγορά κρατικών οµολόγων χωρών σε κρίση. Και τρίτη, η αποφασιστικότητα στη λήψη των αναγκαίων µέτρων γιατί όπως είπε, µε την εµπειρία της πρόσφατης κρίσης «το πέταγµα µιας πεταλούδας µπορεί να προκαλέσει ανεµοστρόβιλο» δανειζόµενος από τον αµερικανό µετεωρολόγο του ΜΙΤ, Έντουαρντ Λόρεντζ, που πρώτος αναγνώρισε τη χαοτική συµπεριφορά σε συστήµατα που θεωρούντο ότι διέπονταν από συγκεκριµένες σχέσεις. Αυτά στο Jackson Hole. Στη Φραγκφούρτη, ανακοινώνοντας ότι η ΕΚΤ διατηρεί το επιτόκιό της στο 1%, δήλωσε ότι παρατείνει το πρόγραµµα χορήγησης ρευστότητας στις τράπεζες τουλάχιστον ως τα τέλη του έτους.

ΠΑΙΝΕΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ για την πρόοδό της στη µείωση του δηµόσιου ελλείµµατος και τις διαρθρωτικές αλλαγές, ο επίτροπος Οικονοµικών υποθέσεων, Όλι Ρεν. Ωστόσο, τονίζει ότι ή άµεση πρόκληση τώρα είναι να διασφαλίσει την επαρκή ρευστότητα και σταθερότητα του τραπεζικού συστήµατος. Ήδη η κυβέρνηση επεκτείνει το πρόγραµµα εγγυήσεων στις τράπεζες για άντληση ρευστότητας από την ΕΚΤ κατά 25 δισ. ευρώ. Συνολικά οι κρατικές εγγυήσεις φθάνουν τα 55 δισ. ευρώ.

AΡΝΗΤΙΚΗ Η ΡΟΗ ΔΑΝΕΙΩΝ στην οικονοµία. Στο 2% υποχώρησε η άνοδος της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην Ελλάδα τον Ιούλιο, οπότε οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά επέστρεψαν στις τράπεζες 43 εκατ. ευρώ περισσότερα από όσα δανείστηκαν. Η χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων επιβραδύνει στο 2,8%, µε τη χρηµατοδότηση της βιοµηχανίας σε αρνητική περιοχή για 9ο συνεχόµενο µήνα. Η άνοδος της χρηµατοδότησης των ιδιωτών υποχώρησε στο 1,1%, µε την καθαρή ροή δανείων αρνητική στα καταναλωτικά δάνεια (-279 εκατ. ευρώ) και τον ετήσιο ρυθµό µεταβολής στο -0,7% και οριακά θετική στα στεγαστικά (+21 εκατ.) και τον ετήσιο ρυθµό στο 1,9%. Στην Ευρωζώνη τα δάνεια των νοικοκυριών επιταχύνουν, 2,8% ο ρυθµός ανόδου ενώ στις επιχειρήσεις η µείωση µετριάζεται (-1,6%). ΕΠΙΛΟΓΗ 55

56 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ vALUE

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ Ε ΛΛΑΔΑ

ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ της ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ Η παρουσία των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια ήταν το στήριγµα για την επέκταση των ελληνικών επιχειρήσεων στην περιοχή. Σήµερα χρειάζονται ισχυρούς συµµάχους για να διατηρήσουν τις θέσεις τους. Οικονοµική και πολιτική ισχύς συµβαδίζουν και από αυτή την άποψη η Ελλάδα δεν πρέπει να χάσει αυτό το στοίχηµα. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 57

BANKERS’ vALUE

ι αγρότες συµβουλεύουν: «Όσο καλής ποιότητας κι αν είναι σπόρος, χωρίς νερό δεν φυτρώνει…». Οι Έλληνες τραπεζίτες το 2010 διαπίστωσαν ότι το βαλκανικό χωράφι δεν µπορεί να αποδώσει καρπούς χωρίς νερό, χωρίς την απαραίτητη ρευστότητα. Τα προβλήµατα της ελληνικής οικονοµίας και η αυστηρή λιτότητα που επιβάλλει το Μνηµόνιο µε το οποίο βρέθηκε πισθάγκωνα δεµένη, στερούν από τις τράπεζες της χώρας τη δυνατότητα να αντλήσουν την απαραίτητη ρευστότητα για να καλλιεργήσουν τον βαλκανικό σπόρο που τα τελευταία δέκα χρόνια µε τόση επιµέλεια συντηρούσαν. Σε 16 χώρες του πλανήτη

Δύο επιλογές Οι τράπεζές µας έχουν βασικά δύο επιλογές: Είτε θα υποχρεωθούν σε πωλήσεις θυγατρικών ή θα αναζητήσουν κεφάλαια για τη χρηµατοδότησή τους. Οι συγχωνεύσεις και συµµαχίες ελληνικών τραπεζών δεν µπορούν να λύσουν το «βαλκανικό πρόβληµα» αφού µια συγχώνευση ούτε θα ανοίξει τη φθηνή χρηµατοδότηση από τις αγορές ούτε θα «γεννήσει» κερδοφορία στην Ελλάδα.

58 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ Ε ΛΛΑΔΑ

εργάζονται περισσότεροι 50 χιλ. υπάλληλοι ελληνικών τραπεζών εξυπηρετώντας ένα δίκτυο 3.400 καταστηµάτων. Ειδικότερα στη Βαλκανική και τη ΝΑ Ευρώπη, οι ελληνικές τράπεζες κατέλαβαν εγκαίρως ισχυρές θέσεις στην Αλβανία, τη Βουλγαρία, την Κύπρο, την Ουκρανία, τη ΠΓΔΜ αλλά και στην Πολωνία, Ρουµανία, Σερβία και Τουρκία. Παρουσία διαθέτουν επίσης σε Αίγυπτο, Γερµανία, ΗΠΑ, Λουξεµβούργο, Μάλτα, Μεγάλη Βρετανία και Νότια Αφρική. Οι οικονοµίες της Βαλκανικής είναι καταδικασµένες να πληρώσουν ακριβά το τίµηµα του σχίσµατος ΒορράΝότου της ευρωπαϊκής οικονοµίας. Η Ευρώπη απέτυχε στην προσπάθεια κοινωνικής και οικονοµικής σύγκλισης. Μπροσ τά σ την πρωτοφανή χρηµατοπισ τωτική κρίση, η κάθε χώρα της ΕΕ αγωνίζεται να περισώσει τις δικές της οικονοµικές και επιχειρηµατικές κατακτήσεις. Αυτό για τη Βαλκανική χερσόνησο σηµαίνει µε απλά λόγια, αποεπένδυση µεγάλων βιοµηχανικών µονάδων που συνεπάγεται έκρηξη της ανεργίας, κοινωνικές εντάσεις και κλίµα απαισιοδοξίας για όλους τους γείτονές µας. Σαν να µην έφθανε η οικονοµική κρίση που βιώνουν οι πρώην σοσιαλιστικές οικονοµίες της Βαλκανικής, ήρθε και η διαπόµπευση της Ελλάδας µέσω των δηµοσιευµάτων του διεθνούς τύπου για προσθέσει επιπλέον σοβαρά προβλήµατα στη διαχείριση των θυγατ ρικών των ε λ ληνικών τραπεζών. Το πρώτο µεγάλο πρόβληµα που αν τιµετώπισαν οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών ήταν να τιθασεύσουν τις επισφάλειες και να αποτρέψουν εκροή καταθέσεων, καθώς οι ανησυχίες των Βαλκάνιων γειτόνων για τις τράπεζες του «ανυπόληπτου» ελ ληνικού ελληνικού κράτους είχαν φτάσει σε σηµείο παροξυσµού. Ακόµη και στη Σερβία αλλά και τη Ρουµανία παρατηρήθηκαν ορι-

σµένα κρούσµατα ανάληψης καταθέσεων από ντόπιους µεγαλοκαταθέτες και χρειάστηκε σοβαρή, συστηµατική προσπάθεια για να αναχαιτισθεί η τάση φυγής.

Νέοι καιροί, νέα µοντέλα ανάπτυξης Πριν από την εκδήλωση της µεγάλης χρηµατοπιστωτικής κρίσης στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, η επέκταση στις γειτονικές χώρες από τις ελληνικές τράπεζες στηρίχθηκε στην εύκολη πρόσβαση σε φθηνό χρήµα και στην υψηλή κερδοφορία τους από τις εργασίες στην Ελλάδα, µέρος της οποίας µπορούσαν χωρίς πρόβληµα να επενδύσουν στα Βαλκάνια. Σήµερα οι τράπεζες έχουν χάσει τόσο την πρόσβαση στη φθηνή ρευστότητα που συνεπάγεται το ευρώ όσο και την κερδοφορία τους. Με λίγα λόγια δεν µπορούν να υποστηρίξουν τις επενδύσεις τους. Στο κρίσιµο δίµηνο Σεπτεµβρίου–Οκτωβρίου του 2010 θα διαφανεί ποιες τράπεζες θα χρειασθούν κεφαλαιακή ενίσχυση και ποιες δυνητικά θα µπορούσαν να προσφύγουν στο Ταµείο Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας. Θα ανακοινωθούν τα νέα stress tests, οι προσοµοιώσεις ακραίων σεναρίων που θα πραγµατοποιήσει η Τράπεζα της Ελλάδος σε συνεργασία µε το ΔΝΤ και µε βάση αυτά θα αξιολογηθεί ποιες τράπεζες χρειάζονται αύξηση και γενικότερα κεφαλαιακή ενίσχυση. Οι αγορές µισούν το κενό. Πολλοί υποψήφιοι «σωτήρες» έσπευσαν να προτείνουν στις διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών να αγοράσουν, µε ιδιαίτερα χαµηλό τίµηµα βέβαια, τις θυγατρικές τους των Βαλκανίων. Οι τράπεζές µας έχουν βασικά δύο επιλογές σήµερα: Είτε θα υποχρεωθούν σε πωλήσεις θυγατρικών είτε θα αναζητήσουν κεφάλαια για τη χρηµατοδότησή τους. Το ενδεχόµενο συγχωνεύσεων και συµµαχιών ελληνικών τραπεζών δυστυχώς δεν µπορεί να λύσει το «βαλκανικό πρόβληµα» αφού µια συγχώνευση ούτε θα ανοίξει τη φθηνή χρηµατοδότηση από τις αγορές ούτε θα «γεννήσει» κερδοφορία στην Ελλάδα.

Η λύση του γόρδιου δεσµού Η απάντηση στο βαλκανικό πρόβληµα είναι σχεδόν µονόδροµος: Οι Έλληνες τραπεζίτες είναι υποχρεωµένοι να αναζητήσουν ισχυρές στρατηγικές συµµαχίες µε µεγάλους διεθνείς ισχυρούς οµίλους, οι οποίοι θα αναζωογονήσουν κεφαλαιακά τις εγχώριες τράπεζες. Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια χρειάζονται συµµάχους µε λεφτά και υποµονή προκειµένου να διατηρήσουν έστω και µερικώς τις θέσεις τους. Σηµαντικό πλεονέκτηµα των ελληνικών τραπεζών στην αναζήτηση διεθνών συµµάχων για τις βαλκανικές επενδύσεις τους είναι η υγιής βάση πάνω στην οποία είναι διαρθρωµένο το τραπεζικό µας σύστηµα. Οι ελληνικές τράπεζες ουδέποτε παρουσίασαν πραγµατικό, σοβαρό πρόβληµα τοξικών στοιχείων ενεργητικού στα χαρτοφυλάκιά τους ενώ αποδεδειγµένα διαδραµάτισαν κρίσιµο ρόλο στην εδραίωση της ελληνικής επιχειρηµατικής παρουσίας στα Βαλκάνια. Σήµερα πληρώνουν ακριβά

Το µεγάλο στοίχηµα Το διακύβευµα στην προσπάθεια διατήρησης των ελληνικών τραπεζικών θέσεων στα Βαλκάνια είναι ιδιαίτερα κρίσιµο. Περισσότερες από 3.500 ελληνικές επιχειρήσεις έχουν επενδύσει περισσότερα από 18 δισ. ευρώ στην βαλκανική ενδοχώρα εδώ και µια εικοσαετία. Έχουν δηµιουργήσει περισσότερες από 250 χιλ. θέσεις εργασίας και σήµερα αισθάνονται ότι οι ελληνικές τράπεζες τους στερούν το οξυγόνο της ρευστότητας. Φυσικά και στον τοµέα αυτό οι µεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις θεωρούν ότι βρήκαν εύκολο θήραµα και προσφέρουν «ένα πινάκιο φακής» για να αποκτήσουν τα δίκτυα διανοµής και την τεχνογνωσία των ελληνικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια. Ιδιαίτερα οι εταιρείες εκείνες που αντί για κέρδη καταγράφουν ζηµίες τα τελευταία 2 χρόνια της κρίσης δεν θα µπορέσουν να διατηρήσουν την ελληνικότητά τους αφού οι δανειακές τους υποχρεώσεις διογκώνονται, ακριβαίνουν και εµποδίζουν τη βιωσιµότητά τους.

τη δηµοσιονοµική αναξιοπιστία του ελληνικού κράτους και το γεγονός πως τα κρατικά οµόλογα που έχουν στην κατοχή τους έχουν καταστεί σχεδόν τοξικά. Οι Έλληνες επιχειρηµατίες µε τη βοήθεια των τραπεζών θεωρούνται οι πρώτοι ξένοι επενδυτές σε Aλβανία, Σερβία και ΠΓΔM, τρίτη µεγαλύτερη δύναµη σε Pουµανία και τέταρτη µεγαλύτερη στη Bουλγαρία. Οι τράπεζες αποτέλεσαν την αιχµή του ελληνικού δόρατος τα τελευταία 10 χρόνια µε επενδύσεις 8 δισ. ευρώ. Στο τέλος του 2009 είχαν αναπτύξει ένα σύνολο ενεργητικού 87,6 δισ. ευρώ, το οποίο χρηµατοδοτείται σε µεγάλο βαθµό από τοπικές καταθέσεις (συνολικού ύψους 37,8 δισ. ευρώ), και αντιστοιχεί στο 18% του συνολικού ενεργητικού των πιστωτικών ιδρυµάτων που λειτουργούν στην Ελλάδα. Επίσης, είχαν χορηγήσεις συνολικού ύψους 61,9 δισ. ευρώ, ενισχύοντας έµπρακτα τα τοπικά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Η συµµαχία των ελληνικών τραπεζών µε ισχυρούς κεφαλαιακά διεθνείς τραπεζικούς οµίλους είναι πλέον αναγκαία. Η σηµαντική επιβράδυνση που αναµένεται στις χώρες της περιοχής είναι αναπόφευκτο ότι θα αποτυπωθεί µε ιδιαίτερα αρνητικό τρόπο στους ισολογισµούς της τρέχουσας και της επόµενης χρήσης. Το «πάγωµα» των επενδύσεων και η περικοπή του κόστους -ακόµη και µέσω µείωσης του προσωπικού- αποτελούν µονόδροµο για τις περισσότερες τράπεζες. Παράλληλα, η χορήγηση πολύ περισσότερων δανείων στην περιοχή από όσες είναι οι καταθέσεις των τραπεζών σηµαίνει ότι θα απαιτηθούν επιπλέον κεφάλαια για να αρθεί αυτή η ανισορροπία, σε µία περίοδο που η εξεύρεση ρευστότητας αποτελεί το υπ’ αριθµόν ένα πρόβληµα σε όλο τον κόσµο. ΕΠΙΛΟΓΗ 59

��

�� 60 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

Bankers Club

follow link

ΑΞΙΑ ΕΧΕΙ …ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ & ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ

Σωτήρης Συρµακέζης WINBANK - ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 61

BANKERS’ CLUB

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ eBANKING

Ο Σωτήρης Συρµακέζης πρωτεργάτης της ηλεκτρονικής τράπεζας του Οµίλου Πειραιώς, έχει ξοδέψει άπειρες ώρες για το σηµερινό ηλεκτρονικό καµάρι της τράπεζας, τη winbank. Σήµερα δέκα χρόνια µετά, ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής της winbank, εξηγεί γιατί η επανάσταση της διαδικτυακής τραπεζικής στη χώρα έρχεται πολύ αργότερα, σε σχέση µε τις αρχικές εκτιµήσεις της αγοράς και µιλά για τα δυνατά σηµεία του ebanking έναντι της παραδοσιακής τραπεζικής. Συνέντευξη στη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

υπερβολές. Στην Ευρώπη υπήρξαν αλλαγές και ανακατατάξεις που προήλθαν από το ebanking και ευρύτερα τα δίκτυα ηλεκτρονικής τραπεζικής. Στην Αγγλία έκλεισαν καταστήµατα. Μπορούµε όµως να εξετάσουµε το ζήτηµα και αντίστροφα. Αν υποθέσουµε λοιπόν ότι δεν υπήρχε το internet banking, ο αριθµός των τραπεζικών καταστηµάτων θα ήταν όσος είναι σήµερα; Η απάντηση είναι απλή. Θα ήταν πολύ περισσότερα.

Υπερβολή που πήγαζε από τον ενθουσιασµό ή ήταν µία προσπάθεια µε στόχο την αύξηση εσόδων κάθε δραστηριότητας σχετικής µε το διαδίκτυο; Περισσότερο ενθουσιασµός µε τη νέα τεχνολογία αλλά και ως έναν βαθµό υποβολιµαία πραγµατικότητα. Μην ξεχνάµε ότι ήταν η εποχή του internet hype και έκδηλη ήταν η προθυµία καθετί που σχετίζεται µε το διαδίκτυο να προβάλλεται και να προωθείται ώστε οι µετοχές να ανεβαίνουν, όλα τα start ups {νεοϊδρυθείσες εταιρείες και πρωτοβουλίες µε σχετική δραστηριότητα} να βγαίνουν κερδισµένα, τα venture capitals να κερδίζουν σηµαντικά ποσά. Άρα λοιπόν καλλιεργούνταν εκείνη την εποχή οι υποσχέσεις που αναφέραµε. Και ήταν

Και στην Ελλάδα; Στη χώρα µας, µολονότι οι τράπεζες καταβάλλουν µεγάλη προσπάθεια, ενώ αυξήθηκε η διείσδυση διαδικτύου που ήταν ιδιαίτερα πενιχρή πριν µερικά χρόνια, υπάρχουν πελάτες που αρνούνται να δεχτούν ακόµη και την χρεωστική κάρτα για τα ATM’s. Οι τράπεζες δίνουν αγώνα για να µπορέσουν µαζί µε κάθε λογαριασµό να δώσουν και µία χρεωστική κάρτα και το πετυχαίνουν σήµερα σε ποσοστό 85-90%. Δυσθεώρητο νούµερο σε σχέση µε το παρελθόν. Αλλά και πάλι, υφίσταται ένα ποσοστό περί το 10% που δεν θέλει χρεωστική κάρτα (cash card). Και εάν ο πελάτης δεν επιθυµεί µία απλή cashcard πώς θα τον πείσεις για το internet banking; Εάν δηλαδή δεν πετυχαίνουµε το 100% χρήσης στο παραδοσιακό κανάλι που είναι τα ATMs, καταλαβαίνετε ποια είναι σήµερα η πραγµατικότητα. Ανέφερα προχθές σε τραπεζικό στέλεχος µικρότερης τράπεζας στη χώρα ότι έχουµε {στην Πειραιώς} ποσοστό που πλησιά-

ταν περίπου µία δεκαετία πριν κ. Συρµακέζη που η τραπεζική αγορά ευαγγελίστηκε την επανάσταση στις σχέσεις τράπεζας-πελάτη στο όνοµα του ebanking και της ηλεκτρονικής τραπεζικής. Επανάσταση, που βλέπουµε όµως να συµβαίνει δέκα χρόνια µετά. Κάπως έτσι είχε συµβεί. Η αγορά προσπαθούσε να µαντέψει τις εξελίξεις της επόµενης µέρας. Λίγο ως πολύ διατυπώνονταν ότι θα αλλάξουν οι ισορροπίες στις σχέσεις τράπεζας-πελάτη σχεδόν ριζικά, ότι θα κλείσουν τραπεζικά καταστήµατα και η πλειονότητα των πελατών θα εκτελεί τις συναλλαγές της µέσω του διαδικτύου. Αυτά όµως ήταν υπερβολές.

62 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

Δεν θεωρώ ότι δεν έχουν πιάσει τόπο οι επενδύσεις των τραπεζών επειδή δεν έχουµε πετύχει τα νούµερα που έχουν οι Ευρωπαίοι.

ΕΠΙΛΟΓΗ 63

BANKERS’ CLUB ζει το 80% στις αναλήψεις στα ATMs ως µέρος του συνόλου των αναλήψεων της τράπεζας. Η απάντηση που έλαβα είναι χαρακτηριστική του ότι ακόµα µία µερίδα Ελλήνων επιµένει παραδοσιακά. Και η απάντηση αυτή ήταν: «Μας πώς είναι δυνατόν να έχετε πιάσει το 80%;». Σήµερα λοιπόν εξακολουθεί να υπάρχει ένα ποσοστό 20% που για τις αναλήψεις του προτιµά το γκισέ.

Τι δείχνουν όλα αυτά; Σηµαίνουν ότι όλος ο κόσµος δεν είναι φτιαγµένος για self-service, υπάρχει κόσµος που θέλει human assistant service, που ενδεχοµένως δεν έχει εµπιστοσύνη στον εαυτό του ότι µπορεί εκτελέσει την κλασική ανάληψη στο ATM σωστά. Το ζήτηµα είναι ψυχολογικό, κοινωνιολογικό κ.λπ. Τα τελευταία 2-3 χρόνια η χώρα έχει αρχίσει να καταγράφει επιδόσεις στη διείσδυση του διαδικτύου που είναι ιδιαίτερα σηµαντικές εάν τις συγκρίνει κανείς µε ό,τι ίσχυε πριν µερικά χρόνια. Το ζήσαµε και εµείς αυτό στις τράπεζες. Είδαµε ξαφνικά µία απότοµη αύξηση στις εγγραφές του διαδικτύου. Πιάνουν λοιπόν τόπο οι τραπεζικές επενδύσεις; Κοιτάξτε, να δούµε τα πράγµατα σφαιρικά. Αυτό λοιπόν που υποστήριζαν οι τραπεζικοί κύκλοι στην Αµερική όταν ανέπτυσσαν το διαδίκτυο και τις πλατφόρµες τραπεζικής εξυπηρέτησης –γιατί σήµερα έχει επιτευχθεί εκεί ο στόχος της ωρίµανσης– είναι ότι όταν µία τράπεζα καταφέρει το 10-15% των ενεργών πελατών της να χρησιµοποιεί το internet banking, τότε έχει «πιάσει τόπο» η επένδυσή της και η τράπεζα µπορεί να χαµογελά. Εµείς είµαστε αυτή τη στιγµή στο 15% των εγγεγραµµένων και πλησιάζουµε στο 10% των ενεργών πελατών µας να κάνουν συναλλαγές µέσω διαδικτύου, άρα λοιπόν µπορούµε να λέµε αντίστοιχα ότι χαµογελάµε. Δεν είναι πολύ µικρό το ποσοστό; Όχι, γιατί εδώ ισχύει ο νόµος του Παρέτο για το 80/20. Ναι µεν είναι λίγοι οι πελάτες, είναι όµως εξαιρετικά σηµαντικοί πελάτες. Χαµογελάµε λοιπόν συγκρίνοντας ποιες εργασίες εκτελούν οι τραπεζικοί πελάτες µέσω της διαδικτυακής τραπεζικής σε σχέση µε τους πελάτες που δεν χρησιµοποιούν το internet banking. Τι προκύπτει; Ότι οι πελάτες που είναι χρήστες της υπηρεσίας internet banking τη χρησιµοποιούν δέκα φορές το µήνα κατά µέσο όρο. Αυτό σηµαίνει ότι έρχονται σε επαφή µε την τράπεζα τουλάχιστον δέκα φορές το µήνα, στις οποίες η τράπεζα έχει τη δυνατότητα να τους µιλήσει, να τους θυµίσει ότι είναι εκεί. Στο κατάστηµα αντίστοιχα είναι µία φορά το δίµηνο. Ας δούµε όµως και τι είδους συναλλαγές πραγµατοποιούν. Προκύπτει ότι λόγου χάρη εκτελούν το 60-70% των συναλλαγών ΙΚΑ, ΤΕΒΕ ΦΠΑ, αν ο λόγος αφορά τις µικρές επιχειρήσεις, τους ελεύθερους επαγγελµατίες που είναι για την Τράπεζα Πειραιώς η ραχοκοκαλιά των πελατών της. Στους retail πελάτες προκύπτει αντίστοιχα ότι εκτελούν το 95% των πληρωµών των πιστωτικών καρτών τους µε χρέωση λογαριασµού. Δεν 64 ΕΠΙΛΟΓΗ

πηγαίνουν δηλαδή στο κατάστηµα για να πληρώσουν την κάρτα τους. Να συµπληρώσω εδώ ότι από τους πελάτες που πηγαίνουν σε κατάστηµα για να πληρώσουν την κάρτα τους µε µετρητά και όχι µε χρέωση του λογαριασµού τους, το 40% χρησιµοποιεί το µηχάνηµα αυτοεξυπηρέτησης, το µηχάνηµα easypay. Αν λοιπόν αφαιρέσουµε αυτά τα δύο κανάλια µένει τελικά ένα κοµµάτι πελατών που χρησιµοποιεί το γκισέ που είναι οι παραδοσιακοί πελάτες που δεν θέλουν τη self service εξυπηρέτηση. Αυτούς τους κατηγοριοποιήσαµε και εξετάσαµε το προφίλ τους. Είναι οι πελάτες που δεν πήραν χρεωστική κάρτα, είναι ηλικίας κατά µέσο όρο 55+ ετών και ζουν κυρίως στη βόρεια Ελλάδα.

Γιατί κυρίως στη βόρεια Ελλάδα; Τι να σας πω …εκεί διατηρούµε πολλά καταστήµατα. Μπορεί να υπάρχουν κάποια κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά αλλά δεν έχουµε φθάσει σε τέτοιο βάθος. Ας γυρίσουµε στις επενδύσεις. Οι πρώτες τραπεζικές επενδύσεις σε διαδικτυακές πλατφόρµες συναλλαγών έγιναν εδώ και περίπου δέκα χρόνια. Πρωτοστάτησαν εκείνη την εποχή η Πειραιώς και η Eurobank. Ακολούθησαν µετέπειτα οι άλλες τράπεζες. Πόσο κοστίζει τελικά το να είσαι µπροστά από την εποχή σου; Καταρχάς δεν πραγµατοποίησαν όλες οι τράπεζες επενδύσεις ίδιου µεγέθους. Υπήρχαν τράπεζες που έκαναν γαλαντόµες κινήσεις στην κατεύθυνση αυτή και άλλες όχι. Εµείς όχι. Οι επενδύσεις µας στη Winbank δεν ήταν τόσο µεγάλες σε σχέση µε άλλες τράπεζες. Αυτές αφορούν κυρίως budget πληροφορικής και δευτερευόντως budget marketing. Άρα λοιπόν στο κοµµάτι της πληροφορικής επειδή ξέρουµε τι πληρώνουµε εµείς και τι πληρώνουν οι άλλοι, εµείς πληρώνουµε σαφώς λιγότερα. Πληρώναµε περισσότερα σε ορισµένες περιπτώσεις, εκεί όπου θεωρούµε ότι θα έχουµε πολλαπλασιαστικά πολύ µεγαλύτερη παραγωγή. Αυτό ήταν το ένα. Το δεύτερο είναι ότι κάναµε την επένδυση, φέραµε κάποιους πελάτες στο διαδικτυακό κοµµάτι, στην περίπτωση της Πειραιώς πολύ περισσότερους αναλογικά σε σχέση µε άλλες τράπεζες. Υπάρχει η εκτίµηση ότι η διαδικτυακή τραπεζική είναι αρωγός των τραπεζών στην αύξηση των πωλήσεών τους. Έτσι, είναι; Πράγµατι. Οι πελάτες που χρησιµοποιούν το internet banking αγοράζουν περισσότερα προϊόντα. Η αναλογία κατοχής προϊόντων µεταξύ διαδικτυακών και µη πελατών είναι περίπου 10:3. Και δεν είναι µόνον αυτά. Οι διαδικτυακοί πελάτες έχουν µεγαλύτερα έως πολύ µεγαλύτερα υπόλοιπα στους τραπεζικούς λογαριασµούς τους, κάνουν πολύ µεγαλύτερη χρήση των ορίων που έχουν στα χορηγητικά προϊόντα (δάνεια και κάρτες), έχουν περισσότερες υπηρεσίες (κάνουν εµβάσµατα, διατηρούν θυρίδες κ.λπ.), άρα είναι οι πολύ καλοί τραπεζικοί πελάτες. Το στοίχηµα είναι να τους κρατάς πιστούς, να αξιοποιείς αυτή τη καλή σχέση που αναπτύσσεται online. Λόγου χάρη, µε διείσδυση του internet banking στην πελατειακή

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ βάση στα επίπεδα 10%-12%, σε κάθε 100 πελάτες που κλείνουν τη σχέση τους, θα έπρεπε να βρίσκουµε 10 έως 12 χρήστες winbank. Αντ’ αυτού βρίσκουµε µόνον έναν. Τι σηµαίνει αυτό; Ότι όσο περισσότερο κόσµο κατευθύνεις στην self service εξυπηρέτηση µέσω διαδικτύου κυρίως αλλά και ευρύτερα στα κανάλια ηλεκτρονικής τραπεζικής, τόσο πιο πιστοί γίνονται, µένουν στην τράπεζα και δεν φεύγουν και καθώς µένουν αγοράζουν περισσότερα προϊόντα. Μάλιστα έχουµε µετρήσει µέχρι και τον ρυθµό απόκτησης προϊόντων. Παρατηρήσαµε λοιπόν ότι οι πελάτες που εγγράφονται στην ηλεκτρονική τραπεζική αποκτούν τα επόµενα προϊόντα πιο γρήγορα σε σχέση µε τον ρυθµό που θα τα αποκτούσαν εάν δεν ήταν πελάτες της ηλεκτρονικής τραπεζικής. Φανταστείτε τη δυναµική που υπάρχει εάν δραστηριοποιηθούµε στην on line πώληση, κάτι που δεν κάνουµε καθόλου τώρα. Δεν πουλάµε προϊόντα on line µε εξαίρεση τη winbank direct που την ξεκινήσαµε πριν µερικούς µήνες. Αν λοιπόν αυτούς τους πελάτες που βρίσκονται online και χαίρονται από ό,τι φαίνεται την εξυπηρέτησή τους, τους πουλήσεις προϊόντα, οι πιθανότητες να τα αγοράσουν online είναι πολύ περισσότερες σε σχέση µε τον παραδοσιακό τρόπο. Συνεπώς, για να τοποθετηθώ συνολικά στη συζήτησή µας, δεν θεωρώ ότι δεν έχουν πιάσει τόπο οι επενδύσεις µας επειδή δεν έχουµε πετύχει τα νούµερα που έχουν οι Ευρωπαίοι.

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

Τέλος, οι αδυναµίες της ηλεκτρονικής τραπεζικής; Η ασφάλεια είναι µόνο. Πάντα ήταν αυτό. Αλλά σήµερα για την Ελλάδα είναι περισσότερο συζήτηση παρά ουσία. Οι απάτες είναι ελάχιστες. Οι πελάτες που γίνονται θύµατα της ηλεκτρονικής απάτης είναι λίγοι, τα χρήµατα που χάνουν είναι απίστευτα λίγα –όταν λέω χάνονται, να διευκρινίσω ότι η τράπεζα τα χάνει όχι ο πελάτης– τα χρήµατα λοιπόν είναι τόσο λίγα που θεωρητικά θα µπορούσε η τράπεζα να σκεφτεί: «Καλύτερα να έχω αυτές τις µικρές απώλειες παρά να επενδύω στην ασφάλεια των συστηµάτων. Το κόστος των επενδύσεων είναι πολύ µεγαλύτερο από τις απώλειες». Επενδύσεις στην ασφάλεια όµως γίνονται. Ναι. Αυτό συµβαίνει γιατί δεν θέλουµε ο πελάτης να πάθει το σοκ της απώλειας. Επενδύσεις όµως γίνονται και για έναν ακόµη λόγο. Δεν ξέρουµε τι µας επιφυλάσσει το µέλλον και επειδή πάντα οι τρόποι για να γίνονται οι απάτες εκδηλώνονται πρώτοι, πρώτα βλέπεις την απάτη και µετά κοιτάς πως θα την αντιµετωπίσεις, πάντα υπάρχει ο κίνδυνος κάποια απάτη να σου προκύψει ως µεγάλο πρόβληµα. Γι ‘αυτό πρέπει να είσαι προετοιµασµένος να καταλάβεις την απάτη, όχι να την αντιµετωπίσεις. Αυτό λέγεται fraud detection. Πρόκειται για αλγόριθµους που στηρίζονται σε θεωρία και µεθοδολογία τεχνητής νοηµοσύνης που προσπαθούν να µάθουν από τη συµπεριφορά του πελάτη και να καταλάβουν εάν κάποια εκδήλωση αυτής της συµπεριφοράς είναι λογική ή όχι βάσει του προφίλ που έχει εκδηλώσει µέχρι εκείνη τη στιγµή. ΕΠΙΛΟΓΗ 65

BANKERS’ vALUE

ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ ΥΦΕΣΗ

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΡΑΠΕΖΙΤΕΣ

Ο λόγος και οι επιδόσεις των τραπεζών τους στον καιρό της αβεβαιότητας Επιβαρυµένες από την έκτακτη εισφορά φόρου, µε αυξηµένες προβλέψεις και έχοντας να αντιµετωπίσουν ιδιαίτερα απαιτητικές συνθήκες στις θυγατρικές τους στη Βαλκανική και τη ΝΑ Ευρώπη, οι µεγάλες τράπεζες στη χώρα δείχνουν να έχουν «κρατήµατα αντοχής» στην ύφεση. Οι Έλληνες τραπεζίτες παρουσιάζουν και σχολιάζουν τις επιδόσεις των τραπεζών τους σε ένα ευµετάβλητο τραπεζικό σκηνικό που παρά την ικανοποιητική του πορεία αναµένεται να βιώσει στο επόµενο διάστηµα συνενώσεις και συµµαχίες, ανάχωµα στην ύφεση και την αβεβαιότητα. // Επιτελείο «Ε»

Η Εθνική Τράπεζα σε επίπεδο οµίλου παρουσίασε καθαρά κέρδη 146 εκατ. ευρώ το πρώτο εξάµηνο. Οι ζηµίες από δραστηριότητες στην Ελλάδα ανήλθαν σε 159 εκατ. ευρώ και οφείλονται σε εφάπαξ φορολογικές επιβαρύνσεις ύψους 93 εκατ. ευρώ και, ιδίως, στις ζηµίες από το χαρτοφυλάκιο οµολόγων ύψους 249 εκατ. ευρώ (έναντι κερδών 272 εκατ. ευρώ στο πρώτο 6µηνο του 2009). Επίσης, τα αποτελέσµατα του 6µήνου στην Ελλάδα επηρεάστηκαν και από την κατά +55% αύξηση των προβλέψεων για επισφαλείς απαιτήσεις που ανήλθαν σε 467 εκατ. ευρώ (έναντι 301 εκατ. ευρώ το πρώτο 6µηνο του 2009). Στις χορηγήσεις τώρα, σε 2.7 δισ. ευρώ ή +6% σε σχέση µε το πρώτο 6µηνο του 2009 διαµορφώθηκε η καθαρή αύξηση του δανειακού χαρτοφυλακίου στην Ελλάδα, το οποίο ανέρχεται στα 51.3 δισ. ευρώ. Στην Τουρκία, τα καθαρά κέρδη της Finansbank στο πρώτο 6µηνο του 2010 ανήλθαν σε 251 εκατ. ευρώ αυξηµένα 8% έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2009. Στη ΝΑ Ευρώπη παρά τα υψηλά επίπεδα προβλέψεων και τις γενικότερες επιπτώσεις της κρίσης ο όµιλος συνεχίζει να εµφανίζει κέρδη σε όλες τις χώρες της περιοχής.

Η EFG Eurobank παρουσίασε στο πρώτο εξάµηνο αύξηση των χορηγήσεων κατά 4%, προς τις επιχειρήσεις 66 ΕΠΙΛΟΓΗ

6%, 14% άνοδο στα στεγαστικά δάνεια (σε ετήσια βάση), µείωση των καταθέσεων κατά 7% λόγω της πρόσκαιρης ανησυχίας για το αν η χώρα θα έχει τη δυνατότητα να αποπληρώσει τις υποχρεώσεις της, αυξηµένες προβλέψεις κατά 24% στα 682 εκατ. ευρώ, και καθαρά κέρδη 50 εκατ. ευρώ (µειωµένα κατά 70% σε σύγκριση µε πέρυσι) µετά την έκτακτη εισφορά των 45 εκατ. ευρώ. Επίσης οι θυγατρικές της στη ΝΑ Ευρώπη επέστρεψαν φέτος στην κερδοφορία.

Η Alpha Bank παρουσίασε µειωµένα στα 38,4 εκατ. ευρώ κέρδη, χαµηλότερα κατά 82% σε σχέση µε πέρυσι. Τα αποτελέσµατα επιβαρύνθηκαν από την έκτακτη εισφορά των 62 εκατ. ευρώ και τις προβλέψεις που αυξήθηκαν κατά 5,6% στα 221 εκατ. ευρώ. Οι χορηγήσεις της τράπεζας αυξήθηκαν 2,6%, 5,4% προς τις µεσαίες και µεγάλες επιχειρήσεις, 2% προς τις µικρές. Οι καταθέσεις µειώθηκαν 9%, µεγάλο µέρος των οποίων αφορά τη ναυτιλία και τις επιχειρήσεις που χρησιµοποίησαν τα διαθέσιµά τους για να ανταπεξέλθουν στη συγκυρία.

Η Τράπεζα Πειραιώς παρουσίασε 10 εκατ. ευρώ κέρδη, επιβαρυµένο µε έκτακτη εισφορά 28 εκατ. ευρώ και προβλέψεις 134 εκατ. ευρώ. Οι χορηγήσεις της τράπεζας αυξήθηκαν 3% σε ετήσια βάση, προς τις επι-

χειρήσεις 5% και τα νοικοκυριά 2% (+4% στεγαστικά, -2% καταναλωτικά και κάρτες).

Η Τράπεζα Κύπρου εµφάνισε αύξηση 10% της κερδοφορίας της. Συγκεκριµένα τα κέρδη διαµορφώθηκαν στα 163 εκατ. ευρώ και στόχο για ολόκληρο το έτος µεταξύ 300-400 εκατ. Τα κέρδη στην Ελλάδα µετά τις αυξηµένες προβλέψεις (κατά 70% στα 70 εκατ. ευρώ) και την έκτακτη εισφορά αυξήθηκαν στα 25 εκατ. ευρώ από 7 εκατ. ευρώ πέρυσι. Στόχος του Οµίλου είναι η διατήρηση της υψηλής ρευστότητας και υψηλής κεφαλαιακής επάρκειας και η ενίσχυση της παρουσίας του στις νέες αγορές που δραστηριοποιείται.

Η Marfin Popular Bank παρουσίασε στο ίδιο διάστηµα καθαρά κέρδη οµίλου στα 61 εκατ. ευρώ. Οι καταθέσεις διαµορφώθηκαν σε 25.3 δισ. ευρώ σηµειώνοντας αύξηση 1.4 δισ. ευρώ από τις 31 Δεκεµβρίου 2009. Ιδιαίτερα σηµαντική ήταν και η άνοδος που σηµείωσαν οι καταθέσεις διεθνούς τραπεζικής (International Business Banking) που αυξήθηκαν 30% σε ετήσια βάση και άγγιξαν τα 5.7 δισ. ευρώ. Ο ρυθµός αύξησης των δανείων της στην Ελλάδα ανήλθε σε 8% σε ετήσια βάση τον Ιούνιο 2010, σηµαντικά υψηλότερος σε σχέση µε τον ρυθµό αύξησης των δανείων της ελληνικής αγοράς.

Απόστολος Ταµβακάκης

Νικόλαος Νανόπουλος

Διευθύνων σύµβουλος, Εθνική Τράπεζα

Διευθύνων σύµβουλος, EFG Eurobank

«Χωρίς να υποτιµούµε τις δυσκολίες και το µέγεθος της προσπάθειας που πρέπει να καταβληθεί, τα πρώτα θετικά δείγµατα της εφαρµογής των µέτρων δηµοσιονοµικής προσαρµογής και διαρθρωτικών αλ λαγών και η θετική ανταπόκριση που βρίσκουν στην διεθνή κοινότητα, επιτρέπουν την προσδοκία ότι σ το υπόλοιπο του έτους δεν θα επαναληφθούν τα ακραία φαινόµενα που σηµάδεψαν το πρώτο εξάµηνο, µε ανάλογες συνέπειες στην κερδοφορία των τραπεζών».

«Στην απαιτητική αυτή συγκυρία, η Eurobank EFG επέδειξε αξιοσηµείωτη αντοχή και προσαρµοστικότητα στις µεταβαλλόµενες συνθήκες, παραµένοντας κεφαλαιακά ισχυρή και κερδοφόρος. Προτεραιότητες του Οµίλου µας παραµένουν η διατήρηση υψηλής κεφαλαιακής επάρκειας και επαρκούς ρευστότητας, η θωράκιση του ισολογισµού, ο αποτελεσµατικός έλεγχος των κινδύνων και ο περαιτέρω περιορισµός του λειτουργικού κόστους, για τις οποίες έχουν ήδη δροµολογηθεί συγκεκριµένες πρωτοβουλίες που αποδίδουν καρπούς».

Μιχάλης Σάλλας Πρόεδρος, Τράπεζα Πειραιώς «Η διόρθωση χρόνιων αδυναµιών και η απε λευθέρ ω σ η τ ο υ σ η µ α ν τ ικο ύ αναπτυξιακού δυναµικού της ελληνικής οικονοµίας από αγκυλώσεις του παρελθόντος είναι ο πλέον σίγουρος δρόµος για την οικονοµική και κοινωνική ευηµερία µακροπρόθεσµα. Ο Όµιλος Πειραιώς αντιµετώπισε αποτελεσµατικά την αστάθεια του οικονοµικού περιβάλλοντος και κατάφερε να βελτιώσει την οργανική κερδοφορία του. Για το δεύτερο εξάµηνο του έτους µε βάση τα σηµερινά δεδοµένα εκτιµάται ότι θα υπάρξει ανθεκτικότητα των επιδόσεων του Οµίλου».

Ανδρέας Ηλιάδης Διευθύνων σύµβουλος, Τράπεζα Κύπρου «Η κεφ α λ α ια κή β ά σ η τ ο υ Συγκροτήµατος θα ενδυναµωθεί περαιτέρω και µε την επερχόµενη αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου, η οποία θα το θωρακίσει ακόµη περισσότερο –σε ένα ευρύτερο περιβάλλον που συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα– αλλά και θα του δώσει τη δυνατότητα και τη στρατηγική ευελιξία να εφαρµόσει τους σ τρατηγικούς του σχεδιασµούς και να επωφεληθεί από ευκαιρίες που υπάρχουν µπροστά του».

Ευθύµιος Μπουλούτας Διευθύνων σύµβουλος, Marfin Popular Bank «Ο Όµιλος µας αντιλαµβανόµενος τον κοινωνικό ρόλο που καλείται να διαδραµατίσει σε αυτές τις δυσµενείς παγκοσµίως, αλλά και ιδιαίτερα για την Ελλάδα, συνθήκες, έχει συνεχίσει την απρόσκοπτη παροχή πιστώσεων προς το σύνολο των πελατών του. Για το α’ εξάµηνο 2010, τα µερίδια αγοράς στην εκταµίευση νέων δανείων ήταν πάνω από 25% στην Κύπρο (υψηλότερη επίδοση) και 21% στην Ελλάδα (δεύτερη υψηλότερη επίδοση). Με αυτές τις δράσεις εκτιµούµε ότι συνεισφέρουµε έµπρακτα και ουσιαστικά στην προσπάθεια προσαρµογής και ανάκαµψης των πελατών µας και των οικονοµιών στις κοινωνίες που δραστηριοποιούµαστε». ΕΠΙΛΟΓΗ 67

BANKERS’ vALUE

Τ Ε Χ ΝΟΛΟΓΙ Α

ΚΑΙ

Ε ΠΕΝΔΥ ΣΕΙΣ

Virtual experts

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΠΕΧΡΑΚΗΣ Ο regional sales manager, enterprise της Cisco για ΕλλάδαΚύπρο-Μάλτα, εκτιµά ένα από τα βασικά προβλήµατα των τραπεζών σήµερα είναι η ελλιπής εξυπηρέτηση του πελάτη στο κατάστηµα, πρόβληµα που µπορεί να λυθεί τα επόµενα χρόνια µε τη λύση του virtual expert – εξιδεικευµένες θέσεις σε κάθε υποκατάστηµα ή σε επιλεγµένα υποκαταστήµατα µε δυνατότητες προηγµένης βιντεοδιάσκεψης, ανταλλαγής αρχείων, online υπογραφής. Συνέντευξη στον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

«Δεν νοµίζω ότι σε 1 ή 2 χρόνια θα υπάρχει τράπεζα που δεν θα έχει ένα ολοκληρωµένο περιβάλλον φωνής και δεδοµένων. Ήδη σε πάνω από το 60-70% των υποκαταστηµάτων στην Ελλάδα έχει γίνει, ή έχει ξεκινήσει, η διαδικασία προς αυτή την κατεύθυνση».

68 ΕΠΙΛΟΓΗ

ρκετά και όχι αµελητέα τα φωτεινά παραδείγµατα των τραπεζικών επενδύσεων σε τεχνολογία την τελευταία δεκαετία, κ. Μπεχράκη, είναι όµως συνολικά ο τραπεζικός κλάδος δεµένος στο άρµα της τεχνολογικών επενδύσεων σήµερα; Νοµίζω ότι δεν υπάρχει µια οµοιογενής εικόνα, υπάρχουν τράπεζες που έχουν κάνει και συνεχίζουν να κάνουν επενδύσεις και άλλες που είναι πιο διστακτικές, αυτές που βλέπουν µε πιο αργούς ρυθµούς την ανάπτυξή τους. Όλα εξαρτώνται από το όραµα της κάθε τράπεζας, τον στρατηγικό προσανατολισµό της αλλά και την οικονοµική της κατάσταση. Συγκεκριµένα, στη χώρα σε επίπεδο δικτυακής υποδοµής, ένα µεγάλο ποσοστό των τραπεζών ή έχει προχωρήσει ή είναι ακόµα στα βασικά στάδια υλοποίησης νέων επικοινωνιακών δικτύων. Οι τράπεζες αυτές χρησιµοποιούν τις νέες επιλογές που προσφέρουν οι πάροχοι τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών στη χώρα µας τα τελευταία χρόνια. Προχωρούν σε ενοποίηση των τηλεπικοινωνιακών τους δικτύων, των δικτύων δεδοµένων και των δικτύων φωνής. Οι τηλεπικοινωνιακές υποδοµές είναι κρίσιµες για το τραπεζικό περιβάλλον αν και αυτό που βλέπει ο πελάτης ή ο υπάλληλος της τράπεζας δεν είναι οι υποδοµές αλλά οι τελικές υπηρεσίες και οι εφαρµογές που αναπτύσσονται από την τράπεζα και εξελίσσονται µέρα µε την ηµέρα. Η ασφάλεια των συναλλαγών ανέκαθεν ήταν ένα από τα στρατηγικής σηµασίας ζητήµατα που εστιάζονταν και θα είναι πάντα επικεντρωµένες οι τραπεζικές επενδύσεις καθώς όσο εξελίσσονται οι µέθοδοι της άµυνας αναλογικά εξελίσσονται και οι τρόποι επιθέσεων. Έτσι συµβαίνει. Δεν είναι δυνατόν να επαναπαύεται κανείς, ούτε να νιώθει 100% σίγουρος λέγοντας ότι «εγγυηµένα δεν θα συµβεί ποτέ και τίποτα». Η ασφάλεια σήµερα είναι στατιστικό µέγεθος και αυτό που µε επιτυχία κάνουµε είναι να διασφαλίζουµε στο µέγιστο δυνατό την ασφάλεια µε βάση αυτά που µας επιτρέπει η τεχνολογία και το κόστος που θέλει να πληρώσει ο πελάτης. Στο σκηνικό της ύφεσης, έχει υποχωρήσει ο ρυθµός των τραπεζικών επενδύσεων σε τεχνολογία. Ποια είναι η εµπειρία σας; Οι σηµαντικές επενδύσεις των τραπεζών συνεχίζονται. Αυτό έχει να κάνει µε το γεγονός ότι οι τράπεζες είναι οι πρώτες που έχουν τη λογική της επιστροφής στην επένδυση (return on investment). Προφανώς αν είσαι πιεσµένος υπάρχει η τάση να εξετάσεις το κόστος αναλυτικότερα αλλά σε οποιονδήποτε οργανισµό και ειδικά στις τράπεζες που έχουν το περιθώριο και την εµπειρία να κοιτάζουν 3-4 χρόνια µπροστά, οι υπολογισµοί που κάνουµε έχουν ως αποτέλεσµα να φαίνεται η απόδοση της επένδυ-

σης. Αυτό τους κάνει να µην βλέπουν βραχυπρόθεσµα και, χωρίς να λέω ότι δεν έχουν υπάρξει επιδράσεις, γιατί έχουν υπάρξει, τα µεγάλα έργα που υποστηρίζονται από ένα ικανό business plan και return on investment, προχωρούν.

Στα σκαριά βρίσκεται σήµερα ένας νέος κύκλος συγχωνεύσεων και εξαγορών στην τραπεζική αγορά. Η υψηλή τεχνολογική υποδοµή σε µία τέτοια εξέλιξη πόσο βοηθά ή όχι την τράπεζα να λειτουργήσει αποτελεσµατικά στο νέο περιβάλλον, µετά την εξαγορά ή τη συγχώνευση. Σε µια συγχώνευση, πέρα από τα οικονοµικά στοιχεία, υπάρχει και συγχώνευση τεχνολογιών που σηµαίνει συγχώνευση σε εφαρµογές και επικοινωνιακά δίκτυα. Η δυνατότητα µιας τράπεζας, είτε να συγχωνευτεί, είτε να προχωρήσει γρήγορα σε εξαγορές σχετίζεται και µε την τεχνολογική της υποδοµή. Το ICT της µπορεί να λειτουργήσει ως επιπλέον µοχλός που θα βοηθήσει µια τράπεζα να βγει κερδισµένη από αυτή τη διαδικασία της συγχώνευσης ή της εξαγοράς. Πρόκειται για ένα πολύ σηµαντικό κοµµάτι και πολλές τράπεζες το κατανοούν σε υψηλό βαθµό. Ποιες θα είναι οι τεχνολογικές προκλήσεις που θα αντιµετωπίσουν οι τράπεζες το επόµενο διάστηµα; Οι περισσότερες τράπεζες, µεγάλες και µικρές, εκµεταλλεύτηκαν τις δυνατότητες που τους παρέχουν οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι. Έτσι έχουν ήδη υλοποιήσει ή αναθέσει έργα προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν νοµίζω ότι σε 1 ή 2 χρόνια θα υπάρχει τράπεζα που δεν θα έχει ένα ολοκληρωµένο περιβάλλον φωνής και δεδοµένων. Ήδη σε πάνω από το 60-70% των υποκαταστηµάτων στην Ελλάδα έχει γίνει, ή έχει ξεκινήσει η διαδικασία για να γίνει ένα έργο προς αυτή την κατεύθυνση. Στο κοµµάτι των data centers όλες οι τράπεζες, για λόγους κανονιστικούς αλλά και για λόγους ουσίας, έχουν επιταχύνει τους µηχανισµούς βελτιστοποίησης των µηχανισµών business continuity planning και disaster recovery. Ως προς τα data centers υπάρχουν δύο επιλογές σε µια τράπεζα, ή να κάνει την επένδυση η τράπεζα µόνη της και να επενδύσει στην αγορά του εξοπλισµού και της συντήρησης ή να κάνει αυτό το κοµµάτι outsource και να τοποθετήσει τα δεδοµένα της σε χώρους τρίτων. Και οι δύο τάσεις είναι εξαιρετικά συνηθισµένες. Συνολικά πρέπει να παραδεχτούµε ότι δεν είµαστε ακόµα στο επίπεδο της Ελβετίας ή της Αγγλίας αλλά η υστέρηση είναι µικρή. Το κυρίως πρόβληµα εστιάζεται στην ελλειπή εξυπηρέτηση του πελάτη στο υποκατάστηµα κι αυτό θα µπορούσε να λυθεί τα επόµενα χρόνια µε την λύση του virtual expert, δηλαδή να υπάρχουν σε κάθε υποκατάστηµα ή σε επιλεγµένα υποκαταστήµατα εξειδικευµένες θέσεις µε προηγµένη βιντεοδιάσκεψη και δυνατότητα ανταλλαγής αρχείων, απεικόνιση πραγµάτων, δυνατότητα online υπογραφής που θα παρέχουν µια επικοινωνία του πελάτη µε την τράπεζα άλλου επιπέδου. Δεν πρόκειται απλά για µια επικοινωνία µε µια κάµερα. Πρόκειται για µια ολοκληρωµένη λύση που έχει στόχο την εξειδικευµένη και άρτια εξυπηρέτηση του πελάτη ο οποίος µπορεί να έρθει σε επαφή µε εξειδικευµένα στελέχη και να συζητήσει για ένα θέµα ή µια υπηρεσία που θέλει. Η υπηρεσία αυτή θα επιτρέπει ολοκληρωµένο consulting, ενώ θα υπάρχουν όλα τα εργαλεία για ολοκλήρωση µιας διαδικασίας χωρίς να ταλαιπωρείται ο πελάτης και παράλληλα µε µείωση του κόστους. ΕΠΙΛΟΓΗ 69

70 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

BANKERS’ vALUE

Ε ΞΕΛΙΞΕΙΣ

Εθνική Τράπεζα

Αυξάνει το µετοχικό της κεφάλαιο Σε αύξηση του µετοχικού της κεφαλαίου κατά 2,8 δισ. ευρώ προχωρά η Εθνική Τράπεζα. Η αύξηση θα γίνει κατά 1,8 δισ. ευρώ από µετατρέψιµο οµολογιακό δάνειο, και κατά 1 δισ. από την πώληση µειοψηφικού πακέτου της Finansbank. H τιµή ορίστηκε στα 5,20 ευρώ ανά µετοχή. Η αύξηση υπέρ των παλαιών µετόχων είναι εγγυηµένη από 5 τράπεζες (Credit Suisse, Morgan Stanley, Deutche Bank, Golman Sachs, Tαχυδροµικό Tαµιευτήριο). Μετά την αύξηση η Εθνική ενισχύεται κεφαλαιακά κατά 380 µονάδες βάσης µε τον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας Tier 1 να διαµορφώνενται στο 14,6%, στο υψηλότερο σηµείο µεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών. Σηµειώνουµε επίσης ότι στα τέλη Αυγούστου και στο πλαίσιο της συµφωνίας εξαγοράς της Stopanska Banka AD – Skopje τo 2001 από την Εθνική Τράπεζα, το International Finance Corporation (IFC) και την European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), η Εθνική εξαγόρασε το 22% του µετοχικού κεφαλαίου της θυγατρικής της στη γειτονική χώρα, που κατείχαν οι δυο διεθνείς τραπεζικοί οργανισµοί (10,8% έκαστος), ανεβάζοντας το ποσοστό συµµετοχής της από 73,04% σε 94,64%. Το τίµηµα έφθασε τα 35,1εκατ. ευρώ. Η Stopanska Banka είναι η µεγαλύτερη τράπεζα της FYROM µε µερίδιο αγοράς που ξεπερνά το 25%.

Τράπεζα Πειραιώς

Ταχύτητα & ασφάλεια στις πληρωµές Η Τράπεζα Πειραιώς ολοκλήρωσε όλες τις απαραίτητες προσαρµογές ώστε οι υπηρεσίες πληρωµών, που προσφέρει στους πελάτες της, να διέπονται από τους νέους κανόνε ς που θέσπισε ο Νόµος 3862/2010, µε τον οποίο ενσωµατώνεται στην ελληνική νοµοθεσία η Οδηγία 2007/64/ΕΚ για τις υπηρεσίες πληρωµών (Payment Services Directive - PSD). Υπενθυµίζουµε ότι σκοπός του νέου νόµου είναι η ενίσχυση της ταχύτητας και της ασφάλειας των πληρωµών και η αποτ ε λεσµα τ ικότ ε ρη προστασία των χρηστών υπηρεσιών πληρωµών.

Proton Bank Αλλαγή φρουράς

EFG Eurobank

Επενδύει στην κάλυψη πιστωτικού κινδύνου Στην εγκατάσταση της λύσης «SunGard Ambit BancWare Capital Manager» της Profile, στις θυγατρικές της, στη Ρουµανία και στη Βουλγαρία προχωρά η EFG Eurobank, ενώ προγραµµατίζεται και αντίστοιχη εγκατάσταση στην Πολωνία για την κάλυψη των απαιτήσεων της Τράπεζας για τον Πιστωτικό Κίνδυνο σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της Βασιλείας ΙΙ. Το σύστηµα «SunGard Ambit BancWare Capital Manager» είναι ολοκληρωµένη λύση για τη µοντελοποίηση και ανάλυση της Διαχείρισης Κινδύνων, η οποία προσφέρει τη δυνατότητα στα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις κανονιστικής συµµόρφωσης µε τη Βασιλεία II, εκτός από τον Πιστωτικό Κίνδυνο (Credit Risk), στον Κίνδυνο Αγοράς (Market Risk) και στον Λειτουργικό Κίνδυνο (Operational Risk).

Διευθύνων σύµβουλος της τράπεζας ανέλαβε ο Αντώνης Αθανάσογλου µετά την παραίτηση του Τρύφωνα Κολλίντζα. Η παραίτηση του κ. Κολλίντζα αποδίδεται στο ασυµβίβαστο µε την ιδιότητά του ως καθηγητή του Οικονοµικού Πανεπισ τηµίου Αθηνών. Ο κ. Αθανάσογλου είναι ένας από τους ιδρυτέ ς και βασ ικούς µε τόχους της τράπεζας. Με δίκτυο 32 καταστηµάτων η τράπεζα εστιάζει στο investment banking. Η πορεία των εργασιών της είναι ανοδική, οι χορηγήσεις στη διάρκεια του 1ου εξαµήνου αυξήθηκαν κατά 30%, καθώς σύµφωνα µε την ανακοίνωση της τράπεζας αξιοποίησε τη συµµετοχή της στα µέτρα στήριξης για να δανειοδοτήσει τους πε λάτες της. Μετά την αφαίρεση της έκτακτης εισφοράς τα κέρδη της το 1ο εξάµηνο υποχώρησαν σ το 1 εκατ. ευρώ από 11,7 εκατ. πέρυσι. ΕΠΙΛΟΓΗ 71

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΗΓΕΤΗ

y z o k r a S s a l o Nic MONSIEUR LE

PRESIDENT Ο Γαλλο-ούγρος πολιτικός, µε ρίζες και στη Θεσσαλονίκη όπου ζούσε ο εκ της µητέρας παππούς του, δεν είναι άλλος από τον σηµερινό πρόεδρο της Γαλλίας. Η κατάκτηση της κορυφής είναι συνδυασµός ευνοϊκών συγκυριών, εξυπνάδας και επιµονής. Η τύχη όµως φαίνεται πως έπαιξε εξέχοντα ρόλο για να λάµψει το πολιτικό του άστρο! Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ο 1977, σε ηλικία µόλις 22 ετών, ο Νικολά Σαρκοζί εκλέγεται δηµοτικός σύµβουλος του Νεϊγί, στο συγκρότηµα του Παρισιού. Ήταν 37ος, στην τελευταία εκλόγιµη θέση στο ψηφοδέλτιο του γκωλικού κόµµατος! Τι θα είχε συµβεί αν ήταν 38ος; Θα συνέχιζε τις σπουδές του στις πολιτικές επιστήµες και το δίκαιο; Θα οδηγούνταν νωρίτερα στη δικηγορία την οποία άσκησε ούτως ή άλλως τη δεκαετία του ’80; Θα απείχε της πολιτικής; Μάλλον όχι. Η περιπετειώδης συνέχεια το αποδεικνύει. Δεύτερη φορά τυχερός υπήρξε το 1983: εκλέγεται δήµαρχος αυτή τη φορά του Νεϊγί, ένας από τους νεαρότερους δηµάρχους της χώρας (28 ετών) στη θέση του θανόντος δηµάρχου, Ασίλ Περετί. Ο Σαρκοζί δεν ήταν βέβαια ο επικρατέστερος για τη διαδοχή, επωφελήθηκε όµως του γεγονότος ότι ο –κατά γενική οµολογία επικρατέστερος Σαρλ Πασκουά– αντιµετώπισε ξαφνικό πρόβληµα υγείας! Όντας για πολλά χρόνια δήµαρχος, βουλευτής (από το 1988), µέλος κυβερνήσεων (από το 1993 στο υπουργείο Οικονοµικών επί Εντουάρ Μπαλαντίρ), επικεφαλής συνδυασµών (ως ηγέτης του γκωλικού κόµµατος RPR το 1999 θα το οδηγήσει σε µια αποτυχηµένη µάχη 72 ΕΠΙΛΟΓΗ

ευρωεκλογών), ο Σαρκοζί ασκήθηκε µε επιµέλεια στην τέχνη της πολιτικής επιβίωσης. Το αισθητήριό του δεν ήταν πάντα ορθό: το 1995 στις εσωκοµµατικές εκλογές της γαλλικής δεξιάς τάσσεται µε τον Μπαλαντίρ κι όχι µε τον Σιράκ ο οποίος, τελικά, κέρδισε τη µάχη. Υπήρξαν όµως και επιλογές του που αν και εκ πρώτης όψεως δηµιουργούσαν την εντύπωση της «πολιτικής αυτοκτονίας», εντούτοις δικαιώθηκαν από τις εξελίξεις. Όπως η απόσυρσή του από την πολιτική µετά την ήττα του στις ευρωεκλογές του 1999 ή η σύγκρουσή του µε τον Ντοµινίκ ντε Βιλπέν που οδήγησε στον «πολιτικό θάνατο» του δεύτερου και τη δική του επικράτηση στους κόλπους της γαλλικής δεξιάς. Το 2002 ξεκινά για το Νικολά Σαρκοζί µια

εντυπωσιακή δεκαετία η οποία θα λήξει το 2012 µε –κατά πάσα πιθανότητα– απόλυτη επιτυχία. Στην αφετηρία της δεκαετίας ο «ξεχασµένος» αλλά υπολογίσιµος Σαρκοζί αναλαµβάνει το υπουργείο Εσωτερικών (επί Ζαν Πιερ Ραφαρέν), ενώ το τέλος της τον βρίσκει πρόεδρο της Γαλλίας. Το 2007, επικεφαλής του συνδυασµού Ένωση για ένα Λαϊκό Κίνηµα (Union pour un Mouvement Populaire - UMP), o Νικολά Σαρκοζί ορκίζεται πρόεδρος της Γαλλικής Δηµοκρατίας σε ηλικία 52 ετών– άλλο ένα αξίωµα σε νεαρότατη ηλικία. Η νίκη του στην εκλογές ερµηνεύεται ως µια εξαιρετική διείσδυση στους λιγοστούς χώρους που µπορούσε να αντλήσει ψηφοφόρους η γηράσκουσα γαλλική κεντροδεξιά, προβάλλοντας ένα σύγχρονο µείγµα: στήριξη των κύριων αµερικανικών επιλογών αλλά ταυτόχρονα «ανεξάρτητη Γαλλία» στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντικοµµουνισµός νέας κοπής (δεν ήταν διόλου τυχαίες οι φραστικές επιθέσεις του στο «πνεύµα του Μάη του 1968») και αντιµουσουλµανισµός (σε ό,τι αφορά στην πάταξη της παραβατικότητας και τον έλεγχο του µεταναστευτικού ρεύµατος). Σήµερα, βλέποντας τη δηµοτικότητά του να υποχωρεί, προβάλλει την προτεραιότητα της πάταξης του εγκλήµατος που συνδέει έµµεσα µε την παράνοµη µετανάστευση, µε στόχο να επαναπροσελκύσει τους ψηφοφόρους που έχασε στις πρόσφατες τοπικές εκλογές, πολλοί από τους οποίους µετακινήθηκαν προς το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο. Μετά τις ταραχές που προκάλεσαν νεαροί, Αφρικανικής καταγωγής στη Γκρενόµπλ το καλοκαίρι, προτείνει να αφαιρείται η υπηκοότητα από τα άτοµα ξένης καταγωγής που επιτίθενται σε αστυνοµικούς. Στη συνέχεια διαλύει τους καταυλισµούς Ροµά, Βουλγαρικής και Ρουµανικής καταγωγής που ήρθαν παράνοµα στη χώρα, τους οποίους επαναπατρίζει, καθώς υποστηρίζει ότι αποτελούν εστίες εγκληµατικότητας. Η κινήσεις αυτές φαίνεται να αυξάνουν τη δηµοτικότητά του, υπάρχουν όµως και φωνές που µιλούν για καλλιέργεια κλίµατος ξενοφοβίας και ρατσισµού.

H κατάκτηση του µύθου Τι µεσολάβησε µεταξύ του 2002 και της Προεδρίας; Όλα αυτά που τον ΕΠΙΛΟΓΗ 73

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΗΓΕΤΗ

Ο γάµος του µε την Κάρλα Μπρούνι, αναβάθµισε την εικόνα του και τον έφερε πολύ κοντά στον κόσµο της τέχνης, του πολιτισµού και του εθελοντισµού.

έκαναν γνωστό πέρα από τη Γαλλία και τον µετέτρεψαν στον ηγέτη-σωτήρα της γαλλικής κεντροδεξιάς, σε µια περίοδο όµως πλήρους αποσύνθεσης των Σοσιαλιστών, «εξαφάνισης» των κοµµουνιστών και στασιµότητας των δυνάµεων της άκρας δεξιάς. Ας µνηµονεύσουµε τα κυριότερα. Η καταστολή του κύµατος εγκληµατικότητας στα γαλλικά προάστια το 2005 (επί Ντοµινίκ ντε Βιλπέν) και οι ρατσιστικοί χαρακτηρισµοί του Σαρκοζί σε βάρος των αραβικής καταγωγής συµπατριωτών του («αποβράσµατα») έκαναν τον γύρο του κόσµου. Η ανάληψη του υπουργείου

Οικονοµικών το 2005 και η δέσµη σκληρών µέτρων που εξήγγειλε µε στόχο τον περιορισµό των δηµοσίων δαπανών και τη µείωση του ελλείµµατος, τον έφεραν απέναντι σε φοιτητές, εργαζόµενους και συνταξιούχους. Το κατά γενική οµολογία σκληρό νοµοσχέδιο του 2006 για τη µεταναστευτική πολιτική της Γαλλίας που ορθώνει νέα εµπόδια στην απόκτηση της γαλλικής ιθαγένειας, συνοδεύτηκε µε νέες, ακραίες για τα γαλλικά δεδοµένα δηλώσεις του περί «γαλλικής ταυτότητας» κ.λπ. Η µάχη του ενάντια στη µπούρκα, τη µαντήλα και τα άλλα θρησκευτικά σύµβολα των µουσουλµάνων τα οποία θέλει να «εξορίσει» από τη δηµόσια σφαίρα της Γαλλίας, ο έντονος κι επίµονος αντιτουρκισµός του, αλλά και η προσπάθεια προσεταιρισµού της Ρωσίας, η επιθυµία του να ηγηθεί των λαών της Μεσογείου, η απόφασή του, ως πρόεδρος, πλέον να επιστρέψει η Γαλλία στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ συµπληρώνουν τη δηµόσια εικόνα του µέσα στη «δεκαετία Σαρκοζί». Όχι και λίγα, και µάλιστα πολύ γρήγορα... Τις τελευταίες εβδοµάδες η κυβέρνησή του συγκλονίζεται από αλλεπάλληλα φορολογικά και δηµοσιονοµικά σκάνδαλα τα οποία όµως παραµένουν στη σφαίρα της διαχειριστικής πραγµατικότητας και δεν αγγίζουν τον σκληρό πυρήνα της πολιτικής του. Όπως συµβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις (ανάλογες περιπτώσεις υπήρξαν στις προεδρίες Σιράκ και Μιτεράν), πρώτα πέφτουν τα «ανθρώπινα τείχη» που έχει χτίσει γύρω του ο ηγέτης: υπουργοί και υφυπουργοί, ανώτατα δηµόσια και κοµµατικά στελέχη, σύµβουλοι κ.ά. Ο ίδιος, βραχύσωµος, κρύβεται ακόµα µε επιτυχία πίσω από τον πολλαπλάσιο σε µέγεθος µύθο του. Και µένει στο απυρόβλητο. .Ο

επί παντός επιστητού

Μετά τον άχρωµο Ζακ Σιράκ, ο οποίος θεωρήθηκε «λίγος» για τα δεδοµένα της χώρας, ο Σαρκοζί επιθυµεί να φέρει τη λάµψη του Φρανσουά Μιτεράν στο προεδρικό µέγαρο. Δεν διαθέτει βέβαια το εκτόπισµα του ιστορικού Γάλλου σοσιαλιστή, ούτε το πλέγµα των σχέσεων και τις προσβάσεις του σε χώρους όπως η τέχνη και η διανόηση. Ο Σαρκοζί όµως (το) παλεύει. Ο γάµος του µε την Κάρλα Μπρούνι, 74 ΕΠΙΛΟΓΗ

µια λαµπερή Ιταλίδα αριστοκράτισσα που ασχολήθηκε στο παρελθόν µε το µόντελινγκ και το τραγούδι, αναβάθµισε την εικόνα του και τον έφερε πολύ κοντά στον κόσµο της τέχνης, του πολιτισµού και του εθελοντισµού. Η ενασχόλησή του µε µια πλειάδα θεµάτων που απασχολούν τα γαλλικά media και µάλιστα µε τρόπο εξόχως επικοινωνιακό, θεωρείται από αρκετούς αναλυτές ως συστηµατική προσπάθεια ενός «γκρίζου» κεντροδεξιού ηγέτη (µε ακροδεξιά ενίοτε ρητορεία), να εξωραΐσει το προφίλ του. Η καθηµερινότητα τον τροφοδοτεί: στην πρόσφατη µάχη για την απόκτηση της εφηµερίδας Le Monde ο Σαρκοζί ενεπλάκη υποστηρίζοντας την κοινοπραξία που µειοψήφησε. Η επιλογή του, µια κοινοπραξία της El Pais, του περιοδικού Νouvel Οbservateur και της κρατικής France Τelecom φαινόταν καλύτερη από έναν επιχειρηµατία της βιοµηχανίας του πορνό. H Monde όµως (δηµοσιογράφοι και διοίκηση) ψήφισαν τον δεύτερο, απορρίπτοντας τις προτροπές –για να µην πούµε τις ανοικτές πιέσεις– του Γάλλου προέδρου. Εξίσου επικοινωνιακή και η κίνησή του να στείλει όχηµα για να παραλάβει τον Τιερί Ανρί, αρχηγό της εθνικής ποδοσφαιρικής οµάδας, κατά την επιστροφή της αποστολής από το ταπεινωτικό για τη Γαλλία Μουντιάλ της Νοτίου Αφρικής. Οι βαρύγδουπες δηλώσεις του περί «βαθιών τοµών» και «ριζικών αλλαγών» στο γαλλικό ποδόσφαιρο προκάλεσαν την οργή της FIFA που του διαµήνυσε ότι το ποδόσφαιρο δεν είναι µια κρατική υπόθεση για να ασχοληθεί η Γαλλική προεδρία.

Ο υπερηγέτης Sarkozy Υπάρχουν δύο σηµαντικά διεθνή µέτωπα στα οποία ο Γάλλος πρόεδρος επιθυµεί να πρωταγωνιστήσει. Το πρώτο είναι αυτό της δια-µεσογειακής συνεργασίας, ένα φιλόδοξο σχέδιο του Σαρκοζί, από την εποχή που ήταν στην κυβέρνηση. Στόχος του ο συντονισµός όλων των µεσογειακών κρατών, των βορειοαφρικανικών συµπεριλαµβανοµένων, σε θέµατα ενέργειας, µεταφορών, µετανάστευσης και πολιτισµού. Το σχέδιο, το οποίο όχι µόνο δεν φέρει τη σφραγίδα της Ευρωπαίκής Ένωσης αλλά µάλλον στρέφεται ενάντια στις πολιτικές της, κινητοποίησε

Φλερτ εξωτερικής πολιτικής µε σκοπό τη δηµιουργία µίας πλατιάς οικονοµικής ζώνης ΕυρώπηςΡωσίας. Προσπάθεια που φέρει τη σφραγίδα Σαρκοζί και την οποία προωθεί µε ζήλο ο Γάλλος πρόεδρος. Εδώ µε τον Ρώσο πρόεδρο Νµίτρι Μεντβέντεφ, στο πλαίσιο επίσκεψής του στη Ρωσία την περασµένη άνοιξη.

αρχικά δυνάµεις σε όλα τα όµορα κράτη, ακόµα και στα βορειοαφρικανικά που δεν διατηρούν τις καλύτερες σχέσεις µε τον Σαρκοζί. Το δεύτερο µέτωπο του Σαρκοζί είναι η επίσης φιλόδοξη προσπάθειά του να δηµιουργήσει µια πλατιά οικονοµική ζώνη Ευρώπης-Ρωσίας. Η ζώνη αυτή, χωρίς να προσδιορίζεται µε σαφήνεια, στοχεύει στην προάσπιση θεµάτων ασφάλειας, µεταφορών και ενεργειακής επάρκειας. Στους στόχους της, σύµφωνα µε δηλώσεις του Σαρκοζί στην Αγία Πετρούπολη, θα είναι η καταπολέµηση του οργανωµένου εγκλήµατος (και το ξέπλυµα χρηµάτων…) και η τροµοκρατία. Κι όλα αυτά, µετά την επιστροφή της Γαλλίας στο ΝΑΤΟ και στο φόντο της προσέγγισης Σίλβιο Μπερλουσκόνι- Βλαντιµίρ Πούτιν. Τυχαίο; ΕΠΙΛΟΓΗ 75

ΔΙΕΘΝΗΣ ΈΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΗΠΡΑΣΙΝΗ ΔΕΘ

Η φετινή Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης που θεµατικά είναι αφιερωµένη στην καινοτοµία και την πράσινη ανάπτυξη, καλείται να επιβεβαιώσει τους ίδιους λόγους που οδήγησαν στην ίδρυσή της. Ότι µπορεί να αποτελέσει το όχηµα που θα οδηγήσει τη συµπρωτεύουσα σε αναπτυξιακή τροχιά και να καταστεί σύµβολο της καινοτόµου δράσης και της εξωστρέφειας αλλά και σύνδεσης της παραγωγής και της αγοράς µε το κοινό. Από τη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης γυρίζει σελίδα ή τουλάχισ τον οφείλει να το κάνει διαφορετικά θα πρέπει να αναζητεί λόγο ύπαρξης. Η µε τ ε γκα τάσ τασή της σε νέο εκθεσιακό χώρο –σύµφωνα µε τις κυβερνητικές εξαγγελίες– η εξειδίκευσή της και ο προσανατολισµός της προς τα τελευταία επιτεύγµατα της τεχνολογίας µε έµφαση στην εφαρµογή της «πράσινης τεχνολογίας», καθώς και η αναζήτηση στρατηγικού εταίρου, αποτελούν το πρώτο σ τίγµα προς την αναζήτηση της νέας διεθνοποιηµένης ταυτότητάς της για εκθεσιακές δράσεις που θα τη φέρουν και πάλι στο διεθνές προσκήνιο. Δράσεις ωστόσο που θα πρέπει να συνοδευτούν από ένα γενικότερο συνολικό αναπτυξιακό σχέδιο των υποδοµών της ίδιας της πόλης, από το λιµάνι µέχρι το αεροδρόµιο, την αυτοτελή ανάπτυξη συνεδριακών υποδοµών, προκειµένου µε αξιώσεις να επιστρέψει και πάλι η πόλη στον διεθνή χάρτη. Ας δούµε όµως

πως ξεκίνησαν όλα. Η Θεσσαλονίκη επιχειρούσε να σκιαγραφήσει τη νέα της ταυτότητα στις αρχές του περασµένου αιώνα, από µια πολυεθνική, πολυπολιτισµική, πολυθρησκευτική πόλη, σταυροδρόµι Δύσης–Ανατολής από την εποχή του Βυζαντίου και της Οθωµανικής αυτοκρατορίας, ως συµπρωτεύουσα του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Τραυµατισµένη από τις απώλειες στον κοινωνικό και οικονοµικό της ιστό, ενδυναµωµένη πληθυσµιακά από το προσφυγικό στοιχείο που ακόµη δεν έχει αναδείξει τις δυναµικές του, η δηµιουργία της Διεθνούς Έκθεσης θέλει να δώσει το στίγµα και τον οραµατισµό για την επόµενη ηµέρα. Φιλόδοξη προσπάθεια, ακόµη πιο φιλόδοξος ο αρχικός σχεδιασµός από τον Νικόλαο Γερµανό που πέτυχε όντως να προσδώσει στην πόλη κάτι από την χαµένη της αίγλη. Την επανέφερε δυναµικά στο προσκήνιο του νέου ελληνικού κράτους. Ο χρόνος καταγράφει ενδεικτική µαρτυρία των πιστών κινήτρων των εµπνευστών της: Μόλις δεκατέσσερα χρόνια από τη διασύνδεσή της µε τον ελληνικό κορµό, εννιά από την καταστροφική πυρκαγιά του ‘17, µόλις τέσσερα από τον εκπατρισµό χιλιάδων προσφύγων που ήρθαν να αιµοδοτήσουν τον διαλυµένο κοινωνικό ιστό της πόλης που ζητά τη νέα

της ταυτότητα. Οι ανταλλαγές πληθυσµών αποδυνάµωσαν και ενδυνάµωσαν τη Θεσσαλονίκη. Νέο αίµα ήρθε να προστεθεί στις αρτηρίες της πόλης. Αναζητούσε στη νέα πατρίδα να αποκτήσει ρίζες και να µπορέσει να απλώσει τις δηµιουργικές δυνατότητές του. Είναι ενδεικτική η παρουσίαση της πρώτης Έκθεσης από τις ιστορικές εφηµερίδες της πόλης, αλλά και η πολιτική σηµασία που αποδόθηκε σε αυτήν αµέσως µε τη γέννηση της. Η πιο µεγάλη εµποροπανήγυρις της χώρας κατά το µεσοπόλεµο στηνόταν αρχές φθινοπώρου στην άκρη του κέντρου της πόλης που και χωροταξικά σηµατοδοτούσε το όχηµα φυγής προς το µέλλον. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο αποκτά νέα δυναµική. Τότε που ο επιθετικός προσδιορισµός «διεθνής» ήταν ουσιαστικός. Στα περίπτερα και στους χώρους της γινόταν το µεγάλο αντάµωµα των τελευταίων επιτευγµάτων της τεχνολογίας µε το καταναλωτικό κοινό. Επαγγελµατίες από διάφορες γωνιές του κόσµου και της ευρύτερης περιοχής βρίσκονταν εδώ και αντάλλασσαν ιδέες, συνήπταν συµφωνίες συνεργασίας. Ήταν η µεγάλη εµπορική έκθεση όχι µόνο της Βόρειας Ελλάδας, αλλά συνολικά της περιοχής, άρρηκτα συνδεδεµένη, από τη γέννησή της µε το επίπεδο ανάπτυξης της ίδιας της ελληνικής οικονοµίας και καθρέπτης όχι µόνο της πολιτικής και οικονοµικής δράσης αλλά και της πολιτιστικής. Φεστιβάλ Κινηµατογράφου και Τραγουδιού γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη, ενώ από τη συµπρωτεύουσα εκπέµπεται το πρώτο τηλεοπτικό πρόγραµµα στις αρχές της δεκαετίας του ‘60.

Οι χαµένες ευκαιρίες Η ταχύτητα των επιτευγµάτων της σύγχρονης τεχνολογίας και επιστήµης, η στροφή προς εξειδικευµένες κλαδικές εκθέσεις, που αποτελούν ανάγκη και παρακολούθηµα διεθνών τάσεων, αλλά και της εξειδίκευσης που επικρατεί σε όλους τους τοµείς της ζωής, απογυµνώνουν τη γενική Έκθεση τα τελευταία χρόνια από την παλιά της αίγλη. Η τηλεόραση και το διαδίκτυο που αποτελούν εργαλεία για την προσέγγιση του κοινού στα τελευταία επιτεύγµατα της τεχνολογίας, αλλάζουν τους όρους. Επιπρόσθετα, το χαµένο στοίχηµα για την EXPO 2008 αποδυνάµωσε τη σηµασία της παρουσίας της και τα τελευταία χρόνια την κατέστησε κυρίως ως έναν χώρο «επίδειξης» του κρατικού φορέα. Έγινε περισσότερο µια έκθεση του ΟΣΕ, του ΟΤΕ και των υπουργείων. Χάνει τον λόγο για τον οποίο δηµιουργήθηκε. Τα περίπτερα των δυναµικών οικονοµιών του πλανήτη, που παλαιότερα πλαισίωναν τους χώρους της, απουσιάζουν. Το εφεύρηµα

της τιµώµενης χώρας, έρχεται να συµπληρώσει αυτό το κενό, δηλωτικό όµως και πάλι της αδυναµίας για µια συνολική διεθνή δυναµική παρουσίαση του παγκόσµιου οικονοµικού γίγνεσθαι. Η δηµιουργία ενός σύγχρονου, ευρωπαϊκών προδιαγραφών εκθεσιακού κέντρου, που θα αποτελεί πόλο έλξης τόσο για τους εκθέτες όσο και για τους επισκέπτες, αποτελεί µονόδροµο. Οι δηλώσεις της υπουργού Οικονοµίας, Ανταγωνισ τικότητας, σ τα µέσα του περασµένου καλοκαιριού επανέφεραν το θέµα της µετεγκατάστασης στην επικαιρότητα. «Βούληση της κυβέρνησης είναι η µετεγκατάσταση της ΔΕΘ στη Σίνδο», ξεκαθάρισε. Στην ίδια συνέντευξη Τύπου, ανοιχτό άφησε η Λούκα Κατσέλη το ενδεχόµενο συµµετοχής στρατηγικού εταίρου µε διεθνή εµπειρία και δικτύωση σ τη διεθνή εκθεσιακή αγορά, στο κεφάλαιο της Ηellexpo, εξετάζοντας ακόµη και τη παραχώρηση του management. Σήµερα, ο θεσµός της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης καλείται να ανταποκριθεί σε αυτό για το οποίο ιδρύθηκε: στην κατάθεση του καινούργιου και σε µια γέφυρα του κοινού και της αγοράς µε τον κόσµο της σύγχρονης τεχνολογίας, µε όρους ανταγωνιστικότητας.

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ & ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η 75η ΔΕΘ άνοιξε τις πύλες της στις 11 Σεπτεµβρίου µε κεντρικό αφιέρωµα στην «Καινοτοµία και Πράσινη Ανάπτυξη», θέλοντας να αναδείξει τις σηµαντικές αναπτυξιακές προοπτικές που διανοίγονται µε την υιοθέτηση της πράσινης τεχνολογίας, µε συµµετοχή επιχειρήσεων που υιοθετούν την «πράσινη τεχνολογία» κυρίως στον τοµέα της ενέργειας και µε παράλληλες δράσεις από ηµερίδες µέχρι παρουσιάσεις πρωτοποριακών προϊόντων. Η παρουσία των δύο υπουργείων – Οικονοµίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας και του υπουργείου Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Κλιµατικής Αλλαγής στο ίδιο περίπτερο µε τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τοµέα µε σχετική δράση είναι ενδεικτική της ιστορικής παρακαταθήκης του ίδιου του θεσµού της Έκθεσης: της σύνδεσης του δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 77

ΔΙΕΘΝΗΣ ΈΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΈΚΘΕΣΗ ΑΞΙΩΣΕΩΝ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Ο πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης εκτιµά ότι η νέα εποχή δράσης για τη ΔΕΘ δεν µπορεί διαρκώς να αναβάλλεται στο µέλλον, η εποχή αυτή είναι τώρα και σχεδιάζεται µε έµφαση να δίνεται στην καινοτοµία και την πρωτοπορία.

Photo ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Συνέντευξη στη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

Για να έχουµε µία διεθνή Έκθεση αξιώσεων δεν µπορούµε να µη συνυπολογίσουµε τις συγκοινωνίες, το αεροδρόµιο, τις σιδηροδροµικές εγκαταστάσεις, την ανάπτυξη του λιµανιού. .

78 ΕΠΙΛΟΓΗ

ε αναζήτηση νέας δυναµικής ταυτότητας που θα προσφέρει στην απήχηση της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης προσανατολίζεται η νέα διοίκηση της ΔΕΘ, επισηµαίνει ο πρόεδρός της, Γιάννης Κωνσταντίνου. «Στροφή στις υπηρεσίες, στη νεανική επιχειρηµατικότητα, στις νέες τεχνολογίες και βεβαίως στην πράσινη ανάπτυξη αποτελούν µέρος µόνο από τους τοµείς στους οποίους θα µπορούσαµε να εστιάσουµε, ώστε να φέρουµε και πάλι τη ΔΕΘ σε µία από τις πρώτες θέσεις της διεθνούς εκθεσιακής κατάταξης», µας λέει χαρακτηριστικά και συνεχίζει: «Ο θεσµός των γενικών εκθέσεων παγκοσµίως φθίνει, δεν αποτελεί απλώς ένα ελληνικό φαινόµενο. Για τον λόγο αυτό, ως διοίκηση θα πρέπει να αναζητήσουµε ένα θε-

µατικό προσανατολισµό, όπως εφέτος που η ΔΕΘ εστιάζει στην καινοτοµία και την πράσινη ανάπτυξη», τονίζει εµφατικά για να µας εκθέσει αµέσως µετά τους προβληµατισµούς του για τη ΔΕΘ. «Στη Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης τα τελευταία χρόνια περισσεύει ο συµβολικός χαρακτήρας, παρά αποτελεί ένα ουσιαστικό οικονοµικό γεγονός. Περισσότερο είναι προσανατολισµένη στην κυβερνητική ατζέντα και στις οικονοµικές εξαγγελίες του πρωθυπουργού παρά στον εµπορικό χαρακτήρα της και τη διεθνή απήχησή της. Βλέπουµε µια αναστροφή της ισορροπίας από τα πρώτα χρόνια ίδρυσής της, όπου η έκθεση της Θεσσαλονίκης αποτελούσε ένα οικονοµικό εµπορικό γεγονός για όλη την ελληνική επικράτεια, που αντανακλούσε και στον ευρύτερο χώρο και έφερνε στο προσκήνιο την πόλη της Θεσσαλονίκης. Υπήρξε τόπος συνάντησης της αγοράς µε το καταναλωτικό κοινό. Παρακολουθώντας την Έκθεση µπορούσε να ενηµερωθεί για τα νέα προϊόντα που θα έρχονταν στην αγορά, για τις διεθνείς τάσεις. Και όχι µόνο. Η Έκθεση για την Θεσσαλονίκη αποτελούσε εκτός των άλλων και ένα µεγάλο πολιτιστικό γεγονός, που αντανακλούσε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Φεστιβάλ Τραγουδιού, Φεστιβάλ Κινηµατογράφου ήταν άµεσα συνδεδεµένα µε τη ΔΕΘ. Ό,τι πιο πρωτοποριακό έβρισκε φιλόξενο βήµα από τη ΔΕΘ, που δικαίως αποτελούσε το καύχηµα της πόλης. Σήµερα θα πρέπει µε όρους σύγχρονους να ανασυστήσουµε αυτή τη δυναµική και να αναζητήσουµε το νέο πεδίο δράσης για την Έκθεση της Θεσσαλονίκης. Θα πρέπει να συνδέσουµε τον κόσµο της νέας τεχνολογίας και της επιστήµης µε την αγορά και τον κόσµο της πόλης. Επιπλέον όλων ωστόσο, αυτό που θα πρέπει να εξετάσουµε µαζί µε όλους τους συναρµόδιους φορείς, αλλά και τους πολίτες της πόλης είναι τι ακριβώς θέλει η πόλη από την έκθεση. Γίνεται απόλυτα κατανοητό ότι δεν µπορούµε να µιλάµε µόνο για την ανάπτυξη της έκθεσης, αλλά για την ανάπτυξη συνολικά της πόλης. Για µία διεθνή έκθεση αξιώσεων δεν µπορούµε να µην συνυπολογίσουµε τις συγκοινωνίες, το αεροδρόµιο, τις σιδηροδροµικές εγκαταστάσεις, την ανάπτυξη του λιµανιού. Τη διασύνδεση της Έκθεσης µε το πανεπιστήµιο, που αποτελεί το πιο ζωντανό επιστηµονικό κοµµάτι της πόλης. Η µετεγκατάσταση της Έκθεσης άλλωστε δηµιουργεί θετικές προϋποθέσεις, καθώς και η ανάπλαση του υπάρχοντος χώρου. Η οικονοµική κατάσταση σήµερα αποτελεί µία επιπλέον πρόκληση, που δεν θα πρέπει να την αντιµετωπίζουµε µόνο ως πρόβληµα αλλά ως εφαλτήριο για την ανάπτυξη και τη δηµιουργία».

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΙΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ Ο διευθύνων σύµβουλος της Helexpo εστιάζει στις βασικές κατευθύνσεις που κινείται η φετινή ΔΕΘ. Δεν είναι άλλες από τη νέα τεχνολογία και την πράσινη ανάπτυξη. Στους τοµείς αυτούς εκτιµά «πρέπει να σπεύσουµε και να επενδύσουµε, καθώς δηµιουργούν υπεραξίες». Συνέντευξη στη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

Photo ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

παρούσα οικονοµική κρίση δεν θα µπορούσε να αφήσει αδιάφορους τους διοργανωτές της ΔΕΘ, οι οποίοι µε ειδική τιµολογιακή πολιτική προσπαθούν να προσελκύσουν όσο το δυνατόν περισσότερους εκθέτες. Ο Πάρις Μαυρίδης είναι αισιόδοξος σχετικά. Τον συναντήσαµε, µία βδοµάδα πριν την επίσηµη έναρξη και εκτιµά ότι τελικώς θα κινηθούν στα ίδια µε τα περυσινά επίπεδα. Μπορεί η συµµετοχή του Δηµοσίου λόγω της δηµοσιονοµικής πολιτικής λιτότητας να είναι περιορισµένη σε τετραγωνικά, όµως η πολιτική που ακολουθήθηκε απέδωσε καρπούς τόσο για την προσέλκυση εταιρειών του ιδιωτικού τοµέα, όσο και για την παρουσία του Δηµοσίου, επισηµαίνει. Όσο για τις διεθνείς συµµετοχές είπε χαρακτηριστικά: «Μπορεί χώρες που θυµόµαστε από τα παιδικά µας χρόνια, όπως οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, να απουσιάζουν τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω του ότι η Έκθεση έχασε τον παλιό εµπορικό της χαρακτήρα». Ωστόσο εκτός της τιµώµενης χώρας που φέτος θα είναι η Ουγγαρία, υπολογίζει σε «περίπου είκοσι συνολικά ξένες συµµετοχές, χώρες που παραδοσιακά συµµετέχουν –Κύπρος, Τουρκία, Ινδία Ιταλία κ.ά.– ενώ φέτος για πρώτη φορά θα έχουµε µια συλλογική συµµετοχή από αφρικανικές χώρες». Στη συνέχεια ο Πάρις Μαυρίδης αναφέρεται στους στόχους της Έκθεσης. Μας είπε συγκεκριµένα: «Αυτό που έχουµε θέσει ως στόχο είναι να παρουσιάσουµε πράγµατα που θα αφορούν τη ζωή µας του αύριο. Για παράδειγµα θα εκθέσουµε το πρώτο δέντρο ηλιακής ενέργειας, το οποίο δεν βρίσκεται ακόµη στην παραγωγή. Είναι το πρωτότυπο και έχει εκτεθεί σε κάποιες χώρες της Ευρώπης. Έχει φύλλα τα οποία την ηµέρα ανοίγουν και λειτουργούν ως φωτοβολταϊκά πάνελς. Συλλέγουν ενέργεια την οποία την µεταφέρουν σε µία µπαταρία και την αποθηκεύουν και τη χρησιµοποιούν το βράδυ. Θα µπορούσε να αποτελέσει εφαρµογή για φωτισµό δρόµων, πάρκων και γενικότερα δηµόσιων χώρων, αν και αυτό είναι ένα καλλιτεχνικό δηµιούργηµα. Επίσης στην ίδια λογική είναι οι ηλιακοί τοίχοι, που αποτελούν ένα εικαστικό δηµιούργηµα, οι οποίοι σωρεύουν ηλιακή ενέργεια και θα µπορεί να φορτίζει κάποιος το τηλέφωνο ή τον υπο-

λογιστή του. Στην ίδια λογική κινούνται και τα ηλεκτρικά ποδήλατα που θα κληρωθούν στους επισκέπτες. Επίσης, θα «πρασινίσουµε» στην κυριολεξία την Έκθεση, µε δύο µεγάλους πράσινους τοίχους από είκοσι χιλιάδες φυτά, τα οποία θα έχουν αυτόµατο σύστηµα άρδευσης και θα αποτελέσουν εγκαταστάσεις που θα παραµείνουν στον χώρο», είπε χαρακτηριστικά. Σύµφωνα µε τον διευθύνοντα σύµβουλο της Helexpo, η οπτική της καινοτοµίας και της πράσινης ενέργειας θα διατρέχει όλες τις κλαδικές εκθέσεις που θα διοργανωθούν το επόµενο διάστηµα και θα αποτελεί και τον κεντρικό άξονα και για τις επόµενες γενικές Εκθέσεις. «Το µέλλον ανήκει στην καινοτοµία και την πράσινη βιοµηχανία και αφορά σε ένα εύρος τοµέων», υπερθεµάτισε σχετικά για να συµπληρώσει: «Παράλληλα θα παρουσιάσουµε και επιχειρήσεις της Βόρειας Ελλάδας που ήδη έχουν ενσωµατώσει την πράσινη οικονοµία στις εφαρµογές τους».

Εκθέτουµε το πρώτο δέντρο ηλιακής ενέργειας, το οποίο δεν βρίσκεται ακόµη στην παραγωγή. Έχει φύλλα τα οποία την ηµέρα ανοίγουν και λειτουργούν ως φωτοβολταϊκά πάνελς. Συλλέγουν ενέργεια την οποία µεταφέρουν σε µία µπαταρία προς αποθήκευση. .

ΕΠΙΛΟΓΗ 79

ΔΙΕΘΝΗΣ ΈΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΚΑΠΟΤΕ... στη Βόρεια Ελλάδα Η είσοδος της Διεθνούς Έκθεσης του 1930. Στο κέντρο ένα σιντριβάνι που είχε κατασκευαστεί από την ανώνυµη Γενική Εταιρεία Τσιµέντων «Όλυµπος». Διακρίνονται στο βάθος δεξιά περίπτερα πρωτότυπης αρχιτεκτονικής αισθητικής.

Η Ε λ λ ηνικ ή Εταιρεία Οίν Οινοπ νευ ων και µατω Ποτών «Βό δών τρυς είχε επιλέ » να παρουσ ξει ιάσει τα προϊόν τα της σ την έκθε ση 1927 µε το του σή κατατεθέν µα παραγωγ ή της ς της ένα τεράσ , ξύλινο βα τιο ρέ λι.

Η Διεθν ής Έκθεση Θεσσαλονίκης το 1927. Διακρίνονται δίπλα από την κεντρική είσοδο της Έκθεσης τα περίπ τερα του Καναδά και της Τουρκίας.

80 ΕΠΙΛΟΓΗ

Τόπος συνάντησης και κοσµικής παρουσίας η Έκθεση στις αρχές του περασµένου αιώνα. Εδώ δύο κυρίες της εποχής µπροστά στο περίπτερο της «Ελληνικής Βιοµηχανίας Καπνού» και οι κύριοι στα τραπεζάκια µε ανά χείρας το σήµα κατατεθέν της Έκθεσης τη …µαύρη µπύρα, που αντέχει στον χρόνο!

Η είσοδος της Έκθεσης (1932). Διακρίνονται περίτεχνα από αρχιτεκτονικής άποψης περίπτερα. Ο κάθε επιχειρηµατίας στόχευε και στον εντυπωσιασµό προκειµένου να προσελκύσει επισκέπτες.

Πραγµατική κοσµοσυρροή στους χώρους της έκθεσης, όταν αυτή αποτελούσε ίσως το µεγαλύτερο γεγονός για την πόλη της Θεσσαλονίκης και δεν άφηνε αδιάφορο κανέναν Θεσσαλονικιό.

Μπορεί στα πρ ώ φεσ τιβά λ κινη τα χρόνια της Έκθεσης να µατογράφου µην υπήρχε κα όµως οι κα λλ ιτεχ νικές εκδη ι τραγουδιού, δεν έλει παν λώσεις, συ το απαραίτητο φολ κλόρ πάντ νοδευόµενες µε α στοι χείο.

INFO: Οι φωτογραφίες από τα πρώτα χρόνια της Έκθεσης προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του Χρήστου Καλεµκερή, που µε τις άοκνες προσπάθειες, περισσότερο από 50 χρόνια, έχει καταφέρει να διασώσει µοναδικά στοιχεία της σύγχρονης ιστορίας του τόπου, αλλά και της ίδιας της πορείας της φωτογραφίας. Επιχειρηµατίας και συλλέκτης ο ίδιος έχει δωρίσει σηµαντικό µέρος της συλλογής του στο Μουσείο Φωτογραφίας Καλαµαριάς στη συµπρωτεύουσα, ΕΠΙΛΟΓΗ που 81 φέρει το όνοµά του.

BOΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ – Μεταφορές στη Θεσσαλονίκη

82 ΕΠΙΛΟΓΗ

Το µεγάλο εργοτάξιο

ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ & ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ Κόµβος µεταξύ κρατών και διηπειρωτικών διαδροµών, λιµάνι στρατηγικής σηµασίας για τη Μεσόγειο και πόλη χωνευτήρι λαών και πολιτισµών. Η Θεσσαλονίκη ήταν πάντα ένα πολύβουο σταυροδρόµι. Και πολύπαθο επίσης! Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΕΠΙΛΟΓΗ 83

BOΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ – Μεταφορές στη Θεσσαλονίκη

σιδη ροδροµική γραµµή Θεσσαλονίκη- Φλώρινα προκαλεί στον ΟΣΕ ετήσιες ζηµίες που φτάνουν τα 7,5 εκατ. ευρώ και αναµένεται να «θυσιαστεί» στον βωµό της εξυγίανσης του οργανισµού. Ο µητροπολίτης της Θεσσαλονίκης Άνθιµος, µηνύει την κατασκευάστρια εταιρεία του Μετρό διότι διαφωνεί µε τη χωροθέτηση σταθµού στο Παπάφειο. Οι δύο µετροπόντικες µένουν ακινητοποιηµένοι εδώ και µήνες στο κέντρο της πόλης. Το Επαγγελµατικό Επιµελητήριο µηνύει το Μετρό για διαφυγόντα κέρδη από τις καθυστερήσεις. Αυτή ασφαλώς δεν είναι η εικόνα που θα περίµενε κανείς από την «πύλη» των Βαλκανίων. Και µέσα σε όλα αυτά οι υπουργοί πάνε κι έρχονται στη συµπρωτεύουσα. Στις αρχές του περασµένου Ιουλίου ο υπουργός

Υποδοµών, Μεταφορών και Δικτύων, Δηµήτρης Ρέππας, επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη και επιθεώρησε τα µεγάλα έργα της. Το θέαµα που αντίκρισε όµως και τα παράπονα των τοπικών αρχών, δεν πρέπει να τον ικανοποίησαν. Δεν είναι τυχαίο ότι εκνευρισµένος εκστόµισε από τη Θεσσαλονίκη τη γνωστή φράση «δεν πρέπει να κουνάµε το δάχτυλο στους εργαζόµενους διότι θα κουνήσουν κι εκείνοι τα πέντε...». Πριν φύγει από την πόλη, ο υπουργός έκανε δύο σηµαντικές κινήσεις: συγκρότησε

ΟΔΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ

Ιστορία δίχως τέλος

αποτελεί κοµβικό σηµείο στα σχεδιαζόµενα Διευρωπαïκά Δίκτυα. Ο λόγος για τη Θεσσαλονίκη. Προς το παρόν εντάσσεται στον Άξονα Προτεραιότητας 22, ο οποίος συνδέει την Ελλάδα µε Βουλγαρία- ΡουµανίαΟυγγαρία και Δυτική Ευρώπη. Ο εκσυγχρονισµός των µεταφορικών υποδοµών, µέσα από το πρίσµα ενός τέτοιου σχεδιασµού είναι κάτι περισσότερο από αναγκαίος και προς τα εκεί προσανατολίστηκαν οι τελευταίες ελληνικές κυβερνήσεις (Εγνατία Οδός, Ιόνια, Ολυµπία κ.ά.). Στην πράξη όµως, τα προβλήµατα περισσεύουν. Ο Δ. Ρέππας γνωστοποίησε ότι η κυβέρνηση προτίθεται να επανασχεδιάσει ορισµένα µεγάλα έργα. Είναι οικονοµικό το ζήτηµα ή ο σχεδιασµός που χαράχτηκε πριν µερικά χρόνια είναι πλέον ανεπαρκής; Όπως και να έχει, ο υπουργός ανακοίνωσε τον επανασχεδιασµό του εσωτερικού δακτυλίου της πόλης και τη σύνδεσή του µε το αεροδρόµιο. Ανακοίνωσε επίσης ότι θα επανασχεδιαστεί η εξωτερική περιφερειακή από τον Κόµβο του Τιτάνα µέχρι τη σύνδεσή της µε την Εθνική Οδό Θεσσαλονί84 ΕΠΙΛΟΓΗ

«συντονιστική οµάδα» η οποία θα διατυπώσει εφικτό και «ιεραρχηµένο πρόγραµµα δράσεων και έργων» για τη Θεσσαλονίκη- προφανώς, προκύπτει ότι µέχρι σήµερα ούτε ιεράρχηση ούτε επαφή µε την πραγµατικότητα υπήρχε στον σχεδιασµό. Επίσης αποφασίστηκε να δηµιουργηθεί «επιτροπή κοινωνικής διαβούλευσης» µε εκπροσώπηση των ΟΤΑ, τοπικών φορέων, δυνάµεων της αγοράς και κοινωνικών οµάδωνπροφανώς αν κρίνουµε από το κλίµα αντιπαράθεσης όλων µε όλους στη Θεσσαλονίκη, η κοινωνική συναίνεση στην περιοχή είναι δυσεύρετη!

κης- Μουδανιών. Όσο για τη ζεύξη του Θερµαϊκού, το υπουργείο εξετάζει το ενδεχόµενο κατασκευής γέφυρας που θα ενώνει το Αγγελοχώρι Θεσσαλονίκης µε την Εθνική Οδό Θεσσαλονίκης- Αθηνών. Πόσο όµως είναι το κόστος για τις παρεµβάσεις που σχεδιάζει το υπουργείο στην εσωτερική περιφερειακή οδό; Οι εκτιµήσεις του ίδιου του υπουργείου κάνουν λόγο για περίπου 200 εκατ. ευρώ. Η µελέτη θα έχει ολοκληρωθεί στις αρχές του 2011, το έργο θα ξεκινήσει αµέσως µετά και αναµένεται να παραδοθεί το 2013. Ακόµα µεγαλύτερο θα είναι το ποσό για τις παρεµβάσεις στην εξωτερική περιφερειακή οδό. Οι παρεµβάσεις σε Γηροκοµείο και Ευκαρπία αναµένεται να κοστίσουν 300 εκατ. ευρώ - θα ανακουφίσουν όµως το κυκλοφοριακό πρόβληµα της πόλης. Το χρονοδιάγραµµα θα είναι παρόµοιο, µε τον χρόνο παράδοσης του έργου να προσδιορίζεται το 2013. Έξω από το πολεοδοµικό συγκρότηµα της Θεσσαλονίκης, οι παρεµβάσεις φαίνονται ευκολότερες: αυτή τη στιγµή το υπουργείο Υποδοµών εξετάζει τις δυνατότητες αναβάθµισης της οδικής σύνδεσης της Θεσσαλονίκης µε διάφορες πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας και σε µια τέτοια κατεύθυνση η Εγνατία αναµένεται να παίξει σηµαντικό ρόλο.

ΜΕΤΡΟ

Το χέρι στην τσέπη

ο θέαµα των ακινητοποιηµένων εδώ και µήνες µηχανηµάτων του Μετροπόντικα στη διασταύρωση Σιντριβανίου είναι χαρακτηριστικό της απελπιστικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται το µεγαλόπνοο αυτό έργο. Όπως ανακοινώθηκε πρόσφατα από το υπουργείο, τέσσερα χρόνια µετά την ιστορική υπογραφή της σύµβασης κι ενώ έχει αναλωθεί το 64% του συµβατικού χρόνου, έχει κατασκευαστεί µόλις το 14,5% του οικονοµικού αντικειµένου του έργου. Μέσα σε όλα αυτά µάλιστα, η κατασκευάστρια εταιρεία ζητάει από το ελληνικό κράτος, λόγω καθυστερήσεων και υπερβάσεων του αρχικού προϋπολογισµού, ποσό 100 εκατ. ευρώ. Θυµίζουµε ότι το Μετρό Θεσσαλονίκης, το οποίο θα πρέπει να παραδοθεί το 2014 είχε αρχικό προϋπολογισµό 1,1 δισ. ευρώ, µήκος 9,6 χλµ. και 13 σταθµούς. Προβλέπει ακόµα αµαξοστάσιο στην Πυλαία, ενώ µάλλον ως …«ανέκδοτο» ακούγεται το γεγονός ότι πέρυσι δηµοπρατήθηκε και η πρώτη επέκταση προς Καλαµαριά (άλλα 425 εκατ. ευρώ και 4,8 χλµ. γραµµής). Ποιος πιστεύει ότι το έργο τελικά θα γίνει; Πρώτος απ΄ όλους ο υπουργός ο οποίος τόνισε ότι το έργο «δεν θα ναυαγήσει» κι ότι καταβάλλονται προσπάθειες «για την ανάταξή του». Λίγοι όµως είναι αυτοί που πιστεύουν ότι το Μετρό θα ολοκληρωθεί εντός της προθεσµίας και χωρίς να χρειαστεί το δηµόσιο να βάλει και άλλο το χέρι στην τσέπη. Προς το παρόν οι αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό της πόλης καλά κρατούν: το Επαγγελµατικό Επιµελητήριο κατέθεσε µηνυτήρια αναφορά σε βάρος της κατασκευάστριας εταιρείας διότι εκτιµά πως οι καθυστερήσεις, έχουν πλήξει την αγορά της πόλης- πράγµατι στις περιοχές των έργων το εµπόριο υποφέρει. Η µηνυτήρια αναφορά προκάλεσε την παρέµβαση της Εισαγγελίας Θεσσαλονίκης η οποία διέταξε προκαταρτική εξέταση ώστε να διερευνηθούν -αν υπάρχουν- ποινικές ευθύνες του κατασκευαστή για την καθυστέρηση.

ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΣ

Περικόπτονται τα δροµολόγια

ν αναµονή της ολοκλήρωσης του σιδηροδροµικού άξονα ΠΑΘΕΠ (Πάτρα- ΑθήναΘεσσαλονίκη- Ειδοµένη- Προµαχώνας), η οποία προβλέπεται για το 2015 και βρίσκεται ήδη ...σε καλό δρόµο, το ενδιαφέρον πλέον σε οτι αφορά στην Θεσσαλονίκη εστιάζεται αλλού. Η Θεσσαλονίκη αναµένεται να αποτελέσει ένα πρώτο «πείραµα» για τη δηµιουργία νέων περιφερειακών γραµµών στις οποίες την κύρια ευθύνη για τη

λειτουργία δεν θα έχει πλέον ο ΟΣΕ αλλά οι δήµοι και οι περιφέρειες από τις οποίες θα διέρχονται και θα συνδέουν οι γραµµές αυτές. Γραµµές που (υπο)λειτουργούν σήµερα, αναµένεται είτε να σταµατήσουν οριστικά τη λειτουργία τους, είτε να περάσουν στον έλεγχο δηµοτικών επιχειρήσεων. Οι περιφερειακές συνδέσεις του Δήµου Θεσσαλονίκης ίσως αποτελέσουν ένα ενδιαφέρον πείραµα: Έδεσσα, Κοζάνη, Φλώρινα κ.ά. Στις περιπτώσεις αυτές θα δηµιουργηθούν προγραµµατικές συµφωνίες ανάµεσα στις Περιφέρειες και τον ΟΣΕ και οι πρώτες θα επιδοτούν τις παραπάνω γραµµές από δικά τους κονδύλια. Τα δροµολόγια θα λιγοστέψουν και θα αφορούν σε συγκεκριµένες υπηρεσίες π.χ. τη µεταφορά µαθητών/ στρατιωτών κ.ά., ενώ ορισµένα µόνο δροµολόγια θα αφορούν αποκλειστικά σε εµπορευµατικές µεταφορές. Πάντως από πολλές πλευρές αµφισβητείται έντονα η βιωσιµότητα µιας τέτοιας κίνησης- µε τους ΟΤΑ υπερχρεωµένους, ποιος δήµαρχος θα αναλάβει ένα τέτοιο κόστος;

ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ ΜΕΤΩΠΑ

Αεροδρόµιο, Εµπορευµατικό Κέντρο, ΔΕΘ, ΟΛΘ

ολλά τα ενδιαφέροντα µέτωπα αυτή τη στιγµή στην πόλη: οι εργασίες αναβάθµισης του Αεροδροµίου της Θεσσαλονίκης οι οποίες αναµένεται να ολοκληρωθούν µέσα στο 2012, ο διαγωνισµός για το Εµπορευµατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης (στρατόπεδο Γκόνου) ο οποίος θα προκηρυχθεί άµεσα και, τέλος, η χωροθέτηση της νέας ΔΕΘ, ένα ζήτηµα στο οποίο πρυτάνευσε η κοινή λογική και το συλλογικό συµφέρον, µε αποτέλεσµα να προχωράει η επίλυσή του. Όσο για το λιµάνι της Θεσσαλονίκης, απέχει ακόµα πολύ από να θεωρείται το διαµετακοµιστικό κέντρο που θα θέλαµε. Πάντως η ηγεσία του δεν το βάζει κάτω και το παλεύει: αντιπροσωπεία της βρέθηκε στα µέσα Ιουλίου στα Σκόπια για επαφές µε την αγορά της γειτονικής χώρας, προκειµένου να εξασφαλιστούν συµβόλαια µεταφοράς εµπορευµάτων από και προς την πΓΔΜ µέσω του λιµανιού της Θεσσαλονίκης, ενώ τον Σεπτέµβριο ανάλογο ταξίδι θα πραγµατοποιηθεί στη Σόφια. Ο ΟΛΘ στην προσπάθειά του να γίνει ανταγωνιστικός απέναντι σε άλλα λιµάνια, µείωσε πρόσφατα ορισµένα από τα τιµολόγιά του κατά 20%. Τον Οκτώβριο θα προκηρυχθεί διαγωνισµός για την κατασκευή 6ης προβλήτας- µετά την ολοκλήρωσή της η αποθηκευτική ικανότητα του Σταθµού Εµπορευµατοκιβωτίων στη Θεσσαλονίκη θα αυξηθεί σηµαντικά. Ελπίζουµε και οι δουλειές του !

ΕΠΙΛΟΓΗ 85

Συνέντευξη -ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΙΔΕΩΝ Γεωργική παραγωγή µε όραµα, ανάπτυξη του τουρισµού, παράλληλα µε την ανάδειξη των πολιτιστικών δραστηριοτήτων και των περιβαλλοντικών ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής, υλοποίηση υποδοµών για τη δηµιουργία προϋποθέσεων προκειµένου η Θεσσαλονίκη και η Βόρεια Ελλάδα να πρωταγωνιστήσουν στον τοµέα υπηρεσιών, οι βασικοί πυλώνες για την έξοδο από την ύφεση και την ανάπτυξη, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη Βόρεια Ελλάδα, εκτιµά ο πρόεδρος της «Κυρ Γιάννη ΑΕ». Από τη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

νοικτός στις καινούργιες ιδέες και τις καινοτοµίες, µε µακρά εµπειρία σ τα κοινά της πόλης και υποψήφιος δήµαρχος για τον δήµο Θεσσαλονίκης, ο Γιάννης Μπουτάρης καταγράφει τις χαµένες ευκαιρίες για τον επιχειρηµατικό κόσµο της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας. Εντοπίζει το πρόβληµα στην τεράστια γραφειοκρατική µηχανή. Όπως και στην αρχή της επιχειρηµατικής του δράσης, όταν µε τον αδελφό του αντιµετώπισαν τον κίνδυνο της φυλλοξήρας ως πρόκληση και εισήλθαν στην αµπελοκαλλιέργεια, έτσι και σήµερα ο Γιάννης Μπουτάρης θεωρεί ότι οι επιχειρηµατίες έχουν το µεγαλύτερο χρέος προκειµένου να βγάλουν τη χώρα από τη «φυλλοξήρα» της οικονοµικής κρίσης. Προκρίνοντας την ποιοτική αναβάθµιση των ελληνικών γεωργικών προϊόντων, κατατάσσει τη γεωργική παραγωγή µε

INFO • Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1942. • Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο τµήµα Χηµείας του ΑΠΘ. • Διετέλεσε Τεχνικός Δ/ντής και εν συνεχεία διευθύνων σύµβουλος της οικογενειακής επιχείρησης Ι. Μπουτάρης & Υιός Οινοποιητική Α.Ε. (1969–1996) και δηµιούργησε τα οινοποιεία της εταιρίας στη Νάουσα, Πικέρµι, Σαντορίνη, Γουµένισα και Φανταξοµέτοχο Κρήτης καθώς και πρόεδρος & διευθύνων σύµβουλος της «Α.Ε. Τουριστικών Επιχ/σεων Δυτ. Μακεδονίας» – Ξενώνας LA MOARA (µέχρι τον 7/07). • Πρόεδρος και ιδρυτικό µέλος (1992) της αστικής εταιρίας «Αρκτούρος». Ιδρυτικό µέλος και µέλος της διοίκησης από το 1987 µέχρι σήµερα, του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. 86 ΕΠΙΛΟΓΗ

όραµα, την ανάπτυξη του τουρισµού, παράλληλα µε την ανάδειξη των πολιτιστικών δραστηριοτήτων και των περιβαλλοντικών ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής, αλλά και την υλοποίηση υποδοµών για τη δηµιουργία προϋποθέσεων προκειµένου η Θεσσαλονίκη και η Βόρεια Ελλάδα να πρωταγωνιστήσουν στον τοµέα υπηρεσιών, ως το βασικό τρίπτυχο για την έξοδο από την κρίση. «Το πρώτο βήµα της αποβιοµηχάνισης και της από-οικοδόµησης του οικονοµικού ιστού της πόλης έγινε µε τη µεταφορά της καρδιάς της µεταποιητικής δραστηριότητας της Θεσσαλονίκης, των µεγάλων βιοτεχνιών ρούχων στις γειτονικές χώρες», θα µας πει σκιαγραφώντας τη σηµερινή κατάσταση στην πρωτεύουσα της ανεργίας στην Ελλάδα. «Η πόλη δεν κατάφερε να αντικαταστήσει όλη αυτή τη δραστηριότητα µε άλλες, οι οποίες θα µπορούσαν να απλώνονται από τον τοµέα υπηρεσιών -τουρισµού, µεταφορών λόγω λιµανιού– στον τοµέα της παιδείας, λόγω των αξιόλογων ΑΕΙ της πόλης, ακόµη και στην κατάλληλη προβολή των ιατρικών υποδοµών της πόλης, προκειµένου αυτή να καταστεί ένα κέντρο για την ευρύτερη περιοχή, καθώς έχουµε καλούς γιατρούς και οργανωµένες εγκαταστάσεις που δεν υπάρχουν σήµερα στις γειτονικές χώρες». Το στοίχηµα για την ανάπτυξη βαριάς βιοµηχανίας για τον Γιάννη Μπουτάρη είναι χαµένο. Αλλά και για την ανάπτυξη των υποδοµών του λιµανιού, του σιδηροδροµικού δικτύου και των οδικών αρτηριών της Θεσσαλονίκης θα πρέπει να επιταχυνθούν οι όποιες διαδικασίες προκειµένου και εδώ να µη µετράµε χαµένες ευκαιρίες θα µας πει στη συνέχεια. «Μονόδροµος για την έξοδο από την κρίση, η ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας», τονίζει αµέσως µετά και συµπληρώνει ότι τα µέτρα που επιβλήθηκαν από το µνηµόνιο έχουν δύο σκέλη. Το ένα είναι αυτή καθ’ αυτή η εξοικονόµηση πόρων και δαπανών, πράγµα το οποίο γίνεται µε «στράγγισµα». Αλλά το «στράγγισµα» της αγοράς έχει ένα όριο. Και επιπλέον η έλλειψη χρηµάτων προκαλεί µείωση της ζήτησης. Και µπορεί σε πρώτη φάση να σηµάνει µείωση εισαγωγών ωστόσο έχει επιπτώσεις και στην ελληνική επιχειρηµατική δραστηριότητα, «ό,τι απ΄ αυτή απέµεινε», υπερθεµατίζει χαρακτηριστικά. Το δεύτερο σκέλος είναι το αναπτυξιακό. «Χρειάζεται ένα στρατηγικό αναπτυξιακό σχέδιο» θα επισηµάνει συγκεκριµένα. «Εάν όµως τα µέτρα για την ανάπτυξη δεν συνδέονται µε το σύγχρονο πνεύµα επιχειρηµατικότητας και είναι βγαλµένα από γραφειοκράτες, είναι καταδικασµένα. Για να στήσεις µια δουλειά καλά θα πρέπει να πάρεις συµβουλές από κάποιον που ξέρει τη

Photo ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

δουλειά, όχι µόνο να ακούσεις συµβούλους. Να ακούσεις και τους συµβούλους γιατί ο σύµβουλος θα µπορέσει ίσως να σου προσφέρει σε οργάνωση». Πρέπει «να ακούσεις όµως και τους επιχειρηµατίες», συµπληρώνει αµέσως µετά για να ολοκληρώσει τη σκέψη του ως εξής: «Οι επιχειρηµατίες έχουν µεγάλο χρέος αυτή τη στιγµή. Μεγαλύτερο από τους πολιτικούς, από τους δασκάλους και τους δηµοσίους υπαλλήλους» θα τονίσει προσθέτοντας ωστόσο ότι «το µεγάλο στοίχηµα για το ΠΑΣΟΚ είναι να εκριζώσει τη µεγάλη αδράνεια που υπάρχει ακόµη και εστιάζει στο ότι ‘το κράτος τα κάνει όλα’, καθώς και να περιορίσει την τεράστια γραφειοκρατία και να απαλείψει την πολυνοµία που εµποδίζει την επιχειρηµατικότητα να αναπτυχθεί».

Η ειδοποιός διαφορά Επιχειρηµατίας ανοικτών οριζόντων, που έκανε πραγµατικότητα το όνειρο να αποκτήσει η Ελλάδα κρασιά Ονοµασίας Προέλευσης και να γεµίσει η ελληνική ύπαιθρος µε µικρούς παραγωγούς κρασιών, ανοίγοντας τους «δρόµους του κρασιού» στην Ελλάδα, πιστεύει ότι η ελληνική αγροτική παραγωγή θα πρέπει να στραφεί στα

επώνυµα εξειδικευµένα προϊόντα. «Δεν µπορείς ως χώρα να έχεις προϊόντα σειράς, γιατί πάντα θα υπάρχει κάποιος περισσότερο ανταγωνιστικός από εσένα» θα τονίσει, καταδεικνύοντας ως βασικό δοµικό πρόβληµα της ελληνικής αγροτικής παραγωγής τον µικρό κλήρο. Ο εναλλακτικός περιβαλλοντικός τουρισµός είναι επίσης ένας τοµέας που δεν έχει αναπτυχθεί παρότι η χώρα έχει πλούσια βιοποικιλότητα, υγροβιότοπους και προστατευόµενες περιοχές. «Αλλά αν έρθει κάποιος και θελήσει να πάει στο Δέλτα Αξιού και περάσει από το Καλοχώρι, θα πει εδώ οι άνθρωποι είναι κανίβαλοι. Χρειάζεται συνολικός σχεδιασµός και ευαισθητοποίηση όλων. Δεν µπορεί για όλα να φταίει το κράτος. Γι’ αυτό θεωρώ ως πρόκληση την ενασχόληση µου µε τα κοινά και ιδιαίτερα µε τον δήµο». Ο θρησκευτικός τουρισµός αποτελεί επίσης ένα συγκριτικό πλεονέκτηµα για την πόλη. «Η Θεσσαλονίκη είναι η δεύτερη πόλη στον κόσµο, µετά την Κωνσταντινούπολη σε βυζαντινά µνηµεία. Ωστόσο τα µουσεία της κλείνουν στις 3 το µεσηµέρι. Πριν ξεκινήσουµε τη διεθνή προβολή της, θα πρέπει να δώσουµε απαντήσεις σε όλα αυτά τα µικρά ζητήµατα που προκαλούν ωστόσο µεγάλα προβλήµατα», µας λέει χαρακτηριστικά.

Σταθµός στην πορεία του Γιάννη Μπουτάρη, η διάκρισή του από το περιοδικό Time το 2003, ως «Ευρωπαίος ήρωας» για το έργο του στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

Συνέντευξη -ΝΙΚΟΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ

Η ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΧΗ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΔΟΘΕΙ Το στοίχηµα για την ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας δεν είναι χαµένο, υποστηρίζει ο πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Redestos–Εfthymiadis Agrotechnology Group και των θυγατρικών εταιρειών της. Παράµετροι-κλειδιά για το γύρισµα σελίδας σε µια νέα εποχή, εκτιµά ότι είναι: το λιµάνι, οι νέες τεχνολογίες, η Ζώνη Καινοτοµίας, η ΔΕΘ, το Πανεπιστήµιο, η ένταξη της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας γενικά στον διεθνή τουριστικό χάρτη, αλλά και η χωρική εγγύτητα µε Σκόπια, Βουκουρέστι, Τίρανα, Σόφια, Κωνσταντινούπολη, καθώς και µε Κάιρο, Δαµασκό, ακόµη και µε Τιφλίδα. Από τη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

βορειοελλαδίτης επιχειρηµατίας αναγνωρίζει ότι οι συνέπειες της οικονοµικής κρίσης λειτουργούν αθροιστικά στο ήδη επιβαρηµένο κοινωνικό και οικονοµικό περιβάλλον της Βόρειας Ελλάδας, εστιάζει στους τοµείς αυτούς που θα µπορούσαν να λειτουργήσουν ενθαρρυντικά για την ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας και να προσφέρουν νέους τοµείς δράσης, θέσεις εργασίας και κοινωνική ανάπτυξη. «Με την ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων –που αποτελούν συστατικά στοιχεία της ιστορικής ταυτότητας της πόλης– την ανάπτυξη των υποδοµών και τη στοχευµένη πολιτική και συλλογική δράση, η Θεσσαλονίκη οφείλει να ανακαλύψει και πάλι την ταυτότητά

INFO • Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1944 όπου οι γονείς του έφτασαν ως πρόσφυγες το 1922. • Σήµερα, είναι πρόεδρος επί τιµή του Επιχειρηµατικού Συµβουλίου του Συµφώνου Σταθερότητας, πρόεδρος του Τεχνολογικού Πάρκου Θεσσαλονίκης, του Επιχειρηµατικού Γραφείου Οικονοµικής Συνεργασίας στη Ν.Α. Ευρώπη, της Πολιτιστικής Εταιρίας Επιχειρηµατιών Β. Ελλάδος, αντιπρόεδρος του Κέντρου για τη Δηµοκρατία και Συµφιλίωση στη Ν.Α. Ευρώπη και επίτιµος πρόξενος της Ολλανδίας. • Έχει διατελέσει πρόεδρος του Συνδέσµου Βιοµηχανιών Β. Ελλάδος.

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

της, που δεν είναι άλλη από αυτή που για 23 αιώνες καθόριζε την πορεία της», θα µας πει, τονίζοντας ότι «πάντα η Θεσσαλονίκη υπήρξε σταυροδρόµι Δύσης-Ανατολής, ένα µεγάλο διαµετακοµιστικό κέντρο. Αυτή η ταυτότητα της πόλης, ο πολυπολιτισµικός της χαρακτήρας, που διερράγη κατά τον περασµένο αιώνα θα πρέπει «να ανακαλυφθεί εκ νέου». Ο κ. Ευθυµιάδης αναφέρεται στις χαµένες ευκαιρίες για την βορειοελλαδική επιχειρηµατικότητα τη δεκαετία του ‘90, που όπως τονίζει αναπτύχθηκε πρόχειρα στο όνοµα του εύκολου κέρδους, χωρίς συντονισµό, χωρίς µακροπρόθεσµη στρατηγική. «Σήµερα όµως, θα πρέπει να προετοιµαστούµε για την τρίτη φάση. Αυτή η πόλη θα πρέπει να αντιληφθεί την πραγµατικότητα, τη χωρική ενότητα που τη συνδέει µε τις γειτονικές της χώρες και να µπορέσουµε να ανοίξουµε νέους δρόµους συνεργασίας», υποστηρίζει. Το λιµάνι, οι νέες τεχνολογίες και η Ζώνη Καινοτοµίας, η ΔΕΘ και το Πανεπιστήµιο, αλλά και η ένταξη της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας γενικότερα στον διεθνή τουριστικό χάρτη, αποτελούν τις παραµέτρους-κλειδιά για το γύρισµα σελίδας σε µια νέα εποχή, πιστεύει ο Νίκος Ευθυµιάδης. «Έχοντας εξειδικευτεί στον τοµέα υπηρεσιών και προβάλλοντας τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα της πόλης –το λιµάνι, τον σιδηροδροµικό σταθµό και την χωρική εγγύτητα µε Σκόπια, Βουκουρέστι, Τίρανα, Σόφια, Κωνσταντινούπολη, αλλά και Κάιρο, Δαµασκό ακόµη και µε Τιφλίδα– η Θεσσαλονίκη µπορεί να ξαναβρεθεί στο επίκεντρο του διεθνούς εµπορίου. Να δώσει διέξοδο στα Βαλκάνια για τη µεταφορά των εµπορευµάτων τους, αλλά και για Κίνα, Ιαπωνία και Ινδία να αποτελέσει την πλατφόρµα για την εξάπλωση και διάθεση των προϊόντων τους στην αγορά της Δύσης. Αυτό σηµαίνει όµως υποδοµές και στο σηµείο αυτό είναι που θα δοθεί το επόµενο στοίχηµα για την κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη της πόλης και της περιφέρειας. Οι προϋποθέσεις υπάρχουν σύµφωνα µε τον Νίκο Ευθυµιάδη: «Ένας από τους πυλώνες ανάπτυξης για τη Θεσσαλονίκη είναι το λιµάνι. Εκτός από τον εµπορευµατικό σταθµό θα πρέπει να αναπτυχθεί και ο επιβατηγός, αλλά να ενισχυθεί και να προβληθεί και η πολιτιστική διάσταση του λιµανιού. Το σύνολο αυτό είναι που αντανακλά την εικόνα της Θεσσαλονίκης. Καµία άλλη πόλη δεν έχει τον κεντρικό εµπορευµατικό σταθµό στην καρδιά της πόλης. Δίπλα εκεί που θα φτάνουν τα εµπορεύµατα, ο τουρίστας θα µπορεί να φεύγει για τα νησιά και παραδίπλα κάποιος θα µπορεί να παρακολουθήσει ένα φεστιβάλ κινηµατογράφου ή να παραβρεθεί σε µια έκθε-

ση φωτογραφίας. Γιατί θα πρέπει ο Βούλγαρος, ο Ρουµάνος ακόµη και ο Ευρωπαίος να φτάσει στον Πειραιά για να πάει στη Μύκονο και στη Σαντορίνη; Κρουαζιερόπλοια µε αφετηρία τη Θεσσαλονίκη θα µπορούσαν να πραγµατοποιούν ταξίδια από την ανατολική Μεσόγειο µέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Θα πρέπει να εντάξουµε την πόλη στη διεθνή τουριστική αγορά. Να προβάλλουµε τους δρόµους του Φιλίππου, του Αριστοτέλη, του Αποστόλου Παύλου, να προβάλλουµε τον τοµέα του θρησκευτικού τουρισµού». Ο βορειοελλαδίτης επιχειρηµατίας πιστεύει ότι η ζώνη καινοτοµίας πρέπει να ενισχυθεί και να λειτουργήσει δυναµικά ως χώρος συνάντησης της έρευνας µε την παραγωγή. Μία προοπτική που θα δώσει ανάσα και διεξόδους στο ανθρώπινο δυναµικό της πόλης που µαστίζεται από την ανεργία. Επιπλέον η ΔΕΘ θα πρέπει να γίνει και πάλι ένα ζωντανό κύτταρο της οικονοµίας και ένα σηµείο ανταλλαγής ιδεών και τεχνολογίας, ενισχύοντας πάντα τον διεθνή της χαρακτήρα.

Στον καιρό της ύφεσης Σχετικά µε την οικονοµική κρίση και τα οικονοµικά µέτρα που έχουν επιβληθεί ο Νίκος Ευθυµιάδης εκτιµά ότι έχουν ληφθεί µέτρα προς τη

σωστή κατεύθυνση, αλλά θα πρέπει ακόµη να γίνουν πολλά για να µπορέσει πραγµατικά η Ελλάδα να γυρίσει σελίδα. Όπως τονίζει «µπορεί να γίνονται υπό τη δαµόκλειο σπάθη του ΔΝΤ και της Ευρώπης, που σαφέστατα δεν είναι η καλύτερη περίπτωση να σου επιβάλλονται», ωστόσο «θα πρέπει η κυβέρνηση να αποδείξει ότι παράλληλα διαθέτει ένα ολοκληρωµένο µακροπρόθεσµο σχέδιο, που θα βοηθήσει την έξοδο από την κρίση και την ανάπτυξη. Τα µέτρα που παίρνονται θα πρέπει να οδηγήσουν σε µία µεγάλη µεταρρύθµιση που θα φέρει την Ελλάδα ένα βήµα µπροστά. Σωστά πρέπει να παταχθεί η φοροδιαφυγή και να µπει µια τάξη στα συνταξιοδοτικά ταµεία και την αλόγιστη σπατάλη στην περίθαλψη, όταν όµως µειώνεται η κατανάλωση και αυτό έχει γενικότερες επιπτώσεις στο εµπόριο, θα πρέπει να εξεταστεί πώς θα ληφθούν µέτρα που θα βοηθήσουν παράλληλα την επιχειρηµατικότητα και την οικονοµία να αναπτυχθεί», λέει χαρακτηριστικά και κλείνει τη σκέψη του επισηµαίνοντας: «Πιστεύω ότι η Ελλάδα θα τα καταφέρει να βγει πιο δυνατή από την κρίση», ενώ δεν παραλείπει να σηµειώσει ότι κρίνει θετικές τις µεταρρυθµίσεις που προωθούνται στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα.

Ο Νίκος Ευθυµιάδης επί τω έργω ...στον παραγωγικό τοµέα της Redestos– Εfthymiadis Agrotechnology Group.

ΕΠΙΛΟΓΗ 89

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ & YΦΕΣΗ

H ΑΠΟΘΕΩΣΗ ΤΩΝ

ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ Ο στόχος της επικοινωνίας σήµερα είναι περισσότερο από ποτέ να χτίζει σχέσεις εµπιστοσύνης µεταξύ brands και καταναλωτών, διαφηµιστικών εταιρειών και διαφηµιζόµενων, των ανθρώπων µεταξύ τους. Η έννοια της εµπιστοσύνης φαίνεται να αποτελεί πλέον αναγκαία και ικανή συνθήκη για µια επιτυχηµένη επικοινωνιακή στρατηγική. Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

επαναφορά φέ τος του φό ρου τηλεοπτικών διαφηµίσεων και µάλιστα σε ποσοσ τό 20%, σηµείωσε καίριο χ τ ύ π η µ α σ τ α τ η λ ε ο π τ ι κά κανάλια και στους διαφηµιζόµενους. Το ισχυρότερο διαφηµιστικό µέσο τα τελευταία χρόνια είχε ήδη αρχίσει να αµφισβητείται, αφού η εµφάνιση των λεγόµενων νέων µέσων, όπως π.χ. το internet και οι εφαρµογές του, δηµιούργησαν νέες ευκαιρίες επικοινωνίας για προϊόντα και υπηρεσίες. Έτσι, το γεγονός ότι η τηλεόραση έγινε πλέον πιο ακριβή αναµένεται να δώσει επιπλέον ώθηση στα νέα µέσα. Ωστόσο, η τηλεόραση δεν θα πάψει –τουλάχισ τον στο εγγύς µέλλον– να αποτελεί το ισχυρότερο διαφηµισ τικό µέσο, απολύτως απαραίτητο σε κάθε νέο λανσάρισµα. Παρόλα αυτά, η προσοχή διαφηµιστικών εταιρειών και διαφηµιζόµενων σταδιακά στρέφεται στα έντυπα (περιοδικά, εφηµερίδες), στα events, στα promotion, αλλά και σε νέα µέσα όπως π.χ το web TV, το IPTV, το mobile TV, το digital signage κ.ά. Μια µατιά στον τρόπο που κινείται διαφηµιστικά η αγορά τους τελευταίους µήνες δείχνει άλλωστε σηµαντική στροφή στα events και στις προωθητικές ενέργειες. Ο λόγος είναι ότι αυτού του είδους οι ενέργειες είναι περισσότερο σ τοχευµένες, φέρουν άµεσα αποτελέσµατα, µετρήσιµα, ενώ είναι και περισσότερο οικονοµικές. Παράλληλα, δηµιουργούν σχέσεις αµφίδροµης επικοινωνίας µεταξύ προϊόντος και καταναλωτή, κάτι που απο90 ΕΠΙΛΟΓΗ

τελεί αναγκαία και ικανή συνθήκη για το χτίσιµο πιστότητας εκ µέρους του τελευταίου. Από την άλλη, η δυναµική του διαδικτύου και των εφαρµογών του δεν µπορεί να αγνοηθεί. Σύµφωνα µε διεθνείς έρευνες του επικοινωνιακού οµίλου της Mindshare, το 70% των καταναλωτών διερευνά το internet προτού προβεί σε κάποια αγορά. Όσο κι αν φανεί παράδοξο, το ποσό που επενδύθηκε στην Ελλάδα για την online διαφηµιστική προβολή το 2009, σύµφωνα µε την ετήσια µέτρηση που πραγµατοποίησε ο Οργανισµός Διαδραστικής Επικοινωνίας (IAB Hellas) ανάµεσα στις εταιρείες-µέλη του, ανέρχεται στα 57,8 εκατοµµύρια ευρώ. Η αύξηση της δαπάνης σε σύγκριση µε το 2008 είναι της τάξης του 42%, ενώ οι κλάδοι που παρουσίασαν τη µεγαλύτερη αύξηση είναι το retail (+126%), οι χρηµατοοικονοµικές υπηρεσίες (+94%), οι τηλεπικοινωνίες (+77%) και τα καταναλωτικά αγαθά (+28%). Σύµφωνα µε τη µέτρηση, ο κλάδος των χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών είναι αυτός που επένδυσε περισσότερο online, αποσπώντας το 25% της ετήσιας δαπάνης, ακολουθούµενος από τον κλάδο του τηλεπικοινωνιών µε ποσοστό 21%, τον κλάδο των καταναλωτικών αγαθών µε ποσοστό 13%, του retail & retailer marketing µε ποσοστό 10% και του αυτοκινήτου µε ποσοστό 5%. Παρά τη δύσκολη οικονοµική συγκυρία, αναλυτές της αγοράς εκτιµούν για το 2010 σταθεροποίηση σε αυτά τα –ούτως ή άλλως– υψηλά επίπεδα δαπάνης, χωρίς να αποκλείουν το ενδεχόµενο να σηµειωθεί ακόµα και οριακή αύξηση. Το βασικότερο ζητούµενο σήµερα, ιδίως στο περι-

Διαφηµιστική Δαπάνη Ιανουαρίου - Ιουλίου 2010 Μέσο

1 - 7/2009

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

401.661.134

31,65

369.825.078

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

515.470.328

40,61

ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

246.596.592

19,43

ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ Σύνολο

105.507.246 1.269.235.299

Πoσοστό (%)

8,31 100,00

1- 7/2010

Ποσοστό (%)

Μεταβολή (%)

32,03

-7,93

451.549.257

39,11

-12,40

257.035.414

22,26

4,23

6,60

-27,77

100,00

-9,03

76.210.964 1.154.620.713

Πηγή: Media Services

βάλλον της ύφεσης, είναι η ανάγκη απόδοσης της διαφηµιστικής δαπάνης σε ποσοστό 100%, αφού και το τελευταίο ευρώ πρέπει πλέον να αποδίδει. Κάπως έτσι, η διαφήµιση επαναπροσδιορίζει τον τρόπο που προσεγγίζει τον καταναλωτή, µεταδίδοντάς του εµπιστοσύνη, συµπάθεια, συναίσθηµα, κατανόηση, ποιότητα και αισιοδοξία. Παράλληλα, αποµακρύνεται σιγά-σιγά από τη στρατηγική της lifestyle προσέγγισης και γίνεται περισσότερο εξειδικευµένη. Αυτό στο οποίο ωστόσο συµφωνούν όλοι είναι ότι η απουσία

διαφήµισης είναι καταστρεπτική για τις µάρκες. Η τελευταία πρέπει να συνεχίσει το έργο της µε µικρές διαφοροποιήσεις, µέσα από τον επαναπροσδιορισµό των πηγών πωλήσεων, των διαφηµιστικών µηνυµάτων και των καναλιών επικοινωνίας. Δηµιουργικότητα και καινοτοµία έχουν τον πρώτο λόγο σε αυτή την πραγµατικότητα. Η διαφήµιση σήµερα για να είναι επιτυχηµένη πρέπει να λαµβάνει υπόψη της τα δεδοµένα της αγοράς, την ψυχολογία του καταναλωτή, και να πετυχαίνει να κινήσει το ενδιαφέρον του. ΕΠΙΛΟΓΗ 91

Τάσεις στη Διαφήµιση & Κρίση

ΣΑΝ ΝΑ ΜΗΝ ΠΕΡΑΣΕ ΜΙΑ ΜΕΡΑ Η νοοτροπία made in Greece που έφερε τη χώρα στη σηµερινή δεινή θέση «συνεχίζει ακάθεκτη». Αυτό ήταν µε δυο λόγια το συµπέρασµα της συζήτησης µε τον Θανάση Παπαθανασίου, διευθύνοντα σύµβουλο της διαφηµιστικής εταιρείας Frank, από τους πολυβραβευµένους και πλέον έµπειρους Έλληνες manager στον χώρο της διαφήµισης. Καυτηριάζει τα κακώς κείµενα στον τρόπο λειτουργίας της αγοράς της επικοινωνίας, µιλά για το µέλλον των brands και παρουσιάζει το νέο µοντέλο καταναλωτή που ανατέλλει, το οποίο ουδεµία σχέση θα έχει µε αυτό που γνωρίζουµε σήµερα. Τέλος, δηλώνει οπαδός της άποψης ότι για να χτιστεί κάτι καινούργιο πρέπει το παλιό να εξαφανιστεί. Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

ν και ακόµα δεν έχουµε ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της οικονοµικής κρίσης, έχουν πλέον φανεί οι σηµαντικές αλλαγές που έχει επιφέρει στη διαφηµιστική αγορά. Μπορούµε να εντοπίσουµε τις πλέον σηµαντικές; Εγώ θα έλεγα ότι η οικονοµική κρίση δεν έχει προκαλέσει καµία αλλαγή από µόνη της. Αυτό που έχει κάνει είναι να επιταχύνει δραµατικά τις τάσεις που προϋπήρχαν. Διαχρονικά, η τάση της διαφήµισης είναι να φέρνει µεγαλύτερο αποτέλεσµα µε λιγότερα χρήµατα. Τώρα που το χρήµα εξαφανίζεται, το µέγα ζητούµενο είναι το maximum value for money στα πάντα. Στη διαφήµιση για παράδειγµα, αυτή τη στιγµή αµφισβητείται η αποτε92 ΕΠΙΛΟΓΗ

λεσµατικότητα του γραπτού Τύπου, ενώ φαίνεται πιο αποτελεσµατική για το κόστος της κάθε τύπου διαδραστική επικοινωνία που εµπλέκει καταναλωτές µε µάρκες. Γενικεύοντας από άλλη σκοπιά, θα έλεγα ότι η παγκόσµια ανάγκη είναι η βελτιστοποίηση της ενέργειας που ξοδεύεται σε οτιδήποτε. Από την ηλεκτρική ενέργεια µέχρι την προσωπική ενέργεια που διαθέτουµε για οτιδήποτε κάνουµε. Στην ηλεκτρονική δηµοσιογραφία αυτό εκφράζεται µε την ανάγκη για πιο σύντοµα και πιο περιεκτικά κείµενα. Στη διαφήµιση εκφράζεται µε την ανάγκη για πιο ξεκάθαρα και πιο «εύπεπτα» µηνύµατα. Σύµφωνα µε το «Brand Dogma», το στρατηγικό εργαλείο που χρησιµοποιούµε στη διαφηµιστική εταιρεία Frank, η ουσία µιας µάρκας πρέπει να µπορεί να εκφραστεί µε µία µόνο λέξη, διαφορετικά η υπόστασή της δεν είναι αρκετά σαφής και διακριτή.

Δεν αποτελεί πλέον µυστικό το γεγονός ότι η διαφηµιστική αγορά δεν λειτουργούσε σωστά ακόµα και όταν η οικονοµία πήγαινε καλύτερα. Όλοι πιστεύουν ότι η κρίση µπορεί να γίνει αφορµή για αλλαγή των κακώς κειµένων σε αυτή. Εσείς τι πιστεύετε; Η διαφηµιστική αγορά υποφέρει από τις στρεβλώσεις που υποφέρει και η Ελλάδα γενικότερα. Το ερώτηµα εάν τα πράγµατα µπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο είναι κοινό. Η χώρα µας κατά τη γνώµη µου, θα µπορούσε να αλλάξει µόνο µε ένα πολύ ισχυρό σοκ που δεν νοµίζω ότι είναι η οικονοµική κρίση, τουλάχιστον όχι ακόµα. Αυτή τη στιγµή σε όλους τους τοµείς ζούµε τη συρρίκνωση κάθε οράµατος. Το µόνο όραµα που υπάρχει είναι η επιβίωση. Μόλις εµφανίζεται χρήµα, κάθε λογής «καρχαρίες» µαζεύονται γύρω του και συνωστίζονται για την τελευταία «αρπαχτή». Ο υπόλοιπος κόσµος παρακολουθεί αµήχανα αναβάλλοντας κάθε απόφαση, υπό το φόβο του µοιραίου λάθους. Η κατάσταση µπορεί να αλλάξει µόνο εάν εξαιτίας της κρίσης συµβούν ακόµα πιο δραµατικές καταστάσεις που θα διαφοροποιήσουν τη συνειδητότητα του καθενός ριζικά. Νοµίζω πως αυτό είναι ένα σενάριο αρκετά ως πολύ πιθανό. Δεν είµαι σίγουρος βέβαια αν το εύχοµαι ή αν το απεύχοµαι. Ποια είναι σήµερα η βασική προτεραιότητα των διαφηµιζόµενων, εκτός από το να µειώνουν τα διαφηµιστικά τους κονδύλια; Δίνουν έµφαση εκεί που έδιναν πάντα, στο να κάνουν όσο το δυνατόν περισσότερες πωλήσεις. Αυτό που τείνουν να παραβλέπουν είναι ότι όσο πιο εµφανής είναι

Συνέντευξη - ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

αυτή η προσπάθεια, τόσο περισσότερες επιπτώσεις έχουν στη µακροπρόθεσµη εικόνα τους. Όσο περισσότερο φωνάζεις «περάστε κόσµε» τόσο πιο φθηνός δείχνεις. Το µεγαλύτερο στοίχηµα - ειδικά για την αγορά του λιανεµπορίου - είναι να είσαι hard sell ενισχύοντας την εικόνα σου. Αυτό είναι «το άγιο δισκοπότηρο» της επικοινωνίας σήµερα. Εκ πρώτης όψεως δείχνει αντιφατικό. Δείτε όµως πόσο καλά το κάνει η Apple για παράδειγµα. Δηµιουργεί στρατιές φανατικών followers αντί για απλούς πελάτες.

Τελικά υπάρχουν πράγµατι ευκαιρίες σε µια κρίση; Αν η κρίση οδηγεί τα πράγµατα αλλού, ευκαιρία είναι να είσαι πρώτος στο ...αλλού. Επειδή όµως υπάρχουν πολλά εναλλακτικά «αλλού», κάθε κίνηση είναι ρίσκο γιατί τελικά µπορείς να βρεθείς «αλλού για αλλού». Μερικά πράγµατα είναι αρκετά προφανή βέβαια, όπως για παράδειγµα η παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα. Άλλα ωστόσο, είναι λιγότερο προφανή. Μια τάση που επίσης αναδύεται είναι η δηµιουργία υπηρεσιών από τα brands για τους καταναλωτές τους. Για παράδειγµα, επώνυµα απορρυπαντικά δηµιουργούν συνοικιακά καταστήµατα πλυντηρίων. Αποσµητικά θα µπορούσαν π.χ. να δηµιουργήσουν dating services. Τώρα που το σκέφτοµαι, δεν είναι ακριβώς νέα τάση. Ανέκαθεν, π.χ. µάρκες αλκοολούχων ποτών διοργάνωναν πάρτι. Η τεχνολογία όµως σήµερα επιτρέπει τη δηµιουργία ευφάνταστων services που µε σχετικά µικρό κόστος µπορούν να επιφέρουν πολλαπλάσιο αποτέλεσµα. Το θέµα είναι ποιο service ταιριάζει µε την εικόνα σου και ποια χρηστικότητα εξυπηρετεί περισσότερο κόσµο. Υπάρχει σήµερα ασφαλής δρόµος για τα brands; Σαν αυτόνοµες οντότητες, τα brands οφείλουν να κάνουν ό,τι και οι άνθρωποι αυτή την εποχή της στενότητας. Το πρώτο είναι µια ιεράρχηση του τι είναι σηµαντικό και τι όχι. Το σηµαντικό πρέπει πάση θυσία να διατηρηθεί και το µη σηµαντικό να κοπεί χωρίς τύψεις. Το πρόβληµα είναι πως να κάνεις σωστά την ιεράρχηση. Κάθε brand θα έπρεπε να έχει σαν βασική προτεραιότητα τη διατήρηση ή τη βελτίωση της εικόνας του. Για να συµβεί αυτό, προϋπόθεση είναι να µην κάνει συµβιβασµούς σε αυτό που προσφέρει. Ή, εάν είναι αδύνατο να µην κάνει, να το δηλώσει. Στη συνέχεια, θα πρέπει να φροντίσει να µην χάσει τη θέση που έχει στο µυαλό του καταναλωτή. Από κει και πέρα, κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και πρέπει να αντιµετωπίζεται διαφορετικά.

Πηγαίνουµε από το µοντέλο της µαµάςεταιρείας µε τις πολλές εξειδικευµένες περιφερειακές, στο µοντέλο του ενός οργανισµού που τα κάνει όλα. Οι συγχωνεύσεις που όλοι προβλέπουν, θα είναι ανάµεσα σε εταιρείες µε διαφορετικό αντικείµενο και όχι ανάµεσα σε οµοειδείς.

ΕΠΙΛΟΓΗ 93

Συνέντευξη - ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Μαζί µε τη διαφηµιστική αγορά και τη δοµή της, πιστεύετε ότι θα αλλάξει και ο τρόπος λειτουργίας των διαφηµιστικών εταιρειών; Σαφέστατα. Η κρίση θα δηµιουργήσει διαφορετικά µοντέλα παντού. Από τη διακυβέρνηση της χώρας και τη λειτουργία του κράτους, µέχρι το µαγαζάκι της γειτονιάς. Οι τρεις λέξεις κλειδιά είναι ευελιξία, υπευθυνότητα, αµεσότητα. H Frank π.χ., σαν νέα εταιρεία λειτουργεί µε δοµή αρκετά διαφορετική από τις παραδοσιακές διαφηµιστικές εταιρείες. Σε ό,τι κάνουµε επίκεντρο είναι το brand. Δεν ξεχωρίζουµε digital από µη digital, όλα είναι επικοινωνία, που πρέπει να είναι «media neutral». Δουλειά µας είναι να δηµιουργούµε ιδέες και στρατευµένο content παντός τύπου. Οι άνθρωποί µας είναι «multitalented» και αναλαµβάνουν ευθύνες από την πρώτη µέρα. Δεν έχουµε καθόλου administrative θέσεις, γραµµατείς, βοηθούς και βοηθούς των βοηθών. Δεν έχουµε γραφεία και στάνταρ θέσεις για να κα-

ΟΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ ••• Όσο περισσότερο φωνάζεις «περάστε κόσµε», τόσο πιο φθηνός δείχνεις. Το µεγαλύτερο στοίχηµα - ειδικά για την αγορά του λιανεµπορίου -, είναι να είσαι hard sell ενισχύοντας την εικόνα σου. •••Η ουσία µιας µάρκας πρέπει να µπορεί να εκφραστεί µε µία µόνο λέξη, διαφορετικά η υπόστασή της δεν είναι αρκετά σαφής και διακριτή. •••Καλύτερο αποτέλεσµα µε µικρότερο κόστος είναι πλέον το µήνυµα των διαφηµιζόµενων επιχειρήσεων προς τις διαφηµιστικές εταιρείες. Το µήνυµα έχει ληφθεί και οι σχετικές προσαρµογές έχουν ήδη γίνει. Βασική κατεύθυνση πλέον είναι η αξιοποίηση των νέων µέσων και των δυνατοτήτων της τεχνολογίας αιχµής. 94 ΕΠΙΛΟΓΗ

θόµαστε, αλλά περιφερόµαστε σε διαφορετικά σηµεία µε ένα laptop και ένα κινητό. Υπάρχει επίσης µεγάλη διαφορά στον τρόπο που µοιραζόµαστε και διαχέουµε τη γνώση. Δεν βλέπουµε πελάτες, αλλά projects. Βέβαια η Frank είναι µια µεσαία εταιρεία των 25 µόνιµων στελεχών και 10 εξωτερικών, δεν είναι µια εταιρεία των 100 και 120 ανθρώπων, ευτυχώς. Δεν ξέρω αν όλα αυτά µπορούν να εφαρµοστούν σε µεγαλύτερα µεγέθη διαφηµιστικών εταιρειών. Πάντως γενικότερα, έχω την εντύπωση ότι πηγαίνουµε από το µοντέλο της µαµάς-εταιρείας µε τις πολλές εξειδικευµένες περιφερειακές, στο µοντέλο του ενός οργανισµού που τα κάνει όλα. Οι συγχωνεύσεις που όλοι προβλέπουν, θα είναι ανάµεσα σε εταιρείες µε διαφορετικό αντικείµενο και όχι ανάµεσα σε οµοειδείς.

Οι νέες τεχνολογίες, µε πρώτες και κύριες το διαδίκτυο και την κινητή τηλεφωνία, µπορούν να αποτελέσουν το αυριανό «Ελντοράντο» της ελληνικής διαφήµισης; Όλες αυτές οι πλατφόρµες έχουν το µειονέκτηµα ότι απαιτούν πολύ χρόνο απασχόλησης και ένα σχετικό δηµιουργικό ταλέντο, ενώ από την άλλη δεν µπορούν να πληρωθούν ακριβά γιατί δεν εµπεριέχουν πνευµατικά δικαιώµατα και απευθύνονται µόνο σε 10 εκατ. Έλληνες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα τα business models να είναι προβληµατικά. Με άλλα λόγια, όλα αυτά µπορεί να είναι δηµιουργικές ευκαιρίες, αλλά δεν αποφέρουν αρκετά έσοδα για να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους. Τουλάχιστον ακόµα. Ή τουλάχιστον µε τη µορφή που έχουν σήµερα. Όλες αυτές οι τεχνολογικές εξελίξεις πάντως θα σπρώξουν το διαφηµιστικό ταλέντο να ασχοληθεί µε το ψυχαγωγικό content αυτών των µέσων. Να δηµιουργήσει δηλαδή το περιβάλλον µέσα στο οποίο θα µπει η διαφήµιση και όχι µόνο την ίδια τη διαφήµιση. Πρόσφατα η κυβέρνηση επανέφερε τον φόρο τηλεοπτικών διαφηµίσεων. Ποια είναι η δική σας άποψη για την αναγκαιότητα αυτή; Μπορώ να καταλάβω την άµεση ανάγκη για ρευστό του κράτους. Θα το δεχόµουν σαν συνεισφορά του τριγώνου «µέσα-διαφηµιζόµενοι-διαφηµιστικές εταιρείες» στη σωτηρία της οικονοµίας, εάν συνοδευόταν από ένα αναπτυξιακό σχέδιο, ένα όραµα για την επόµενη, ή έστω τη µεθεπόµενη µέρα που δυστυχώς απουσιάζει εντελώς. Έτσι όπως βλέπω τα πράγµατα σαν πολίτης, νιώθω ότι υπάρχει µόνο πανικός για το τι κάνουµε τώρα χωρίς κανείς να σκέφτεται τι θα κάνουµε αύριο. Με άλλα λόγια, η νοοτροπία που µας έφερε εδώ συνεχίζει ακάθεκτη.

��

�

��

ΒΑΛΚΑΝΙΑ

ΑΓΩΝΑΣ ΔΡΟΜΟΥ ...µε αινιγµατική συνέχεια

Αβεβαιότητα, νέες ισορροπίες που κυοφορούνται, χώρες σε καλό δρόµο και άλλες µε πολλά εµπόδια µπροστά τους. Οι βαλκανικοί λαοί παλεύουν µε την κρίση, εµπλέκονται στο νέο ενεργειακό τοπίο, φλερτάρουν τα επενδυτικά funds της Ασίας και προσπαθούν να δηµιουργήσουν προϋποθέσεις σταθερότητας και ανάκαµψης. Από τη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

96 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΛΒΑΝΙA Πολιτικό αδιέξοδο

ΚΡΟΑΤΙΑ

& µεγαλεπήβολα σχέδια!

Η ελπίδα στις Βρυξέλες

Η κυβέρνηση Μπερίσα εκτιµά ότι το 2011 η Αλβανία θα είναι έτοιµη να λάβει το καθεστώς της υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ε.Ε. Επιχειρείται η αποδέσµευση από το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, µε τον υπουργό Οικονοµικών, Ρίντβαν Μπόντε να τονίζει ότι «δεν θα χρειαστούµε άλλο το ΔΝΤ». Η χώρα κινείται µε ρυθµούς ανάπτυξης άνω του 6%. Με αιχµή την οικοδοΟ Μπερίσα υπογράφει µική δραστηριότητα και τα έργα υποδοµής συµφωνίες, µε φιλόδοξο όραµα να αναδείξει την Αλβανία σε που πραγµατοποιούνται σε όλη τη χώρα ενεργειακή υπερδύναµη στην και κυρίως στα παράλια της Αδριατικής, περιοχή. η αλβανική οικονοµία φαίνεται να περνά σχεδόν αλώβητη την οικονοµική κρίση. Παράλληλα ο πρυθυπουργός Μπερίσα θέλει να αναδείξει τη χώρα σε ενεργειακή δύναµη στην περιοχή, υπέγραψε σηµαντικές ενεργειακές συµφωνίες µε τον Ιταλό πρωθυπουργό Μπερλουσκόνι για κατασκευή σταθµού παραγωγής αιολικής ενέργειας νοτιοδυτικά της πόλης Αυλώνα από τον ιταλικό όµιλο Moncada Construzioni και για κατασκευή σταθµού επεξεργασίας υγροποιηµένου φυσικού αερίου από τον όµιλο Falcione Group, το οποίο στη συνέχεια υποθαλάσσια θα διασχίζει την Αδριατική και θα καταλήγει στην Ιταλία. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 6,8 χιλ. δολ.

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Το µεγάλο άλµα Σε µεγάλο στοίχηµα της νέας κεντροδεξιάς κυβέρνησης της Βουλγαρίας, έχει αναδειχθεί η ένταξη στην ευρωζώνη, µε ορίζοντα το 2013. Στοίχηµα για τον πρωθυπουργό Μπορίσοφ η πάταξη της διαφθοράς και του οργανωµένου εγκλήµατος ώστε να αποδεσµευτούν ευρωπαϊκά κονδύλια 11 δισ. ευρώ για ενίσχυση της βουλγαρικής οικονοµίας µέχρι το 2013. Μετά από ύφεση το 2009 και στασιµότητα το 2010, προβλέπεται άνοδος του αεπ 2,7% το 2011. Για τη µείωση του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος η κυβέρνηση προχώρησε σε περικοπές στο δηµόσιο τοµέα της τάξης του 25%. Η Βουλγαρία κινείται δυναµικά στον ενεργειακό τοµέα µε αναφορές γιαεπανεκκίνηση της συνεργασίας µε τη Ρωσία στο Οι Κινέζοι και Κορεάτες µεγάλης ενεργειακής επενδυτές στόχος της Βουλγαρίας. σηµασίας έργο South Stream και την Trans Balkan Oil pipeline. Συνεχίζει ωστόσο να εµφανίζεται ως πιστή σύµµαχος της Ουάσινγκτον και να προσδοκά και ενεργειακές επενδύσεις από ΗΠΑ και Ε.Ε., ενώ παράλληλα στρέφεται και στις ταχύτατα αναπτυσσόµενες οικονοµίες της Κίνας και της Κορέας. Ο επικεφαλής των Υπηρεσιών Επενδύσεων Στόγιαν Στάλεφ αναφέρεται, σε προσέλκυση επενδυτών από Κίνα στο τοµέα των υποδοµών και της συναρµολόγησης αυτοκινήτων, αλλά και στον τοµέα του real estate από την Κορέα. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 12,6 χιλ. δολ.

Μεγάλο πλήγµα για την Κροατία η µείωση του τουρισµού που αντιστοιχεί στο 20% του αεπ.

Με στόχο την ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγµατεύσεων µέχρι το τέλος του 2010, το Ζάγκρεµπ φιλοδοξεί να αποτελέσει το 28ο µέλος της Ε.Ε έως το 2012. Η παγκόσµια οικονοµική κρίση ωστόσο έχει αφήσει βαθιά σηµάδια στην κροατική οικονοµία και έχει οδηγήσει σε αύξηση της ανεργίας (το ποσοστό στο 15,6%) και µετά από χρόνια ανάπτυξης από το 2001 έως το 2007 η κροατική οικονοµία βρίσκεται σε ήπια ύφεση µε µείωση του αεπ 0,5% το 2010 και πρόβλεψη ρυθµού ανάπτυξης 2% το 2011. Οι κύριοι τοµείς που πλήττονται είναι του τουρισµού, ο οποίος αντιστοιχεί σε 20% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος της χώρας, και των ξένων επενδύσεων. Οι ελπίδες για οικονοµική ανάκαµψη έχουν προσδεθεί πλέον στην στήριξη από Βρυξέλλες µε δεδοµένη την αισιοδοξία για σύντοµη επίτευξη του στόχου ένταξης και αποδέσµευση βοήθειας 3,5 δισ. ευρώ κατά τα δύο πρώτα χρόνια ένταξης. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 17,6 χιλ. δολ.

ΕΠΙΛΟΓΗ 97

ΒΑΛΚΑΝΙΑ

ΡΟΥΜΑΝΙΑ

FYROM

Μονόδροµος η ένταξη στην ΕΕ

Αναζητά σανίδα σωτηρίας

Η κυβέρνηση Γκρούεφσκι προσδοκά ότι σύντοµα θα έχει υπάρξει µία λύση µε την ελληνική πλευρά στο θέµα του ονόµατος και θα ανοίξει και ο δρόµος για την ενταξιακή πορεία της χώρας σε ΝΑΤΟ και ΕΕ. Μία προοπτική που θα συνεισφέρει και στην οικονοµική ανάπτυξη µέσω της οικονοµικής βοήθειας που θα εισρεύσει, σε µια χώρα όπου το 30% Το 30% του πληθυσµού κάτω από το όριο της φτώχιας, η ανεργία στο 31%. ζει κάτω από το όριο της φτώχιας και το ποσοστό ανεργίας ξεπερνά το 31%. Τα Σκόπια προσβλέπουν στην αναθέρµανση των προηγµένων κυρίως οικονοµιών που θα οδηγούσε σε ενίσχυση των επενδύσεων, καθώς και σε µία πιθανή αύξηση της τιµής των µετάλλων, που θα ενίσχυε τα κέρδη από την εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας στα βασικά εξαγωγικά προϊόντα της ψευδάργυρο, χαλκό και µόλυβδο. Το ΔΝΤ σε σχετική αναφορά του προβλέπει για το 2010 και 2011 ανάκαµψη της οικονοµίας των Σκοπίων περίπου 2%. Επίσης, επισηµαίνει ότι η δηµοσιονοµική πολιτική που ακολουθεί η χώρα βρίσκεται στον σωστό δρόµο. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 9 χιλ. δολ.

ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟ

Απειλή τα «τοξικά» ακίνητα Η µικρή βαλκανική χώρα της Αδριατικής µε ρυθµούς ανάπτυξης που κυµαίνονταν κατά µέσο όρο στο 9% από το 2006, οπότε και αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο κράτος, το 2009 έκλεισε µε αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης (–4%). Η άνοδος στις τιµές ακινήτων που τα τελευταία τρία χρόνια δεκαπλασιάσ τηκαν απειλεί τον ιδιαίτερα εύθραυστο τραπεζικό τοµέα µε µια φούσκα. Οι ξένες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στη χώρα έχουν δανείσει περίπου 3,6 δις. ευρώ, µε τις ιταλικές να έχουν το µεγαλύτερο άνοιγµα 2,23 δισ. και τις γερµανικές να ακολουθούν µε 1,15 δισ. ευρώ. Η βιοµηχανία αλουµινίου, η οποία έχει περάσει σε ρωσικά χέρια και αντιπροσωπεύει το 40% της συνολικής βιοµηχανικής παραγωγής της χώρας παρουσιάζει ζηµία λόγω της διαµόρφωσης σε χαµηλά επίπεδα της τιµής των µετάλλων. Την ίδια ώρα ωστόσο το Μαυροβούνιο στοχεύει στην προσέλκυση άµεσων ξένων επενδύσεων, ιδιαίτερα στον τοµέα της ενέργειας και σε έργα υποδοµής. Πρωταγωνιστές εδώ είναι ιταλοί επενδυτές, στα χέρια των οποίων πέρασε το 43,7% της κρατικής Elekroprivreda CG, ενώ οι συνολικές επενδύσει από την Ιταλία ανέρχονται στα 5 δισ. ευρώ. Σηµαντική είναι και η παρουσία της Κίνας. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 9,8 χιλ. δολ. 98 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ο δεκαπλασιασµός των τιµών των ακινήτων την τελευταία τριετία είναι η µεγάλη απειλή για τον ούτως ή άλλως εύθραυστο τραπεζικό τοµέα της Ρουµανίας.

Οι υψηλοί ρυθµοί ανάπτυξης κατά τα προηγούµενα χρόνια, αποτελούν παρελθόν, µε αναιµική ανάπτυξη, 0,8% να εκτιµάται για φέτος. Η ανάκαµψη της παγκόσµιας οικονοµίας που θα ενισχύσει τις εξαγωγές αλλά και τις ξένες επενδύσεις, που συρρικνώθηκαν σηµαντικά την διετία 2008-2010, αναµένεται να οδηγήσουν σε θετική ανάπτυξη 3,5% το 2011. Οι τελευταίες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επισηµαίνουν κυρίως τα όσα δεν έγιναν τόσο προς την κατεύθυνση της µεταρρύθµισης του δικαστικού συσ τήµατος και της καταπολέµησης της διαφθοράς, αλλά προς τον περιορισµό των δηµοσίων ελλειµµάτων. Σηµαντικές είναι οι υστερήσεις στην απορρόφηση της ευρωπαϊκής βοήθειας. Η Ρουµανία έχει να λάβει 32 δισ. ευρώ από το κοινοτικό πλαίσιο στήριξης µέχρι το 2013. Η ρωσο-ουκρανική κρίση στα τέλη του 2009 προκάλεσε σοβαρές ενεργειακές ελλείψεις στη Ρουµανία, λόγω της εξάρτησης της από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η τότε κυβέρνηση εµφανίστηκε θετική στην προοπτική της κατασκευής του ρωσ ικών συµφερόν των αγωγού South Stream, σε µία διάσταση µεταξύ κυβέρνησης και προέδρου Μπασέσκου που έχει ταχθεί κατά της κατασκευής του South Stream και στο πλευρό των ΗΠΑ και ΕΕ στην κατασκευή του αγωγού Νabucco. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 11,5 χιλ. δολ.

ΣΕΡΒΙΑ

Μακρύς και δύσκολος δρόµος

Συνεχίζει να στηρίζει τη στρατηγικής σηµασίας προνοµιακή σχέση µε τη Μόσχα, ενισχύοντας τα ενεργειακά σχέδια της Ρωσίας στην περιοχή και πραγµατοποιώντας ανοίγµατα στον ενεργειακό τοµέα και µε την Κίνα. Η κυβέρνηση της Σερβίας προχώρησε, βάσει των επιταγών του ΔΝΤ, –η βοήθεια του οποίου υπήρξε καίρια για τη σταθερότητα της χώρας το 2009 µε δάνειο 3,9 δισ. δολ– σε σε εφαρµογή σκληρής λιτότητας και πάγωµα µισθών στον δηµόσιο τοµέα. Σύµφωνα µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο ο ρυθµός ανάπτυξης από 1,5% το 2010 θα ενισχυθεί σε 3% το 2011, ενώ επιστροφή στην ισχυρή ανάπτυξη πριν την κρίση δεν µπορεί να αναµένεται πριν το 2012. Στις αρχές Σεπτεµβρίου το ΔΝΤ, στην επισκόπηση της οικονοµίας, συµφώνησε σε µικρές αυξήσεις µισθών από το 2011. Οι Σέρβοι ωστόσο εκτός από το πάγωµα των µισθών βρίσκονται αντιµέτωποι µε πλήθος αυξήσεων στις τιµές καυσίµων, ηλεκτρισµού, µε πληθωρισµό 5% και τη συνεχή υποτίµηση του δηναρίου, που καθιστά ακόµη πιο δυσχερή τη θέση όσων έχουν συνάψει δάνεια σε ευρώ, παράγοντες που χαρακτηρίζονται ως «σοβαρά προβλήµατα» για τη χώρα, σύµφωνα το ΔΝΤ. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 10,4 χιλ. δολ.

ΤΟΥΡΚΙΑ

Το όραµα της περιφερειακής δύναµης Η Τουρκία αξιοποιώντας τη στρατηγική της θέση διαδραµατίζει κεντρικό ρόλο στα ενεργειακά παιγνίδια της περιοχής, συµµετέχοντας τόσο στα αµερικανο–ευρωπαϊκά όσο και στα ρωσικά ενεργειακά σχέδια. Η δυναµική επιστροφή της στον µουσουλµανικό κόσµο και η στάση της στο Μεσανατολικό, καθώς και τα ανοίγµατα µε την Τεχεράνη έχουν δηµιουργήσει τριγµούς στις σχέσεις της µε το Ισραήλ. Η επιχείρηση εξοµάλυνσης των σχέσεων µε την Αρµενία –σηµαντικός κρίκος στον ενεργειακό δρόµο των πλούσιων αποθεµάτων της Κασπίας– διατάραξε τις παραδοσιακά «αδελφικές» σχέσεις µε το Αζερµπαϊτζάν. Η προσέγγιση των τουρκόφωνων λαών της κεντρικής Ασίας έχουν προκαλέσει την καχυποψία της Κίνας και της Ρωσίας, ενώ και οι ΗΠΑ τηρούν συγκρατηµένη στάση απέναντι στα ανοίγµατα της Άγκυρας και τις πρωτοβουλίες της µε την Τεχεράνη και µε τα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής. Τα τελευταία επτά χρόνια επίσης έχει πετύχει τριπλασιασµό του εθνικού της προϊόντος και συµµετέχει δικαιωµατικά ως 17η οικονοµία στον κόσµο στους G20. Σύµφωνα µε τον υπουργό Οικονοµικών, Αλί Μπαµπατζάν η Τουρκία θα έχει ρυθµό ανάπτυξης 4,7% το 2010 και 4,5% το 2011. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 11,2 χιλ. δολ.

Η κυβέρνηση Ερντογάν επιχειρεί να αναδείξει την Τουρκία όχι µόνο σε σηµαντικό περιφερειακό παράγοντα σταθερότητας, αλλά και σε µία παγκόσµια δύναµη διαχείρισης σηµαντικών διεθνών ζητηµάτων.

ΚΟΣΣΥΦΟΠΕΔΙΟ Χωρίς προοπτική

Βαλτωµένη παραµένει η κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο δύο χρόνια µετά τη µονοµερή κήρυξη της ανεξαρτησίας. Η παγκόσµια οικονοµική κρίση έκανε και εδώ ορατές τις συνέπειες της. Η Πρίστινα πλέον στρέφεται σε ενίσχυση των δηµόσιων επενδύσεων µε αναζήτηση βοήθειας από το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο. Επίσης, ορυκτά και µέταλλα –συµπεριλαµβανοµένων του λιγνίτη, µόλυβδου, ψευδάργυρου, νικέλιου, χρωµίου, αλουµινίου, µαγνησίου, και µιας µεγάλης ποικιλίας υλικών κατασκευής– που αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της βιοµηχανικής παραγωγής και εξαγωγικής προοπτικής, έχουν µειωθεί εξαιτίας της γήρανσης του εξοπλισµού και των ανεπαρκών επενδύσεων. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Χαϊρεντίν Κούτσι προσβλέπει στη συνέχιση ροής της ξένης βοήθειας για τα επόµενα δύο µε τρία χρόνια, καθώς γίνεται αντιληπτό ότι η χώρα αδυνατεί να τα καταφέρει. Μπορεί ο ρυθµός ανάπτυξης σύµφωνα µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο να κυµάνθηκε το 2009 στο 4%, µοναδικό σε σχέση µε τις υπόλοιπες χώρες της ΝΑ Ευρώπης, ωστόσο οι ειδικοί επισηµαίνουν ότι υπολείπεται κατά πολύ ώστε να αποτελέσει λύση για την ιδιαίτερα υψηλή ανεργία και καταπολέµηση της φτώχιας. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 2,2 χιλ. δολ.

ΕΠΙΛΟΓΗ 99

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

BUSINESS ΣΤΗ

ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ

Οι Έλληνες επιχειρηµατίες µε τη βοήθεια του ελληνικού τραπεζικού τόξου, τόλµησαν να επενδύσουν στη δύσκολη και ανώριµη βαλκανική αγορά στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Με την πάροδο του χρόνου η ελληνική εξωστρέφεια, κυρίως στη ΝΑ Ευρώπη, αυξήθηκε σηµαντικά, µε αποτέλεσµα σήµερα να δραστηριοποιούνται στην περιοχή περισσότερες από 8.000 ελληνικές επιχειρήσεις. Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

100 ΕΠΙΛΟΓΗ

ηµαντική είναι η –εκτός τραπεζικού κλάδου– συµµετοχή των ελληνικών επιχειρήσεων στη βαλκανική οικονοµία. Περισσότερες από 3,5 χιλ. επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην περιοχή έχοντας επενδύσει σηµαντικά κεφάλαια. Οι προκλήσεις που αντιµετωπίζουν οι οικονοµίες της περιοχής είναι µεγάλες καθώς και αυτές αναζητούν την οδό της ανάκαµψης. Ανάλογες είναι και οι προκλήσεις για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Aπό τη βιοµηχανία ξεχωρίζουν οι παρουσίες του Tιτάνα, των θυγατρικών εταιρειών της Bιοχάλκο (Xαλκόρ, Σιδενόρ, Eλβάλ, ETEM, Eλληνικά Kαλώδια), του Οµίλου Mυτιληναίου (Aλουµίνιον της Eλλάδος, Mέτκα), της S&B και του Mαΐλλη, καθώς και των εταιρειών µαρµάρων, Kυριακίδης, Iκτίνος. Έντονη δραστηριότητα στην περιοχή της Νοτιανατολικής Ευρώπης παρουσιάζουν και αρκετές εταιρείες των κλάδων τροφίµων, λιανεµπορίου και κατασκευών. Ειδικότερα, στον κλάδο των τροφίµων ξεχωρίζει η παρουσία του Οµίλου Vivartia µε σηµαντική επέκταση των δραστηριοτήτων του στο εξωτερικό, ενώ αρκετοί ακόµη εισηγµένοι (π.χ. Nίκας) και µη όµιλοι έχουν εξαγωγική (ή ακόµη και παραγωγική) δραστηριότητα στα Bαλκάνια. Aπό τον τοµέα του εµπορίου ξεχωρίζουν οι παρουσίες της Jumbo, της Fourlis, της Sprider, της Elmec Sport, της Kλουκίνας-Λάππας και της Yalco, ενώ ανοίγµατα έχουν επιχειρήσει και οι εισηγµένες Bάρδας, Αλφα Γκρίσιν και Hλεκτρονική Aθηνών. Στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, λειτουργούν περισσότερες από 8.000 ελληνικές επιχειρήσεις. Πολλές από τις επιχειρήσεις αυτές πραγµατοποιούν στις χώρες αυτές άνω του 20% του συνολικού τους κύκλου εργασιών. Η ΝΑ Ευρώπη απορροφά το 20% των ελληνικών εξαγωγών µε µακροπρόθεσµο ορίζοντα και µε ισχυρά αυξανόµενο ρυθµό, έναντι µόλις 4% των εξαγωγών µας προς τις ΗΠΑ. Ένα σηµαντικό τµήµα της τουριστικής δραστηριότητας στη χώρα µας, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, προέρχεται από κατοίκους αυτών των χωρών. Η παρουσία των ελληνικών τραπεζών στην περιοχή αποτέλεσε το στήριγµα για την ελληνική επιχειρηµατικότητα. Από αυτή την άποψη, τώρα που οι εντείνονται οι συζητήσεις για συνεργασίες των ελληνικών τραπεζών µε ξένους οµολόγους τους, ώστε να µπορέσουν να διατηρήσουν τις θέσεις τους, κρίνεται ενα σηµαντικό στοίχηµα για την Ελλάδα.

της ιδιοκτήτριας εταιρίας του καζίνο Βε λιγραδίου, Grand Casino d.o.o., από την Casinos Austria A.G. έναντι 40 εκατ. ευρώ. Μέτοχος της Grand Casino d.o.o. είναι επίσης ο Κρατικός Οργανισµός Στοιχηµάτων της Σερβίας, ο οποίος κατέχει το 10% της εταιρίας. Η Club Hotel Cazino Loutraki δραστηριοποιείται στη Σερβία από τον Νοέµβριο του 2005, όταν η Grand Casino d.o.o. αναδείχθηκε νικήτρια του διεθνούς διαγωνισµού για τη δεκαετούς αποκλειστικότητας πρώτη άδεια καζίνο της χώρας, στο Βελιγράδι. Το καζίνο διαθέτει 25 τραπέζια, 230 µηχανήµατα τυχερών παιχνιδιών και απασχολεί σήµερα 500 άτοµα προσωπικό. Επίσης, ο ιδιόκτητος χώρος των 9.200 τ.µ. του καζίνο στο ιστορικό ξενοδοχείο «Γιουγκοσλάβια», διαθέτει τρία εστιατόρια, τέσσερα µπαρ και έναν πολυχώρο συνεδρίων και άλλων εκδηλώσεων.

ΕΝΙΣΧΥΕΤΑΙ Η CLUB HOTEL CAZINO LOUTRAKI Η απόφαση της Club Hotel Cazino Loutraki πέρυσι να ενδυναµώσει την παρουσία της στην αγορά της Νοτιοανατολικής Ευρώπης σ τον χώρο των καζίνο µε την αύξηση του ποσοστού συµµετοχής της από 39% σε 90% στην Grand Casino d.o.o. στο Βελιγράδι ήταν µία κίνηση που δείχνει ότι η εταιρεία παραµένει πιστή σ τη σ τρατηγική της εξωσ τρέφειας που ακολουθ ε ί. Η µέ χ ρι σ ήµε ρα πορεία των µεγεθών της επιβεβαιώνει την ορθή κατεύθυνση της στρατηγικής. Να θυµίσουµε ότι η Club Hotel Cazino Loutraki προχώρησε σ την εξαγορά του ποσοσ τού 51% ΕΠΙΛΟΓΗ 101

102 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

ΕΠΙΛΟΓΗ 103

GREEN VALUES – Ματιές στην επικαιρότητα

Green News

Στιγµές της ελληνικής ειδησεογραφίας µε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διαµόρφωση πολιτικών που µας αφορούν όλους και νοµοθεσία που αλλάζει την επιχειρηµατική δραστηριότητα. Πράξη ίδρυσ ης τ ης ε ταιρε ίας South Stream Greece Α.Ε. µε ταξύ της ΔΕΣΦΑ και της ρωσικής Gazprom µέσα στο καλοκαίρι. Παρόντες η πολιτική ηγεσ ία του Υπουργείου ΠΕΚΑ και ο πρεσβευτής της Ρωσ ικής Οµοσπονδίας στην Αθήνα, Vladimir I. Chkhikvishivili. Η µελέτη, η κατασκευή και η εκµετάλλευση στο ελληνικό τµήµα του έργου South Stream είναι το κύριο αντικείµενο της εταιρείας. Τα δύο συµβαλλόµενα µέρη µετέχουν µε ποσοστό 50% έκαστο. Στο φυσικό αέριο πάµε καλά... Η Ελλάδα επιθυµεί να εξασφαλίσει την ενεργειακή ασφάλειά της αλλά κι αυτή της Ευρώπης, «µέσω της διαφοροποίησης των οδεύσεων του ενεργειακού εφοδιασµού». Το είπε η υπουργός ΠΕΚΑ Τίνα Μπιρµπίλη. Ακούνε οι γείτονες, σύµµαχοι και φίλοι Βούλγαροι;

«Παρένθεση σκεπτικισµού και επιφυλάξεων» χαρακτήρισε ο υφυπουργός ΠΕΚΑ, Γιάννης Μανιάτης τη στάση των Βούλγαρων σε σχέση µε τον πετρελαιαγωγό. Σε πρόσφατο συνέδριο του ΙΕΝΕ υπενθύµισε ότι «ο πετρελαιαγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, αποτελεί σηµαντική παράµετρο των διµερών µας σχέσεων και απαιτεί διαδικασίες συνεννόησης µεταξύ των κυβερνήσεων µας». Αθήνα καλεί Σόφια. Άνοιξε ο ...δρόµος για τη δηµιουργία θαλάσσιων αιολικών πάρκων. Η σχετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης παρουσιάστηκε τον Ιούλιο. Για τα θαλάσσια αιολικά πάρκα απαιτείται προκαταρκτική αδειοδότηση των περιοχών ενδιαφέροντος επί των οποίων θα γίνουν στη συνέχεια οι αναλυτικές µελέτες. Οι περιοχές επιλέχθηκαν, τα κριτήρια της προκαταρκτικής χωροθέτησης των πάρκων τέθηκαν (εντός των έξι ναυτικών µιλίων, αποκλεισµός περιοχών µε βάθη µεγαλύτερα από 104 ΕΠΙΛΟΓΗ

50 µέτρα, ελαχιστοποίηση της οπτικής όχλησης από τις εγκαταστάσεις) και όλα είναι έτοιµα. Άη Στράτης, Θάσος, Κάρπαθος, Λήµνος, Σαµοθράκη είναι µερικά από τα νησιά του προγράµµατος. Φυσάει άνεµος ανάπτυξης σε όλο το Αιγαίο.. Χάρτες επικινδυνότητας και σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας περιλαµβάνει ΚΥΑ για την ‘Αξιολόγηση και Διαχείριση των Κινδύνων Πληµµύρας’ που υπεγράφη µέσα στο καλοκαίρι. Μετά από έναν επικίνδυνο χειµώνα που δηµιούργησε προβλήµατα (ειδικά στον Έβρο), δηµιουργείται το θεσµικό πλαίσιο για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πληµµύρας. Στόχος: να µειωθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον και την οικονοµία. Η προκαταρκτική εκτίµηση των κινδύνων πληµµύρας για τις λεκάνες απορροής ποταµών καθυστερεί εδώ και χρόνια στην Ελλάδα, µε αποτέλεσµα οι σχέσεις µε τους γείτονές µας, Βουλγαρία και Τουρκία εν προκειµένω, να βρίσκονται πάντα στην κόψη του ξυραφιού... Έγκριση έλαβε από το υπουργικό συµβούλιο το νοµοσχέδιο του υπουργείου ΠΕΚΑ για το Πράσινο Ταµείο. Σύµφωνα µε τους εµπνευσ τ έ ς του «αποτελεί ένα οργανωµένο, δοµηµένο και πλήρες σύστηµα άσκησης περιβαλλοντικής και πολεοδοµικής πολιτικής σε κρίσιµους τοµείς, όπως: δασικές εκτάσεις, προστασία υδάτων και εδάφους, ρύθµιση χωρικού σχεδιασµού, αστική αναζωογόνηση, ενίσχυση ΑΠΕ, εξοικονόµηση ενέργειας, κ.λπ.». Αν και δεν ανακοινώθηκε το που θα βρεθούν και σε τι ύψος θα ανέρχονται οι πόροι που χρειάζονται για την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράµµατος, εντούτοις η απόφαση αναµένεται να βάλει ένα τέλος στην πάγια πρακτική να επιβάλλονται πρόστιµα και κανείς να µην µπορεί να τα εισπράξει.

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Το Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας, συµµετέχει σε διεθνές πρόγραµµα για την ανάπτυξη καινοτόµων µοντέλων κατοικίας, τα οποία θ α α ν τ ε π εξ έ ρχον τ α ι σ τ ις σύγχρονες περιβαλλοντικές απαιτήσεις, µε ταυτόχρονη αναφορά σε µια κοινή µεσογειακή ταυτότητα. Το πρόγραµµα φέρει τον τίτλο IRHMED (Innovative Housing in the Mediterranean Αrea) και ξεκίνησε τον Ιούλιο στη Ρώµη. Το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης αναµένεται να συµµετέχει µε 1 εκατ. ευρώ για τα επόµενα τρία χρόνια για την προώθηση της εφαρµογής αρχών αειφόρου δόµησης σε κτίρια κατοικιών στην περιοχή της Μεσόγειου. Κράτη της Μεσογείου που φλέγονται από τον ήλιο το καλοκαίρι όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Γαλλία και η Κροατία εν τάχθηκαν ήδη σ το πρόγραµµα. Το κοινό µας σπίτι θέλει µερεµέτια…

JESSICA: Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΥΠΕΓΡΑΦΗ Σηµαντική εξέλιξη στο µέτωπο της χρηµατοδότησης για την ανάπτυξη έργων στον τοµέα των αειφόρων επενδύσεων θεωρείται η πρόσφατη υπογραφή της σύµβασης χρηµατοδότησης µε την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για τη δηµιουργία Ταµείου Χαρτοφυλακίου JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas). Μέσω της JESSICA θα χρηµατοδοτηθούν δράσεις για την αστική ανάπλαση και τη διαχείριση αποβλήτων, ενώ µελλοντικά αναµένεται να χρηµατοδοτηθούν επενδύσεις στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας.

Ασφαλείς επενδύσεις Οι θιασώτες της πράσινης ανάπτυξης προσπαθούν να πείσουν τους έχοντες και κατέχοντες κεφάλαια ότι δεν πρέπει να φοβούνται την επένδυση στον ήλιο και τον άνεµο.

ην εποχή που οι κλάδοι οι οποίοι αποτελούν διεξόδους ανάπτυξης και πραγµατοποιούν σήµερα τα µε γάλα αποφασιστικά βήµατά τους (ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, οι βιοκλιµατικές παρεµβάσεις στη δόµηση, η διαχείριση αστικών αποβλήτων και η αφαλάτωση), οι στρόφιγγες του τραπεζικού συστήµατος είναι, δυστυχώς, κλειστές. Όταν ανοίγουν, ανοίγουν ελάχιστα... Μέσα σε ένα τέτοιο κλίµα, παράγοντες όλων των πλευρών αναζητούν τρόπους αναθέρµανσης της επενδυτικής αγοράς. Η συζήτηση έχει ανάψει και όλοι περιµένουν ότι οι πιέσεις προς το τραπεζικό σύστηµα θα χαλαρώσουν την εγκράτεια των ταµείων τους. Σε αυτό το πνεύµα, πριν µερικές εβδοµάδες, η Vestas Hellas διοργάνωσε εκδήλωση επενδυτικού ενδιαφέροντος, και κάλεσε όλους τους ενδιαφερόµενους– η ανταπόκριση ήταν εντυπωσιακή. Οι εισηγήσεις των προσκεκληµένων τραπεζιτών και επενδυτών είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν κι ήταν όλοι τους «κουµπωµένοι». Πιο ενδιαφέρων όµως ο «θερµός» διάλογος που

ακολούθησε αµέσως µετά το πέρας της εκδήλωσης. Κύριο αντικείµενο των συζητήσεων ήταν η απροθυµία των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων να ρισκάρουν ακόµα περισσότερο στη χρηµατοδότηση επενδύσεων στις ΑΠΕ. «Δυστυχώς η τράπεζά µας δεν έχει αυτή τη στιγµή σε εξέλιξη επενδυτικά προγράµµατα σ την Ελλάδα. Έχουµε προγράµµατα στη Ρουµανία, τη Βουλγαρία, την Τουρκία αλλά όχι στη χώρα σας», παραδέχτηκε ο Harry Boyd-Carpenter εκπροσωπώντας την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD). Καταδεικνύοντας µε τη φράση του αυτή το πόσο «απέχει» η ελληνική αγορά από τα σηµαντικά κέντρα λήψης επενδυτικών αποφάσεων. Από την πλευρά της η Φωτεινή Κουτσούκου, διευθύντρια του ελληνικού γραφείου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΙΒ) παρουσίασε την πραγµατικά πλούσια δρασ τηριότητα της τράπεζας σ τον τοµέα των ΑΠΕ. Υποσχέθηκε µάλιστα –και αυτή όπως ο προϊστάµενός της Πλούταρχος Σακε λ λάρης νωρίτερα στο Mediterranean Sustainable Energy Summit 2010– ότι το επόµενο διάστηµα η ΕΙΒ θα διοχετεύσει σηµαντικά επενδυτικά κεφάλαια στη χώρα µας. Εκπροσωπών τας ένα ισχυρό επενδυτικό fund από τη Δανία, το οποίο διαχειρίζεται περίπου 3,5 δισ. δολάρια, η Anna Marie Owie του Eksport Kredit Fonden (EKF) µας προσγείωσε σε µια δύσκολη διεθνή πραγµατικότητα. «Πριν δύο χρόνια υπήρχε ισχυρό επενδυτικό ρεύµα προς όλα τα Βαλκάνια, σήµερα διακρίνω στασιµότητα» ανέφερε η εκπρόσωπος του δανέζικου fund το οποίο έχει επενδύσει στην αιολική ενέργεια περίπου 1,5 δισ. ευρώ.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΜΑΣ Η ΕΙΒ έχει χορηγήσει δάνεια ύψους 14,8 δισ. ευρώ στον ενεργειακό τοµέα. Το 2009 η Τράπεζα έδωσε δάνεια ύψους 4,2 δισ. ευρώ στις ΑΠΕ- το 30% των συνολικών. Κύπρος/ Νέα Πάφος Έργο 82 ΜW [41 µηχανές των 2 MW] Κόστος: 148 εκατ. ευρώ Χρηµατοδότηση EIB: 85% Τουρκία, Νότια Τουρκία Έργο 135 MW [54 µηχανές των 2,5 MW Κόστος: 221 εκατ. ευρώ Χρηµατοδότηση EIB: 63%

ΕΠΙΛΟΓΗ 105

GREEN VALUES – Φωτοβολταϊκά

Η λάµψη του ήλιου & η βούλα του νόµου Οπλισµένη µε µια νέα νοµοθεσία αναπτυξιακού προσανατολισµού, η ελληνική κυβέρνηση προωθεί τη βιοµηχανία των φωτοβολταϊκών ως απάντηση στην ενεργειακή ανασφάλεια και την οικονοµική κρίση. Το στοίχηµα είναι µεγάλο και όλοι περιµένουν κέρδη. Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ο νο µ ο σ χ έδιο γ ια τ ην ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας ψηφίστηκε κι έγινε νόµος του κρά τους πριν από δύο µήνες. Προηγήθηκε δηµόσια διαβούλευση στο πλαίσιο της οποίας κατατέθηκαν εκατοντάδες προτάσεις από ιδιώτες ηλεκτρολόγους και µηχανολόγους µηχανικούς, ελληνικές και πολυεθνικές εταιρείες, συλλογικούς φορείς και πανεπιστηµιακά ιδρύµατα, αλλά και περιβαλλοντικές οργανώσεις, ΟΤΑ και πολιτικά κόµµατα. Η ένταση που δηµιουργήθηκε στις σχέσεις Πολιτείας και Συνδέσµου Εταιρειών Φωτοβολταϊκών (ΣΕΦ) σχετικά µε την τιµή της κιλοβατώρας που θα παράγεται από τα µεσαία και µεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα κλόνισε προς στιγµή την όλη διαδικασία. Το τέλος όµως ήταν αίσιο και ο νέος νόµος τίθεται πλέον σε ισχύ µε τροποποιήσεις που ικανοποιούν, εν µέρει, την αγορά. Εκείνο που µένει να δούµε τώρα είναι αν όλη αυτή η διαδικασία, η οποία έχει ξεκινήσει πολύ πριν την κατάθεση του νοµοσχεδίου στις αρχές του 2010, θα προωθήσει την υπόθεση των φωτοβολταϊκών, θα ξεµπλοκάρει τα επενδυτικά προγράµµατα που έχουν βαλτώσει, θα ενθαρ106 ΕΠΙΛΟΓΗ

ρύνει νέους επενδυτές και τελικά αν θα προσφέρει σ τη νέα ενεργειακή πραγµατικότητα. Ποια είναι όµως αυτή και γιατί ήταν τόσο σηµαντικό να έχουµε µια νέα, αναπτυξιακή νοµοθεσία στα φωτοβολταϊκά; Ας πάρουµε τα πράγµατα µε τη σειρά. Το σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα είναι ένα µεγάλο στοίχηµα. Ο ορίζοντάς του είναι το 2020, έτος κατά το οποίο η Ελλάδα είναι υποχρεωµένη, ως µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να πιάσει τον στόχο του «20-20-20». Να µειώσει δηλαδή κατά 20% την κατανάλωση ενέργειας, να αυξήσει σε 20% το ποσοστό των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στο συνολικό ενεργειακό µείγµα και να ανεβάσει στο 20% το ποσοστό των βιοκαυσίµων στο σύνολο των υγρών

καυσίµων στις µεταφορές. Στο πλαίσιο αυτό κάθε χώρα-µέλος σχεδιάζει την ενεργειακή της πραγµατικότητα, λαµβάνοντας ασφαλώς υπόψη τη µέχρι σήµερα διείσδυση των ΑΠΕ. Όταν στην Ελλάδα το ποσοστό βρίσκεται στο 4,5%, είναι κατανοητό ότι η χώρα µας δεν πρέπει απλώς να κινηθεί πιο εντατικά, πρέπει να «τρέξει». Το σχέδιο που έχει συντάξει η ελληνική κυβέρνηση προκειµένου να το υποβάλλει στην ΕΕ δεν βρίσκει σύµφωνη όλη την αγορά και την κοινωνία. Αν και διαφέρει κατά πολύ από τα σχέδια που καταθέταµε τα προηγούµενα χρόνια, εντούτοις µερίδα της αγοράς το θεωρεί «άτολµο» και «οπισθοδροµικό». Ο τελευταίος χαρακτηρισµός ανήκει στον ΣΕΦ, ο οποίος µέσα στο καλοκαίρι τοποθετήθηκε συνολικά,

ΝΕΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ για τα φωτοβολταϊκά συστήµατα, ξεκίνησε από το καλοκαίρι του 2010. Χάθηκαν τουλάχιστον τέσσερα χρόνια, από το 2006, όταν η προηγούµενη κυβέρνηση ψήφισε έναν, θετικό σε πρώτη ανάγνωση, νόµο για τις ΑΠΕ, ο οποίος στη συνέχεια «κόλλησε» στον βάλτο της ελληνικής γραφειοκρατίας. Μπορεί ο νέος ενεργειακός σχεδιασµός να εξαιρεί ορισµένες τεχνολογίες που έχουν την αξία τους (π.χ. εξαιρούνται από το µείγµα οι ηλιοθερµικοί σταθµοί ηλεκτροπαραγωγής µέσω κατόπτρων), µπορεί να υποβαθµίζονται ΑΠΕ όπως η γεωθερµία, εντούτοις µια νέα πορεία χαράσσεται στην αγορά.

τόσο για τα φωτοβολταϊκά που τον ενδιαφέρουν άµεσα, όσο και για τις υπόλοιπες ΑΠΕ. Ο ΣΕΦ εκτιµά ότι ο στόχος της εγκατάστασης 2.567 MW µέχρι το 2020 που προβλέπει ο ενεργειακός σχεδιασµός της ελληνικής κυβέρνησης είναι χαµηλός. Οι άνθρωποι της φωτοβολταϊκής βιοµηχανίας θεωρούν ότι το ενεργειακό δυναµικό της Ελλάδας είναι πολύ µεγαλύτερο, ενώ κρίνοντας αποκλειστικά και µόνο από το υπάρχον επενδυτικό ενδιαφέρον, καταλήγουν στο συµπέρασµα ότι η Πολιτεία «φρενάρει» αντί να προω-

Τα φωτοβολταϊκά συγκεντρώνουν µεγαλύτερο ποσοστό αποδοχής από τις τοπικές κοινωνίες έναντι π.χ. των αιολικών.

θεία φωτοβολταϊκά. Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι αιτήσεις που έχουν κατατεθεί στη ΡΑΕ φτάνουν τα 3.700 MW κι ο κίνδυνος είναι να µείνουν εκτός άδειας 1.200- 1.700 MW. Είναι καιροί να «πετάµε» τόσα µεγαβάτ καθαρής, δωρεάν όσο αφορά στην πηγή της, ενέργειας;

Νέο grid parity Έχουµε αναφερθεί και σ το παρε λθόν από τις σελίδες της «Ε» στο grid parity, έναν οικονοµοτεχνικό όρο της βιοµηχανίας των ΑΠΕ µε ιδιαίτερη σηµασία. Πρόκειται για την επίτευξη –κατά την πορεία ωρίµασης µιας τεχνολογίας– ενός σηµαντικού στόχου ο οποίος, σύµφωνα µε τους θιασώτες της φωτοβολταϊκής ενέργειας δεν θα αργήσει: η τιµή της παραγόµενης ηλιακής κιλοβατώρας θα κοστίζει όσο και η συµβατική. Σε µια τέτοια περίπτωση, υποστηρίζουν οι ηλεκτρολόγοι µηχανικοί, τα φωτοβολταϊκά θα αποκτήσουν προβάδισµα έναντι άλλων ΑΠΕ και ειδικά της αιολικής ενέργειας - που είναι το µεγάλο κοµµάτι στην πίτα των ανανεώσιµων πηγών και το φιλέτο των επενδυτικών προγραµµάτων. «Τα κόστη βάσει των οποίων έγιναν οι εκτιµήσεις του εθνικού σχεδίου είναι υψηλότερα από την πραγµατικότητα της αγοράς» υποστηρίζει σε πρόσφατη ανακοίνωσή του ο ΣΕΦ και εξηγεί ότι εδώ και µερικούς µήνες, η προοπτική µιας νέας νοµοθεσίας αλλά και η πτώση στο κόστος των πρώτων υλών για την παραγωγή των φωτοβολταϊκών πάνελ, έχει οδηγήσει σε (διεθνή) αποκλιµάκωση των τιµών. Τι ζητούν λοιπόν οι ‘µηχανικοί του ήλιου’; Μεγαλύτερο µερίδιο των φωτοβολταϊκών στο ενεργειακό µείγµα της Ελ λάδας σ την πορεία προς την επίτευξη του στόχου για το 2020. «Χαρακτηριστικά αναφέρουµε ότι περί το 2015, τα επενδυτικά κόστη για

ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΤΟΥ ΉΛΙΟΥ Γκριν ιάζουν γ ια τ ις καθυσ τ ερήσεις σ την ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών οι µηχανικοί του ήλιου και δεν έχουν άδικο! Γιατί αν προσθέσουµε στην αναµφίβολη παραγωγική ικανότητα των φωτοβολταϊκών (και τις καλές τιµές τους…) ορισµένα ακόµη θετικά στοιχεία, όπως ότι µπορούν να εγκατασταθούν και σε αστικά κέντρα, ότι η διασύνδεσή τους µε τα υπάρχοντα δίκτυα είναι ευκολότερη, ότι µπορούν να συνδυαστούν καλύτερα µε ευέλικτα συστήµατα αποθήκευσης, τότε ο δρόµος που πρέπει να ακολουθηθεί προκύπτει αβίαστα.

τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά αναµένεται να είναι παραπλήσια, το ίδιο και η τιµή πώλησης της παραγόµενης ηλιακής και αιολικής κιλοβατώρας», εκτιµά ο ΣΕΦ. Ο Σύνδεσµος ζητά από την ελληνική κυβέρνηση να ενισχύσει τη βιοµηχανία των φωτοβολταϊκών θέτοντας τον πήχη υψηλότερα, βάζοντας δηλαδή περισσότερα µεγαβάτ ηλιακής ενέργειας σ τον σχεδιασµό, προκειµένου να προστατευτούν επενδυτικά προγράµµατα που βρίσκονται σε εξέλιξη και να αναδυθούν νέα. Έχει λόγο να ανησυχεί ο φορέας των φωτοβολταϊκών επιχειρήσεων; Ασφαλώς, διότι µε τους ρυθµούς που εγκαθίστανται σήµερα τα µεγαβάτ φωτοβολταϊκών, ο στόχος δεν πρόκειται να επιτευχθεί. Ο ρυθµός, σύµφωνα µε υπολογισµούς ανεξάρτητων πανεπιστηµιακών ερευνών πρέπει να είναι πάνω από 500 MW το χρόνο, όταν σήµερα δεν εγκαθίστανται ετησίως ούτε τα µισά. ΕΠΙΛΟΓΗ 107

��

�� 108�� ΕΠΙΛΟΓΗ

��

�

��

�

��

�

��109 �� ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

GREEN VALUES – Πρόγραµµα αναπτυξιακών παρεµβάσεων

Το αποτύπωµα της ανάπτυξης Ποσό 45 δισ. ευρώ για πράσινα έργα προβλέπει το ΥΠΕΚΑ

Εν µέσω θέρους και στο περιθώριο της «καταιγίδας» µέτρων ανάσχεσης των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων, η κυβέρνηση ανήγγειλε νέο αναπτυξιακό πρόγραµµα. Η συντεταγµένη, ουσιαστική και ...κερδοφόρα ανάπτυξη σχεδιάστηκε. Πρέπει και να εφαρµοστεί...

ΤΙΝΑ ΜΠΙΡΜΠΙΛΗ

Η υλοποίηση του φιλόδοξου αυτού προγράµµατος θα απαιτήσει σηµαντική προσπάθεια και συνεχή διάλογο µε όλους τους κοινων ικούς φ ο ρε ίς, µ ε σκοπό τη διασφάλιση της θετικής ανταπόκρισης της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, η οποία αποτελεί σηµαντικό παράγοντα για την επιτυχία του», ανέφερε χαρακτηριστικά η υπουργός Περιβάλλοντος δηµιουργώντας από τη µια πλευρά κλίµα αισιοδοξ ίας σ τον κόσµο τ ης αγοράς, αλλά ανεβάζοντας κατακόρυφα το ...θερµόµετρο της δυσπιστίας κοινωνικών, πολιτικών και άλλων φορέων που βλέπουν πίσω από τις προσπάθειες του υπουργείου τον κίνδυνο εκχώρησης περιουσιακών σ τοιχείων του δηµοσ ίου στον ιδιωτικό τοµέα.

Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ο «Πρόγραµµα Αναπτυξ ιακών Παρεµβάσ εων του ΥΠΕΚΑ», όπως ονοµάζ ε ται το πρόγραµµα, ανακοινώθηκε σ τα τέλη Ιουλίου και κοινοποιήθηκε σε κοινωνικούς, συνδικαλιστικούς και επαγγελµατικούς φορείς. Δυστυχώς, ελάχιστοι κοινωνικοί εταίροι τοποθετήθηκαν. Η φλέγουσα ατζέντα που απασχολούσε την αγορά καλοκαιριάτικα (απεργίες, λουκέτα επιχειρήσεων, ασφαλιστικό κ.ά.), δεν επέτρεψαν ουσιαστικές τοποθετήσεις. Κρίµα, γιατί το πρόγραµµα είναι ιδιαίτερα σηµαντικό και απαιτεί αυτό που οι οικονοµολόγοι, όπως η Νορίνα Χερτζ που µας επισκέφτηκε πρόσφατα, αποκαλούν «εθνική συστράτευση» προκειµένου να πετύχει. Έρχεται όµως περίπου ένα 10µηνο µετά την ανάληψη καθηκόντων από τη νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος κι αφού µέχρι σήµερα λήφθηκαν αρκετά θεσµικά µέτρα. Αυτά «λείαναν» τον δρόµο και «απε λευθέρωσαν» δοµές. Τα βασ ικά χαρακτηρισ τικά του προγράµµατος αναπτυξιακών παρεµβάσεων όπως διατυπώθηκαν από 110 ΕΠΙΛΟΓΗ

την υπουργό Τίνα Μπιρµπίλη είναι τα ακόλουθα: — Προσέλκυση και πραγµατοποίηση αναπτυξιακών επενδύσεων µε συνολικό προϋπολογισµό 44,44 δισ. ευρώ έως το 2015. — Δηµιουργία άνω των 210.000 νέων θέσεων εργασίας εκ των οποίων 27.000 αφορούν σε προσωπικό µόνιµης απασχόλησης.

— Τόνωση της δρασ τηριότητας σε κλάδους όπως οι κατασκευές, η εγκατάσταση και παραγωγή εξοπλισµού, οι χρηµατοοικονοµικές υπηρεσίες και οι µελέτες παντός τύπου. — Μεταφορά σηµαντικής τεχνογνωσ ίας µέσω τ ης δηµιουργ ίας νέων κλάδων, νέων ειδικοτήτων και νέων προϊόντων.

ONE- STOP- SHOP ΓΙΑ ΕΡΓΑ ΑΠΕ Είναι αλήθεια ότι νέος αέρας φυσάει στο επενδυτικό πέλαγος της πράσινης ανάπτυξης. Τόσο σε επίπεδο σχεδιασµού, όσο και σε επίπεδο νοµοπαραγωγής οι εξελίξεις είναι ραγδαίες, τώρα µένει να δούµε δράση σε καθαρά επιχειρησιακό πεδίο. Μέσα στον Αύγουστο δηµοσιεύτηκε η «Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για τη Στελέχωση της Αυτοτελούς Υπηρεσίας Εξυπηρέτησης Επενδυτών για έργα ΑΠΕ», της one- stopshop υπηρεσίας για έργα ΑΠΕ. Θα έπρεπε να έχει γίνει από το 2006- όταν είχαµε την πρώτη σχετική νοµοθεσία. Αλλά όπως συνηθίσαµε να λέµε σε αυτή τη χώρα, κάλλιο αργά παρά ποτέ...

— Αξιοποίηση του εξειδικευµένου ανθρώπινου δυναµικού της χώρας. — Επίτευξη σηµαντικού δηµοσιονοµικού οφέλους µέσω της ανάσχεσης του ρυθµού αύξησης της ανεργίας, της µείωσης των δαπανών σε επιδόµατα ανεργίας και κίνητρα απασχόλησης, αύξηση των εισφορών προς τους ασφαλιστικούς φορείς και τόνωση της ζήτησης µέσω της δηµιουργίας νέων εισοδηµάτων. Όπως εξήγησε η Υπουργός, το συγκεκριµένο πρόγραµµα αναπτυξιακών παρεµβάσεων θα στηριχθεί αποφασιστικά στην αξιοποίηση των δυνάµεων του ιδιωτικού τοµέα. Σε µια τέτοια πορεία οι δηµόσιοι φορείς δεν αποκλείονται, αλλά στοιχίζονται στην κοινή προσπάθεια για ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης. Ακούγεται φιλόδοξο, αντίστοιχο ανάλογων προγραµµάτων που υλοποιήθηκαν σε χώρες πρότυπα (π.χ. Δανία) και σε απόλυτη συµφωνία µε τις επιταγές του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου που απαιτεί µεγαλύτερη εµπλοκή του ιδιωτικού τοµέα στη διαχείριση αναπτυξιακών προγραµµάτων. Επισηµαίνουµε ότι λίγες ηµέρες πριν την ανακοίνωση του προγράµµατος, η υπουργός είχε ανακοινώσει τη δηµιουργία του «Πράσινου Ταµείου» στο οποίο θα συγκεντρώνονται στο εξής διάφοροι αναξιοποίητοι µέχρι σήµερα περιβαλλοντικοί πόροι (πρόστιµα από παραβιάσεις, έσοδα από τους ηµιυπαίθριους χώρους κ.ά.). Οι πόροι αυτοί θα αξιοποιούνται και µε τη συνεργασία του ιδιωτικού τοµέα.

ΟΙ ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ Κοινωνικοί, πολιτικοί και άλλοι φορείς βλέπουν πίσω από τις προσπάθειες του υπουργείου τον κίνδυνο εκχώρησης περιουσιακών σ τοιχείων του δηµοσίου σ τον ιδιωτικό τοµέα. Πρόγευση της δυσπιστίας που φέρνει η συγκεκριµένη προσπάθεια λάβαµε καλοκαιριάτικα

µε τις περί πώλησης µεριδίου της ΔΕΗ συζητήσεις. Την ίδια στιγµή οι ανακοινώσεις της κυβέρνησης για τη δηµιουργία νέων λιγνιτικών µονάδων στη Δυτική Μακεδονία θεωρούνται από πολλές πλευρές αντίφαση σ τα διακηρυγµένα αναπτυξιακά οράµατα. Οι µονάδες αυτές είναι απαραίτητες για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας αλλά είναι εξαιρετικά ρυπογόνες. Εκτός αυτού (θα) είναι και κοστοβόρες πλέον, λόγω (επερχόµενου) εµπορίου ρύπων. Από την άλλη πλευρά, οι µεγαλύτερες επενδύσεις των τε λευταίων µηνών κάθε άλ λο παρά προς «πράσινη» κατεύθυνση κινούνται. Η µεγάλη επένδυση των ΕΛΠΕ (µε κεφάλαια τ ης European Investment Bank) αφορά σε διύλιση πετρελαίου και έχει περιβαλλοντικό ενδιαφέρον αφού βελτιώνει την όλη διαδικασία. Όσο για τη µεγάλη αραβογερµανικών συµφερόντων επένδυση στον Αστακό, για τη δηµιουργία θερµικού σ ταθµού (συνδυασµένη καύση) και εγκαταστάσεων ΑΠΕ, δεν έχει αποσαφηνίσει το χρονοδιάγραµµα ανάπτυξής της. Ήδη στην περιοχή υπάρχουν αρκετές ενστάσεις αναφορικά µε το «περιβαλλοντικό αποτύπωµα» της όλης επένδυσης η οποία, θυµίζουµε, είχε χαιρετιστεί από την ε λ ληνική κυβέρνηση ως απόδειξη του διεθνούς κύρους της χώρας. Ενστάσεις διατυπώνονται και για άλλα σηµεία του προγράµµατος, όπως για παράδειγµα για τις δράσεις του τρίτου πυλώνα (αναβάθµιση της ποιότητας ζωής, µε σεβασµό στο περιβάλλον), καθώς πολλά από αυτά που ανακοινώθηκαν, τόσο σ το πλαίσιο του προγράµµατος όσο και στο πλαίσιο της δράσης Αττική- Αθήνα 2014, είναι ιδέες που έχουν διατυπωθεί και στο παρελθόν, από περισσότερους του ενός υπουργούς, χωρίς να έχουν υλοποιηθεί.

ΘΕΤΙΚΗ ΨΗΦΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΕΒ Την πρώτη θετική απόκριση στο πρόγραµµα του υπουργείου ΠΕΚΑ είχαµε από τον ΣΕΒ. Σε ανακοίνωσή του εκφράζει την ικανοποίησή του για την πρωτοβουλία του υπουργείου κι εκτιµά ότι η προσπάθεια αυτή ανταποκρίνεται στον κεντρικό στόχο των σύγχρονων επιχειρήσεων, που είναι η µακροπρόθεσµη βιωσιµότητα. Εδώ και δύο χρόνια ο ΣΕΒ έχει αναλάβει πρωτοβουλίες όπως το Συµβούλιο για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη (διακεκριµένες εταιρείες-µέλη από διάφορους τοµείς που δεσµεύονται σε σύνολο αρχών) και τη δηµιουργία του ΣΕΒΙΑΝ (εταιρείες- µέλη διαχείρισης αποβλήτων). Όπως ήταν αναµενόµενο ο ΣΕΒ επιθυµεί τη διαµόρφωση σαφούς και σ ταθερού νοµοθε τ ικού περιβάλλοντος για τη λειτουργία των επιχειρήσεων και τον προγραµµατισµό επενδύσεων. «Στο πλαίσιο αυτό» αναφέρει «άµεση προτεραιότητα είναι η άρση όλων των εµποδίων για την επιχειρηµατική δράση στους τοµείς της χωροταξίας, της αδειοδότησης και της λειτουργ ίας των επιχειρήσεων µε σκοπό την απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών, τη µείωση της γραφειοκρατίας και τη σταθερότητα στο ρυθµιστικό περιβάλλον». ΕΠΙΛΟΓΗ 111

GREEN VALUES – Πρόγραµµα αναπτυξιακών παρεµβάσεων

ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΤΕΙ το πως θα χρηµατοδοτηθεί το Πρόγραµµα των 45 δισ. ευρώ, ο χρονικός όµως ορίζοντας του σχεδίου είναι ιδιαίτερα µακρύς για να µπορεί να αποτιµηθεί η σχεδιαστική αρτιότητά του – καθώς «βλέπει» µέχρι το 2030.

Οι βασικοί πυλώνες του Προγράµµατος Αναπτυξιακών Παρεµβάσεων του ΥΠΕΚΑ



Αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής µεταβαίνοντας σε µία ανταγωνιστική οικονοµία χαµηλής κατανάλωσης άνθρακα. Αµιγώς ενεργειακός ο συγκεκριµένος πυλώνας ενσωµατώνει σειρά πολιτικών που «εστιάζουν στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, την αύξηση του ενεργειακού δυναµικού της χώρας από ΑΠΕ και φυσικό αέριο, τη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασµού, την παροχή αξιόπιστων ενεργειακών προϊόντων και υπηρεσιών προς τους καταναλωτές και την προώθηση των φιλοπεριβαλλοντικών προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης µέσω των ‘πράσινων προµηθειών’». Αποτελεί τη σηµαντικότερη κυβερνητική παρέµβαση και αναµένεται να αποσπάσει τη µερίδα του λέοντος των κονδυλίων (σχεδόν 32 δισ. ευρώ), ενώ εκεί ποντάρει η κυβέρνηση για τη δηµιουργία πολλών θέσεων εργασίας (σχεδόν 170.000).



Αειφόρος διαχείριση και προστασία των φυσικών πόρων. Το 2010 έχει χαρακτηριστεί Έτος Βιοποικιλότητας. Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση έφερε για διαβούλευση ένα σηµαντικό σχέδιο νόµου - 26 χρόνια µετά τη θρυλική νοµοθεσία του Αντώνη Τρίτση. Ο συγκεκριµένος πυλώνας καλείται να ενισχύσει οικονοµικά «δράσεις που στοχεύουν στην προστασία και ανάδειξη της βιοποικιλότητας, τη διαχείριση και την προστασία των υδάτινων πόρων και των δασών, καθώς και τον σχεδιασµό για την έγκαιρη αντιµετώπιση περιβαλλοντικών κινδύνων». Η κυβέρνηση εντάσσει εδώ τεχνικά έργα και έργα αξιοποίησης φυσικών πόρων καθώς και την αποκατάσταση των φυσικών τοπίων, έργα δηλαδή που και ο προκάτοχός της Γιώργος Σουφλιάς είχε 112 ΕΠΙΛΟΓΗ

ανακοινώσει, χωρίς όµως να υλοποιηθούν, κάποια από αυτά µας είχαν ζητηθεί επίµονα από την Ε.Ε.



Αναβάθµιση της ποιότητας ζωής, µε σεβασµό στο περιβάλλον. Ο τρίτος πυλώνας επιδιώκει την «αναβάθµιση της ποιότητας ζωής των πολιτών µε την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης, διασφαλίζοντας παράλληλα την προσ τασία του περιβάλλον τος». Ο πυλώνας αυτός περιλαµβάνει µητροπολιτικές παρεµβάσεις. Επίσης προωθούνται επενδύσεις στον τοµέα της ανακύκλωσης και διαχείρισης αποβλήτων. Υπενθυµίζουµε ότι πριν τρεις µήνες η υπουργός Τ. Μπιρµπίλη ανακοίνωσε το πρόγραµµα ‘Αττική- Αθήνα 2014’, το

σηµαντικότερο των τελευταίων ετών. Ήδη ξεκίνησε ο σχεδιασµός σηµαντικών παρεµβάσεων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη καθώς και απαλλοτριώσεις (Σεπόλια, Πατήσια, κέντρο Θεσσαλονίκης, στον χώρο της ΔΕΘ κ.ά.).



Ενίσχυση των µηχανισµών και θεσµών περιβαλλοντικής διακυβέρνησης. Ο τέταρτος πυλώνας «αποσκοπεί στην ενίσχυση της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, µε την ενίσχυση των φορέων και µηχανισµών της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, θεσµικές παρεµβάσεις και επενδύσεις για την ενίσχυσή τους σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους». Ο εθελοντισµός και η συνεργασία µε τις ΜΚΟ, αποτελούν παραµέτρους του.

Πίνακας 1 – Προϋπολογισµός επενδύσεων ανά Πυλώνα και Κλάδο Δραστηριότητας (ποσά σε εκατ. €) Κλάδος οικ. Δραστηριότητας Πυλώνας Πράσινης Ανάπτυξης

Εκτέλεση έργων, αγορά εξοπλισµού & εγκαταστάσεις

Εκτέλεση έργων, αγορά εξοπλισµού και εγκαταστάσεις µε προβλεπόµενη παραγωγική λειτουργία

Μελέτες & λοιπές υπηρεσίες

Σύνολο

Αντιµετώπιση κλιµατικής αλλαγής / Μετάβαση σε ανταγωνιστική οικονοµία χαµηλής κατανάλωσης σε άνθρακα

1.739,10

23.056,00

7.024,00

31.819,10

226,00

1.889,50

152,00

2.267,50

13,50

9.469,00

20,50

9.503,00

Ενίσχυση των µηχανισµών και θεσµών περιβαλλοντικής διακυβέρνησης

0,00

54,41

792,24

846,65

Σύνολο

1.978,60

34.468,91

7.988,74

44.436,25

Αειφόρος διαχείριση και προστασία των φυσικών πόρων Αναβάθµιση της ποιότητας ζωής, µε σεβασµό στο περιβάλλον

Πίνακας 2 - Θέσεις εργασίας ανά Πυλώνα Θέσεις εργασίας

Θέσεις που θα δηµιουργηθούν κατά την υλοποίηση των έργων

Μόνιµες θέσεις εργασίας

Σύνολο

157.551

11.566

169.116

Αειφόρος διαχείριση και προστασία των φυσικών πόρων

7.129

4.236

11.365

Αναβάθµιση της ποιότητας ζωής, µε σεβασµό στο περιβάλλον

17.109

10.203

27.312

Ενίσχυση των µηχανισµών και θεσµών περιβαλλοντικής διακυβέρνησης

1.433

1.037

2.470

183.222

29.708

210.263

Πυλώνας Πράσινης Ανάπτυξης

Αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής / Μετάβαση σε µια ανταγωνιστική οικονοµία χαµηλής κατανάλωσης σε άνθρακα

Σύνολο

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Ο Τάκης Χαβιαρόπουλος υποστηρίζει ότι η αναδιάρθρωση της οικονοµίας πρέπει να περάσει µέσα από τις δηµόσιες και τις ιδιωτικές επενδύσεις σε έργα που θα µείνουν για πάντα στη χώρα– αυτό δεν είναι άλλο από τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. «Ένα αιολικό πάρκο, για παράδειγµα», σηµειώνει χαρακτηριστικά, «δεν µπορεί να µεταφερθεί, θα µένει πάντα εκεί που είναι ο αέρας».

Θεωρία και πράξη ΤΑΚΗΣ ΧΑΒΙΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ο επιστήµονας που απέσπασε φέτος το ετήσιο βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδηµίας Αιολικής Ενέργειας και ο νους πίσω από τη µελέτη και τη σύνταξη του σχεδίου ανάπτυξης αιολικών πάρκων στη θάλασσα βάσει της οποίας ήδη έχει ανακοινώσει δράσεις το υπουργείο ΠΕΚΑ.

Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Τάκης Χαβιαρόπουλος, διευθυν τής σ το τµήµα α ν α ν ε ώ σ ιµ ω ν π η γ ώ ν ενέργειας του Κέντρου Ανα ν ε ώ σ ιµ ω ν Πηγώ ν & Εξοικονόµησης Ενέργειας –ΚΑΠΕ, υπήρξε και ιδρυτικό µέλος της Ακαδηµίας και πρόεδρός της στο παρελθόν, τιµήθηκε φέτος για την ιδιαίτερη συνεισφορά του στην κατανόηση της αεροδυναµικής και αεροελασ τικής συµπεριφοράς των ανεµογεννητριών, καθώς και στην ανάπτυξη των προτύπων ασφαλούς λειτουργίας τους. Η Επιλογή είχε την ευκαιρία να συναντήσει τον εξαίρετο Έλληνα επιστήµονα, λίγες εβδοµάδες µετά την βράβευσή του αλλά και λίγες ηµέρες µετά την ανακοίνωση από το υπουργείο ΠΕΚΑ, του σχεδίου ανάπτυξης αιολικών πάρκων στη θάλασσα- ο συνοµιλητής µας βρίσκεται πίσω από τη µελέτη και τη σύνταξη του σχετικού προγράµµατος και αισθάνεται υπερήφανος για την εκπόνησή του. Είναι όµως ανήσυχος διότι αµέσως µετά τη δηµοσιοποίηση του προγράµµατος, αρκετοί περιβαλλοντικοί φορείς και οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης, σε διάφορα

σηµεία της χώρας όπου χωροθετούνται θαλάσσια αιολικά πάρκα, έσπευσαν να εκφράσουν την αντίθεσή τους στην ανάπτυξη offshore εγκαταστάσεων. «Σε µια πρώτη φάση αυτό που επιχείρησε το ΚΑΠΕ ήταν να φέρει σε συµφωνία τις διάφορες πλευρές που συνδέονται µε την ανάπτυξη αιολικών πάρκων, όσον αφορά στα κριτήρια για την ανάπτυξή τους- αυτό από µόνο του θα ήταν µια σηµαντική εξέλιξη» µας είπε, σπεύδει όµως να διευκρινίσει ότι, τελικά, συµφωνία επετεύχθη µε τη µια πλευρά- αυτή των επενδυτών. Η διαβούλευση ολοκληρώθηκε, οι προτάσεις που κατατέθηκαν ήταν λιγοστές – κυρίως από τις εταιρείες που θέ λουν να επενδύσουν. «Βρισκόµαστε σε κρίση και χρειαζόµαστε αναδόµηση της οικονοµίας µας, δεν µπορούµε πλέον να στηριζόµαστε στην κατανάλωση» µας λέει, περισσότερο ως οικονοµολόγος ο Τ. Χαβιαρόπουλος και συµπληρώνει: «πρέπει να οδηγηθούµε σε παραγωγή. Δεν µπορεί ο καθένας να ανοίγει ένα µαγαζί, να φέρνει προϊόντα από την Ιταλία και να περιµένει να ζήσει πουλώντας τα. Μέχρι ένα σηµείο θα γίνει αυτό. Η αναδιάρθρωση της οικονοµίας πρέπει να περάσει µέσα από τις δηµόσιες επενδύσεις και τις ιδιωτικές παραγωγικές επενδύσεις σε έργα που θα µείνουν για πάντα στη χώρα– αυτό είναι οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Ένα αιολικό πάρκο, για παράδειγµα, δεν µπορεί να µεταφερθεί, θα µένει πάντα εκεί που είναι ο αέρας». Μετά από σχεδόν τρεις δεκαετίες στην έρευνα, ο Τ. Χαβιαρόπουλος δραστηριοποιείται πλέον στον ευρύτερο επενδυτικό και συµβουλευτικό χώρο, µε σκοπό να προωθήσει τόσο τις υποθέσεις των ΑΠΕ όσο και τα προγράµµατα του ΚΑΠΕ. «Νοµίζω ότι αυτή την περίοδο η χώρα έχει λιγότε-

ρο ανάγκη από ερευνητική δραστηριότητα και περισσότερο από συγκεκριµένες πράξεις που να επιταχύνουν τις επενδύσεις και να µας πάνε µπροστά γρήγορα» µας είπε. Οι αδειοδοτήσεις και το πρόγραµµα των θαλάσσιων πάρκων αναµένεται να είναι τα κύρια αντικείµενά του από εδώ και στο εξής και δεν θα είναι διόλου εύκολη υπόθεση. Όπως µας ενηµέρωσε ο Τ. Χαβιαρόπουλος, ερµηνεύοντας τη διάκριση που απέσπασε η Ελλάδα στο πρόσωπό του, η χώρα µας «έχει συστηµατική παρουσία σε ευρωπαϊκά ερευνητικά projects. Μαζί µε τους Δανούς και τους Ολ λανδούς ίσως είµαστε οι πλέον αναγνωρίσιµοι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο από τη συµµε τοχή µας σε σηµαν τ ικά διεθνή ερευνητικά έργα». Η αξιοποίηση αυτών των έργων δεν έγινε σε επίπεδο παραγωγής- κάτι που ασφαλώς λυπεί την ελληνική επιστηµονική κοινότητα- αλλά στο επίπεδο υποστήριξης της αγοράς, «µε το να έχουµε τα κατάλληλα εργαλεία για την ορθή ανάπτυξη των επενδύσεων, τη µέτρηση του αιολικού δυναµικού κ.ά.». ΕΠΙΛΟΓΗ 113

GREEN VALUES – Χρηµατοδότηση

Green Banks

Τραπεζικά προϊόντα ενός νέου οικολογικού κόσµου.

Τράπεζα Πειραιώς Green Banking

Κάτω από την οµπρέλα µε την ονοµασία Green Banking, η Τράπεζα Πειραιώς εντάσσει µία σειρά ενεργειών και προγραµµάτων χρηµατοδότησης µε στόχο έναν φιλικότερο προς το περιβάλλον τρόπο ζωής και εργασίας. Φέτος η τράπεζα ανακοίνωσε πρόγραµµα επενδύσεων για την πράσινη ανάπτυξη ύψους 1,5 δισ. ευρώ. Το πρόγραµµα, από ιδιωτικά, κρατικά και κοινοτικά κονδύλια, περιλαµβάνει δράσεις για τον εκσυγχρονισµό των βιοµηχανικών περιοχών, τη δηµιουργία «πράσινων» ΒΙΠΕ όπου θα εγκαθίστανται επιχειρήσεις, οι οποίες θα δρασ τηριοποιούνται σ την πράσινη επιχειρηµατικότητα. Το πρόγραµµα επίσης περιλαµβάνει και τη δηµιουργία 10 Ολοκληρωµένων Περιβαλλοντικών Επιχειρηµατικών Πάρκων στα νησιά. Στα συγκεκριµένα Πάρκα θα συγκεντρώνονται δραστηριότητες παραγωγής ενέργειας µε Ανανεώσιµες Πηγές, διαχείρισης απορριµµάτων, παραγωγής βιολογικών προϊόντων και διαχείρισης νερού. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η Τράπεζα Πειραιώς ήδη από το 2009 θεσµοθέτησε Γενική Διεύθυνση «Πράσινης» Επιχειρηµατικότητας, ενώ ανακοίνωσε παράλληλα τη διάθεση 1,2 δισ. ευρώ νέων χρηµατοδοτήσεων τη διετία (2010-2011) σε ιδιώτες και επιχειρήσεις για «πράσινα» προϊόντα, πέραν των εγκεκριµένων δανείων 500 εκατ. ευρώ τα προηγούµενα χρόν ια. Οι δέσµε ς των προϊόν των αυτών αφορούν δανειοδότηση έργων για Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας, εξοικονόµηση ενέργειας, διαχείριση αποβλήτων, «πράσινες» µεταφορές, βιολογ ικέ ς καλ λιέργειε ς, οικοτουρισµό-αγροτουρισµό και προϊόν τα «πράσινης» χηµείας. 114 ΕΠΙΛΟΓΗ

Τράπεζα Κύπρου Eco Loans

Η Τράπεζα Κύπρου δηµιούργησε τη σειρά προϊόντων Eco Loans, για ιδιώτες, ελεύθερους επαγγελµατίες και µικρές επιχειρήσεις. Η χρηµατοδότηση µέσω του εν λόγω προγράµµατος, εξειδικεύεται ανάλογα µε το ύψος της επένδυσης και την επαγγελµατική ιδιότητα του ενδιαφερόµενου. Αφορά την εγκατάσταση φωτοβολταικών συστηµάτων σε στέγες από ιδιώτες µε παραγόµενη ενέργεια έως 10 kw, την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστηµάτων σε στέγες από ελεύθερους επαγγελµατίες και µικρές επιχειρήσεις, µε παραγόµενη ενέργεια έως 10 kw και την κατασκευή φωτοβολταϊκών πάρκων από ελεύθερους επαγγελµατίες και µικρές επιχειρήσεις, µε παραγόµενη ενέργεια άνω των 20 kw. Τα προγράµµατα διαθέτουν χαµηλό επιτόκιο, το οποίο είναι προσαρµοσµένο στις ανάγκες του κάθε επενδυτή. Το ύψος της χρηµατοδότησης µπορεί να καλύψει έως και το 100% της αξίας της επένδυσης και η διάρκεια αποπληρωµής µπορεί να φτάσει και τα 20 χρόνια.

ΣΥΜΜΑΧΟΥΝ Οι ελληνικές τράπεζες συµµαχούν µε την πράσινη ανάπτυξη, σχεδιάζουν προϊόντα και υπηρεσίες και είναι σε όλα έτοιµες να χρηµατοδοτήσουν αυτή τη νέα δραστηριότητα της οικονοµίας που µπορεί να συµβάλλει, στο µερίδιο που της αναλογεί, στην έξοδο της χώρας από την ύφεση.

Εurobank

Εθνική Τράπεζα

Η ανάδειξη νέων, καινοτόµων προϊόντων από την ελληνική κοινωνία και η πράσινη ανάπτυξη αποτελούν δύο από τις βασικές προτεραιότητες της διοίκησης της Eurobank EFG. Όσον φορά την πράσινη ανάπτυξη, η Eurobank συµπληρώνει τις δράσεις της προς αυτήν την κατεύθυνση µε το λανσάρισµα ενός πρωτοποριακού προϊόντος, το «Πράσινο Δάνειο Κατοικίας-Φωτοβολταϊκό» το οποίο, εκτός από περιβαλλοντικά οφέλη, αποφέρει και οικονοµικά κίνητρα, αφού δίνεται στο νοικοκυριό η δυνατότητα, να απολαµβάνει ετήσιο εισόδηµα, µέχρι και 7.500 ευρώ ετησίως. Το έσοδο αυτό αφού υπερκαλύψει την ετήσια αποπληρωµή του σχετικού δανείου και τους ετήσιους λογαριασµούς κατανάλωσης της ΔΕΗ, αποφέρει σε κάθε νοικοκυριό ένα σηµαντικό και αφορολόγητο ετήσιο εισόδηµα για 25 χρόνια. Το δάνειο χορηγείται είτε µε προσηµείωση ακινήτου, είτε µε εκχώρηση της Σύµβασης που υπογράφει ο κάτοχος του Φωτοβολταϊκού Συστήµατος µε τη ΔΕΗ. Η τράπεζα, σύµφωνα µε τη διοίκηση, σε συνεργασία µε τις µεγαλύτερες εταιρείες της αγοράς, παρέχει τεχνογνωσία στον πελάτη για την εύκολη, γρήγορη και απλή προώθηση και αξιοποίηση της επένδυσης αυτής, αφού µε την προτεινόµενη υπηρεσία, ο πελάτης απαλλάσσεται από όλες τις διαδικασίες που χρειάζονται από το πρώτο στάδιο της µελέτης, µέχρι και την τελική υλοποίηση χωρίς κανένα επιπλέον κόστος. Να σηµειωθεί ότι η ανάδειξη προϊόντων εφαρµοσµένης έρευνας και προϊόντων ή υπηρεσιών καινοτοµίας που συµβάλλουν στη βελτίωση της καθηµερινότητας είναι ο βασικός στόχος της κοινής πρωτοβουλίας της Eurobank και του ΣΕΒ µέσω της διοργάνωσης πανελλήνιου διαγωνισµού. Η Eurobank και ο ΣΕΒ κινητοποιούν δηµιουργικές δυνάµεις της ελληνικής κοινωνίας, προκειµένου να επιτύχουν αναβάθµιση της παραγωγικής βάσης και της ανταγωνιστικότητας της εγχώριας οικονοµίας.

Το νέο δανειοδοτικό της πρόγραµµα «Ενεργειακή Εθνοστέγη», µε σκοπό την ενεργειακή αναβάθµιση των κτιρίων παρουσίασε πρόσφατα η Εθνική Τράπεζα. Απευθύνεται στους κατόχους κατοικιών που θέλουν να αναβαθµίσουν ενεργειακά την περιουσία τους. Με το νέο πρόγραµµα θα χρηµατοδοτείται έως και το 100% του εγκεκριµένου προϋπολογισµού για έργα ενεργειακής αναβάθµισης, µε ή χωρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις. Χωρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις το επιτόκιο θα είναι µικρότερο από το τρέχον επιτόκιο καταναλωτικών δανείων της Εθνικής Τράπεζας κατά 300 µονάδες βάσης. Με την παροχή εµπράγµατων εξασφαλίσεων το επιτόκιο θα είναι βασισµένο στο euribor και µικρότερο από το τρέχον επιτόκιο των επισκευαστικών δανείων της Τράπεζας κατά 100 µονάδες βάσης. Η διάρκεια χρηµατοδότησης θα είναι έως 5 έτη για δάνεια χωρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις και έως 15 έτη για δάνεια µε εµπράγµατες. Σε όλες τις περιπτώσεις παρέχεται δυνατότητα 12µηνης περιόδου χάριτος για την καταβολή του κεφαλαίου. Όσον αφορά τη δυνατότητα χρηµατοδότησης εργολάβων-µηχανικών, για έργα που έχει εγκριθεί η χρηµατοδότησή τους από την ΕΤΕ, θα προβλέπεται πρόγραµµα παράλληλης χρηµατοδότησης του µηχανικούεργολάβου µε κεφάλαιο κινήσεως για την ολοκλήρωση του έργου. Αυτό θα αποπληρώνεται από το επισκευαστικό δάνειο του ιδιώτηιδιοκτήτη όταν το έργο ολοκληρωθεί και πιστοποιηθεί.

Πράσινη φιλοσοφία & καινοτοµία

Marfin Egnatia Bank

«Marfin Sun στο σπίτι σου» Οι ιδιώτες που επιθυµούν να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκό σύστηµα στη στέγη ή στο δώµα του κτιρίου που έχουν στην κατοχή τους είναι το κοινό στο οποίο απευθύνεται η καινούργια σειρά προγραµµάτων «Marfin sun στο σπίτι σου», που δηµιούργησε η Marfin Egnatia Bank. Οι τρεις ολοκληρωµένες προτάσεις αφορούν χορήγηση: α) καταναλωτικού δανείου χωρίς εξασφαλίσεις, β) δανείου βελτίωσης µε εκχώρηση σύµβασης συµψηφισµού µε τη ΔΕΗ, γ) δανείου βελτίωσης µε προσηµείωση ακινήτου και εκχώρηση σύµβασης συµψηφισµού µε τη ΔΕΗ. Τα οφέλη των ενδιαφεροµένων από το εν λόγω πρόγραµµα δανειοδότησης είναι: α) ευελιξία στην αποπληρωµή µε διάρκεια χρηµατοδότησης έως και 25 έτη, β) ελκυστικά επιτόκια, γ) αποπληρωµή του δανείου από τα έσοδα της επένδυσης και δ) απλές και γρήγορες διαδικασίες. «Με την επένδυση αυτή διασφαλίζεται σίγουρο εισόδηµα για τα επόµενα 25 έτη, απαλλαγή από την πληρωµή λογαριασµών της ΔΕΗ και η συµβολή στην προστασία του περιβάλλοντος», επισηµαίνει η Marfin Egnatia Bank.

Ενεργειακή Εθνοστέγη

ΕΠΙΛΟΓΗ 115

GREEN VALUES – Νέα της αγοράς

Πράσινη επιχειρηµατικότητα Νέα εταιρικά σχήµατα και έργα µεγάλου βεληνεκούς, τεχνολογικές εφαρµογές, καινοτοµίες και σύγχρονα προϊόντα ενός νέου οικολογικού κόσµου.

Δήλος Πράσινη Ενέργεια «Δήλος Πράσινη Ενέργεια», ονοµάζεται το νέο αµοιβαίο µετοχικό κεφάλαιο εξωτερικού το οποίο επενδύει στις ανανεώσιµες και εναλλακτικές µορφές ενέργειας. Το διαχειρίζεται η Εθνική Asset Management ΑΕΔΑΚ και πληροφορίες δίνονται στο 210 9007400.

Ανακύκλωση

Μασούτης

Εντυπωσιακά αποτελέσµατα ανακοίνωσε η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης από τη δρασ τηριότητά της το 2009. Τα απόβλητα συσκευασίας που ανακυκ λώθηκαν αυξήθηκαν κατά 8% σε σχέση µε το 2008 κι έφτασαν τους 432.000 τόνους. Κάθε κάτοικος που ζει σε δήµους ή κοινότητες που διαθέτουν µπλε κάδους (648 ΟΤΑ πανελλαδικά) ή εργάζεται σε εταιρεία που συµµετέχει στο σύστηµα ανακύκλωσης (1.550 σ την Ελ λάδα) αύξησε τον όγκο απορριµµάτων που ανακυκλώνει κατά 14%–– ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ποσοστό. Στους µπλε κάδους ανακυκλώθηκαν περίπου 80.000 τόνοι χαρτιού. Έτσι, πάνω από µισό εκατ.. τόνοι υλικών δεν κατέληξαν στις ελληνικές χωµατερές...

Άλλη µια αλυσίδα λιανεµπορίου αποφάσισε να επενδύσει στη δηµιουργία «πράσινων» καταστηµάτων. Πρόκειται για τη Μασούτης Α.Ε. η οποία εγκαινίασε το πρώτο «πράσινο» κατάσ τηµά της σ την Καστοριά. Λειτουργεί σε βιοκλιµατικά κατασκευασµένο κ τίριο που χρησιµοποιεί φωτοβολταϊκά και σύστηµα γεωθερµίας! Οι ηλεκτροµηχανολογικές εγκαταστάσεις είναι Α’ ενεργειακής κλάσης, χρησιµοποιούνται παντού λαµπτήρες εξοικονόµησης ενέργειας, ενώ το κατάσ τηµα χρησιµοποιεί 100% διασπώµενες σακούλες και συστήνει τη χρήση τσάντας πολλαπλών χρήσεων. Συµµετέχει στο σύστηµα ανακύκλωσης, ενώ ακόµα και τα καροτσάκια του είναι από ανακυκλωµένες φιάλες!

116 ΕΠΙΛΟΓΗ

Μυτιληναίος Ολοκληρώθηκε η εξαγορά της Endesa Hellas από τον Όµιλο Μυτιληναίου ο οποίος καθίσταται πλέον ο µοναδικός µέτοχος του παραρτήµατος της πολυεθνικής ενεργειακής εταιρείας. Το τίµηµα ανέρχεται σε 140 εκατ. ευρώ. Οι τέσσερις µονάδες ΑΠΕ της Endesa Hellas, συνολικής ισχύος 15 MW περνούν στην ιταλική Enel Green Power έναντι 20 εκατ. ευρώ.

Βιοµηχανική οικολογία Στην απορρύπανση εδαφών, υπόγειων υδάτων και ιζηµάτων– µια νέα επιχειρηµατική δραστηριότητα συνδεόµενη µε τη βιοµηχανική ανάπτυξη– αναµένεται να δραστηριοποιηθεί το νέο εταιρικό σχήµα που ίδρυσαν S&B Βιοµηχανικά Ορυκτά και η Adventus Americas. Η δεύτερη θεωρείται από τις µεγαλύτερες παγκοσµίως, διαθέτει πατενταρισµένες τεχνολογίες κι έχει µεγάλη εµπειρία σε όλες τις ηπείρους στον καθαρισµό υδροφόρου ορίζοντα.

ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή Έξι υδροηλεκτ ρικά έργα, σε διάφορες περιοχές της χώρας και µε συνολική ισχύ περίπου 2.000 MW προτίθεται να κατασκευάσει η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, η οποία κατέθεσε σχετικές αιτήσεις στη ΡΑΕ. Παρόλο που τα υδροηλεκτρικά είναι µια δαπανηρή επένδυση, χωρίς απόλυτη εξασφάλιση ισχύος, οι επενδυτές επιµένουν σ’ αυτά.

Positive Energy Η Positive Energy παρέδωσε τρεις επιπλέον φωτοβολταϊκούς σταθµούς στον νοµό Χανίων, συνολικής ισχύος 240 ΚW, οι οποίοι συνδέθηκαν µε το Εθνικό Δίκτυο Διανοµής και Μεταφοράς Ενέργειας. Οι σταθµοί αναµένεται να παράγουν συνολικά σε ετήσια βάση τουλάχιστον 345.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας, αποτρέποντας µε αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλάχιστον 351 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, ετησίως.

Χρώµα Οικολογικό Η βιοµηχανία χρωµάτων VITEX παρουσίασε ένα «Κλιµατικά Ουδέτερο» οικολογικό χρώµα. Είναι το µοναδικό ανάλογο προϊόν στην ελληνική αγορά ( ένα από τα ελάχιστα παγκοσµίως) το οποίο έχει πιστοποιηθεί από τον οργανισµό αντιστάθµισης ρύπων My Climate σε συνεργασία µε το ελληνικό Κέντρο Αειφορίας (CSE). Η Vitex και το Κέντρο Αειφορίας (CSE ) µέτρησαν το ανθρακικό αποτύπωµα του Climate Neutral Vitex διενεργώντας ανάλυση του κύκλου ζωής του προϊόντος, από την παραγωγή των πρώτων υλών, την µεταφορά τους, την παραγωγική διαδικασία, τη συσκευασία και τη διανοµή στην αγορά. Η VITEX ολοκλήρωσε πρόσφατα σύγχρονη µονάδα παραγωγής στον Ασπρόπυργο, που είναι υπόδειγµα υγιεινής, ασφάλειας και σεβασµού προς το περιβάλλον.

Επενδυτικό Consortium Με ταχύτατες διαδικασίες που θα ζήλευαν πολλοί Έλληνες επιχειρηµατίες η Astakos Power Plan Consortium εξασφάλισε άδεια για την κατασκευή µονάδας ηλεκτροπαραγωγής από τη ΡΑΕ. Πρόκειται για κοινοπραξία εταιρειών από το Κατάρ και τη δυτική Ευρώπη η οποία υλοποιεί το µεγαλύτερο επενδυτικό πρόγραµµα ιδιωτικών κεφαλαίων στη χώρα µας. Ο σταθµός θα έχει ισχύ 1.010 MW θα καίει υγροποιηµένο πετρελαϊκό αέριο (LPG) και το κόστος αναµένεται να ξεπεράσει τα 800 εκατ. ευρώ. Η κοινοπραξία έχει δεσµευτεί και για άλλα έργα στην περιοχή, µεταξύ αυτών επενδύσεις σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και παραγωγή βιοκαυσίµων.

Conergy Ελλάδος Συνολική ισχύ 960 KW έχουν οι 12 φωτοβολταϊκοί σταθµοί που ολοκλήρωσε πρόσφατα η Conergy Ελ λάδος µε συνεργάτες της στην Κρήτη. Τα περισσότερα από τα πάρκα βρίσκονται εγκατεστηµένα σε διαφορετικές περιοχές των νοµών Χαν ίων και Λασ ιθίου. Η Conergy ανέλαβε τον σ χεδιασµό, τ η µε λέ τ η, τ ην προµήθεια του εξοπλισµού καθώς και τη θέση σε λειτουργία, ενώ η εγκατάσταση πραγµατοποιήθηκε από συνεργάτες της εταιρείας. ΕΠΙΛΟΓΗ 117

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΕΛΙΞΙΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Επιβεβαιώθηκαν, όπως αναµενόταν, οι εκπαιδευτικοί κύκλοι που προέβλεπαν ήδη από τα τέλη του 2009 ότι το 2010 θα είναι µια από τις χειρότερες χρονιές για τον κλάδο. Σήµερα, ήδη βαθιά µέσα στο 2010 και την οικονοµική κρίση, ο κλάδος γνωρίζει πτώση που αγγίζει µέχρι και 60%, ενώ τα εκπαιδευτικά κονδύλια των εταιρειών συνεχώς µειώνονται. Όµως είναι κοινός τόπος ότι όπου ‘κρίση και ευκαιρία’ και ειδικά για έναν κλάδο που δεν αποτελεί βραχυπρόθεσµη αλλά µακροπρόθεσµη επένδυση. Από τον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

118 ΕΠΙΛΟΓΗ

οικονοµική ύφεση και τα πρόσφατα φορολογικά µέτρα έχουν παγώσει την αγορά και έχουν θορυβήσει τις επιχειρήσεις που λαµβάνουν µέτρα για να µειώσουν τα έξοδά τους. Σε αυτό το πλαίσιο έχει παγώσει και η αγορά εργασίας µε αποτέλεσµα να γίνονται ελάχιστες προσλήψεις και ανανεώσεις προσωπικού. «Εν µέσω κρίσης, οι εταιρείες δεν προσανατολίζονται στην ανανέωση του ανθρώπινου δυναµικού µε τους ρυθµούς του παρελθόντος. Ως αποτέλεσµα η ανανέωση των εται-

ρικών διαδικασιών για την επίτευξη των στόχων θα πρέπει να επέλθει από τη βέλτιστη αξιοποίηση και επένδυση στο υπάρχον ανθρώπινο δυναµικό µέσα από την εκπαίδευσή του», υποστηρίζει ο Κώστας Στάµκος, διευθυντής της Business Seminars, θυγατρικής του Οµίλου Καριέρα. Οι επιχειρήσεις ενδιαφέρονται να εξελίξουν το υπάρχον προσωπικό και είναι η κατάλληλη περίοδος για να επενδύσουν στους εργαζόµενους, το πιο πολύτιµο στοιχείο του ενεργητικού τους. Αυτό ισχύει σε επίπεδο διοίκησης όπου η ύπαρξη στιβαρής και εµπνευσµένης ηγεσίας είναι σηµείο κλειδί για τη στρατηγική της εταιρείας και σε πιο πρακτικά τµήµατα όπως στο νευραλγικό κοµµάτι των πωλήσεων όπου η σωστή εκπαίδευση συνδέεται άµεσα µε την πορεία της επιχείρησης σε µια εποχή κρίσης και οξύτατου ανταγωνισµού. Σε προσωπικό επίπεδο, τα στελέχη και οι υπάλληλοι των επιχειρήσεων δείχνουν έντονο ενδιαφέρον για την εκπαίδευσής τους καθώς αποτελεί ακόµα ένα εφόδιο και συγκριτικό πλεονέκτηµα για τη διατήρηση της θέσης εργασίας εντός των επιχειρήσεων που πλέον διατηρούν το καλύτερο και πιο παραγωγικό κοµµάτι του προσωπικού τους καθώς δεν υπάρχουν περιθώρια για «θέσεις πολυτελείας». «Αυτό που βλέπουµε εµείς, στον χώρο της εκπαίδευσης, και ειδικότερα σε προγράµµατα που σχετίζονται µε το µάνατζµεντ και την επιχειρηµατικότητα, είναι ότι οι απόφοιτοι αλλά και οι εργαζόµενοι συχνά µετατρέπουν την πίεση των εξελίξεων σε ευκαιρία προσωπικής τους ενδυνάµωσης. Συνδέουν έτσι την περαιτέρω επαγγελµατική τους πορεία µε µεγαλύτερη εξειδίκευση και εµβάθυνση στο γνωστικό αντικείµενο, µέσω µεταπτυχιακών σπουδών. Αυτό που λέγεται ως ευχή ‘να µετατρέψουµε την κρίση σε ευκαιρία’, εµείς εδώ στο UIndy Athens (το Athens Campus του University of Indianapolis) το βλέπουµε στην πράξη, ισχυρίζεται ο Βασίλης Μποτόπουλος, αντιπρόεδρος στο University of

ΛΑΕΚ ΑΝΑΣΑ ΣΩΤΗΡΙΑΣ Τα προγράµµατα του ΛΑΕΚ (Λογαριασµός για την Απασχόληση και την Επαγγελµατική Κατάρτιση) συνεχίζουν να αποτελούν µαξιλάρι ασφαλείας της εταιρικής εκπαίδευσης εν µέσω κρίσης καθώς δεν έχει ανακοινωθεί κάποια αλλαγή από τις αρµόδιες υπηρεσίες ούτε υπάρχει κάποια διορθωτική έκδοση της εγκυκλίου. Η µόνη διαφοροποίηση που έχει παρατηρηθεί το τελευταίο τρίµηνο, είναι το γεγονός ότι οι έλεγχοι για τα προγράµµατα από τις αρµόδιες υπηρεσίες του ΟΑΕΔ είναι συχνότεροι και πιο ενδελεχείς από ότι στο παρελθόν. Οι εταιρείες µε µεγαλύτερη παρουσία στην εταιρική εκπαίδευση προτιµούν πλέον να εντάσσονται τα προγράµµατα στο πρόγραµµα του ΛΑΕΚ. Σε πολλές περιπτώσεις οι εταιρείες δεν επενδύουν επιπλέον πόρους στην εκπαίδευση και αρκούνται στην επιχορήγηση του ΛΑΕΚ, µια τάση που ξεκίνησε µέσα στο 2009 και γίνεται εντονότερη µέσα στο 2010. Αυτό προκαλεί προβληµατισµό στην αγορά καθώς οι εκπαιδευτικοί κύκλοι διακρίνουν έναν αυτοπεριορισµό των εταιρειών στους πόρους του ΛΑΕΚ. Την ίδια στιγµή οι προϋποθέσεις επιστροφής της παρακράτησης παραµένουν ανελαστικές. Οι εταιρείες οφείλουν να προγραµµατίζουν εκ των προτέρων την εκπαίδευση των στελεχών τους µε µεγάλη ακρίβεια προκειµένου να απορροφήσουν τα συγκεκριµένα ποσά. Είναι ελπιδοφόρο ότι δεν έχει γίνει καµία ανακοίνωση, ούτε πρόθεση του κράτους να µεταβάλει αυτή τη ζωτική επιχορήγηση για τον τοµέα της εκπαίδευσής.

ΕΠΙΛΟΓΗ 119

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Indianapolis (USA), Chancellor, UIndy Athens υπογραµµίζοντας ότι αυτό το φαινόµενο παρατηρείται σε πολλούς κλάδους της οικονοµίας, τόσο σε εκείνους που έχουν πληγεί άµεσα, όσο και σε άλλους που έχουν έµµεσα επηρεαστεί από τις οικονοµικές εξελίξεις.

Πυλώνας εξέλιξης Η εκπαίδευση πάντοτε υπήρξε πυλώνας και οδηγός της εξέλιξης της τεχνολογίας, της κοινωνίας και επαγωγικά της αγοράς. Εν µέσω κρίσης η εκπαίδευση αποτελεί επένδυση και αδήριτη ανάγκη. Η στάσιµη γνώση οδηγεί σε συντήρηση µη αποτελεσµατικών τακτικών που σιγά-σιγά γίνονται παροπλισµένες και οδηγούν µε µαθηµατική ακρίβεια στο τέλµα και ενδεχοµένως στο κλείσιµο επιχειρήσεων. Οι ανανεωµένες ιδέες µπορούν να αναπτύξουν ένα προϊόν αλλά και να εξελίξουν τις µεθόδους παραγωγής και λειτουργίας µιας επιχείρησης διατηρώντας την πάν τα αν ταγωνισ τική σ την εγχώρια και όχι µόνο αγορά. Σήµερα οι επιχειρήσεις βιώνουν από πρώτο χέρι την οικονοµική ύφεση και αναζητούν τις σ τρατηγικές, αρχικά εξόδου από το πρόβληµα, και δεύτερον, ανάπτυξης, προκειµένου να αξιοποιήσουν παραγωγικά την ευρύτερη υποχώρηση της δραστηριότητας και να καλύψουν κενά που ενδεχοµένως δηµιουργούνται από άλλες επιχειρήσεις που αποσύρονται. «Αν µπορώ, τρόπον τινά, να δώσω µία συµβουλή στους Έλληνες επιχειρηµατίες, αυτή θα ήταν να συνεχίσουν να επενδύουν στους ανθρώπους. Η τρέχουσα συγκυρία είναι ευκαιρία επαναπροσδιορισµού του τρόπου λειτουργίας της οικονοµίας και της αγοράς», εκτιµά ο Βασίλης Μποτόπουλος από το University of Indianapolis. Η επιχειρηµατική κοινότητα γνωρίζει πλέον ότι η αειφόρος ανάπτυξη δεν είναι αποτέλεσµα βραχυχρόνιας ευκαιριακής δράσης. Σίγουρα δεν συµβαδίζει µε την κερδοσκοπία και τον καιροσκοπισµό. Είναι αποτέλεσµα σοβαρών, µελετηµένων επενδύσεων, µε πρωταγωνιστή το ανθρώπινο κεφάλαιο. «Καταλαβαίνω τη δύσκολη συγκυρία µε την οποία έχου120 ΕΠΙΛΟΓΗ

Κώστας Στάµκος, Διευθυντής της Business Seminars, θυγατρικής του Οµίλου Καριέρα. «Η κρίση στην αγορά του Business Education, έχει συµβάλει στην προσφορά προγραµµάτων σε πολύ ανταγωνιστικές τιµές για τον ιδιώτη και την επιχείρηση».

µε έρθει όλοι αντιµέτωποι. Ο µόνος τρόπος για να προχωρήσουµε είναι να κοιτάξουµε µπροστά και να φροντίσουµε να εξελιχθούµε και να απαλλαγούµε από στείρες διαδικασίες και πρακτικές του παρελθόντος, Η εκπαίδευση είναι ο αρωγός- κλειδί στην προσπάθεια αυτή. Μόνο µέσα από την εκπαίδευση θα καταφέρουµε να γίνουµε καλύτεροι, πιο αποτελεσµατικοί και µε τους λιγότερους διαθέσιµους πόρους να είµαστε ανταγωνιστικοί και ποιοτικοί. Θα οδηγηθούµε σε µια νέα πραγµατικότητα αγοράς, την οποία πρέπει να είµαστε έτοιµοι να δηµιουργήσουµε και να στηρίξουµε. Αυτή είναι η µεγάλη ευκαιρία που κρύβεται πίσω από την ατυχή αυτή συγκυρία, στην οποία πρέπει να εστιάσει η αγορά και να επενδύσει» συµβουλεύει τις επιχειρήσεις ο Κώστας Στάµκος της Business Seminars του Οµίλου Καριέρα.

Αντίδοτο οι προσφορές

Βασίλης Μποτόπουλος, αντιπρόεδρος στο University of Indianapolis (USA), Chancellor, UIndy Athens «Αυτό που λέγεται ως ευχή ‘να µετατρέψουµε την κρίση σε ευκαιρία’, εµείς εδώ στο UIndy Athens το βλέπουµε στην πράξη».

Αν και δεν υπάρχουν επίσηµα στοιχεία, ειδικοί της αγοράς εκτιµούν ότι η πτώση στο τζίρο των ιδρυµάτων και των εταιρειών που παρέχουν επαγγελµατική εκπαίδευση σηµειώνει πτώση από 40 έως 60%, ενώ η µείωση στα κονδύλια εταιρικής εκπαίδευσης διεθνώς αγγίζει το 40% επειδή εξακολουθεί να υπάρχει η λανθασµένη αντίληψη ότι οι συγκεκριµένες δαπάνες είναι περιττές. Η συνολική πτώση στον κλάδο, όπως και σε πολλούς άλλους κλάδους της αγοράς, έχει ωθήσει τις εταιρείες να προχωρήσουν σε εντυπωσιακές προσφορές. Σύµφωνα µε τον Κώστα Στάµκο της Business Seminars του Οµίλου Καριέρα, η κρίση σ την αγορά του Business Education, έναν κλάδο µε πολύ µεγάλη ποικιλία παρεχόµενων υπηρεσιών έχει συµβάλει στην προσφορά προγραµµάτων σε πολύ ανταγωνιστικές τιµές για τον ιδιώτη και την επιχείρηση, διατηρώντας ανεπηρέαστη την ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών. Σε γενικές γραµµές πάντως πρώτα σε προτιµήσεις είναι τα προγράµµατα πού έχουν να κάνουν µε ολιστική προσέγγιση της διοίκησης επιχειρήσεων, αποτελεσµατική διοίκηση ανθρωπίνων πόρων καθώς και προγράµµατα σχετικά µε την πώληση ή την εξυπηρέτηση πελατών.

The Second Sustainability Summit

The green agenda after Copenhagen October 20th, 2010

Athens Hilton Hotel Confirmed speakers include:

Alexis Tsipras

Prof. Costas Cartalis MP & President Standing Committee for the Environment, Hellenic Parliament

Minister of Environment Energy & Climate Change Greece

Minister of Environment, Forestry & Water Administration Albania

Fatmir Mediu

Kyriakos Mitsotakis

John Andrews

Nikos Charalambides

George Grammatikakis

Demetres Karavellas

Rich Lechner

President Coalition of the Left of Movements and Ecology, Greece

Consultant Editor The Economist

Tina Birbili

Executive Director Greenpeace Greece

Professor Emeritus University of Crete

Chief Executive Officer WWF Greece

MP Nea Dimokratia

Vice-president Energy and Environment IBM

Topics to be discussed:

•AFTER COPENHAGEN: WHAT IS THE NEW CLIMATE CHANGE AGENDA?

•JOBS AND GROWTH THROUGH GREEN BUSINESS •WHO PAYS FOR CLIMATE CHANGE?

•IS SOCIETY DEMANDING CHANGE FROM BUSINESSES OR NOT?

•WILL WE WIN THE BET FOR A SUSTAINABLE WORLD?

Hazlis & Rivas Co. Ltd

Supporting Organisation

•GREEN BANKING: OBSTACLES AND OPPORTUNITIES

•WHO IS DRIVING THE GREEN AGENDA?

•GREEN BUSINESS: A SUCCESSFUL BUSINESS?

In association with

•GREEN IT: HOW MUCH PROGRESS HAVE WE MADE? 2010

•THE LATEST THINKING OF THE ECONOMIST AND THE EIU ON CORPORATE SUSTAINABILITY

Ôçë.: 210 94 08 750

•GREEN DEVELOPMENT IN SOUTH-EAST EUROPE: Theory and action URL: www.hazliseconomist.com Media Sponsor

Official Communication Sponsors

Internet Communication Sponsors

IT Sponsor

E-mail: info@hazliseconomist.com Sponsor

Communication Supporter

ΕΠΙΛΟΓΗ 121

ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΕ ΚΡΙΣΗ

κ ρίσ η ε ίνα ι σ ε πλήρη εξέ λιξη: πιστωτική ασφυξία, αναστολή επενδυ τ ικών προγραµµά τ ων, αύξ ησ η της ανεργίας, ελασ τικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και εκτεταµένη ανασφάλεια σε στρώµατα της ελληνικής κοινωνίας. Την ίδια στιγµή, πολυεθνικές, ελληνικές, µικρές, µε-

ΑΛΗΘΕΙΕΣ & ΠΛΑΝΕΣ

Η έξοδος από την ύφεση περνά µέσα από τον δρόµο της συλλογικης άµυνας και επίθεσης στην κρίση! Η επιχειρηµατικότητα αντιµετωπίζει δυσκολίες, η ανεργία αυξάνεται. Εργοδότες και εργαζόµενοι είναι συµµέτοχοι στο πρόβληµα, µπορούν να είναι και συµµέτοχοι στη λύση, στην έξοδο της χώρας από την ύφεση. Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ 122 ΕΠΙΛΟΓΗ

σαίες και µεγάλες, όλες οι επιχειρήσεις υποφέρουν αυτό το διάστηµα. Υπάρχουν διαφορές σ τον βαθµό αντίσ τασης και στη µεθοδολογία αντιµετώπισης της κρίσης; Ασφαλώς υπάρχουν, στη βάση όµως κάθε ξεχωριστής περίπτωσης υπάρχουν ορισµένες κοινές παράµετροι. «Στη διάρκεια της περιόδου που διανύουµε θα έλεγα ότι η δύσκολη οικονοµική συγκυρία επηρεάζει τόσο τις πολυεθνικές όσο και τις ελληνικές εταιρείες», µας λέει η Ζωή Δουζένη, αν τιπρόεδρος της Data Communication. Σπεύδει όµως να διευκρινίσει, πως «είναι συχνό το φαινόµενο πολυεθνικών επιχειρήσεων που προχωρούν σε µαζικές απολύσεις προκειµένου να µειώσουν το κόστος λειτουργίας, ενώ αντίστοιχα φαινόµενα σπάνια παρατηρούνται σε ελληνικές επιχειρήσεις. Συνεπώς εκτιµώ ότι η επένδυση και προσήλωση στην ανάπτυξη και την παραγωγικότητά µας θα βοηθήσει ώστε να δηµιουργήσουµε καλύτερο κλίµα αλλά και πλαίσιο εργασίας σ το οποίο θα πρέπει να είµασ τε πάνω από όλα επικεντρωµένοι». Είναι όµως εφικτό κάτι τέτοιο; Μπορεί το κλίµα δυσπιστίας να αρθεί, όταν µάλισ τα ορισµέ νε ς από τ ις

επιχειρήσεις συνεχίζουν την «αποδ ό µ η σ η» ε ργα σ ια κώ ν σ χ έσ ε ω ν που ίσχυαν επί δεκαετίες; «Είναι απολύτως λογικό να επικρατούν τέτοια συναισθήµατα ‘καχυποψίας’. Η οικονοµική κρίση έχει εντείνει τις φοβίες και τις εντάσεις όσον αφορά την ασφάλεια εργασίας», µας είπε ο Ζωή Δουζένη για να συµπληρώσει αµέσως µετά: «Για την Data Communication η κρίση δεν αποτελεί αιτία διαφοροποίησης των πολιτικών που ακολουθεί σε σχέση µε το προσωπικό της. Η ανταλλαγή απόψεων, ο κοινός προβληµατισµός για τις εξελίξεις και την εταιρική πορεία, τα προγράµµατα εκπαίδευσης συνεχίζονται ακόµα και µέσα σ την κρίση». Τι γίνεται όµως σ τ ις πολυεθν ικέ ς, τ ις κατά γε ν ική οµολογία πιο ισχυρές απέναντι στην κρίση αλλά, την ίδια στιγµή, πιο αποφασιστικές στην υιοθέτηση σκληρών λύσεων; Πώς αντιµετωπίζει η Xerox την επιφυλακτικότητα µε την οποία αντιµετωπίζει το σύνολο των media και µεγάλη µερίδα του κοινού τις εν λόγω επιχειρήσεις; Πώς επιτυγχάνεται η εργασιακή ειρήνη µέσα σε ένα κλίµα τόσο αρνητικό; Πώς µπορούν να κρατηθούν οι εργαζόµενοι της εταιρείας ανεπηρέαστοι από την περιρρέουσα ατµόσφαιρα η οποία είναι τόσο αρνητική για τις επιχειρήσεις; Μιλάµε µε τον Δ. Δοντά, διευθυντή ανθρώπινου δυναµικού στη Xerox. Του θυµίζουµε ότι και η ίδια η µητρική και κατά τα άλ λα παν ίσ χυρη ε ταιρεία αντιµετώπισε σηµαντικά προβλήµατα προ διετίας και τα ξεπέρασε υπό την καθοδήγηση της εµπνευσµένης Άνι Μούλκαχυ. «Η ανοιχτή επικοινωνία της διεύθυνσης µε όλο το προσωπικό είναι η απάντηση στο ερώτηµά σας» µας είπε ο Δ. Δόντας και συµπλήρωσε πως σε περιπτώσεις κρίσης «είναι δύσκολο να σταθείς µπροστά στους εργαζόµενους, είναι όµως αναγκαίο». Η Xerox πραγµατοποίησε απολύσεις στην Ελλάδα το 2009, πολύ πριν ξεσπάσει η κρίση στη χώρα µας, ακολουθώντας κάποιες οδηγίες της µητρικής. «Η µείωση προσωπικού έγινε µε όσο το δυνατό πιο αντικειµενικό τρόπο, µε όσο το δυνατό µικρότερες

απώλειες και χωρίς να δηµιουργηθεί ένταση. Γνωρίζαµε ότι θα έπρεπε να γίνει µείωση του προσωπικού, αλλά στόχος µας ήταν να προστατέψουµε τον µισθό των εργαζοµένων. Η αλήθεια είναι ότι σε αυτή τη δύσκολη φάση είχαµε τη βοήθεια του προσωπικού. Δεν κρυφτήκαµε κι αυτό εκτιµήθηκε από τους εργαζόµενους» µας είπε ο Δ. Δόντας.

ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ «Είναι συχνό το φαινόµενο πολυεθνικών επιχειρήσεων που προχωρούν σε µαζικές απολύσεις προκειµένου να µειώσουν το κόστος λειτουργίας, ενώ αντίστοιχα φαινόµενα σπάνια παρατηρούνται σε ελληνικές επιχειρήσεις», Ζωή Δουζένη, αντιπρόεδρος της Data Communication.

Εργασιακή Ειρήνη Το τελευταίο διάστηµα η έννοια της εργασιακής ειρήνης πάνω στην οποία βασίστηκαν αρκετά από τα µεταπολεµικά «θαύµατα» στην Ευρώπη (στη Γερµανία, τη Σουηδία, την Αυστρία, αργότερα στην Ιρλανδία κ.ά.) βρίσκεται στο ιδεολογικό περιθώριο. Μπορεί το πανευρωπαϊκό συνδικαλιστικό κίνηµα να έχει απολέσει τη δύναµή του και τα συνδικάτα να φυλλορροούν, εντούτοις η αντιπαράθεση είναι έντονη. Οι προσπάθειες των επιχειρήσεων για τη δηµιουργία θετικού εργασιακού κλίµατος είναι µακρόχρονες, διακοπτόµενες και, συχνά, ασυντόνιστες. Ένας θεσµός όπως αυτός των Best Work Places, που διοργανώνεται σ το εξωτερικό και τα τελευταία οκτώ χρόνια και στην Ελλάδα, επιβραβεύει και ενισχύει τάσεις που ήδη «σιγοκαίνε» κάτω από τη στάχτη, όµως δεν µπορεί να προσφέρει πολλά. «Όλοι ανησυχούν, είναι απόλυτα φυσιολογικό ειδικά αυτό το διάστηµα. Έχει όµως αποδειχθεί ιστορικά, και εδώ και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ότι οι κρίσεις δένουν λαούς και εργαζόµενους, ενώ η κοινή προσπάθεια φέρνει πάντα θετικά αποτελέσµατα», µας λέει µε ειλικρινή διάθεση ο Δ. Δόντας. Αλλά και η Ζωή Δουζένη δείχνει να ποντάρει πολλά στην επαφή µε τους εργαζόµενους και την αµφίδροµη επικοινωνία. «Λειτουργούµε σαν οµάδα εδώ στην Data Communication και αυτό που προσδοκούµε από αυτή είναι το χαµόγελό της», µας λέει χαρακτηριστικά. Χαµόγελο, λοιπόν. Να µια καλή αρχή για καλύτερες εργασιακές ηµέρες κι αυτό δεν είναι υπερβολή.

ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ «Όλοι ανησυχούν, είναι απόλυτα φυσιολογικό ειδικά αυτό το διάστηµα. Έχει όµως αποδειχθεί ιστορικά, και εδώ και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ότι οι κρίσεις δένουν λαούς και εργαζόµενους, ενώ η κοινή προσπάθεια φέρνει πάντα θετικά αποτελέσµατα», Δηµήτρης Δοντάς,, διευθυντής ανθρώπινου δυναµικού της Xerox..

ΕΠΙΛΟΓΗ 123

124 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

BUSINESS

Εξελίξεις

ΣΙΔΕΝΟΡ

Στρατηγική κερδοφορίας Με κέρδη 1,6 εκατ. ευρώ έκλεισε το πρώτο εξάµηνο ο Όµιλος Σιδενόρ έναντι ζηµιών 44 εκατ. ευρώ το ίδιο διάστηµα πέρυσι. Τα αποτελέσµατα έχουν επιβαρυνθεί από την έκτακτη εισφορά 2,4 εκατ. ευρώ. Η ενίσχυση της ζήτησης στις αγορές της Κεντρικής Ευρώπης, η σταδιακή άνοδος της διεθνούς τιµής των µετάλλων και η θετική συνεισφορά της Σωληνουργεία Κορίνθου επέδρασαν ευνοϊκά στις πωλήσεις του οµίλου στην περιοχή. Ο όµιλος έχοντας έγκαιρα εντοπίσει τις ανάγκες της αγοράς, επικέντρωσε την παραγωγή σε προϊόντα υψηλής προστιθέµενης αξίας (όπως ειδικοί χάλυβες και πλατέα προϊόντα) µέσω της θυγατρικής Stomana Industry SA µε στόχο την κάλυψη της ζήτησης για τα προϊόντα αυτά.

ΤΙΤΑΝ Αντιστροφή κλίµατος Η πρόσφατη έναρξη λειτουργίας νέων µονάδων παραγωγής σε Αίγυπτο και Αλβανία επέτρεψε την αύξηση των πωλήσεων και της οργανικής κερδοφορίας σε αναπτυσσόµενες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και της Νοτιανατολικής Ευρώπης, αντισταθµίζοντας τις επιπτώσεις από τη µείωση της κατανάλωσης τσιµέντου για πέµπτη συνεχή χρονιά στις ΗΠΑ και για τέταρτη συνεχή χρονιά στην Ελλάδα. Οι πωλήσεις του οµίλου µειώθηκαν οριακά κατά 0,6% στα 681 εκατ. ευρώ, ενώ σηµαντική είναι η άνοδος των καθαρών κερδών κατά 15% στα 68 εκατ. ευρώ.

«Η ΕΕΤΤ ευνοεί σκανδαλωδώς τους ανταγωνιστές µας, µε αποτέλεσµα τη φυγή 250 χιλ. πελατών µε την τάση φυγής να ενισχύεται», υποστήριξε ο πρόεδρος του Οµίλου ΟΤΕ, Π. Βουρλούµης ασκώντας δριµεία κριτική στην ΕΕΤΤ.

ΟΤΕ

Εντείνεται η προσπάθεια Μείωση 5,8% κατέγραψαν οι πωλήσεις του Οµίλου ΟΤΕ το πρώτο εξάµηνο και 7,3% της εταιρείας. Τα καθαρά κέρδη του οµίλου υποχώρησαν στα 5 εκατ. ευρώ από 275 εκατ. πέρυσι. Ο πρόεδρός του, Παναγής Βουρλούµης,ζητά αλλαγή των εργασιακών σχέσεων, µε κατάργηση της µονιµότητας για τους προσληφθέντες πριν το 2005, πάγωµα µισθών και κατάργηση των ωριµάνσεων και χρονοεπιδοµάτων που καταβάλλονται ανεξαρτήτως από την απόδοση της επιχείρησης και της απόδοσης των ατόµων, προνόµια που είχαν θεσµοθετηθεί την εποχή που ο οργανισµός ήταν µονοπώλιο. Όπως τόνισε, απαιτούνται θυσίες για να µην χαθούν θέσεις εργασίας στο µέλλον. Επίσης, ασκώντας δριµεία κριτική στην ΕΕΤΤ, επεσήµανε πρόσφατα, ότι «ευνοεί σκανδαλωδώς τους ανταγωνιστές µας, µε αποτέλεσµα τη φυγή 250 χιλ. πελατών µε την τάση φυγής να ενισχύεται».

ΕΙΣΗΓΜΕΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Δύσκολοι καιροί

Ζηµιές 1,4 δισ. ευρώ ήταν το καθαρό αποτέλεσµα το πρώτο εξάµηνο 265 εισηγµένων στο Χρηµατιστήριο Αθηνών εταιρειών από κέρδη 2,8 δισ. πέρυσι. Για πρώτη φορά οι ζηµιογόνες εταιρείες ήταν περισσότερες από τις κερδοφόρες, 144 έναντι 121, σύµφωνα µε την Πήγασος ΑΧΕΠΕΥ. Η αύξηση των πωλήσεων κατά 6% σχεδόν, οφείλεται στον κλάδο πετρελαιοειδών, χωρίς αυτόν οι πωλήσεις αυξήθηκαν µόλις 1,7%. Μεγάλη είναι η µείωση των πωλήσεων στις εµπορικές, τις κατασκευαστικές εταιρείες, τις εκδοτικές επιχειρήσεις κ.ά. ΕΠΙΛΟΓΗ 125

COLLECTION BIJOUX www.baccarat.com

126 ΕΠΙΛΟΓΗ

follow link

Φωτιστικό δαπέδου, Cosmic Leaf, Αrtemide ΕΠΙΛΟΓΗ 127

Precious Life & Living Values

CREME

Το νόηµα της καλής ζωής και τα νέα αντ αντικείµενα ικείµενα του ππόθου. όθου.

de la creme

uede White S ΑΡΩΜΑ Tom υλλογή από τη Σ nd vate Ble Ford Pri usk White M n, Tom o ti c e Coll auty. Ford Be ό µένο απ Εµπνευσ ς τε τότη τις δυνα ό τα πιο π α ς ενό εία κά στοιχ σηµαντι του στα χέρια οιού: π το α µ αρω . το musk

ΦΩΤΙΣΤΙΚΟ δαπέδου Cadmo Red σχεδιασµένο από τον Karim Rashid για την Artemide Ιταλίας. Koυρµπαριστό κόκκινο panel από αλουµίνιο διπλώνει και αποδίδει ένα απαλό έµµεσο φωτισµό από το άνω άνοιγµα, ενώ από την κάθετη σχισµή του φαίνεται η εσωτερική γενική του επιφάνεια, η οποία τονίζεται από έναν ξεχωριστό λαµπτήρα αλογόνου.

ΚΑΡΕΚΛΑ γραφείου Chancello Σκελετός α r, Poltrona πό κοντρα Frau Offic πλακέ σηµ λεύκας. Η e, Roche B ύδας, µε εσ πλάτη είνα obois. ωτερική εν ι α π ό σηµύδα και πολυεσ ίσχυση απ και η επέν τέρα σε δ ό ξύλο δυση από ιαφορετικ ές πυκνότη πολυουρεθ τες. άνη

one, LE p h MOBI lack r. iist B Merid , TAG Heue m iu n a Tit ιακή ε η ψηφ άντησ Όταν α ί συν γ ο λ ο τεχν της ρόνια ικής 150 χ Ελβετ ς µένη σ ι µ η . ς φ ιία ογοπο µα ωρολ έρ ο ι σ ή δ Με γν τορα. αλιγά

ΓΡΑΦΕΙΟ Ceo cube , Poltron Frau Offic a e, Roche B obois. Aσύµµετρ η κατασκ ευή µε κυλινδ ρικό σκελ ετό και µεταλλ ικές ράβδ ους, ειδικά σχε διασµένα για να υποστηρ ίζουν καλώ δια και συνδέσµ ους.

128 ΕΠΙΛΟΓΗ

carat. t, Bac h ig n ο nsom σε δύ ΙΟΝ , I έσιµη Γ θ Α ια Τ δ π Ν , µ λε ΜΕ ιρά λλινο νια σε ρυστά ο). κ ό Aσηµέ σ ρ θα πρά ιν τα (κα λλινο ια, ίδ λ χρώµα ανο κρυστά υ τ ο δαχ φ ύ ιά δ δ ι έλο ι ε τ κα αµβάν γέθους µον Περιλ ε µ ένα ι υ α σαίο γίες κ ένα µε αναλο ένο ς µ έ υ κ ικ θωρ πιµη µε πλη δαχτυλίδι, ε ενταγιόν'µίνι‘ Δύο µ λο, επτο. α µεγά πτεπίλ ε λ και έν ι α ίο κ λιά. ε α σ ιν ε π , ένα µ τελική ς ε ν σ η τ ίτ καρφ έτουν προσθ

Ι, ΛΑΡΙΚ ΣΚΟΥ t nigh , Insom πό rat. Α Bacca ο λ λ α κρύστ σήµι. ο µε α δεµέν

follow link

GEL-SER UM ΜΑΤ ΙΩΝ, Ad Περιλαµβ vanced N άνει 3 ισ ight Rep χυρές τεχ air Εye, E γήρανση νολογίες stee Lau ς στην περ για κάθε der. ιοχή των ορατό ση µατιών. µάδι

SMARTPHONE, Motorola FLIPOUTTM µε MOTOBLURTM. Διαθέτει Multitouch περιστρεφόµενη οθόνη, πληκτρολόγιο Qwerty & τεχνολογία Android.

follow link

Α Ρ ΩΜΑ Pleasure s Bloom, Estee L auder. Με ίγµα φρού τ ω ν σ υνδυασ µέ να µ ε mu sk, p atchou li και κρε µώ δη βα ν ίλια .

obois. Roche B 9 yflower, a M ρσεϊ (σε , ζέ Α ΡΟΝ Ύφασµα . X U ΠΟΛΥΘ R R BE Fabrice Design δέρµα. ή ) ις ε σ αποχρώ

ARTEMIDE, Σόλωνος 34, Αθήνα, τηλ. 210 3646770, www.artemide.com, BACCARAT, Βουκουρεστίου 21 Αθήνα, τηλ. 210 3625050, www.baccarat.gr, ESTEE LAUDER, Τζαβέλλα 67 & Μεσογείων, τηλ. 2106786100, σε επιλεγµένα καταστήµατα, www.esteelauder.com, MOTOROLA, Κηφισίας 166Α Μαρούσι, τηλ. 210 7264036, σε επιλεγµένα καταστήµατα, www.motorola.com, ROCHE BOBOIS, Λ. Κηφισίας 248 Χαλάνδρι, τηλ. 210 6711700, www. roche-bobois.com, TAG Heuer, ΒΗΧΟΣ, Εθνικής Αντιστάσεως 103 Ν. Ψυχικό, τηλ. 210 6753701, σε επιλεγµένα καταστήµατα, www.vichosgroup.gr

Precious Life & Living Values

ΔΙΤΡΟΧΟΣ

Multistrada 1200 by DUCATI

Οταν η επιθετική σπορ οδήγηση συνάντησε την πολυχρηστική φιλοσοφία.

Πειρασµός

Η Multistrada 1200 είναι η δεύτερη νέα µοτοσυκλέτα που παρουσιάζει η Ducati για το 2010. Αντιµετωπίζει το ίδιο εύκολα τα προβλήµατα της καθηµερινής µετακίνησης στην πόλη, την επιθετική σπόρ οδήγηση σε ανοιχτούς δρόµους, τις µακρινές διαδροµές και τουριστικές εξορµήσεις, ακόµα... και διαδροµές Enduro. Με το πάτηµα ενός κουµπιού ρυθµίζει και ενεργοποιεί τα πιο προηγµένα ηλεκτρονικά συσ τήµατα όπως σύσ τηµα ελέγχου πρόσφυσης, σύστηµα φρένων ABS, ηλεκτρονικό σύστηµα ρύθµισης αναρτήσεων OHLINS. Ελαφριά – 189kg η απλή, 192 η S – ευέλικτη, πραγµατικά πολυµορφική και κινούµενη από τη νέα, φιλικότερη αλλά εξίσου δυνατή έκδοση του γνωστού κινητήρα Testastreta των 150hP /118,7Nm. Διατίθεται σε τρεις βασικές εκδόσεις: ••Απλή µε ή χωρίς ABS µε στάνταρντ την τριπλή χαρτογράφηση και το DTC (σε κόκκινο ή λευκό χρώµα). ••1100 S (SPORT) – Mε στάνταρντ 3πλή χαρογράφηση, DTC, ABS, DES, αναρτήσεις OHLINS, και CARBON καπάκια ιµάντων, αεραγωγού, και πίσω λασπωτήρα (σε κόκκινο, µαύρο, ή λευκό χρώµα). ••1100 S TOURING – Mε στάνταρντ 3πλή χαρτογράφηση, DTC, ABS, DES, αναρτήσεις OHLINS, και πλαϊνές µπαγκαζιέρες, κεντρικό στάντ, και θερµαινόµενα γκρίπ (σε κόκκινο, µαύρο, ή λευκό χρώµα). Όλα µε πλαίσιο σε «Racing γκρι» χρώµα µε µαύρες ζάντες.

DUCATI, ΕΛΛΗΝΜΟΤΟ ΑΕ, Πλαταιών 4-6 Γκάζι, τηλ. 2109248996, www.hellinmoto.gr

ΖΩΝΤΑΝΟΣ

Monaco Twenty Four Concept Chronograph by TAG Heuer

Η σύγχρονη εκδοχή του µυθικού Monaco για την απόλυτη µέτρηση του χρόνου.

Θρύλος

Το µοντέλο Monaco της Heuer µε τον διάσηµο Chronomatic ‘Calibre 11’, τον πρώτο αυτοκουρδιζόµενο µηχανισµό χρονογράφου µε µικρο-ρότορες, έκανε ουσιαστικά πρεµιέρα στον καρπό του Steve Mc Queen στην ταινία LeMans. Αµφισβήτησε τους κώδικες αισθητικής και σχεδιασµού ρολογιών της εποχής του (µε τον κατακκόκινο δείκτη του χρονογράφου, την πλάκα σε µεταλλικό µπλε χρώµα, το καµπύλο κρύσ ταλλο και τη µεγάλη τετράγωνη κάσα), και έγραψε ιστορία. Στη σύγχρονή του εκδοχή, το Monaco Twenty Four Concept Chronograph διατηρεί τις βασικές γραµµές του µυθικού Monaco που γνώρισε και αγάπησε ο κόσµος της ταχύτητας και της µόδας σαράντα περίπου χρόνια πριν. Εξακολουθεί να αντλεί την έµπνευσή του από τα δυναµικά µοντέλα των 4 τροχών. Είναι αδιάβροχο σε βάθος 100 µέτρων, ανθεκτικό στη χάραξη, µε ειδικό κρύσταλλο για µέγιστη ευκρίνεια.

follow link

TAG Heuer, ΒΗΧΟΣ, Εθνικής Αντιστάσεως 103 Ν.Ψυχικό, τηλ. 210 6753701, σε επιλεγµένα καταστήµατα, www.vichosgroup.gr

AllmediaCreative ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΤΥΠΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ  Σχεδιασµός και παραγωγή κάθε είδους εντύπου.  ∆ηµιουργία καταχωρίσεων για έντυπα και internet.  ∆ηµιουργία banner και pop-up windows.  Παραγωγή πολυσέλιδων εντύπων και business cards.  Μελέτη και σχεδιασµός εταιρικής ταυτότητας /εφαρµογές, σχεδιασµός και κατασκευή συσκευασίας, σχεδιασµός και παραγωγή εταιρικού περιοδικού - newsletter.  Σχεδιασµός και παραγωγή Εταιρικού Απολογισµού - Μετατροπή σε ηλεκτρονική έκδοση.

132 ΕΠΙΛΟΓΗ

Για περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 210 6401850, e-mail: creative@allmedia.gr

follow link

��

�

��

ΕΠΙΛΟΓΗ 133

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Tάσος Mαντζαβίνος

ΈΡΓO ΜΕ ΨΥΧΗ Καλλιτέχνης µε έντονο βιωµατικό χρόνο. Τον παιδεύει µε τη ζωγραφική του, τον αναιρεί, τον µετουσιώνει, τον µετεξελίσσει. Το έργο του είναι το βαθύτερό του είναι. Και αυτά τα βάθη της ψυχής του αποτυπώνονται στον καµβά, γίνονται η γλώσσα που συνδέουν τον καλλιτέχνη µε τον χρόνο του, το παρόν του µε το παρελθόν του σε µία ενιαία ολότητα. Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

πό πού ξεκινά η πρώτη σας πινελιά πάνω στον καµβά; Από κάπου τυχαία ή συνειδητά και προµελετηµένα; Κοιτάξτε, πάντα είναι προσχεδιασµένο αν και στην πορεία ανατρέπεται. Πάντα έχεις µια σχετικά σαφή εικόνα στο µυαλό σου, και έτσι το έργο ξεκινά να «χτίζεται» µε τις προσθαφαιρέσεις. Κάποτε µόνο αφαιρούσα. Το έβλεπα σαν µια πράξη επιθετικότητας προς τον εαυτό µου, µια άµυνα. Σε αυτή τη φάση έχω βρει µια ισορροπία. Κάποιες φορές όµως αυτή η αφαίρεση δεν είναι υγιής, προκειµένου να µην «βαρύνει» ένα έργο; Βεβαίως, όµως το έργο µου αντιστέκεται. Αυτό νιώθω προσωπικά. Ξέρετε, πρόκειται για µια πολύ ζωντανή σχέση που αναπτύσσεται µεταξύ του πίνακα και εσένα και κατ’ επέκταση µε εσένα και τον εαυτό σου… Έτσι συνεχώς αυτοαναιρούµαι, µετανιώνω αλλά όσο µεγαλώνω αυτή η µετάνοια... σταδιακά υποχωρεί. Εκείνα τα 134 ΕΠΙΛΟΓΗ

χρόνια ό,τι ζωγράφιζα το αναιρούσα, δεν ήθελα να ζωγραφίζω τίποτα ρεαλιστικό παρά µόνο συναισθήµατα, ήταν η δουλειά µου περισσότερο εξπρεσιονιστική.

Άρα η ζωγραφική σας έχει περάσει µοιραία από όλες αυτές τις φάσεις που περάσατε και εσείς ως άνθρωπος… Ακριβώς. Το θέµα µου είµαι εγώ και θέλω να κάνω το εγώ µου ιστορικό γεγονός γιατί θεωρώ ότι αν δε ζωγραφίσεις τον εαυτό σου δεν έχεις κάνει τίποτα. Τι να ζωγραφίσω από την οµορφιά ενός ηλιοβασιλέµατος; Ό,τι και να έκανα θα το κατέστρεφα. Ύστερα από όλες αυτές τις δύσκολες φάσεις, τώρα νιώθετε λιγότερο ανασφαλής; Πράγµατι, νιώθω µεγαλύτερη σιγουριά και βέβαια παίζει µεγάλο ρόλο η εµπειρία που έχω αποκτήσει µε τα χρόνια. Η φαντασία ή οι εικόνες είναι τροφοδότης της έµπνευσής σας; Επειδή, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό, θεωρώ ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι µεταξύ συνειδητού και ασυνειδήτου, είµαι υπέρµαχος των εικόνων που προέρχονται από φαντασία ή από τα όνειρα. Απεχθάνοµαι να βλέπω κάτι και ταυτόχρονα να το ζωγραφίζω εκτός αν δω µόνο ένα στοιχείο ρεαλιστικό το οποίο θα χρησιµεύσει σαν «κοµπάρσος» στο έργο. Δεν είµαι φωτογράφος αλλά ζωγράφος και θέλω να επικεντρώνοµαι αποκλειστικά στο συναίσθηµα και όχι απλώς σε αυτό που βλέπω. Με ποια κριτήρια αποτιµάτε ένα έργο τέχνης; Δυστυχώς έχουµε φτάσει στο να λαµβάνουµε ως κριτήριο το µέγεθος του έργου, όσο κι αν χυδαίο ακούγεται, γιατί διαφορετικά δεν µπορώ να βγάλω άκρη… Και για αυτούς που ισχυρίζονται ότι η τέχνη ως πνευµατικό έργο δεν πρέπει να εµπορευµατοποιείται; Αυτά είναι ανόητα πράγµατα. Τα έργα πρέπει να φύγουν από το εργαστήριο, να ταξιδέψουν. Να στοιβάζω τα έργα µου στο εργαστήριο το θεωρώ αυτιστική πράξη. Φανταστείτε ότι είναι σαν να γράφω ένα ποίηµα που ποτέ δε θα γνωρίσει τον αποδέκτη του. Τι νόηµα έχει αυτό; Έχετε αναπτύξει ερωτική σχέση µε ένα έργο σας; Όχι. Η µεγαλύτερη χαρά είναι να πηγαίνω κάπου και να συναντώ κρεµασµένα σε τοίχους έργα µου µετά από πολλά χρόνια. Εκεί νιώθω µια αγαλλίαση και επίσης είναι κάτι που µου δίνει την ευκαιρία να δω κατά πόσο εξελίσσοµαι.

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί οι σπουδαιότεροι ζωγράφοι που πέρασαν από την ιστορία της τέχνης ήταν µόνο γένους αρσενικού; Δεν είναι άκρως εντυπωσιακό; Ίσως επειδή η δηµιουργία προϋπάρχει στη γυναικεία φύση ως έµφυτο ένστικτο λόγω της τεκνοποίησης. Έπειτα, ίσως επειδή δεν αντέχουν τη µοναξιά που απαιτεί η τέχνη ή επειδή παρασύρονται εύκολα και η ιδιοσυγκρασία τους δεν είναι πειθαρχηµένη. Μην ξεχνάτε ότι οι γυναίκες ερωτεύονται καταστροφικά και για αυτό τα παρατάνε ευκολότερα. Βέβαια παλαιότερα οι γυναίκες έφτιαχναν εκπληκτικά κεντήµατα που ήταν αληθινά αριστουργήµατα. Πάντως στη ζωγραφική η αλήθεια είναι ότι υστερούν. Δεν το έχουν… Να µιλήσουµε λίγο για τη θέση της δόξας και της υστεροφηµίας στη ζωγραφική. Εσάς σας απασχολεί το µετά; Φυσικά µε ενδιαφέρει η υστεροφηµία αρκεί να µην γίνεται µε αλαζονική διάθεση, αλλά µε σκοπό να αφήσουµε κάτι αξιόλογο πίσω µας. Προσωπικά επιθυµώ να αφήσω ένα ιστορικό έργο πίσω µου. Έχετε νιώσει ποτέ δέος για κάποια έργα τέχνης και αν ναι, πείτε µου το πρώτο που έρχεται αβίαστα στο νου σας; Αυτός που θεωρώ µάγο είναι ο Νεκ, καθώς επίσης ο Κουρµπέ και ο Ρουό. Παλιά είχα ψύχωση µε τον Σουτίν. Θυµάµαι χαρακτηριστικά ότι είχα πετάξει όλα τα έργα µου. Έλεγα «τι κάνω εγώ εδώ;»Τα έσκισα όλα γιατί ένιωθα ότι καταπιεζόµουν από το µέγεθος του µεγαλείου του. Και κάτι πιο προσωπικό, από την πορείας σας ως άνθρωπος και καλλιτέχνης, σας απασχολεί περισσότερο το παρελθόν, το παρόν ή το µέλλον; Το παρόν και το παρελθόν είναι ένα. Το δικό µου παρόν είναι δηλητηριασµένο από το παρελθόν.

- Ο Τάσος Μαντζαβίνος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1958. - Σπούδασε ζωγραφική στην Α.Σ.Κ.Τ. έως το 1984. - Την πρώτη του ατοµική έκθεση πραγµατοποίησε στην Αθήνα την ίδια χρονιά. Έχει εκθέσει έργα του σε ατοµικές και οµαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στο έργο του εκφράζει ένα προσωπικό ζωγραφικό ιδίωµα.

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

INFO

ΕΠΙΛΟΓΗ 135

136 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Έκθεση Νοµισµάτων

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΚΡΥΜΜΕΝΟΥ

ΘΗΣΑΥΡΟΥ Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

Η περιοδική έκθεση αρχαίων ελληνικών θησαυρών αποτελεί µία περιπλάνηση στον µύθο της αναζήτησης του παρελθόντος και στον πλούτο των αρχαίων νοµισµάτων.

την περιοδική έκθεση αρχαίων ελληνικών θησαυρών µε τίτλο «Εκ των … υπό την ρίζαν δένδρου ευρεθέντων», η οποία υλοποιήθηκε µε την ευγενική χορηγία του Club Hotel Casino Loutraki και λαµβάνει χώρα στο Νοµισµατικό Μουσείο, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να περιπλανηθεί στον πλούτο των αρχαίων νοµισµατικών θησαυρών. Ταυτόχρονα µε τα εκθέµατα των νοµισµατικών συνόλων, µπορεί να λάβει πληροφόρηση για τις διαδικασίες έρευνας και τις συνθήκες εύρεσής τους, έρευνα που εστίασε στην αναζήτηση πληροφοριών για τους αρχικούς ιδιοκτήτες των νοµισµάτων και ρίχνει άπλετο φως στις συνθήκες υπό τις οποίες έµµειναν κρυµµένα επί σειρά αιώνων. Μπορείτε να το φανταστείτε; Σε µια εποχή που διαφέρει έτη φωτός από τη σηµερινή, χωρίς τράπεζες και διατραπεζικά συστήµατα που αποτελούν σήµερα την καθηµερινότητά µας, φαντάζει σχεδόν αδύνατο για τον επισκέπτη να διανοηθεί πόσα νοµίσµατα έπρεπε να διακρατούν οι άνθρωποι στις κατοικίες τους ακόµα και όταν ο εγχρηµατισµός της κοινωνίας δεν ήταν τόσο προχωρηµένος. Όλοι αυτοί οι ανυπολόγιστης αξίας κρυµµένοι θησαυροί, βρέθηκαν µέσα σε τοίχους, σε σπηλιές, σε µυστικά σηµεία, ακόµα και κάτω από δάπεδα! Σοφικό /1893 947 αργυρά νοµίσµατα Χρονολογία απόκρυψης 230-220 π.Χ.

Ζούγρα /1859 768 αργυρά & 1 χάλκινο νόµισµα σε χάλκινο αγγείο Χρονολογία απόκρυψης Δεύτερο µισό 2ου αι. π.Χ.

Η εύρεσή τους συµπληρώνει αναµφισβήτητα κοµµάτια του παζλ της ιστορίας καθώς συσχετίζεται µε πλήθος ιστορικών γεγονότων, δίνει πληροφορίες, ενώ παράλληλα τεκµηριώνει ζητήµατα νοµισµατικής κυκλοφορίας στον Ελλαδικό χώρο. Η έκθεση παρουσιάζει εικοσιένα θησαυρούς αρχαίων νοµισµάτων που χρονολογούνται από τον 5ο έως τον 1ο αιώνα π.Χ. από τις συλλογές του Μουσείου. Περιλαµβάνουν 3.644 αρχαία νοµίσµατα κατασκευασµένα από χαλκό, υπόχαλκο, χρυσό, και ασήµι. Μεγαλείο εκπέµπουν οι δύο θησαυροί από τη Θήβα και την Επίδαυρο που είναι προσωρινά δάνεια από την Δ’ και την Θ΄Εφορεία Προιστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, µε 498 κοσµήµατα και 549 νοµίσµατα!

TΑΥΤΟΤΗΤΑ Τι: Περιοδική έκθεση στο Νοµισµατικό Μουσείο: «Εκ των … υπό την ρίζαν δένδρου ευρεθέντων» Που: Νοµισµατικό Μουσείο , Πανεπιστηµίου 12, τηλ. 2103643774 Πότε: Δευτέρα 1.30-8 µ.µ. , Τρίτη- Κυριακή 8π.µ. -8 µ.µ. Εως: 31/12 ΕΠΙΛΟΓΗ 137

ΕΠΕΑΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

Από τον ΑΝΔΡΕΑ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟ a.rizopoulos@allmedia.gr

Προπαγάνδα vs Επικοινωνία

ΣΚΝΙΠΕΣ

 Διαβάζω: “Απάντησε

µονολεκτικά µε τρεις λέξεις”. Νέος ορισµός του “µονολεκτικά” από τον κ. Παπαχελά.

 Συνεχίζω να διαβάζω: “Είµα-

στε Έλληνες, δεν αφήνουµε τίποτα στην τύχη” Διαφήµιση του ΟΠΑΠ. Ακόµα και αν ίσχυε αυτή η προσέγγιση, πώς συµβιβάζεται µε την παρότρυνση για τυχερά παιχνίδια;

 Μια ακόµα υποβάθµιση από τη Moodys χαρακτηρίστηκε “χτύπηµα κάτω από τη µέση”. Έτσι έµαθα ότι στις διεθνείς αξιολογήσεις εφαρµόζονται αυστηρά οι κανόνες της πυγµαχίας.

 Ο Πανελλήνιος Σύνδεσµος

Ιδιωτικών ΚΤΕΟ µε ολοσέλιδες καταχωρίσεις κτύπησε καµπανάκι για τα αυτοκίνητα που δεν έχουν περάσει από ΚΤΕΟ και έτσι µολύνουν το περιβάλλον. Υποθέτω ότι το πιστέψαµε όλοι ότι είναι υπεράνω χρηµάτων.

 Μοιράζοµαι µαζί σας µια ωραία φράση του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο: Όσο περνούν τα χρόνια διαπιστώνω ότι ποτέ δεν κάνω λάθος εκτίµηση. Όλες µου δε οι ταπεινές προσπάθειες επιβεβαίωσης των απόψεών µου ήταν απλώς σπατάλη χρόνου.

 Ξαναδιάβασα τον Κώδικα Δεοντολογίας της ΕΣΗΕΑ και σταµάτησα στο ακόλουθο: ε. Να µην επιδιώκει και να µη δέχεται οποιεσδήποτε παροχές σε χρήµα και είδος, που θίγουν την αξιοπιστία και την αξιοπρέπειά του και επηρεάζουν την ανεξαρτησία και την αµεροληψία του. Ποιο είναι άραγε το κρίσιµο, η λέξη “οποιεσδήποτε” ή το “θίγουν την αξιοπιστία ...». Για παράδειγµα τα δωρεάν ταξίδια στη Νότια Αφρική οικονοµικών συντακτών που εντάσσονται;

138 ΕΠΙΛΟΓΗ

άποιος θα πρέπει να απευθυνθεί στα στελέχη του ΠΑΣΟΚ αρχίζοντας από την κορυφή και κάτω ως τη µικρότερη κλαδική που εκδίδει ανακοινώσεις για τη δραστηριότητά της και να τους ζητήσει να ξεκαθαρίσουν στο µυαλό τους τη διαφορά προπαγάνδας και επικοινωνίας. Τη διαφορά µεταξύ συνθηµατολογίας και δηλώσεων εντυπωσιασµού και πολιτικού λόγου. Βέβαια το ΠΑΣΟΚ έχει ένα ιδιαίτερα φορτισµένο παρελθόν -πολλοί λένε επιβαρυµένο- µε τις γλωσσοπλασίες του Ανδρέα. Αλλά θα πρέπει κάποιος να υπενθυµίσει ότι ο Ανδρέας πέθανε πριν 14 χρόνια και ταυτόχρονα το σκηνικό της χώρας αλλά και του κόσµου έχει αλλάξει εντυπωσιακά αυτά τα χρόνια. Και ίσως-ίσως κάποιοι να υπερασπιστούν την αξία της ατάκας. Παράλληλα άλλοι µπορεί να υπερασπιστούν τα στασίδια που πιάνουν τα διάφορα κοµµατικά στελέχη στα τηλεοπτικά παράθυρα από το πρωινό ως και µετά τα µεσάνυχτα τουλάχιστον ως άµισθοι συνεργάτες των σταθµών. Και αν µεν επρόκειτο για κάποιες αναπόφευκτες παρουσίες για να εξηγήσουν τα δυσεξήγητα της Κυβερνητικής γραµµής θα µπορούσα να το καταλάβω. Τέτοιες περιπτώσεις είναι σπανιότατες – ευτυχώς. Τα στελέχη καλούνται όµως να συζητήσουν µε στελέχη άλλων κοµµάτων και ει δυνατόν να δηµιουργηθεί ένα µικροτζέρτζελο ώστε να ανέβει η θεαµατικότητα. Εδώ παρενθετικά έχω µια “αντιδραστική” πρόταση. Ο διάλογος µε τα άλλα κόµµατα πραγµατοποιείται στη Βουλή. Εκτός Βουλής και ειδικότερα στα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά στούντιο δεν πιστεύω ότι είναι υποχρεωµένος ένας πολιτικός και µάλιστα προβεβληµένος, να συζητήσει µε στελέχη άλλων κοµµάτων και ιδιαίτερα εκείνους που εκφράζουν ιδιαίτερα αντιδραστικές απόψεις. Η δηµοκρατία προσφέρει το δικαίωµα της ελευθερίας έκφρασης των πολιτικών ιδεών. Πουθενά όµως δεν επιβάλει σε κάποιον να δεχθεί κάποιον ως συνοµιλητή του. Αφού έγραψα τα παραπάνω πρέπει να οµολογήσω την αφέλειά µου. Οι πολιτικοί επιδιώκουν τους φορτισµένους διαλόγους στον αέρα γιατί έτσι εξασφαλίζουν αναγνωρισιµότητα και ευκολότερη επανεκλογή. Λοιπόν φίλοι του

ΠΑΣΟΚ άραγε πιστεύετε ότι ο σκοπός αγιάζει τα µέσα; Η σωστή Πολιτική Επικοινωνία απαιτεί και κάτι άλλο: Ευγλωττία που όµως να µη γίνεται αυτοσκοπός. Είναι θλιβερότατο το θέαµα ανώτατων στελεχών που δεν είναι σε θέση να ψελλίσουν πεντακόσιες λέξεις χωρίς να τις διαβάζουν σπαστά από κάποιο χαρτί το οποίο εικάζω ότι κάποιος άλλος το έχει γράψει. Είναι ωραίο να εκφωνείτε εµπνευσµένα κείµενα όπου η έµπνευση περιορίζεται στις ατάκες. Πολιτικά όµως µόνο η ύπαρξη ουσίας κερδίζει τους ακροατές και αναγνώστες. Ε, αν υπάρχει και µια καλή ατάκα αυτό θα βοηθήσει τους αρχισυντάκτες να γράψουν ένα καλό τίτλο. Όµως, από ότι έχει αποδειχθεί η εποχή της ωραίας ατάκας που κορυφώθηκε µε τον Γεώργιο Παπανδρέου µας τελείωσε µε τον Ανδρέα. Οι υπόλοιποι δεν “το έχετε”.

Συκοφάντες του Μ. Χρυσοχοΐδη Τα όρια της πολιτικής συκοφαντίας ξεπεράστηκαν µε τα πρόσφατα δυσφηµιστικά κείµενα που γράφτηκαν για τον υπουργό, κ. Μ. Χρυσοχοΐδη. ‘Έφθασαν να υποστηρίξουν ότι ο Υπουργός οδηγώντας στην Εθνική Οδό προς την Κοζάνη ξεπέρασε όλα τα όρια ταχύτητας και ταυτόχρονα παραβίαζε συνεχώς τη διπλή γραµµή. Η ευφάνταστη αλλά συκοφαντική πληροφορία ολοκληρωνόταν µε το σταµάτηµα του αυτοκινήτου του από την Τροχαία οπότε ο Υπουργός -λέει- τους συνεχάρη για την ετοιµότητά τους. Τώρα γιατί είµαι βέβαιος ότι είναι συκοφαντία; Αν είχε γίνει κάτι τέτοιο σκεφθείτε ένα αυτοκίνητο να τρέχει µε 200, παραβιάζοντας τη διπλή γραµµή να συναντά ένα αυτοκίνητο από την απέναντι πλευρά. Δεύτερον αν πράγµατι είχε γίνει κάτι τέτοιο τα συγχαρητήρια θα έπρεπε να απευθυνθούν στους αστυνοµικούς αν του είχαν αφαιρέσει επί τόπου το δίπλωµα και την άδεια κυκλοφορίας σύµφωνα µε τον ΚΟΚ. Υποθέτω ότι η επόµενη κίνηση ετοιµότητος που θα του αποδώσουν θα είναι κάποιος εµπρησµός για να ελέγξει την αντίδραση της Πυροσβεστικής της οποία προΐσταται. Πάντως ο κ. Χρυσοχοΐδης θα πρέπει να είναι πολύ ανεκτικός άνθρωπος. Δεν διάβασα πουθενά (ως τις 19 Ιουλίου) ότι κατέθεσε αγωγές κατά των συκοφαντών.

��

�� & �� , 1�� -2��

��

��© ��

��

�� & �� , 3�� -4��

��

� �� © ��

��

�� & �� , 5�� -6��

��

�� & �� , 7�� -8��

��

��µ�� © ��

��

�� & �� , 9�� -10��

��

�� © ��

��

�� & �� , 11�� -12��

��

�� ��

��

�� �� ��

��

�� ��

��

follow link