EPILOGI / MONEY MECHANISMS (December 2011)

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝΔΥΣΗ • ΑΝΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝΔΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ • ΕΤΟΣ 21ο • ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Μια πολυτάραχη διαδροµή προς την αλλαγή, που θα έρθει, νοµοτελειακά, µέσα από την κρίση

Ο χρόνος, το χρήµα & τα δεσµά της ύφεσης

Γίνετε συνδροµητής στην Ε Το πακέτο συνδροµής περιλαµβάνει τα 6 διµηνιαία τεύχη της Ε και τις ετήσιες εκδόσεις της. Επιπλέον, παρέχεται 20% έκπτωση στις online βάσεις δεδοµένων του economics.gr

∆είτε πληροφορίες για την ΕΠΙΛΟΓΗ και τις ετήσιες εκδόσεις της ALLMEDIA στο epilogimag.gr

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

ΙΔΙΟΤΗΤΑ: FAX:

E-MAIL:

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΥΠΟΓΡΑΦΗ: ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:

 ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ALPHABANK: GR15 0140 1030 1030 0232 0001 786 (ALL MEDIA A.E.) ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: GR70 0110 0800 0000 0804 7142 701 (ALL MEDIA A.E.) ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: GR70 0172 0110 00 5011 016125 652 (ALL MEDIA A.E.) ΠΡΟΣΟΧΗ! Για να γίνει η πιστωση, παρακαλούμε γράψτε στο παραστατικό της κατάθεσης τον αποστολέα και στείλτε το στο fax: 210 64 24 850.

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

 ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)  ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA

Αριθμος Κάρτας: .......................................................

Ονοματεπώνυμο: ..............................................................................................................................................

Κατηγορία Συνδρομής Ιδιώτες - Επιχειρήσεις Τράπεζες - Ασφάλειες - Δημόσιο Φοιτητές (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

Ετήσια

Διετής

88 €

160 €

125 €

225 €

48 €

88 €

Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισμοί - Πρεσβείες - Βιομηχανικά & Επιχειρηματικά Συγκροτήματα

Συνδρομή Εξωτερικού

165 €

275 €

Συνδρομή φοιτητών εξωτερικού (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

115 €

185 €

Στις τιμές περιλαμβάνεται Φ.Π.Α. 5%

Λήξη: .......................................................................... Υπογραφή: .................................................................  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS

Αριθμος Κάρτας: .......................................................

Ονοματεπώνυμο: .............................................................................................................................................. Λήξη: .......................................................................... Υπογραφή: .................................................................

follow link

Καποδιστρίου 2 & Λεωφ. Δημοκρατίας 83, 154 51, Νέο Ψυχικό τηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850, sindromes@allmedia.gr

© 2011 KPMG Advisors A.E., a Greek Societe Anonyme and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated with KPMG International Cooperative (“KPMG International”), a Swiss entity. All rights reserved. The KPMG name, logo and "cutting through complexity" are registered trademarks or trademarks of KPMG International Cooperative

follow link

4

Μ Η Χ Α Ν Ι Σ Μ Ο Ι Τ Ο Υ Χ Ρ Η Μ ΑΤ Ο Σ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

ΗΓΕΤΕΣ | ΣΕΛ. 34

Π Ε Ρ Ι Ε ΧΟ Μ Ε Ν Α

ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ | ΣΕΛ. 56

C

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ | ΣΕΛ. 48

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ | ΣΕΛ. 58

ΤΟ Ο∆ΟΙΠ Ο Ρ ΙΚΟ Τ Η Σ Κ Ρ Ι Σ Η Σ | Σ Ε Λ . 2 2

M

Y

08 | EDITORIAL 10 | ΟΙΚΟΝΟΜIΑ ΚOΣΜΟΣ & ΕΛΛA∆Α Ελληνική Οικονοµία – Το στοίχηµα του Τεχνοκράτη //∆ιέξοδοι από την ύφεση –Πτήση στην ανάκαµψη // Ελληνικές τράπεζες – «Κούρεµα» προσδοκιών // Τράπεζες και κρατικό χρέος – Το µέγεθος του προβλήµατος Από το Επιτελείο των «ΜτΧ»

CM

58 |ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Μια κρίση µπορεί να µετατραπεί σε µοναδική ευκαιρία Από τον Χρήστο Κώνστα

CY

62 |ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ∆ΗΜΟΣΙΟ

CMY

Pas de deux

K

Από το Επιτελείο των «ΜτΧ»

64 | ΟΙΚΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Οίκοι αξιολόγησης και κρίση Από το Επιτελείο των «ΜτΧ»

21 | ΧΡΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 22| ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ – ΤΟ Ο∆ΟΙΠΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Ο χρόνος, το χρήµα και τα δεσµά της ύφεσης Από το Επιτελείο των «ΜτΧ»

34 | ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ – Η ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ Ηγέτες, πολιτική & οικονοµία Από το Επιτελείο των «ΜτΧ»

44 |ΠΟΛΙΤΙΚΗ – Η ΕΛΛΑ∆Α ΤΗΣ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΜΕΡΑΣ Ελεύθεροι(;) πολιορκηµένοι Από τον Παναγιώτη Μαυρίδη

48 |ΕΙ∆ΙΚΟ ΘΕΜΑ – Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ Όταν οι µηχανισµοί του χρήµατος παράγουν κρίση Από τον Αντώνη Λιβιεράτο

55 |ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΟΙ 56 |ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ∆έσµιες του χρέους

Από το Επιτελείο των «ΜτΧ»

68 | ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ

ALPHA EUROBANK, ένα

βήµα µπροστά

Από το Επιτελείο των «ΜτΧ»

70 | ΤΑ ΚΑΝΑΛΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ Οι αριθµοί που ενδιαφέρουν για τους µηχανισµούς που κινούν τα νήµατα στην Ελλάδα και τον Κόσµο Από το Επιτελείο των «ΜτΧ»

74 | ΧΡΗΜΑΤΟ∆ΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Αντικλείδι ανάπτυξης ένα νέο ταµείο εγγυήσεων Από τον Πλούταρχο Σακελλάρη της ΕΤΕπ

80 | ΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ Ο µανδύας της ύφεσης και οι ∆ον Κιχώτες της ανάπτυξης Από τον Αντρέα Αθανασόπουλο της Εθνικής Τράπεζας

84 | ΛΙΑΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚH

Συνέντευξη µε τον Στέλιο Πιρπινιά της HSBC Ελλάδος Από τη Θώµη Μελίδου

MY

follow link

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

6

88 | FACTORING

Συνέντευξη µε τον Πάνο Παπαθεοδώρου της Marfin Factors & Forfaiters Από τη Θώµη Μελίδου

92 | ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ Συνέντευξη µε τον Αλέξανδρο Σαρρηγεωργίου της EFG-Eurolife Ασφαλιστική Από την Έλενα Ερµείδου

94 | Συνέντευξη µε τον Giuseppe Zorgno της Chartis Ελλάς

Από την Έλενα Ερµείδου

96 | Συνέντευξη µε τον Γιώργο Μινέττα της Ευρωπαϊκή Ένωσις - Ασφάλειες Μινέττα Από την Έλενα Ερµείδου

98 | Συνέντευξη µε τον Τριαντάφυλλο Λυσιµάχου της Τράπεζας Πειραιώς

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ

GIUSEPPE ZORGNO

ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΣΙΜΠΟΥΚΗΣ

ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΣΑΡΡΗΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ

ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΙΡΠΙΝΙΑΣ

Από την Έλενα Ερµείδου

102 | ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ & ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ∆ΥΝΑΜΙΚΟ Κίνητρα για τον εργαζόµενο του αύριο Από την Κατερίνα Τριβυζά της Eurobank EFG Business Services

104 | ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Συνέντευξη µε τον Αντώνη Τσιµπούκη της Cisco Από τον Παναγιώτη Ανδριανέση

108 | ΤΡΑΠΕΖΕΣ & ∆ΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Τραπεζική επικοινωνία, µόνη ψάχνει... Από τον ∆ηµήτρη Κορδερά

112 | ΤΡΑΠΕΖΕΣ & ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗ Συνέντευξη µε τον Γιώργο Βελισσάριο της Adel Saatchi & Saatchi

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

Από τον ∆ηµήτρη Κορδερά

ΚΑΠΟ∆ΙΣΤΡΙΟΥ 2 & ΛΕΩΦ. ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 83, 154 51 Ν. ΨΥΧΙΚΟ Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.epilogimag.gr EΚ∆ΟΤΗΣ - ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙ∆ΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝ∆ΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙ∆ΟΥ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡ∆ΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙ∆ΗΣ,ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ //

∆εκέµβριος 2011 / Τιµή πώλησης: 10 €

ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΘΟ∆ΩΡΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΣΥΝ∆ΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 850 email: sindromes@allmedia.gr

∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr

ΤΜΗΜΑ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ

ΤΑΧΥ∆ΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER

ΥΠΟ∆ΟΧΗ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ ΑΤΕΛΙΕ Α. ΠΑΠΑ∆ΕΑ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr

Ι∆ΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E.

Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες ∆ιεθνούς ∆ικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

follow link

8

ΑΠO ΤΟΝ ΕΚ∆OΤΗ

Στην πέµπτη πράξη του δράµατος Σ Τ ΗΝ Ε Λ Λ A ∆ Α , µετά την ευρωπαϊκή συµφωνία της 26/10 ο υπουργός Οικονοµικών παρουσίασε το «κούρεµα» των ελληνικών οµολόγων ως επιτυχία. Ένα µήνα αργότερα, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, δηλώνει ότι θα µπορούσε να είχε αποφευχθεί, αν το Μνηµόνιο είχε εφαρµοστεί σωστά, εκφράζοντας επιφυλάξεις για τις επιπτώσεις του, µε αναφορά και στις επιφυλάξεις της ΕΚΤ και του τωρινού πρωθυπουργού. Τελικά το «κούρεµα» ήταν επιτυχία ή απλά λύση ανάγκης; Οι Ευρωπαίοι ηγέτες µετά τη σύνοδο κορυφής συζητούν τη δυνατότητα του EFSF να µοχλευτεί ως και 5 φορές, δηλαδή να αντλεί κεφάλαια από τις αγορές για να αυξήσει το οπλοστάσιό του, για να αντιµετωπίσει την κρίση κρατικού χρέους. Σε λιγότερο από ένα µήνα διαπιστώνουν ότι αυτό δεν είναι εφικτό, αφού η εµπιστοσύνη των αγορών στις δυνατότητες της Ευρώπης να αντιµετωπίσει την κρίση µε τα υπάρχοντα εργαλεία είναι χαµηλή ως ανύπαρκτη. Πυροσβεστικά, σχεδιάζει να δανειστεί µε έντοκα, δηλαδή βραχυχρόνια. Υπάρχει ρεαλισµός στους σχεδιασµούς ώστε η συνεχής διάψευση να µην εντείνει την αβεβαιότητα; Η ΕΚ Τ ΤΟΝ ΟΚ ΤΩ ΒΡΙΟ προχωρά σε πράξεις χορήγησης ρευστότητας σε δολάρια για να διευκολύνει τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Ένα µήνα αργότερα διαπιστώνει ότι αυτό δεν ήταν αρκετό και προχωρά σε νέες, για παροχή φθηνότερης ρευστότητας, σε συντονισµό µε τις µεγάλες κεντρικές τράπεζες του πλανήτη. Και εδώ οι εξελίξεις προφανώς τρέχουν πιο γρήγορα από τους σχεδιασµούς της πολιτικής. Τα αυστηρότερα κριτήρια στις χορηγήσεις των τραπεζών, καθώς οδηγούνται σε αποµόχλευση των ισολογισµών τους και ο πιστωτικός κίνδυνος έχει αυξηθεί, έχουν οδηγήσει σε επιδείνωση των συνθηκών χρηµατοδότης των µικροµεσαίων επιχειρήσεων, όχι µόνο στην Ελλάδα λόγω ειδικών συνθηκών, αλλά και στην Ευρωζώνη. Οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη αναµένονται, όπως και τελικά και στα δηµόσια οικονοµικά. Η κρίση µεταφέρεται εκτός ευρωζώνης. Παράδειγµα οι συστάσεις της αυστριακής κεντρικής τράπεζας προς τις 3 µεγαλύτερες τράπεζες της χώρας να περιορίσουν την έκθεση τους στην Αν. Ευρώπη, για να προλά-

βει ζηµιές που θα την αναγκάσουν να τις στηρίξει και θα θέσουν σε αµφισβήτηση την ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας. Αν η τάση γενικευτεί µε απόσυρση ευρωπαϊκών κεφαλαίων, η στενότητα χρηµατοδότησης στην περιοχή µέσω της ύφεσης που θα ακολουθήσει θα επιστρέψει στην ευρωζώνη. Η Γερµανία αρνείται εγγυήσεις στις τράπεζες από ευρωπαϊκό όργανο (κάτι ανάλογο της αµερικανικής παρέµβασης) αν και διατυπώνονται αµφιβολίες για τη δυνατότητα των χωρών σε πρόβληµα να τις παράσχουν µόνες τους, στην περίπτωση που χρειαστούν, εφόσον ήδη αντιµετωπίζουν πρόβληµα χρηµατοδότησης από τις αγορές. Και εδώ η αβεβαιότητα επιτείνει το πρόβληµα. Η παρέµβαση, αφού η κρίση ξεσπάσει, θα έχει περιορισµένη αποτελεσµατικότητα. ΤΑ Π Α ΡΑ Π Α Ν Ω είναι µερικά µόνο από όσα δείχνουν ότι τώρα εισερχόµαστε στην πέµπτη πράξη του δράµατος. Η Ευρώπη από τη χρηµατοπιστωτική κρίση του 2008, πέρασε στην ύφεση, στη συνέχεια στην κρίση κρατικού χρέους και από τον περασµένο Ιούλιο στην κρίση τραπεζών. Σήµερα, το θέµα είναι αν µε συντονισµένες ενέργειες το δράµα θα κλείσει εδώ. ∆ιαφορετικά θα έχει και πέµπτη πράξη, αυτή της παρατεταµένης ύφεσης (η στασιµότητα είναι βέβαιη). Η Ελλάδα, από τον υπερδανεισµό και την αναποτελεσµατικότητα, πέρασε στην ύφεση, την κρίση χρέους και την κρίση τραπεζών. Η έκβαση της πέµπτης πράξης εξαρτάται από την Ευρώπη και τους µηχανισµούς της, αλλά και από την πολιτική στο εσωτερικό. Καθώς η ανάκαµψη σε κάθε νέα έκθεση της τρόικας µετατίθεται ένα χρόνο αργότερα µε ένα µνηµόνιο που δύσκολα εφαρµόζεται, το παιχνίδι θα κριθεί από τη µείωση των κρατικών δαπανών, φυσικά όχι των επενδυτικών που έχουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα για την οικονοµία. Καθώς όλα τελικά καταλήγουν στο χρήµα, προϋπόθεση για τη ροή του είναι η εµπιστοσύνη των αγορών, των οικονοµικών µονάδων και των καταναλωτών. Η Ελλάδα την έχασε από τα λάθη της, η Ευρώπη κινδυνεύει να τη χάσει από αδράνεια, υπαναχώρηση και αναβλητικότητα. Ευαγγελία Παπαϊωάννου

follow link

10

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ελλάδα

>Το ςΤοIΧημα Του ΤεΧΝοΚρAΤη

Το ΖηΤουμεΝο ςημερα εΙΝαΙ η μεΤαΤροπη Της γεΝΙΚευμεΝης αΙςθηςης αΔΙεΞοΔΩΝ ΚαΙ μηΔεΝΙςΤΙΚης απαΙςΙοΔοΞΙας ςε εΝαυςμα, ςΤα μεΤρα ΤΩΝ ΔυΝαΤοΤηΤΩΝ, γΙα μΙα Νεα αΝοΔΙΚη πορεΙα. επΙΤελεΙο

ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΓΙΑ 5Ο ΕΤΟΣ σε ύφεση, το ποσοστό ανεργίας στο 18%, την ιδιωτική κατανάλωση µετά από βαθιά υποχώρηση 6% το 2011 να οδεύει προς νέα µείωση 4% το επόµενο έτος, τις επενδύσεις να υποχωρούν για 5ο συνεχόµενο έτος (το 2012 υπολογίζονται σε επίπεδο λιγότερο από το µισό του 2007), την κτηµαταγορά σε τέλµα και το χρηµατιστήριο στο ναδίρ, η χώρα πρέπει να µειώσει το έλλειµµα του δηµόσιου τοµέα το 2012 κατά 5 δισ. ευρώ περίπου για να κλείσει στο 6,8% του αεπ ή στο 5,3% µετά το PSI. Στη συνέχεια, κατά 5,5 δισ. τη διετία 2013-2014, ποσό που η τρόικα (ευτυχώς) επιµένει να εξοικονοµηθεί µε µειώσεις δαπανών. Ήδη, µε τις γνωστές καθυστερήσεις στην εφαρµογή των µέτρων που έχουν αποφασισθεί ο στόχος για έλλειµµα 7,8% του αεπ το 2011 δεν επιτεύχθηκε και προβλέπεται σήµερα στο 9% περίπου. Και µάλιστα για την επίτευξή του 9% απαιτήθηκαν πρόσθετα µέτρα περικοπών δαπανών και άλλα εισπρακτικού χαρακτήρα όπως η έκτακτη εισφορά στα ακίνητα. Φυσικά, στην απόκλιση από τον στόχο συνέβαλλε και το ότι η ύφεση στην Ελλάδα αποδείχθηκε πολύ βαθύτερη από τις προβλέψεις της τρόικας και οι διεθνείς εξελίξεις λιγότερο ευνοϊκές. Χαρακτηριστικά προβλέ-

πεται ρυθµός ανάπτυξης στην ευρωζώνη 0,5% µόλις το 2012, που σηµαίνει περιορισµένη ώθηση στις ελληνικές εξαγωγές. Ο κ. Παπανδρέου και η κυβέρνησή του διαπίστωσαν αργά ότι οι καθυστερήσεις στις περικοπές δαπανών – άραγε πώς εξηγείται το γεγονός ότι οι δαπάνες για µισθούς, συντάξεις και πρόσθετες παροχές του Δηµοσίου το 2011 µειώθηκαν µόλις 1,8% - και στις συγχωνεύσεις/καταργήσεις φορέων έχουν πολύ υψηλό τίµηµα. Η πρόκληση για τον νέο πρωθυπουργό, Λουκά Παπαδήµο, είναι διπλή. Στο εσωτερικό, η απαρέγκλιτη εφαρµογή των µέτρων που αποφασίζονται για την περιστολή δαπανών, ώστε να µην προσφεύγει η κυβέρνηση σε νέα µέτρα κάθε φορά που οι στόχοι δεν επιτυγχάνονται, τα οποία υπονοµεύουν την ήδη χαµηλή εµπιστοσύνη των πολιτών, αυξάνοντας την αβεβαιότητα. Η αβεβαιότητα είναι καταστροφική για τη ζήτηση, χωρίς την ανάκαµψη της οποίας η έξοδος από την ύφεση αποµακρύνεται. Επίσης, η δίκαιη κατανοµή των βαρών, κάτι που δεν επιτρέπουν οι ισοπεδωτικές οριζόντιες περικοπές δαπανών, που αφήνουν άθικτους τους µηχανισµούς που παράγουν ελλείµµατα. Στο εξωτερικό, καθοριστική είναι η αποφασιστικότητα στην υποστήριξη της θέσης ότι τόσο βαθιά δηµοσιονοµική προσαρµογή, που στραγγαλίζει και το πρόγραµµα δηµοσίων επενδύσεων, δεν επιτρέπει την έξοδο από την ύφεση. Οι καθυστερήσεις στην εφαρµογή των συµφωνηθέντων µε την τρόικα υπονόµευσαν τη διαπραγµατευτική µας ικανότητα, ωστόσο ποτέ δεν είναι αργά για να πετύχουµε πιο ισορροπηµένη σύνδεση δηµοσιονοµικής προσαρµογής και συνθηκών στήριξης της πραγµατικής οικονοµίας. Δεν πρέπει να αγνοείται και ότι το κούρεµα των ελληνικών οµολόγων που περιλαµβάνει και τα ασφαλιστικά ταµεία αναπόφευκτα θα επιτείνει την ύφεση, µε τις νέες περικοπές συντάξεων που συνεπάγεται. Οι δηλώσεις ότι οι απώλειες θα καλυφθούν από τον προϋπολογισµό µικρή αξία έχουν αφού ήδη µε δυσκολία καλύπτει τις επιχορηγήσεις προς αυτά.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2011

11

follow link

12

ΟΙΚΟΝΟΜIΑ ∆ιέξοδοι από την ύφεση

>πΤηςη ςΤηΝ αΝαΚαμΨη λά και άλλα έργα θα δώσουν το σήµα ότι κάτι κινείται. Φυσικά προϋπόθεση για τα ανωτέρω είναι η οµαλή πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, ώστε οι Ευρωπαίοι να έχουν έναν αξιόπιστο συνοµιλητή απέναντί τους. Το ότι οι αιτήσεις νέων επιχειρηµατιών για ένταξη στο πρόγραµµα Νέα Επιχειρηµατικότητα ξεπέρασαν τις προβλέψεις δείχνει ότι το «υλικό» για την επόµενη µέρα υπάρχει.

Το μεγαλο ςΤοΙΧημα γΙα Τη ΧΩρα, η εΞοΔος απο ΤηΝ υΦεςη. η αΔυΝαμη ελλαΔα ΔΙαθεΤεΙ ΚαποΙα «ΔυΝαΤα» ςημεΙα, Τα οποΙα ςΤο μεΤρο που θα αΞΙοποΙηθουΝ, μπορουΝ Να βοηθηςουΝ ςημαΝΤΙΚα ΤηΝ προςπαθεΙα. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΣΤΗΝ ΤΩΡΙΝΗ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ δύσκολη συγκυρία, µε τη ζήτηση στην οικονοµία να συρρικνώνεται, µόνη διέξοδος φαίνεται να είναι η τόνωση των επενδύσεων. Πώς όµως µπορεί να επιτευχθεί όταν η υποχώρηση της κατανάλωσης αποθαρρύνει τις προοπτικές για τον υποψήφιο επιχειρηµατία; Όταν η έλλειψη χρηµατοδότησης δυσχεραίνει τις προοπτικές του υποψήφιου επιχειρηµατία; Και ποιοι τοµείς προσφέρονται για αξιοποίηση; •• Κατ’ αρχήν για το ΕΣΠΑ που παρουσιάζει µεγάλες καθυστερήσεις, µιας και τα προς διάθεση στην Ελλάδα κεφάλαια υπολογίζονται σε 14 δισ. ευρώ, µόνη ελπίδα είναι η οµάδα δράσης υπό τον Χορστ Ράιχενµπαχ, που θα επιταχύνει τις διαδικασίες απορρόφησης. Δεν αρκούν µόνο αυτές φυσικά, το ζήτηµα των κεφαλαίων για την κάλυψη της εθνικής συµµετοχής είναι κρίσιµο. Αν τα σχέδιά του για προώθηση της δηµιουργίας ενός ταµείου εγγυήσεων, το οποίο θα χρησιµοποιηθεί και για την κάλυψη των δανείων από την ΕΤΕπ, προχωρήσουν, η τόνωση της οικονοµίας θα είναι ένα πρώτο βήµα για τη βάση εξόδου από την ύφεση. Οι οδικοί άξονες που έχουν σταµατήσει αλ-

•• Αξιοποίηση της περιουσίας του κράτους. Περίπου το 50% του προγράµµατος αξιοποίησης της περιουσίας του Δηµοσίου αναφέρεται σε ανάπτυξη ακινήτων. Ο τοµέας αυτός παρουσιάζει ιδιαιτερότητες και απαιτεί χρόνο. Ωστόσο είναι πολύ σηµαντικός, µπορεί να µετασχηµατίσει εκτάσεις σε πόλους ανάπτυξης και δηµιουργίας εισοδηµάτων, παράδειγµα το Ελληνικό. Σε συνδυασµό µε την επιτάχυνση των αποκρατικοποιήσεων υποδοµών θα συνεπάγεται πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα για την οικονοµία. Η συγκυρία είναι δυσµενής για πωλήσεις, για µια πώληση πρέπει να υπάρχει και αγοραστής, όµως είναι πολύ σηµαντική η συστηµατική προώθηση της.

•• Αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της Ελλάδας, µε προσέλκυση ξένων επενδυτών (φυσικά όχι κατά το παράδειγµα των µεγάλων καθυστερήσεων στα µεταλλεία χρυσού της Χαλκιδικής). Οι επενδύσεις αυτές από τη φύση των προϊόντων τους είναι εξωστρεφείς, µειώνοντας το εξωτερικό έλλειµµα της χώρας. Ο πρώην υπουργός Νίκος Μάρτης, σε γράµµα του στην Καθηµερινή (23/9/2011) περιγράφει «Η Ελλάδα έχει ουράνιο (βεβαιωµένα αποθέµατα 7 τόνους), νικέλιο, χρυσό, άργυρο, χρώµιο, βωξίτες, λευκόλιθο, µαγγάνιο, µικτά θειούχα, µόλυβδο, σιδηροπυρίτη κοινό και χαλκούχο και άλλα βιοµηχανικά ορυκτά όπως σµύριδα, βαρυτίνη, καολίνη, µπενζονίτη, περλίτη, κίσσηρη, στεατίτη, φθορίτη, µάρµαρα, θηραϊκή γη, γύψο, λιγνίτες, πυριτικό οξύ κ.ά. Εάν αξιοποιηθεί ο πλούσιος ορυκτός πλούτος της Ελλάδας, η οικονοµική κατάσταση της χώρας µας θα είναι διαφορετική».

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2011

13

follow link

14

ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ Ελληνικές τράπεζες

>«Κουρεμα» προςΔοΚΙΩΝ

Το μεγαλυΤερο Κουρεμα ΤΩΝ ελληΝΙΚΩΝ ΚραΤΙΚΩΝ ομολογΩΝ ηΤαΝ γΙα πολλους αΝαποΦευΚΤο. Το θεμα ΤΩρα εΙΝαΙ Να μηΝ οΔηγηςεΙ ςε «Κουρεμα» προοπΤΙΚης γΙα ΤΙς ελληΝΙΚες ΤραπεΖες ΚαΙ ΤΩΝ θεςεΩΝ Τους ςΤη Ν.α. ευρΩπη. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΚΑΡΔΙΩΤΙΚΑ. Το 10µηνο του 2010, το 31% των εσόδων του προϋπολογισµού διατέθηκαν για πληρωµή τόκων. Το ποσοστό το 2011 έφθασε το 38%. Συνεπώς το µεγαλύτερο κούρεµα της ονοµαστικής αξίας των κρατικών οµολόγων ήταν αναπόφευκτο, αφού όπως τόνισε και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιώργος Προβόπουλος, το Μνηµόνιο δεν εφαρµόστηκε σωστά. Τι σηµαίνει αυτό για τις ελληνικές τράπεζες; Δεδοµένου ότι έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους οµόλογα περίπου 50 δισ. ευρώ, η αποµείωση της αξίας τους κατά 50% δηµιουργεί απώλειες περίπου 25 δισ. ευρώ, πολύ µεγαλύτερες από την καθαρή τους θέση, οδηγώντας τες στο Ταµείο Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας για κεφαλαιακή ενίσχυση αν δεν καταφέρουν να αντλήσουν κεφάλαια από τους µετόχους και την αγορά. Που ουσιαστικά σηµαίνει την κρατικοποίησή τους για ένα διάστηµα, αν δεν αλλάξει ο νόµος που προβλέπει έκδοση κοινών µετοχών στα χέρια του Δηµοσίου (οι ευρωπαϊκές µπορούν να εκδώσουν προνοµιούχες αν προσφύγουν στο EFSF, που σηµαίνει ότι οι παλαιοί µέτοχοι διατηρούν τον έλεγ-

χο). Για να έχουµε τάξη µεγέθους, η χρηµατιστηριακή αξία των 4 µεγαλύτερων (Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς) βρίσκεται σήµερα στα 2,6 δισ. ευρώ από 60 δισ. προ τετραετίας. Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στη λειτουργία τους; Το «κούρεµα» των οµολόγων θα οδηγήσει σε µεγαλύτερη πιστωτική ασφυξία την αγορά, καθώς οι τράπεζες στην προσπάθειά τους να επιτύχουν/διατηρήσουν υψηλό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας θα οδηγηθούν σε µεγαλύτερο περιορισµό των χορηγήσεων, εντείνοντας την ύφεση. Στην ίδια κατεύθυνση οδηγεί και η άνοδος των δανείων σε καθυστέρηση στο 12,8% των συνολικών από 10,5% το 2010 και των καθαρών καθυστερήσεων -διαφορά των δανείων σε καθυστέρηση και των προβλέψεων- από 47% των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων σε 66%. Η δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων από τις αγορές θα µετακινηθεί περισσότερο στο µέλλον, καθώς ο κίνδυνος χώρας δύσκολα διαγράφεται από τη µνήµη των αγορών. Ήδη αντιµετωπίζουν µεγάλη διαρροή καταθέσεων ενώ η αξία των τίτλων που προσκοµίζουν στο ευρωσύστηµα για άντληση ρευστότητας µειώνεται. Από τα 150 δισ. ευρώ των κρατικών εγγυήσεων έχουν αντλήσει περίπου τα µισά. Οι πρόσθετες εγγυήσεις του Δηµοσίου 60 δισ. ευρώ για ρευστότητα από την Τράπεζα της Ελλάδος απλά θα περιορίσουν τον ρυθµό µείωσης των χορηγήσεων. Το τελευταίο έχει εξαιρετικά µεγάλη σηµασία, καθώς η αδυναµία χρηµατοδότησης στραγγαλίζει τις προοπτικές ανάκαµψης. Πιθανή παράπλευρη συνέπεια, η απώλεια/συρρίκνωση των θέσεών τους στη ΝΑ Ευρώπη, στην προσπάθειά τους να ισχυροποιηθούν κεφαλαιακά, µιας και οι όροι που δροµολογούνται στην Ευρώπη για τις τράπεζες που προσφεύγουν σε κρατική στήριξη µιλούν για αναδιάρθρωση που µπορεί να περιλαµβάνει πωλήσεις θυγατρικών, κάτι που θα οριστικοποιούσε την απώλεια µιας µεγάλης ευκαιρίας για τη χώρα να καταστεί ισχυρός τραπεζικός περιφερειακός πόλος.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2011

15

follow link

16

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Τράπεζες και κρατικό χρέος

>Το μεγεθος Του προβλημαΤος

περΙπου 90 ΔΙς. ευρΩ εΚΤΙμα η εε οΤΙ θα ΧρεΙαςΤουΝ οΙ ευρΩπαΪΚες ΤραπεΖες γΙα Να ΚαλυΨουΝ απΩλεΙες απο ΚραΤΙΚα ομολογα, ςε μΙα αγορα οπου 3,2 ΤρΙςεΚ. ευρΩ βρΙςΚοΝΤαΙ ςε περΙοΧH αυΞημεΝου ΚΙΝΔυΝου. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΠΕΡΙΠΟΥ ΤΑ 6,5 ΤΡΙΣΕΚ. ΕΥΡΩ ΕΚΤΙΜΑ ΤΟ ΔΝΤ την αγορά κρατικών οµολόγων της ευρωζώνης. Από το ποσό αυτό, περίπου το µισό, 3,2 τρισεκ. ευρώ εµφανίζει σηµάδια αυξηµένου κινδύνου. Ενάµιση χρόνο πριν, µόνο η Ελλάδα, µε συµµετοχή 5% στο συνολικό χρέος της ευρωζώνης, βρισκόταν στην περιοχή υψηλού κινδύνου, όταν όλοι νόµιζαν ότι η κρίση θα σταµατήσει εκεί. Σήµερα στην περιοχή κινδύνου, εκτός από την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, που ήδη βρίσκονται στον Μηχανισµό Στήριξης, το ΔΝΤ τοποθετεί και την Ιταλία, στην οποία αναλογεί το 29% του κρατικού χρέους της ευρωζώνης, την Ισπανία µε 9% και το Βέλγιο µε 5%. Συνεπώς, επόµενο ήταν να πιεστούν και οι άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες, µετά τις ελληνικές, που έχουν σηµαντική έκθεση σε κρατικό χρέος της ευρωζώνης και πρώτες από όλες, οι γαλλικές. Η µεγάλη υποχώρηση των τιµών των µετοχών τους, καθώς η εµπιστοσύνη των επενδυτών υποχωρεί, έχει οδηγήσει σε µείωση της χρηµατιστηριακής τους αξίας σε ενάµιση χρόνο κατά 40%. Μάλιστα τα προβλήµατα χρηµατοδότησής τους εντείνονται, κάθε φορά που ένας οίκος αξιολόγησης προχωρά σε υποβάθµιση (παράδειγµα η

πρόσφατη περίπτωση της Dexia, που µετά την υποβάθµισή της δεν µπόρεσε να καλύψει τις ανάγκες της από τις αγορές σε περιβάλλον κλιµάκωσης της κρίσης κρατικού χρέους, των επιπτώσεών της στη χονδρική και τη διατραπεζική αγορά χρήµατος και διασώθηκε από τις κυβερνήσεις της Γαλλίας και του Βελγίου). Χαρακτηριστικό είναι ότι η επιφυλακτικότητα υπάρχει από όλες τις πλευρές. Σε περιβάλλον αυξηµένης αβεβαιότητας για τα ανοίγµατα κάθε τράπεζας, οι µεν ευρωπαϊκές που διαθέτουν ρευστότητα προτιµούν να την τοποθετούν στις χαµηλής απόδοσης αλλά ασφαλείς καταθέσεις στην ΕΚΤ και να µην δανείζουν άλλες στην διατραπεζική ενώ και τα αµερικανικά funds κλείνουν τη στρόφιγγα προς τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Το τελευταίο το αντιµετώπισε η ΕΚΤ µε τις πράξεις χορήγησης δολαρίων σε συνεργασία µε την αµερικανική Fed και της κεντρικές τράπεζες της Βρετανίας, της Ιαπωνίας και της Ελβετίας. Η έκθεση των τραπεζών σε κρατικό χρέος είναι και έµµεση, όταν έχουν δανειοδοτήσει τράπεζες που έχουν σηµαντική έκθεση σε κρατικό χρέος. Το ΔΝΤ εκτιµά ότι οι απώλειες για τις ευρωπαϊκές τράπεζες από τη µείωση της αξίας των κρατικών τίτλων που διακρατούν µπορούν να φθάσουν τα 200 δισ. ευρώ. Η ΕΕ πάντως εκτιµά ότι αυξήσεις κεφαλαίου περίπου 90 δισ. ευρώ αρκούν για να ανταποκριθούν οι τράπεζες στο νέο όριο δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων 9%. Φυσικά, οι πιθανές απώλειες κατανέµονται περισσότερο στις χώρες µε πρόβληµα, υψηλά spreads και δυσκολίες δανεισµού. Συνολικά µόνο το 22% των τραπεζών στις οποίες αναλογεί 12% του ενεργητικού των ευρωπαϊκών τραπεζών, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις του ΔΝΤ αντιµετωπίζουν απώλειες που µπορεί να «εξαφανίσουν» πάνω από το µισό των βασικών ιδίων κεφαλαίων τους. Φυσικά, εδώ µιλάµε κυρίως για τις ελληνικές, ιδίως µε το µεγαλύτερο «κούρεµα» των ελληνικών οµολόγων.

18

παρουσΙαση

ΥπηρεσIα hsbc PremIer,

η τρAπεζA σου...

παντοY! η HSBC, ΜIΑ Απο ΤιΣ ιΣΧΥΡOΤΕΡΕΣ ΤΡAπΕΖΕΣ του κόσμου, με περισσότερα από 8.000 σημεία εξυπηρέτησης σε 87 χώρες, πάνω από 2,5 εκατομμύρια συνεργαζόμενες επιχειρήσεις και περισσότερους από 100 εκατομμύρια πελάτες παγκοσμίως, διαθέτει σήμερα ένα μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα. Ισχυρή κεφαλαιακή βάση, μακρόχρονη εμπειρία και γνώση της αγοράς.

πΡOΚΕιΤΑι ΓιΑ EνΑν ΤΡΑπΕΖιΚO OΜιλο, ο οποίος εξυπηρετώντας την πελατεία του σε πάνω από 100 γλώσσες, ουσιαστικά, δεν έχει σύνορα. Συμμετέχει στη διαμόρφωση των παγκόσμιων οικονομικών εξελίξεων έχοντας ισχυρότατη παρουσία στις αναδυόμενες αγορές και σε χώρες, που αποτελούν στρατηγικά σημεία στο χάρτη της παγκόσμιας οικονομίας.

Η HSBC καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα τραπεζικών υπηρεσιών και οι ιδιώτες πελάτες της, ανακαλύπτουν στην HSBC έναν πολύτιμο συνεργάτη σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ο λόγος είναι ότι για την βέλτιστη κάλυψη και τη διευκόλυνση των τραπεζικών αναγκών τους, προσφέρονται εξειδικευμένες υπηρεσίες που ανταποκρίνονται με συνέπεια και ακρίβεια στις ιδιαίτερες ανάγκες και τη φάση ζωής κάθε πελάτη. Για τους διακεκριμένους πελάτες της, η HSBC δημιούργησε τη διεθνή υπηρεσία HSBC Premier. Μία υπηρεσία που έχει ως στόχο να προσφέρει αναγνώριση και τις καλύτερες δυνατές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες τόσο στην Ελλάδα, όσο και το εξωτερικό. Η υπηρεσία HSBC Premier συμβάλει στη συγκέντρωση, διαχείριση και προστασία των κεφαλαίων των πελατών αναγνωρίζοντας τις προτεραιότητές τους

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

19

και βοηθώντας τους να πάρουν τις κατάλληλες χρηματοοικονομικές αποφάσεις, υποστηρίζοντάς τους συνολικά σε προσωπικό και οικογενειακό επίπεδο, ακόμα κι όταν ταξιδεύουν ή κατοικούν στο εξωτερικό, μέσα από μία τεράστια γκάμα προνομίων σε παγκόσμια κλίμακα. Μια υπηρεσία βασισμένη στην τεχνογνωσία των αγορών, για ανθρώπους που εκτιμούν την ποιότητα στις παρεχόμενες τραπεζικές υπηρεσίες και τη συμβουλευτική διαχείριση.

Πιο συγκεκριμένα, οι πελάτες της υπηρεσίας HSBC Premier ανά τον κόσμο, απολαμβάνουν άμεση και υψηλού επιπέδου εξυπηρέτηση, όχι μόνο σε τοπικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Και επειδή ο προσανατολισμός της HSBC είναι κατά κύριο λόγo επενδυτικός, για την παροχή χρηματοοικονομικών συμβουλών, τα στελέχη της τράπεζας διαθέτουν την απαραίτητη εμπειρία και τεχνογνωσία για να διαχειριζονται προς όφελος του πελάτη και της οικογένειάς του, την άμεση πρόσβαση, τη βαθιά γνώση και τη διαπραγματευτική δύναμη, που ο Όμιλος προσφέρει στις χρηματαγορές του κόσμου. Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί, το ευρύ φάσμα των προϊόντων και των υπηρεσιών που προσφέρει ο Όμιλος της HSBC, με στόχο, να ανταποκρίνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις επενδυτικές ευκαιρίες που προκύπτουν, καλύπτοντας τις επενδυτικές ανάγκες των πελατών του. Εφόδια για την εκπλήρωση του στόχου αυτού, οι εξειδικευμένοι Προσωπικοί Συνεργάτες Premier, η διαρκής, έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση των πελατών, μέσα από πολλαπλά κανάλια επικοινωνίας και μία ευρύτατη γκάμα επενδυτικών επιλογών.

International Services μέσω της οποίας δίνεται η δυνατότητα ανοίγματος λογαριασμών στο εξωτερικό από την Ελλάδα, σύμφωνα με τις εκεί τοπικές ρυθμίσεις και τους αντίστοιχους κανονισμούς. Oι πελάτες της υπηρεσίας HSBC Premier με τις προηγμένες ηλεκτρονικές υπηρεσίες Global View και Global Transfers έχουν τη δυνατότητα να διαχειρίζονται όλους τους HSBC λογαριασμούς, που διατηρούν στον κόσμο, σε διάφορα νομίσματα, και να μεταφέρουν χρήματα** σε πραγματικό χρόνο μεταξύ των λογαριασμών τους, δωρεάν, με μια μόνο σύνδεση, ένα μόνο κλικ. * η υπηρεσία International Services προσφέρεται σε 43 χώρες, η υπηρεσία Global View προσφέρεται σε 39 χώρες, εκ των οποίων οι 32 προσφέρουν και την υπηρεσία Global Transfers ** μέγιστο ημερήσιο ποσό μεταφοράς: 100.000 αμερικάνικα δολάρια.

Δημιουργική παρουσίαση: AllmediaCreative

ΕπιπλEον, η ΗSBC παρέ χει την Υπηρεσία

Ετήσια έκδοση 29 ο έτος

∆ ΙΕΞΟ ∆ Ο Σ / Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η ΟΙ ΤΑΣΕΙΣ που διαµορφώνουν τις εξελίξεις στην οικονοµία, την επιχειρηµατικότητα και την πολιτική, µε πληρότητα, αντικειµενικότητα και τεκµηρίωση. ΑΡΘΡΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ∆ΙΑΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥΣ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΚΑ∆ΗΜΑΪΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ.

ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΒΛEΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚ∆ΟΣΗ, ΚΥΚΛΟΦΟΡΕI ΤΟΝ MAΡΤΙΟ 2012 ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ

ΧΡΗΜΑ ΚΑΙ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το χρήµα, η έλλειψή του. Οι ασυνέπειες του καπιταλισµού που ακόµα προσπαθεί να ισορροπήσει.

22

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το οδοιπορικό της κρίσης

Ο ΧΡOΝΟΣ, ΤΟ ΧΡHΜΑ

&

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΤΑ ∆ΕΣΜA

23

&ΤΗΣ YΦΕΣΗΣ Η «σταθερή» δέσµευση της ΕΕ για στήριξη της χώρας, τα δάνεια, το κούρεµα του χρέους και οι συνέπειες στην οικονοµία. Γεγονότα, δράσεις, αποφάσεις, πρόσωπα και πολιτικές. Τα σηµαντικότερα του 2011, που αξίζει να έχουµε κατά νου όταν αποτιµούµε την πορεία της χώρας προς τη σηµερινή κατάσταση. Μία κατάσταση στην οποία κάθε νέο µέτρο που λαµβάνεται, δεν συντηρεί παρά τον ίδιο φαύλο κύκλο. Τον κύκλο της αδυναµίας της Ελλάδας να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις της. επιτελειο

Η 24

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το οδοιπορικό της κρίσης

ΕΠΙΜHΚΥΝΣΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΖHΤΗΣΗ

Η Ελλάδα, το αμάρτημα του ελλείμματος, του υψηλού χρέους, η σπάταλη δημοσιονομική πολιτική σειράς ετών, η οικονομικά άσωτη Ελλάδα. Αυτή ήταν η μία όψη του νομίσματος. Στην άλλη, το Μνημόνιο και μία ευρωπαϊκή διάσωση της Ελλάδας που ακόμα επιχειρείται, με αβέβαιες εξελίξεις και αβέβαιη αποτελεσματικότητα. Ο λόγος, τοποθετημένος χρονικά στον Δεκέμβριο του 2010. Ήδη από τότε έρχεται στη δημοσιότητα το θέμα ότι η Ελλάδα συζητά την επιμήκυνση του χρέους και των δανείων των ΔΝΤ/ ΕΕ, 7 μήνες μετά το πρώτο πακέτο διάσωσης της χώρας. Υπό την απειλή της γενικευμένης κρίσης οι ηγέτες της ΕΕ υιοθετούν τη δημιουργία του μόνιμου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης, ESM, με προίκα 440 δισ. ευρώ. Αποφασίζεται και το θεσμικό πλαίσιο του European Sysytemic Risk Board, με επικεφαλής τον τότε πρόεδρο της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ. Προληπτικά η ΕΚΤ αυξάνει το κεφάλαιό της κατά 10 δισ. ευρώ.

ΞΕΚΙΝA Η ΣΥΖHΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚH ∆ΙΑΚΥΒEΡΝΗΣΗ Ξεκινά τον Ιανουάριο 2011 τη λειτουργία του το ευρωπαϊκό όργανο εποπτείας των τραπεζών, το European Banking Authority, το οποίο την άνοιξη διεξήγαγε τα stress tests των ευρωπαϊκών τραπεζών. Οι συζητήσεις για οικονομική διακυβέρνηση στην Ευρωζώνη παίρνουν συγκεκριμένη μορφή, με στόχο να μην μπορεί μια χώρα με την πολιτική της, να βλάψει τις άλλες.

εκΑνε ΛΑΘΟς Ο ΑΞΕΛ ΒΕΜΠΕΡ, η θεωρία του για τη λειτουργία μιας νομισματικής ένωσης που πρεσβεύει στις αρχές του 2011, η διάψευση της λίγους μήνες μετά για να αναδυθεί μία νέα ανάγκη. Χωρίς μία κεντρική τράπεζα με δυνατότητα απεριόριστης στήριξης των ομολόγων μίας χώρας, {και όχι μόνο της Ελλάδας}, η κρίση εμπιστοσύνης των αγορών μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες ατραπούς.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΤΟ ΣΧE∆ΙΟ ∆ΙAΣΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛA∆ΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΕΠAΡΚΕΙΕΣ ΤΟΥ Ο Άξελ Βέμπερ, επικεφαλής της Bundesbank και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ τον Φεβρουάριο του 2011, με άρθρο του στους FT, δημοσιοποιεί τις απόψεις του για τη λειτουργία της νομισματικής ένωσης. Υποστηρίζει ότι η προσήλωση στις αρχές της -της επικουρικότητας, της ευθύνης των χωρών για τα οικονομικά τους και της μη διάσωσης- πρέπει να παραμείνει το θεμέλιό της και θα εξασφαλίζει τη σταθερότητά της. Πρέπει να προβλέπεται αναδιάρθρωση χρέους και χορήγηση

25

βοήθειας σε περίπτωση ανάγκης και υποστηρίζει ότι οι φορολογούμενοι των χωρών που χορηγούν βοήθεια πρέπει να προστατεύονται με το καθεστώς του δανειστή υψηλής εξασφάλισης (όπως το ΔΝΤ). Λίγους μόνο μήνες αργότερα, οι απόψεις του διαψεύδονται από τις εξελίξεις. Το σχέδιο διάσωσης της Ελλάδας δεν στάθηκε αρκετό για να καθησυχάσει τις αγορές, η κρίση μεταδίδεται στην τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, την Ιταλία. Αποδεικνύεται ότι χωρίς την ύπαρξη μιας κεντρικής τράπεζας που μπορεί να στηρίξει απεριόριστα (στη θεωρία, που όμως έχει σημασία για τις αγορές) τα ομόλογα μιας χώρας –κατά το πρότυπο της Αμερικής, της Ιαπωνίας και της Βρετανίας– κάτι που προϋποθέτει πολιτική δέσμευση των χωρών-μελών της, η κρίση εμπιστοσύνης κλιμακώνεται επικίνδυνα. Τα συζητούμενα σχέδια κεφαλαιακής ενίσχυσης των τραπεζών στην Ευρώπη καθώς κλυδωνίζονται από υποβαθμίσεις λόγω της έκθεσής τους στο κρατικό χρέος, εξάλλου, θα επιβαρύνουν τον Ευρωπαίο φορολογούμενο, ο οποίος ως δανειστής υψηλής εξασφάλισης δεν θα υποστεί κούρεμα στο χρέος που έχει στο χαρτοφυλάκιο της η κυβέρνησή του, όμως θα κληθεί να καλύψει τις τράπεζες της χώρας του. Σταθερά αντίθετος στις αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ, παραιτήθηκε από τη θέση του, ενώ τον επόμενο Σεπτέμβριο παραιτήθηκε για τον ίδιο λόγο ο Γιούργκεν Σταρκ, ο δεύτερος Γερμανός στο εκτελεστικό συμβούλιο της ΕΚΤ.

--->

Η εΥρωΠΗ ΔεςμεΥετΑι Ο BARROSO και η λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ της σταθερότητας και της αστάθειας. Ένα χρόνο πριν ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Χοσέ Μανουέλ Μπαρόσο, κάνει σαφή τη δέσμευση της ΕΕ για διαφύλαξη της σταθερότητας στην Ευρωζώνη. Ένα χρόνο μετά η ανάγκη για σταθερότητα είναι τόσο επιτακτική που δεν απουσιάζουν τα σενάρια περί διακύβευσης του ίδιου του οικοδομήματος της Ευρωζώνης.

26

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το οδοιπορικό της κρίσης

τον περασμένο μάϊο, ο επίτροπος Όλι Ρεν υπόσχεται τεχνική βοήθεια στην ελλάδα, για να ανακαλύψει πολύ σύντομα όπως και οι υπόλοιποι ευρωπαίοι ότι η δογματική προσήλωση στους στόχους δεν ωφελεί. η ευρωπαϊκή εξίσωση ελλάδα

Ο ΝΕΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ & ΟΙ ΥΠΕΡΑΙΣΙΟ∆ΟΞΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ

…«δεν βγαίνει».

Στερνή µου γνώση. Σίγουρα, η διατύπωση αυτή πέρασε από το µυαλό πολλών Ευρωπαίων ιθυνόντων στις αρχές τις περασµένης άνοιξης όταν στην πράξη αποδείχτηκε πως έπρεπε να αντιµετωπίσουν συνθήκες για τις οποίες δεν είχαν προετοιµαστεί. Κάπως έτσι, όταν την περασµένη άνοιξη η κρίση αγγίζει τις αγορές οµολόγων, εκτός της Ισπανίας και της Ιταλίας και του Βελγίου, οι προβλέψεις των Ευρωπαίων για έλεγχο της κρίσης αποδεικνύονται αβάσιµες.

Π

Περίπου ένα μήνα μετά, τον Μάρτιο 2011, οι Ευρωπαίοι παρουσιάζουν ένα ακόμη σχέδιο, το Euro +, που προβλέπει στενό συντονισμό της πολιτικής των χωρών-μελών της ΕΕ για ανταγωνιστικότητα και σύγκλιση, με δέσμευση από όλους για τήρηση των όρων του. Αργότερα, τον Μάϊο του 2011, στη Ντωβίλ, στα πλαίσια της συνόδου του G20, οι ηγέτες της ΕΕ δηλώνουν ότι η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα χρέους αποφασιστικά, με δημοσιονομική προσαρμογή και διαρθρωτικές αλλαγές που προωθούν την ανάπτυξη. Όταν η κρίση αγγίζει τις αγορές ομολόγων, εκτός της Ισπανίας και της Ιταλίας και του Βελγίου, οι προβλέψεις των Ευρωπαίων αποδεικνύονται αβάσιμες, καθώς η συνολική λύση στο πρόβλημα του κρατικού χρέους στην ευρωζώνη παραμένει απούσα. Τον ίδιο μήνα (περασμένος Μάϊος) στη σύνοδο του Eurogroup διατυπώνεται πλέον σαφώς ότι η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους εξαρτάται από τη δέσμευση της Ελλάδας στους στόχους που έχουν τεθεί και τα 50 δισ. των αποκρατικοποιήσεων. Οι πιστωτές μας παραδέχονται ότι η πρόσβαση στις αγορές δεν θα είναι δυνατή ούτε το 2012 και αποφασίζουν ότι θα χρειαστεί νέο πακέτο βοήθειας. Αναφέρουν συγχρόνως ότι η Ελλάδα χρειάζεται εθνική ενότητα. Ο επίτροπος Όλι Ρεν υπόσχεται τεχνική βοήθεια. Πολύ σύντομα όμως θα διαπιστώσουν ότι η δογματική προσήλωση στους στόχους δεν ωφελεί. Εστιάζοντας στις μεγάλες καθυστερήσεις της ελληνικής κυβέρνησης, υποεκτίμησαν τις επιπτώσεις της ύφεσης, τόσο στα δημόσια έσοδα όσο και στις δαπάνες (πχ μειωμένα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων λόγω μείωσης των αμοιβών και αύξηση της ανεργίας, μείωση της κατανάλωσης που περιορίζει τα έσοδα από την αύξηση του ΦΠΑ). Μπορεί η Τρόικα να μην δέχεται αναπροσαρμογή των στόχων, ωστόσο de facto την αποδέχεται αφού ήδη το έλλειμμα για το 2011 φθάνει το 9,5% έναντι στόχου 7,5%.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

27

«Αν αποτυχετε με την Ελλαδα, κινδυνευουμε ολοι» Ο Αμερικανός κεντρικός τραπεζίτης, Μπεν Μπερνάνκε, τον Ιούνιο του 2011, ανασκευάζει προηγούμενες δηλώσεις του, αναγνωρίζοντας ότι μια αποτυχία αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης, θα απειλούσε το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα αλλά και το παγκόσμιο. Η άμεση έκθεση των αμερικανικών τραπεζών στην Ελλάδα είναι πολύ μικρή, όμως στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα γενικά –το οποίο είναι εκτεθειμένο στην Ελλάδα– σημαντική, ώστε να δημιουργούνται εστίες ανησυχίας.

Ο φοβος των Αμερικανων Η αναταραχή τον περασμένο Ιούλιο στην αγορά ομολόγων της Ιταλίας καθώς μπήκε στο στόχαστρο των αγορών (και σε μικρότερο βαθμό της Ισπανίας και του Βελγίου) και οι υποβαθμίσεις χωρών και τραπεζών από τους οίκους αξιολόγησης επιβεβαίωσαν τις απόψεις του Αμερικανού κεντρικού τραπεζίτη για κλιμάκωση της κρίσης που ήδη από τον Ιούνιο προειδοποιούσε για παγκόσμιο πρόβλημα σε περίπτωση που το ευρωπαϊκό πείραμα "Ελλάδα" αποτύχει. Ακολούθησαν το επόμενο διάστημα οι επανειλημμένες παροτρύνσεις του προέδρου Ομπάμα για άμεση αντιμετώπιση από τους Ευρωπαίους ηγέτες του προβλήματος του κρατικού χρέους στην ευρωζώνη. Ήδη τα αμερικανικά money market funds περιορίζουν την έκθεσή τους στις τράπεζες της ευρωζώνης (που είχαν εκδώσει χρέος σε δολάρια), πλέον σε μόλις 23% του ενεργητικού τους, εξαιτίας των ανησυχιών για τις επιπτώσεις της κρίσης στην "υγεία" των τραπεζών. Το ποσοστό αυτό δείχνει την ισχυρή υπερατλαντική διασύνδεση των τραπεζών και εξηγεί και τις αμερικανικές παροτρύνσεις για αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης.

--->

28

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το οδοιπορικό της κρίσης

Τ

H ΓΕΡΜΑΝΟΓΑΛΛΙΚH ΣΥΜΜΑΧIΑ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΕI ΝΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤIΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛA∆Α Τον Ιούλιο του 2011 αποφασ ίζ εται το νέο πακέτο βοήθειας για την Ελλάδα των 109 δισ. ευρώ από ΕΕ/ ΔΝΤ και 50 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων του ιδιωτικού τομέα (PSI) με απομείωση της αξίας τους κατά 21%. Το νέο πακέτο προστατεύει τις τράπεζες πιστωτές και δίνει πολύ λίγη νέα βοήθεια στην Ελλάδα, καθώς περιλαμβάνει 50 δισ. ευρώαπό το προηγούμενο δάνειο, και σημαντικά κεφάλαια για την εγγύηση των νέων ομολόγων που θα αντικαταστήσουν τα παλιά. Αποφασίζεται επίσης η υπό όρους δυνατότητα του EFSF να αγοράζει ομόλογα κρατών σε κρίση για τη στήριξη της τιμής τους. Δύο μόνο μήνες μετά, και πριν καλά-καλά λήξει η προθεσμία συμμετοχής των τραπεζών σ το πρόγραμμα, η Γερμανία, η ΕΕ και απρόθυμα η Γαλλία αναγνωρίζουν ότι το κατά 21% κούρεμα των ομολόγων δεν αρκεί για να επιτευχθεί η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους και μιλούν για ποσοστό 50% περίπου. Τον επόμενο μήνα, τον περασμένο Αύγουστο, μετά τις γαλλογερμανικές προτάσεις για οικονομική διακυβέρνηση, σ την οποία αν τιδρούσε λίγα μόλις χρόνια πριν η Γερμανία, και καθώς η κρίση στην αγορά ομολόγων της Ιταλίας κυρίως και της Ισπανίας εντείνεται, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με ανακοίνωσή της τονίζει οι

εξελίξεις αυτές είναι αιτία μεγάλης ανησυχίας, καθώς η δημοσιονομική κατάσταση και των δύο χωρών δεν δικαιολογεί επιθέσεις στα ομόλογά τους. Παραδέχεται ωστόσο ότι αντανακλούν την ανησυχία των αγορών για τη συστημική δυνατότητα της ευρωζώνης να αντιδράσει σ την εξελισσόμενη κρίση. Ο Ευρωπαίος κεν τρικός τραπεζίτης, Ζαν Κλοντ Τρισέ, με αυστηρή επιστολή του στον πρωθυπουργό Μπερλουσκόνι ζητά την άμεση λήψη μέτρων για μείωση του δημόσιου ελλείμματος, ως προϋπόθεση για την αγορά από την ΕΚΤ στη δευτερογενή αγορά ιταλικών ομολόγων και τη στήριξη της τιμής τους. Λίγοι ωστόσο είναι εκείνοι που αναγνωρίζουν ότι εξίσου σημαντική ενασχόληση με τις λεπτομέρειες του χρέους είναι η σε βάθος εξέταση των δομικών αδυναμιών στο θεσμικό πλαίσιο της νομισματικής ένωσης.

«Αν τΟ εΥρω κΑτΑρρεΥςει, ΘΑ κΑτΑρρεΥςει κΑι Η εΥρωΠΗ» Η Άνγκελα Μέρκελ σε μια δραματική έκκληση σ τη Bundestag, τον Σεπτέμβριο 2011, δηλώνει «αν το ευρώ καταρρεύσει, θα καταρρεύσει και η Ευρώπη» για να πείσει τους Γερμανούς βουλευτές να εγκρίνουν το 2ο

Η ςιΔΗρΑ κΥριΑ τΟΥ Δντ κΑι Οι τρΑΠεΖιτες Η Κριστίν Λαγκάρντ του ΔΝΤ, ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο, δηλώνει ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα χρειαστούν γενναία κεφαλαιακή ενίσχυση για να αντιμετωπίσουν την κρίση στην αγορά κρατικών ομολόγων. Ακολούθησαν οργισμένες αντιδράσεις των τραπεζιτών και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που μιλούν για την επάρκεια των στρες τεστς που διεξήγαγε η Ευρωπαική Τραπεζική Αρχή, σύμφωνα με τα οποία οι τράπεζες είναι επαρκώς θωρακισμένες. Η Κριστίν Λαγκάρντ όμως μιλά τη γλώσσα της αλήθειας, ένα μόνο μήνα αργότερα οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναγνωρίζουν την ανάγκη κεφαλαιακής ενίσχυσης των τραπεζών (από όλες τις πηγές, αύξηση κεφαλαίωνγ, πωλήσεις ενεργητικού, κρατική στήριξη) και συζητούν για ποσά που μπορεί να φθάσουν τα 100 δισ. ευρώ.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

πακέτο διάσωσης της Ελλάδας. Αν και οι προηγούμενες δηλώσεις της, ότι η αυστηρή λιτότητα που επιβάλλεται στην Ελλάδα θα της επιτρέψει να μειώσει τα ελλείμματά της και να επανέλθει σε ανάπτυξη, απαραίτητη για το πρώτο, διαψεύστηκαν από τις εξελίξεις, αυτή μάλλον δεν θα διαψευδόταν. Σε περίπτωση χρεοκοπίας της Ελλάδας, η μετάδοση της κρίσης θα ήταν άμεση, οι επενδυτές θα σπεκουλάριζαν ποια θα ήταν η επόμενη χώρα που θα οδηγείτο σε στάση πληρωμών στο χρέος της. Η συνέπεια θα ήταν φυγή κεφαλαίων από τις χώρες σε κίνδυνο και κατάρρευση των ομολόγων τους, προβλήματα στις τράπεζες και τις γερμανικές και γαλλικές που διακρατούν μεγάλο μέρος του ευρωπαϊκού χρέους. Για την αποτροπή γενίκευση της κρίσης, η ΕΚΤ θα έπρεπε να προχωρήσει σε μαζικές αγορές ομολόγων, κάτι που απαιτεί τη σύμφωνη γνώμη όλων των κυβερνήσεων, σε μια επίδειξη ενότητας που μέχρι σήμερα δεν υπάρχει. Συνεπώς οι κίνδυνοι για το ευρώ θα ήταν μεγάλοι. Η ελληνική χρεοκοπία θα μετέτρεπε την κρίση χρέους σε κρίση τραπεζών. Τον ίδιο μήνα (Σεπτέμβριος) οι ευρωπαϊκές τράπεζες αντιδρούν στα κυοφορούμενα σενάρια για κούρεμα των ελληνικών ομολόγων μεγαλύτερο του 21% που προέβλεπε η συμφωνία του Ιουλίου, με τον Τσαρλς Νταλάρα του IIF να δηλώνει ότι θα ήταν αντιπαραγωγική. Αντιδρούν και οι γερμανικές τράπεζες. Ανάλογα αντίθετη είναι και η Γαλλία, ο ισχυρός τραπεζικός της τομέας έχει σημαντική έκθεση στην Ελλάδα (πολύ μεγαλύτερη στην Ιταλία), ωστόσο τον Οκτώβριο αναγνωρίζοντας το αδιέξοδο

αλλάζουν στάση. Αξίζει να σημειωθεί ότι τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, αναφερόμενος στην έγκριση από το Ευρωκοινοβολυλιο του πακέτου της οικονομικής διακυβέρνησης στην Ευρώπη, αναφέρει ότι η Επιτροπή θα εξετάσει διάφορες επιλογές για το ευρωομόλογο (τις παρουσίασε τελικά τον Νοέμβριο). Αν προχωρήσουν, θα είναι μια ακόμη ανατροπή-διάψευση από τις εξελίξεις της γερμανικής στάσης που είναι αντίθετη, όπως άλλωστε συνέβη και με την οικονομική διακυβέρνηση. Μετά την ελληνική κρίση αναγκάστηκε να την αποδεχθεί. Οι Γάλλοι την υποστήριζαν από τη σύσταση του ευρώ, όμως βολεύτηκαν να παραβιάσουν το σύμφωνο σταθερότητας το 2003 μαζί με τη Γερμανία.

Η κΑτΑρεΥςΗ τΗς DEXIA κΑι τΟ νεΟ μΑΘΗμΑ ΓιΑ τΗν εΥρωΠΗ Ειδική αναφορά αξίζει στη γαλλο-βελγική Dexia, που ενώ κρίθηκε ισχυρή από τα τεστ αντοχής της EBA κατέρρευσε τον Σεπτέμβριο, πυροδοτώντας πανικό στις αγορές. Η υποβάθμισή της από τον οίκο αξιολόγησης Moody’s, που αποτέλεσε τον καταλύτη της πτώσης, έδειξε ότι κανείς δεν είναι ισ χυρός αν κλείσουν γι’ αυτόν οι γραμμές χρηματόδοτησης.

--->

Ο ROUBINI κΑι τΟ εΥρωΠΑΪκΟ ΠΑκετΟ βΟΗΘειΑς Χωρις βΟΗΘειΑ! Ο Νουριέλ Ρουμπινί, του New York University Stern School, σε άρθρο του στους FT, υποστηρίζει ότι το πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα του Ιουλίου, στην πραγματικότητα πολύ λίγη βοήθεια προσφέρει στη χώρα, βοηθά τις τράπεζες-πιστωτές, και ότι το καλύτερο για την Ελλάδα θα ήταν η αναδιαπραγμάτευσή του υπό την απειλή της χρεοκοπίας. Οι εξελίξεις τον επιβεβαίωσαν όσον αφορά το σκέλος της ανεπάρκειας της βοήθειας μόνο, καθώς η αναδιαπραγμάτευση του πακέτου έγινε με πρωτοβουλία της Γερμανίας και της Γαλλίας . Επίσης, τονίζει ότι η εσωτερική υποτίμηση -μείωση

29

μισθών και τιμών- θα οδηγήσει τη χώρα σε μια 5ετία ύφεσης, που θα κάνει το χρέος ακόμα περισσότερο μη διατηρήσιμο. Όσον αφορά την ύφεση μάλλον επιβεβαιώνεται, η τελευταία αξιολόγηση της Τρόικας μιλά για ανάκαμψη πιθανώς από το 2013.

30

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το οδοιπορικό της κρίσης

Ο κ τ ω βρ ιΟς 2 01 1

Ο μΗνΑς τΟΥ

«φρΑνκεςτΑΪν» Με αυτά και µε εκείνα φτάσαµε στον περασµένο Οκτώβριο και στο µεγάλο κούρεµα του ελληνικού χρέους κατά 50%. ∆εν είναι παρά ένα νέο υλικό σε ένα πείραµα που αρχίζει να θυµίζει το πείραµα «Φρανκεστάιν». Μία χώρα στην ουσία «χρεοκοπηµένη», ζει και αναπνέει. Το πείραµα όµως των Ευρωπαίων πιστωτών µας και της κυβέρνησης δεν έχει ακόµη αποδώσει τα επιθυµητά αποτελέσµατα. Τη δηµιουργία ζωής µε βάση τους νόµους της φύσης, τους φυσικούς νόµους της οικονοµίας στην προκειµένη περίπτωση που δεν είναι άλλοι από την παροχή οξυγόνου σε µία χώρα µε στόχο την ανάκαµψη, την ανάπτυξη µετέπειτα ώστε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της στους δανειστές της.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

31

Όλο αυτό το διάστημα η ελληνική κυβέρνηση δήλωνε ότι η Ελλάδα θα πετύχει τους στόχους της. Διαψεύστηκε εξαιτίας της ύφεσης που αποδείχθηκε βαθύτερη από τις προβλέψεις της τρόικας και των πολύ σημαντικών καθυστερήσεων στην υλοποίηση των μέτρων που είχαν συμφωνηθεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η καθιέρωση του ενιαίου μισθολογίου στον δημόσιο τομέα που μόλις τώρα εφαρμόζεται αλλά και οι φορείς του Δημοσίου που από τον Μάιο του 2010 δεν έχουν ακόμα συγχωνευθεί/καταργηθεί.

O

Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ, στην τελευταία του συνέντευξη μετά τη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της τράπεζας, τον Οκτώβριο 2011, δηλώνει απερίφραστα ότι το έργο της περαιτέρω στήριξης της ευρωζώνης βρίσκεται στα χέρια και τις αποφάσεις των κυβερνήσεων. Κάνει σαφές ότι η ΕΚΤ δεν πρόκειται να προσφέρει εγγυήσεις για τη μόχλευση των κεφαλαίων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης (ΕFSF) ώστε να έχει περισσότερα κεφάλαια στη διάθεση του για τη στήριξη των χωρών που αντιμετωπίζουν τις επιθέσεις των αγορών. Τονίζει ότι ευθύνη της τράπεζας είναι η στήριξη της ρευστότητας των τραπεζών, η κεφαλαιοποίηση τους είναι ευθύνη των κυβερνήσεων. Για να έχει το κεφάλι του ήσυχο, όσον αφορά το πρώτο, πέρα από τις ήδη σε ισχύ πράξεις χορήγησης ρευστότητας, προχώρησε σε δύο νέες 12μηνης και 13μηνης, ώστε να καλυφθούν οι τράπεζες στις αυξημένες ανάγκες του τέλους του έτους και τον Δεκέμβριο του 2012. Επίσης, επαναφέρει το πρόγραμμα αγοράς καλυμμένων ομολογιών, τίτλων των τραπεζών που δεν καλύπτονται από κρατικές εγγυήσεις. Τα προηγούμενα σχόλιά του ότι τα non-standard μέτρα είναι από τη φύση τους προσωρινά, ενισχύουν το ελληνικό "ουδέν μονιμότερο του προσωρινού". Αρνείται ότι η ΕΚΤ είναι ύστατος δανειστής χωρών, μένει να δούμε αν διαψευστεί. Λίγες ημέρες αργότερα προειδοποιεί ότι η κρίση είναι συστημική και η αντιμετώπισή της απαιτεί τη συντονισμένη δράση κυβερνήσεων και ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Ο Ζαν Κλοντ Τρισέ επαναλαμβάνει ότι ο EFSF πρέπει να μοχλευθεί, δηλαδή να μπορεί να δανείζεται πολλαπλάσια ποσά των 440 δισ. που έχει στη διάθεσή του (κάτι που μπορεί να αυξήσει το χρέος των χωρών που το χρηματοδοτούν) για να μπορεί να παρεμβαίνει στις αγορές ομολόγων των κρατών που δέχονται πιέσεις από τις αγορές, τονίζοντας όμως ότι οι εγγυήσεις για τη μόχλευση είναι ευθύνη των εθνικών κυβερνήσεων και όχι της ΕΚΤ. Η μεγάλη μόχλευση ωστόσο μπορεί να έχει παρενέργειες, μπορεί να υποπνεύσει την πιστολογική αξιολόγηση της Γαλλίας, του μεγάλου της Ευρωζώνης μετά την ακλόνητη Γερμανία. (Οι άλλες χώρες με ανώτατη αξιολόγηση ΑΑΑ είναι οι μικρότερες Αυστρία, Φινλανδία, Ολλάνδία, Λουξεμβούργο και έχουν μικρότερη σημασία). Ήδη ο οίκος Moody’s την έχει θέσει σε αρνητική προοπτική, δείχνοντας στον μέχρι χθες κεντρικό τραπεζίτη ότι σε ένα περιβάλλον συγκοινωνούντων δοχείων η απομάκρυνση της πίεσης από μια πλευρά αυτόματα μεταφέρεται σε άλλη. Γιατί σίγουρα μια υποβάθμιση της Γαλλίας έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία για την ευρωζώνη παρά την ίδια τη Γαλλία, σημειολογικά και πρακτικά, καθώς το υψηλότερο κόστος δανεισμού που συνοδεύει την υποβάθμιση κάνει ακριβότερη τη συμμετοχή της στα προγράμματα διάσωσης των χωρών της ευρωζώνης.

Το κοyρεμα και λοιπa συμπαρομαρτοyντα Aποφασίζεται κούρεμα των ελληνικών ομολόγων κατά 50% σε ομόλογα αξίας 200 δισ. ευρώ που λήγουν ως το 2035, και μόχλευση του EFSFμε εγγυήσεις των κρατών-μελών της ευρωζώνης, καθώς ο κόκκινος συναγερμός πίεσε για αποφάσεις που προηγουμένως θεωρούντο αδιανόητες από τους πολιτικούς. Η Ελλάδα προστατεύεται στοιχειωδώς από την άτακτη «χρεοκοπία» και ας είναι το κούρεμα που επιβλήθηκε στους πιστωτές ανάλογο εκείνου που επέβαλλε η Αργεντινή τελικά το 2003, 65%!

--->

32

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το οδοιπορικό της κρίσης

ΤΑ ΠΡΟΕΟΡΤΙΑ & ΤΑ ΜΕΘΕΟΡΤΙΑ ΤΟΥ ΚΟΥΡΕΜΑΤΟΣ Αποφάσεις και ηµίµετρα ο Γάλλος πρόεδρος, μετά από συνάντηση με την καγκελάριο μέρκελ, παραδέχεται τον οκτώβριο 2011, ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα χρειαστούν κεφαλαιακή ενίσχυση, και «ότι η οικονομία για να αναπτυχθεί χρειάζεται ισχυρές τράπεζες», σε αναδίπλωση από προηγούμενες δηλώσεις του. ο νικολά Σαρκοζί, μετά τη Σύνοδο κορυφής της 26/10 με την οποία αποφασίστηκε κούρεμα της αξίας των ελληνικών ομολόγων στα χέρια ιδιωτών κατά 50% και οριστικοποιήθηκε η νέα βοήθεια των 130 δισ. ευρώ για την ελλάδα, επικοινωνεί με τον κινέζο πρόεδρο Hu Jintao για να διερευνήσει τη δυνατότητα συμμετοχής της κίνας στο EFSF ή σε όχημα ειδικού σκοπού από το ίδιο και το δντ με στόχο την αύξηση των διαθεσίμων του στο 1 τρισ. ευρώ. Σε μια αλλαγή στάσης από την επιβολή δέσμευσης στην

ελλάδα ότι δεν θα αναζητήσει δάνεια από τρίτα μέρη στη διάρκεια του μνημονίου, οι ευρωπαίοι αναγνωρίζουν ότι το δικό τους οπλοστάσιο δεν αρκεί. μπορεί η κίνα να εμφανίζεται ακόμη διστακτική, ωστόσο η ιαπωνία δήλωσε ότι θα συνεχίσει να επενδύει σε ομόλογα του EFSF, ενώ η Ρωσία δηλώνει ότι μπορεί να επενδύσει ως 10 δισ. ευρώ μέσω του δντ στη σταθερότητα της ευρώπης. Όσον αφορά τα μεθεόρτια του κουρέματος, αυτά εξελίσσονται. Από τη μια πλευρά η επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας του ιουλίου για μεγαλύτερο κούρεμα της αξίας των ελληνικών ομολόγων πυροδότησε νέο κύμα ανησυχίας στις αγορές, καθώς ερμηνεύτηκε ότι αποτελεί κακό προηγούμενο, δηλαδή επέσπευσε τη μετάδοση της κρίσης. Αυτό έγινε εμφανές τον νοέμβριο με τις μαζικές πωλήσεις ισπανικών, πορτογαλικών και ιταλικών ομολόγων, με τις αποδόσεις των τελευταίων σε επίπεδα ανάλογα των ελληνικών πριν η χώρα ενταχθεί στον μηχανισμό Στήριξης και το επίκεντρο της κρίσης πλέον να μετατοπίζεται στην ιταλία. Από την άλλη πλευρά, αποδυνάμωσε τη δυνατότητα του EFSF να μοχλευτεί ώστε να έχει στη διάθεσή του μεγαλύτερα κεφάλαια. η πρό-

σφατη έκδοση ομολόγου του μετά βίας καλύφθηκε από τους επενδυτές, αφού πλέον η εμπιστοσύνη έχει υπονομευτεί, το παραδέχθηκε άλλωστε ο επικεφαλής του Klaus Regling. η άρνηση των ευρωπαίων να το στηρίξουν με μεγαλύτερα (εθνικά) κεφάλαια επίσης υπονόμευσε την εμπιστοσύνη. και χωρίς έναν μηχανισμό, την εκτ ή το EFSF (με άλλη μορφή, δηλαδή τράπεζας ώστε να μπορεί να δανειοδοτείται από την εκτ), που θα μπορεί να εγγυηθεί ότι στηρίζει απεριόριστα τα ομόλογα των μελών της ευρωζώνης (έως ένα όριο απόδοσης, δηλαδή να μην υποχωρήσουν οι τιμές τους κάτω από ένα όριο, έστω και μόνο για το διάστημα δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας σε πρόβλημα και έως ότου επανέλθει σε ανάπτυξη) η εικόνα δύσκολα θα αλλάξει. η ευρωζώνη δια της τεθλασμένης πλέον αναγκαστικά θα οδηγηθεί σε ριζικές λύσεις αν στόχος είναι να αποφευχθεί γενίκευση της κρίσης, δηλαδή στο ευρωομόλογο. το τελευταίο προϋποθέτει πολιτική δέσμευση όλων για ισχυρότερη κοινή οικονομική διακυβέρνηση, η οποία θα περιλαμβάνει αξιόπιστη διάσωση των χωρών, και η οποία θα συνοδεύεται από κάποιας μορφής δημοσιονομική ένωση.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

33

Το στοίχηµα του κοινού νοµίσµατος

Η

Η επικράτηση της ευρωπαϊκής ιδέας εξαρτάται από τους μεγάλους της Ευρώπης, περισσότερο από τη Γερμανία και την τωρινή ηγεσία της που έχει την κληρονομιά ηγετών όπως ο Χέλμουτ Κολ. Δεν θα πρέπει κανείς να αναμένει από τα ξενοφοβικά και ακροδεξιά κόμματα των βόρειων χωρών να κατανοήσουν και να ενστερνιστούν το όραμα. Τα βήματα που κάνει η Ελλάδα δεν πρέπει να υποτιμούνται. Η τωρινή κρίση της μπορεί να αποδείξει ότι το κοινό νόμισμα επιτυγχάνει και τους δύο στόχους των εμπνευστών του, να παρέχει στις χώρες ένα σταθερό και ισχυρό νόμισμα –κάτι που το έχει μέχρι στιγμής πετύχει- και να οδηγήσει στον μετασχηματισμό όλων προς ένα κοινό πλέγμα αρχών και πολιτικής που καθορίζουν τη λειτουργία της οικονομίας. Το δεύτερο για τις χώρες της περιφέρειας τώρα δρομολογείται με πειραματόζωο την Ελλάδα. Για να πετύχει το εγχείρημα όμως χρειάζεται δέσμευση στην ευρωπαϊκή ιδέα, που σημαίνει και αλληλεγγύη. Η οποία σημαίνει ουσιαστική αναπτυξιακή βοήθεια στις χώρες σε πρόβλημα, που εφαρμόζουν πολιτικές αυστηρής λιτότητας, ώστε να μην

εγκλωβιστούν σε ύφεση που συνεπάγεται κοινωνικές εντάσεις και πολιτική αστάθεια. Γιατί αν η Ελλάδα δεν καταφέρει να βγει σύντομα από την ύφεση, το πείραμα θα αποτύχει. Το τελευταίο θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη διάψευση των ηθικολόγων της Ευρώπης, που υποστηρίζουν ότι η δραστική και άγρια λιτότητα μπορεί να οδηγήσει σε διατηρήσιμη μείωση των ελλειμμάτων. Χωρίς να παραβλέπονται οι μεγάλες ευθύνες για τις ελληνικές καθυστερήσεις, θα ήταν κοντόφθαλμο να υποστηρίξει κανείς ότι σήμερα το θέμα περιορίζεται σε αυτές. Και αν τελικά οι τωρινές δυσκολίες της ευρωζώνης οδηγήσουν σε αποδοχή εκ μέρους της Γερμανίας, μετά την οικονομική διακυβέρνηση και της προοπτικής κάποιας μορφής δημοσιονομικής ένωσης (μεταφορά πόρων από τις πλεονασματικές χώρες στις ελλειμματικές) ή της συνδεδεμένης με την τελευταία μεγαλύτερης και ουσιαστικής στήριξης από την ΕΚΤ ή τον διευρυμένο Μηχανισμό Στήριξης των κρατικών ομολόγων των χωρών-μελών, θα ισχύει η νομοτελειακή υποταγή στην αναγκαιότητα, κατά το ελληνικό «Ανάγκα δ’ ουδέ Θεοί μάχονται».

Η τωρινή κρίση της Ελλάδας μπορεί να αποδείξει ότι το κοινό νόμισμα επιτυγχάνει και τους δύο στόχους των εμπνευστών του. Αρκεί οι Ευρωπαίοι να αντιμετωπίσουν το θέμα ρεαλιστικά: λιτότητα στις χώρες που «έσφαλαν» και αναπτυξιακή βοήθεια από το κοινό ταμείο για να μην διαιωνιστεί το πρόβλημα.

34

H ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ Τα µεγάλα θέµατα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Ηγετες,

πολιτικη & οικονοµια ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

Στην Ευρώπη και τον κόσµο καµία χώρα δεν είναι µόνη της στο πρόβληµα. ∆ανειστές / δανειζόµενοι, πλεονασµατικές / ελλειµµατικές χώρες, η κρίση από τη µια χώρα µεταδίδεται αργά ή γρήγορα στις άλλες, ενώ οι ηγέτες ακολουθούν, αντί να διαµορφώνουν, τις εξελίξεις. Η ευρωζώνη θα αλλάξει δοµή µέσα από την κρίση, το τέλος της οποίας δεν είναι ακόµη ορατό.

35

36

H ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ Τα µεγάλα θέµατα

Η

κρίση κρατικού χρέους στην ευρωζώνη και οι πολιτικές διεργασίες για την αντιµετώπισή της βρίσκον ται σ το επίκεν τρο του ενδιαφέροντος. Ωστόσο, εξίσου σ ηµαν τ ικέ ς ε ίναι οι εξ ε λίξ ε ις στους άλλους πόλους της παγκόσµιας οικονοµίας, την Αµερική, τις αναδυόµενες οικονοµίες, την Ιαπων ία καθώς το παγκόσµιο χωριό οδεύει µε αβέβαια βήµατα προς µία νέα τάξη πραγµάτων. Σε µια πορεία που επιφυλάσσει µεγάλες προκλήσεις για τους ηγέτες του. Για την ευρωζώνη, η κρίση έδειξε ότι η νοµισµατική ένωση είναι τελικά και πολιτική, οι αποφάσεις που λήφθηκαν τον Οκτώβριο υπερβαίνουν εκείνες που αφορούν µια νοµισµατική ένωση. Η βαθιά σύνδεση των Ευρωπαίων µε τις χώρες τους, τις παραδόσεις και τα έθιµά τους συνεπάγονται µια χαλαρή συνείδηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Όπως όµως δείχνει η κρίση, στην Ευρώπη καµιά χώρα δεν είναι µόνη της στο πρόβληµα. Και το πιο σηµαντικό, οι συνθήκες σήµερα είναι περισσότερο µεγάλης αβεβαιότητας παρά υψηλού κινδύνου. Η διαφορά είναι ότι ενώ στον κίνδυνο µπορούµε να συνδέσουµε τα διαφορετικά ενδεχόµενα µε µια κατανοµή πιθανοτήτων, η αβεβαιότητα συνδέεται µε γεγονότα πρωτοφανή µε τα οποία δεν µπορούµε ή δεν γνωρίζουµε πώς να συνδέσουµε µε πιθανά αποτελέσµατα. Το όραµα του Ζαν Κλοντ Τρισέ για µια Ευρώπη µε κοινό υπουργείο Οικονοµικών, όπου το Συµβούλιο Υπουργών θα έχει τη θέση της Γερουσίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τη θέση της Βουλής σε τοµείς όπου έχει εκχωρηθεί εθνική κυριαρχία, αντανακλά τους προβληµατισµούς για τις αδυναµίες του θεσµικού πλαισίου της ευρωζώνης που ανέδειξε η κρίση. Σε ευρύτερο πλαίσιο, αναφορικά και µε την παγκόσµια οικονοµία, δανειστές και δανειζόµενοι βρίσκονται σε σφικτό εναγκαλισµό. Αν οι χώρες µε µεγάλα εξωτερικά πλεονάσµατα ή µε ανάπτυξη βασισµένη στις εξαγωγές (Γερµανία, Ιαπωνία και Κίνα αντίστοιχα) δεν προχωρήσουν σε µέτρα τόνωσης της εσωτερικής τους ζήτησης

οι παγκόσµιες ισορροπίες θα επανέλθουν δριµύτερες. Η µεγάλη ρευστότητα που δηµιουργούν τα πλεονάσµατα τροφοδοτεί τα ελλείµµατα των άλλων. Και εφόσον τα πλεονάσµατα δεν θα υπήρχαν αν δεν υπήρχαν τα ελλείµµατα (όπως και συναφώς υπερδανεισµένοι στον δηµόσιο ή ιδιωτικό τοµέα αν δεν υπήρχαν δανειστές), όταν συστήνουν µείωση των ελλειµµάτων θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η προσαρµογή θα επηρεάσει όλους. Πχ. αν η Γερµανία θέλει να διατηρήσει τα πλεονάσµατά της στην Ευρώπη, θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι κάποιες χώρες της αναγκαστικά θα είναι ελλειµµατικές µε αυτή. Για να αποκτήσουν πλεονάσµατα οι ελλειµµατικές χώρες, θα πρέπει να πωλούν σε τρίτες χώρες. Πώς µπορεί να γίνει αυτό; Είτε µε αποδυνάµωση του ευρώ (πράγµα απίθανο) ή µε µεγάλη εσωτερική υποτίµηση στις ελλειµµατικές χώρες (οι µεταρρυθµίσεις που αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα θέλουν πολύ χρόνο για να αποδώσουν και αρχικά επιτείνουν την ύφεση). Η µεγάλη ύφεση που θα τη συνοδεύσει θα κλυδωνίσει τις τράπεζες όχι µόνο της συγκεκριµένης χώρας και τα δηµόσια οικονοµικά της αλλά, µε την ισχυρή διασύνδεση τραπεζών –κρατών, και τις τράπεζες της Ευρωζώνης. Η άλλη επιλογή, της ανοχής των ελλειµµάτων στην περιοχή του κοινού νοµίσµατος, προϋποθέτει µεταφορά πόρων από τις πλεονασµατικές στις ελλειµµατικές χώρες. Αυτό γινόταν ως πριν από την κρίση, πχ µε την αγορά των υψηλότερης απόδοσης οµολόγων των χωρών της περιφέρειας από τις ευρωπαϊκές τράπεζες ή µε αγορά άλλων στοιχείων του ενεργητικού. Σήµερα, έχει τη µορφή της µεταφοράς πόρων µε τα δάνεια της τρόικας, κάτι το οποίο απρόθυµα αλλά αναγκαστικά αποδέχτηκαν οι πλεονασµατικές χώρες. Συνεπώς πλεονασµατικές και ελλειµµατικές χώρες βρίσκονται στο ίδιο πλοίο και την ίδια τρικυµία στην Ευρώπη και τον κόσµο. Η ευρωζώνη θα αλλάξει δοµή µέσα από την κρίση, το τέλος της οποίας δεν είναι ακόµη ορατό. Στην πρόσφατη σύνοδο του G20 οι ηγέτες του βασικά αποφάσισαν ότι θα αποφασίσουν για µέτρα στήριξης του EFSF τον ερχόµενο Φεβρουάριο! Συνεπώς η διεύρυνση του πυροβολικού του για την αντιµετώπιση της κρίσης στις αγορές οµολόγων -της Ιταλίας σήµερα λόγω

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

του τεράστιου µεγέθους της και πιθανώς άλλων χωρών αύριο- από το τωρινά 440 δισ. ευρώ παραµένει ακόµη αβέβαιη. Η διαδικασία εξεύρεσης κεφαλαίων είναι σε εξέλιξη και δεν θα είναι εύκολη. Το ∆ΝΤ δανείζει σε χώρες και όχι σε νοµικές οντότητες και επιπλέον δεν έχει ακόµα εισπράξει το αµερικανικό µερίδιο στην αύξηση της συνεισφοράς των µελών του που αποφασίστηκε το 2010, οπότε δεν πρέπει να αναµένεται σηµαντική συνεισφορά από αυτό. Οι µεγάλες αναδυόµενες οικονοµίες, Κίνα κυρίως και Βραζιλία, ακόµη συζητούν για τις εγγυήσεις που θα λάβουν ως αντάλλαγµα της επένδυσής τους σε αυτό, ενώ η Ρωσία δηλώνει ότι η ενίσχυση των 10 δισ. ευρώ

37

θα πραγµατοποιηθεί µέσω της συνεισφοράς της στο ∆ΝΤ. Από αυτή την άποψη τα αποτελέσµατα της συνόδου ήταν πενιχρά. Αν η αποµόχλευση των ευρωπαϊκών τραπεζών οδηγήσει σε µείωση των θέσεών τους στην Ασία (εκτός Ιαπωνίας), τη µόνη ισχυρά αναπτυσσόµενη περιοχή του κόσµου, η κρίση σε µικρότερη ένταση θα γίνει αισθητή και εκεί. Ίσως τότε, οι σύνοδοι του G20 αποκτήσουν και πάλι τη δυναµική του 2008, όταν όλοι συµφώνησαν στην άµεση στήριξη των τραπεζών και της οικονοµίας. Στις επόµενες σελίδες παρουσιάζονται τα µεγάλα θέµατα στην ατζέντα των ηγετών των µεγάλων του κόσµου. 

ΑΝΓΚΕΛΑ ΜΕΡΚΕΛ Τώρα που η ευρωζώνη βρίσκεται σε σηµείο καµπής, θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι και η ίδια συνέβαλε, χωρίς ίσως να το συνειδητοποιεί, στην κλιµάκωση της κρίσης. Σήµερα πρέπει να αποδεχθεί ότι η ευρωζώνη χρειάζεται µεγαλύτερες αλλαγές, διαφορετικά η κρίση θα αγγίξει, αν δεν έχει ήδη αγγίξει, και τη δυναµική οικονοµία της χώρας της. ΠΑΡΑ∆ΕΧΘΗΚΕ ΟΤΙ Η ∆ΙΑΣΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ έχει µικρότερο κόστος για τους φορολογούµενους της από το κόστος της µη διάσωσης. Ωστόσο, η επιµονή της για ανάληψη του κόστους και από τις τράπεζες-πιστωτές (προϊόν της γαλλογερµανικής συµφωνίας της Ντωβίλ το 2010) παρά την αντίθεση της ΕΚΤ, είχε απρόβλεπτες παράλληλες απώλειες. Η ιδέα ότι µαζί µε τους φορολογούµενους το κόστος θα το µοιράζονται οι τράπεζες ενέτεινε την αναταραχή στις αγορές και οδήγησε νοµοτελειακά στη µετάδοση της κρίσης στην Ισπανία, την Ιταλία και µε επόµενο πιθανό «θύµα» το Βέλγιο. Η αρχική επιµονή της γερµανικής πλευράς για µη παρέµβαση της ΕΚΤ και του EFSF στη δευτερογενή αγο-

ρά οµολόγων των χωρών που αντιµετωπίζουν πιέσεις, και η αναγκαστική συγκατάθεση στην περιορισµένη παρέµβαση στη συνέχεια, βασισµένη στην ορθολογική στάση των Γερµανών για τιµωρία όσων δεν ήθελαν ή δεν µπόρεσαν να ακολουθήσουν το γερµανικό µοντέλο, αποδείχθηκε αδιέξοδη. Η δυναµική των αγορών το επόµενο διάστηµα θα δείξει αν πείθονται ότι µια νοµισµατική ένωση µπορεί να λειτουργήσει

38

H ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ Τα µεγάλα θέµατα χωρίς µια κεντρική τράπεζα που συνολικά µπορεί να στηρίζει επαρκώς τα οµόλογα µιας χώρας (δανειστής ύστατης ανάγκης), χωρίς µια κοινή αγορά κρατικών οµολόγων και, τελικά, χωρίς να συνοδεύεται από δηµοσιονοµική ένωση. Μπορεί το πρώτο να αποτελεί ασφαλιστική δικλείδα, ώστε να µην τυπώνεται χρήµα για να καλυφθούν ελλείµµατα, ωστόσο στην κρίση ο περιορισµός αυτός επιδείνωσε το πρόβληµα, οι αγορές το εξέλαβαν ως αδυναµία του συστήµατος µε τα γνωστά επακόλουθα. Καθώς διαπιστώνει ότι πλέον τα CDS στα γερµανικά οµόλογα, είναι µεν εξαιρετικά χαµηλά αλλά διπλάσια από τα αντίστοιχα αµερικανικά, παρά τα προβλήµατα της αµερικανικής οικονοµίας, αναγνωρίζει πλέον ότι η Ευρώπη θα πρέπει να αποµακρυνθεί από τους γερµανικούς δογµατισµούς, προς µια στενότερη οικονοµική επικουρικότητα µε τη µορφή εκχώρησης µεγαλύτερης εθνικής κυριαρχίας σε οικονοµικά θέµατα σε ευρωπαϊκούς θεσµούς. Η προηγούµενη άρνηση της χώρας

της συνέβαλλε στα τωρινά προβλήµατα. Επίσης, θα πρέπει µε το βάρος του ηγέτη, να πείσει τους φορολογούµενούς της ότι η Γερµανία έχει ωφεληθεί από το ευρώ. Η ενιαία αγορά ωφέλησε τη βασισµένη στις εξαγωγές ανάπτυξη της οικονοµίας της, ιδίως προς τις εκτός ευρωζώνης χώρες όπου καταλήγει σχεδόν το 50% των εξαγωγών της. Η σταθερότητα του ευρώ (το εθνικό της νόµισµα θα ήταν πιο ισχυρό µε απουσία του αδύναµου Νότου) προστάτεψε την ανταγωνιστικότητά της. Σχετικά µε τις εξαγωγές, πρέπει να έχει υπόψη της ότι µπορεί το πρόβληµα να έρθει από αλλού: µη έγκαιρη αντιµετώπιση της κρίσης χρέους θα επιδεινώσει τις συνθήκες χρηµατοδότησης των ευρωπαϊκών τραπεζών, οι τελευταίες εξ αυτού του λόγου θα αποσύρουν κεφάλαια από την Ασία, µεταφέροντας την κρίση ρευστότητας στις ασιατικές αγορές που αποτελούν αυξανόµενης σηµασίας προορισµό για τις εξαγωγές της χώρας της. 

ΝΙΚΟΛΑ ΣΑΡΚΟΖΙ Τώρα που οι οίκοι αξιολόγησης «αγγίζουν» τη χώρα του, η πρόκληση για τον Γάλλο πρόεδρο είναι να αναδειχθεί σε µεγαλύτερο ρυθµιστή των ευρωπαϊκών θεµάτων, καθώς πιο προσγειωµένος από τη Γερµανίδα καγκελάριο, αναγνώρισε νωρίτερα τις πιθανές επιπτώσεις από το κούρεµα των ελληνικών οµολόγων.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΣΕ ΣΥΜΠΝΟΙΑ ΠΛΕΟΝ µε τη Γερµαν ίδα καγκε λάριο, προωθεί το γαλλογερµανικό σχέδιο για την οικονοµική διακυβέρνηση στην ευρωζώνη. Και µόνο η αναφορά από έναν οίκο αξιολόγησης ότι βρίσκεται υπό εξέταση η ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας του, αποτελεί πλήγµα για τη χώρα του και τον ισχυρότερο σ την ΕΕ, αλά και πολύ εκτεθειµένο σε κρατικό χρέος -ιδίως της Ιταλίας– τραπεζικό της τοµέα. Με τη δηµοτικότητά του να υποχωρεί, παίρνει µέτρα , αύξηση φόρων και περικοπές δαπανών, συνολικού ύψους 65 δισ. ευρώ για την επόµενη πενταετία «για να προστατεύσει τη χώρα του από τ ις µε γάλε ς δυσ κολίε ς που αν τιµετωπίζουν άλλε ς χώρε ς της ευρωζώνης». Πιο προσγειωµένος α να γ νώ ρισ ε π ολύ νω ρίτ ε ρα τ ις επιπτώσεις σ τις τράπεζ ε ς και τις αγορέ ς κρατικών οµολόγων από το µεγαλύτε ρο κούρεµα του ελληνικού χρέους και τη δυναµική µετάδοσης της κρίσης στην Ιταλία. Βλέπει τη δεύτερη µεγαλύτερη οικονοµία της ευρωζώνης να χάνει σε αν ταγωνισ τικότητα, καθώς το εµπορικό της έλλειµµα φέτος είναι 50% υψηλότερο από πέρυσ ι. Το ισχυρό ευρώ µετέτρεψε την πλεονασµατική Γαλλία σε ελλειµµατική και σε συνδυασµό µε το έλλειµµα του δηµοσίου τοµέα (5% του ΑΕΠ το 2012 έναντι 1,2% της Γερµανίας) τρέχει πίσω από τη Γερµανία. Η πρόκληση, καθώς βαδίζει προς τις εκλογές του 2012, η ανάδειξη της χώρας του σε ρυθµιστή των ευρωπαϊκών θεµάτων, µε βάρος ανάλογο του γερµανικού. 

ΜΑΡΙΟ ΜΟΝΤΙ Η χώρα του έχει υγιέστερα οικονοµικά από τις χώρες που ήδη βρίσκονται στην οµπρέλα του Μηχανισµού Στήριξης. Η πρόκληση που αντιµετωπίζει είναι να συντονίσει τις εφαρµοζόµενες πολιτικές δραστικής λιτότητας που επιβάλλει η ΕΕ και η ΕΚΤ ώστε η 7η µεγαλύτερη οικονοµία του πλανήτη να µην βυθιστεί σε ύφεση ανάλογη της ελληνικής.

39

40

H ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ Τα µεγάλα θέµατα

ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΟ ΘΥΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ κρατικού χρέους στην ευρωζώνη, η κεντροδεξιά κυβέρνησή του Σίλβιο Μπερλουσκόνι κατέρρευσε, καθώς τα CDS των κρατικών οµολόγων της χώρας του είναι ανάλογα χωρών όπως η Αίγυπτος ή ο Λίβανος. Το επόµενο έτος η Ιταλία πρέπει να αναχρηµατοδοτήσει 230 δισ. ευρώ κρατικού χρέους και ήδη οι αποδόσεις των οµολόγων της, δηλαδή το κόστος δανεισµού της προσεγγίζει το απαγορευτικό 7% (επίπεδο που καθιστά µη βιώσιµο το χρέος). Βρίσκεται ουσιαστικά σε προ-µνηµονιακή φάση, καθώς αντιµετωπίζει τις ισχυρές πιέσεις των Ευρωπαίων (βλ. Γερµανών) και της ΕΚΤ για δραστικά µέτρα λιτότητας που θα επιτρέψουν τη µείωση του υψηλού δηµόσιου χρέους της ως αντάλλαγµα για τη στήριξη της αγοράς οµολόγων της. Ωστόσο, το δηµόσιο έλλειµµά της είναι µόλις 4% του ΑΕΠ, ώστε να µην δικαιολογούνται οι επιθέσεις των αγορών αφού το υψηλό δηµόσιο χρέος της µέχρι πριν από την κρίση υποχωρούσε και έχει έστω και µικρά πρωτογενή (εκτός τόκων) πλεονάσµατα. Έκλεισε (;) την πολιτική του σταδιοδροµία (στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας υπήρξε πρωθυπουργός επί 8 έτη) εν µέσω της µεγαλύτερης κρίσης για τη χώρα του, καθώς αποδεικνύεται ότι οι αγορές αποσταθεροποιούν πολύ περισσότερο από τις πολιτικές. Αν αντέξει η Ιταλία, η ευρωζώνη θα αποδειχθεί ισχυρότερη από τις τωρινές εκτιµήσεις. Η πρόκληση για τον διάδοχό του, Μάριο Μόντι, είναι να συντονίσει τις εφαρµοζόµενες πολιτικές δραστικής λιτότητας που επιβάλλει η ΕΕ και η ΕΚΤ ώστε η 7η µεγαλύτερη οικονοµία του πλανήτη να µην βυθιστεί σε ύφεση ανάλογη της ελληνικής, ενώ οι εξελίξεις στη χώρα του αποτελούν τον καταλύτη αναπόφευκτων αλλαγών στο πλαίσιο λειτουργίας της ευρωζώνης. Από τη στιγµή που η κρίση στην Ιταλία βαθαίνει, µόνο η ΕΚΤ (µε εντολή φυσικά των Γερµανών κυρίως) πλέον µπορεί να την ελέγξει, αν σταθεί πίσω από τα οµόλογα της, κάνοντας σαφές ότι αυτό µπορεί να γίνει σε απεριόριστες ποσότητες και όχι διστακτικά και απρόθυµα όπως γίνεται τώρα. Χωρίς αυτό η οποιεσδήποτε δεσµεύσεις για µείωση των ελλειµµάτων είναι ανεπαρκείς για να αποκαταστήσουν την οµαλότητα στις αγορές οµολόγων. 

ΜΠΑΡΑΚ ΟΜΠΑΜΑ: Μπορεί τα κρατικά οµόλογα της χώρας του να αποτελούν ασφαλές καταφύγιο των επενδυτών που δεν πτοούνται από το υψηλό δηµόσιο χρέος της. Ωστόσο, γνωρίζει ότι αυτό που µετρά είναι η πραγµατική οικονοµία και µε νέο πρόγραµµα 450 δις, δολ., το Jobs for Growth, σχεδιάζει να την στηρίξει, όπως και µε τα µηδενικά επιτόκια του δολαρίου. Το τελευταίο, ωστόσο, περικλείει και κινδύνους.

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΣΤΕΝΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ, καθώς γνωρίζει ότι µπορεί εύκολα να επαναληφθεί, σε αντίστροφη ροή, το σκηνικό του 2008, όταν η κρίση µεταφέρθηκε από την Αµερική στην Ευρώπη. Για την Αµερική, η κρίση έδειξε ότι ακόµη και όταν το πρόβληµα ξεκινά από αυτή, όπως η χρηµατοπιστωτική κρίση το 2008, το νόµισµά της διατηρεί την ελκυστικότητά του ως ασφαλές καταφύγιο για τις τοποθετήσεις των πλεονασµάτων των αναδυοµένων οικονοµιών. Ωστόσο, η µεγάλη ρευστότητα που συνεπάγονται µαζί µε την πολιτική ποσοτικής

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

χαλάρωσης, οδηγεί σε υποτίµηση των κινδύνων, χαµηλά ασφάλιστρα και µεγαλύτερη µόχλευση τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και τις άλλες επιχειρήσεις– µε τη στήριξη γνωστών και νέων χρηµατοοικονοµικών καινοτοµιών. Αυτό µπορεί να οδηγήσει σε νέους κινδύνους, του τύπου εκείνων που πυροδότησαν την κρίση του 2008, παράγοντας ιδιαίτερα σηµαντικός σε περιβάλλον στενής διασύνδεσης των αγορών. Από αυτή την άποψη, η µεγαλύτερη ανησυχία είναι ότι τα µηδενικά επιτόκιά του δολαρίου και η µεγάλη ρευστότητα που τροφοδοτεί στην αγορά η κε-

ντρική τράπεζα της χώρας θα οδηγήσουν σε συµπεριφορές ανάλογες εκείνων που οδήγησαν στην κρίση. Με δεδοµέ νη την κυριαρχία του δολαρίου στο παγκόσµιο σύστηµα, η µεγάλη πρόκληση είναι η εφαρµογή των νέων ρυθµίσεων (µεταξύ άλλων απαγόρευση δρασ τηριοτήτων trading µε κεφάλαια της τράπεζας για δικό της λογαριασµό και όρια στις συµµετοχές τους σε hedge funds) για καλύτερη εποπτεία του χρηµατοπισ τωτικού τοµέα, παρά τις αντιδράσεις των τραπεζών. Με υψηλό δηµόσιο χρέος αλλά και αποθεµατικό νόµισµα, δεν αγγίζουν τη χώρα του οι αγορές, οι αποδόσεις των αµερικανικών οµολόγων βρίσκονται σε ιστορικά χαµηλά. Ωστόσο, η οικονοµία της χώρας του, µε ¼ του παγκόσµιου αεπ έχει προβλήµατα. Η ανεργία διατηρείται στο 10%, η κρίση στην αγορά κατοικιών δεν υποχωρεί και στο περιβάλλον αυτό µένει να αποδειχθεί αν ο συνδυασµός χαλαρής νοµισµατικής πολιτικής µε περιοριστική δηµοσιονοµική -για τη µείωση του δηµοσίου χρέους και των οµοσπονδιακών ελλειµµάτων- µπορεί να αναχαιτίσει την επιβράδυνση της οικονοµίας της χώρας του. Γνωρίζει ότι µπορεί η αγορά αµερικανικών οµολόγων να αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για τους επενδυτές (µιας και δεν υπάρχει άλλη µεγαλύτερη και µε µεγάλη ρευστότητα, ευκαιρία που έχει χάσει η ευρωζώνη µε τις αντιθέσεις για το ευρωοµόλογο), αλλά υπάρχουν και όρια, γι’ αυτό και στόχος του είναι η µείωση του δηµοσίου χρέους. Με την πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης εκτός από την τόνωση της οικονοµίας, «απάντησε» στην άρνηση της Κίνας να επιτρέψει µεγαλύτερη ανατίµηση του νοµίσµατός της στη λογική «αποδυναµώνουµε το δολάριο ταχύτερα από ότι µπορεί να µας ακολουθήσει το (συνδεδεµένο µε το δολάριο) γουάν». 

41

42

H ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΩΝ ΗΓΕΤΩΝ Τα µεγάλα θέµατα

πρόεδρος της παγκόσµιας τράπεζας, Robert Zοelick, το µοντέλο ανάπτυξης βασισµένο µόνο στις εξαγωγές και τις επενδύσεις δεν θα οδηγήσει µεσοπρόθεσµα σε συνεχή άνοδο την Κίνα, µε κίνδυνο να πέσει στην παγίδα του «µέσου εισοδήµατος», όταν το εµπόδιο στην περαιτέρω ανάπτυξη θα είναι η χαµηλή εισοδηµατική θέση µεγάλων στρωµάτων του πληθυσµού, καθώς η ανισότητα µεταξύ αστικού και του πολύ µεγαλύτερου αγροτικού πληθυσµού αυξάνεται. Για τον Κινέζο πρόεδρο, η πρόκληση είναι η µετάβαση στο νέο µοντέλο και η υιοθέτηση των µεταρρυθµίσεων που απαιτούνται. Η χώρα του είναι ο µεγαλύτερος εξαγωγέας κεφαλαίων του κόσµου, µε 20% των συνολικών και από αυτή την άποψη, οι εξελίξεις σε αυτή, όπως µεταφέρονται µέσα από τα κανάλια του χρήµατος, θα επηρεάσουν την παγκόσµια οικονοµία. Για την Κίνα, που υπερασπίζεται τη χαµηλή ισοτιµία του νοµίσµατός της, ο στόχος προστασίας των εξαγωγών ίσως αυτοαναιρείται. Μια απότοµη διόρθωση των παγκόσµιων ανισορροπιών (τα εµπορικά της πλεονάσµατα αντιστοιχίζονται µε τα αµερικανικά κυρίως ελλείµµατα), καθώς τα ελλείµµατα των ανεπτυγµένων χωρών

H U J I N TA O

O ΚΙΝΕΖΟΣ ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ ΒΛΕΠΕΙ ΤΗ ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΝΑ ΑΝΕΡΧΕΤΑΙ στη θέση της δεύτερης µεγαλύτερης οικονοµίας του πλανήτη, να προβλέπεται ότι σε διάστηµα πενταετίας θα έχει ξεπεράσει σε µέγεθος σε ισοτιµίες αγοραστικής δύναµης την οικονοµία της ευρωζώνης και να είναι ο µεγαλύτερος προµηθευτής των ΗΠΑ και της ΕΕ. Στις αµερικανικές κυρίως πιέσεις για να επιτρέψει µεγαλύτερη άνοδο του νοµίσµατος της χώρας του, απαντά ότι αυτό θα έπληττε όχι µόνο τις εξαγωγές και την ανάπτυξή της, αλλά τελικά την ανάπτυξη των ανεπτυγµένων και όχι µόνο οικονοµιών τις οποίες στηρίζει µε τη ζήτησή της. Ωστόσο, στη λογική αυτή υπάρχει και αντίλογος. Το ισχυρότερο νόµισµα θα αύξανε την αγοραστική δύναµη των ασθενέστερων οµάδων, που αποτελούν και την πλειοψηφία του πληθυσµού της, εκτονώνοντας τις πληθωριστικές πιέσεις ιδίως στα τρόφιµα όπου οι τιµές τρέχουν µε ρυθµό 13%, σε µια αναδιάταξη ισορροπιών προς ανάπτυξη που βασίζεται περισσότερο στην εγχώρια ζήτηση. Όπως τόνισε πρόσφατα, ο

Η δυναµική οικονοµία της χώρας του προς το παρόν εµπνέει εµπιστοσύνη. Ωστόσο, στην ατζέντα του είναι η αλλαγή του µοντέλου που µέχρι στιγµής εχει οδηγήσει σε επιτυχίες. Αν δεν πετύχει τη µερική στήριξη της ανάπτυξης και από την εγχώρια ζήτηση, η χώρα του θα εγκλωβιστεί στην παγίδα του «µεσαίου εισοδήµατος» που θέτει όρια στη µελλοντική ανοδική της πορεία.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

µπορεί να αποδειχθούν µη διατηρίσιµα αν οι αυξανόµενες εξαγωγές της καταφέρουν µεγαλύτερο πλήγµα στον παραγωγικό ιστό των οικονοµιών τους, θα πλήξει την παραγωγική της µηχανή. Αν οι δυτικές οικονοµίες βυθι-

43

στούν σε ύφεση, ο µεγαλύτερος κίνδυνος σήµερα για την Κίνα µαζί µε την πιθανότητα απότοµης διόρθωσης στις τιµές των ακινήτων, οι εξαγωγές της θα περιορισθούν αναδεικνύοντας τις αδυναµίες του µοντέλου ανάπτυξής της.

ΓΙΟΣΙΧΙΚΟ ΝΟΝΤΑ ∆ιαπιστώνει ότι η ασφάλεια του επενδυτικού καταφυγίου που προσφέρει το γεν, έχει παράπλευρες απώλειες. Καθώς βλέπει το νόµισµα της χώρας του να ανατιµάται και τις εξαγωγές να επιβραδύνουν ενώ οι οικονόµοι Ιάπωνες είναι φειδωλοί στις δαπάνες τους στο εσωτερικό, στο οπλοστάσιό του έχει την τράπεζα της Ιαπωνίας που ενισχύει τη ρευστότητα της οικονοµίας.

O ΙΑΠΩΝΑΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΒΛΕΠΕΙ το νόµισµα της χώρας του να ανατιµάται και τις παρεµβάσεις του υπουργείου Οικονοµικών στην αγορά συναλλάγµατος να µην φέρνουν αποτέλεσµα. Το τίµηµα της επιτυχίας είναι υψηλό. Παρά την κακή δηµοσιονοµική «υγεία» της χώρας του, µε δηµόσιο έλλειµµα 10% του αεπ και δηµόσιο χρέος 200%, το γεν αποτελεί ασφαλές καταφύγιο των επενδυτών, µαζί µε το ελβετικό φράγκο, τα γερµανικά και τα αµερικανικά κρατικά οµόλογα και τον χρυσό. Γιατί συµβαίνει αυτό; Τα µεγάλα εµπορικά της πλεονάσµατα τροφοδότησαν τη µεγάλη ισχύ της 3ης µεγαλύτερης οικονοµίας του κόσµου. Είναι ο δεύτερος µεγαλύτερος πιστωτής του κόσµου µετά την Κίνα µε 12% των συνολικών εξαγωγών κεφαλαίων παγκοσµίως. Κάθε χρόνο η καθαρή επενδυτική της θέση –το καθαρό αποτέλεσµα των λογαριασµών άµεσων επενδύσεων, επενδύσεων χαρτοφυλακίου, δανείων και συναλλαγµατικών διαθεσίµων- είναι πλεονασµατική, οι καθαρές απαιτήσεις της από το εξωτερικό φθάνουν στο µισό σχεδόν (53%) του αεπ της! Ευλόγως λοιπόν τα δηµοσιονοµικά της µεγέθη ουδόλως ανησυχούν τις αγορές. Ωστόσο, αυτό

δεν ισχύει και για τον κ. Νόντα. Οι εξαγωγές ως ποσοστό του αεπ υποχωρούν, και για µια οικονοµία της οποίας η ανάπτυξη βασίζεται στις εξαγωγές, µιας και οι Ιάπωνες δύσκολα πείθονται να δαπανήσουν περισσότερα στο εσωτερικό, αυτό αποτελεί σήµα κινδύνου. Το γεν έχει ανατιµηθεί κατά 9% το 2011 έναντι του δολαρίου, µετά από άνοδο 6% το 2010, επιφέροντας πλήγµα στην ανταγωνιστικότητα των ιαπωνικών προϊόντων. Γνωρίζει ότι η εξωστρέφεια είναι το χαρακτηριστικό των Ιαπώνων και στηρίζει τις επιχειρήσεις µε ελκυστικά δάνεια για να εκµεταλλευτούν την υψηλή ισοτιµία του γεν και να επενδύσουν στο εξωτερικό (αντί να µεταναστεύσουν σε φθηνότερες χώρες) και επιδοτεί συγχρόνως επενδύσεις στο εσωτερικό. Στα θετικά το γεγονός ότι ποσοστό µεγαλύτερο του 60% των εξαγωγών της χώρας του κατευθύνεται στην αναπτυσσόµενη Ασία, και ότι οι εξαγωγές της αυξάνονται ταχύτερα από ότι το παγκόσµιο εµπόριο. Ωστόσο, διαπιστώνει ότι η ασφάλεια του επενδυτικού καταφυγίου µπορεί να έχει σηµαντικές παράπλευρες απώλειες, ιδίως αν η ανάπτυξη στην αναδυόµενη Ασία επιβραδύνει. 

44

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ Η Ελλάδα της επόµενης µέρας

Ελεύθεροι(;)

ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ ΑΠO ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡIΔΗ

∆υο είναι σήµερα τα βασικά πολιτικά ερωτήµατα, η απάντηση των οποίων θα καθορίσει το µέλλον της χώρας και των Ελλήνων. Το πρώτο αφορά στο πώς θα επιτευχθεί η ανασύσταση της παραγωγικής βάσης της χώρας. Και το δεύτερο, στο πώς θα διατηρηθεί η κοινωνική ειρήνη και σταθερότητα. Σήµερα ο Έλληνας αισθάνεται ότι ζει µία κατάσταση πολιορκίας. Αλλά και η ανασύνταξη της χώρας, που θα πρέπει να στηριχθεί σε ένα νέο παραγωγικό µοντέλο, προς το παρόν δεν φαίνεται να µπορεί να προκύψει από ελευθερία κινήσεών του. Αντίθετα, προς το παρόν φαίνεται ότι η βούληση των δανειστών θα καθορίσει τι θα παράγεται στην Ελλάδα και σε ποιους θα επιµερίζεται ο παραγόµενος πλούτος, ώστε να διατηρείται, έστω και οριακά, η κοινωνική συνοχή. Το κατά πόσο η ελληνική κοινωνία αποδέχεται τα παραπάνω, µένει να φανεί.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2011

Τ

ο γιατί η Ελλάδα έφτασε να φλερτάρει με την πτώχευση είναι κάτι που εξαντλείται στον δημόσιο διάλογο. Ο καθένας έχει να παρουσιάσει τουλάχιστον μια εκδοχή! Τουλάχιστον. Διότι οι εκδοχές πληθαίνουν και μεταλλάσσονται, όταν εμπλουτίζονται με «νέα στοιχεία», με νέες εικασίες, με νέες θεωρίες (ενίοτε και) συνωμοσίας. Θα ήταν εύκολο λοιπόν για κάποιον να απαριθμήσει κάποιες απ’ αυτές. Ακόμα πιο εύκολο να καταθέσει και τη δική του εκδοχή. Αλλά πόση σημασία έχει πια μια τέτοια διαδικασία; Τόση, ώστε να γίνει δυνατή η απά-

ντηση σε ένα σημαντικότερο και πιο ουσιώδες ερώτημα, το οποίο όμως, παραδόξως, ελάχιστα τίθεται στον δημόσιο διάλογο. Πώς θα εξέλθουμε από την κατάσταση που έχουμε περιέλθει; Εδώ, τα πράγματα δυσκολεύουν. Περιπλέκονται. Πάντως, όπως συμβαίνει πάντα μετά από κάθε καταστροφή ή τραγωδία, η επιστροφή σε βασικές αρχές και αξίες είναι περίπου αυτονόητη. Εξίσου αναπόφευκτος ένας προσωπικός ή εθνικός απολογισμός – μια διαδικασία αυτογνωσίας, αυτοελέγχου και αυτοπροσδιορισμού. Σε αυτή την περίπτωση κρίσιμο ρόλο έχουν τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται. Λίγο το ένστικτο και η εμπειρία, λίγο η

45

46

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ Η Ελλάδα της επόµενης µέρας

ιστορική γνώση, λίγο η οικονομική και κοινωνική θεωρία, το συμπέρασμα θα βγει. Αρκεί να έχει τεθεί το ερώτημα. Και το ερώτημα τίθεται επιτακτικά, όσο οι πολίτες συνειδητοποιούν τη νέα κατάσταση που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα επόμενα χρόνια. Και που μάλλον δεν θα μοιάζει σε τίποτα από όσα μέχρι τώρα γνωρίζαμε.

ο ΔΡομοσ χΩΡισ εΠισΤΡοΦη Ανατρέχοντας στις βασικές αρχές της οικονομικής θεωρίας θα βρει κανείς το γνωστό περί των κύκλων που κάνει η οικονομία. Είναι σαφές πως ο «ενάρετος κύκλος» έκλεισε. Ο κύκλος της ύφεσης ακολουθεί, περίπου νομοτελειακά. Όπως συμβαίνει και στη φύση, ως μια διαδικασία κάθαρσης και αναγέννησης. Είναι το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα. Κι εδώ χρειάζονται νέες απαντήσεις. Δυο είναι σήμερα τα βασικά πολιτικά ερωτήματα, η απάντηση των οποίων θα καθορίσει το μέλλον της χώρας και των Ελλήνων. Το πρώτο αφορά στο πώς θα επιτευχθεί – αν επιτευχθεί – η ανασύσταση της παραγωγικής βάσης της χώρας. Και το δεύτερο στο πώς θα διατηρηθεί – αν διατηρηθεί – η κοινωνική ειρήνη και σταθερότητα. Οι αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας αποκαλύπτονται σήμερα και λαμβάνουν τεράστιες διαστάσεις, υπό το φως μιας νέας πραγματικότητας που επιβλήθηκε στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα τα τελευταία χρόνια. Από τη στιγμή που τα δημοσιονομικά των κρατών έγιναν «στοίχημα» των διεθνών κερδοσκόπων. Από τη στιγμή που η «παγκοσμιοποίηση» επέβαλε την άρση των εμποδίων στη κίνηση του κεφαλαίου, νομιμοποιώντας το ανεξέλεγκτο κέρδος, ήταν ζήτημα χρόνου η Ελλάδα να βρεθεί εκτεθειμένη και ανέτοιμη στο κέντρο του τυφώνα, καθώς τα χρόνια της ένταξής της στην ΕΕ, όχι μόνο δεν κατάφερε να ενισχύσει και θωρακίσει τον παραγωγικό της ιστό, αλλά κατάφερε να διαλύσει και εκείνον τον υποτυπώδη που διέθετε. Το γιατί συνέβη αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Για την οικονομία της συζήτησης αξίζει να συγκρατήσουμε δυο βασικούς. Ο πρώτος αφορά στο θεσμικό οικοδόμημα της ΕΕ. Ο δεύτερος στη διαχρονικά πελατειακή αντίληψη του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Ξεκινώντας από τον πρώτο, θα έλεγε κανείς ότι η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, το 1981, σηματοδότησε την απαρχή της σταδιακής αποδόμησης της παραγωγικής βάσης της χώρας – κατά άλλους της αναπροσαρμογής της. Πάντως, η αλήθεια είναι πως τότε άρχισε να διαφαίνεται μια στροφή της ελληνικής οικονομίας προς την παροχή υπηρεσιών, παρά προς την παραγωγή αγαθών – αγροτικών ή βιομηχανικών. Αυτό συνέβη καθώς, η οικονομική ελίτ της Ευρώπης διείδε την προοπτική εξασφάλισης φθηνών αγροτικών προϊόντων (με την έννοια του χαμηλού κόστους παραγωγής – φθηνή ενέργεια και εργατικά χέρια) από τις χώρες του Τρίτου Κόσμου μέσα από μια διαδικασία επαν-αποι-

κιοκρατίας, καθώς και βιομηχανικών προϊόντων τεχνολογίας αιχμής, κατ’ αποκλειστικότητα από τις πλούσιες χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά. Προφανώς, η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να συμμετάσχει σε αυτό τον καταμερισμό …εργασίας. Ο μικρός κλήρος καθιστούσε απαγορευτικές τις εκτατικές καλλιέργειες. Ενώ, η εντατικοποίηση της βιομηχανικής παραγωγής (αποκλειστικό προνόμιο των χωρών του Βορρά) θα διατάρασσε το φυσικό τοπίο, αναιρώντας τις προοπτικές της χώρας να μετατραπεί σε πρώτης τάξεως τουριστικό προορισμό. Εξάλλου, η Ελλάδα είχε και άλλα, προς εκμετάλλευση, φυσικά αγαθά. Ήλιο, αέρα και ορυκτό πλούτο που σε βάθος χρόνου θα

Το ερώτηµα σήµερα είναι το πώς, στο µέλλον, η Ελλάδα θα ξαναγίνει παραγωγική και αν θα είναι οι Έλληνες που θα επιλέξουν τον τρόπο, ώστε αρχικά να καταναλώνει όσα παράγει, για να µην έχει ελλείµµατα, και δευτερευόντως να εξάγει, για να δηµιουργεί πλεονάσµατα.

αξιοποιούνταν για την παραγωγή ενέργειας όταν το πετρέλαιο μοιραία θα ακρίβαινε. Αναπόφευκτα το σταδιακό κλείσιμο βιομηχανιών και βιοτεχνιών καθώς και η σταδιακή εγκατάλειψη της υπαίθρου, οδηγούσε πολλούς Έλληνες εκτός αγοράς εργασίας. Στο μεταβατικό αυτό στάδιο έπρεπε να εξευρεθεί ένας τρόπος που θα εξασφάλιζε την κοινωνική συνοχή και ειρήνη. Αυτό θα γινόταν με χρήμα και προσφορά εργασίας. Το χρήμα ήρθε από την Ευρώπη με τη μορφή προγραμμάτων που θα βοηθούσαν την αλλαγή προσανατολισμού της ελληνικής οικονομίας και η προσφορά εργασίας έγινε από το κράτος υπό τη μορφή «κοινωνικής πολιτικής» μέσω αθρόων προσλήψεων στο δημόσιο που διόγκωσαν το κράτος και δημιούργησαν το σημερινό τέρας. Και τις δυο διαδικασίες ήλεγχε και επόπτευε η πολιτική τάξη, η οποία κατά αυτόν τον τρόπο δι-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2011

αιώνισε και εδραίωσε την εξουσία της. Το κοινοτικό χρήμα περνούσε και ελεγχόταν από τα δυο κόμματα εξουσίας και μοιραζόταν με κομματικά κριτήρια στους «ημετέρους», την ώρα που η προσφορά εργασίας (στο δημόσιο κατά κανόνα) γινόταν με την αντιπαροχή της ψήφου. Στον αντίποδα ο ιδιωτικός τομέας δραστηριοποιήθηκε στις κατασκευές. Μια νέα τάξη μεγαλοεπιχειρηματιών δημιουργήθηκε για να ικανοποιήσει την ανάγκη σε μεγάλα έργα υποδομής, αξιοποιώντας ένα σημαντικό μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων, την ίδια στιγμή που εισέβαλε στο χώρο των ΜΜΕ υποστηρίζοντας τις πολιτικές αποφάσεις. Στο ίδιο πλαίσιο η μεσαία επιχειρηματικότητα δρα-

στηριοποιήθηκε στον τομέα της οικοδομής και της κατανάλωσης, η οποία γνώρισε έξαρση, εκμεταλλευόμενη το διαχρονικό στερεότυπο του Έλληνα για τη μικρο-ιδιοκτησία (το δικό μου κεραμίδι) και μιας νεόφερτης αντίληψης που εντέχνως καλλιέργησε ο επίσης νεόφερτος Τύπος του life style περί του «καταναλώνω άρα υπάρχω». Συνεπώς, το «μοιραίο» ήταν αναμενόμενο να προκύψει σε μια οικονομία που στήριζε την «ανάπτυξή» της στη φούσκα των ακινήτων και της κατανάλωσης, παραμελώντας το βασικό κανόνα «καταναλώνω όσα παράγω». Κι η Ελλάδα έφτασε να μην παράγει σχεδόν τίποτα.

Το μεγαλο στοιχημα Το ερώτημα λοιπόν σήμερα είναι το πώς στο μέλλον η Ελλάδα θα ξαναγίνει παραγωγική, (και αν θα είναι οι Έλληνες που θα επιλέξουν τον τρόπο…), ώστε αρχικά να καταναλώνει όσα παράγει (για να μην έχει ελλείμματα) και δευτερευόντως να εξάγει όσα της περισσεύουν (για να δημιουργεί πλεονάσματα). Πρόκειται για απλούς κανόνες της αγοράς και της λογικής, αλλά και για τον «στόχο της ανταγωνιστικότητας» που σήμερα όλοι επικαλούνται. Το ζήτημα όμως είναι τα μέσα προς την επίτευξη του στόχου. Πίσω στις βασικές θεωρίες της οικονομίας και της κοινωνιολογίας δηλαδή, και στο ποιος κατέχει τα μέσα παραγωγής και με ποιο τρόπο επιμερίζ ει τον παραγόμενο πλούτου, ώ σ τ ε να διατ η ρε ίται η κοινωνική συνοχή. Μ ε τ ην Ε λ λ ά δ α σ τ ο «πυρήνα της Ευρωζώνης» (και το ασφυκτικό θεσμικό πλαίσ ιο που συνεπάγεται η παραμονή της) και με την Τρ ό ι κα ν α γ ν ω ρ ί ζ ε ι και ελέγχει τα πάντα, («καθεσ τώς δημοσιονομικής κατοχής» το χαρακτήρισε ο Ευάγγελος Βενιζέλος) είναι λογ ικό οι κατ ευ θύνσεις της πολιτικής να παραμέ νουν επιλογή των ξένων δανεισ τών μας. Όπως, επίσης λογ ικά, σ τη διακριτ ική τους ευχέρεια θα είναι και το τι θα παράγεται στην Ελλάδα, σε ποιο ποσοστό και σε ποιους θα επιμερίζεται ο παραγόμενος πλούτος, ώστε να διατηρείται έστω και οριακά η κοινωνική συνοχή. Το κατά πόσο η ελληνική κοινωνία και η εγχώρια επιχειρηματική ελίτ αποδέχονται νομοτελειακά ή περίπου μοιρολατρικά την παραπάνω …περιγραφή, μένει να φανεί στο άμεσο μέλλον. Και είναι αυτό που θα κρίνει αν και κατά πόσο η ανασύσταση της παραγωγικής βάσης θα γίνει στη βάση ενός σχεδίου που από κοινού θα σχεδιάσει η ελληνική πολιτική και επιχειρηματική ελίτ, θα το εγκρίνει η ελληνική κοινωνία και θα το υλοποιήσουν όλοι μαζί, «προς όφελος της πατρίδας και των παιδιών μας» – όπως ορισμένοι επικαλούνται τελευταία…

47

48

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ Η κατανομή του πλούτου

ο κΑπιτΑλισΜOσ & η ΑνΑΖΉτηση τησ ηΘικΉσ Ο επιφανέστερος των εν ενεργεία οικονομολόγων κατά την «ψηφοφορία» μεταξύ των οικονομολόγων του Economist, ο καθηγητής Raghuram Rayan του πανεπιστημίου του Σικάγου προβάλλει μια ενδιαφέρουσα άποψη στο βιβλίο του «Fault Lines». Η αυξανόμενη ανισότητα ενεργοποίησε τα ανακλαστικά των κυβερνήσεων. Όμως μια λανθασμένη θεραπεία προκάλεσε ή ας πούμε προήγαγε τη χρηματοπιστωτική κρίση. Ο Rayan αποφαίνεται… «η αυξημένη ανισότητα, ακριβέστερα η πολιτική απάντηση σε αυτήν συνέδραμε στην εμφάνιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης {…}

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

οταν οι μηχανισμοι του χρηματος

ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΚΡΙΣΗ & Oχι ανAπτυξη ΑπΟ τον ΑντΩνη ΛιβιΕρατο

Η τεχνοκρατική «διάνοια» των σύγχρονων οικονομολόγων, η αξιολογική και με ηθικές παραμέτρους «διάνοια» των προκατόχων τους στην απόδοση και «διαχείριση» της οικονομικής επιστήμης, ο καπιταλισμός ως σύστημα χωρίς ισορροπία στην κατανομή του πλούτου και η παράμετρος που δεν «υπολογίζεται» όσο πρέπει: η μεγάλη μάζα ανά τον πλανήτη που βιώνει την ανισότητα να αυξάνεται μέρα με τη μέρα. Γιατί ίσως τελικά, ο παράδεισος της οικονομικής ισορροπίας δεν ανοίγει με αντικλείδι. Ανοίγει με το πνεύμα της υπέρβασης που προασπίζεται μία περισσότερο ισότιμη κατανομή του πλούτου στον κόσμο.

49

50

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ Η κατανομή του πλούτου

Ε «

κείνο που δεν άλλαξε είναι το βασικό ζήτημα: πώς θα αναβαθμίσουμε τις υλικές συνθήκες έτσι ώσ τε να προσεγγίσουμε οποιαδήποτε άλλη προσδοκία επιθυμούμε να κατακτήσουμε. Καθώς εισερχόμαστε σε μια εποχή αυξανόμενης ανισότητας και μετακίνησης ισχύος, οι οποίες προοιων ίζον ται εξίσου ανατ ρεπτικέ ς όπως εκείνες της Βιομηχανικής Επανάστασης, είναι προφανές ότι ένα δυνατό οικονομικό μυαλό είναι περισσότερο αναγκαίο από ποτέ άλλοτε». Οι παραπάνω γραμμές είναι το συμπέρασμα της βιβλιοκριτικής ενός, όπως φαίνεται, εντυπωσιακού βιβλίου, απογραφής των απόψεων των πλέον προβεβλημένων προσωπικοτήτων της οικονομικής ιστορίας. Το πόνημα φέρει τίτλο: «Grand pursuit: the story of economic genius», συγγραφέας η Sylvia Nassar, και φαίνεται ότι απεικονίζει τη σημερινή παρακμή της οικονομικής επιστήμης. Τα σχετικά Nobel είναι δεκάδες και παράγονται ανελλιπώς κάθε χρόνο, ένα ή δύο ή και τρία και οι οικονομολόγοι δεκάδες εκατομμύρια, όμως η κριτικός και οικονομολόγος, Rana Foroohar, «δεν βλέπει φως», το ίδιο δε εκατοντάδες εκατομμύρια πολιτών. Κατά τον γράφοντα, ο λόγος είναι απλός. Βαθμιαία η οικονομική επιστήμη, όσο είναι επιστήμη, μετακινήθηκε από τις ανθρωπιστικές επιστήμες στις θετικές, σε μια προσπάθεια αξιοποίησης των μεθόδων των τελευταίων και των εργαλείων εφαρμογής τους, κυρίως των μαθηματικών. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κείμενο της κας Foroohar στερείται της παρουσίας φιλοσοφικής υποδομής και ηθικής διάστασης. Οι έννοιες επίσης του καλού και του κακού απουσιάζουν εντελώς. Όμως οι σημαδιακοί στοχαστές της οικονομικής θεωρίας, είτε ο Ανταμ Σμιθ είτε ο Κάρολος Μαρξ και πιο πίσω ο Καλβίνος, αλλά και ο Keynes ήταν φιλοσοφημένοι ερευνητές στην προσπάθεια να προσεγγίσουν το θέμα της λειτουργίας των οικονομικών σχέσεων. Οι έννοιες του σωστού, του καλού και του κακού διαχέονται στη σκέψη τους. Και εκείνο που επιχειρούν και οι τέσσερις είναι όχι μόνον η ανίχνευση αλλά και η ποδηγέτηση του «Ανθρώπου της Οικονομίας». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αριθμός οικονομολόγων νοιώθουν την ανάγκη προσφυγής στα ηθικά κριτήρια. Τριακόσιοι από τους συνέδρους της ετήσιας συγκέντρωσης της American Economic League ζήτησαν, γραπτώς, σχετική συζήτηση και την παρέμβαση της οργάνωσής τους για την επαναφορά της ηθικής τάξης στο επάγγελμα. Ο μακαρίτης Friedman, καθηγητής της ουδέτερης ηθικά Οικονομίας και στην ουσία ο θεωρητικός του τερατώδους χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, με τις θεωρίες του ότι μόνο καθήκον των επιχειρήσεων είναι το

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Η οικονομική κρίση διευρύνει την ανισότητα μεταξύ των ανώτερων εισοδηματικά τάξεων και των μικρομεσαίων ή και κατώτερων, σε σημείο κόκκινου συναγερμού. κέρδος, μπορεί να διατηρεί ακόμη την αίγλη του μεταξύ των όρνεων της αγοράς όμως αμφισβητείται ευρέως για μεγάλο μέρος από τις φανατικές απόψεις του.

Ανασυροντας την ανισοτητα από το χρονοντουλαπο των καιρων Τον τελευταίο καιρό οι αήθεις οικονομικές δραστηριότητες, ανασύρουν από το σκοτάδι το τέρας της ανισότητας σε σημείο που σημαντικοί παράγοντες όπως ο μεγαλοεπενδυτής Γουώρεν Μπάφετ, ο πρόεδρος της Κίνας Ζιντάο, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κάμερον, ο πρώην επικεφαλής του ΔΝΤ Στρος-Καν, ηχηρά και δημόσια προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή των εχόντων και ιθυνόντων στους κινδύνους που εγκυμονεί η συνεχώς διευρυνόμενη ανισότητα. Η ανισότητα είναι ένα πρόβλημα παλιό και ιστορικά σημαντικό. Όμως με το που ξεκινάει να στοχάζεται κανείς σκοντάφτει, όπως συμβαίνει συνήθως, στους ορισμούς. Τι σημαίνει ανισότητα; Ως προς τι; Και μεταξύ ποίων; Περίπλοκα ερωτήματα, αλλά ας αρχίσουμε από τα απλά και προφανή. Κατ’ αρχήν λοιπόν γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι δεν γεννώνται ίσοι βιολογικά. Υπάρχουν π.χ. υψίκορμοι και κοντούληδες, έξυπνοι και λιγότερο έξυπνοι. Γνωρίζουμε ακόμη ότι δεν μεταβάλλονται σε σχέση με τα πρότυπα κάθε εποχής, το πολύ-πολύ μεταβάλλονται επιφανειακά και διορθωτικά. Πέρα από τη βιολογική ανισότητα μεταξύ ατόμων, υπάρχει και η γεωπολιτική ανισότητα. Οι λαοί που κατοικούν την εύκρατη ζώνη π.χ. την Μεσόγειο είναι άνισα προικισμένοι, απέναντι στους λαούς π.χ. της στέπας, έχοντας εξασφαλισμένη μια ποιότητα ζωής και μόνο από τα δώρα της φύσης. Αυτές οι δυο, ας πούμε φυσικές, ανισότητες εύκολα μπόρεσαν να χρησι-

51

52

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟI & ΤAΣΕΙΣ Η κατανομή του πλούτου

μοποιηθούν σε Δαρβινικού τύπου πολιτικές χειραγώγησης του εύπλαστου υποστρώματος, είτε ανθρώπων μειωμένης πολιτισμικής εμπειρίας είτε σε περιόδους κοινωνικής αταξίας. Στην τελευταία περίπτωση (ναζισμός, χυδαίος ή μη αντισημιτισμός, ρατσισμός…) κατά κανόνα επιτρέπουν συσπειρώσεις στις τάξεις των πολιτών κατωτέρων εισοδημάτων, οι οποίες και συνήθως υφίστανται τις επιπτώσεις των κρίσεων και της αταξίας εν γένει. Αμφότερες, βιολογική και γεωπολιτική ανισότητα, είναι οι πρώτοι κίνδυνοι. Τον τελευταίο καιρό η οικονομική κρίση διευρύνει την ανισότητα μεταξύ των ανωτέρων εισοδηματικά τάξεων και των μικρομεσαίων ή και κατώτερων, σε σημείο κόκκινου συναγερμού. Έτσι η πλευρά της ανισότητας που προβάλλεται ανησυχητικά είναι η ανισοκατανομή του πλούτου. Ττις τελευταίες δεκαετίες, άσχετα με το γεγονός ότι η συμμετοχή των πολιτών στην απόλαυση αγαθών ποτέ δεν ήταν δίκαιη ή αρμονική, άπαντες ακόμη και η κατώτατη εισοδηματικά τάξη, χρόνο με τον χρόνο γευόταν κάποιο μερτικό από την αυξανόμενη εθνική ευημερία των Δυτικών κυρίως κοινωνιών. Και η κατώτατη τάξη απολάμβανε τον ελεύθερο χρόνο της, υπερέχοντας, έστω και μόνον κατά τούτο, σε κάτι πολύτιμο, απέναντι στους πλούσιους και πλουσιότατους (…. Μαριδάκι, χταποδάκι και κρασάκι στο μικρό τραπέζι της παραλίας παρέα με φίλους …) Ας σημειωθεί λοιπόν ότι στη συνέχεια του κειμένου όταν γράφουμε τη λέξη ανισότητα, εννοούμε την οικονομική. Στις 22/1/2011 ο Economist δημοσιεύει με τον μάλλον παραπλανητικό τίτλο: «A special report on global leaders» μια μελέτη σχετική με την αναδυόμενη ανισότητα. Πράγματι … « οι κοινωνίες είχαν πάντα ελίτ» … ακόμη και όταν «μεταμφίεζαν» τις ελιτ σε νομενκλατούρα. Αυτές εγκαθίστανται ή με τη βία ή κληρονομικά. Στην Κίνα το κόμμα κρατάει την ευθύνη της ρύθμισης, είτε με το σύστημα hukοu (αδειών διαμονής που χωρίζουν τους πολίτες σε αστικό και φτωχό αγροτικό πληθυσμό) είτε ακόμη και θανατώνοντας τους παρεκτρεπόμενους. Στις ΗΠΑ η κληρονομικότητα παράγει και πολιτικούς, ακόμη και προέδρους. Π.χ. η δυνατότητα παροχής καλύτερης ανατροφής και ακόμη καλύτερων σπουδών δημιουργεί μια κληρονομική κοινωνική ελίτ. Πόσα μέλη έχει σήμερα η elite των πλουσίων; Με μια πρώτη εκτίμηση, με κριτήριο την περιουσία, οι εκατομμυριούχοι παγκοσμίως είναι γύρω στα δέκα εκατομμύρια. Κατά την απογραφή της Credit Suisse, οι εκατομμυριούχοι είναι παγκοσμίως 24,2 εκατομμύρια, το 0,5% των ενηλίκων του πλανήτη και ελέγχουν πάνω από 69,2 τρισεκατομμύρια δολάρια, δηλ. περίπου το 1/3 του πλούτου του πλανήτη. Το 41% από αυτούς κατοικεί στις ΗΠΑ, το 10% στην Ιαπωνία και το 3% στην Κίνα. Τέλος, το πόνημα του Economist αναφέρει ότι το 1% των κατοίκων του πλανήτη ελέγχει το 43% του παγκοσμίου πλούτου, το 10% το 83% και το 50% οι κατώτεροι δηλ. και

Ο καθηγητής του MIT, Daron Acemoglou, θεωρεί ότι η κρίση του συστήματος οφείλεται στη μεθοδευμένη απορύθμισή του. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας διαστρέβλωσε τους κανόνες του παιχνιδιού εις όφελός του, με αποτέλεσμα την αποσταθεροποίηση. οι μικρομεσαίοι, μόνο το 2%. Μεγάλο μέρος του 50% δεν κατέχει πλούτο. Μια ανισοκατανομή αυτής της έκτασης εναποθέτει, θεωρητικά τουλάχιστον, τεράστιες κοινωνικές ευθύνες στη μειοψηφία που αναφέρθηκε, δεδομένου μάλιστα ότι εμπλέκεται, προς ίδιον όφελος, με την πολιτική. Υπάρχει συνειδητοποίηση της ευθύνης στην ηγέτιδα τάξη; Ιστορικά ναι, σήμερα από ελάχιστη έως μηδενική. Και αυτό είναι το μέγα πρόβλημα. Την αίσθηση των συνεπειών της ανισότητας έχουν οι πάντες. Όμως έχει μπει στο στόχαστρο πια και εξειδικευμένων ερευνητών και των πολιτικών. Ο κ. Μπλαιρ π.χ. και το New Labour θεωρούσε ότι όσο και να ανοίγει η ψαλίδα πλουσίων -φτωχών, εφόσον οι φτωχότεροι έπαιρναν το μερτικό τους, δεν υπήρχε κίνδυνος να εξεγερθούν. Πέρα όμως από αυτή την φτωχοπροδρομική ανάλυση άλλοι σοβαρότεροι ενέκυψαν στη μελέτη του θέματος, όπως οι Richard Wilkinson και Kate Piket στο βιβλίο τους «The spirit level: Why equality is better for everyone»… «Η ανισότητα οδηγεί σε μεγαλύτερη εγκληματικότητα, μεγαλύτερη παιδική θνησιμότητα, περισσότερες εγκυμοσύνες εφήβων, μεγαλύτερες διακρίσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών» {…} «επιπλέον τα κράτη της Ισότητας είναι τα πλέον καινοτόμα». Για τους W & Ρ είναι αναγκαία η αύξηση της φορολογίας των πλουσίων και η μεγαλύτερη διασπορά στην ιδιοκτησία των εταιρειών. Οι παρατηρήσεις των συγγραφέων βασίζονται σε σοβαρά στατιστικά στοιχεία, όμως αμέσως ξεπρόβαλαν αμφισβητίες με δικά τους στοιχεία. Ακολούθως το θέμα έθιξε και ο Economist με άποψη μάλλον αρνητική. Οι συγγραφείς απαντούν (letters 5/2/11). Θεωρούν ότι η άποψη του Economist, ότι υπερβάλλουν φορτώνοντας την ανισότητα με όλα τα κακά, είναι λανθασμένη. Οι σχέσεις της εισοδηματικής ανισότητας και ψυχικών ασθενειών, χαμηλής παιδικής ευημερίας, χαμηλής κοινωνικής κινητικότητας, ανισότητας ευκαιριών, εγκληματικότητας είναι στατιστικά επιβεβαιωμένες. Ο γράφων θα ήθελε να συμπληρώσει τα παραπάνω με μερικές προσωπικές επισημάνσεις, μη μετρήσιμες δυστυχώς. Η πρώτη είναι η σχέση ανισότητας με την πικρία. Η μεγάλη ανισότητα διαπερνά την ψυχική διάθεση ως αργή δηλητηρίαση. Πολλοί ανάμεσα στους πληβείους μετατρέπουν βαθμιαία την πικρία σε μίσος, και όταν αθροίζονται σε μια κρίσιμη μάζα ατόμων, εξεγείρονται κατ’ αρχήν, επαναστατούν μετά και τέλος αγριεύουν, με κατάληξη όχι μόνον επικίνδυνες αλλά και βάρβαρες καταστάσεις. Μια άλλη επισήμανση αφορά στην απογοήτευση, μια φαινομενικά ήπια κοινωνική ασθένεια. Πέρα από τα λίγα εκατομμύρια πολυεκατομμυριούχων, εκατοντάδες εκατομ-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

μύρια έλπισαν ότι ακολουθώντας τα καθιερωμένα πρότυπα θα μπορούσαν και εκείνοι να ανέβουν τη σκάλα. Όλοι τους προσπάθησαν σκληρά αλλά, οι εξ αυτών ευτυχέστεροι πλησίασαν με καλά αποτελέσματα, χωρίς όμως να μπουν στο club. Οι περισσότεροι παρέμειναν στον γκρίζο χώρο των μικροαστών. Αυτός ο κοινωνικός χώρος σπάνια εξεγείρεται από μόνος του, όμως παραμένει μια εύφλεκτη μάζα. Γιατί η απογοήτευση τον κατατρώγει. Ας μην πάμε παραπέρα και ας θέσουμε το τελευταίο και κρίσιμο θέμα: πώς η έξαρση της ανισότητας επιταχύνθηκε έτσι ώστε να έχει μετατραπεί σε πρόβλημα που πρέπει οι ιθύνοντες κάθε είδους να θέσουν υπό έλεγχο; Ο επιφανέστερος των εν ενεργεία οικονομολόγων κατά την «ψηφοφορία» μεταξύ των οικονομολόγων του Economist, ο καθηγητής Raghuram Rayan του πανεπιστημίου του Σικάγου, προβάλλει μια ενδιαφέρουσα άποψη στο βιβλίο του Fault Lines. Η αυξανόμενη ανισότητα ενεργοποίησε τα ανακλαστικά των κυβερνήσεων, μια λανθασμένη θεραπεία όμως προκάλεσε ή ας πούμε προήγαγε τη χρηματοπιστωτική κρίση. Ο Rayan αποφαίνεται… «η αυξημένη ανισότητα, ακριβέστερα η πολιτική απάντηση σε αυτήν συνέδραμε στην εμφάνιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης {…} Οι τεχνολογικές εξελίξεις δημιούργησαν ζήτηση εξει-

53

δικευμένων εργαζόμενων, διευρύνοντας την εισοδηματική τους διαφορά από τους ανειδίκευτους. Η συνεχής αύξηση της ένδειας των τελευταίων δεν άφησε αδιάφορες τις κυβερνήσεις. Μακροπρόθεσμα η λύση ήταν η εξειδίκευση, βραχυπρόθεσμα το άνοιγμα των πιστώσεων προς τους φτωχότερους. Έτσι μη φερέγγυοι οικονομικά πολίτες όχι μόνο διευκολύνθηκαν, αλλά με τις πιστωτικές διευκολύνσεις των υπό κρατικό έλεγχο οικοδομικών γιγάντων όπως η Fann Mae, εκατομμύρια φτωχότερων Αμερικανών απέκτησαν σπίτια με τη χίμαιρα ότι η συνεχής αύξηση της αξίας τους θα επέτρεπε την εξόφληση των χρεών {…} Έτσι καλοπροαίρετες προθέσεις κατέληξαν σε καταστροφικές καταστάσεις». Όταν οι αναξιόπιστες, subprime, πιστώσεις από 4% των συνολικών έφτασαν στο 15%, η φούσκα έσκασε και η κρίση έφτασε. Υπήρξαν βέβαια αμέσως αμφισβητήσεις των απόψεων του R. R. Π.χ. ο καθηγητής του MIT, Daron Acemoglou, θεωρεί ότι η κρίση του συστήματος οφείλεται στη μεθοδευμένη απορύθμισή του, όταν ο χρηματοπιστωτικός τομέας διαστρέβλωσε τους κανόνες του παιχνιδιού εις όφελός του, με αποτέλεσμα τελικά την αποσταθεροποίηση. Πολλά θα διαβάσουμε ακόμη αλλά, ίσως, όπως επιγραμματικά λέει η παροιμία … « το πάπλωμα άφηνε έξω τα πόδια»…

follow link

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ ΠΛΗΡΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΣ Ο∆ΗΓΟΣ 223 ΣΕΛΙ∆ΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ

∆είκτες Ευηµερίας

των νοµών - περιφερειών

Αναλυτικοί Πίνακες µε στοιχεία για νοµούς και περιφέρειες

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ 100 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΙΡΑ, ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ, ΤΑ ∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ∆ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ 100 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΕΙΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΙΡΑ, ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ, ΤΑ ∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ∆ΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ

Για την παραγγελία σας τηλεφωνείστε: 210 640 1850 ή στείλτε το παρακάτω κουπόνι στο fax: 210 642 4850

Επιθυµούµε την αγορά

αντιπύπων του cd: ΝΟΜΟΙ

Για την παράδοση των αντιτύπων, µπορείτε να επικοινωνήσετε µε: τον (την) κύριο (κυρια) .................................................................. στο τηλέφωνο ............................................... ΕΤΑΙΡΕΙΑ:

Το cd διατίθεται προς 35€ *

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: Ι∆ΙΟΤΗΤΑ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

FAX:

E-MAIL: ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ: Για 5 αντίτυπα, έκπτωση 10% Για 10 αντίτυπα, έκπτωση 20% Για περισσότερα από 10 αντίτυπα, έκπτωση 25% *

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

συν έξοδα αποστολής

Επιθυµούµε την εγγραφή συνδροµής στο περιοδικό ΕΠΙΛΟΓΗ και να παραλάβουµε (από τα γραφεία σας) ως δώρο το cd: ΝΟΜΟΙ. Ετήσια συνδροµή € 88 (ιδιώτες, επιχειρήσεις), €125 (Τράπεζες, Ασφάλειες, ∆ηµόσιο, Ν.Π.∆.∆., Οργανισµοί)

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ:

Ι∆ΙΟΤΗΤΑ FAX:

E-MAIL: ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

τραπεζεσ α γορεσ

δεδομενα, αριθμοι, απoψεις και προτaσεις στο «ημiχρονο» της yφεσης

56

BANKING Ευρωπαϊκές τράπεζες

Αυστηρότερα όρια κεφαλαιακής επάρκειας, απώλειες από κρατικά οµόλογα, µεγάλη υποχώρηση των τιµών των µετοχών τους, το περιβάλλον σήµερα για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Ωστόσο, το πιο σηµαντικό σήµερα είναι η εµπιστοσύνη και προϋπόθεση γι αυτήν πλέον είναι η αξιόπιστη αντιµετώπιση του προβλήµατος του κρατικού χρέους. ∆ιαφορετικά, θα συνεχίζουν να µεταφέρονται «ενισχυµένα» τα προβλήµατα µιας χώρας στις άλλες και τις τράπεζές τους.

Δέσμιες του χρέους

Η

Ευρωπαϊκή Τραπεζική αρχή θέτει πλέον ως ελάχιστο δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων για τις ευρωπαϊκές τράπεζες το 9% έναντι του 5% με τον οποίο διενεργήθηκαν τα προηγούμενα στρες τεστ των τραπεζών. Ωστόσο, το κρίσιμο ζήτημα είναι σήμερα η εμπιστοσύνη. Γιατί τελικά αν μια τράπεζα καταρρεύσει, μικρή μόνο διαφορά θα κάνει αν ο δείκτης φερεγγυότητας είναι 10% ή 12%. Παράδειγμα η γαλλοβελγική Dexia, που χρειάσθηκε να διασωθεί από τη Γαλλία και το Βέλγιο, με δείκτη 10% στο τεστ του περασμένου Ιουνίου, που όμως βρέθηκε σε αδυναμία να χρηματοδοτηθεί λόγω της υποβάθμισής της εξαιτίας της επιδείνωσης της ρευστότητάς της σε περιβάλλον δυσκολότερης χρηματοδότησης των τραπεζών από τις αγορές. Η κρίση κρατικού χρέους αποκτά τη δυναμική μετεξέλιξής της σε τραπεζική κρίση, απόρροια της μεγάλης διασύνδεσης τραπεζών και δημοσίων οικονομικών αλλά και των τραπεζών μεταξύ τους. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι τράπεζες «αναγκάστηκαν» να δεχθούν κούρεμα των ελληνικών ομολόγων 50%, μετά από έντονες ενστάσεις μεταξύ των οποίων ότι μπορεί να αποτελέσει «κακό προηγούμενο» για άλλες χώρες. Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ, να αυξήσει για την αντιμετώπιση της κρίσης εμπιστοσύνης τον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας στο 9% ως τον Ιούνιο του 2012 –που αντανακλά τις ανησυχίες για την έκθεση των τραπεζών σε κρατικό χρέος, όχι μόνο πλέον της προβληματικής ευρωπαϊκής περιφέρειας- σε συνδυασμό με το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων πρόκειται να οδηγήσει σε μικρότερη ροή χρηματοδότησης στην οικονομία. Η κατάρρευση των τραπεζικών μετοχών στα χρηματιστήρια -σήμερα διαπραγματεύονται σε λίγο περισσότερο από το μισό της λογιστικής τους αξίας- κάνει την άντληση κεφαλαίων ασύμφορη/αδύνατη, ώστε εύλογα να αναμένεται πώληση στοιχείων του ενεργητικού τους, θυγατρικές κλπ, και μείωση των χορηγήσεων ώστε να ενισχυθούν κεφαλαιακά. Διαφορετικά θα πρέπει να ενισχυθούν είτε από τις κυβερνήσεις τους είτε από το EFSF. Σημειώνεται ότι το ποσοστό 9% δεν θα κάλυπταν 65 ευρωπαϊκές τράπεζες από τις 90 που συμμετείχαν στα stress

Ε π ι τ ε λ εΙ ο

tests της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής του περασμένου Ιουνίου στο δυσμενές σενάριο. Σήμερα η Αρχή εκτιμά ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες θα πρέπει να ενισχυθούν κεφαλαιακά με 109 δισ. ευρώ, από τα οποία τα μισά περίπου αφορούν τράπεζες της Ελλάδας (30 δισ.), της Πορτογαλίας (8) και της Ισπανίας (26) και τα υπόλοιπα κυρίως της Ιταλίας (15), της Γαλλίας (9) και της Γερμανίας (5). Το τελευταίο φέρνει στην επιφάνεια το στοιχείο της προκυκλικότητας των ρυθμίσεων, όταν στην προσπάθεια ενίσχυσης της κεφαλαιακής θέσης των τραπεζών πλήττεται η πραγματική οικονομία. Ο αντίλογος μιλά για άνοδο της εμπιστοσύνης των επενδυτών σε μια τράπεζα με ισχυρό δείκτη φερεγγυότητας, ώστε σε επόμενη φάση η άντληση κεφαλαίων να γίνεται με χαμηλότερο κόστος. Το θέμα όμως είναι το ενδιάμεσο και κρίσιμο διάστημα. Το σημαντικό σήμερα είναι η εμπιστοσύνη και προϋπόθεση για αυτή πλέον στο τωρινό περιβάλλον ισχυρής διασύνδεσης τραπεζών και χωρών δανειζόμενων– είναι η αξιόπιστη αντιμετώπιση του προβλήματος του κρατικού χρέους. Διαφορετικά, θα συνεχίζουν να μεταφέρονται «ενισχυμένα» τα προβλήματα μιας χώρας στις άλλες και η μετάδοση της κρίσης θα κάνει τα θεμέλια του ευρωπαϊκού συστήματος να τρίζουν.

Στην Αλλη πλευρΑ του ΑτλαντικοΥ Οι αμερικανικές τράπεζες αναφέρουν αυξανόμενα κέρδη (με εξαιρέσεις όπως η Goldman Sachs) και οι δείκτες κεφαλαιακής τους επάρκειας βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά. Ωστόσο, η FDIC εκτιμά ότι η άνοδος των κερδών οφείλεται στη μείωση των προβλέψεων για επισφάλειες. «Κρυμμένο» στοιχείο που ενισχύει την κερδοφορία τους, η αποτίμηση στις τρέχουσες, χαμηλότερες, τιμές των τίτλων δανείων που έχουν εκδώσει οι ίδιες και με τα οποία χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές τους, εγγράφοντας λογιστικά κέρδη. Για να αυξηθεί η κερδοφορία τους στο μέλλον θα πρέπει να αυξηθούν και οι χορηγήσεις τους, για το οποίο λειτουργεί αποτρεπτικά η επιβράδυνση της οικονομίας και η απομόχλευση των νοικοκυριών. Η κρίση του ευρωπαϊκού κρατικού χρέους δεν τις επηρεάζει άμεσα, ωστόσο όπως τόνισε πρόσφατα ο πρόεδρος της Fed, η έμμεση έκθεση των αμερικανικών τραπεζών στις ευρωπαϊκές είναι πολύ σημαντική, ώστε με εύλογη ανησυχία να παρατηρεί τις εξελίξεις στην Ευρώπη.

58

BANKING ελληνικές τράπεζες

Μια κρiση µπορεί να µετατραπεί σε

ΜΟΝΑΔΙΚH ΕΥΚΑΙΡIΑ Όταν οι τωρινές αποτιµήσεις καθιστούν την άντληση κεφαλαίων από τις αγορές απαγορευτική, οι ελληνικές (και όχι µόνο) τράπεζες θα πρέπει να ζητήσουν στήριξη από τους µετόχους τους και τους συνεταίρους τους. αν αυτό δεν αποδειχτεί εφικτό, υπάρχει το παράδειγµα των αµερικανών συναδέλφων τους, αρκεί να ακολουθηθεί και από τις ευρωπαϊκές αρχές προς όφελος όλων: Και το αµερικανικό δηµόσιο ανέκτησε πλήρως τα κεφάλαια που επένδυσε το 2008 µε τη µορφή προνοµιούχων µετοχών και οι τράπεζες κέρδισαν τον απαιτούµενο χρόνο για να αντιµετωπίσουν τις προβληµατικές τους τοποθετήσεις (στην περίπτωση της ελλάδας τα κρατικά οµόλογα) µε ελεγχόµενο τρόπο. ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡHΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

Ο

Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, ήταν μεγάλης διάρκειας σε μικρό εστιακό βάθος και γκρέμισε πολλά από τα σαθρά οικοδομήματα της οικονομίας μας. Η μετασεισμική δραστηριότητα ολοκληρώθηκε. Για τις ελληνικές τράπεζες ήρθε η ώρα της ανοικοδόμησης. Γι’ αυτό και η πρώτη δόση της νέας δανειακής σύμβασης που θα υπογράψει η Ελληνική Δημοκρατία με την ΕΕ και το ΔΝΤ θα διαθέσει 60 δισ. ευρώ από τα συνολικά 80 δισ. για την αναδιάταξη των ελληνικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έπρεπε να διαχειριστούν οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών τα τελευταία 3 χρόνια της μεγάλης κρίσης –για την οποία ουδεμία ευθύνη ή συμμετοχή είχανήταν ο κίνδυνος ρευστότητας και η ανάγκη άμεσης ανακεφαλαιοποίησης. Αυτές είναι οι μεγάλες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει το τραπεζικό σύστημα σήμερα. Με βάση τα τελευταία επίσημα στατιστικά στοιχεία η κατάσταση στη ρευστότητα του τραπεζικού μας συστήματος είναι δραματική. Στο δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου καταγράφηκε μείωση της ρευστότητας κατά 80 δισ. ευρώ (στο α΄ εξάμηνο η μείωση έφτανε τα 40 δισ. ευρώ), αποτέλεσμα της μείωσης των καταθέσεων, του αποκλεισμού από τις διεθνείς αγορές χρήματος και την απομείωση της αξίας των ενεχύρων μέσω των οποίων αντλούν ρευστότητα από το ευρωσύστημα. Σύμφωνα με την Ενδιάμεση Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της ΤτΕ, η διατήρηση των μέτρων παροχής ρευστότητας από το ευρωσύστημα και τα μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας της οικονομίας που έχει αναλάβει η πολιτεία ήταν αυτά που απέτρεψαν την πιστωτική ασφυξία. Στη συγκυρία αυτή οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αναζητήσουν βοήθεια από τους μετόχους τους, στήριξη από τους συνεταίρους τους και κεφάλαια από τις αγορές για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καιρών. Οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών θα επωφεληθούν από τη δυνατότητα μετάθεσης για το τέλος της χρήσης του 2011, της λογιστικοποίησης της ζημίας από τα ομόλογα και το διευρυμένο PSI+ όποια μορφή και αν λάβει τελικά αφού δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί σημαντικές τεχνικές πτυχές της συμφωνίας. Η πρόταση του IIF περιλαμβάνει ειδικές ρυθμίσεις για τις ελληνικές τράπεζες, που αν γίνουν αποδεκτές από την ΕΕ θα περιορίσουν το τελικό ύψος των απωλειών για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Οι εγχώριες τράπεζες έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους ομόλογα συνολικής αξίας περίπου 53 δισ. ευρώ, ενώ ήδη έχουν εγγράψει λογιστικές ζημίες 5,5 δισ. ευρώ στο πρώτο εξάμηνο με την εφαρμογή του PSI που προέβλεπε «κούρεμα» 21%. Η συνολική επίπτωση από την υλοποίηση του PSI θα κυμανθεί μεταξύ 20 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο που προβλέπει σημαντική κερδοφορία των τραπεζών τα επόμενα χρόνια και φορολογικά οφέλη, και άνω των 25 δισ. ευρώ. Οι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών δεν σταματούν εδώ: θα πρέπει να προ-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

στεθεί η επίπτωση που θα προκύψει από τη διαγνωστική μελέτη της BlackRock για την ποιότητα του δανειακού τους χαρτοφυλακίου, η οποία αναμένεται ότι θα κυμανθεί στα 15 δισ. Τέλος, σύμφωνα με το Μνημόνιο οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει από τον Ιανουάριο του 2012 να ενισχύσουν τους δείκτες βασικών ιδίων κεφαλαίων (Core Tier 1) στο 10%. Στις τράπεζες θα δοθεί ένα διάστημα να αντλήσουν κεφάλαια από την αγορά και αν αποτύχουν θα επέμβει το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Υπάρχει ένα καλό νέο που ταυτόχρονα είναι και κακό. Αυτός ο απεγνωσμένος αγώνας αναζήτησης κεφαλαίων δεν αφορά μόνον τις ελληνικές τράπεζες αλλά το σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην Ευρώπη. Επομένως η άντληση κεφαλαίων δεν είναι μια υποτιμητική περιπέτεια των Ελλήνων αλλά μια ασυντόνιστη δράση επιβίωσης για το σύνολο των Ευρωπαίων τραπεζιτών. Για να αποφευχθεί η κατάρρευση του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος απαιτείται άμεση δράση για την α ν τ ιμ ε τ ώ πισ η τ ης ευρωπαϊκής κρίσης ρευστότητας. Οι παραλληλισμοί με το 2008, όταν η κυβερνητική αδράνεια έφερε την Ευρώπη κοντά σε κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, είναι πολύ έντονοι για να αγνοηθούν. Στο επίκεντρο βρίσκεται το συνολικό μέγεθος του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος και η εξάρτησή του από την αγορά χονδρικής τραπεζικής (wholesale banking). Με τοποθετήσεις 55 τρισ. δολαρίων, ο τραπεζικός κλάδος στην Ευρώπη είναι τετραπλάσιος από τον αμερικανικό. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες χρηματοδοτούνται πρωταρχικά από την αγορά χονδρικής τραπεζικής, η οποία αποτελεί πολύ λιγότερο σταθερή χρηματοδότηση από τις καταθέσεις. Η εξάρτηση τους από τη χονδρική τραπεζική, υπολογίζεται στα 30 τρισ. δολ. και είναι σχεδόν δεκαπλάσια απ’ ό,τι στις ΗΠΑ. Η ευρωπαϊκή αγορά μη διασφαλισμένων ομολόγων το τρίτο τρίμηνο ήταν κλειστή για τους περισσότερους εκδότες χρεογράφων, γεγονός που δείχνει την αναξιοπιστία αυτών των πηγών χρηματοδότησης. Με περιορισμένη πρόσβαση στην αγορά χονδρικής τραπεζικής, οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα πρέπει να αποπληρώσουν αυτές τις υποχρεώσεις στη

59

Ο µέσος συντελεστής αποτίµησης των ευρωπαϊκών τραπεζών κινείται στο 60% της λογιστικής αξίας. Στην Ελλάδα οι δείκτες είναι ακόµη χειρότεροι. Είναι θεµελιωδώς εσφαλµένο να προχωρήσουν σε αυξήσεις κεφαλαίων αυτή την περίοδο...

60

BANKING ελληνικές τράπεζες λήξη τους με ρευστότητα που θα δημιουργηθεί εκ των ενόντων (και όχι με έκδοση νέων ομολόγων όταν θα λήγουν τα προηγούμενα). Αν υποθέσουμε ότι οι ανεξόφλητοι τίτλοι χονδρικής τραπεζικής (30 τρισ. δολ.) έχουν τριετή διάρκεια, τότε το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα πρέπει να δημιουργεί ρευστότητα 800 δισ. ευρώ μηνιαίως για να χρηματοδοτεί αυτές τις υποχρεώσεις. Αυτό το χρέος δεν είναι βιώσιμο. Η αγορά των CDS, η οποία είχε προβλέψει την κρίση του 2008, επέστρεψε στα υψηλά που είχε καταγράψει τότε. Πολλές από τις μεγαλύτερες τράπεζες της ευρωζώνης είδαν τα spreads των CDSs να ξεπερνούν τα ιστορικά τους υψηλά. Ο φόβος στις παγκόσμιες κεφαλαιαγορές είναι πραγματικός.

Αμερικανικός Οδικός Χάρτης Το παράδειγμα των Αμερικανών τραπεζιτών το 2008, προσφέρει στους Έλληνες τραπεζίτες έναν χρήσιμο χάρτη. Τι είχε γίνει τότε; Αντιμέτωπο με τον κίνδυνο μαζικής φυγής καταθέσεων, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επένδυσε 200 δισ. δολάρια για την αγορά προνομιούχων μετοχών ορισμένων από τις υγιέστερες τράπεζες των ΗΠΑ, αφήνοντας τις πιο αδύναμες να καταρρεύσουν. Με τον τρόπο αυτό, η αγορά χονδρικής τραπεζικής είχε ένα μαξιλάρι προστασίας μεγαλύτερο και πέρα από το υπάρχον κεφάλαιο και τα αποθεματικά στους ισολογισμούς των τραπεζών, γεγονός που συνέβαλε στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης που ήταν απαραίτητη για να επιστρέψουν οι επενδυτές και να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν το σύστημα. Οι τράπεζες απέκτησαν τον χρόνο που χρειάζονταν για να λύσουν τις προβληματικές τους τοποθετήσεις με ελεγχόμενο τρόπο, χωρίς να υπάρξουν εμπόδια για την αμερικανική οικονομία. Είναι αδύνατον να εκτιμήσει κανείς το μέγεθος της απαιτούμενης παρέμβασης σ την Ευρώπη. Κρίνοντας από το αμερικανικό πρόγραμμα, μπορούμε να καταλήξουμε σε μια πρόβλεψη μεγέθους 1,5 τρισεκ. ευρώ, πολύ υψηλότερο δηλαδή από τα 440 δισ. ευρώ που υπάρχουν σήμερα στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας. Το μέγεθος του προβλήματος είναι τεράστιο. Ας θυμηθούμε, όμως, ότι το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ από τότε μέχρι σήμερα, έχει ανακτήσει πάνω από το 100% των τοποθετήσεών του στις τράπεζες. Ένα ακόμη σημαντικό μάθημα από την κρίση του 2008 είναι η κρισιμότητα της έγκαιρης παρέμβασης. Για τους ηγέτες της ευρωζώνης, το σημείο

Η στρατηγική «συρρίκνωσης» των τραπεζών είναι πιθανόν να αποδειχθεί αµφιλεγόµενη, αν καταλήξει σε λιγότερο δανεισµό προς τους πελάτες, διακυβεύοντας την ήδη εύθραυστη οικονοµία της ευρωζώνης.

αυτό μπορεί να είναι πιο δύσκολο. Είναι, όμως, και πιο κρίσιμο, καθώς το 80% του ευρωπαϊκού χρέους (δημόσιου και ιδιωτικού) βρίσκεται στα χέρα των τραπεζών. Αντιθέτως, στις ΗΠΑ μόλις το 20% βρίσκεται στην κατοχή τραπεζών. Όλα αυτά σημαίνουν ότι η ευρωπαϊκή οικονομία μπαίνει στο σκοτεινό τούνελ της απομόχλευσης των οικονομιών. Πρώτη προτεραιότητα, πρέπει να είναι η αντιμετώπιση της επιταχυνόμενης εκροής ρευστότητας από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα - εάν θέλουμε να έχουμε πιθανότητες επιτυχίας στην αντιμετώπιση των μεγαλύτερων προβλημάτων. Οι ελληνικές τράπεζες απωθούν την ιδέα παρέμβασης του κράτους στο κεφάλαιο και στη διοίκηση. Όπως και οι Ευρωπαίοι συνάδελφοί τους έτσι και οι Έλληνες τραπεζίτες δηλώνουν ότι προτιμούν να πουλήσουν ενεργητικό, παρά να αντλήσουν «ακριβά» νέα κεφάλαια, όπως απαιτείται από τους νέους συντελεστές κεφαλαιακής επάρκειας της ΕΕ, σε ένα «αντάρτικο» που απειλεί να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη συρρίκνωση των δανείων προς την αναιμική οικονομία της ευρωζώνης. Γιατί να αντλήσουμε κεφάλαια με αυξήσεις κεφαλαίου σε τόσο χαμηλά επίπεδα μετοχών, δηλώνουν. Ο μέσος συντελεστής αποτίμησης των ευρωπαϊκών τραπεζών κινείται στο 60% της λογιστικής αξίας. Στην Ελλάδα οι δείκτες είναι ακόμη χειρότεροι. Είναι θεμελιωδώς εσφαλμένο να προχωρήσουν σε αυξήσεις κεφαλαίων αυτή την περίοδο. Πρέπει να γίνει απομόχλευση. Από την άλλη όμως πλευρά, η στρατηγική «συρρίκνωσης» των τραπεζών είναι πιθανόν να αποδειχθεί αμφιλεγόμενη μεταξύ των πολιτικών και των ρυθμιστών αρχών, αν καταλήξει σε λιγότερο δανεισμό προς τους πελάτες, διακυβεύοντας την ήδη εύθραυστη οικονομία της ευρωζώνης. Η δομή της Ευρωπαϊκής οικονομίας είναι διαφορετική από της αμερικανικής. Οι ευρωπαϊκές εταιρίες στηρίζονται στις τράπεζες για έως 80% του δανεισμού τους, σε σχέση με 30% μόνο των αμερικανικών.

Το ΕΥΡΩ-Σχέδιο Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Χοσέ Μανουέ Μπαρόζο, παρουσίασε το ευρύ πλαίσιο των υποχρεωτικών επανακεφαλαιοποιήσεων των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών, απαιτώντας «προσωρινά υψηλότερο συντελεστή κεφαλαιακής επάρκειας», με περιορισμούς στα μερίσματα και στις πληρωμές μπόνους μέχρι την εξυγίανση. Η European Banking Authority επιβάλει συντελεστή 9%, και δίνει διορία 6 - 9 μήνες στις κυβερνήσεις να προχωρήσουν σε υποχρεωτική επανακεφαλαιοποίηση αν δεν καταφέρουν οι τράπεζες να βρουν κεφάλαια στον ιδιωτικό τομέα. Οι τραπεζίτες δηλώνουν ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία προοπτική άντλησης νέων κεφαλαίων από τους επενδυτές. Η αλήθεια είναι ότι κανένας δεν έχει πρόσβαση στις αγορές τώρα. Οι επενδυτές φοβούνται να δεσμευθούν, γνωρίζοντας ότι τα χρήματά τους μπορεί απλώς να απορροφηθούν από τις απομειώσεις κρατικών ομολόγων. Συμπέρασμα: Με τη συρρίκνωση του ενεργητικού πολλές τράπεζες πιστεύουν ότι μπορούν να φθάσουν στους στόχους χωρίς να καταφύγουν σε κρατική χρηματοδότηση, με αντάλλαγμα κοινές μετοχές.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Νικόλαος Νανόπουλος

Γιάννης Κωστόπουλος

Απόστολος Ταμβακάκης

Μιχάλης Σάλλας

Ζημιeς στις τρaπεζες απo ομoλογα & προβλeψεις Οι ζημιές των τραπεζών από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα ανταλλαγής ελληνικών κρατικών ομολόγων του Ιουλίου, με απομείωση της ονομαστικής αξίας τους κατά 21%, είναι μεγάλες. Θα είναι ακόμα μεγαλύτερες από το διευρυμένο PSI με απομείωση κατά 50%.

Τις μεγαλύτερες ζημίες κατέγραψε

ο όμιλος της Εθνικής Τράπεζας, 1,3 δισ. ευρώ μετά τους φόρους, που κατέχει το μεγαλύτερο χαρτοφυλάκιο κρατικών ομολόγων. Μαζί με την αύξηση κατά 32% των προβλέψεων για επισφάλειες στα 1,3 δισ. ευρώ (48% στην Ελλάδα στο 1 δισ. ευρώ) οδήγησαν τον όμιλο σε ζημιές 1,3 δισ. ευρώ το 9μηνο του 2011. Οι δραστηριότητες στην Ελλάδα ήταν κερδοφόρες κατά 740 εκατ., μετά τις προβλέψεις και το αρχικό PSI μετατράπηκαν σε ζημιές 1,7 δισ. ευρώ. Η θετική συνεισφορά των δραστηριοτήτων στην Τουρκία κυρίως και τη ΝΑ Ευρώπη, περιόρισαν τις ζημιές του ομίλου. Με δείκτη κύριων βασικών ιδίων κεφαλαίων (core tier I) 9.5%, o διευθύνων σύμβουλος, Απόστολος Ταμβακάκης, δηλώνει ότι η τράπεζα παραμένει ανάμεσα στις ισχυρότερες της Ευρώπης ενώ έχει προνοήσει για την περαιτέρω θωράκισή της ενόψει του νέου PSΙ.

Επόμενος στην κατάταξη των ζημιών από το πρόγραµµα ανταλλαγής ομολόγων είναι ο όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς µε απώλειες 865 εκατ ευρώ μετά τους φόρους. Τα κέρδη προ φόρων και προβλέψεων του Οµίλου ανήλθαν σε 608 εκατ. ευρώ. Μετά τις προβλέψεις για επισφάλειες 909 εκατ ευρώ (+126%) και την αποµείωση της αξίας των κρατικών οµολόγων, μετατράπηκαν σε ζηµίες 1,1 δισ. ευρώ. Ο δείκτης κύριων δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων διαμορφώνεται στο 7,4% Ο πρόεδρος της, Μιχάλης Σάλλας

τονίζει ότι η τράπεζα επικεντρώνει την πολιτική της στη θωράκιση του ισολογισμού της, με αυστηρότερη αξιολόγηση του χαρτοφυλακίου δανείων και αύξηση των προβλέψεων, τα οποία μαζί με τα μέτρα μείωσης του κόστους θα οδηγήσουν σε βελτίωση των αποτελεσμάτων της.

Ακολουθεί η Eurobank, με καθαρά κέρδη 89 εκατ. ευρώ που μετατρέπονται, μετά τις ζημιές 665 εκατ. ευρώ από τη συμμετοχή της στο πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων του Ιουλίου, σε ζημίες 575 εκατ. Οι προβλέψεις για επισφάλειες αυξήθηκαν 3,7% στα 986 εκατ. ευρώ. H κεφαλαιακή επάρκεια παραμένει ισχυρή με δείκτη βασικών ιδίων κεφαλαίων 10%. Ο διευθύνων σύμβουλος της τράπεζας, Νικόλαος Νανόπουλος, δηλώνει ότι εν μέσω δυσμενούς συγκυρίας η τράπεζα πέτυχε οριακά θετική οργανική κερδοφορία, με τη συμβολή και των δραστηριοτήτων στη ΝΑ Ευρώπη, και ότι η νέα τράπεζα Alpha Eurobank, θα είναι σε θέση να παίξει ακόμα πιο ενεργό ρόλο στην προσπάθεια της ελληνικής οικονομίας να εξέλθει από την κρίση.

Επόμενη η Alpha Bank με καθαρά κέρδη 41 εκατ. ευρώ το εννεάμηνο, τα οποία μετά τις ζημιές 608 εκατ. ευρώ από την απομείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων μετατρέπονται σε ζημίες 567 εκατ. ευρώ. Οι προβλέψεις για επισφάλειες αυξήθηκαν 28% στα 827 εκατ ευρώ. H κεφαλαιακή επάρκεια παραμένει ισχυρή με δείκτη κύριων βασικών ιδίων κεφαλαίων 10%. Ο πρόεδρος της τράπεζας, Γιάννης Κωστόπουλος, κοιτώντας στο μέλλον, δηλώνει βέβαιος ότι η νέα τράπεζα Alpha Eurobank, που αποτελεί το πρώτο βήμα για τον εξορθολογισμό του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, θα προσφέρει την απαραίτητη ώθηση στην οικονομία αυτή την κρίσιμη περίοδο.

61

62

BANKING Tράπεζες και ∆ηµόσιο

PAS DE DEUX Οι τράπεζες είναι οι µεγαλύτεροι πιστωτές των κυβερνήσεων στην Ευρωζώνη. Στις αγγλοσαξωνικές χώρες οι τράπεζες, αν και έχουν τη σιγουριά της στήριξης των κρατικών τίτλων από τη δυνατότητα της κεντρικής τράπεζας να τυπώνει χρήµα, είναι πιο επιφυλακτικές. Το pas de deux τραπεζών – κρατικών ταµείων στην ευρωζώνη εξελίσσεται σε ένα άτακτο βηµατισµό, όπου ο ένας χορευτής (το δηµόσιο) υπονοµεύει την ισορροπία του άλλου.

ΕΠΙΤΕΛΕΊΟ

Ο

ι τράπεζες πάντα είναι οι μεγάλοι πιστωτές των κυβερνήσεων. Σε μερικές χώρες περισσότερο, σε άλλες λιγότερο. Αν υπολογιστεί η τοποθέτησή τους σε κρατικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ΔΝΤ η έκθεση των ελληνικών τραπεζών στο δημόσιο χρέος φθάνει το 28% του ΑΕΠ, το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην ευρωζώνη μετά το 32% της Ιταλίας. Ακολουθεί η Ιρλανδία με 25% και η Πορτογαλία με 24%, δηλαδή αποτελούν την ομάδα των χωρών με τα μεγαλύτερα προβλήματα. Στο 23% βρίσκεται και το ποσοστό του Βελγίου. Σε όλες αυτές τις χώρες τα CDS των κρατικών ομολόγων κυμαίνονται από 230 μονάδες του Βελγίου ως τις 361 της

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Ιταλίας, για να μην αναφέρουμε τις 2.233 μονάδες της Ελλάδας. Η συσχέτιση είναι προφανής και έχει να κάνει φυσικά με το ύψος του δημοσίου χρέους, υψηλό δημόσιο χρέος και υψηλή έκθεση των τραπεζών σε αυτό οδηγεί σε τριγμούς το σύστημα. Το ποσοστό των γερμανικών τραπεζών είναι 23% και των γαλλικών 17%. Για τις τελευταίες το πρόβλημα προήλθε από την έκθεσή τους στο χρέος της προβληματικής ευρωπαϊκής περιφέρειας, ιδίως της Ιταλίας. Για τις εκτός ευρωζώνης χώρες η εικόνα είναι διαφορετική. Η έκθεση των βρετανικών τραπεζών στο κρατικό χρέος της χώρας τους είναι μόλις 9% του ΑΕΠ και των ΗΠΑ μόλις 8%. Ωστόσο, η Αμερική χρηματοδοτεί το χρέος της με εισαγωγές κεφαλαίων. Περίπου το 40% των συνολικών εισροών κεφαλαίων κατευθύνεται στη δυναμική αγορά της, στη Βρετανία το 6%. Η έκθεση των ιαπωνικών τραπεζών στο κρατικό χρέος της χώρας τους φθάνει το 80% ΑΕΠ, μια εντελώς ξεχωριστή περίπτωση, σε μια χώρα όπου το δημόσιο χρέος φθάνει το 233% του ΑΕΠ, διακρατούμενο στο μεγαλύτερο μέρος του από τους οικονόμους Iάπωνες, κάτι που την προστατεύει από πιέσεις των αγορών. Άλλωστε, έχει μεγάλα πλεονάσματα, είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας κεφαλαίων στον κόσμο μετά την Κίνα, με 13% των συνολικών έναντι 20% της τελευταίας. Αν τώρα ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι οι τράπεζες επενδύουν και σε κρατικό χρέος άλλων χωρών εκτός από της χώρας τους, γίνεται αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος. Μόλις τέθηκε σε αμφισβήτηση η ασφάλεια των κρατικών τίτλων ως επένδυση, κάτι που μέχρι πρότινος ήταν αδιανόητο για τις ανεπτυγμένες χώρες, η προοπτική ζημιών στις τράπεζες οδήγησε σε κατάρρευση της εμπιστοσύνης, δυσκολίες χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών τραπεζών από τη χονδρική αγορά και τη διατραπεζική. Σήμερα οι τράπεζες πληρώνουν το τίμημα της εμπιστοσύνης που έδειξαν στα κρατικά χαρτιά των χωρών της ευρωζώνης. Το σημαντικό σήμερα για την ευρωζώνη και τις τράπεζές της είναι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στα κρατικά ομόλογα. Και όσο οι δυνατότητες στήριξής τους με το υπάρχον πλαίσιο είναι περιορισμένες ενώ μόλις τώρα αρχίζουν οι συζητήσεις για το ευρωομόλογο (βλ. πρόσφατες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), που σημαίνει ότι ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς, τα προβλήματα είναι μπροστά μας. Η γερμανική άρνηση για το τελευταίο βασίζεται στην απόρριψη της προοπτικής μετατροπής της νομισματικής ένωσης σε μια ένωση μεταβιβάσεων από τις πλεονασματικές στις ελλειμματικές χώρες (με τη δυνατότητα δανεισμού των τελευταίων με

Μόλις τέθηκε σε αμφισβήτηση η ασφάλεια των κρατικών τίτλων ως επένδυση, κάτι που μέχρι πρότινος ήταν αδιανόητο για τις ανεπτυγμένες χώρες, η προοπτική ζημιών στις τράπεζες οδήγησε σε κατάρρευση της εμπιστοσύνης και δυσκολίες ή και αδυναμία χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών τραπεζών από τη χονδρική αγορά και τη διατραπεζική.

τα χαμηλά επιτόκια των ισχυρών και την –απεριόριστη ή περιορισμένη- κοινή εγγύηση όλων) και στην αποτροπή του ηθικού κινδύνου (όπου οι χώρες που έσφαλαν δεν πληρώνουν το τίμημα των λαθών τους). Ωστόσο, οι χώρες αυτές (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ιταλία αλλά και η Ισπανία) έχουν δεσμευτεί για αυστηρή δημοσιονομική προσαρμογή, κάτι που απαντά στον ηθικό κίνδυνο. Και η ευρωπαϊκή εποπτεία που τώρα σχεδιάζεται δεν θα επιτρέπει δημοσιονομικούς εκτροχιασμούς στο μέλλον, ώστε η ένωση μεταβιβάσεων να μην είναι μόνιμη αλλά να υπάρχει ως ασφαλιστική δικλείδα έκτακτης ανάγκης. Για την Ευρώπη, ο σφικτός εναγκαλισμός τραπεζών και κρατικών ταμείων και η αβεβαιότητα για τη δυνατότητα του μόνιμου μηχανισμού να στηρίξει, με αυξημένα κεφάλαια, την αγορά ομολόγων (δυνατότητα που έχει μια εθνική κεντρική τράπεζα, πχ της Αμερικής και της Ιαπωνίας) οδηγεί στην υποχώρηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στα κρατικά χαρτιά και τις τράπεζες και μεγεθύνει την κρίση, μεταφέροντας την από το κρατικό χρέος στις τράπεζες.

63

64

BANKING Oίκοι αξιολόγησης

ΟΙΚΟΙ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΚΑΙ ΚΡIΣΗ Ολιγοπώλιο, προκυκλικότητα, πιθανώς και σύγκρουση συµφερόντων τα χαρακτηριστικά της λειτουργίας των οίκων αξιολόγησης, σύµφωνα µε την ΕΚΤ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η τελευταία σχεδιάζει να βάλει όρια στη λειτουργία µιας αγοράς, που στοχεύει στην προστασία των επενδυτών, όµως µε τις υπερβολές της µπορεί να οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσµα. ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

66

BANKING Oίκοι αξιολόγησης

Ο

ι οίκοι αξιολόγησης υποβαθµίζουν χώρες όταν αυτές βρίσκονται κάτω από την οµπρέλα προγραµµάτων διάσωσης. Στη συνέχεια απειλούν µε υποβάθµιση τον δεύτερο µεγαλύτερο αιµοδότη των προγραµµάτων αυτών, τη Γαλλία, που µέχρι την πέµπτη δόση του δανείου της τρόικας είχε συνεισφέρει 10,1 δισ. ευρώ στην Ελλάδα έναντι 14,5 δισ. της Γερµανίας. Και αυτό λόγω της έκθεσής της –και των τραπεζών της- της σε κρατικό χρέος της Ευρωζώνης, πλέον όχι µόνο της προβληµατικής περιφέρειας αλλά και της Ιταλίας και του Βελγίου. Η υποβάθµιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης συνεπάγεται άνοδο του κόστους δανεισµού, και υπονόµευση της δυνατότητας τροφοδότησης του EFSF, του Ευρωπαϊκού Μηχανισµού Στήριξης, µε φθηνά κεφάλαια αλλά και υπονόµευση της αξιολόγησης του ίδιου του EFSF.

Οι συζητήσεις και µόνο για διευρυµένες δυνατότητες του EFSF να καλύψει απώλειες από κρατικά οµόλογα της Ισπανίας και της Ιταλίας, και το ενδεχόµενο να υποστούν ζηµιές όλες οι κυβερνήσεις των χωρών της ευρωζώνης ήταν αρκετή για να αρχίσουν οι οίκοι αξιολόγησης, πλην του Fitch, έστω και θεωρητικά να εξετάζουν την πιθανότητα µεταβολής των προοπτικών της Γαλλίας από σταθερές σε αρνητικές, πρώτο στάδιο πριν την υποβάθµιση. Έτσι, οδηγούµαστε σε ένα αρνητικό καθοδικό σπιράλ, το οποίο τροφοδοτεί η αναποφασιστικότητα των Ευρωπαίων να αντιµετωπίσουν τα προβλήµατα της Ευρωζώνης , αρνούµενοι να ενστερνιστούν ένα σαφές κοινό όραµα για το µέλλον. Και οι οίκοι αξιολόγησης, µε την αναφορά και µόνο της Γαλλίας, επιβεβαιώνουν τη θέση τους ως οιωνοί ρυθµιστές των ισορροπιών. Φυσικά και οι αξιολογήσεις τους βασίζονται σε λογικές εξηγήσεις. Ωστόσο, η κυριαρχία των 3 οίκων

Πρόσφατες υποβαθµίσεις χωρών και τραπεζών Standard & Poor's BNP Paribas Credit Agricole και Societe Generale

AA- ( στις 14/10 από ΑΑ) λόγω της έκθεσης σε κρατικό χρέος της Ευρωζώνης. διατηρούν την αξιολόγηση Α+ υποβαθμιστηκε σε Α1 (στις 19/10 από Αa2 λόγω αρνητικής συγκυρίας και της κρίσης κρατικού χρέους)

Ισπανία Ισπανικές τράπεζες: υποβαθμίζονται 18, μεταξύ των οποίων και περιφερειακές σε ΑΑ‐

Moodys

υποβάθμιση στις 13/10 λόγω εντάσεων στην ευρωπαική περιφέρεια, χαμηλών προοπτικών ανάπτυξης κ υωηλού ιδιωτικού χρέους στη χώρα

Γαλλία

Στις 20 Οκτωβρίου προειδοποιεί ότι μπορεί να ακολουθήσει υποβάθμιση της Γαλλίας, αλλά και νέα της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Ιρλανίας και της Πορτογαλίας σε περίπτωση που επιβεβαιωθούν τα χειρότερα σενάρια διπλής ύφεσης στην Ευρωζώνη

Απειλή αλλαγής των προοπτικών της ΑΑΑ αξιολόγησης της χώρας από σταθερές σε αρνητικές στις 17/10 λόγω της κρίσης του κρατικού χρέους στην Ευρωζώνη, της έκθεσης των γαλλικών τραπεζών και του ενδεχόμενου το κόστος στήριξης του EFSF και των τραπεζών της να είναι πολύ υψηλό. Ακολούθησε αύξηση των αποδόσεων των γαλλικών ομολόγων και, σε ανακύκλωση, για τον λόγο αυτό ο οίκος επανέλαβε την προειδοποίηση στις 21/11

Ιταλία

Υποβάθμιση στις 19/9 σε A-1, λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους και των ασθενών προοπτικών ανάπτυξης

υποβάθμιση σε Α2 με αρνητικές προοπτικέςτων λόγω αρνητικής συγκυρίας και της κρίσης κρατικού χρέους) και των εκδόσεων των περιφερειών στις 5/10

Ιταλικές τράπεζες

Υποβάθμιση στις 14/10 λόγω εντάσεων στην ευρωπαική περιφέρεια και χαμηλών προοπτικών ανάπτυξης της χώρας πολλές μικρότερες Ιταλικές τράπεζες, ενώ οι μεγαλύτερες Intesa Sanpaolo, Unicredit, Banca Nationale del Lavoro και Mediobanca διατηρούν την αξιολόγηση Α

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού προβληµατίζει τους Ευρωπαίους και όχι µόνο.

ΟΙ ΚΕΝΤΡΙΚΈΣ ΤΡAΠΕΖΕΣ ΣΕ ΕΠΙΦΥΛΑΚΉ Η αµερικανική κεντρική τράπεζα από πέρυσι εξετάζει εναλλακτικούς τρόπους αξιολόγησης των στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών, καθώς οι οίκοι αξιολόγησης έχουν ήδη δώσει λαβή για αναξιόπιστες εκτιµήσεις το 2008, οι οποίες πυροδότησαν τη χρηµατοπιστωτική κρίση. Ακολούθησε η ΕΚΤ, που σε πρόσφατη έκθεσή της αναφέρει ότι η επίπτωση στα spreads και τα cds των κρατικών οµολόγων είναι άµεση στην περίπτωση υποβάθµισης/αρνητικής αξιολόγησης προοπτικών ενώ πιο περιορισµένη στην περίπτωση θετικής. Όπως τονίζεται αυτό µπορεί να συµβαίνει είτε γιατί οι αγορές δεν έχουν ενσωµατώσει στις αξιολογήσεις τους τα θεµελιώδη οικονοµικά δεδοµένα είτε οι αξιολογήσεις έχουν αποµα-

Moodys

Βέλγιο

Παρακολούθηση με αρνητική προοπτική της αξιολόγησης Αα1 λόγω της κρίσης κρατικού χρέους στην ευρωζώνη, του υψηλού κρατικού χρέους εν μέσω αρνητικής οικονομικής συγκυρίας και των επιπτώσεων στα δημόσια οικονομικά της πιθανής ανάγκης στήριξης τραπεζών στις 7/10

Πορτογαλία

Υποβάθμιση στις 5/7 με το αιτιολογικό ότι μεταξύ άλλων των εξελίξεων στην Ελλάδα, που έκαναν πιθανό νέο πακέτο βοήθειας για τη χώρα που θα περιλάμβανε PSI επίσης

Κύπρος

Υποβάθμιση στις 4/11 σε Baa3 από Βaa1, με πιθανή περαιτέρω υποβάθμιση λόγω της έκθεσης των τραπεζών της σε ελληνικό χρέος και των συνεπαγόμενων απωλειών, της αδυναμίας πρόσβασης στις αγορές που καθιστά πιθανή την προσφυγή στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και του αυξάνόμενου δημόσιου χρέους της. Στις 9/11 και 14/11 υποβάθμισε τις Τράπεζα Κύπρου, Ελληνική Τράπεζα, Marfin E ti και M Egnatia Marfin fi PPopular. l

Γερμανία

ΗΠΑ

Υποβάθμισε10 περιφερειακές τράπεζες (Landesbanken) στις 22/11 λόγω της αβεβαιότητας όσον αφορά την κρατική ενίσχυση στην περίπτωση που ενταθούν τα προβλήματά τους αφού πλέον το καθεστώς εκκαθάρισης προβλέπει την ανάληψη μέρους των ζημιών από τους ιδιώτες πιστωτές. Υποβάθμισε επίσης και άλλες 6 μικρότερες τράπεζες της χώρας. Επιβεβαιώνει το Ααα αξιολόγηση της χώρας

κρυνθεί από αυτά (πχ. η Ιταλία και η Ισπανία, που κανείς σοβαρός επενδυτής δεν θα υποστήριζε ότι θα είχαν ποτέ πρόβληµα να χρηµατοδοτήσουν το χρέος τους). Εξετάζοντας την πορεία των αποδόσεων και των cds στα κρατικά οµόλογα την τελευταία διετία καταλήγει ότι υπάρχει µετάδοση των αρνητικών αξιολογήσεων από χώρες χαµηλής αξιολόγησης στις χώρες υψηλής. Παράδειγµα, η υποβάθµιση της Πορτογαλίας τον περασµένο Ιούλιο (υποβαθµίστηκε και τον Νοέµβριο), µετά φυσικά τα ελληνικά προβλήµατα και ενώ βρίσκεται στον Μηχανισµό Στήριξης, που οδήγησε σε άνοδο των spreads σε Ιταλία και Ισπανία, χωρίς οι χώρες αυτές να έχουν ανακοινώσει κάποιο νεώτερο δυσµενές στοιχείο για τα οικονοµικά τους. Όπως άλλωστε τόνισε στη συνέχεια ο Ζαν Κλοντ Τρισέ, το στοιχείο της προκυκλικότητας στη λειτουργία των οίκων αξιολόγησης –µε τις εκτιµήσεις τους εντείνουν την κρίση- όπως και το ολιγοπώλιο στην αγορά όπου κυριαρχούν 3 οίκοι κάθε άλλο παρά αποτελούν βέλτιστες πρακτικές. Φυσικά ισχύει ότι η συνετή δηµοσιονοµική πολιτική και καλή µακροοικονοµική κατάσταση προστατεύουν από επιθέσεις των οίκων. Τι γίνεται όµως στο µεταξύ;

Η ΕΥΡΩΠΗ ΑΜΥΝΕΤΑΙ Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει στόχο να προωθήσει τον ανταγωνισµό στον κλάδο αξιολόγησης, να περιορίσει την υπερβολική εξάρτηση από τις αξιολογήσεις, να βελτιώσει τη διαδικασία αξιολόγησης των κρατικών χαρτιών και να προλάβει τη σύγκρουση συµφερόντων. Όπως τόνισε πρόσφατα ο επίτροπος για την εσωτερική αγορά, Μισέλ Μπαρνιέ, «το θερµότερο δεν δηµιουργεί την κρίση, αλλά πρέπει να διασφαλίσουµε ότι δεν κάνει τον πυρετό να ανεβεί περισσότερο». Στα σχέδιά του, που πρέπει να εγκρίνει το Ευρωκοινοβούλιο, περιλαµβάνεται η υπό όρους απαγόρευση αξιολόγησης των χωρών, όταν βρίσκονται σε προγράµµατα στήριξης/αναδιάρθρωσης και η οποία δηµιουργεί συνθήκες µετάδοσης της κρίσης. Επίσης, προβλέπεται η υποχρέωση των εταιρειών/τραπεζών που εκδίδουν οµόλογα και συναφή χρηµατοοικονοµικά προϊόντα να αλλάζουν αξιολογητή σε τακτά χρονικά διαστήµατα, ώστε να τονωθεί ο ανταγωνισµός µεταξύ τους και να αποτραπεί η δηµιουργία συµφερόντων που υπονοµεύουν την αντικειµενικότητα. Βέβαια, το πώς αυτά τα µέτρα θα εφαρµοστούν είναι άλλο θέµα, µιας και οι τρεις µεγαλύτεροι οίκοι έχουν την έδρα τους εκτός Ευρώπης, στη Νέα Υόρκη οι Moody’s και S&P, και το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη η Fitch και µπορούν από εκεί να εκδίδουν αποφάσεις. Μετά την πρόσφατη απόφαση να απαγορευτούν από τον Νοέµβριο του 2012 οι ακάλυπτες πωλήσεις µετοχών (όταν ο πωλητής δεν έχει καν δανειστεί τους τίτλους που πουλά) και οι «γυµνές» αγορές cds σε κρατικά οµόλογα (όταν ο αγοραστής δεν έχει στην κατοχή του το υποκείµενο οµόλογο), έστω και αργά η Ευρώπη σχεδιάζει µέτρα για την προστασία της από τις υπερβολές µιας ακόµη αγοράς.

67

BANKING Tραπεζικές συγχωνεύσεις

ALPHA EUROBANK

68

Ενα

βήµα

µπροστά ΕΠΙΤΕΛΕΊΟ

Η

Μια τράπεζα που διατηρεί ισχυρή την ελληνική παρουσία στη Ν. Ευρώπη

δηµιουργία ισχυρότερων και µεγαλύτερων οµίλων αποτελεί µονόδροµο για τη διαδικασία ισχυροποίησης του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος. Οι συνενώσεις δυνάµεων δηµιουργούν σηµαντικά πλεονεκτήµατα σε όρους µεγέθους, κεφαλαιακής ισχύος, ανταγωνιστικότητας και προοπτικής. Με αυτές τις συστάσεις, η Τράπεζα της Ελλάδος περιγράφει τις αναγκαίες κινήσεις στις οποίες πρέπει να προχωρήσουν οι ελληνικές τράπεζες για να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις του τωρινού περιβάλλοντος. Πόσο µάλλον όταν οι τράπεζες έχουν σηµαντικές δραστηριότητες στις χώρες της Νέας Ευρώπης. Με τη συνένωση δυνάµεων διασφαλίζεται η στρατηγική παρουσία της Ελλάδας στην περιοχή, η απώλεια της οποίας θα σήµαινε µια ακόµα χαµένη ευκαιρία για τη χώρα.

H νέα τράπεζα ALPHA EUROBANK, που γεννήθηκε από τη συνένωση δυνάµεων της Alpha Bank και της Eurobank, απαντά στους στόχους αυτούς, µε τη δηµιουργία ενός ισχυρού πυλώνα στην Νέα Ευρώπη, που θα στηρίζει τις ελληνικές επιχειρήσεις στην ανάπτυξη τους σε χώρες µε αναπτυξιακή προοπτική και συνεπώς την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονοµίας, αλλά και τις ίδιες τις οικονοµίες των χωρών της Νέας Ευρώπης.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Η Alpha Eurobank στη Νέα Ευρώπη • Μια τράπεζα αναφοράς στην ευρύτερη περιοχή της Νέας Ευρώπης, µε (αθροιστικά στοιχεία των θυγατρικών που σήµερα λειτουργούν σε όλες τις χώρες της περιοχής – εξαιρούνται Πολωνία και Τουρκία) • • Συνολικά δάνεια: 20,9 δισ. ευρώ • • Καταστήµατα: 1.234 • • Εργαζόµενοι: περίπου 17.000 • Ευρύτατη γεωγραφική εµβέλεια και παρουσία σχεδόν σε όλες τις χώρες της Νέας Ευρώπης: Σερβία, Ρουµανία, Βουλγαρία, Αλβανία, FYROM, Ουκρανία, Πολωνία, Τουρκία και, βέβαια, στην Κύπρο.

• Μια συστηµική τράπεζα σε όλες τις µεγάλες αγορές της Νέας Ευρώπης. Η νέα τράπεζα, η 23η σε µέγεθος στην Ευ-

Τα µεγέθη της ισχύος • Στη Σερβία, η νέα τράπεζα θα είναι η 2η της χώρας, µε µερίδιο αγοράς 10,4% και δανειακό χαρτοφυλάκιο ύψους 2,2 δισ. ευρώ. Σήµερα οι δύο τράπεζες (Alpha Bank Srbja και Eurobank EFG) διαθέτουν συνολικά 260 καταστήµατα.

• Στη Βουλγαρία, η νέα τράπεζα θα είναι η 2η στη χώρα µε µερίδιο αγοράς 13% και δάνεια 3,9 δισ. ευρώ. Ο συνολικός αριθµός των καταστηµάτων θα φτάνει τα 307, µε περίπου 3.700 εργαζοµένους (περιλαµβανοµένου του προσωπικού των θυγατρικών).

• Στη Ρουµανία, τη µεγαλύτερη αγορά της περιφέρειας της ΝΑ Ευρώπης, οι δύο τράπεζες (Alpha Bank, Bancpost) αθροίζουν µερίδιο αγοράς της τάξης του 11% και η νέα τράπεζα θα είναι η 3η σε µέγεθος, µε συνολικά δάνεια 6,9 δις. ευρώ. Λειτουργούν 430 καταστήµατα (και συνολικά περί τα 1.000 ΑΤΜ), µε σχεδόν 6.000 εργαζοµένους. Διαθέτουν επίσης εκτεταµένη και ισχυρή παρουσία σε όλες τις λοιπές χρηµατοοικονοµικές δραστηριότητες, όπως ασφάλειες (Alpha Insurance Brokers, EFG Eurolife Asigurari), leasing (Alpha Leasing Romania, EFG Leasing), χρηµατοικονοµικές υπηρεσίες (Alpha Finance Romania, EFG Eurobank Finance) κ.ά.

• Τέλος, στην Κύπρο, η νέα τράπεζα θα κατέχει την 3η θέση στην αγορά µε µερίδιο 9% και δανειακό χαρτοφυλάκιο ύψους 5,3 δισ. ευρώ.

ρωζώνη, θα έχει συστηµική θέση σε όλες τις µείζονες αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης όπου ήδη δραστηριοποιούνται σήµερα η Alpha Bank ή/και η Eurobank EFG. Το µέγεθος έχει σηµασία. Η νέα τράπεζα θα είναι η 2η τράπεζα στη Σερβία, η 3η στη Ρουµανία και η 3η στη Βουλγαρία. Αξίζει να σηµειωθεί ιδιαίτερα ότι η νέα τράπεζα στις χώρες της Νέας Ευρώπης προσδοκά να καταστεί, λόγω του σηµαντικού µεγέθους των αντίστοιχων θυγατρικών τραπεζών σε κάθε χώρα, αυτοχρηµατοδοτούµενη, αφού θα είναι ευχερέστερη η αυτοτελής έξοδός τους στη διατραπεζική αγορά.

• Πυλώνας στήριξης των οικονοµιών των χωρών όπου δραστηριοποιείται. Άλλες µε ταχύτερους κι άλλες µε πιο ήπιους ρυθµούς, οι χώρες της Νέας Ευρώπης βγαίνουν από την ύφεση και επιστρέφουν σε φάση ανάπτυξης. Με το µέγεθος που θα αποκτήσει, η νέα τράπεζα στην περιοχή θα µπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των πελατών της και των οικονοµιών των χωρών αυτών για τη στήριξη της ανάκαµψης, και ταυτόχρονα να δρέψει τα οφέλη από τη δραστηριοποίησή της σε αγορές στις οποίες η κρίση βρίσκεται σε αποδροµή.

• Μια τράπεζα-εργαλείο για τις ελληνικές επιχειρήσεις στις χώρες της Νέας Ευρώπης και, για αυτό, µια τράπεζα-κλειδί για τη µετάβαση σε ένα βιώσιµο πρότυπο ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας. Μια µεγάλη τράπεζα µε ισχυρή παρουσία στις τοπικές αγορές µπορεί να υποβοηθήσει αποφασιστικά την προσπάθεια της ελληνικής οικονοµίας για ανάκαµψη µέσα από τη στροφή σε ένα νέο αναπτυξιακό µοντέλο µε άξονα την εξωστρέφεια. Ενισχυµένη από τη συγχώνευση, η τοπική παρουσία του Οµίλου µπορεί να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για τις ελληνικές εξαγωγές, διευκολύνοντας τις δυναµικές ελληνικές επιχειρήσεις που θέλουν µέσα στις σηµερινές συνθήκες αδυναµίας της εσωτερικής αγοράς να στραφούν σε νέες δραστηριότητες ή να ενισχύσουν τις ήδη υπάρχουσες είτε µέσω αυτοτελούς παρουσίας είτε µέσω συµµαχιών µε αξιόλογες τοπικές εταιρείες. Η νέα τράπεζα θα διαθέτει τόσο τη γνώση όσο και τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που απαιτούνται για τέτοιες δραστηριότητες.

• Μια τράπεζα µε στρατηγική σηµασία για τη χώρα και την οικονοµία. Η παρουσία µιας µεγάλης τράπεζας περιφερειακής εµβέλειας αποτελεί προστασία της στρατηγικής παρουσίας που κατοχύρωσε στην περιοχή το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα την περίοδο πριν από την κρίση. Η παρουσία αυτή αποτελεί σηµαντικό πλεονέκτηµα για τη χώρα, αλλά θα µπορούσε να τεθεί σε αµφισβήτηση στις σηµερινές ακραίες συνθήκες για την Ελλάδα, χωρίς µείζονος εµβέλειας πρωτοβουλίες όπως αυτή η συγχώνευση.

69

BANKING

70

Tα κανάλια του χρήµατος  τα CDS Σε ελληνιΚo χρeοΣ φθάνουν τα 79 δισ. δολ., σε πορτογαλικό τα 70 δισ, σε ιρλανδικό τα 44 δισ. και σε ιταλικό τα 314 δισ. ευρώ. Αυτό εξηγεί και τον συναγερμό στην ευρωζώνη μόλις η κρίση άγγιξε την Ιταλία. Στα ασφαλή καταφύγια, την αμερικανική και γερμανική αγορά κρατικών ομολόγων τα cds είναι μόλις 30 και 103 δισ. δολ αντίστοιχα σύμφωνα με το Global Financial Stability Report του ΔΝΤ. Τα μεγάλα μεγέθη που «παίζονται» στην αγορά οδήγησαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να απαγορεύσει από τα τέλη του 2012 τη «γυμνή» αγορά cds, όταν ο επενδυτής αγοράζει κάλυψη για τίτλο που δεν κατέχει.



οι εΚδoΣειΣ τιτλοποιημeνΩν προ-

ΪoντΩν και δομημένων τίτλων παγκοσμίως

φθάνουν τα 9 τρισ. δολάρια το 2011, από μόλις 3 τρισ. το 2010, ένδειξη ότι η αγορά βαδίζει στα προ της κρίσης επίπεδα των 12-14 τρισ. της διετίας 2006-07, που με την υπερβολή οδήγησε στην κρίση. Ρευστότητα στην αγορά υπάρχει, όχι όμως τόσο στην Ευρώπη, περισσότερο στην άλλη όχθη του Ατλαντικού.



τα παγΚoΣμια ΣυναλλαγματιΚa αποθέματα έφθασαν το 2011 τα 10 τρισεκ. δολάρια. Από αυτά τα 3,3 τρισεκ. ανήκουν στην Κίνα.



ποιοι eχουν πλεονaΣματα και χρηματοδοτούν τα ελλείμματα των άλλων; Ο μεγαλύτερος εξαγωγέας κεφαλαίων (άμεσες επενδύσεις και επενδύσεις χαρτοφυλακίου κλπ) είναι η Κίνα με 20% των συνολικών εξαγωγών κεφαλαίων. Ακολουθεί η Ιαπωνία με 13%, η Γερμανία με 12% και, η Ελβετία με 5,5%. Σημαντικά ενισχυμένη η Ρωσία με 4,7%, η Σαουδική Αραβία με 4,4%, η Ολλανδία με 3,7% και η Νορβηγία με 3,4%.



ποιοi εiναι οι μεγαλyτεροι διασυνο-

ριακοί επενδυτές σε μετοχές και δανειακούς τίτλους; Κατά σειρά μεγέθους επενδύσεων (ενεργητικού) οι ΗΠΑ (6,7 τρισεκ. δολ), Ιαπωνία (3,3 τρισεκ.), Βρετανία (3,3), Λουξεμβούργο (2,9), Γαλλία (2,8), Γερμανία (2,6), Ιρλανδία (1,9), Ολλανδία (1,5), Ιταλία (1,2) και Ελβετία (1,1 τρισεκ). Οι συνολικές επενδύσεις τους φθάνουν τα 27,3 τρισεκ. δολ. Οι διασυνοριακές επενδύσεις των 73 χωρών

WA L L S T R E E T

Η SEC εξετάζει τις περιπτώσεις παραπλάνησης επενδυτών σε τιτλοποιημένα δάνεια και σύνθετα προϊόντα από τις επενδυτικές τράπεζες της Wall Street πριν από την κρίση. Η κατηγορία συνίσταται στο ότι δεν τους ενημέρωσαν ότι υπήρξαν άτομα/ υπηρεσίες της τράπεζας που συμμετείχαν στην επιλογή υποκείμενων δανείων για τιτλοποίηση τα οποία είχαν «στοιχηματίσει» εναντίον των συγκεκριμένων δανείων. Ήδη οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες Citigroup, Goldman Sachs και JP Morgan προτίμησαν να πληρώσουν 285 εκατ. δολ., 550 εκατ. και 154 εκατ. δολάρια αντίστοιχα για να μην προχωρήσει η έρευνα σε αυτές. Χαρακτηριστικό της διαφάνειας στη λειτουργία της SEC, σε ειδική σελίδα στο ιστότοπό της παρουσιάζει τα πρόστιμα που έχει επιβάλλει στις τράπεζες. Συνολικά έχει επιβάλλει πρόστιμα 1,2 δισ. δολ. Πολύ πρόσφατα σε σχέση με τα παράγωγα, επέβαλλε πρόστιμο 8 εκατ. ευρώ στην UBS Securities γιατί δεν επιβεβαίωνε επαρκώς τη διαθεσιμότητα τίτλων για ανοικτές πωλήσεις.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

που αναφέρουν στοιχεία στο ΔΝΤ - δεν περιλαμβάνεται η Κίνα καθώς δεν αναφέρει στοιχεία στο ΔΝΤ- ανέρχονται σε 40,3 τρισεκ. δολ., δηλαδή περίπου 2/3 του παγκόσμιου αεπ (15,5 αφορούν μετοχές και τα 24,8 δανειακούς τίτλους), σχεδόν τα 2/3 του παγκόσμιου αεπ. Τα στοιχεία αυτά, που αποτελούν ένα μόνο κανάλι συγκοινωνούντων δοχείων, είναι ενδεικτικά της ισχυρής διασύνδεσης των οικονομιών του πλανήτη.

 Κ α λ o ε i ν α ι ν α δ ο y μ ε και την πλευρά του παθητικού, δηλαδή τα κεφάλαια που έχουν εισρεύσει με τη μορφή επενδύσεων χαρτοφυλακίου και τα οποία «χρωστά» κάθε χώρα στο εξωτερικό. (Από τη σύγκρισή τους με τα προηγούμενα προκύπτει αν μια χώρα έχει πλεόνασμα ή έλλειμμα.) Ποιοι λοιπόν είναι οι μεγαλύτεροι «οφειλέτες» στο εξωτερικό; Φυσικά οι ΗΠΑ με 8,3 τρισεκ. δολ. Ακολουθούν η Βρετανία με 3,5 τρισεκ, η Γερμανία με 2,9, η Γαλλία με 2,7, το Λουξεμβούργο με 2,1, η Ολλανδία με 1,9 και ο φορολογικός παράδεισος των Νησιών Καϊμάν -βάση εκατοντάδων hedge funds και όπου υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένα άτομο έχει θέση στο διοικητικό συμβούλιο δεκάδων εταιρειών- με 1,6 τρισεκ δολ! Την πρώτη δεκάδα συμπληρώνουν η Ιταλία με 1,4 τρισεκ, η Ιαπωνία με 1,3 και η Ιρλανδία με 1,1 τρισεκ. δολ. 

Στην Κiνα οι ξeνες επενδyσεις χαρ-

τοφυλακίου ανέρχονται σε 460 δις δολ. και αφορούν σχεδόν στο σύνολο τους σε μετοχές εταιρειών. Οι επενδύσεις σε μετοχές εταιρειών όταν δεν αφορούν απόκτηση συμμετοχής πάνω από 10% κατατάσσονται στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου, στην αντίθετη περίπτωση στις άμεσες επενδύσεις. Όσον αφορά τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου της στο εξωτερικό δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, ωστόσο αν ήταν διαθέσιμα θα έδειχναν τις μεγάλες τοποθετήσεις της σε δολαριακούς τίτλους, που σύμφωνα με εκτιμήσεις αφορούν στα 2/3 των συναλλαγματικών διαθεσίμων της των 3,3 τρισεκ. δολ.

 Τα μεγeθη της Ελλaδας είναι σχετικά μικρά. Οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου της στο εξωτερικό ανέρχονται σε 107 δισ. δολ. ενώ

Και η έκπληξη! Ποιοι κάνουν μεγαλύτερη χρήση των νησιών Καϊμάν; Θα περίμενε κανείς τα επιθετικά αμερικανικά funds. Και όμως όχι. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΔΝΤ, η Ιαπωνία έχει τις μεγαλύτερες επενδύσεις στον φορολογικό παράδεισο της Καραϊβικής, 523 δισ. δολ. Ακολουθούν οι ΗΠΑ με 366 δισ. δολ., η Βρετανία με 96 δισ. και το Λουξεμβούργο με 60.

των ξένων στην Ελλάδα σε 195 δισ.(στοιχεία 2010) το σύνολο σχεδόν των οποίων (181 δισ.) αφορούν επενδύσεις σε ελληνικούς δανειακούς τίτλους. Το τελευταίο είναι ενδεικτικό της χαμηλής ελκυστικότητας των ελληνικών μετοχών και αντίστοιχα της έκθεσης των ξένων στο επισφαλές αλλά υψηλής απόδοσης, μέχρι πριν το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων, ελληνικό χρέος.



Τα κεφaλαια που διαχειρiζονται τα 50 μεγαλύτερα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια φθάνουν τα 4,1 τρισ. δολ. και προβλέπεται να υπερδιπλασιασθούν ως το 2015 καθώς οι τιμές του πετρελαίου διατηρούνται υψηλές και η άνοδος των τιμών των εμπορευμάτων (τροφίμων – μετάλλων) συσσωρεύει κεφάλαια στις χώρες παραγωγούς. Τα μεγαλύτερο επενδυτικό fund είναι του Αμπου-Ντάμπι, με κεφάλαια 627 δισ. δολ. Επόμενα είναι το fund της Νορβηγίας, με κεφάλαια 572 δισ. δολ, το SAFE της Κίνας, (ένα από τα 4 της χώρας), με κεφάλαια 568 δισ. δολ. και το SAMA της Σαουδικής Αραβίας με κεφάλαια473 δισ. δολ. Την 1η πεντάδα συμπληρώνει το China Investment Corporation.



Τα υπo διαχεiριση κεφaλαια των hedge funds έφθασαν τα 1,8

τρισ. δολ. το 2011.

71

BANKING Tα κανάλια του χρήµατος

72



το 42% του ΚρατιΚοy χρeουΣ της ευρωζώνης των 6,5 τρισ. ευρώ (στο επίπεδο αυτό εκτιμά το ΔΝΤ την αγορά κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης), που αφορά Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία και Βέλγιο επιβαρύνεται με spread στα cds μεγαλύτερο από 200 μονάδες βάσης από μόλις 5% ένα χρόνο πριν, το ελληνικό μόνο.



οι ευρΩπαΪΚeΣ τρaπεζεΣ έχουν καταθέσεις 250 δισ. ευρώ στην ΕΚΤ, το υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας διετίας. Και αυτό γιατί στο περιβάλλον αυξημένης αβεβαιότητας προτιμούν να τοποθετούν κεφάλαια στις χαμηλής απόδοσης καταθέσεις στην ΕΚΤ παρά να τα δανείζουν σε ομολόγους τους στη διατραπεζική, λόγω της αβεβαιότητας για την οικονομική τους θέση και τις επιπτώσεις σε αυτή από την έκθεσή τους σε κρατικό χρέος.

 οι ελληνιΚeΣ τρaπεζεΣ αντιμετωπίζουν bank run σε αργή κίνηση. Οι καταθέσεις τους μειώθηκαν από την αρχή του έτους ως τον Σεπτέμβριο κατά 32 δισ. ευρώ. Για τον Οκτώβριο οι εκτιμήσεις μιλούν για διαρροή επιπλέον 8 δισ. ευρώ. Πέρα από την υπονόμευση της εμπιστοσύνης των καταθετών που προκαλεί η συνεχής εμφάνιση σεναρίων χρεοκοπίας της χώρας, πλέον αποσύρονται καταθέσεις για την κάλυψη τρεχουσών αναγκών. 

οι χορηγHΣειΣ δανεiΩν στην Ελλάδα υποχωρούν επίσης, με ρυθμό 2,2%, με την καθαρή ροή δανείων αρνητική στο 1 δισ. ευρώ. Τα επιχειρηματικά δάνεια υποχωρούν κατά 0,9%, ο δανεισμός των νοικοκυριών υποχωρεί με ρυθμό 3,1%. Η μείωση των καταναλωτικών δανείων κατά 6,5% πιέζει και την αγορά.



Στη αδυναμiα τΩν ελληνιΚΩν επιχει-

ρήσεων να αντλήσουν κεφάλαια κίνησης από τις τράπεζες προστίθεται και η σταδιακή απόσυρση από την αγορά των μεταχρονολογημένων επιταγών, μια μορφή άτυπης χρηματοδότησης στην Ελλάδα. Αυτό συμβαίνει καθώς η εμπιστοσύνη στην αγορά υποχωρεί και ο κίνδυνος ασυνέπειας έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις σε περίπου 1,5 χρόνο οι μεταχρονολογημένες επιταγές θα έχουν μειωθεί σε αμελητέα ποσά.

 το 25% τΩν μιΣθΩτΏν είδε τις αποδοχές του να μειώνονται 10% το 2011. Η μέση αμοιβή στο σύνολο της οικονομίας μειώθηκε 3,3% και σε πραγματικούς όρους 6,3%. Στον

ιδιωτικό μη τραπεζικό τομέα μειώθηκε 1,7% και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος 3,6%, εκτιμά η Τράπεζα της Ελλάδος. Ωστόσο εφιστά την προσοχή, η περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας θα πρέπει να προέλθει από άνοδο της παραγωγικότητας. Η συνεχής μείωση των μισθών θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στη ζήτηση.

 Στην ευρΩζΩνη τα δανεια αυξανονται με ρυθμό 2,2% για τις επιχειρήσεις και 2,6% για τα νοικοκυριά. Η ΕΚΤ τονίζει ότι ενώ μέχρι στιγμής οι εντάσεις στις χρηματαγορές δεν φαίνεται να έχουν επηρεάσει τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, οι επιπτώσεις εμφανίζονται με χρονική υστέρηση και οι εξελίξεις πρέπει να παρακολουθούνται με προσοχή. 

η εΚτ μειΩνει το επιτοΚιο ου ευρώ στο 1,25%, καθώς διαπιστώνει ότι στο περιβάλλον ιδιαίτερα υψηλής αβεβαιότητας, οι εντάσεις στις αγορές κρατικών ομολόγων συνεπάγονται περιορισμένη ροή χρηματοδότησης στην οικονομία, ενώ η υποχώρηση της εμπιστοσύνης όπως και η επιβράδυνση της παγκόσμιας ζήτησης πιέζουν την ανάπτυξη.



Στην αλλη οχθη του ατλαντιΚου, ο Αμερικανός κεντρικός τραπεζίτης, Μπεν Μπερνάνκε επαναλαμβάνει ότι το επιτόκιο του δολαρίου θα διατηρηθεί στο 0-0,25% ως τα μέσα του 2013, καθώς η οικονομία

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Ο Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης, Μάριο Ντράγκι, καλεί τις εθνικές εποπτικές αρχές να διασφαλίσουν ότι τα σχέδια κεφαλαιακής ενίσχυσης των τραπεζών, ώστε ο δείκτης βασικών κεφαλαίων να φθάσει το 9%, δεν πρόκειται να οδηγήσουν σε υπερβολική απομόχλευση, δηλαδή μείωση των δανείων στην οικονομία. Μίλησε για ήπια ύφεση στην ευρωζώνη το επόμενο διάστημα, καθώς η αβεβαιότητα πλήττει την πραγματική οικονομία.



Πόσα κεφάλαια αναμένεται να λάβει η χώρα από την ΕΕ/ΔΝΤ με τη συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου; Συνολικά 130 δισ. ευρώ ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες ως το 2014. Από αυτά τα 30 δισ. αφορούν κεφάλαια για την ενίσχυση της πιστοληπτικής αξιολόγησης των νέων ομολόγων που θα αντικαταστήσουν εκείνα που βρίσκονται στα χαρτοφυλάκια των ιδιωτών στο πλαίσιο του PSI. Άλλα 20 δισ. προβλέπονται για την κεφαλαιακή ενίσχυση των ελληνικών τραπεζών (το ποσό μπορεί να φθάσει τα 30 δισ.), που μαζί μετά 10 δισ. του προηγούμενου πακέτου ενίσχυσης του 2010 ανεβάζουν τα κεφάλαια του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας σε 30 δισ. Τα υπόλοιπα 80 δισ. ευρώ θα καλύψουν τις δανειακές ανάγκες μας ως το 2014. Μαζί με τα περίπου 37 δισ. ευρώ που απομένουν από το τελευταίο (εφόσον καταβληθεί η 6η δόση των 8 δισ.), η νέα στήριξη της χώρας από την ΕΕ και το ΔΝΤ ανέρχεται σε 170 δισ. ευρώ ως το 2014. Αν συνυπολογίσουμε και τα 65 δισ. ευρώ που έχουμε ήδη εισπράξει, συνολικά τα δάνεια της τρόικας φθάνουν τα 230 δισ. περίπου. Μένει να αποδειχθεί πόσο θα βοηθήσουν τη χώρα να βγει από την ύφεση.

αναπτύσσεται με μέτριους ρυθμούς και αντιμετωπίζει κινδύνους λόγω της κρίσης στις ευρωπαϊκές αγορές κρατικών ομολόγων που προκαλούν αστάθεια στο παγκόσμιο σύστημα.

 το ελληνιΚο χρηματιΣτηριο βυθίζεται καθώς οι ανησυχίες κρατικοποίησης των τραπεζών κάνουν τους ξένους επενδυτές να το εγκαταλείπουν. Η κεφαλαιοποίησή του σήμερα αναλογεί σε 13% του αεπ από 24% το 2010.  το αεπ τηΣ χΩραΣ υποχΩρει, το 2012 προβλέπεται στα 213 δισ. ευρώ από 233 δις. το 2008, πριν από την κρίση. Την τετραετία 20092012 οι απώλειες για την Ελλάδα υπολογίζονται σε πραγματικούς όρους στο 15% του αεπ της, ποσοστό πρωτοφανές για ευρωπαϊκή χώρα, εξαιρουμένων των Λετονίας και Λιθουανίας το 2008. Μετά από ύφεση με μείωση του αεπ σε πραγματικούς όρους 5,5% το 2011, προβλέπεται νέα μείωση 2,8% το 2012 και πιθανώς ανάκαμψη 1% το 2013. 

ποΣο θα μειΩθει το δημοΣιο χρεοΣ των 352 δισ. ευρώ από το κούρεμα της αξίας των ελληνικών ομολόγων στα χέρια ιδιωτών κατά 50% (PSI); Κατά 64 δισ. ευρώ αφού θα πρέπει από το όφελος των 95 δισ. ευρώ, που θα προκύψει από το κούρεμα κατά 50% της αξίας χρέους στα χέρια ιδιωτών περίπου 200 δισ. ευρώ, να αφαιρεθούν τα 31 δισ.

που θα δανειστούμε για το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για την κεφαλαιακή ενίσχυση των ελληνικών τραπεζών, για να μην καταρρεύσουν από τη μείωση της αξίας των ομολόγων που κατέχουν. (Επίσης, η Ελλάδα για να υλοποιήσει τη συμφωνία με τους ιδιώτες πιστωτές της θα δανεισθεί 30 δισ. από το EFSF αφού στο πλαίσιο του PSI συζητείται να εκδώσει νέα ομόλογα ονομαστικής αξίας 70 δισ. ευρώ και τα υπόλοιπα 30 δισ. να δοθούν σε μετρητά και είναι ασαφές αν αυτά θα είναι πρόσθετο δάνειο ή περιλαμβάνονται στο πακέτο της 26/10). Το όφελος των 64 δισ. περιορίζεται σε 47 δισ. αφού θα πρέπει να αφαιρεθούν και 17 δισ. που αφορούν το έλλειμμα και άλλες υποχρεώσεις του δημοσίου το 2012. Το τελικό αποτέλεσμα (εφόσον υλοποιηθεί το PSI ) οδηγεί σε δημόσιο χρέος 146% του αεπ από 162% το 2011, δηλαδή μείωση κατά 16 ποσοστιαίες μονάδες μόνο!

73

74

BANKING H χρηματοδότηση της οικονομίας

ΑΝΤΙΚΛΕI∆Ι ΑNAΠΤΥΞΗΣ

EΝΑ ΝEΟ ΤΑΜΕIΟ ΕΓΓΥHΣΕΩΝ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για την παροχή χρηματοδοτικής υποστήριξης με σαφή και μακροπρόθεσμο ορίζοντα, έτσι ώστε να προχωρήσουν βιώσιμα επενδυτικά σχέδια. Επενδύσεις που θα ανοίξουν τον δρόμο της ανταγωνιστικότητας για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Τέτοιες επενδύσεις υπάρχουν. Δεν υπάρχει όμως η δυνατότητα χρηματοδότησής τους. Μια αποτελεσματική λύση του χρηματοδοτικού τους προβλήματος είναι η σύσταση ενός νέου Ταμείου Εγγυήσεων. Το Ταμείο μπορεί να δημιουργηθεί στην ΕΤΕπ ή σε κάποιον άλλο χρηματοπιστωτικό οργανισμό με υψηλή πιστοληπτική ικανότητα, σε συμφωνία με την Ελληνική Δημοκρατία. Απo τον Πλοyταρχο Σακελλaρη, αντιπρoεδρο της ΕΤΕπ

Η

χρηματοπιστωτική κρίση προκάλεσε τη βαθύτερη ύφεση που έχουν γνωρίσει οι οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι λοιπές ανεπτυγμένες οικονομίες από την εποχή του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Βρισκόμαστε σήμερα σε διαφορετικές φάσεις ανά χώρα, διότι η κρίση δεν έπληξε όλες τις χώρες με τον ίδιο τρόπο. Ούτε η ανάκαμψη άρχισε ή διαφαίνεται με τον ίδιο τρόπο. Για την αντιμετώπιση της κρίσης χρειάστηκαν ταχείες και αποφασιστικές ενέργειες τόσο με βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό, όσο και με μακροπρόθεσμο. Η κινητοποίηση ήταν σε εθνικό αλλά και υπερεθνικό επίπεδο. Οι χώρες μέλη της ΕΕ διέθεσαν δημοσιονομικούς πόρους ύψους άνω των 400 δισ. ευρώ για την προώθηση των επενδύσεων, την τόνωση της ζήτησης και τη δημιουρ-

γία νέων θέσεων εργασίας. Το ποσό αντιστοιχεί σχεδόν στο 3,3% του ΑΕΠ της Ένωσης. Επιπρόσθετα από ευρωπαϊκούς πόρους διατέθηκαν περίπου 30 δισ. ευρώ. Αυτά συμπληρώθηκαν από τη δέσμη μέτρων πάνω από 50 δισ. ευρώ που υλοποίησε η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων το 2009 και το 2010. Όπως αποδεικνύει το μέγεθος της δέσμης μέτρων που πήραμε, η κρίση καθότι διεθνής, απαιτεί και διεθνή αντιμετώπιση. Αναδείχθηκε έτσι ο καθοριστικός ρόλος των διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών, όπως η ΕΤΕπ στη χρηματοδότηση επενδύσεων.. Διότι η αναταραχή που προκάλεσε η χρηματοπιστωτική κρίση στον τραπεζικό τομέα μείωσε σημαντικά τη δανειοδοτική ικανότητα των τραπεζών της ζώνης του ευρώ. Αυτό έδειξε πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τις τραπεζικές χορηγήσεις στην Ευρωζώνη. Η εξέλιξη των δανείων επηρεάστηκε από παράγοντες που είχαν σχέση με τη ζήτηση, αλλά η παροχή

75

76

BANKING H χρηματοδότηση της οικονομίας

πιστώσεων περιορίστηκε ακόμη περισσότερο λόγω παραγόντων που είχαν σχέση με την προσφορά. Γι΄αυτό άλλωστε, η διασφάλιση διαρκούς διαθεσιμότητας μακροπρόθεσμων χρηματοδοτήσεων μέσω χρηματοδοτών που υπηρετούν δημόσιες πολιτικές, όπως η ΕΤΕπ, ήταν ένα από τα σημαντικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής στρατηγικής ενάντια στην κρίση. Η δράση της ΕΤΕπ προσφέρει ρευστότητα αλλά και επωφελείς χρηματοδοτικούς όρους. Αυτό οφείλεται στην ικανότητά της να αντλεί κεφάλαια από τις κεφαλαιαγορές με ελκυστικά επιτόκια («ΑΑΑ») και με μεγάλη διάρκεια αποπληρωμής. Ακόμη και κατά την περίοδο της κρίσης εξακολουθήσαμε και συνεχίζουμε ακόμη να εφαρμόζουμε πάντα αυστηρά κριτήρια, χρηματοδοτώντας μόνο έργα που έχουν υγιή χρηματοοικονομική βάση, αλλά τα οποία είναι παράλληλα και βιώσιμα από οικονομική, τεχνική και περιβαλλοντική άποψη. ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν λαμβάνουμε υπόψη μας τη γεωγραφική θέση των έργων. Αντίθετα, μάλιστα, έχουμε στηρίξει τη χρηματοδοτική δραστηριότητα σε χώρες που επλήγησαν ιδιαίτερα από την πρόσφατη κρίση. Οι χορηγήσεις μας στην Ελλάδα αποτελούν σχετικό παράδειγμα. Μετά το 2007 αυξήσαμε σημαντικά τις χρηματοδοτήσεις μας στην Ελλάδα, που έφτασαν συνολικά περίπου τα 7 δισ. ευρώ. Το 2010 το συνολικό ύψος των νέων δανείων μας στη χώρα έφθασε στα 3,2 δισ. Ευρώ, έναντι 755 εκατ. ευρώ το 2007. Η δραστηριότητά μας ανταποκρίθηκε στην επείγουσα ανάγκη της χώρας να προωθήσει περαιτέρω τα σημαντικά έργα υποδομής που έχει προγραμματίσει σε ζωτικούς τομείς: Χ Ρ Η Μ Α Τ Ο Δ Ο Τ Η Σ Α Μ Ε Ε Ρ Γ Α για αστική ανάπτυξη όπως το μετρό Αθήνας και Θεσσαλονίκης, μεταφορών όπως το λιμάνι του Πειραιά, η Εγνατία και οι αυτοκινητόδρομοι Ελευσίνα-Κόρινθος-Πάτρα-Πύργος-Τσακώνα και Τρίπολη-Καλαμάτα, ενέργειας σε συνεργασία με τη ΔΕΗ για παραγωγή ενέργειας με μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον, όπως οι σταθμοί συνδυασμένου κύκλου με καύσιμο φυσικό αέριο στη Θήβα και το Αλιβέρι, αλλά και την επέκταση και ενίσχυση των ελληνικών ηλεκτρικών δικτύων. Για την παιδεία, χρηματοδοτήσαμε την κατασκευή νέων και την αναβάθμιση υφιστάμενων εκπαιδευτικών εγκαταστάσεων σε όλη την επικράτεια. Σ Υ Μ Β Α λ Α Μ Ε Σ Τ Ο Ν Σ Τ Ο Χ Ο αυτό τόσο με την απευθείας χρηματοδότηση έργων όσο και με τη συμβολή μας στην επιτάχυνση του ρυθμού απορρόφησης των κονδυλίων των διαρθρωτικών ταμείων από την Ελλάδα μέσω δανείου 2 δισ. ευρώ που χορηγήσαμε στην Ελληνική Δημοκρατία για να εξασφαλισθεί η εθνική συμμετοχή στις επενδύσεις που στηρίζονται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία- στο πλαίσιο του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ). Π Ρ Ο Σ Α Ρ Μ Ο Σ Α Μ Ε ΤΑ Π Ρ Ο ϊ Ο Ν ΤΑ μας και διευρύναμε το πεδίο της δραστηριότητάς μας σε νέους τομείς, όπως η

έρευνα και ανάπτυξη: ξεκινήσαμε απευθείας χρηματοδότηση οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και χορηγήσαμε δάνεια στους δήμους Κοζάνης, Αθήνας και Ηρακλείου για αστική ανάπλαση και ποιότητα ζωής. Εγκαινιάσαμε μια νέα εποχή για τις συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα, σε τομείς άλλους από αυτόν των μεταφορών και χρηματοδοτήσαμε την κατασκευή πυροσβεστικών σταθμών, το πρώτο έργο ΣΔΙΤ. Δ ω Σ Α Μ Ε Ι Δ Ι Α Ι Τ Ε Ρ Η Ε Μ Φ Α Σ Η στον ιδιωτικό τομέα με 2 δισ. ευρώ, δηλαδή 31% του συνόλου των 7 δισ. ευρώ είτε μέσω χρηματοδότησης υποδομών υπό την μορφή συμπράξεων, είτε με την απευθείας χρηματοδότηση μεγάλων βιομηχανικών εγκαταστάσεων όπως του Ομίλου Ελβάλ στα Οινόφυτα, των Ελληνικών Πετρελαίων στην Ελευσίνα, αλλά και την προαγωγή βιομηχανικής έρευνας και τεχνολογίας από τη Pharmathen για την ανάπτυξη δραστικών συστατικών για γενόσημα φάρμακα. Το μεγαλύτερο μέρος των χρηματοδοτήσεων μας στον ιδιωτικό τομέα κατευθύνθηκε στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Στην Ελλάδα, από το 2007, και σε συνεργασία με 10 ελληνικές τράπεζες, έχουμε διαθέσει υπέρ των ΜΜΕ συνολικά 1,3 δισ. Ευρώ.

Η ΧΡΗΜΑΤΟ∆OΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΉΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ Για κάθε ευρώ που χορηγεί η ΕΤΕπ σε τράπεζα εταίρο της, η τελευταία αναλαμβάνει να δανείσει τουλάχιστον δύο ευρώ σε μικρές επιχειρήσεις, δημιουργώντας έτσι πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Οι ελληνικές τράπεζες με τις οποίες συνεργαζόμαστε διαθέτουν εκτεταμένα δίκτυα καταστημάτων και σημαντικά χαρτοφυλάκια δανείων προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Έτσι αγγίξαμε την πραγματική οικονομία, τον επιχειρηματία και τον εργαζόμενο. Από τα χρήματα αυτά ήδη έχουν διατεθεί δάνεια σε περίπου 1.640 ελληνικές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Οι χρηματοδοτήσεις αφορούν επενδύσεις στους τομείς της βιομηχανίας, του τουρισμού, των υπηρεσιών, της οικονομίας της γνώσης, της ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Στην παρούσα φάση, η συμβολή μας στην προαγωγή της ανάπτυξης και της συνοχής μέσω της χρηματοδότησης υγιών μακροπρόθεσμων επενδύσεων στην Ελλάδα διαφαίνεται ιδιαίτερα σημαντική. Ήδη εξετάζουμε επενδυτικά σχέδια που ως το 2014 θα μπορούσαν να φτάσουν τα 10 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 1,5 δισ. ευρώ μέσα στο 2011. Ενδεικτικά αναφέρω στις μεταφορές - τον αυτοκινητόδρομο Θεσσαλονίκη-Προμαχώνα, το αεροδρόμιο στο Καστέλλι, το μετρό σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Στην ενέργεια -δίκτυα, ανανεώσιμες και φυσικό αέριο, στην παιδεία– σχολεία σε διάφορες περιοχές, στις αστικές υποδομές και ανάπτυξη σε διάφορες πόλεις και περιφέρειες, καθώς βέβαια και ΜΜΕ, σε συνεργασία με το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Η ΕΤΕπ και οι προκλhσεις της yφεσης Στην προσπάθεια αυτή η ΕΤΕπ αντιμετωπίζει προκλήσεις, οι πιο καίριες είναι οι ακόλουθες: • Η ε π ι δ ε ι ν ω σ η τ ης π ι σ τ ο λ η π τ ι κ ης ικανότητας στον ιδιωτικό και τραπεζικό τομέα καθιστά δύσκολη την εξεύρεση δανειοληπτών που πληρούν τα αυστηρά μας κριτήρια, τα οποία εφαρμόζουμε ανελλιπώς για την διατήρηση της άριστης πιστοληπτικής μας ικανότητας, ΑΑΑ.

• Β ασει καταστατικου χρηματοδοτούμε έως το 50% του επενδυτικού κόστους. Στην παρούσα συγκυρία άλλοι χρηματοδότες είναι λιγότερο πρόθυμοι να επενδύσουν στην ελληνική αγορά και να συνεπικουρήσουν με την υπόλοιπη χρηματοδότηση.

• Π αρα λ λ η λ α , υπάρχει μία επενδυτική διστακτικότητα, η οποία λόγω και της μείωσης των διαθέσιμων πιστώσεων επιφέρει με τη σειρά της επενδυτική κάμψη. Παρά την μακροοικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, όμως υπάρχουν υγιή και δυνητικά βιώσιμα επενδυτικά σχέδια. Η μη πραγ-

Παρά την μακροοικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, όμως υπάρχουν υγιή και δυνητικά βιώσιμα επενδυτικά σχέδια. Η μη πραγματοποίηση αυτών των επενδύσεων αποτελεί σημαντικό φρένο στην αναθέρμανση της οικονομίας.

ματοποίηση αυτών των επενδύσεων αποτελεί σημαντικό φρένο στην αναθέρμανση της οικονομίας και θέτει σε κίνδυνο το αναπτυξιακό σκέλος του οικονομικού προγράμματος της κυβέρνησης. Η ανάπτυξη είναι ακρογωνιαίος λίθος στην επιτυχία του προγράμματος στήριξης της Ελλάδας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο σχετικά με την Ελλάδα αναφέρθηκε σε συγκεκριμένες ενέργειες, που θα πρέπει να στηρίξουν «την ανάπτυξη και την απασχόληση» στην χώρα. Η ΕΤΕπ είναι ένα εργαλείο που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε αυτήν την προσπάθεια τόνωσης της ανάπτυξης και της απασχόλησης στην ελληνική οικονομία. Αυτό αναγνωρίστηκε και από το ανωτέρω Συμβούλιο Κορυφής. Η

Τράπεζα πέρα από την κανονική της δραστηριότητα, στην προσπάθεια στήριξης της Ελλάδας καινοτομεί και αναπτύσσει νέες πρωτοβουλίες: • Τ ο Ε υρ ω πα ϊ κο Ταμειο Ε πενδυσε ω ν , που είναι θυγατρική της ΕΤΕπ, διαχειρίζεται το πρόγραμμα JEREMIE. Για την Ελλάδα και με τη συμμετοχή του Ελληνικού κράτους το ύψος του είναι 250 εκατ. ευρώ. Καθότι οι πόροι αυτοί διπλασιάζονται από τις συνεργαζόμενες τράπεζες, πάνω από 400 εκατ. ευρώ θα διοχετευθούν σε ελληνικές ΜΜΕ ως το 2013. Ήδη 120 εκατ. ευρώ υπό μορφή δανείων έως 100 χιλ ευρώ διοχετεύονται σε νέες και νεοϊδρυθείσες ΜΜΕ σε συνεργασία με την Alpha Bank και την Εθνική Τράπεζα. Επιπλέον μέσα στο επόμενο τρίμηνο 60 εκατ. ευρώ υπό μορφή μικρο-πιστώσεων ως 25 χιλ. ευρώ θα ξεκινήσουν να παρέχονται σε συνεργασία με την Alpha Bank. Στο επόμενο τρίμηνο θα είναι διαθέσιμα 180 εκατ. ευρώ υπό μορφή δανείων έως 500 χιλ. ευρώ για επενδύσεις σε τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών.

• Γ ι α τ η ν Α σ τ ι κ η Α ν α π τ υ ξ η , το 2010 υπογράψαμε στην Ελλάδα συμφωνία χρηματοδότησης ύψους 258 δισ. ευρώ για τη σύσταση Ταμείου Χαρτοφυλακίου JESSICA. Οι χρηματοδοτήσεις αυτές, οι οποίες μπορούν να έχουν τη μορφή ιδίων κεφαλαίων, δανείων ή και εγγυήσεων, χορηγούνται μέσω Ταμείων Αστικής Ανάπτυξης για έργα ολοκληρωμένων σχεδίων αειφόρου αστικής ανάπτυξης. Η διαδικασία υποβολής προτάσεων ολοκληρώθηκε τον περασμένο Μάιο. Υποβλήθηκαν προτάσεις από εννέα υποψήφιους καλύπτοντας πλήρως το συνολικό υπό διαχείριση κεφάλαιο. Αυτό αποδεικνύει την ιδιαίτερα θετική ανταπόκριση της αγοράς στη χρηματοδότηση έργων αστικής ανάπτυξης.

• Γ ι α ν α β ε λτ ι ω θ ε ι η απορροφητικότητα των Ευρωπαϊκών κονδυλίων μέσω του ΕΣΠΑ, παρέχουμε τεχνική βοήθεια στην ελληνική κυβέρνηση. Η τεχνογνωσία και εμπειρία των τεχνικών συμβούλων της ΕΤΕπ που πλαισιώνουν αρμόδιες υπηρεσίες της Ελληνικής διοίκησης θα συμβάλλουν στην αύξηση του ποσοστού απορρόφησης Ευρωπαϊκών επιχορηγήσεων, καθώς και την υλοποίηση έργων εντός χρονοδιαγράμματος, στα πλαίσια του ΕΣΠΑ.

• Γ ι α τ η σ υ ν ε χ ι σ η και περαιτέρω ανάπτυξη της χρηματοδότησης ΜΜΕ στην Ελλάδα, ανακοινώσαμε μια νέα πρωτοβουλία, που προβλέπει την εγγύηση του Ελληνικού δημοσίου ύψους 1 δισ. ευρώ προς τις ελληνικές τράπεζες που θα προσφέρουν δάνεια σε συνεργασία με την ΕΤΕπ. Το Ελληνικό δημόσιο στέκεται έτσι αρωγός στην επιχειρηματικότητα. Με βάση προηγούμενη εμπειρία, πιστεύω ότι θα μπορέσουμε να διοχετεύσουμε το ποσό αυτό μέσα στα επόμενα 3 χρόνια.

77

BANKING H χρηματοδότηση της οικονομίας

Η ΠΡOΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΤΕΠ

78

Το νέο Ταμείο Εγγυήσεων στην πράξη

Περιοριστικές δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις και η συνεπακόλουθη μείωση της ζήτησης, επιφέρουν αναπόφευκτα κραδασμούς στην ελληνική πραγματική οικονομία. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για την παροχή χρηματοδοτικής υποστήριξης με σαφή και μακροπρόθεσμο ορίζοντα, έτσι ώστε να προχωρήσουν βιώσιμα επενδυτικά σχέδια.

Ε

επενδyΣειΣ ποΥ oχι Μoνο θα μας τραβήξουν έξω από την κρίση, αλλά που θα ανοίξουν τον δρόμο της ανταγωνιστικότητας για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Τέτοιες επενδύσεις υπάρχουν. Δεν υπάρχει όμως η δυνατότητα χρηματοδότησής τους. Αναλύσαμε, μελετήσαμε και προτείνουμε ως μία αποτελεσματική λύση του χρηματοδοτικού τους προβλήματος τη σύσταση ενός νέου Ταμείου Εγγυήσεων. Το Ταμείο μπορεί να δημιουργηθεί στην ΕΤΕπ ή σε κάποιον άλλο χρηματοπιστωτικό οργανισμό με υψηλή πιστοληπτική ικανότητα, σε συμφωνία με την Ελληνική Δημοκρατία. Το Ταμείο θα μπορέσει να ενεργοποιήσει μακροπρόθεσμες χρηματοδοτήσεις για έργα σε ζωτικούς κλάδους της οι-

κονομίας, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Οι εγγυήσεις θα χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση επενδύσεων από το δημόσιο, επιχειρήσεις, οργανισμούς κοινής ωφελείας, αλλά και για έργα με τη μέθοδο project finance (π.χ., στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας), συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα ή έργα που πραγματοποιούνται με το σύστημα της παραχώρησης. Το Ταμείο μπορεί να προικοδοτηθεί με ένα μέρος των κεφαλαίων που διατίθενται από τα διαρθρωτικά ταμεία στην Ελλάδα, το οποίο κινδυνεύει να χαθεί αν δεν υλοποιηθούν τα έργα έγκαιρα. Τα κεφάλαια που θα τοποθετηθούν στο Ταμείο αυτό θα αποτελούν άμεση απορρόφηση των πό-

ρων των διαρθρωτικών ταμείων και θα αρχίσουν να αποφέρουν τόκους προς όφελος της Ελλάδας. Ο όγκος των δανείων θα υπερβαίνει το ποσό που θα έχει κατατεθεί στο Ταμείο. Οι προμήθειες των εγγυήσεων θα αποτελούν μία επιπλέον πηγή εσόδων του. Το κατατεθειμένο κεφάλαιο του δεν θα χρησιμοποιείται παρά μόνο σε περίπτωση αθέτησης εκ μέρους των δανειοληπτών που θα έχουν υπαχθεί στο πρόγραμμα. Στην περίπτωση αυτή, το Ταμείο θα χρησιμοποιείται για την κάλυψη των ζημιών έως ότου εξαντληθούν τα κεφάλαιά του. Η βαθειά τεχνογνωσία αλλά και η ευρεία εμπειρία της ΕΤΕπ στην επιλογή αξιόπιστων και βιώσιμων επενδύσεων θα συμβάλλει τόσο στη χρηστή διαχείρι-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ση του Ταμείου, όσο και στην επιλογή κατάλληλων έργων στην Ελλάδα. Προτεραιότητα θα δοθεί στους τομείς των υποδομών, της ενέργειας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Παράλληλα το Ταμείο θα συμβάλλει στην επίτευξη του βέλτιστου συνδυασμού δανείων και επιχορηγήσεων, διαχέοντας τις ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις σε περισσότερα έργα. Το Ταμείο θα έχει ανακυκλούμενο χαρακτήρα. Με άλλα λόγια, τα κεφάλαια που θα έχουν δεσμευθεί για την εγγυητική κάλυψη μιας επένδυσης θα αποδεσμεύονται με την αποπληρωμή του δανείου, και θα επαναχρησιμοποιούνται για την εγγύηση νέων έργων. Αυτός είναι ένας ακόμη τρόπος διάχυσης του αναπτυξιακού των Ευρωπαϊκών δι-

αρθρωτικών πόρων σε περισσότερα έργα και μάλιστα πολλαπλασιαστικά. Η απόφαση χρησιμοποίησης πόρων των Ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως ισχύει και για κάθε άλλη αλλαγή στους κανονισμούς που αφορούν τους μηχανισμούς στήριξης της ΕΕ. Αν και η ΕΤΕπ μπορεί να συμβάλλει τόσο στη συγκρότηση του Ταμείου, όσο και στη διευκόλυνση της ανάληψης μιας κοινής πρωτοβουλίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η πρωτοβουλία πρέπει να προέλθει από την Ελληνική κυβέρνηση. Στην παρούσα μακροοικονομική συγκυρία, είναι πολύ σημαντικό για την οικονομία

και για τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας να διατηρήσει η χώρα σημαντική επενδυτική δραστηριότητα. Η σύσταση του Ταμείου θα επιτρέψει στην ΕΤΕπ να διατηρήσει τις χορηγήσεις της στην Ελλάδα την επόμενη τετραετία στα ίδια επίπεδα με την προηγούμενη, δηλαδή περίπου στα 7 δισ. ευρώ συνολικά. Η πρότασή μας μπορεί να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα για τη στήριξη της επιχειρηματικότητας στη χώρα. Το χρονοδιάγραμμα έχει όμως μεγάλη σημασία για να μπορέσει να ανακοπεί η κρίση και να στηριχθεί έγκαιρα η ανάκαμψη επιταχύνοντας έτσι την πορεία της χώρας προς μία βιώσιμη ανάπτυξη.

79

80

BANKING Χορηγήσεις μικρομεσαίου επιχειρείν

Η ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΟΙ ΝΕΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ ΡΟΛΟ ∆ΟΝ ΚΙΧΩΤΗ Ή ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ, ΣΕ ΝΕΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ;

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Εκτιμήσεις και εμπειρικές έρευνες δείχνουν ότι το 30%40% των μικρών επιχειρήσεων, που ήταν σε λειτουργία πριν το 2008, είτε θα κλείσουν είτε θα αλλάξουν ιδιοκτησιακή μορφή μέχρι το 2012. Παράλληλα ένα πλήθος από 100 ή και 200 χιλιάδες νέες επιχειρήσεις θα δημιουργηθούν τα επόμενα 2 ή 3 χρόνια. Το θέμα δεν είναι αριθμητικό αλλά ποιοτικό, διότι από ό,τι φαίνεται ο συνολικός αριθμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων δεν θα μειωθεί δραματικά. Το ερώτημα είναι: Οι νέες επιχειρήσεις θα έρθουν να πάρουν τη θέση αυτών που έκλεισαν, ως σύγχρονοι Δον Κιχώτες, επιδιώκοντας να αναδείξουν το επιχειρηματικό δαιμόνιο των νέων σε σχέση με τους παλιούς; Ή θα έχουμε μία επανατοποθέτηση των επιχειρηματικών κατευθύνσεων της χώρας; Απο τον Αντρεα Αθανασοπουλο, γενικο διευθυντη Λιανικης Τραπεζικης της Εθνικης Τραπεζας

Η

σημερινή συζήτηση για το παρόν και μέλλον των μικρών επιχειρήσεων στη χώρα μας γίνεται υπό το πρίσμα της οικονομικής κρίσης, η οποία ανέδειξε αλλά δεν δημιούργησε από μόνη της το πρόβλημα. Τα αποτελέσματα περιοδικών ερευνών της Εθνικής Τράπεζας αποτυπώνουν ότι κατά τη διάρκεια του 2011 το 50% περίπου των μικρών επιχειρήσεων έχουν πλέον αποκλειστικό στόχο την επιβίωση, έχουν δε πληγεί πολύ σημαντικά από την οικονομική κρίση κυρίως μέσω της σημαντικής πτώσης του τζίρου τους. Οι μικρές επιχειρήσεις αποδείχθηκαν να έχουν μικρότερες αντιστάσεις από τις μεσαίες και μεγάλες, κυρίως διότι οι μόνες αντιστάσεις στη μείωση του τζίρου ήταν ο περιορισμός των εξόδων του νοικοκυριού (και αν αυτό έγινε από 1εκατ. εξ αυτών καταλαβαίνουμε τις επιπτώσεις στην κατανάλωση). Αν αναλογιστεί κανείς όμως ότι μεγάλο μέρος του τραπεζικού δανεισμού προς μικρές επιχειρήσεις, κατά τη χρυσή επταετία 2001-2008, πήγε είτε προς υπερ-αποθεματοποίηση πρώτων

υλών είτε προς αγορά επαγγελματικής ή οικιακής στέγης, αυτό σημαίνει ότι η μείωση του τζίρου άφησε από καύσιμα μία λοκομοτίβα που είχε δημιουργηθεί και η οποία οδηγούσε την υπεραξία και τα κέρδη των μικρών επιχειρήσεων (τα πραγματικά και όχι τα επίσημα) προς την ατομική και οικογενειακή κατανάλωση. Είναι ενδεικτικό ότι τα δάνεια προς μικρές επιχειρήσεις με σκοπό δανεισμού την απόκτηση εξοπλισμού και νέας τεχνολογίας δεν ξεπερνούν το 5%.

Η κριση εμπιστοσυνης Η οικονομική κρίση ήρθε ως τσουνάμι για τη μικρή επιχείρηση και εκφράστηκε μέσω της δραματικής μείωσης του τζίρου (σε επίπεδα 30%-50%), αλλά και μέσω της δραματικής μείωσης της εμπιστοσύνης μεταξύ των επιχειρήσεων (η μεγάλη πλειονότητα των σφραγισμένων επιταγών και διαταγών πληρωμής προήλθε από συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων και όχι μεταξύ επιχειρήσεων και τραπεζών). Η κρίση εμπιστοσύνης στην αγορά επέδρασε πολλαπλασιαστικά

81

82

BANKING Χορηγήσεις μικρομεσαίου επιχειρείν

στην κρίση ρευστότητας μιας και οι μειωμένες παραγγελίες πρώτων υλών γίνονται περισσότερο τοις μετρητοίς παρά με εμπορευματικές πιστώσεις.

Η EΛΛειΨΗ ρευστOτΗτΑσ & τΑ νEΑ κεΦAΛΑιΑ κIνΗσΗσ Είναι πολύ δύσκολο να αναμένει κανείς αύξηση των δανείων προς επιχειρήσεις σε μία οικονομία που μειώνεται σε απόλυτα μεγέθη. Βεβαίως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το ύψος του συνολικού δανεισμού των τραπεζών προς επιχειρήσεις έχει μειωθεί ελάχιστα από το 2008 μέχρι σήμερα, που σημαίνει είτε ότι οι χρηματοδοτήσεις συνεχίζονται είτε ότι οι ρυθμίσεις δανείων είναι τόσο πολλές που δεν υπάρχουν πλέον αποπληρωμές κεφαλαίων προς τις δανείστριες τράπεζες (στην πράξη συμβαίνουν και τα δύο αυτά φαινόμενα). Οι «ενέσεις» ρευστότητας που επιχειρήθηκαν στην αγορά από τα τέλη του 2008 (βλέπε άτοκα προγράμματα ΤΕΜΠΜΕ) δεν μπόρεσαν να ανακόψουν το πρόβλημα της ρευστότητας για τρεις λόγους: (ι) δεν ήταν στοχευμένες (ιι) τα κεφάλαια δόθηκαν πριν κορυφωθεί η κρίση και επιστρέφονται εν μέσω της κρίσης (ιιι) δεν ήταν ικανές να υποστηρίξουν τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας. Προγράμματα ανάλογου περιεχομένου, αλλά με πιο ορθολογικά κριτήρια σε ότι αφορά τον σκοπό του δανεισμού (ΤΕΜΠΜΕ ΙΙ, Jeremie) δεν έχουν μέχρι σήμερα την αναμενόμενη ανταπόκριση, διότι ο αποδεδειγμένος σκοπός δανεισμού δεν προκαλεί ενθουσιασμό. Το όλο παζλ συμπληρώνεται με την απροθυμία/αδυναμία πολλών επιχειρήσεων να υλοποιήσουν εγκεκριμένα επενδυτικά τους προγράμματα του ΕΣΠΑ με επιχορηγήσεις επιπέδου 50%, διότι πολύ απλά είτε δεν υπάρχει η ίδια συμμετοχή ή αν υπάρχει δεν υπάρχει επενδυτική αύρα, είτε ο αριθμός των εργαζομένων έχει μειωθεί και αυτό δημιουργεί υποχρέωση επιστροφής μέρους της επιχορήγησης.

ο «νοικοκυρΗσ» επιΧειρΗμΑτΊΑσ Το υπόδειγμα των τελευταίων 50 ετών που στηρίζεται στο Ελληνικό επιχειρηματικό δαιμόνιο θα πρέπει να επαναδιατυπωθεί, ώστε αυτό το δαιμόνιο να μην αυτό-καταναλώνεται σε τερτίπια αντιμετώπισης των κρατικών και κανονιστικών δυσκολιών (εφορία, επιδοτούμενα προγράμματα, δήμοι, άδειες λειτουργίας κ.λπ.). Το μικρό μέγεθος της ελληνικής οικονομίας δυσκολεύει τη διαιώνιση οικογενειακών επιχειρήσεων από την 2η στην 3η ή 4η γενιά, διότι απλά τα στόματα είναι πολλά για τα διανεμόμενα κέρδη, ενώ η κλειστή οικογενειακή δομή δεν αφήνει να ανθίσουν επαγγελματικά στελέχη που θα ήταν σε θέση να διευρύνουν τους ορίζοντες της επιχείρησης είτε σε εύρος δραστηριοτήτων είτε σε εύρος αγορών. Πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις στη χώρα μας είναι σε φάση 2ης ή 3ής γενιάς για κοινωνικοοικονομικούς και δημογραφικούς λόγους. Άρα το ρίσκο της ταυτόχρονης μετάβασης (νέα υποδείγματα επιχειρηματικότητας και μετάβαση από γενιά σε γενιά) είναι σημαντικό.

νεο επιΧειρΗμΑτικο προτυπο Σε όλες τις δυτικές χώρες, που πέρασαν την πρόσφατη κρίση του 2007, συντελούνται δομικές οικονομικές αλλαγές για τη δημιουργία προϋποθέσεων οικονομικής ανάπτυξης. Σε χώρες όπως οι Μ. Βρετανία, ΗΠΑ, Γαλλία κ.λπ. υπάρχουν προσπάθειες επαναβιομηχανοποίησης (reindustrialisation) της οικονομίας, σε μία προσπάθεια αναζήτησης νέων προτύπων οικονομικής ανάπτυξης. Ποιος θα φανταζόταν ότι η Γλασκώβη στη Σκωτία θα αποτελούσε πρότυπο πράσινης επιχειρηματικότητας και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας; Ποιος θα φανταζόταν ότι το Newcastle στη Μ. Βρετανία θα αποτελούσε υπόδειγμα εμπορικής αξιοποίησης επιστημονικών εφαρμογών στην ιατρική; Αυτές οι πόλεις πέρασαν τεράστια οικονομική κρίση στη δεκαετία του ‘80 και ‘90 και μέσα από τη δημιουργική καταστροφή επανατοποθετήθηκαν σε νέους κλάδους που πριν 10 χρόνια ούτε καν υπήρχαν. Στη χώρα μας μιλάμε εδώ και 20 χρόνια για πόλεις κλειδιά (Πάτρα, Καστοριά, Βόλος, Καβάλα κ.λπ.) οι οποίες άκμασαν σε κάποιους τομείς επιχειρηματικότητας πριν 30 και 40 χρόνια και από τότε μιλάμε για την κρίση που τις μαστίζει ή για το άνοιγμα κάποιου ΑΕΙ, ώστε τα μεταναστευτικά εμβάσματα εσωτερικού να στηρίξουν τις τοπικές οικονομίες τους. Τι νέο όμως έχουμε να δείξουμε, ώστε να τις επανατοποθετήσουμε δημιουργώντας κάποιες συναφείς επιχειρηματικές δράσεις (business clusters) που έχει αποδειχθεί ότι δημιουργούν οικονομίες κλίμακας αλλά και οικονομίες γνώσης;

Η επομενΗ μEρΑ Τη σ τιγμή αυτή συντελούνται σημαντικές αλλαγές σ το επιχειρηματικό τοπίο της χώρας, με τους αδύναμους κρίκους να βγαίνουν εκτός παραγωγικής λειτουργίας και τους ισχυρούς να δοκιμάζονται. Εκτιμήσεις και εμπειρικές έρευνες δείχνουν ότι ένα ποσοστό 30%-40% των μικρών επιχειρήσεων, που ήταν σε λειτουργία πριν το 2008, είτε θα κλείσουν είτε θα αλλάξουν ιδιοκτησιακή μορφή μέχρι το 2012. Παράλληλα ένα πλήθος από 100 ή και 200 χιλιάδες νέες επιχειρήσεις θα δημιουργηθούν τα επόμενα 2 ή 3 χρόνια. Άρα το θέμα δεν είναι αριθμητικό αλλά ποιοτικό, διότι από ό,τι φαίνεται ο συνολικός αριθμός δεν θα μειωθεί δραματικά. Οι νέες επιχειρήσεις θα έρθουν να πάρουν τη θέση αυτών που έκλεισαν, ως σύγχρονοι Δον Κιχώτες, επιδιώκοντας να αναδείξουν το επιχειρηματικό δαιμόνιο των νέων σε σχέση με τους παλιούς; Ή θα έχουμε μία επανατοποθέτηση των επιχειρηματικών κατευθύνσεων της χώρας; Η επιχειρηματικότητα αποτελεί προνόμιο του ιδιωτικού τομέα αλλά και προϊόν της πολιτικής της πολιτείας σε ότι αφορά εμπόδια ή και υποστηρικτικές πρωτοβουλίες. Η κύρια πρωτοβουλία της πολιτείας θα πρέπει να είναι η διασφάλιση συνθηκών επιχειρηματικής ηρεμίας και προβλεψιμότητας σε κλάδους αιχμής για την ελληνική οικονομία (τρόφιμα, ανανεώσι-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

μες πηγές ενέργειας, αξιοποίηση απορριμμάτων, τεχνολογία υλικών, εναλλακτικές μορφές τουρισμού). Γιατί να μην γίνει μία εξαγγελία-δέσμευση από την πολιτεία ότι σε μία σειρά από κλάδους της οικονομίας δεν θα γίνουν θεσμικές παρεμβάσεις για την επόμενη δεκαετία; Σε παγκόσμιο οικονομικό επίπεδο αλλά και στην Ελλάδα υπάρχουν σημαντικά αποθέματα κεφαλαίων που αναζητούν τοποθετήσεις για να αξιοποιηθούν. Άρα το πρόβλημα της

83

ανάπτυξης στην Ελλάδα δεν είναι πρόβλημα έλλειψης κεφαλαίων, αλλά πρόβλημα επιχειρηματικών ιδεών, καθώς και υποστηρικτικού επιχειρηματικού κλίματος. Όσα χρήματα και αν διατεθούν από κρατικούς θεσμούς ενίσχυσης (ΕΣΠΑ, ΤΕΜΠΜΕ, ΕΤΕΑΝ), η απουσία των δύο παραπάνω θα οδηγήσει σε τεχνική αξιοποίηση των πόρων ala greca, με μεθόδους και επιχειρηματικό δαιμόνιο στα οποία κανείς άλλος δεν μπορεί να μας φτάσει.

Η εποχh του relationship banking Το τραπεζικό σύστημα είναι υποχρεωμένο να στηρίξει τους υφιστάμενους πελάτες του αλλά και όλους όσους έχουν πρόθεση να προχωρήσουν μπροστά στην επιχειρηματικότητα της επόμενης δεκαετίας. Η τραπεζική της επόμενης μέρας θα ξεκινά από το ταμείο και το συναλλακτικό κύκλωμα της επιχείρησης και όχι από δάνεια της τελευταίας στιγμής. Μία νέα σχέση τραπεζών-επιχειρηματικότητας κυοφορείται, μία σχέση που θα εδράζεται στην αυξημένη διαφάνεια και την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Το τραπεζικό σύστημα ήταν μέχρι την περίοδο του 1990 πολύ συντηρητικό έναντι των χρηματοδοτήσεων προς μικρές επιχειρήσεις και λόγω του κανονιστικού πλαισίου της Τράπεζας της Ελλάδος. Η σταδιακή απελευθέρωση των κανόνων στις πιστοδοτήσεις προς ιδιώτες και επιχειρήσεις τα τελευταία 20 χρόνια έφερε στο προσκήνιο τις μικρές επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες, οι οποίοι κατάφεραν να έχουν πρόσβαση σε κεφάλαια τόσο ως επιχειρηματίες όσο και ως ιδιώτες με αξιοζήλευτη ευκολία, αλλά και ελκυστικούς όρους δανεισμού. Περίπου το 50% των κεφαλαίων προς μικρές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες έχουν διατεθεί μόνο με τις προσωπικές εγγυήσεις των δανειζόμενων επιχειρήσεων. Το τραπεζικό σύστημα είναι υποχρεωμένο να στηρίξει τους υφιστάμενους πελάτες του αλλά και όλους όσους έχουν πρόθεση να προχωρήσουν μπροστά στην επιχειρηματικότητα της επόμενης δεκαετίας. Αυτό σηματοδοτεί πρακτικά την μετάβαση από τη συναλλακτική τραπεζική (transaction banking) στην τραπεζική των σχέσεων με τον πελάτη (relationship banking). Μία τραπεζική που θα έχει κανόνες διαφάνειας και συναλλακτικής ηθικής και από τα δύο μέρη. Μία τραπεζική όπου οι επιχειρηματικές επενδύσεις θα στηρίζονται από τις τράπεζες αλλά και από την πραγματική ιδία συμμετοχή του επιχειρηματία, όπου η τραπεζική σχέση θα ξεκινά από το ταμείο και το συναλλακτικό κύκλωμα της επιχείρησης και όχι από δάνεια της τελευταίας στιγμής, όπου η τράπεζα θα γνωρίζει τα σχέδια και τις αγωνίες του μικρού επιχειρηματία ώστε να μπορεί να του παράσχει ιδέες και προειδοποιήσεις για κινδύνους που εγκυμονούν, όπου θα περιοριστεί ο μέσος αριθμός σχέσεων μεταξύ επιχειρήσεων και τραπεζών (σήμερα είναι πάνω από 4 ακόμα και σε μικρές επιχειρήσεις), ώστε να αυξηθεί η διαφάνεια και η αμοιβαία εμπιστοσύνη. Η προσαρμογή όλων των μερών (τραπεζών και επιχειρήσεων) θα είναι δύσκολη, διότι θα πρέπει να αλλάξουμε συνήθειες, πρακτικές και τρόπο εργασίας, που θα είναι πολύ πιο απαιτητικός αλλά και βιώσιμος μακροπρόθεσμα. Στην Εθνική Τράπεζα έχουμε ξεκινήσει στη βάση των παραπάνω μία συνολική επανατοποθέτηση της δομής μας για την ανταπόκρισή μας στις ανάγκες των μικρών επιχειρήσεων. Στηρίζουμε όλους τους πελάτες μας με δάνεια στην προσπάθειά τους να ξεπεράσουν την οικονομική κρίση, στηρίζουμε την οικονομία με νέα ρευστότητα είτε σε κεφάλαια κινήσεως είτε σε επενδυτικά προγράμματα και μέσω της συμμετοχές μας σε όλα τα ειδικά πιστοδοτικά εργαλεία (ΤΕΜΠΜΕ, ΕΤΕΑN, Jeremmie), εκσυγχρονίζουμε όλες τις καθημερινές συναλλαγές των μικρών επιχειρήσεων με την Εθνική Τράπεζα μέσω καινοτόμων προϊόντων όπως ο Εθνικός Όψεως και τέλος αναδιατάσσουμε τις δυνάμεις του δικτύου εξυπηρέτησης ώστε να αυξήσουμε τα εξειδικευμένα κέντρα παροχής εξυπηρέτησης προς μικρές επιχειρήσεις.

84

BANKING // Λιανική Τραπεζική ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΙΡΠΙΝΙΑΣ // HSBC Ελλάδος

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΠΕΛΑΤΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΟ∆ΡΟΜΟΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙ∆ΟΥ

Μοντέλα ανάπτυξης που φέρνουν κοντά τις τράπεζες µε τους πελάτες τους, µετατρέπουν τις τράπεζες από απρόσωπους οργανισµούς σε πελατοκεντρικές επιχειρήσεις, θα καθορίσουν τα επιτυχηµένα Retail Banks στην Ελλάδα και παγκοσµίως στο µέλλον, εκτιµά ο Στέλιος Πιρπινιάς, διευθυντής Λιανικής Τραπεζικής & Marketing της HSBC Ελλάδος σε µία διεισδυτική συνέντευξη για την επόµενη µέρα στη λιανική τραπεζική.

Π

ως κρίνετε το επιχειρηµατικό µοντέλο στον τοµέα του retail banking που ακολουθεί σήµερα εν µέσω µίας µεγάλης ύφεσης, το τραπεζικό σύστηµα στην Ελλάδα? Υπάρχουν αναπτυξιακές δυνατότητες στη λιανική τραπεζική? Ποιες είναι αυτές? Το επιχειρηµατικό µοντέλο του Retail Banking στην Ελλάδα είχε εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια για να εξυπηρετεί µια συνεχώς διευρυνόµενη οικονοµική ανάπτυξη και αγορά. Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύχθηκαν πολλές πρακτικές όπως µικρή έµφαση στο customer centricity και στα customer needs, εκτεταµένος δανεισµός, περιορισµένη έµφαση στο Relationship Management και στο Sales Suitability, περιορισµένη εστίαση στο Wealth Management και πόλεµoς τιµών στις καταθέσεις, εκτεταµένη ανάπτυξη των φυσικών δικτύων (καταστήµατα), κτλ. Η κρίση χρέους και οι συνεπαγόµενες

κρίσεις (ρευστότητας κ.τλ.) σταµάτησαν την ανάπτυξη των τραπεζών πολύ ξαφνικά και οδήγησαν γρήγορα σε µια βαθιά ύφεση που κανείς δεν µπορούσε να προβλέψει. Συνεπώς, οι διοικήσεις των τραπεζών βρέθηκαν αντιµέτωπες µε σηµαντικές δυσκολίες χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν ή να προετοιµαστούν κατάλληλα για αυτό που ερχόταν. Η αλήθεια όµως είναι ότι παρά τις δυσκολίες και τις αβεβαιότητες οι διοικήσεις των τραπεζών αντέδρασαν γρήγορα εξορθολογίζοντας τα κόστη τους, τα κανάλια και τις διαδικασίες τους. Μετά από 3 χρόνια µέσα στην κρίση, οι τράπεζες είναι πιό ευέλικτες, έχουν µικρότερα κόστη, µειωµένο leverage και καλή κεφαλαιακή επάρκεια εξαιρουµένων των συνεπειών που µπορεί να έχουν τα οµόλογα Ελληνικού δηµοσίου που διακρατούν στα βιβλία τους. Η διαδικασία εξορθολογισµού και επαναπροσδιορισµού στρατηγικής, εκτιµώ ότι δεν έχει τελειώσει και θα συνεχιστεί και στο ορατό µέλλον.

85

86

BANKING // Λιανική Τραπεζική ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΙΡΠΙΝΙΑΣ // HSBC Ελλάδος Αναφορικά µε τις αναπτυξιακές δυνατότητες του Retail Banking θα έλεγα ότι µε πελάτες τα ενεργά µέλη µιας οικονοµίας, µπορεί να αναπτυχθεί στα πλαίσια και στο εύρος που αναπτύσσεται η οικονοµία µέσα στην οποία λειτουργεί. Με τη σταδιακή έξοδο της Ελλάδας από την κρίση το Retail Banking θα επανέλθει στην κερδοφορία και την ανάπτυξη. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι πάντα η κρίση γεννά ευκαιρίες και οι τράπεζες που θα έχουν µια ορθή και στοχευµένη στρατηγική µπορούν να βγουν κερδισµένες µέσα από αυτή τη συγκυρία. Ποιες νέες στρατηγικές έχουν αναγκαστεί να εφαρµόσουν οι τράπεζες στην Ελλάδα µέσα στην ύφεση; Η HSBC; Η στρατηγική της HSBC στην Ελλάδα είναι πλήρως εναρµονισµένη µε την στρατηγική του Group παγκοσµίως και εστιάζεται γύρω από ενέργειες και υπηρεσίες οι οποίες ικανοποιούν τις ανάγκες για «international connectivity» των πελατών, µεγιστοποιούν την αποδοτικότητα στα ίδια κεφάλαια και εξασφαλίζουν την υψηλή ρευστότητα και την αποτελεσµατικότητα του επιχειρησιακού µοντέλου. Στον τοµέα του Retail Banking η τράπεζα έχει ως αιχµή του δόρατος το Wealth Management µε στόχο την παροχή προϊόντων και υπηρεσιών σε διεθνές επίπεδο, δίνοντας την δυνατότητα στους πελάτες µας να δραστηριοποιούνται και να εκµεταλλεύονται τις αναπτυξιακές ευκαιρίες παγκοσµίως σε όποια χώρα και αν κατοικούν. Η τράπεζα έχει µοναδική τεχνογνωσία στη διαχείριση πλούτου και αυτό το όφελος που µεταφέρει µε µοναδικές υπηρεσίες και προϊόντα στον πελάτη είναι και το ανταγωνιστικό µας πλεονέκτηµα στην αγορά της Ελλάδας και στον κόσµο. Οι υπόλοιπες τράπεζες στην Ελλάδα, έτσι όπως τις παρακολουθούµε εµείς στην HSΒC, βρίσκονται σε µια διαδικασία εξορθολογισµού που όπως λέµε βάζουν «το σπίτι τους σε τάξη». Αυτό ισχύει και για τις Ελληνικές και τις Ξένες τράπεζες στη χώρα, µε τη διαφορά ότι οι Ελληνικές διακρατούν επιπλέον πολύ µεγάλα ποσά σε οµόλογα Ελληνικού ∆ηµοσίου και αυτό τις καθιστά περισσότερο ευάλωτες στις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά µε το ελληνικό χρέος. Ανεξάρτητα από τις πολιτικές αποφάσεις ο τραπεζικός κλάδος στην Ελλάδα, όπως έχει αναφερθεί από διάφορες πηγές αναµένεται να περάσει µια φάση συγκέντρωσης για να ισχυροποιηθεί και να προσαρµοστεί στο νέο οικονοµικό περιβάλλον που διαµορφώνεται στη χώρα. Τέλος, όπως προαναφέρθηκε η αποτελεσµατικότητα και το Customer Centricity θα είναι πλέον στο κέντρο της στρατηγικής των τραπεζών σε αντίθεση µε τη συνεχή µεγέθυνση και αύξηση των πωλήσεων, που ήταν τα προηγούµενα χρόνια ο βασικός στόχος. Πώς σκιαγραφείτε την επόµενη µέρα στη λιανική τραπεζική στη χώρα? Ποια χαρακτηριστικά εκτιµάτε ότι θα λάβει και µέσα από ποιες διεργασίες και προβληµατικές? Στο πλαίσιο του εξορθολογισµού και της συγκέντρωσης του κλάδου που προαναφέρθηκε, καθώς επίσης και σε ένα αυστηρότερο κανονιστι-

κό πλαίσιο που αναµένεται να θεσµοθετηθεί ως απόρροια της κρίσης, θεωρώ ότι οι τράπεζες και ειδικότερα το Retail Banking θα εστιάσει τις στρατηγικές του στην αποτελεσµατικότητα η οποία µπορεί να επιτευχθεί µέσω των νέων τεχνολογιών, της κεντροποίησης των υπηρεσιών, του standardization των διαδικασιών και της χρήσης εναλλακτικών καναλιών, καθώς και των ανερχόµενων σε όλους τους τοµείς της επιχειρηµατικότητας, social media. Ήδη πολλές τράπεζες στο εξωτερικό έχουν κάνει σοβαρά βήµατα προς αυτή την κατεύθυνση, όπως δηµιουργία applications για υπηρεσίες mobile banking, integration τέτοιων εφαρµογών µε social media, όπου κάνουν interact και µιλούν live µε τους πελάτες τους για τις ανάγκες και τα προβλήµατά τους κτλ. Τέτοια µοντέλα που φέρνουν κοντά τις τράπεζες µε τους πελάτες τους, µετατρέπουν τις τράπεζες από απρόσωπους οργανισµούς σε πελατοκεντρικές επιχειρήσεις µε πολύ µικρό κόστος, εκτιµώ ότι θα καθορίσουν τα επιτυχηµένα Retail Banks στην Ελλάδα και παγκοσµίως στο µέλλον. Σε ποιους τοµείς δίνει βαρύτητα η HSBC σήµερα και το επόµενο διάστηµα; Ποιες οι στρατηγικές της επιλογές που καλύπτουν τις σηµερινές ανάγκες των Ελλήνων? Μία από τις βασικές αρχές της στρατηγικής της HSBC στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσµίως, είναι η εκµετάλλευση όλων των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων της, ώστε να κατατάσσεται ανάµεσα στους κορυφαίους παρόχους στον τοµέα του Wealth Management. Η απόφαση της HSBC να χτίσει ένα κορυφαίο Wealth Management παγκοσµίως βασίζεται στο ισχυρό brand, στη χρηµατο-οικονοµική της δύναµη, στο διευρυµένο δίκτυο διανοµής παγκοσµίως, στη µοναδική ικανότητα της HSBC να δηµιουργεί Global Propositions, όπως το Premier & το Advance, καθώς και στην ικανότητα να δηµιουργεί επενδυτικά προϊόντα, µε παγκόσµια αποδοχή που διαχειρίζονται στο εξωτερικό, όπως τα World Selection Portfolios. Η HSBC, ως µία υπεύθυνη τράπεζα, έχει τη δυνατότητα και προσφέρει στους πελάτες της όλα τα προνόµια ενός παγκόσµιου οµίλου, καθώς έχει ένα από τα υψηλότερα Credit Ratings (ΑΑ) ανάµεσα σε άλλους τραπεζικούς κολοσσούς παγκοσµίως και είναι η µεγαλύτερη τράπεζα στην Ευρώπη µε βάση τη χρηµατιστηριακή της αξία. Ποιο είναι το κατάλληλο µίγµα προϊόντων και υπηρεσιών που πρέπει να έχει µία τράπεζα σήµερα στη λιανική και που συναντούν τις πραγµατικές ανάγκες των κατοίκων της χώρας? Η HSBC διαθέτει µία ευρεία γκάµα καταθετικών λύσεων, µε σύγχρονα και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Πρόσφατα διαθέσαµε στους πελάτες µας προθεσµιακή κατάθεση µε βασικό πλεονέκτηµα την άµεση ρευστότητα, αφού το σύνολο των τόκων καταβάλλονται σε µετρητά στην έναρξη της κατάθεσης. Ταυτόχρονα, διαθέσαµε την ετήσια προθεσµιακή κατάθεση, παρέχοντας την καταβολή τόκων µε περιοδικότητα, ώστε οι πελάτες µας να έχουν κάθε τρίµηνο ρευστότητα και

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

να είναι σε θέση να προγραµµατίσουν καλύτερα τις συναλλαγές τους. Επιπλέον, η HSBC σε µηνιαία βάση, διαθέτει µία νέα Κατάθεση Εγγυηµένου Κεφαλαίου. Οι Καταθέσεις Εγγυηµένου Κεφαλαίου διευρύνουν τις επενδυτικές επιλογές των πελατών, προσφέροντας εναλλακτικές λύσεις τοποθέτησης κεφαλαίων και καλύπτουν πληρέστερα τις ανάγκες τους, δεδοµένου ότι παρέχουν τη δυνατότητα να µπουν στις αγορές και να επενδύσουν σε αυτές, πάντα όµως µε την ασφάλεια της εγγύησης του αρχικού κεφαλαίου. Τη συγκεκριµένη χρονική στιγµή, η Κατάθεση Εγγυηµένου Κεφαλαίου, «Best of 2», προσφέρει µέγιστη απόδοση µέχρι και 35% στη λήξη των 5 ετών, ενώ προσφέρει ελάχιστη εγγυηµένη απόδοση ίση µε 5%.

ΕΠΙΠΛΕΟΝ, Η HSBC ∆ΙΑΘΕΤΕΙ

αποκλειστικά στην Ελλάδα τα χαρτοφυλάκια Αµοιβαίων Κεφαλαίων, World Selection. Πρόκειται για πέντε επενδυτικά χαρτοφυλάκια τύπου Fund of Funds που ανταποκρίνονται σε 5 διαφορετικά επενδυτικά προφίλ, ανάλογα µε τη διάθεση του πελάτη για ανάληψη επενδυτικού κινδύνου. Τα βασικά πλεονεκτήµατα των World Selection είναι ότι:  διαχειρίζονται στο εξωτερικό από τους καλύτερους διαχειριστές στον κόσµο   επενδύουν, τόσο σε κλασικά επενδυτικά προϊόντα, όπως οµόλογα και µετοχές, όσο και σε πιο σύνθετα, όπως δείκτες επί εµπορευµάτων.   περιέχουν µια διαφοροποιηµένη γκάµα επενδύσεων, που συνδυάζονται µε τον πλέον βέλτιστο τρόπο, ώστε να επιτυγχάνεται η µέγιστη δυνατή απόδοση. Όλα αυτά είναι στη διάθεση των Ελλήνων πελατών της HSBC µε µία µόνο επένδυση στα χαρτοφυλάκια World Selection. Η HSBC, έχοντας πρόσβαση σε όλες τις σηµαντικές χρηµαταγορές του πλανήτη, µπορεί επίσης και προσφέρει πρόσβαση στις αγορές οµολόγων. Έτσι οι πελάτες µας, αν το επιθυµούν, µπορούν να αποκτήσουν εταιρικά οµόλογα, κρατικά οµόλογα, οµόλογα από διεθνείς οργανισµούς ή οποιοδήποτε άλλο οµόλογο είναι διαθέσιµο στην αγορά. Επιπλέον µέσω των Global Propositions, δίνεται η δυνατότητα στους πελάτες να απολαµβάνουν ένα ολοκληρωµένο σύνολο

«Πάντα η κρίση γεννά ευκαιρίες και οι τράπεζες που θα έχουν µια ορθή και στοχευµένη στρατηγική µπορούν να βγούν κερδισµένες µέσα από αυτή τη συγκυρία».

π ρ ο ϊ ό ν τ ω ν κα ι υπηρεσιών. Ειδικότερα µέσω της υπηρεσίας HSBC Premier, την πιο ολοκληρωµένη τραπεζική υπηρεσία η οποία προσφέρεται σε 43 χώρες σε όλο τον κόσµο, δίνει τη δυνατότητα στους πελάτες Premier διεθνώς να γίνουν στην πράξη “πολίτες του κόσµου”. H υπηρεσία HSBC Premier συµβάλλει στη συγκέντρωση, διαχείριση και προστασία των κεφαλαίων των πελατών αναγνωρίζοντας τις προτεραιότητές τους και βοηθώντας τους να πάρουν τις κατάλληλες χρηµατοοικονοµικές αποφάσεις. Ενδεικτικά, η HSBC βοηθά τους πελάτες της να διαχειρίζονται όλους τους HSBC λογαριασµούς που διατηρούν στον κόσµο, σε διάφορα νοµίσµατα, και να µεταφέρουν χρήµατα σε πραγµατικό χρόνο µεταξύ των λογαριασµών τους, δωρεάν, µε ένα µόνο κλικ στο Internet Banking. H HSBC θέτει στη διάθεση του πελάτη Premier το παγκόσµιο δίκτυo καταστηµάτων της µε υψηλού επιπέδου πρωτοποριακά προϊόντα και υπηρεσίες και τη µοναδική προσωπική εξυπηρέτηση Premier σε όποια χώρα και αν βρίσκονται. Τέλος, η HSBC σε παγκόσµιο επίπεδο, φροντίζει να έχει µια πλήρη γκάµα λύσεων, οι οποίες µας καθιστούν ικανούς να ικανοποιούµε από τις πιο βασικές έως και τις πιο σύνθετες τραπεζικές ανάγκες των πελατών µας µέσα από ένα υψηλό επίπεδο τραπεζικής εξυπηρέτησης.

87

88

BANKING // factoring ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ // Marfin Factors & Forfaiters

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΤΟ FACTORING ΣΤΗ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Αποτελεσµατική διαχείριση του cash flow, βελτιωµένη εισπραξιµότητα και ασφαλέστερη αύξηση των εξαγωγών, τα µεγάλα πλεονεκτήµατα του factoring για την ελληνική επιχείρηση, σύµφωνα µε τον Πάνο Παπαθεοδώρου, εκτελεστικό Αντιπρόεδρο και ∆ιευθύνοντα Σύµβουλο της Marfin Factors & Forfaiters και µέλος του Executive Board της Factors Chain International*, που µιλά στους ΜτΧ, για τον κλάδο, που εν µέσω ύφεσης αυξάνει τον τζίρο του 17%.

Σ

ε εποχή δυσκολίας εξεύρεσης χρηµατοδότησης, πόσο καθοριστική είναι η συµβολή του Factoring, της εκχώρησης τιµολογηµένων απαιτήσεων στην εταιρεία factoring για τη χρηµατοδότηση µιας επιχείρησης; Ιδίως για τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις που αποτελούν και τον κύριο όγκο της ελληνικής επιχειρηµατικότητας; Το factoring ως χρηµατοοικονοµικό προϊόν έχει διαφορετικά κριτήρια αξιολόγησης και επιλογής πελατολογίου, τα οποία συµπεριλαµβάνουν σε ένα βαθµό την κλασσική οικονοµική ανάλυση αλλά δίνουν ιδιαίτερη σηµασία στην ανάλυση των εµπορικών χαρακτηριστικών των εταιρειών και των συναλλαγών τους. Έτσι, καθώς υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις , µικροµεσαίες και µεγάλες, που δραστηριοποιούνται σε κλάδους που πλήττονται λιγότερο ή περισσότερο από την κρίση, που διατηρούν όµως υγιείς και ξεκάθαρες συναλλαγές µεταξύ τους, το factoring µπορεί και τις στηρίζει αποτελεσµατικά. ∆ιοχετεύει ρευστότητα στην αγορά, µέσω των πραγµατικών πωλήσεων που επιτυγχάνουν οι προµη-

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙ∆ΟΥ

θεύτριες εµπορικές και παραγωγικές εταιρείες στις αγορές ενδιαφέροντός τους, στηρίζοντας σε βάση πραγµατικών δεδοµένων την οικονοµία αλλά και τις επιχειρήσεις. Ιδιαίτερα οι εξαγωγικές επιχειρήσεις έχουν βρει στις εταιρείες factoring ένα σηµαντικό σύµµαχο στην εξωστρέφειά τους και συνολικά η ελληνική επιχειρηµατική κοινότητα, στηρίζεται και χρηµατοδοτείται µε συνέπεια από το factoring, στα πλαίσια βέβαια και υπό τους περιορισµούς ρευστότητας που παρουσιάζει η σηµερινή κατάσταση. ∆εν είναι άλλωστε τυχαίο ότι στη χώρα µας, το πρώτο 9µηνο του 2011 παρατηρείται αύξηση του εξαγωγικού factoring κατά 45% σε σχέση µε το αντίστοιχο διάστηµα του 2010, σύµφωνα µε στοιχεία της Factors Chain International. Κοινό τόπο αποτελεί ότι το factoring είναι εργαλείο ανάπτυξης της επιχειρηµατικότητας. Μία ανάπτυξη που έχει ιδιαίτερη ανάγκη σήµερα η ελληνική αγορά. Είναι έτσι και γιατί; Τι πο-

*Factors Chain International, ο µεγαλύτερος διεθνής σύνδεσµος εταιρειών factoring, µε 252 µέλη παγκοσµίως από 69 χώρες, µε τζίρο 250 δισ. ευρώ το 2010

89

90

BANKING // factoring ΠΑΝΟΣ ΠΑΠΑΘΕΟ∆ΩΡΟΥ // Marfin Factors & Forfaiters

σοστό (και µέγεθος) της ελληνικής επιχειρηµατικότητας αξιοποιεί τον θεσµό; Και µε ποια αποτελέσµατα; Σε συνέχεια των παραπάνω, οι αριθµοί έρχονται να επιβεβαιώσουν τα όσα αναφέρουµε. Εν µέσω κρίσης και συρρίκνωσης της ελληνικής οικονοµίας και των τραπεζικών χρηµατοδοτήσεων, το factoring το 2010 παρουσίασε άνοδο του τζίρου του (συνολική αξία εκχωρηµένων εµπορικών απαιτήσεων) κατά 18%, ενώ το πρώτο 6µηνο του 2011 ήδη έχει αυξήσει τα µεγέθη του κατά 17% . Ο ελληνικός κλάδος factoring το 2010, διαχειρίστηκε συνολικά 14,2 δισ. ευρώ εµπορικών απαιτήσεων, παρέχοντας την ανάλογη ρευστότητα στην ελληνική αγορά. Η διείσδυση του προϊόντος στο ΑΕΠ έφτασε το 6,5% το 2010 και το 2011, βάσει των µέχρι σήµερα δεδοµένων, αναµένεται να κυµανθεί κοντά στο 8% . Τα βασικά αποτελέσµατα, για την ελληνική επιχείρηση, της αξιοποίησης των υπηρεσιών factoring, αναφέρονται στην άµεση και επί συνεχούς βάσης αποτελεσµατική διαχείριση του cash flow τους, στη µείωση των επισφαλειών τους λόγω βελτιωµένης εισπραξιµότητας αλλά και στην ευχερέστερη και ασφαλέστερη αύξηση των εξαγωγικών τους πωλήσεων, που ιδιαίτερα στις ηµέρες µας, αποτελούν ανάγκη και διέξοδο επιβίωσης για εκείνες των επιχειρήσεων που µε τη σηµαντική µείωση του τζίρου στην εγχώρια αγορά, στρέφονται και αναπτύσσουν πωλήσεις στις αγορές του εξωτερικού. Πέρα από την άµεση και ευέλικτη χρηµατοδότηση, παρέχει µεγαλύτερη ασφάλεια στην είσπραξη των απαιτήσεων; Σε αυτό το σηµείο θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι υπάρχουν αποτελεσµατικοί factors και µη αποτελεσµατικοί factors. Αυτό βασικά εξαρτάται από δύο σηµαντικούς παράγοντες: α) από τη δοµή τους, η οποία αντανακλά και το know how πάνω στο factoring εκείνων που χτίζουν την εταιρεία και τη διαχειρίζονται και β) από το κατά πόσο γίνονται αντιληπτά και εφαρµόζονται τα διαφορετικά κριτήρια, χαρακτηριστικά και παράµετροι άσκησης των δραστηριοτήτων factoring από τις µητρικές τράπεζες. Σε ό,τι αφορά στο πρώτο, η δοµή factoring πρέπει να είναι προσαρµοσµένη και να λειτουργεί µε τον τρόπο που λειτουργούν οι εµπορικές και παραγωγικές επιχειρήσεις όταν διαχειρίζονται τις προϊοντικές και αποπληρωτικές των πωλήσεών τους ροές. Άρα απαιτείται ανάλογη προσέγγιση τόσο στη φύση του προϊόντος εµπορίας, στην αξιολόγηση του πελατολογίου, στην επάνδρωση της εταιρείας µε έµπειρα στελέχη - γνώστες της συµπεριφοράς των εµπορικών συναλλαγών, αλλά και σε βάθος λογιστική παρακολούθηση και διαχείριση των εισπρακτέων τιµολογηµένων ροών, διαφορετική από την προσέγγιση των τραπεζικών, ασφαλιστικών και εν γένει εισπρακτικών εταιρειών. Σε ό,τι αφορά στο δεύτερο κριτήριο, δυστυχώς, τόσο στην Ελλάδα, όσο και αλλού, τα περισσότερα σχήµατα factoring, στήνονται χωρίς το κατάλληλο know how, τόσο για λόγους “me too”, όσο και για την εξυπηρέτηση υφιστάµενων σχέσεων, µέσω

άλλων, κατά τίτλο factoring προϊόντων, µε αποτέλεσµα ένα πολύ σηµαντικό µέρος εργασιών factoring να µην ξεχωρίζει από τον κλασσικό δανεισµό και να µην είναι σε θέση να αποδώσει τις ωφέλειες που το προϊόν υπόσχεται και την εξασφάλιση που παρέχει στη διαχείριση και είσπραξη των εµπορικών απαιτήσεων. Εν κατακλείδι, στη συνεργασία µίας επιχείρησης µε µία καλά δοµηµένη εταιρεία factoring, η χρηµατοδότηση δεν είναι αυτοσκοπός ούτε και το µόνο όφελος που προκύπτει. Το γεγονός ότι υπάρχει µία έµπειρη, και κατάλληλα στελεχωµένη οµάδα που αναλαµβάνει την διαχείριση και είσπραξη των εµπορικών απαιτήσεων, έχοντας πρόσβαση και πληροφόρηση σε όλους του τοµείς της αγοράς, αποτελεί εχέγγυο που εξασφαλίζει υψηλά standards ποιότητας και αποτελέσµατος. Πέραν αυτού, η δυνατότητα παροχής κάλυψης πιστωτικού κινδύνου πελατών, τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στο εξωτερικό, εξασφαλίζει σε µεγαλύτερο ακόµα βαθµό την τελική είσπραξη των τιµολογηµένων πωλήσεων των επιχειρήσεων, µειώνοντας δραµατικά τη δηµιουργία εµπορικών επισφαλειών. Στο Factoring, η στοχευµένη παροχή ρευστότητας έναντι στοιχείων του εµπορικού ενεργητικού των επιχειρήσεων, αποτελεί µια λύση έναντι των µεγάλων επισφαλειών που υπάρχουν σήµερα στην αγορά; Το factoring, ως προϊόν commercial finance και εφόσον εφαρµόζονται τα κριτήριά του, προϋπόθεση που τονίζω, καθώς παρατηρούνται κατά καιρούς φαινόµενα σηµαντικών αποκλίσεων, παρουσιάζει χαµηλότερο πιστωτικό κίνδυνο από άλλα χρηµατοοικονοµικά προϊόντα. Ο factor αναλύει και διαχειρίζεται τις συνεργασίες του µέσα από κριτήρια εµπορικού credit, όπως ακριβώς κάνει η κάθε εταιρεία παροχής υπηρεσιών ή πώλησης προϊόντων µέσα στο supply chain, αξιολογώντας τα προϊόντα βάσει

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

στο να διατηρήσουν ανοικτά όρια και πιστώσεις από τους προµηθευτές τους. Επιπλέον, είναι αρκετά τα χρηµατοοικονοµικά ιδρύµατα στο εξωτερικό που δεν δέχονται παροχή εγγυήσεων από τα αντίστοιχα ελληνικά. Αυτό έχει επηρεάσει και τις συνεργασίες import factoring, οι οποίες διεξάγονται µε αυξανόµενη δυσκολία και µε επιλεγµένους µόνο συνεργάτες, οι οποίοι είναι σε θέση να αξιολογήσουν την κάθε εταιρεία factoring βάσει της εµπειρίας, της πορείας και των αποτελεσµάτων της. Η άποψη αυτή στηρίζεται σε συµπεράσµατα από πρόσφατες συµµετοχές µου σε panels, στα πλαίσια Factoring Forae που διεξήχθησαν µέσα στο φθινόπωρο στην Ευρώπη, όπου µου ζητήθηκε να αξιολογήσω τον ρόλο που παίζει το factoring στις σηµερινές συνθήκες της ελληνικής αγοράς. Εκεί, έγινε ξεκάθαρο ότι παρά τη δυσµενή εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, οι συνεργάτες µας στις άλλες χώρες αναγνωρίζουν και εξακολουθούν να συνεργάζονται πιο περιορισµένα ίσως, µε τις καλά δοµηµένες και knowledgeable εταιρείες factoring στην πατρίδα µας. του κύκλου ζωής τους, της θέσης τους στην αγορά και στην πυραµίδα τελικής ζήτησης και κατανάλωσης. Επίσης, αναλύει και ερµηνεύει τις ιστορικές συναλλακτικές συµπεριφορές των εµπορευοµένων µερών, τη θέση και αξιοπιστία τους στην αγορά καθώς και τις µεταξύ τους εµπορικές συµφωνίες και τους όρους που τις διέπουν. Με βάση τα παραπάνω καθορίζεται το πλαίσιο συνεργασίας factoring το οποίο ενσωµατώνει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά. Τέλος, µε την καθηµερινή λειτουργία των σχέσεων και την επικοινωνία µε τα λογιστήρια και τα εµπορικά τµήµατα των προµηθευτών και των αγοραστών των προϊόντων, ο factor παραµένει σε διαρκή επαφή µε την «απαίτηση» που έχει αγοράσει, παρακολουθώντας την πορεία της µέχρι την τελική της είσπραξη. Αυτή η λειτουργία, αποτελεί: α)ιδανικό τρόπο άντλησης κεφαλαίου κίνησης για τις συνεργαζόµενες επιχειρήσεις µέσα από τις πωλήσεις τους και β) σηµαντικό τρόπο διασφάλισης έναντι επισφαλειών τόσο για αυτές όσο και για τους factors καθώς διατηρούν συνεχή και ενδελεχή έλεγχο των χρηµατοδοτήσεών τους. Έτσι, η ρευστότητα που παρέχεται από το factoring αποτελεί, ιδιαίτερα στις ηµέρες µας, µία σηµαντική λύση έναντι των ιδιαίτερα αυξηµένων επισφαλειών που έχουν εµφανιστεί στην ελληνική αγορά από τις κλασσικές χρηµατοδοτήσεις. Η δυσµενής εικόνα της χώρας στο εξωτερικό πόσο επηρεάζει τις εργασίες factoring από την πλευρά του παρόχου των υπηρεσιών αυτών; Η εικόνα και η αξιολόγηση της χώρας µας αποτελεί ένα ιδιαίτερο πρόβληµα που αντιµετωπίζουµε αυτήν την περίοδο καθώς οι οίκοι του εξωτερικού είναι διστακτικοί τόσο στη συνεργασία τους µε ελληνικές επιχειρήσεις, όσο και µε τις ελληνικές εταιρείες factoring. Ειδικότερα οι Έλληνες εισαγωγείς, έχουν σοβαρές δυσκολίες

Μπορούν τα προγράµµατα χρηµατοδότησης επιχειρήσεων µέσω των προγραµµάτων χορήγησης πιστώσεων που διαχειρίζεται τα κράτος να συνδυαστούν µε το factoring; Τί περιθώρια τόνωσης της αγοράς υπάρχουν; Κάτι τέτοιο θα είναι πολύ δύσκολο να εφαρµοστεί καθώς οι λογικές αλλά και οι τεχνικές που απαιτούνται για µία τέτοια συνεργασία, δεν βρίσκουν, κατά τη γνώµη µου, κοινό τόπο. Για παράδειγµα, ο τεχνοκράτης factor, σε καµία περίπτωση δεν µπορεί και δεν πρέπει να παίξει το ρόλο του αναδιανεµητή ή ενισχυτή εισοδήµατος, σύµφωνα µε την προσέγγιση και αιτίαση των πολιτικών αναδιανοµής ή και «ενίσχυσης», που εφαρµόζει ο υπάρχων κρατικός µηχανισµός. Σε κάθε περίπτωση το factoring µπορεί και πρέπει να εξυπηρετήσει επιχειρήσεις και συναλλαγές που ικανοποιούν τα εµπορικά του κριτήριά και µόνο. Τα όποια κρατικά προγράµµατα θα µπορούσαν ενδεχοµένως να βοηθήσουν, εφόσον επικουρικά στηρίζουν µε χρηµατοδότηση ή µε παροχή εγγυήσεων, σχέσεις που είναι κατάλληλα δοµηµένες µε κριτήρια αγοράς και µόνο για factoring. Πόσο αναπτυγµένο είναι το factoring στην Ελλάδα σε σχέση µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Τα τελευταία χρόνια το factoring έχει αυξήσει σηµαντικά την παρουσία του στην ελληνική αγορά, γεγονός που καταγράφεται και στο ποσοστό διείσδυσής του στο ΑΕΠ της χώρας που συνεχώς αυξάνεται και πλέον κινείται στα ευρωπαϊκά δεδοµένα. Παρόλα αυτά, πιστεύω ότι υπάρχει σηµαντικός χώρος για περαιτέρω ανάπτυξη του προϊόντος, καθώς όπως η χώρα, έτσι και οι επιχειρήσεις της, χρειάζονται ουσιαστική αναδιάρθρωση και επανασχεδιασµό στον τρόπο και την κουλτούρα µε την οποία λειτουργούν και στην αντίληψη της έννοιας της χρηµατοδότησης που χρησιµοποιούν. Το factoring είναι ένα προϊόν που µπορεί να συµβάλλει δηµιουργικά και αποτελεσµατικά στη νέα εικόνα του ελληνικού «επιχειρείν».

91

92

INSURANCE ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΣΑΡΡΗΓΕΩΡΓΙΟΥ // EFG-Eurolife

«Αφαιρώντας τα κίνητρα αποταµίευσης, γεννάµε ελλείµµατα για το µέλλον». Η απάντηση του Αλέξανδρου Σαρρηγεωργίου, διευθύνοντα συµβούλου της EFG-Eurolife Ασφαλιστικής στη µεγάλη συζήτηση που γίνεται σήµερα για την κατάργηση ή τη µείωση των φοροαπαλλαγών στα ασφαλιστήρια συµβόλαια. Πόσο µπορεί να λειτουργήσει ως ένα από τα µέτρα-αντίδοτο στην κρίση- µία εξέλιξη σε αυτή την κατεύθυνση είναι κάτι που για τον κ. Σαρρηγεωργίου δεν χρειάζεται να περιµένουµε να το δούµε καθώς µία τέτοια εξέλιξη κινείται σε λανθασµένη κατεύθυνση. Η λογική της «οµοιοπαθητικής», δηλαδή «αντιµετώπιση των ελλειµµάτων θέτοντας τις βάσεις για τη δηµιουργία νέων στο µέλλον» είναι a priori καταστροφική.

Η λανθασµένη

«συνταγή» ΣΥΝEΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ EΛΕΝΑ ΕΡΜΕI∆ΟΥ

∆

ύο χρόνια οικονοµικής ύφεσης και λιτότητας. Πόσο επηρεάζουν οι σηµερινές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες τον κλάδο ιδιωτικής ασφάλισης; Ο κλάδος της ιδιωτικής ασφάλισης ως ενεργό κοµµάτι της οικονοµικής και κοινων ικής πραγµατικότητας, επηρεάζεται άµεσα από τις αλλαγές που συντελούνται στους χώρους αυτούς. Αυτό αποτυπώνεται ανάγλυφα στα αποτελέσµατα του πρώτου εξαµήνου µε µείωση της παραγωγής ασφαλίστρων της τάξης του 9,5%, 13,8% για τον κλάδο ζωής και 5,9% για τον κλάδο των γενικών ασφαλειών. Η γενικότερη αβεβαιότητα που απορρέει από την κρίση χρέους, τα νέα µέτρα για τον περιορισµό του, που αγγίζουν τον κλάδο µας µέσω του PSI αλλά και µέσω του περιορισµού του εισοδήµατος και της περικοπής των φορολογικών κινήτρων, αποτελούν πρόσθετα βάρη για τον κλάδο που σε συνδυασµό µε τα κλαδικά προβλήµατα ενισχύουν τις αρνητικές τάσεις.

Πόσο έχει επηρεαστεί η Eurolife και ο κλάδος των τραπεζοασφαλειών από την κρίση; Για την EFG Eurolife Ασφαλιστική το σκέλος των τραπεζοασφαλειών επηρεάζεται από τη συνολική πτώση χορήγησης δανείων. Η παραγωγή είναι οριακά µειωµένη σε σχέση µε την προηγούµενη χρονιά, µε τα συνταξιοδοτικά προγράµµατα ωστόσο να εµφανίζονται λίγο αυξηµένα. Μπορούν να γίνουν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις ισότιµοι φορείς επαγγελµατικής ασφάλισης; Τι θα πρέπει να αλλάξει στο σύστηµα ασφάλισης στην Ελλάδα; Θεωρώ πως η ιδιωτική ασφάλιση µπορεί και πρέπει να λειτουργήσει συµπληρωµατικά προς τον κρατικό τοµέα στην παροχή επαγγελµατικής ασφάλισης. ∆ιαθέτει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που την καθιστούν τον καταλληλότερο φορέα για την υλοποίηση αυτού του κεφαλαιοποιητικού συστήµατος, δηλαδή την ύπαρξη υποδοµής, που σηµαίνει ανθρώπινο δυναµικό, κεφάλαια, µηχανογράφηση, τεχνογνωσία ειδικά στη δυνατότητα παροχής σύνταξης, και βεβαίως σηµαντική εµπειρία στους τοµείς αυτούς. Επιπλέον λειτουργώντας υπό την εποπτεία της Τράπεζας της Ελλάδος, µε κριτήρια Φερεγγυότητας που ήδη υπαγορεύονται από το Solvency II, µπορεί άµεσα να δώσει τη λύση που χρειάζεται. ∆εν αντιλαµβάνοµαι για πιο λόγο η Πολιτεία µπαίνει στη διαδικασία δηµιουργίας ενός παράλληλου συστήµατος, µε

τα Τ.Ε.Α. του νόµου 3029/2002, τη στιγµή που ο κλάδος της ιδιωτικής ασφάλισης µπορεί και θέλει να συµµετάσχει στη διαδικασία παροχής επαγγελµατικής ασφάλισης. Κατάργηση και µείωση των φοροαπαλλαγών. Τι σηµαίνει για την αγορά της ιδιωτικής ασφάλισης τη στιγµή µάλιστα που το µέτρο αυτό φρενάρει την ανάπτυξή της; Τι σηµαίνει επίσης για τον θεσµό της συµπληρωµατικής ασφάλισης, που σήµερα έχει η Ελλάδα ανάγκη περισσότερο από ποτέ άλλοτε; Θεωρώ πως πρόκειται για επιλογή στη λανθασµένη κατεύθυνση. Αφαιρώντας τα κίνητρα αποταµίευσης, γεννάµε ελλείµµατα για το µέλλον. Πιστεύω πως παρά τη δύσκολη συγκυρία ή µάλλον ειδικά λόγω αυτής (λόγω δηλαδή της αποµείωσης των αποθεµατικών των ταµείων και της αποδυνάµωσης της αποταµιευτικής δυνατότητας των πολιτών) η ενίσχυση της αποταµίευσης µπορεί να επιτευχθεί µόνο αν δοθούν στους πολίτες συγκεκριµένα φορολογικά κίνητρα. Άλλωστε, σύµφωνα µε την πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ για τις συντάξεις, το κόστος των φορολογικών κινήτρων για την ιδιωτική ασφάλιση το 2009 ανερχόταν µόλις σε 143 εκατ. ευρώ. Εάν, διατηρώντας τα όρια του παλαιού συστήµατος, είχαµε πλήρη απαλλαγή των ασφαλίστρων από τη φορολογία εισοδήµατος, το κόστος για το ∆ηµόσιο θα ανέβαινε στα 240 εκατ. ευρώ. Από την άλλη πλευρά, οι επενδύσεις των αποθεµατικών των ασφαλιστικών εταιρειών ανήλθαν το 2010 σε 11,3 δισ. ευρώ. Πιστεύουµε πως εάν αντί να µειωθούν τα φορολογικά κίνητρα, όπως µε ανησυχία ακούµε πως µελετάται, ενισχύονταν σταδιακά, τότε και οι επενδύσεις των ασφαλιστικών αποθεµάτων θα αυξάνονταν γεωµετρικά. Σύµφωνα δε µε υπολογισµούς της ΕΑΕΕ εάν είχαµε τους ευρωπαϊκούς µέσους όρους επενδύσεων, τότε τα ασφαλιστικά αποθέµατα που θα πήγαιναν να ενισχύσουν κατευθείαν την ελληνική κεφαλαιαγορά θα ξεπερνούσαν τα 110 δισ. ευρώ. Ευρωπαϊκές ασφαλιστικές ενώσεις, µεγάλες ευρωπαϊκές ασφαλιστικές, ακόµα και οίκοι αξιολόγησης εκτιµούν ότι το νέο καθεστώς φερεγγυότητας, Solvency II θα πλήξει τον κλάδο ιδιωτικής ασφάλισης και ειδικά τον κλάδο ζωής. Έτσι είναι; Πώς θα αντιµετωπίσει η ασφαλιστική αγορά µία τέτοια πραγµατικότητα; Πρόσκαιρα η προσαρµογή θα είναι βεβαίως επώδυνη. Πιστεύω όµως ότι στο βαθµό που το Solvency II θα ενισχύσει την αξιοπιστία της αγοράς, µακροπρόθεσµα θα λειτουργήσει θετικά στην ανάπτυξη του κλάδου.

94

INSURANCE GIUSEPPE ZORGNO //// Chartis Ελλάς

Οι ασφάλειες στην εποχή ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙ∆ΟΥ

Μπορεί η ύφεση να επηρέασε τον κλάδο ιδιωτικής ασφάλισης, όχι όµως τόσο όσο άλλους κλάδους της ελληνικής οικονοµίας, υποστηρίζει σε συνέντευξή του στους «ΜτΧ» ο Giuseppe Zorgno, διευθύνων σύµβουλος της Chartis Ελλάς. Ο ίδιος σκιαγραφεί τη σηµερινή εικόνα των επιχειρηµατικών και ιδιωτικών ασφαλίσεων, τονίζοντας την ανάγκη σχεδιασµού νέων ασφαλιστικών προϊόντων.

∆

ύο χρόνια µεγάλης οικονοµικής ύφεσης κ.

Zorgno. Πόσο επηρεάζουν οι σηµερινές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες τον κλάδο ιδιωτικής ασφάλισης; Όπως ήταν αναµενόµενο, ο κλάδος της Ιδιωτικής Ασφάλισης δεν µένει ανεπηρέαστος –ευτυχώς, µέχρι στιγµής, όχι µε την ίδια ένταση που έχουν πληγεί άλλοι τοµείς της οικονοµικής δραστηριότητας– από την κρίση στην ελληνική οικονοµία, η οποία έχει αλλάξει τη συµπεριφορά των ασφαλιζόµενων επιχειρήσεων και ιδιωτών. Σχολιάζοντας, καταρχήν, την εικόνα της παραγωγής των επιχειρηµατικών ασφαλίσεων, µπορούµε να επιβεβαιώσουµε τη συνέχιση της µείωσης της πίτας στο σύνολο των κλάδων. Παράλληλα, στις ασφαλίσεις ιδιωτών, η δραστική µείωση του διαθέσιµου εισοδήµατος µοιραία οδηγεί στον περιορισµό των δαπανών για ασφάλιση. Αυτό φαίνεται πλέον και στον κλάδο Αυτοκινήτων, στον οποίο παρατηρείται πτώση της παραγωγής στις µη υποχρεωτικές καλύψεις. Για το σύνολο της ασφαλιστικής αγοράς, η τάση που διαµορφώνεται µας οδηγεί στο συµπέρασµα ότι είναι επιτακτική πλέον η ανάγκη -παράλληλα µε τις προσπάθειες για έλεγχο των καθυστερήσεων στην πληρωµή των ασφαλίστρων- για τη δηµιουργία νέων ασφαλιστικών προϊόντων και υπηρεσιών, που θα ανταποκρίνονται στις σηµερινές ανάγκες των καταναλωτών. Είµαστε πλέον στην εποχή που θα πρέπει να είµαστε µαζί µε τον καταναλωτή, σε ό,τι χρειαστεί, την ώρα που θα το χρειαστεί. Μην έχετε αµφιβολία ότι ο θεσµός της Ιδι-

ωτικής Ασφάλισης θα συνεχίσει, κόντρα στο αρνητικό κλίµα, να στηρίζει αδιάκοπα χιλιάδες ελληνικές οικογένειες και ελληνικές επιχειρήσεις και επαγγελµατίες, αποζηµιώνοντας χιλιάδες περιπτώσεις ζηµιών κάθε χρόνο. Ενδεικτικά, το εννεάµηνο του 2011, µόνο η Chartis πλήρωσε περίπου 34,4 εκατ. ευρώ σε αποζηµιώσεις ιδιωτών και επιχειρήσεων. Πώς αντιµετωπίζει η Chartis στην Ελλάδα την οικονοµική κρίση που βιώνει η χώρα, υπήρχαν επιπτώσεις στα οικονοµικά σας αποτελέσµατα; Οι στρατηγικές κατευθύνσεις του 5ετούς business plan που έχουµε σχεδιάσει και ακολουθούµε, παραµένουν ανέπαφες, καθώς έχουµε επεξεργαστεί έγκαιρα σειρά σεναρίων για την πορεία της αγοράς στο συγκεκριµένο διάστηµα. Στο πλαίσιο αυτό, διαθέτουµε την ευελιξία και προσπαθούµε να αντιµετωπίζουµε αποτελεσµατικά τα νέα δεδοµένα και τις συνθήκες που διαµορφώνονται, πραγµατοποιώντας συµπληρωµατικές κινήσεις όπου και όταν κρίνουµε ότι επιβάλλεται. Βάσει των αποτελεσµάτων του εννεαµήνου 2011 και τις προβλέψεις για το σύνολο του έτους, και αυτή η χρονιά χαρακτηρίζεται επιτυχηµένη για την Chartis Ελλάς. Είναι χαρακτηριστικό πως, παρά τους συµπιεσµένους οικογενειακούς προϋπολογισµούς και επιχειρηµατικούς τζίρους, καταφέραµε να διατηρήσουµε διψήφιο ρυθµό ανάπτυξης εργασιών σε σχέση µε το αντίστοιχο εννεάµηνο του 2010, και συνολική παραγωγή ασφαλίστρων που ξεπέρασε τα 84 εκατ. ευρώ. Στα θετικά αυτά αποτελέσµατα, αντικατοπτρίζεται η εµπιστοσύνη των πελατών και των συνεργατών µας. Εάν θα έπρεπε να αναφερθώ σε ένα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

από τα κύρια συστατικά της επιτυχηµένης πορείας µας είναι η υλοποίηση µίας στρατηγικής ανάπτυξης και εξέλιξης των ασφαλιστικών λύσεων σε υπο-εξυπηρετούµενες ασφαλιστικά αγορές. Ενδεικτικά, να αναφέρω τα Smart Business Solutions που απευθύνονται στις µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις και το Private Client Group που απευθύνεται σε ιδιώτες µε ιδιαίτερης αξίας περιουσιακά στοιχεία. Ποιες κατηγορίες καλύψεων και υπηρεσιών έχουν µεγαλύτερη ζήτηση στις µέρες µας; Μέχρι στιγµής, η εικόνα της αγοράς το 2011 δείχνει µείωση που αποτυπώνεται τόσο στον κλάδο Ζωής, όσο και πλέον στον κλάδο των Γενικών Ασφαλειών, ο οποίος µέχρι και το 2010 εµφάνιζε, έστω και µικρή, αύξηση εργασιών. Συνεχίζουµε να είµαστε µία αγορά που κινείται γύρω από τον κλάδο αυτοκινήτου, καθώς ξεπερνά το 65% της αγοράς των γενικών ασφαλειών. Σήµερα, δυστυχώς, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι θα υπάρξει θεαµατική µεταβολή του σκηνικού. Κάτι που δεν καταγράφεται στα στατιστικά παραγωγής, είναι το συνεχώς αυξανόµενο ενδιαφέρον επαγγελµατιών και επιχειρήσεων για αναζήτηση ασφαλιστικών καλύψεων ευθυνών. Ενδεικτικά, να αναφέρω τα προϊόντα επαγγελµατικής ευθύνης, ανάκλησης προϊόντων, ευθύνης στελεχών διοίκησης και περιβαλλοντικής ευθύνης επιχειρήσεων. Στην παρούσα αρνητική συγκυρία, είναι στοιχείο ιδιαίτερα ενθαρρυντικό. Ωστόσο, όπως ανέφερα, η µεγάλη πρόκληση σήµερα είναι η ανίχνευση ευκαιριών µέσω του σχεδιασµού νέων προϊόντων. Παράλληλα, συνεχίζουµε να εξελίσσουµε τις υπηρεσίες εξυπηρέτησης και αποζηµιώσεων. Στο πλαίσιο αυ-

τό, είµαστε ικανοποιηµένοι για την αναγνώριση και επιβράβευση των προσπαθειών µας, µέσα από τα υψηλά ποσοστά ικανοποίησης των αποζηµιωθέντων της Chartis, όπως κατέδειξε πρόσφατη έρευνα ικανοποίησης αποζηµιωθέντων που πραγµατοποιήσαµε. Πώς σχεδιάζετε να αναπτύξετε το δίκτυο πωλήσεων σας, ανάχωµα στη συνεχιζόµενη ύφεση; Υπογραµµίζουµε συνεχώς την ισχυρή δέσµευσή µας απέναντι στους συνεργάτες και τους ασφαλισµένους της Εταιρίας και φιλοδοξούµε οι συνεργάτες µας να είναι συµµέτοχοι στο όραµα και τους στόχους της Chartis, γνωρίζοντας κάθε στιγµή ότι αποτελούµε το σταθερό και αξιόπιστο στήριγµα στην επιχειρηµατική τους ανάπτυξη. Η σχέση µας µε τους 1.650 διαµεσολαβούντες σε όλη την επικράτεια στηρίζεται σε µία µακρόπνοη προοπτική ανάπτυξης. Μαζί σχεδιάζουµε, αναπτύσσουµε και εφαρµόζουµε µία προσωποποιηµένη συνεργασία. Ποιοι είναι οι στόχοι σας για την επόµενη χρονιά; Στην Chartis Ελλάς συνεχίζουµε να εστιάζουµε τόσο στους εµπορικούς όσο και στους προσωπικούς κινδύνους. Θα εξακολουθήσουµε να εξελίσσουµε τις ασφαλιστικές λύσεις που προσφέρουµε για ιδιώτες και επιχειρήσεις, να επικεντρώνουµε την προσοχή µας σε υπο-εξυπηρετούµενες ασφαλιστικά αγορές. Παράλληλα, θα συνεχίσουµε να επενδύουµε σε τοµείς στους οποίους διαθέτουµε ξεχωριστή τεχνογνωσία. Οι τρεις αυτοί άξονες αποτελούν τους στρατηγικούς πυλώνες ανάπτυξης της Chartis και την επόµενη χρονιά.

95

96

INSURANCE ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΝΕΤΤΑΣ // Ευρωπαϊκή Ένωσις - Ασφάλειες Μινέττα

Ένα ακόµα ελληνικό«έλλειµµα»

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙ∆ΗΣΗ Απαραίτητη όσο τίποτα άλλο είναι η ασφάλιση σε περιόδους οικονοµικής κρίσης. ∆υστυχώς όµως, επισηµαίνει στη συνέντευξη του στους «ΜτΧ» ο Γιώργος Μινέττας, επικεφαλής της Ευρωπαϊκή Ένωσις - Ασφάλειες Mινέττα, η χαµηλή ασφαλιστική συνείδηση του Έλληνα –επιτυγχάνει το αντίθετο, κάτι που µπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες. Τάσσεται κατά της κατάργησης ή της µείωσης των φοροαπαλλαγών, πιστεύει όµως ότι η συνειδητοποίηση της ανάγκης ιδιωτικής ασφάλισης µπορεί να αντισταθµίσει τις παρενέργειες στην ανάπτυξη της αγοράς. Όσον αφορά την υιοθέτηση της Οδηγίας Solvency II, όπως υποστηρίζει, µόνο θετικά µπορεί να λειτουργήσει για την αγορά ασφαλειών. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙ∆ΟΥ

∆

ύο χρόνια οικονοµικής κρίσης µε συνεχείς επιβολές όλο και δραστικότερων µέτρων λίτότητας. Πόσο επηρεάζουν οι σηµερινές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες τον κλάδο ιδιωτικής ασφάλισης; Η οικονοµική κατάσταση των νοικοκυριών επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη της

ιδιωτικής ασφάλισης. Αυτό διότι δυστυχώς, η ασφαλιστική συνείδηση στη χώρα µας βρίσκεται σε χαµηλά επίπεδα. Παρόλο που λογικά σε περιόδους κρίσης, η ανάγκη εξασφάλισης -της ζωής, της υγείας και της περιουσίας- θα έπρεπε να είναι αυξηµένη, µια από τις πρώτες περικοπές εξόδων στις οποίες καταλήγουµε να προχωρήσουµε είναι η ακύρωση των ασφαλιστικών µας προγραµµάτων. Αντίθετα, ειδικό-

τερα σε περιόδους κρίσης, θα έπρεπε να φροντίζουµε την αρτιότερη ασφάλισή µας, διότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να µην µπορούµε να ανταπεξέλθουµε οικονοµικά στην αποκατάσταση µιας ζηµιάς που υπoστήκαµε ή προκαλέσαµε σε κάποιον τρίτο µε αποτέλεσµα να γκρεµίσουµε όσα χτίζαµε τα προηγούµενα χρόνια. Προωθείται η κατάργηση ή και µείωση των φοροαπαλλαγών στα ασφαλιστήρια συµβόλαια. Ποιες διαγράφονται οι επιπτώσεις για τον κλάδο, όταν η κίνηση αυτή βάζει φρένο στην ανάπτυξη της αγοράς; Υπονοµεύεται ο θεσµός της συµπληρωµατικής ασφάλισης; Με τα σηµερινά δεδοµένα η µείωση των φοροαπαλλαγών ή ακόµη και η κατάργησή τους, θα επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη της αγοράς. Η συνειδητοποίη-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

97

Το δίκτυο πωλήσεων είναι εξαιρετικά σηµαντικό για την ανάπτυξη των εργασιών, ιδίως στην τωρινή συγκυρία. Τα σχέδιά σας; Μετά από σχεδόν 40 χρόνια λειτουργίας, έχουµε συνάψει συνεργασία µε έµπειρους και υπεύθυνους επαγγελµατίες, µε στόχο την καλύτερη και αρτιότερη εξυπηρέτηση των πελατών µας. Πώς αντιµετωπίζει η ΜΙΝΕΤΤΑ την οικονοµική κρίση και ποια θα µπορούσαµε να πούµε ότι είναι τα δυνατά της προϊόντα; Η Εταιρία µας «ακούει» µε τη δέουσα προσοχή τις ανάγκες των καταναλωτών και προσαρµόζει αναλό-

ση όµως της ανάγκης ιδιωτικής ασφάλισης, µπορεί να εξαλείψει αυτόν τον παράγοντα. Ειδικότερα λαµβάνοντας υπ’ όψιν το γεγονός ότι στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες τέτοιου είδους φοροαπαλλαγές δεν υφίστανται. Έτσι πιστεύουµε ότι µε νέα προγράµµατα, αναλόγως των νέων αναγκών και συνθηκών, τελικά το αρνητικό κλίµα θα αντιστραφεί. Η συµµόρφωση µε το νέο καθεστώς που διαµορφώνει η οδηγία Solvency II, δηµιουργεί προβλήµατα για τις ασφαλιστικές εταιρείες, ιδίως στο τωρινό περιβάλλον ταχύτατα µεταβαλλόµενων συνθηκών; Η αξιοπιστία µιας ασφαλιστικής εταιρίας είναι το πλεονέκτηµα της έναντι του ανταγωνισµού, διότι αυτό που προσφέρει είναι ένα άυλο αγαθό. Αυτό που προσφέρει, είναι η εξασφάλιση σε περίπτωση που θα χρειαστεί να σταθεί πλάι στον ασφαλισµένο της προασπίζοντας τα συµφέροντά του. Η εφαρµογή λοιπόν του περιθωρίου φερεγγυότητας που ορίζει η Solvency II, νοµίζω ότι θα βοηθήσει στην οµαλότερη λειτουργία των ασφαλιστικών εταιριών, διότι δηµιουργεί την ανάγκη εξορθολογισµού τους, την ακολουθία σωστότερων διαδικασιών και την επέκταση της κεφαλαιακής τους βάσης, µε στόχο την ευκολότερη εποπτεία τους µε γνώµονα το κοινό συµφέρον. Πώς διαµορφώνεται η εικόνα στον κλάδο αυτοκινήτου και τι µπορούµε να πούµε για την εικόνα των ανασφάλιστων οχηµάτων; Ο κλάδος αυτοκινήτου νοµίζω θα συνεχίσει λόγω των οικονοµικών συγκυριών να είναι η ραχοκοκαλιά ανάπτυξης των ασφαλιστικών εταιριών. Όπως ήδη ανέφερα, τα νέα υποχρεωτικά όρια κάλυψης, απαγορεύουν κατά την γνώµη µας, την ύπαρξη ανασφάλιστων οχηµάτων. Εκτός από την πιθανότητα –τίποτα δεν είναι απίθανο να συµβεί σε εµάς, όπως πολλοί διατείνονται– οικονοµικού µας αδιεξόδου, σε απευχόµενες καταστάσεις, υφίσταται και το κοινωνικό κόστος, το οποίο καλούµαστε τελικά να πληρώσουµε όλοι.

«Η µείωση των φοροαπαλλαγών ή ακόµη και η κατάργησή τους, θα επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη της αγοράς. Η συνειδητοποίηση όµως της ανάγκηςιδιωτικήςασφάλισης,µπορεί να εξαλείψει αυτόν τον παράγοντα. Ειδικότερα, λαµβάνοντας υπ’ όψιν το γεγονός ότι στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες τέτοιου είδους φοροαπαλλαγές δεν υφίστανται.»

γως τα ασφαλιστικά προγράµµατα που προσφέρει. ∆ραστηριοποιείται σε όλες τις ασφαλιστικές εργασίες, είναι όµως γνωστή για τα προγράµµατα του κλάδου αυτοκινήτου. Οι στόχοι σας για το επόµενα 3 χρόνια; Πρωταρχικός µας στόχος ήταν και εξακολουθεί να είναι η εξυπηρέτηση των πελατών και των συνεργατών µας, η δηµιουργία ακόµη καλύτερων ασφαλιστικών προγραµµάτων, σύµφωνα µε τις εκάστοτε ανάγκες και συνθήκες και η διατήρηση του καλού ονόµατος που έχουµε χτίσει στην αγορά. ∆εν είναι τυχαίο άλλωστε, το γεγονός της ανυπαρξίας παραπόνων εναντίον της Εταιρίας σε αρµόδιους κοινωνικούς φορείς.

98

INSURANCE ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ // Τράπεζα Πειραιώς

«Πιστεύω ότι θα συνεχίσουν στο άµεσο µέλλον να διατίθενται προϊόντα εγγυηµένης σύνταξης, ίσως µε χαµηλότερο αλλά πάντα εγγυηµένο επιτόκιο παρά την πιθανή κατάργηση της φορολογικής απαλλαγής».

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Ανασφάλιστο όχηµα Σοβαρές οι επιπτώσεις της οικονοµικής ύφεσης για την αγορά ιδιωτικής ασφάλισης το τελευταίο έτος στην Ελλάδα, µε τις ασφαλίσεις ζωής να βρίσκονται στο στόχαστρο, αλλά και άλλους οικονοµικά υγιείς ασφαλιστικούς υποκλάδους, επισηµαίνει ο Τριαντάφυλλος Λυσιµάχου, γενικός δ/ντης ασφαλιστικών εργασιών της Τράπεζας Πειραιώς. Ο ίδιος τονίζει ότι µείζον πρόβληµα για την ασφαλιστική αγορά, µε κοινωνικές προεκτάσεις είναι η ραγδαία αύξηση των ανασφάλιστων οχηµάτων που κυκλοφορούν στην επικράτεια, λόγω της παρατεταµένης έλλειψης ρευστότητας των νοικοκυριών. Μεγάλο, παράλληλα, πλήγµα για την οικονοµία και τους ασφαλισµένους η κατάργηση των φοροαπαλλαγών, επισηµαίνει ο Τριαντάφυλλος Λυσιµάχου, γενικός δ/ντης ασφαλιστικών εργασιών της Τράπεζα Πειραιώς. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙ∆ΟΥ

Π

όσο επηρεάζει κ. Λυσιµάχου, η σηµερινή κατάσταση της έντονης ύφεσης στην οικονοµία την ασφαλιστική αγορά και τον κλάδο του Bancassurance; Η διαρκής και βαθιά ύφεση έχει επηρεάσει σηµαντικά την ασφαλιστική αγορά. Με βάσει προσωρινά αποτελέσµατα του α’ εξαµήνου του 2011 η συνολική µείωση της παραγωγής είναι της τάξης του -9,5% µε τη µεγαλύτερη πτώση στις ασφαλίσεις ζωής (-13,8%), ενώ στις ασφαλίσεις ζηµιών η µείωση είναι µικρότερη (-5,9%).

Το δυσάρεστο είναι ότι σε εύρωστους κλάδους όπως είναι τα παραδοσιακά προϊόντα ζωής, η µείωση ξεπερνά το 20% (-22%). Είναι φανερό ότι η σηµαντική µείωση των εσόδων των ελληνικών νοικοκυριών σε συνδυασµό µε τις αυξηµένες φορολογικές υποχρεώσεις οδηγούν στην ανεύρεση ρευστότητας από οποιαδήποτε πηγή και µια από αυτές είναι τα ενεργά συµβόλαια ζωής τα οποία οι ασφαλισµένοι σε µεγάλο ποσοστό εξαγοράζουν. Επίσης, στην προσπάθεια να µειώσουν όσο είναι δυνατόν τα έξοδα τους, περιορίζουν και τις υποχρεώσεις τους για καταβολή

99

100

INSURANCE ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ // Τράπεζα Πειραιώς

ασφαλίστρων για οποιαδήποτε ασφαλιστική κάλυψη. Έτσι παρατηρείται πλέον µεγάλη αύξηση στον αριθµό των κυκλοφορούντων ανασφάλιστων αυτοκινήτων που εγκυµονούν φυσικά µεγάλους κινδύνους για την ασφάλεια των πολιτών. Ο περιορισµός της ασφάλισης των πολιτών από κινδύνους σχετικούς µε την προσωπική τους ασφάλεια και την περιουσία τους µας γυρίζει πολλά χρόνια πίσω και είναι βέβαιο ότι δηµιουργεί δυστυχώς σοβαρά κοινωνικά προβλήµατα τα οποία δεν έχουν γίνει αντιληπτά. Το Bancassurance ακολουθεί και αυτό τις καθοδικές τάσεις της αγοράς µε βραδύτερους ρυθµούς λόγω του µεγάλου περιθωρίου διείσδυσης στα τραπεζικά πελατολόγια που υπάρχει ακόµα για τα προϊόντα Bancassurance. Έχει τεθεί πρόταση για την κατάργηση και τη µείωση των φοροαπαλλαγών στα ασφαλιστήρια συµβόλαια. Ποιες οι σκέψεις και ευρύτερα η γνώµη σας σχετικά; Εφόσον καταργηθούν οι φοροαπαλλαγές θα αφαιρεθεί ένα σηµαντικό πλεονέκτηµα για την προώθηση των ασφαλιστικών προϊόντων ζωής, υγείας και σύνταξης. Αξίζει να υπενθυ-

µίσουµε ότι το προνόµιο αυτό δεν είχε δοθεί χαριστικά στην ασφαλιστική αγορά. Αποσκοπούσε στο να κάνει τα προϊόντα αυτά ελκυστικά στους καταναλωτές για να διασφαλίζεται µια αξιοπρεπής συνταξιοδότηση, περίθαλψη και προστασία της οικογένειας, πράγµα το οποίο ήταν πολύ θετικό για την κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη και ευµάρεια των πολιτών. Επίσης, δηµιουργούντο οι προϋποθέσεις για τη συσσώρευση υψηλών κεφαλαίων από τα µαθηµατικά αποθέµατα τα οποία επενδύονταν σύµφωνα µε τα συµφέροντα της εθνικής οικονοµίας. Με την αλλαγή της σχετικής νοµοθεσίας, µόνο απώλειες θα υπάρχουν τόσο για τους ασφαλισµένους όσο και για την εθνική οικονοµία. Ο θεσµός των προσωπικών ασφαλίσεων είναι τόσο ισχυρός και η ελληνική κοινωνία έχει τόσο µεγάλη ανάγκη τις καλύψεις του - ύστερα µάλιστα από τη µεγάλη κρίση που διέρχεται το σύστηµα της κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα µας – που πιστεύω ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, ίσως µε χαµηλότερους ρυθµούς αλλά σύντοµα θα ανακάµψει.

«Ο θεσµός των προσωπικών ασφαλίσεων είναι τόσο ισχυρός και η ελληνική κοινωνία έχει τόσο µεγάλη ανάγκη τις καλύψεις του, που πιστεύω ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, ίσως µε χαµηλότερους ρυθµούς, αλλά σύντοµα θα ανακάµψει».

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Οι αλλαγές που επέρχονται µε βάση το νέο κανονιστικό καθεστώς που επιβάλλει η Οδηγία Solvency II εκτιµάται ότι θα έχουν επιπτώσεις στον κλάδο ζωής. Πόσο πραγµατικά πλήττεται ο κλάδος στην Ελλάδα; Καταρχήν το κανονιστικό πλαίσιο Solvency II θα έχει µεσοπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα θετικές επιπτώσεις στη λειτουργία της ασφαλιστικής αγοράς. Θα αυξήσει την αξιοπιστία της και αναµένεται να βελτιώσει σηµαντικά και τον βαθµό διείσδυσης στα Ελληνικά νοικοκυριά ο οποίος παραµένει χαµηλός σε σχέση µε τις άλλες χώρες της ΕΕ. Είναι γεγονός ότι οι υποχρεώσεις που δηµιουργεί το Solvency II για τις ασφαλιστικές εταιρίες είναι σοβαρές, γι’ αυτό το λόγο ήδη οι εταιρίες στη χώρα µας από καιρό προσπαθούν να προσαρµοστούν. Στον επόµενο χρόνο θα φανεί ποιες εταιρίες θα είναι έτοιµες για να προσαρµοστούν στο πλαίσιο αυτό των κανόνων. Είναι βέβαιο ότι θα αλλάξουν οι υποδοµές των εταιριών, οι διαδικασίες π.χ. εισπρακτικές και τα προϊόντα. Ένας χρόνος εποπτείας της αγοράς από την ΤτΕ. Τι άλλαξε; Για πρώτη φορά µεταπολεµικά ίσως έχει δηµιουργηθεί η αίσθηση ότι η εποπτική αρχή υφίσταται και λειτουργεί µε µέθοδο και προοπτική. Όλοι έχουν πειστεί ότι προσπαθεί να «νοικοκυρέψει» την αγορά για να επουλώσει τα τραύµατα της µετά τα γεγονότα της ΑΣΠΙΣ, να αντιµετωπίσει την οικονοµική κρίση και να παρουσιαστεί σαν µια πραγµατικά αξιόπιστη δύναµη στους Έλληνες καταναλωτές. Η κατάσταση είχε αρχίσει να βελτιώνεται µε τη λειτουργία της ΕΠ.Ε.Ι.Α αλλά η ανάληψη του ρόλου αυτού από την ΤτΕ δηµιουργεί ακόµα περισσότερο αισιόδοξες προοπτικές. Μπορούν να γίνουν οι ασφαλιστικές ισότιµοι φορείς επαγγελµατικής ασφάλισης; Τι θα πρέπει να αλλάξει στο σύστηµα ασφάλισης στην Ελλάδα; Η ελληνική σφαλιστική αγορά από το 2000 που είχαν αρχίσει οι συζητήσεις για το νοµοσχέδιο και την επαγγελµατική ασφάλιση, συµµετείχε σαν ισότιµος συνοµιλητής για τον σχεδιασµό της σχετικής νοµοθεσίας. ∆υστυχώς, µε τον νόµο αυτό όπως ψηφίστηκε δεν µπορούσαν οι ασφαλιστικές εταιρίες να δραστηριοποιηθούν στην επαγγελµατική ασφάλιση. Υπήρχαν όµως τόσες ελλείψεις στο νόµο που τελικά δεν λειτούργησε παρά µόνο ελάχιστα. Πιστεύω ότι οι ασφαλιστικές εταιρίες έχουν την εµπειρία και τις υποδοµές για να στηρίξουν τη δηµιουργία και την λειτουργία των επαγγελµατικών ταµείων. Η αυστηρή εποπτεία της ασφαλιστικής αγοράς αποτελεί εγγύηση για να αρθεί η όποια δυσπιστία των κοινωνικών εταίρων για την αξιοπιστία και την αποτελεσµατικότητα των ασφαλιστικών εταιριών σαν διαχειριστών των επαγγελµατικών ταµείων. Ποιες οι τάσεις στα συνταξιοδοτικά προγράµµατα και τι

κίνητρα θα πρέπει να δώσει η Πολιτεία; Τα συνταξιοδοτικά προγράµµατα τα οποία τα τελευταία 2 χρόνια προωθούνται στην ασφαλιστική αγορά, είναι εκείνα του εγγυηµένου κεφαλαίου στη λήξη τους, µε σταθερό επιτόκιο το οποίο κυµαίνεται από 3,35% έως και 2,4%. Στο διάστηµα αυτό, για προφανείς λόγους, σχεδόν σταµάτησε η προώθηση προϊόντος unit linked και πιο πρόσφατα των προϊόντων εφάπαξ καταβολών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο κόσµος απέφευγε τα επενδυτικά προϊόντα και τη µακροχρόνια δέσµευση µεγάλων κεφαλαίων. Πιστεύω ότι θα συνεχίσουν στο άµεσο µέλλον να διατίθενται προϊόντα εγγυηµένης σύνταξης ίσως µε χαµηλότερο αλλά πάντα εγγυηµένο επιτόκιο παρά την πιθανή κατάργηση της φορολογικής απαλλαγής. Το βασικό κίνητρο για την αγορά συνταξιοδοτικών προγραµµάτων θα αποτελεί για τους καταναλωτές η σχετική απαξίωση των προγραµµάτων κοινωνικής ασφάλισης. Σε µια τέτοια εποχή όπου τα κίνητρα φορολογικά κ.α. καταργούνται δεν θεωρώ ότι έχει έννοια να µιλήσουµε για θετική ανταπόκριση στον τοµέα αυτό από την Πολιτεία. Ποιες οι ασφαλιστικές λύσεις προς τον Bancassurance πελάτη; Όπως είναι γνωστό τα bancassurance προϊόντα καλύπτουν τόσο τις ειδικές ανάγκες των συναλλασσοµένων µε τις τράπεζες όσο και τις γενικότερες ασφαλιστικές ανάγκες του κάθε καταναλωτή. Οι συναλλασσόµενοι µε τις τράπεζες καλύπτονται από προσωπικούς κινδύνους οι οποίοι πιθανόν να τους δυσκολέψουν να πληρώσουν το δάνειο τους ή να χάσουν την περιουσία την οποία δηµιούργησαν µέσω χρηµατοδότησης από την τράπεζα. Οι ασφαλισ τικές καλύψεις αυτές αναφέρονται κυρίως στην απώλεια της ζωής τους, στην ανικανότητα, στην απώλεια της εργασίας τους ή ζηµιά στα περιουσιακά τους στοιχεία κ.α. Αλλά και τα άλλα ασφαλιστικά προϊόντα παρέχονται πλέον από τις τράπεζες. Το πλεονέκτηµα της αγοράς προϊόντος από τις τράπεζες συνίσταται στις υψηλού επιπέδου παρεχόµενες υπηρεσίες των τραπεζών, στις υποδοµές τους και φυσικά στην αξιοπιστία τους. Όπως ανέφερα και προηγουµένως θεωρώ ότι υπάρχει πολύ µεγάλο περιθώριο για βελτίωση του µεριδίου αγοράς που κατέχει το Bancassurance στα επόµενα χρόνια. Στην Τράπεζα Πειραιώς και το 2011 υπήρξε µια σταθερότητα στον τοµέα του Bancassurance, για το δε 2012 πιστεύουµε αφού ληφθούν υπόψη και οι οικονοµικές συνθήκες, ότι θα υπάρχει βελτίωση σ την παραγωγή ασφαλίστρων τόσο στους κλάδους ζωής όσο και στους κλάδους των γενικών ασφαλίσεων.

101

102

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ανθρώπινο δυναµικό

Κίνητρα για τον εργαζόµενο του αύριο Το ανθρώπινο δυναµικό της εταιρείας είναι πλέον το ανθρώπινο κεφάλαιο. Και µάλιστα θα έχει την ίδια, αν όχι και µεγαλύτερη αξία ως περιουσιακό στοιχείο των επιχειρήσεων. Σήµερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε, όταν οι εξελίξεις στην τεχνολογία και τα δίκτυα είναι ραγδαίες, η αναζήτηση των «καλών µυαλών» και η κινητοποίησή τους για υψηλή απόδοση αποτελεί τη µεγάλη πρόκληση για τις επιχειρήσεις του αύριο. Από την ΚΑΤΕΡIΝΑ ΤΡΙΒΥΖA, διευθύνουσα σύµβουλο της Eurobank EFG Business Services

Ο

ι ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνολογία και στα δίκτυα επικοινωνίας, σε συνδυασµό µε την πρωτοφανή οικονοµική κρίση που βιώνουν οι επιχειρήσεις, καθιστά επιτακτική την ανάγκη µείωσης στα λειτουργικά τους κόστη. Οι νέες εξελίξεις οδηγούν αναπόφευκτα στον επαναπροσδιορισµό εννοιών, πρακτικών και αντιλήψεων που αφορούν την παροχή της εργασίας. Η αγορά εργασίας αλλάζει. Η µισθωτή εργασία αποκτά νέο νόηµα και περιεχόµενο, στο οποίο τα βασικά της χαρακτηριστικά, όπως ο χρόνος και ο τόπος παροχής της εργασίας, δεν αποτελούν τις κυρίαρχες συνιστώσες της. Ήδη, ικανός αριθµός επιχειρήσεων στη χώρα µας, ακολουθώντας τη διεθνή εµπειρία , υλοποιούν έργα συνεργαζόµενες µε Γάλλους αναλυτές, Ινδούς προγραµµατιστές ή Καναδούς συµβούλους. Από την έννοια της συλλογικής εργασίας µεταπηδούµε στην έννοια της συλλογικής νοηµοσύνης. Ο ρόλος του διοικητή Ανθρώπινου ∆υναµικού µετατρέπεται από εκπονητή κανόνων λειτουργίας και συµπεριφορών, σε θεµατοφύλακα των αξιών, της αλλαγής και της µετεξέλιξης της επιχείρησης. Ρόλος ιδιαίτερα απαιτητικός και µε βαρύνουσα σηµασία. Εργασίες, που δεν απαιτούν τη φυσική παρουσία του υπαλλήλου, που εντάσσονται σε υποστηρικτικές αναγκαιότητες, που δεν προϋποθέτουν την προσωπική επαφή µε τον πελάτη, θα µπορούν να εκτελούνται από εργαζόµενους στο σπίτι τους. Η διοικητική υποστήριξη των εταιρειών θα καλύπτεται από εργαζόµενους µε ατοµικά συµβόλαια, ενδεχοµένως έργου, ορισµένης διάρκειας, και ει-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

δικών όρων, στους οποίους δεν θα συναντούµε τον τόπο παροχής του έργου. Ως εκ τούτου, παρέχεται η δυνατότητα στους εργαζόµενους να επιλέγουν πολλαπλές εργασιακές συνεργασίες. Η έννοια του µεµονωµένου εργαζόµενου είναι πλέον µπροστά µας. Η µετεξέλιξη αυτή επηρεάζει αποφασιστικά την ποιότητα της παρεχόµενης εργασίας, δεδοµένου ότι εξατοµικεύεται η ευθύνη της ορθής υλοποίησης του έργου. Με τον τρόπο αυτό, επέρχεται σηµαντική µείωση του αριθµού των µεσαίων στελεχών, τα οποία σήµερα είναι υπεύθυνα για την παρακολούθηση και έλεγχο της εργασίας των µελών της οµάδας τους.

Ο ρόλος του µάνατζερ ανθρώπινου δυναµικού Ο ρόλος του διοικητή Ανθρώπινου ∆υναµικού, είναι να δηµιουργήσει µια νέα συλλογικότητα υπαλλήλων που χαρακτηρίζεται από πιο χαλαρές και ευέλικτες επαφές έναντι των παραδοσιακών εταιρικών µορφών συνεργασίας. Ο χώρος εργασίας, για τις περιπτώσεις που είναι αναγκαίο να υπάρχει, επίσης µεταλλάσσεται. Ο εργαζόµενος του αύριο θα αποδίδει περισσότερο σε έναν χώρο πιο οικείο, φιλικό και λειτουργικό. ∆ιαµορφωµένο έτσι, ώστε να αποπνέει τη φροντίδα γι’ αυτόν που πρέπει να επιδεικνύει ο οργανισµός. Και ο µεµονωµένος εργαζόµενος έχει ανάγκη για επαγγελµατική πρόοδο. Η εκπαίδευσή του σε διαφορετικά αντικείµενα και σε νέες τεχνολογίες και αντιλήψεις αναπτύσσουν τις δεξιότητές του που συντελούν τόσο στην ποιοτική αναβάθµιση της παρεχόµενης εργασίας όσο και στην παραγωγικότητά του. Ευνοϊκό περιβάλλον για έκφραση καινοτόµων ιδεών και πρωτοτυπιών αποτελεί όχι µόνο πρωτεύοντα παράγοντα παρακίνησης όλων των εργαζοµένων αλλά και προαπαιτούµενο ιδιαίτερα για τους ανθρώπους κλειδιά της εταιρείας , τα ταλέντα. Παράλληλα αυτό είναι και το ζητούµενο από την εταιρεία, η οποία µόνο µε αυτό τον τρόπο θα µπορέσει να επιβιώσει και να επιτύχει. Τέλος, η επιβράβευση της νεωτερικότητας και της καινοτοµίας, η καθιέρωση δικτύων αξιολόγησης πρωτοποριακών ιδεών, η συµµετοχή στη χάραξη της στρατηγικής της εταιρείας ικανοποιεί την ανάγκη προσωπικής ολοκλήρωσης και επαγγελµατικής – κοινωνικής καταξίωσης των εργαζοµένων και επιδρά καταλυτικά στη δέσµευσή τους µε το συγκεκριµένο οργανισµό. Το Ανθρώπινο ∆υναµικό της εταιρείας είναι πλέον το Ανθρώπινο Κεφάλαιο. Και µάλιστα θα έχει την ίδια αν όχι και µεγαλύτερη αξία ως περιουσιακό στοιχείο των επιχειρήσεων. Ο ∆ιοικητής Ανθρώπινου Κεφαλαίου καλείται να συµβάλλει ενεργά στην επίτευξη των στόχων της εταιρείας µέσω της εξεύρεσης των «καλών µυαλών», της οικοδόµησης της πιστότητας, της συνεργασίας των µεταξύ τους ετερόκλιτων ατόµων. Ουσιαστικά, καλείται να αναδείξει και να γίνει ο διαχειριστής του ταλέντου. Είναι ο πρώτος που προωθεί καινοτόµες ιδέες και φροντίζει για την αξιοποίηση των υπαλλήλων της εταιρείας.

Είναι αυτός που θα φέρει µεγαλύτερο βάρος στη διοίκηση των ανθρώπων από τους λίγους πια managers. Τα κριτήρια επιλογής των ατόµων αλλάζουν. Για τους τηλε-εργάτες ίσως έχει νόηµα να προέρχονται από ίδιες ή παρόµοιες εκπαιδευτικές σχολές ώστε η επικοινωνία µεταξύ τους να είναι πιο εύκολη. Για τα ταλέντα ίσως να προτιµάται η διαφορετική προέλευση ώστε να γίνεται πιο παραγωγική η ανταλλαγή ιδεών. Η επαγγελµατική ανέλιξη επίσης αποκτά άλλο νόηµα, µε δεδοµένη τη σταδιακή µείωση των ιεραρχικών βαθµίδων. Ο εµπλουτισµός των γνώσεων, η προσέγγιση µε εναλλακτικούς τρόπους µε το αντικείµενο και η διεύρυνση των αρµοδιοτήτων αποκτούν µεγαλύτερη σηµασία.

To ευνοϊκό περιβάλλον για έκφραση καινοτόµων ιδεών αποτελεί όχι µόνο πρωτεύοντα παράγοντα παρακίνησης των εργαζοµένων, αλλά και προαπαιτούµενο ιδιαίτερα για τους ανθρώπους - κλειδιά της εταιρείας, τα ταλέντα. Παράλληλα, αυτό είναι και το ζητούµενο από την εταιρεία.

Η εκπαίδευση και η συνεργασία παρέχονται και υλοποιούνται µέσω on line web seminars και τηλεδιασκέψεις. Το σύστηµα αµοιβών οφείλει να ξεπερνά την έννοια του ονοµαστικού µισθού. Η αποτίµηση της κεφαλαιοποίησης της γνώσης από την εκπαίδευση, στην επαγγελµατική ανάπτυξη του υπαλλήλου –συνεργάτη, δεδοµένου ότι αυτό το συσσωρευµένο κεφάλαιο θα επενδυθεί και σε άλλους εργοδότες, αποτελεί ένα µόνο στοιχείο που επιβάλλει την αλλαγή κατεύθυνσης στην αντιµετώπιση του πλαισίου της ανταµοιβής. Όπως στη βιοµηχανική επανάσταση καταργήθηκαν επαγγέλµατα και αναδύθηκαν καινούργια, έτσι και τώρα, στην αρχή της πνευµατικής επανάστασης, διέρχονται κρίση οι παραδοσιακοί κλάδοι και τρόποι εργασίας και στη θέση τους δηµιουργούνται νέοι. Η νέα κοινωνιολογία της απασχόλησης, αντιµετωπίζει τον απασχολούµενο ως µία πολυσύνθετη κοινωνική, πνευµατική και όχι µόνο επαγγελµατική οντότητα. «Το καλύτερο µακράν βραβείο που προσφέρει η ζωή είναι η ευκαιρία να εργαστεί κανείς κάπου που να αξίζει τον κόπο» είχε πει ο Theodore Roosevelt, πρόεδρος των ΗΠΑ, το 1903. Αυτό, περισσότερο από ποτέ, γίνεται ανάγκη των εργαζοµένων και αυτό έχει νόηµα να φροντίσει και να υλοποιήσει ο διοικητής Ανθρώπινου Κεφαλαίου.

103

104

TECH - ΕΠΙΧΕΙΡHΣΕΙΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΣΙΜΠΟΥΚΗΣ // CISCO

H εξωστρέφεια θα επηρεάσει θετικά τη χώρα «Οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις έχουν µεγάλες προκλήσεις, αλλά και τις µεγαλύτερες ευκαιρίες για δοµικές αλλαγές» τονίζει σε µία από τις πρώτες του συνεντεύξεις µετά την ανάληψη της γενικής διεύθυνσης της Cisco για την Ελλάδα, Κύπρο και Μάλτα, ο Αντώνης Τσιµπούκης. Η εταιρεία του πρωτοπορεί διεθνώς στην ανάπτυξη δικτύων, µεταµορφώνοντας ουσιαστικά τον τρόπο µε τον οποίο οι άνθρωποι συνδέονται, επικοινωνούν και φυσικά, συνεργάζονται και επιχειρούν. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΑΝ∆ΡΙΑΝΕΣΗ

Ε

ίστε 12 χρόνια στη Cisco και 4 µήνες στη γενική διεύθυνση της εταιρείας για την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα. Ποιες είναι οι προτεραιότητές σας; Πώς κινείστε αυτό το πρώτο -δύσκολο, έτσι κι αλλιώς- διάστηµα; Σε παγκόσµιο επίπεδο, η Cisco θα συνεχίσει να επενδύει στην καινοτοµία και την ανάπτυξη, εστιάζοντας τόσο στις µεγαλύτερες όσο και στις αναπτυσσόµενες επιχειρήσεις. Ειδικά στην Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα, προτεραιότητά µας είναι σίγουρα η στήριξη των πιστοποιηµένων συνεργατών µας, µε προγράµµατα -όπως το Partner Advisor- που προσφέρουν ένα ολοκληρωµένο πλαίσιο υποστήριξης, σε επίπεδο πωλήσεων, pre-sales και marketing. Σί-

γουρα η αγορά των µικροµεσαίων εταιρειών είναι µέσα στις βασικές µας προτεραιότητες, αφού τέτοιου µεγέθους µονάδες είναι που αποτελούν και την πλειονότητα των επιχειρήσεων στη δική µας γεωγραφική περιοχή. Είναι γεγονός πως εδώ και χρόνια η Cisco απλώνεται στις µικρότερες αγορές. Μιλείστε µας πιο συγκεκριµένα για την Ελλάδα, πώς πάει η αγορά των εγχώριων µικροµεσαίων επιχειρήσεων εν µέσω έντονης κρίσης; Είναι σίγουρα µία αγορά µε ιδιαίτερες προκλήσεις αλλά και µε πολλές ευκαιρίες. Η περίοδος δεν είναι εύκολη για κανέναν, αλλά οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις είναι αυτές που πλήττονται περισσότερο. Ταυτόχρονα, είναι και αυτές που έχουν τις µεγαλύτερες ευκαιρίες για

106

TECH - ΕΠΙΧΕΙΡHΣΕΙΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΣΙΜΠΟΥΚΗΣ // CISCO δοµικές αλλαγές που θα τις βοηθήσουν να µειώσουν τα λειτουργικά τους κόστη και να γίνουν πιο ανταγωνιστικές. Τεχνολογίες όπως το cloud computing και το virtualization, για παράδειγµα, µπορούν να βοηθήσουν µια µικρή επιχείρηση να έχει τη «συµπεριφορά» και τις δυνατότητες ενός µεγάλου οργανισµού, χωρίς να προβεί σε υπέρογκες επενδύσεις. Το Unified Communications, ή αλλιώς οι Ενοποιηµένες Επικοινωνίες, είναι -ειδικά αυτήν την περίοδο- άλλη µια τεχνολογία µε τεράστιες προοπτικές... ...η σουίτα για φωνή, δεδοµένα και βίντεο, βέβαια. Ποια είναι η ανταπόκριση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων; Κοιτάξτε, µια µικρή, αναπτυσσόµενη εταιρεία αντιµετωπίζει επιχειρησιακές προκλήσεις σε τέσσερεις τοµείς: Στην εξυπηρέτηση του πελάτη, στην ασφάλεια, τη µείωση του λειτουργικού κόστους και την αποδοτικότητα. Για να µπορέσει λοιπόν να είναι ανταγωνιστική, πρέπει να διαχειριστεί σωστά όλες τις παραπάνω προκλήσεις. Οι ενοποιηµένες επικοινωνίες είναι ακριβώς η λύση που απαντά αποτελεσµατικά και άµεσα στην αντιµετώπιση των προκλήσεων αυτών. Υπάρχει όµως και ένας δεύτερος λόγος. Οι περισσότερες λύσεις πληροφορικής βρίσκονται κλεισµένες σε κάποιο... computer room. Ο µέσος χρήστης δεν έχει επαφή µε την ίδια τη λύση, παρά µόνο στον βαθµό που αυτή επηρεάζει τη συσκευή εξόδου µε την οποία εργάζεται είτε πρόκειται για PC, ή για laptop, i-phone, κ.λπ. Αντίθετα, οι ενοποιηµένες επικοινωνίες είναι η τεχνολογία που έρχεται σε καθηµερινή, συνεχή επαφή µε τον χρήστη. Είναι στο τηλέφωνό του. Είναι στην πλατφόρµα συνεργασίας που χρησιµοποιεί στον υπολογιστή του. Είναι στις καθηµερινές του επαφές, στο chat, στις οµάδες εργασίας που έχει δηµιουργήσει. Ακόµα και ο πιο άπειρος χρήστης έχει επαφή µε τη λύση, τη χρησιµοποιεί και αντιλαµβάνεται τα οφέλη. Αυτό είναι που την κάνει τόσο δηµοφιλή, ειδικά στις µικρότερες επιχειρήσεις! Αυτή την περίοδο, σε συνθήκες τόσο έντονου ανταγωνισµού, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να εκµεταλλευτούν την τεχνογνωσία τους για να διαφοροποιηθούν στην αγορά – πώς τους βοηθά η Cisco σε αυτό; Χαίροµαι πραγµατικά που µου κάνετε αυτήν την ερώτηση. Η αλήθεια είναι πως οι µικρότερες επιχειρήσεις συχνά δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στον αυξανόµενο ανταγωνισµό και τις σκληρές συνθήκες της αγοράς. Θέλουν να κάνουν επενδύσεις ώστε να είναι ανταγωνιστικές, επιθυµούν να προσφέρουν περισσότερα στους πελάτες τους, αλλά δεν διαθέτουν και... ανεξάντλητους οικονοµικούς πόρους. Η ρευστότητα είναι, προφανώς, ένα τεράστιο ζήτηµα. Γι’ αυτές τις επιχειρήσεις, το leasing είναι η ιδανική επιλογή. Η Cisco, µέσω του Προγράµµατος Cisco Capital EasyLease, προσφέρει δυνατότητες ευέλικτης χρηµατοδότησης, οι οποίες βοηθούν κάθε επιχείρηση, ανεξάρτητα από το µέγεθός της, να έχει την αξιόπιστη υποδοµή που χρειάζεται για την εµπορική της επιτυχία.

Οι σύγχρονες επιχειρήσεις βασίζονται στις δικτυακές εφαρµογές περισσότερο από ποτέ άλλοτε, οπότε είναι προφανή τα αποτελέσµατα µιας έστω και σύντοµης διακοπής στην απρόσκοπτη λειτουργία του δικτύου. Ποιος ο ρόλος της Cisco στη σωστή διαχείριση σχετικών προβληµάτων, πριν αυτά επηρεάσουν τη λειτουργία της επιχείρησης; Έχετε δίκιο, η αλήθεια είναι πως η ικανοποίηση των πελατών, η παραγωγικότητα των εργαζοµένων και η κερδοφορία της επιχείρησης εξαρτώνται όλο και περισσότερο από το δίκτυο. Για τον λόγο αυτό οι επιχειρήσεις χρειάζονται µία ολοκληρωµένη προσέγγιση για µεγαλύτερη εποπτεία του δικτύου, για βελτίωση της ασφάλειάς του, για αύξηση της λειτουργικής αποδοτικότητας και για την προστασία της επένδυσης που έχει κάνει η εταιρεία. Οι υπηρεσίες µπορούν να βοηθήσουν. Είναι βασικό να βοηθήσουµε τους IT managers να λειτουργήσουν µε πιο αποτελεσµατικό τρόπο, µειώνοντας τον χρόνο και την προσπάθεια που απαιτείται ώστε να λειτουργεί το δίκτυο άριστα. Είναι επίσης σηµαντικό να βελτιώσουµε την παραγωγικότητα των εργαζοµένων και να βεβαιωθούµε ότι η απόκριση στους πελάτες µας θα είναι η καλύτερη δυνατή. Για όλα αυτά, η Cisco προσφέρει ολοκληρωµένα πακέτα υπηρεσιών. Εδώ θα ήθελα να κάνω µια σηµείωση: Μην ξεχνάτε, βρισκό-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

107

«Μην ξεχνάτε, βρισκόµαστε εν µέσω οικονοµικής ύφεσης. Ως εκ τούτου, η λέξη «υπηρεσίες» ακούγεται λίγο ως πολυτέλεια. Στην πραγµατικότητα, όµως, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Ακριβώς επειδή βρισκόµαστε µέσα στη δίνη, δεν έχουµε περιθώριο να χάνουµε ούτε πολύτιµο χρόνο ούτε τον προϋπολογισµό µας, που είναι ήδη περιορισµένος. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγµή να προστατέψουµε τις επενδύσεις µας, να αξιοποιήσουµε το δίκτυο όσο γίνεται καλύτερα, να εξασφαλίσουµε αξιοπιστία και αποδοτικότητα.» µαστε εν µέσω οικονοµικής ύφεσης. Ως εκ τούτου, η λέξη «υπηρεσίες» ακούγεται λίγο ως πολυτέλεια. Στην πραγµατικότητα, όµως, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Ακριβώς επειδή βρισκόµαστε µέσα στη δίνη, δεν έχουµε περιθώριο να χάνουµε ούτε πολύτιµο χρόνο ούτε τον προϋπολογισµό µας, που είναι ήδη περιορισµένος. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγµή προστατέψουµε τις επενδύσεις µας, να αξιοποιήσουµε το δίκτυο όσο γίνεται καλύτερα, να εξασφαλίσουµε αξιοπιστία και αποδοτικότητα. Οι υπηρεσίες θα µας βοηθήσουν να κάνουµε ασφαλή και δυναµικά βήµατα προς τα εµπρός, ειδικά τώρα. Αλήθεια, αντιµετωπίζετε διαφορετικό κλίµα στις επαφές σας µε την κεντρική διοίκηση της εταιρείας στο εξωτερικό λόγω της κατάστασης στην Ελλάδα; Όχι. Η Cisco σχεδιάζει και προωθεί λύσεις που καταργούν τους περιορισµούς στην επικοινωνία των ανθρώπων, είτε πρόκειται για γεωγραφικά σύνορα, είτε για θρησκευτικές πεποιθήσεις ή οτιδήποτε άλλο. Αυτό έχει ποτίσει βαθιά την κουλτούρα της εταιρείας. Η Cisco αντιµετωπίζει τους ανθρώπους της µε σεβασµό και µε βάση τα αντικειµενικά κριτήρια που έχει θέσει - π.χ. τους εµπορικούς στόχους. ∆εν ένιωσα ποτέ ούτε αδικηµένος, ούτε ευνοηµένος επειδή είµαι Έλληνας.

Είστε αισιόδοξος για τους επόµενους µήνες; Τι βλέπετε για το 2012 ως προς την πορεία της εγχώριας αγοράς τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής; - Κοιτάξτε, ζούµε στην εποχή της παγκόσµιας οικονοµίας. Πιστεύω πως κάθε οικονοµική συγκυρία, κάθε εξέλιξη, θετική ή αρνητική, επηρεάζει αλυσιδωτά και τις κατά τόπους οικονοµίες. Η πείρα µου όµως µου έχει δείξει πως οι αγορές έχουν ισχυρές άµυνες και συχνά διαψεύδουν τις απαισιόδοξες προβλέψεις. Οπωσδήποτε η αγορά έχει οδηγηθεί σε έντονο προβληµατισµό και υπάρχει αναβλητικότητα στο να παρθούν κρίσιµες αποφάσεις. Για το µέλλον, όµως, είµαι συγκρατηµένα αισιόδοξος. Θα εξηγήσω αµέσως: Η εγχώρια αγορά χαρακτηριζόταν, για πολλά χρόνια, από εσωστρέφεια. Και όµως, στις τηλεπικοινωνίες αλλά και στην πληροφορική, υπάρχουν πολλές δυναµικές εταιρείες µε τεχνογνωσία, που σχεδιάζουν έξυπνες λύσεις, οι οποίες δυστυχώς µένουν «εντός των πυλών». Ελάχιστες εταιρείες έχουν κοιτάξει προς τα έξω. Νοµίζω πως, µε τις τρέχουσες συνθήκες, η αγορά θα αρχίσει να ανοίγεται σε ξένες αγορές – τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, κ.λπ. Η εξωστρέφεια µόνο θετική επίδραση µπορεί να έχει – στην αγορά µας, στην οικονοµία και στη χώρα γενικότερα.

108

BANKING Τραπεζική Επικοινωνία

ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΜΟΝΗ ΨΑΧΝΕΙ… ΑΠΟ ΤΟ «ΑΠΑΤΗΛΟ» Ι∆ΑΝΙΚΟ ΤΟΥ ∆ΑΝΕΙΣΜΟΥ, BACK TO BASICS ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ. ΣΤΟΧΟΣ ΟΙ ΚΑΤΑΘΕΤΕΣ! ΑΠΟ ΤΟΝ ∆ΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡ∆ΕΡΑ

Από την παροχή δανείων, στην προσέλκυση καταθετών. Από το χιούµορ και τη χαλαρότητα, στη σοβαρότητα και στην ασφάλεια. Από το «ευ ζην», στο «ζην». Η βίαιη προσαρµογή των Ελλήνων στη νέα οικονοµική πραγµατικότητα οδηγεί τις τράπεζες και την επικοινωνία τους σε επαναπροσδιορισµό αξιών και ιδανικών. Η εποχή της µακροχρόνιας λιτότητας ξεκίνησε και αλλάζει άρδην τα δεδοµένα και στη διαφήµιση των τραπεζών.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Τ

o 1956 η διαφηµιστική εταιρεία Γκρέκα δηµιουργεί µια έντυπη διαφήµιση µε τίτλο «Το χρήµα που κοιµάται», για λογαριασµό του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου και των άλλων τραπεζών που δραστηριοποιούνταν τότε στη χώρα. Στόχος της διαφήµισης ήταν να πείσει τους Έλληνες να βγάλουν τα χρήµατα που είχαν από τα σεντούκια και τα στρώµατα και να τα τοποθετήσουν στις τράπεζες, όπου θα τα αξιοποιούσαν εισπράττοντας υψηλούς τόκους, που τότε έφταναν µέχρι και το 10%. Σήµερα, µετά από ένα κύκλο 4 δεκαετιών, κατά τη διάρκεια των οποίων η τραπεζική διαφήµιση πέρασε από τις αξίες της αποταµίευσης στο απατηλό ιδανικό του δανεισµού για µια επίπλαστη ευµάρεια, οι τράπεζες γυρίζουν πάλι στην αρχή και στρέφονται στον καταθέτη και όχι πλέον στον δανειολήπτη.

«THE TIMES THEY ARE A-CHANGIN» Η πρώτη διαφήµιση που µίλησε ξεκάθαρα για την ανάγκη επαναξιολόγησης αξιών και ιδανικών είναι εκείνη του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου, την οποία επιµελήθηκε η διαφηµιστική εταιρεία Gnomi+DraftFCB και εξελίσσεται στα κύρια µέσα τους τελευταίους δύο µήνες. Πρόκειται για µια εταιρική καµπάνια, στην οποία ο πρωταγωνιστής επαναξιολογεί το παρελθόν, προβληµατίζεται για τα λάθη του και σκέπτεται ότι σήµερα δεν θα έκανε τις υπερβολές του παρελθόντος. Θα αγόραζε ένα µικρότερο αυτοκίνητο ή ένα µικρότερο ψυγείο, αλλά σίγουρα δεν θα άλλαξε τις σταθερές αξίες της ζωής του, όπως είναι η οικογένειά του. Η διαφήµιση προσπαθεί να συµπεριλάβει στις σταθερές αυτές αξίες και το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο Το τηλεοπτικό σποτ της διαφήµισης «ντύνεται» µουσικά από το τραγούδι «The Times they are a-changin» του Bob Dylan, ενδεικτικό της νέας φιλοσοφίας της καµπάνιας. Η καµπάνια αυτή αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό δείγµα της νέας τάσης στην τραπεζική επικοι-

νωνία, την οποία αναδύει η κρίση: Στροφή στους καταθέτες και όχι πλέον στους δανειολήπτες. Οι τράπεζες δίνουν πλέον έµφαση σε δύο στρατηγικές κατευθύνσεις: Από τη µια προσπαθούν µε εταιρικές καµπάνιες να χτίσουν εικόνα κύρους, δύναµης και ασφάλειας προς τους καταθέτες και από την άλλη δηµιουργούν και λανσάρουν τραπεζικά προϊόντα και υπηρεσίες που απευθύνονται σε αυτούς και µόνο: προθεσµιακές καταθέσεις, σύνθετα πακέτα αποταµίευσης σε συνδυασµό µε ασφαλιστικές καλύψεις κ.α. Οι διαφηµίσεις δανείων πάσης φύσεως –καταναλωτικών, στεγαστικών, εορτών, διακοπών, γάµου κ.α.– εξαφανίστηκαν, έστω κι αν µερικές φορές κάποιες τράπεζες επανέρχονται σε αυτές –κυρίως διαφηµίζοντας στεγαστικά δάνεια– όπως π.χ. η Εµπορική Τράπεζα. Η τελευταία προκάλεσε αίσθηση µε την καµπάνια που δηµιούργησε πριν αρκετούς µήνες, µε τίτλο «Καληµέρα», στην οποία πρωταγωνιστούσαν πραγµατικά στελέχη της τράπεζας, προσπαθώντας να µιλήσουν κατευθείαν στο συναίσθηµα των πελατών τους, σβήνοντας τους φόβους και τις ανασφάλειές τους. Την καµπάνια δηµιούργησε η διαφηµιστική εταιρεία Frank και αποτέλεσε µια από τις πλέον επιτυχηµένες των τελευταίων χρόνων, των χρόνων της κρίσης. Οι αλλαγές των συνθηκών εξαφάνισαν και τον τρόπο που οι τράπεζες µιλούσαν τα προηγούµενα χρόνια στους καταναλωτές µέσα από τις διαφηµίσεις, όταν εύκολα συναντούσε κανείς σε αυτές το χιούµορ, την ανάλαφρη διάθεση, το εύπεπτο µήνυµα. Επρόκειτο για διαφηµίσεις εµπνευσµένες από insights βγαλµένα από τη ζωή των πελατών και όχι από τα γραφεία των τραπεζικών στελεχών. Ήταν εποχές που οι διαφηµιστικές εταιρείες στις καµπάνιες αυτές χρησιµοποιούσαν κώδικες άλλων κατηγοριών, κάτι που παλαιότερα ήταν αδιανόητο. Σήµερα εκείνη η περίοδος ηχεί σαν κακόγουστο αστείο. Όπως αναφέρει τραπεζικό στέλεχος µιλώντας στην Επιλογή, «το «χαρούµενο σπίτι στο λιβάδι» ξεφτίζει

109

110

BANKING Τραπεζική Επικοινωνία

και τη θέση του παίρνει το «υπεύθυνο σπίτι»». Επιστρέφουµε απότοµα σε πρότυπα που αναδεικνύουν το κύρος, την ευθύνη και τον βαθµό ασφάλειας της κάθε τράπεζας».

ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗ, ΑΥΤΉ Η ΑΓΝΩΣΤΗ Μέχρι πριν λίγα χρόνια ο θεσµός της αποταµίευσης θεωρούνταν ξεπερασµένος και αναχρονιστικός, αφού το status της ζωής του Νεοέλληνα επέβαλλε τη διαρκή κατανάλωση µε δάνεια και πάντως σε καµία περίπτωση την αποταµίευση. Η οικονοµική κρίση όµως άλλαξε άρδην τα δεδοµένα και µάλιστα βίαια. Ο Έλληνας καταναλωτής αναζητά πλέον την εξοικονόµηση για να µπορέσει να αποταµιεύσει, επιδιώκει την ασφάλεια, τον αµοιβαίο σεβασµό, επιλέγει ποιον θα εµπιστευθεί και θέλει απλές και ειλικρινείς σχέσεις. Πρόκειται για βασικές αρχές που πλέον διέπουν τη διαφήµιση των τραπεζών. Με όλα αυτά είναι πλέον ξεκάθαρο ότι στο άµεσο µέλλον η επικοινωνία στο τραπεζικό περιβάλλον θα στραφεί κυρίως στην κατεύθυνση της προσέλκυσης καταθετών. Η ανάγκη ρευστότητας των τραπεζικών οργανισµών αναµένεται να οδηγήσει σε έναν συνεχώς και πιο έντονο ανταγωνισµό προσέλκυσης αυτών, µε τον φόβο των υπερβολών να παραµονεύει. Όπως άλλωστε έγινε και την περίοδο της ανεξέλεγκτης παροχής δανείων, όταν το χρήµα ήταν φθηνό. Από την άλλη πλευρά, το νέο τοπίο στην τραπεζική διαφήµιση δεν θα µπορούσε να µην συµπεριλαµβάνει το διαδίκτυο και τις εφαρµογές του. Από τη στιγµή που το λεγόµενο e-banking µπήκε στη ζωή των Ελλήνων, οι τράπεζες στράφηκαν προς την αξιοποίησή του, κυρίως απευθυνόµενες στις νεαρότερες ηλικίες 25-44 ετών που είναι εξοικειωµένες µε τη χρήση του. ∆εν είναι λίγες οι διαφηµίσεις που προβάλλουν τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες που προσφέρουν πλέον οι τράπεζες, όπως οι διαφηµίσεις της Eurobank για το Live Banking – επιµέλεια της διαφηµιστικής εταιρείας Tribe -, και της Τράπεζας Πειραιώς για την winbank, που δηµιούργησε η Bold Ogilvy. Παράλληλα, οι τράπεζες επιδεικνύοντας για άλλη µια φορά γρήγορα αντανακλαστικά, προσπαθούν να δηµιουργήσουν προϊόντα που µπορούν να καλύψουν και τις πλέον εξειδικευµένες ανάγκες των καταναλωτών, όπως αυτές προκύπτουν από την καθηµερινότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα η έντυπη διαφήµιση της Eurobank για τη δυνατότητα παροχής δανείου για την αποπληρωµή των έκτακτων εισφορών, ακόµα και του λογαριασµού της ∆ΕΗ µε το τέλος ακινήτων.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑΣ Σε µια περίοδο που οι τράπεζες προσπαθούν να δηµιουργήσουν ένα στιβαρό και ουσιαστικό κανάλι επικοινωνίας µε τους καταναλωτές, µέσα από το οποίο θα καλλιεργήσουν σχέσεις εµπιστοσύνης και ασφάλειας για τους τελευταίους, ο ρόλος της εταιρικής υπευθυνότητας αναβαθµίζεται. Η οικονοµική κρίση και οι επιπτώσεις της έχουν ευαισθητοποιήσει περισσότερο από άλλοτε τους Έλληνες, µε

Κάποτε η τραπεζική επικοινωνία ήταν αυστηρά corporate. Ήταν η εποχή που η τράπεζα ήταν θεσµός. Από το δεύτερο µισό της δεκαετίας του 1990 οι τράπεζες από θεσµός έγιναν retail. Άρχισαν να βγάζουν πάσης φύσεως προϊόντα, κυρίως εξειδικευµένα δάνεια και να τα διαφηµίζουν µε hard selling καµπάνιες. Το 2008 ξέσπασε η κρίση και οι τράπεζες επιστρέφουν και πάλι στην εταιρική επικοινωνία.

αποτέλεσµα κάθε οργανισµός που επενδύει σε αυτή, µέσα από την εξέλιξη κοινωφελών προγραµµάτων (π.χ. δωρεές, υποτροφίες, προγράµµατα κατά της ανεργίας, περιβαλλοντικά προγράµµατα κ.α.), να κερδίζει πόντους στη συνείδησή τους. Ιδιαίτερη θέση σε αυτό το πεδίο έχει και η λεγόµενη «πράσινη ανάπτυξη», στην οποία επενδύουν ολοένα και περισσότερο οι τράπεζες. Χαρακτηριστικό παράδειγµα η σχετική διαφήµιση της Τράπεζας Πειραιώς που αναφέρεται στην επένδυσή της στο Green Banking µε τις ανάλογες πρωτοβουλίες της. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η µεγαλύτερη πρόκληση που πρέπει να αντιµετωπίσουν σήµερα οι τράπεζες και η επικοινωνία τους είναι να καταφέρουν να γίνουν πιστευτές σε αυτά που υπόσχονται. Κι αυτό, γιατί η οικονοµική κρίση και όσα την ακολουθούν κλόνισαν την εµπιστοσύνη των καταναλωτών, µε αποτέλεσµα οι τελευταίοι να έχουν γίνει ιδιαίτερα δύσπιστοι απέναντι σε κάθε µήνυµα που λαµβάνουν.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

111

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗΣ ∆ΑΠΑΝΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗΣ ∆ΑΠΑΝΗΣ ΤΡΑΠΕΖΩΝ 2000-2010 Έτος

Σύνολο δαπάνης

Μεταβολή (%)

2000

68.248.916

-

2001

56.463.779

-17

2002

61.630.490

+9

2003

69.515.773

+12

2004

73.391.459

+5

2005

101.380.297

+38

2006

125.929.364

+24

2007

167.485.946

+32

2008

172.437.788

+2

2009

157.361.365

-8

2010

112.859.386

-28

Πηγή: Media Services, ποσά σε ευρώ

∆ΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ∆ΑΠΑΝΗ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΑΝΑ ΜΕΣΟ - 9ΜΗΝΟ 2010-2011 Μέσο

9µηνο 2011 (ΙανουάριοςΣεπτέµβριος)

9µηνο 2010 (ΙανουάριοςΣεπτέµβριος)

Μεταβολή (%)

Τηλεόραση

17.388.436

22.997.733

-24

Περιοδικό

5.765.218

6.805.996

-15

Εφηµερίδες

35.127.903

36.494.384

-3

Ραδιόφωνο

6.217.027

8.973.449

-30

64.498.584

75.271.562

-14

Σύνολο

Πηγή: Media Services, ποσά σε ευρώ

Από το 2000, όταν οι πολίτες της χώρας µπήκαν στο ράλι δανεισµού, η διαφηµιστική δαπάνη των τραπεζών ακολούθησε µια ξέφρενη ανοδική πορεία. Σχεδόν κάθε χρόνο και µέχρι το 2008 η δαπάνη αυξανόταν µε υψηλούς ρυθµούς. Υπήρξαν µάλιστα χρονιές που η αύξηση της δαπάνης ξεπέρασε κάθε προηγούµενο: +38% την περίοδο 20042005, +24% την περίοδο 2005-2006, +32% το διάστηµα 2006-2007. Από το 2008 και µετά, όταν η κρίση έκανε την εµφάνισή της, η πορεία αντιστράφηκε: πτώση -8% την περίοδο 2008-2009 και «βουτιά» -28% το διάστηµα 20092010. Παρά την διαρκή πτώση όµως, το ισοζύγιο της δεκαετίας 2000-2010 είναι θετικό και φθάνει το +65%: από το 68.248.916 ευρώ που επενδύθηκαν στην τραπεζική διαφήµιση το 2000, φθάσαµε το 2010 στα 112.859.386 ευρώ. Η πτώση συνεχίζεται και το 2011, όπως άλλωστε ήταν αναµενόµενο. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Media Services, το 9µηνο του 2011 οι τράπεζες επένδυσαν στη διαφήµιση 64, 5 εκατ. ευρώ έναντι 75, 3 το 9µηνο του 2010, ποσό που αντιστοιχεί µε µείωση -14%. Η µελέτη της πορείας της δαπάνης ανά µέσο, δείχνει ότι τις µεγαλύτερες απώλειες διαφήµισης τραπεζών είχε το ραδιόφωνο (-30%), η τηλεόραση (-24%), αλλά και τα περιοδικά (-15%). Οι εφηµερίδες είχαν τις λιγότερες απώλειες, της τάξης του 3%. Όπως εκτιµούν παράγοντες της αγοράς, η πτώση θα συνεχιστεί όλο το 2011 και η συνολική µείωση αναµένεται να κυµανθεί από 20-25% σε σχέση µε το ήδη κακό διαφηµιστικά 2010. Κι αυτό γιατί πέραν της ύφεσης, η πρόσφατη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους αναµένεται να ασκήσει ακόµα µεγαλύτερες πιέσεις στη ρευστότητα των τραπεζών και όπως συνηθίζεται, οι περικοπές των τελευταίων θα ξεκινήσουν από τη διαφηµιστική δαπάνη.

112

BANKING // ∆ιαφήµιση ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΛΙΣΣΑΡΙΟΣ // Saatchi & Saatchi

Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ι∆ΕΑΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

Ο Γιώργος Βελισσάριος, διευθύνων σύµβουλος της Adel Saatchi & Saatchi, δίνει το στίγµα της σηµερινής κατάστασης στον κλάδο, καταγράφοντας προβλήµατα και λάθη του παρελθόντος. Ωστόσο, εκτιµά ότι τώρα είναι η ευκαιρία η διαφηµιστική αγορά να χτιστεί εκ νέου, σε υγιείς αυτή τη φορά βάσεις, που θα της επιτρέψουν στο µέλλον να πορευθεί περισσότερο ορθολογικά. Βασική προϋπόθεση όµως, όπως λέει, είναι η επιστροφή της διαφήµισης στο καθεαυτό προϊόν της, την Ιδέα.

Ε

ν μέσω αυτής της πρωτοφανούς εντάσεως οικονομικής κρίσης, η διαφημιστική αγορά συρρικνώνεται δραματικά, αφού βλέπουμε ότι διαφημιστικές εταιρείες κλείνουν, τηλεοπτικά κανάλια κινδυνεύουν άμεσα με αναστολή λειτουργίας, έντυπα ασφυκτιούν οικονομικά. Αναρωτιέμαι αν μπορεί κανείς σε αυτό το σκηνικό να μιλήσει για το μέλλον...Ασφαλώς και μπορεί, αυτό είναι νόμος της ζωής. Πράγματι ο διαφημιστικός κλάδος σε πολλά ακολούθησε την παθογένεια της στρεβλής και πλασματικής ανάπτυξης που χαρακτήρισε σχεδόν κάθε κλάδο της ελληνικής οικονομίας τα προηγούμενα χρόνια. Σήμερα μόνη διέξοδο αποτελεί ο ριζικός –σε λευκό χαρτί–, επανασχεδιασμός και επαναπροσδιορισμός των δομών της, αλλά και του τρόπου λειτουργίας των διαφημιστικών εταιρειών. Δύσκολο εγχείρημα ακούγεται, τη στιγμή μάλιστα που ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση στην αγορά έχουν και οι ίδιοι οι άνθρωποι της διαφήμισης. Μα κανείς δεν εξαιρείται. Οι ευθύνες των ανθρώπων της διαφήμισης είναι μεγάλες γιατί μεταξύ άλλων «αποδέχτηκαν» τον σταδιακό εκφυλισμό του επιπέδου των αμοιβών τους, αλλά και τη θέσπιση παράδοξων και ασταθών βάσεων υπολογισμού των αμοιβών αυτών. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, ποιες εναλλακτικές έχει μια διαφημιστική εταιρεία για να αντιπαρέλθει τις δυσκολίες ή έστω να περιορίσει τους κλυδωνισμούς που επιφέρει η οικονομική κρίση; Μονόδρομος για κάθε διαφημιστική εταιρεία και δρόμος

που ήδη ακολουθούμε στην Adel Saatchi & Saatchi είναι ο εκσυγχρονισμός των δομών μας και η ταυτόχρονη αναβάθμιση του επιπέδου των παρεχομένων υπηρεσιών μας. Ακούγεται –και ως ένα βαθμό είναι– δύσκολο, αλλά οι συνθήκες είναι απόλυτα ώριμες για την ευδοκίμηση ανατρεπτικών πρακτικών στην καθημερινότητά μας. Χρειάζεται επιμονή, προσήλωση και πάθος, αλλά και αταλάντευτη πίστη στις ικανότητες της ομάδας και δίψα για διάκριση. Θέλω, πάντως, να επισημάνω ότι οδηγούμαστε σε μέρες όπου η ποιότητα του «προϊόντος» μας, δηλαδή της Ιδέας, θα έρθει και πάλι στο προσκήνιο και θα ξαναποκτήσει τη δεσπόζουσα θέση που της αξίζει. Αυτό είναι σίγουρα θετικό και μακάρι να συμβεί σύντομα. Ωστόσο ρόλο σε αυτό έχει και ο καταναλωτής, ο οποίος σήμερα είναι συνειδητοποιημένος και απαιτεί περισσότερο «προσωποποιημένη επικοινωνία». Αυτό σε ποιους τομείς επηρεάζει τον τρόπο δημιουργικής προσέγγισης και δράσης μιας διαφημιστικής εταιρείας; Αυτή η πραγματικότητα αποτελεί πλέον δομικό συστατικό κάθε σκέψης, κάθε ιδέας, κάθε πρότασής μας. Ο παθητικός καταναλωτής εξαφανίστηκε κοινωνιολογικά και ταυτόχρονα «ξέμεινε» και από χρήματα, οπότε η διαδραστικότητα σε ότι κι αν κάνουμε και η απόλυτα «προσωποποιημένη επικοινωνία» δεν είναι το μέλλον, είναι το παρόν. Η διαφημιστική εταιρεία, λοιπόν, πρέπει να είναι ταχύτατη στην παρακολούθηση των νέων ρευμάτων και τάσεων που αναπτύσσονται στην κοινωνία και να μπορεί να τις φιλτράρει, να τις εξατομικεύει και να τις αξιοποιεί.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Η A d e l Sa a tch i & Sa a tch i αποτελεί μια από τις ιστορικές διαφημιστικές εταιρείες της χώρας. Είναι η πρώτη που εισήγαγε το marketing και την έρευνα στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα ήταν αυτή που καθιέρωσε στο ραδιόφωνο τις εκπομπές συνεχείας, πριν αρκετά χρόνια. Ίσως όμως, η πιο σημαντική της διάκριση είναι το γεγονός ότι αποτελεί τη μοναδική ελληνική διαφημιστική εταιρεία που στο Διεθνές Φεστιβάλ Διαφήμισης των Καννών κέρδισε Χρυσό Λιοντάρι, το 1992, με μια εκπληκτικής εμπνεύσεως έντυπη διαφήμιση για το τσιγάρο Silk Cut. Σήμερα, η εταιρεία βιώνει και αυτή τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης και μάλιστα ιδιαίτερα έντονα, δεδομένου ότι ο διαφημιστικός κλάδος έχει υποστεί ισχυρότατα χτυπήματα από αυτή.

Αναφερθήκατε προηγουμένως στην Ιδέα και στην ευκαιρία που έχει σήμερα να βρεθεί στο πρώτο πλάνο στο επιχειρείν της διαφημιστικής εταιρείας. Υπάρχει όμως σήμερα στην πράξη, αυτή η Ιδέα; Αν και συμφωνώ απόλυτα με τη διαπίστωση, δυστυχώς η εξαιρετική «ιδέα» εξακολουθεί να είναι είδος σε ανεπάρκεια, σπάνιο και πολύτιμο. Πιστεύω όμως ότι, όταν υπάρχει πάντα βρίσκει τον τρόπο να ξεχωρίσει. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Πιστεύετε στην καινοτομία; Την έννοια της καινοτομίας πολλοί την ενστερνίζονται, αλλά λίγοι την εφαρμόζουν. Απαιτούνται τελικά κάποιες προδιαγραφές για μια εταιρεία και τους ανθρώπους της, ώστε να μπορούν να εφαρμόσουν καινοτομίες; Σαφώς και πιστεύω στην καινοτομία. Ωστόσο για μπορέσει μια εταιρεία να την εφαρμόσει και να την ακολουθήσει απαιτούνται κάποιες προδιαγραφές. Και η βασικότερη είναι η συνεχής, συστηματική και κοπιώδης αμφισβήτηση κάθε «δεδομένου». Η ανάγκη για καινοτομία είναι το μόνο πραγματικό αντίδοτο στην κρίση. Ανατροπή της «πεπατημένης», επανάσταση της σκέψης παντού. Οι νομοθετικές απαγορεύσεις και οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στο πρόσφατο παρελθόν στη διαφήμιση, όπως π.χ. στη διαφήμιση καπνού ή στη διαφήμιση τροφίμων και ποτών, εκτιμάτε ότι έκαναν κακό στη διαφήμιση; Και εν τέλει, για τη διεύρυνση αυτών των περιορισμών εκτιμάτε ότι έχουν ευθύνη και οι άνθρωποι της διαφήμισης, που ίσως δεν μπόρεσαν να αποδείξουν ότι μπορούν να λειτουργήσουν αυτορρυθμιστικά; Όχι, διαφωνώ, δεν έχουν ευθύνη σε αυτό το κομμάτι. Θεωρώ ότι ο κλάδος της διαφήμισης είναι φωτεινός και

πρωτοπόρος σε θέματα αυτοδέσμευσης και δεοντολογίας. Οι περιορισμοί αποτελούν συχνά αποτέλεσμα πολιτικών παρεμβάσεων και συγκρούσεων συμφερόντων και προσωπικά είμαι ισχυρά αντίθετος με τους περισσότερους από αυτούς. Οι διαφημιστικές εταιρείες που θα επιβιώσουν μετά την κρίση, ποια χαρακτηριστικά θα έχουν; Οι εταιρείες που θα επιβιώσουν είναι αυτές που θα αφουγκραστούν πρώτες την ανάγκη για επανασχεδιασμό και που θα επιδείξουν ταχύτητα και ευελιξία στην εφαρμογή του. Θα υπάρξει σίγουρα συγκέντρωση δυνάμεων και ευνοημένα θα είναι τα μεγάλα και τα μικρά σχήματα πιέζοντας έτσι τα μεσαίου μεγέθους. Και ο ρόλος των ψηφιακών μέσων και του διαδικτύου ποιος θα είναι; Σαφώς και θα είναι πρωταγωνιστικός. Θα έλεγα μάλιστα ότι πλησιάζει ελπίζω, η ώρα που θα καταργήσουμε τη διάκριση σε παραδοσιακή και μη παραδοσιακή διαφήμιση. Η διαφημιστική λειτουργία είναι μία και αδιαίρετη και έχει στην καρδιά της την ανάγκη για προώθηση των προϊόντων, η οποία δεν πρόκειται να εκλείψει ποτέ.

113

ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ-ΕΕ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΘΝΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΙΜΕΣ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΝΟΜΙΣΜΑ-ΠΙΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ -ΥΓΕΙΑ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Kυκλοφορεί Παραγγελίες: 210 640 1850

Εξαιρετικά χρήσιµη για τον εµπορικό σχεδιασµό και την εξυπηρέτηση επιχειρηµατικών στόχων, για την άσκηση κάθε πολιτικής. Χρησιµοποιείται από τους ηγετικούς παράγοντες και τα στελέχη της επιχειρηµατικής, πολιτικής, διοικητικής και επιστηµονικής ζωής της χώρας. Μοναδική στον χώρο των στατιστικών δεδοµένων και οικονοµικών στοιχείων και δίγλωσση (ελληνικά - αγγλικά). 231 πίνακες σε 12 θεµατικές ενότητες µε συστηµατική εσωτερική κατάταξη και χρηστικό ευρετήριο. Εναλλακτική on line πρόσβαση σε συνδροµητές µέσω του economics.gr, µε συνεχή ενηµέρωση.

Σε digital edition, 35€ (flash required). Έντυπη έκδοση, 65€. τελευταία ενηµέρωση στοιχείων έντυπης έκδοσης 30/9.

follow link

Γίνετε συνδροµητής στην Ε Το πακέτο συνδροµής περιλαµβάνει τα 6 διµηνιαία τεύχη της Ε και τις ετήσιες εκδόσεις της. Επιπλέον, παρέχεται 20% έκπτωση στις online βάσεις δεδοµένων του economics.gr

∆είτε πληροφορίες για την ΕΠΙΛΟΓΗ και τις ετήσιες εκδόσεις της ALLMEDIA στο epilogimag.gr

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

ΙΔΙΟΤΗΤΑ: FAX:

E-MAIL:

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΥΠΟΓΡΑΦΗ: ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:

 ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ALPHABANK: GR15 0140 1030 1030 0232 0001 786 (ALL MEDIA A.E.) ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: GR70 0110 0800 0000 0804 7142 701 (ALL MEDIA A.E.) ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: GR70 0172 0110 00 5011 016125 652 (ALL MEDIA A.E.) ΠΡΟΣΟΧΗ! Για να γίνει η πιστωση, παρακαλούμε γράψτε στο παραστατικό της κατάθεσης τον αποστολέα και στείλτε το στο fax: 210 64 24 850.

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

 ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)  ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA

Αριθμος Κάρτας: .......................................................

Ονοματεπώνυμο: ..............................................................................................................................................

Κατηγορία Συνδρομής Ιδιώτες - Επιχειρήσεις Τράπεζες - Ασφάλειες - Δημόσιο Φοιτητές (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

Ετήσια

Διετής

88 €

160 €

125 €

225 €

48 €

88 €

Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισμοί - Πρεσβείες - Βιομηχανικά & Επιχειρηματικά Συγκροτήματα

Συνδρομή Εξωτερικού

165 €

275 €

Συνδρομή φοιτητών εξωτερικού (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

115 €

185 €

Στις τιμές περιλαμβάνεται Φ.Π.Α. 5%

Λήξη: .......................................................................... Υπογραφή: .................................................................  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS

Αριθμος Κάρτας: .......................................................

Ονοματεπώνυμο: .............................................................................................................................................. Λήξη: .......................................................................... Υπογραφή: .................................................................

Καποδιστρίου 2 & Λεωφ. Δημοκρατίας 83, 154 51, Νέο Ψυχικό τηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850, sindromes@allmedia.gr

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝΔΥΣΗ • ΑΝΑ

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝΔΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ • ΕΤΟΣ 21ο • ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Μια πολυτάραχη διαδροµή προς την αλλαγή, που θα έρθει, νοµοτελειακά, µέσα από την κρίση follow link

Ο χρόνος, το χρήµα & τα δεσµά της ύφεσης