Money Mechanism 2010 by DIGITAL PUBLISHING

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΤΟΣ 19ο ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

BANKING

Αυτοκρατορία Αυτοκρατορία Αντεπιτίθεται H

Από το back to basics στο back to banks. Κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες καλούν τα πάλαι ποτέ «κακά παιδιά» να χρηµατοδοτήσουν την ανάκαµψη. Οι προκλήσεις εξίσου µεγάλες, ο ρόλος τους καθοριστικός για µία αυτοτροφοδοτούµενη ανάπτυξη.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ••

ΕΤΟΣ 19Ο ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2009

8. Editorial 10. ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - Η ΕΞΙΣΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ Η ανάκτηση εµπιστοσύνης, πολλαπλασιαστής εξόδου από την ύφεση.

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ

12. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΘΕΑΤΕΣ ΣΕ ΑΛΛΟ ΕΡΓΟ Η πραγµατικότητα µπορεί να διαφέρει στον χρόνο & τον τρόπο που βιώνεται.

14. ΧΡΗΜΑΤΑΓΟΡΕΣ - ΓΥΑΛΙΝΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗ Προσόν, παντός καιρού, η ορθή εκτίµηση, αναγκαιότητα στην ύφεση.

16. ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ - ΔΙΑΘΕΣΗ ΡΙΣΚΟΥ Επιλεκτικές τοποθετήσεις, µε τις προσδοκίες σε πρώτο πλάνο.

18. ΧΡΥΣΟΣ & ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ – ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ Γερές αποδόσεις στον χορό της αβέβαιης ανάκαµψης.

20. ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΚΟΣΜΟΣ - DON’T EAT THE BANKERS, TRAIN THEM Για τον εκτροχιασµό ποτέ δεν φταίει µόνο ένας!

22. ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΕΛΛΑΔΑ - ΑΠΑΙΤΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙΡΟΙ Μικρότερες χορηγήσεις, µεγαλύτερες επισφάλειες, το παζλ των κερδών.

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ 24. ΗΠΑ - Δεν αποκλείεται να τα καταφέρει 25. ΒΡΕΤΑΝΙΑ - Αναιµική Ανάπτυξη 26. ΓΑΛΛΙΑ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΙΤΑΛΙΑ - Un moment s’ il vous plait, Einen Moment, Bitte, Un momento, per favore 28. ΙΣΠΑΝΙΑ- Αλλάζει σελίδα 30. ΠΟΛΩΝΙΑ - Τεστ Αντοχής

32. ΙΑΠΩΝΙΑ - Κίνδυνος αποπληθωρισµού 34. ΡΩΣΙΑ - Σηµάδια ανάκαµψης 36. ΚΙΝΑ - Ανώµαλος Δρόµος

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

38. ΤΟΥΡΚΙΑ - Μεταξεταστέα ύλη

39. ΙΝΔΙΑ - Ασκήσεις ανάπτυξης /Βραζιλία - Γερό σκαρί

42 - 91 BANKING 42. ΕΞΗΝΤΑΕΞΙ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ // Από τον Αντώνη Λιβιεράτο Οι τραπεζίτες της Wall Street το 1944 θεώρησαν ότι έστειλαν οριστικά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας το όραµα του Keynes για ένα είδος

Θεοφάνους 19, 115 23 Αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850 email: a@allmedia.gr web: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp ή www.επιλογη.gr EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Tηλ. 210 64 01 849 email: sindromes@allmedia.gr ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ, ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΕΛΛΗ ΚΟΝΤΟΝΑΣΙΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ, ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ ΑΡΛΕΤΑ ΖΙΩΓΚΑ ART DIRECTOR ALLMEDIA CREATIVE ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E. Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. Τιµή πώλησης: 7 €

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ••

ΕΤΟΣ 19Ο ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ παγκόσµιας κεντρικής τράπεζας. Εξηνταέξι χρόνια µετά ο επικεφαλής του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, Ντοµινίκ Στρος Καν, ανασύρει το όραµα του επιφανούς οικονοµολόγου από τον κάδο ανακύκλωσης της ιστορίας.

48. Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ // Από τον Χρήστο Κώνστα Οι τράπεζες από µεγάλοι ασθενείς της κρίσης επιστρέφουν ισχυρές, και στη χώρα µας σχεδόν αλώβητες από την κρίση. 54. ΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ // Από τον Λουκά Γ. Κατσώνη Το τραπεζικό σύστηµα παρουσιάζει µία αδικαιολόγητη τάση προς παραδοξότητες, τόσο που κανείς µπορεί να αναρωτηθεί αν λείπει κάποιο κοµµάτι του παζλ, απαραίτητο για τη διαµόρφωση εικόνας για την τραπεζική αγορά. 58. «ΑΚΑΛΥΠΤΗ ΕΠΙΤΑΓΗ» // Συνέντευξη στον Γιώργο Ρήγα Ο πρόεδρος της Τειρεσίας ΑΕ, Γιάννης Μούργελας, είναι ο κατεξοχήν εκπρόσωπος της αγοράς που γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα µας για το φαινόµενο αύξησης των ακάλυπτων επιταγών που έλαβε σηµαντικές διαστάσεις µέσα στο 2009, απόρροια της έλλειψης ρευστότητας στο σκηνικό της ύφεσης. 62. ΑΠΟ ΤΟ Α ΩΣ ΤΟ Ω // Από τον Νικόλαο Γεωργικόπουλο Αύξηση των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας, αντικατάσταση των υβριδικών µε ποιοτικότερα κεφάλαια και ορθότερη αποτίµηση των κινδύνων είναι το «τρίπτυχο σωτηρίας» για τις ελληνικές, και όχι µόνο, τράπεζες σε ένα διεθνές περιβάλλον που ακόµα περιέχει αρκετούς κινδύνους και αβεβαιότητες. 66. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ // Από τον Γιώργο Μαρίνο Ήρθε η στιγµή να εξετάσουµε από κοντά έναν νέο κύκλο – µετά την κρίση – διατηρήσιµης αναπτυξιακής προοπτικής ο οποίος απαιτεί ένα διαφορετικό προσανατολισµό που θα διαδεχθεί το µοντέλο της κατανάλωσης που ακολουθήθηκε τα τελευταία χρόνια.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

68. ΚΑΙΡΟΣ ΝΑ ΣΟΒΑΡΕΥΤΟΥΜΕ! // Συνέντευξη στον Λουκά Γ. Κατσώνη Ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος & διευθύνων σύµβουλος της Marfin Factors & Forfaiters, Πάνος Παπαθεοδώρου, ζητά θεσµικές παρεµβάσεις προκειµένου να περιοριστούν οι µεταχρονολογηµένες επιταγές που στρεβλώνουν την αγορά.

72. Η ΕΠΕΛΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ // Από τον Γιώργο Καραγιαννόπουλο Η ύφεση ανέδειξε τον ρόλο-κλειδί του factoring στη χρηµατοπιστωτική λειτουργία της αγοράς καθώς αποτελεί το κατεξοχήν προϊόν/υπηρεσία που στηρίζει το κεφάλαιο κίνησης των επιχειρήσεων παρέχοντας ρευστότητα έναντι των επί πιστώσει πωλήσεων. 74. ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ & ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΗ ΠΙΣΤΗ // Επιτελείο Απότοµο φρενάρισµα στους ρυθµούς ανόδου των χορηγήσεων 80. ΧΩΡΙΣ ΑΜΦΙΒΟΛΙΕΣ // Από τον Αναστάσιο Πανούση Τους τελευταίους µήνες η πορεία των στεγαστικών δανείων διαφαίνεται βελτιωµένη, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στον αυξηµένο αριθµό αιτήσεων που λαµβάνουν οι τράπεζες. Παρόλ’ αυτά προκειµένου να αποκατασταθεί το κλίµα στην αγορά θα χρειαστεί χρόνος.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ••

ΕΤΟΣ 19Ο ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 84. ΤΟ ALTER EGO ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ // Από τον Παναγιώτη Χαλκιά Η τεχνολογία ήταν και θα παραµείνει βασικός πυλώνας στήριξης της ανάπτυξης του τραπεζικού συστήµατος. 86. ΜΙΚΡΑ ΜΥΣΤΙΚΑ // Από τον Δηµήτρη Κορδερά Μπορεί η διεθνής χρηµατοπιστωτική κρίση να τάραξε τα επικοινωνιακά νερά της αγοράς, όµως το κοµµάτι της τραπεζικής επικοινωνίας παρουσιάζει ενδείξεις ανάκαµψης.

94 - 113. INSURANCE

98. ΑΝΑΜΕΙΝΑΤΕ ΣΤΟ ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΣΑΣ // Συνέντευξη µε τον Γιώργο Κώτσαλο, διευθύνοντα σύµβουλο του Οµίλου Interamerican 102. ΠΟΛΥΤΙΜΟΣ ΧΡΟΝΟΣ // Συνέντευξη µε τον Eric Kleijnen, διευθύνοντα σύµβουλο της AXA Ασφαλιστική 106. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ // Συνέντευξη µε τον Χρήστο Αδαµαντιάδη, διευθύνοντα σύµβουλος της Chartis 110. ΘΕΣΗ ΜΑΧΗΣ // Τριαντάφυλλος Λυσιµάχου, γενικός διευθυντής των ασφαλιστικών εργασιών της Τράπεζας Πειραιώς

116 - 136 MONEY 116. ΌΛΑ ΕΙΝΑΙ ΔΡΟΜΟΣ Αποφύγαµε τα χειρότερα; Θα µπορούσαµε και καλύτερα; Το σίγουρο είναι ότι ο δρόµος που οδηγεί σε ένα σταθερό επενδυτικό περιβάλλον, έχει πολλά σκαµπανεβάσµατα και ενίοτε κρύβει κινδύνους. // Από τον Κώστα Καλλωνιάτη

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

122. ΤΡΕΙΣ ΠΥΛΩΝΕΣ Η εµπιστοσύνη ακρογωνιαίος λίθος του private banking // Από τον Αλέξανδρο Τσουρινάκη

124. ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ? ΆΚΥΡΟ! // Συνέντευξη στον Λουκά Γ. Κατσώνη Ο επικεφαλής των εργασιών Wealth Management για το σύνολο του Οµίλου της Marfin Popular Bank, Δανιήλ Μαναήλογλου, απορρίπτει τα καταστροφικά σενάρια και υπογραµµίζει ότι οι καλές υπηρεσίες private banking αποτελούν ασφαλιστική δικλείδα για την περιουσία των πελατών των τραπεζών. 128. ΠΙΝΕΛΙΕΣ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑΣ ΣΕ ΓΚΡΙΖΟ ΚΑΜΒΑ // Από τον Σίµο Κοσµετάτο Περίοδο σταθερότητας διανύει η αγορά των ελληνικών έργων τέχνης. Μπορεί στις δηµοπρασίες του 2009 να µην είχαµε τιµές ρεκόρ όπως πέρυσι ωστόσο η ελληνική τέχνη παραµένει µια σταθερή αξία που έχει πλέον το κοινό της.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ••

•• ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ ••

παγκόσµια οικονοµία δειλά - δειλά µπαίνει στον δρόµο της ανάκαµψης και της εξόδου από τη βαθιά ύφεση που προκάλεσε η χρηµατοπιστωτική κρίση. Οι µεγάλοι της Ευρώπης, Γερµανία, Γαλλία και Ιταλία, µπήκαν ήδη σε τροχιά ανόδου, το ίδιο και η Αµερική και σε µικρότερο βαθµό η Ιαπωνία. Οι αβεβαιότητες, όµως, είναι ακόµη µεγάλες γιατί, καθώς τα ενισχυτικά πακέτα των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών θα εξαντλούνται, µένει να αποδειχθεί κατά πόσο διασφάλισαν µια αυτοτροφοδοτούµενη ανάκαµψη. Οι τράπεζες, από µεγάλοι ασθενείς της κρίσης, επιστρέφουν σταδιακά την κρατική ενίσχυση και επανέρχονται στο προσκήνιο, καθώς από αυτές πια εξαρτάται η πορεία της ανάκαµψης. Όλες, σχεδόν, οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες του πλανήτη, ζητούν από τις τράπεζες να αυξήσουν τη χρηµατοδότηση της οικονοµίας για να αναθερµανθεί η δραστηριότητα. Και όλες, σχεδόν, οι εκθέσεις των διεθνών οργανισµών αναφέρουν τη στενότητα δανείων ως περιοριστικό παράγοντα της ανάπτυξης.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Οι περίπλοκοι µηχανισµοί του χρήµατος έχουν µια αυτόνοµη δυναµική, την οποία οµάδες σκέψης και χάραξης πολιτικής, όπως το G20, επιχειρούν να ελέγξουν. Παράδειγµα, η στήριξη της ρευστότητας από τις κεντρικές τράπεζες, για να ενισχυθούν οι τράπεζες και να συνεχιστεί η ροή δανείων στην οικονοµία. Συγχρόνως, όµως, τα χαµηλά τους επιτόκια (και η υποχώρηση του δολαρίου), κατευθύνουν τεράστια κεφάλαια σε άλλες αγορές, υψηλότερων αποδόσεων. Δεν είναι λίγοι αυτοί που µιλούν για δηµιουργία συνθηκών φούσκας σε αγορές εµπορευµάτων, µετοχών και οµολόγων. Αγορές που αναπόδραστα κάποια στιγµή θα ξεφουσκώσουν, δηµιουργώντας νέες αναταράξεις στο διεθνές σύστηµα. Στο περιβάλλον αυτό κυβερνήσεις και εποπτικές αρχές προσπαθούν να ελέγξουν τις δυνάµεις που διέπουν τη ροή κεφαλαίων, και την παντοδυναµία των χρηµαταγορών, αρχίζοντας από τις τράπεζες. Πλέον, θα υποχρεωθούν να διακρατούν περισσότερα κεφάλαια ως ασφάλεια του ενεργητικού τους, θα µπουν όρια στον δανεισµό µε τον οποίο χρηµατοδοτούν τις εργασίες τους και στις αµοιβές των στελεχών τους, ώστε να µην αναλαµβάνουν υπερβολικούς κινδύνους. Οι τραπεζίτες αντιτείνουν ότι αυτό δεν θα είναι χωρίς κόστος, θα έχει ως συνέπεια την άνοδο των επιτοκίων µε τα οποία δανείζουν τους πελάτες τους, µε συνέπεια η χρηµατοδότηση της ανάκαµψης να γίνει ακριβότερη. Μένει να δούµε ποια θα είναι η νέα ισορροπία δυνάµεων.

Από την κρίση, οι ισχυρές τράπεζες βγαίνουν ισχυρότερες και οι ελληνικές σχεδόν αλώβητες. Μπορεί οι µεγάλες του εξωτερικού να αποτέλεσαν τον αδύναµο κρίκο που οδήγησε στη χρηµατοπιστωτική κρίση, όµως η αυτοκρατορία αντεπιτίθεται, µε στοίχηµα για τις ίδιες αλλά και την παγκόσµια οικονοµία τη διατηρήσιµη ισχύ. Ευαγγελία Παπαϊωάννου

Οι περίπλοκοι µηχανισµοί του χρήµατος έχουν µια αυτόνοµη δυναµική, την οποία οµάδες σκέψης και χάραξης πολιτικής, όπως το G20, επιχειρούν να ελέγξουν.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ••

Παγκόσµια οικονοµία

Η ΕΞΙΣΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ •• Η ανάκτηση εµπιστοσύνης, πολλαπλασιαστής εξόδου από την ύφεση. ••

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ελτιωµένη είναι η εικόνα της παγκόσµιας οικονοµίας και του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Η ανάκαµψη όµως εξαρτάται ακόµα από τα µέτρα στήριξης των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών, ώστε να απαιτείται η διατήρησή τους µέχρις ότου αυτή αποκτήσει στέρεες βάσεις. Σε αυτό το συµπέρασµα κατέληξαν οι υπουργοί Οικονοµίας και οι κεντρικοί τραπεζίτες του G20, του forum των ανεπτυγµένων και αναπτυσσόµενων χωρών. Το ΔΝΤ εκτιµά ότι η παγκόσµια ύφεση οδεύει προς το τέλος της. Αλλά η ανάκαµψη θα είναι βραδεία, καθώς οι ευνοϊκές επιπτώσεις των µέτρων στήριξης θα εξαντλούνται στη διάρκεια του 2010. Ένας άλλος παράγοντας που θα συντελεί σε αργή και αβέβαιη ανάκαµψη είναι η στενότητα χρηµατοδότησης. Η αποµόχλευση των τραπεζών αλλά και οι αυστηρότεροι κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας περιορίζουν τις δυνατότητες χορηγήσεων δανείων. Από την άλλη πλευρά και η ζήτηση δανείων µειώνεται σε περιβάλλον ύφεσης. Έτσι, παρά τα πρόσφατα κέρδη των τραπεζών – που σε µεγάλο βαθµό είναι προσωρινά – η χρηµατοδότηση της ανάκαµψης δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Μετά από αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης -1% για την παγκόσµια οικονοµία το 2009, για το 2010 προβλέπεται άνοδος 3%. Ο ρυθµός αυτός είναι πολύ χαµηλότερος από τα πριν την κρίση επίπεδα, το 2007 έφτανε το 5%. Οι ανεπτυγµένες οικονοµίες µετά από βαθιά ύφεση το 2009 µε αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης 3,4%, το 2010 προβλέπεται να καταγράφουν µικρή άνοδο 1,3%. Η άνοδος θα προέλθει από τις ΗΠΑ, όπου µετά από µείωση του ΑΕΠ κατά 2,7% το 2009 θα ανακάµψουν µε άνοδο 1,5%, την Ιαπωνία που µετά από βαθιά ύφεση το 2009, -5,7% ο ρυθµός ανάπτυξης, το 2010 επιστρέφει σε θετικό 1,7% και τις ανεπτυγµένες χώρες της Ασίας. Η ανάκαµψη της Ευρωζώνης

Το αισιόδοξο σενάριο για την παγκόσµια οικονοµία αναφέρεται στη βελτίωση του οικονοµικού κλίµατος και της εµπιστοσύνης που παρατηρείται σε Ευρώπη και Αµερική, η οποία µε τη σειρά της µπορεί να οδηγήσει σε µεγαλύτερη αναθέρµανση της κατανάλωσης και των επενδύσεων στηρίζοντας µια διατηρήσιµη ανάκαµψη.

προβλέπεται αναιµική. Μετά από µείωση του προϊόντος της 4,2% το 2009, θα επιστρέψει στην άνοδο µε µόλις 0,3%. Η δυναµική των αναπτυσσόµενων χωρών ισχυροποιείται. Η ύφεση – µε εξαίρεση τις χώρες της ΚΑ Ευρώπης – ήταν ηπιότερη από ό,τι στην Ευρώπη και την Αµερική το 2009, και το 2010 µε πρωταγωνιστές την Κίνα, µε ρυθµό ανάπτυξης 9%, την Ινδία µε 7% και τη Βραζιλία µε 3,5%, θα δώσουν τονωτική ώθηση στο τρένο της παγκόσµιας ανάκαµψης. Οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης µετά από µεγάλη µείωση του ΑΕΠ τους το 2009, -5%, θα ανακάµψουν µε ρυθµό ανόδου 1,8% το 2010, ενώ από την µεγάλη ύφεση (-7,5% του ΑΕΠ) θα βγει και η Ρωσία µε ανάπτυξη 1,5% το 2010. Οι κίνδυνοι για την ανάπτυξη έχουν µεν υποχωρήσει, αλλά, όµως, παραµένουν. Σύµφωνα µε το ΔΝΤ, οι κίνδυνοι συνδέονται µε την πρόωρη απόσυρση των µέτρων στήριξης της οικονοµίας των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών, την αναβίωση του προστατευτισµού και την άνοδο των τιµών του πετρελαίου.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ελληνική οικονοµία

ΘΕΑΤΕΣ ΣΕ ΑΛΛΟ ΕΡΓΟ •• Η πραγµατικότητα µπορεί να διαφέρει στον χρόνο και τον τρόπο που βιώνεται ••

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ΑΠΕ

Ελλάδα από την πλευρά της ανάπτυξης, το 2010 προβλέπε ται να είναι µια από τις τρεις χώρες της Ευρωζώνης, που αναµένεται να είναι σε ύφεση και το επόµενο έτος (οι άλλες δυο είναι η Ισπανία και η Ιρλανδία). Ο αρνητικός ρυθµός ανάπτυξης, -1,5% του 2009 προβλέπεται ηπιότερος, -0,3% το 2010. Η ανεργία όµως προβλέπεται να ξεπεράσει το 11% του εργατικού δυναµικού. Η κυβέρνηση σχεδιάζει µέτρα στήριξης της οικονοµίας, που προβλέπονται περίπου στο 1% του ΑΕΠ της χώρας. Οι δυνατότητες είναι εξαιρετικά περιορισµένες καθώς το δηµόσιο έλλειµµα το 2009 έφθασε το 12,7% του ΑΕΠ, το υψηλότερο στην ΕΕ, µε 9,5% του ΑΕΠ το 2010. Υψηλά ελλείµµατα θα έχουν και άλλες χώρες της ΕΕ, η Βρετανία 13% του ΑΕΠ και η Ιρλανδία 15%. Όµως, αυτό που κάνει ιδιαίτερα δυσχερή τη θέση της Ελλάδας, είναι το µεγάλο και αυξανόµενο δηµόσιο χρέος, που φτάνει το 121% του ΑΕΠ της χώρας. Έτσι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει την Ελλάδα σε καθεστώς επιτήρησης των οικονοµικών της σε τριµηνιαία βάση. Ίσως σε αυτή την κίνηση, η κυβέρνηση βρει έναν ισχυρό σύµµαχο για να προχωρήσει σε εξορθολογισµό των οικονοµικών του κράτους. Η δυσµενής εικόνα των οικονοµικών µας είχε ως συνέπεια την υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας. Αν λάβουµε υπόψη ότι η χώρα χρωστάει στο εξωτερικό περίπου ενάµισι ΑΕΠ, καθώς το εξωτερικό χρέος του δηµόσιου τοµέα και των τραπεζών και επιχειρήσεων φθάνει το 2009 το 163% του ΑΕΠ της χώρας, οι κίνδυνοι είναι προφανείς. Αφενός συνεπάγεται αυξηµένο κόστος δανεισµού για το ελληνικό δηµόσιο και αυξηµένο κόστος άντλησης κεφαλαίων για τις ελληνικές τράπεζες που θα µετακυλισθεί στους δανειζόµενους, µε υψηλότερα επιτόκια χορηγήσεων. Συνεπώς η χρηµατοδότηση της ανάκαµψης θα

Την ώρα που στην παγκόσµια κοινότητα αλλά και στην ευρωπαϊκή οικονοµία διστακτικά εδραιώνεται η αισιοδοξία ότι τα χειρότερα έχουν περάσει, στην Ελλάδα τα δύσκολα έρχονται. Και αυτά όχι τόσο σε όρους ανάπτυξης, αφού η ύφεση το 2009 ήταν ηπιότερη για την Ελλάδα από ό,τι σ τους ευ ρ ω π αίους ε ταίρ ο υς της, αλλά στα δηµόσια οικονοµικά όπου η κατάσταση µόνο µε δηµοσιονοµικό crash down µπορεί να παροµοιασθεί. Το στοίχηµα της ανάπτυξης για τον υπουργό Οικονοµικών Γιώργο Παπακωνσταντίνου ενέχει µεγάλες αβεβαιότητες.

είναι ακριβότερη. Αφετέρου, οι µεγάλες αυτές ανισορροπίες (δηµόσιο και εξωτερικό έλλειµµα) µπορεί να αποδειχθούν µη διατηρήσιµες, αν δεν ληφθούν µέτρα. Για την κυβέρνηση η πρόκληση είναι να µετατρέψει την αναγκαστικά περιοριστική πολιτική σε αναπτυξιακή, µε αναπροσανατολισµό της οικονοµίας σε µια οικονοµία µε ισχυρό παραγωγικό και εξαγωγικό προσανατολισµό, µε µια αποτελεσµατική δηµόσια διοίκηση που προωθεί µεταρρυθµίσεις. Βασικοί τοµείς έχουν πληγεί από την ύφεση, στον τουρισµό και τη ναυτιλία οι εισπράξεις µειώνονται σηµαντικά, οι επενδύσεις, οι κατασκευές και η κατανάλωση υποχωρούν, οι χορηγήσεις δανείων επιβραδύνουν κάθετα, η βιοµηχανική παραγωγή σε καθοδική πορεία. Στα θετικά της εικόνας η βελτίωση του οικονοµικού κλίµατος στο εξωτερικό, πουη οποία µπορεί να οδηγήσει σε µεγαλύτερη αναθέρµανση της παγκόσµιας οικονοµίας που θα ενισχύσει τις εξαγωγές, τον τουρισµό και τη ναυτιλία, και η -αναγκαστική- µείωση των δηµοσίων ελλειµµάτων που θα συµβάλλει στη διασφάλιση της µακροπρόθεσµης βιωσιµότητας των οικονοµικών της χώρας.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Χρηµαταγορές

ΓΥΑΛΙΝΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗ •• Προσόν, παντός καιρού, η ορθή εκτίµηση, αναγκαιότητα στην ύφεση. ••

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

α υψηλά δηµοσιονοµικά ελλείµµατα των ανεπτυγµένων, και όχι µόνο, χωρών σε συνδυασµό µε την πολιτική των κεντρικών τραπεζών – ιστορικά χαµηλά επιτόκια και χορήγηση ρευστότητας στις τράπεζες – δηµιουργούν νέες συνθήκες στις χρηµαταγορές. Από τη µια πλευρά η έκδοση κρατικών οµολόγων για τη χρηµατοδότηση των δηµοσίων ελλειµµάτων το 2009 ξεπέρασε τα υψηλά επίπεδα του 2008 και αναµένεται υψηλή και το 2010. Όµως, τα υψηλά ελλείµµατα αναπόφευκτα θα οδηγήσουν σε άνοδο των µακροπρόθεσµων επιτοκίων. Σύµφωνα µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, η χρηµατοδότηση ελλειµµάτων της τάξεως 5-6% του ΑΕΠ µπορεί να οδηγήσει σε µακροπρόθεσµα επιτόκια υψηλότερα κατά 1,5-2%, ώστε εύλογα να µπορεί κανείς να συµπεράνει ότι ο δηµοσιονοµικός εκτροχιασµός δεν µπορεί να µην έχει µεσοπρόθεσµα επιπτώσεις στην ανάπτυξη, ιδίως σε χώρες µε εύθραυστα δηµόσια οικονοµικά, όπως η Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, τα πολύ χαµηλά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών δεν πέτυχαν να ενισχύσουν τις χορηγήσεις των τραπεζών προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Αντίθετα, τροφοδότησαν επενδύσεις σε τίτλους, εµπορεύµατα κλπ µε συνέπεια την άνοδο των τιµών και τη δηµιουργία συνθηκών φούσκας σε ορισµένες αγορές. Τις τάσεις αυτές ενίσχυσαν οι ενδείξεις ανάκαµψης της παγκόσµιας οικονοµίας που αποκατέστησαν τη διάθεση ανάληψης κινδύνου µε αποτέλεσµα τη µεγάλη άνοδο των χρηµατιστηρίων από την άνοιξη του 2009, που συνεχίζεται µε διακυµάνσεις, αλλά και τη µείωση του spread στα εταιρικά οµόλογα, της διαφοράς απόδοσης από τα ασφαλή κρατικά. Συγχρόνως τα σχεδόν µηδενικά επιτόκια της αµερικανικής κεντρικής τράπεζας ενισχύουν την τάση υποχώρησης του δολαρίου, µε την οποία η αµερικανική κυβέρνηση στοχεύει στη µείωση του

Μια άνοδος των επιτοκίων στην αµερικανική οικονοµία, όταν η Κεντρική Τράπεζα αποφασίσει ότι η ανάκαµψη εδραιώνεται, πιθανότατα να ανατρέψει την εικόνα στις χρηµαταγορές και ίσως τότε δούµε µια προσγείωση στις αγορέ ς που τώρα δείχνουν να έχουν τα χαρακτηριστικά φούσκας.

µεγάλου εµπορικού της ελλείµµατος και τη στροφή της παραγωγικής της µηχανής προς τις εξαγωγές. Και αυτό γιατί ευνοούν τα carry trades –τον δανεισµό σε νόµισµα χαµηλής απόδοσης και την τοποθέτηση των κεφαλαίων σε αγορές υψηλής απόδοσης. Ανάλογα carry trades και υποχώρηση του γεν (ως το 2007) τροφοδότησαν τα µηδενικά ιαπωνικά επιτόκια. Έτσι, το φθηνό χρήµα καθιστά επικερδείς επενδύσεις που µια άνοδος των επιτοκίων – όταν οι κεντρικές τράπεζες αποφασίσουν ότι η εικόνα της παγκόσµιας οικονοµίας ισχυροποιείται – πιθανότατα να καταστήσει ζηµιογόνες. Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη άνοδος του ρωσικού νοµίσµατος, το οποίο σε ένα µόνο τρίµηνο (Σεπτ-Νοέµβριος 2009) ενισχύθηκε 10% έναντι του δολαρίου -το επιτόκιο της ρωσικής κεντρικής τράπεζας βρίσκεται στο 9%. Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, ζητά από την Αµερική να στηρίξει -µε τις πολιτικές τηςτο δολάριο, για να συνεχίσει να χρηµατοδοτεί µε τα τεράστια συναλλαγµατικά της διαθέσιµα τα αµερικανικά ελλείµµατα και να προστατέψει την αξία των επενδύσεών της στην αµερικανική αγορά.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Επενδύσεις

ΔΙΑΘΕΣΗ ΡΙΣΚΟΥ •• Επιλεκτικές τοποθετήσεις, µε τις προσδοκίες σε πρώτο πλάνο ••

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

πολιτική φθηνού χρήµατος των κεντρικών τραπεζών του πλανήτη και η δισ τακ τ ική ακόµα ανάκαµψη της παγκόσµιας οικονοµίας, ενισχύουν τη διάθεση των επενδυτών για ανάληψη κινδύνου. Τα κρατικά χαρτιά όµως διατηρούν την ελκυστικότητά τους σε περιβάλλον αβέβαιης ακόµα ανάκαµψης, έτσι ώστε οι αποδόσεις τους, παρά τις µαζικές εκδόσεις για τη χρηµατοδότηση των δηµοσίων ελλειµµάτων, να υποχωρούν ελαφρά. Αυτό ισχύει για την Ευρωζώνη κυρίως, ενώ στις ΗΠΑ αυξήθηκαν οριακά, παραµένουν όµως σταθερές. Αντίστοιχα, όµως αυξάνεται και η ελκυστικότητα των εταιρικών οµολόγων. Οι εκδόσεις εταιρικών οµολόγων αυξάνονται στην Ευρωζώνη, καθώς οι επιχειρήσεις εκµεταλλεύονται το χαµηλότερο κόστος άντλησης κεφαλαίων για να εξασφαλίσουν µακροπρόθεσµη χρηµατοδότηση, σε περιβάλλον σφιχτότερης χρηµατοδότησης από τις τράπεζες. Έτσι, οι αποδόσεις τους έχουν επιστρέψει στα προ της αναταραχής επίπεδα που σηµατοδότησε η κατάρρευση της Lehman Brothers, τον Σεπτέµβριο του 2008, παραµένουν όµως υψηλότερες από τα προ της κρίσης επίπεδα. Αυτό ισχύει και για την αµερικανική αγορά. Η άνοδος των χρηµατιστηριακών δεικτών βασίζεται κυρίως στις προσδοκίες για άνοδο των κερδών στο µέλλον και όχι τόσο στις τωρινές επιδόσεις. Όσον αφορά την αγορά ακινήτων, οι τιµές τους κινούνται καθοδικά στις περισσότερες χώρες. Στην Ευρώπη µεγαλύτερη είναι η µείωση στις χώρες της Βαλτικής, τη Βρετανία, τη Γαλλία και την Ισπανία και από τις µικρότερες χώρες τη Βουλγαρία και την Ιρλανδία, µε τη µείωση των τιµών να υπερβαίνει το 10%. Στην Ελλάδα η µείωση το 2009, σύµφωνα µε την Τράπεζα της Ελλάδος κυµαίνεται το 2009 από 6% στην Αθήνα ως 2% στις άλλες πόλεις. Η περιορισµένη χορήγηση στεγαστικών δανείων πιέζει τις τιµές σε Ευρώπη και σε Αµερική. Το ΔΝΤ εκτιµά ότι η διόρθωση των τιµών στις ΗΠΑ

Στα εµπορεύµατα πο λύς λόγος έχει γίνει για το κατά πόσο η άνοδος των τιµών τους ενισχύεται /τροφοδοτείται από επενδύσεις στις αγορές παραγώγων. Οι αυξανόµενες τοποθετήσεις στις αγορές αυτές όµως ακολουθούν τα θεµελιώδη µεγέθη της αγοράς.

φτάνει στο τέλος της καθώς πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι η αγορά κατοικιών σταθεροποιείται. Όµως ανησυχίες υπάρχουν για την αγορά εµπορικών ακινήτων, όπου η υψηλή ανεργία και η στενότητα πιστώσεων δεν προοιωνίζονται θετικές εξελίξεις. Οι εξελίξεις αυτές δεν αφορούν τις δυναµικά αναπτυσσόµενες Κίνα και Ινδία, ιδίως στην πρώτη η κεντρική τράπεζα περιορίζει τη ροή δανείων στην οικονοµία για να αποτρέψει την υπερθέρµανση της αγοράς ακινήτων. Όσον αφορά τα εµπορεύµατα, των οποίων οι τιµές, µετά από µεγάλη υποχώρηση το 2ο εξάµηνο του 2008, το 2009 ανέκαµψαν, πολύς λόγος έχει γίνει για το κατά πόσο η άνοδος των τιµών τους ενισχύεται /τροφοδοτείται από επενδύσεις στις αγορές παραγώγων. Η προοπτική ανάκαµψης της παγκόσµιας οικονοµίας να ενίσχυσε το κίνητρο αύξησης των αποθεµάτων και της τιµής τους. Η ζήτηση και οι τιµές τους στο εξής εξαρτώνται από την πορεία της παγκόσµιας ανάκαµψης.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΗΜΕΡΙ∆Α & WORKSHOP

Κοινωνικό Χρηµατιστήριο, Εταιρική Υπευθυνότητα και Επιχειρηµατική Υπεραξία

Στο πλαίσιο του

Money Show 2009 18 ∆εκεµβρίου Hilton Athens

Ετοιµότητα στην Κρίση: Κοινωνική Ευθύνη, Επενδυτική Ασφάλεια

ΗΜΕΡΙ∆Α

SOCIAL CAPITAL FLOW

Στον εικοστό πρώτο αιώνα οι εταιρίες χρειάζεται να λειτουργούν σε συνάρτηση µε το κοινωνικό σύνολο και να κεφαλαιοποιούν την όποια κοινωνική προσφορά τους. H εταιρική κοινωνική ευθύνη και η ικανότητα διαχείρισης κρίσεων αποτελούν σύγχρονα πεδία τα οποία διαρκώς εξελίσσονται, αποτελώντας απαραίτητα στοιχεία στη δραστηριοποίηση µίας εταιρίας. Tο Social Capital Flow, µέσα από την ηµερίδα και το workshop “Κοινωνικό Χρηµατιστήριο, Εταιρική Υπευθυνότητα και Επιχειρηµατική Υπεραξία” καθώς και την ηµερίδα “Ετοιµότητα στην Κρίση: Κοινωνική Ευθύνη, Επενδυτική Ασφάλεια”, φιλοδοξεί να καταδείξει τη διασύνδεση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και της διαχείρισης κρίσεων σε επίπεδο της ευρύτερης στρατηγικής µίας εταιρίας.

Για περισσότερες πληροφορίες: Connective WGSE Ελένη Καπράλου τηλ.: 210 68 96 980 - 981, e-mail: kapralou@connective.gr Χορηγοί Επικοινωνίας: www.economics.gr

Διοργάνωση: Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

worldgroup southeastern europe europe worldgroup southeastern

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Θεσµικοί εκπρόσωποι διεθνών και ελληνικών οργανισµών, του ελληνικού επιχειρείν, της ακαδηµαϊκής κοινότητας και των ΜΚΟ θα καταθέσουν τις εµπειρίες και τις προτάσεις τους για την ανάδειξη της υπεύθυνης επιχειρηµατικότητας, την επενδυτική δράση της βιώσιµης επιχείρησης και τη ρευστοποίηση της επιχειρηµατικής υπεραξίας στην πορεία προς την αειφόρο ανάπτυξη.

Χρυσός & Εµπορεύµατα

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• Γερές αποδόσεις στον χορό της αβέβαιης ανάκαµψης ••

σ τορικά ρεκόρ καταγράφουν οι τιµές του χρυσού καθώς το δολάριο υποχωρεί. Στις αρχές Δεκεµβρίου ξεπέρασε τα 1.200 δολ. /ουγγιά µε το δολάριο στο χαµηλότερο επίπεδο του τελευταίου ενάµιση χρόνου σχεδόν. Τα χαµηλά αµερικανικά επιτόκια και η υποχώρηση του δολαρίου (αλλά και τα χαµηλά επιτόκια των άλλων κεντρικών τραπεζών) σε συνδυασµό µε την αυξηµένη λόγω της διαφαινόµενης ανάκαµψης διάθεση των επενδυτών για πιο ριψοκίνδυνες και αποδοτικές τοποθετήσεις, δίνουν ώθηση στις τιµές των εµπορευµάτων. Ούτως ή άλλως οι τιµές

τους κινούνται αντίστροφα από την ισοτιµία του δολαρίου, νόµισµα στο οποίο κυρίως τιµολογούνται. Στις κινήσεις αυτές δεν είναι χωρίς συµβολή και η άνοδος των χρηµατοοικονοµικών επενδύσεων σε εµπορεύµατα που λειτουργεί ως µεγεθυντής των τάσεων (στη συγκεκριµένη περίπτωση ανοδικά) της αγοράς. Χαρακτηριστικό είναι ότι η επενδυτική ζήτηση για χρυσό διατηρείται ακόµη και στις τωρινές υψηλές τιµές. Η Ινδία προχώρησε σε σηµαντικές αγορές χρυσού από το ΔΝΤ το τελευταίο διάστηµα, ενώ και η Ρωσία αύξησε τα αποθέµατά της σε χρυσό. Ενδεικτική είναι

εκτόξευση των τιµών του πετρελαίου το καλοκαίρι του 2008 ως ένα βαθµό πυροδοτήθηκε από την αγορά παραγώγων και όχι από την πλευρά της ζήτησης. Για το 2009 ο Διεθνής Οργανισµός Ενέργειας εκτιµά χαµηλότερη µείωση της ζήτησης, κατά 1,4% στα 84,6 εκατ. βαρέλια την ηµέρα, µε άνοδο στα 86,1 το 2010.

και η περίπτωση του πετρελαίου. Η εκτόξευση των τιµών το καλοκαίρι του 2008 ως ένα βαθµό πυροδοτήθηκε από την αγορά παραγώγων. Μετά την κατάρρευση της τιµής στα 36 δολ. /βαρέλι τον Φεβρουάριο 2009, οι τιµές άρχισαν να κινούνται ανοδικά σε ένα ράλι τιµών που έφθασε σε απόσταση αναπνοής τα 80 δολ. /βαρέλι τον Δεκέµβριο 2009 και παρά τη µείωση της ζήτησης λόγω της ύφεσης στους µεγάλους καταναλωτές–ανεπτυγµένες χώρες. Για το 2009 ο Διεθνής Οργανισµός Ενέργειας αναθεώρησε τις εκτιµήσεις του για τη ζήτηση, εκτιµά χαµηλότερη µείωση 1,4% στα 84,6 εκατ. βαρέλια την ηµέρα, µε άνοδο στα 86,1 το 2010. Οι τιµές του σε περιβάλλον µειωµένης ζήτησης στηρίχθηκαν από τις µειώσεις της παραγωγής των χωρών του ΟΠΕΚ και στο µέλλον θα εξαρτηθούν από την ανταπόκριση της προσφοράς στην αυξανόµενη ζήτηση καθώς πιθανώς να καθυστερήσει από τις χώρες του ΟΠΕΚ για να πιεσθούν ανοδικά οι τιµές. Γενικά οι προβλέψεις µιλούν για τιµές στα όρια των 70-80 δολ. /βαρέλι το 2010 µετά από µέση τιµή 62 δολ. /βαρέλι το 2009. Σε µέσα επίπεδα οι τιµές υποχώρησαν 37% το 2009 και προβλέπονται 24% υψηλότερες το 2010. Χαρακτηριστικές της αβεβαιότητας όσον αφορά τις τιµές είναι οι δηλώσεις του επικεφαλής της Σαουδικής Aramco, της κρατικής εταιρείας πετρελαίων της χώρας µε τα µεγαλύτερα αποδεδειγµένα αποθέµατα στον κόσµο, Khalid al-Fatih: «Με τόσο πολλούς χρηµατοοικονοµικούς επενδυτές και παίκτες που δεν ανήκουν στη βιοµηχανία του πετρελαίου, δεν µπορείς ποτέ να προβλέψεις τις τιµές και αυτή η αβεβαιότητα είναι προβληµατική». Μεσοπρόθεσµα οι τιµές του θα εξαρτηθούν από το κατά πόσο θα προωθηθούν οι επενδύσεις που θα εξασφαλίσουν την τρέχουσα έστω δυναµικότητα. Όσον αφορά τα υπόλοιπα εµπορεύµατα οι τιµές τους καταγράφουν σηµαντική ανάκαµψη από το 2ο εξάµηνο του 2009 (µετά από µεγάλη υποχώρηση το 2ο εξάµηνο του 2008). Η ανοδική τάση αναµένεται να συ-

νεχισθεί και το επόµενο διάστηµα, εξαρτώµενη βέβαια από την πορεία της παγκόσµιας οικονοµίας. Σε µέσα επίπεδα το ΔΝΤ εκτιµά ότι το 2009 οι τιµές µειώθηκαν 20% (λόγω του αρνητικού 1ου εξαµήνου) και θα αυξηθούν 2,5% το 2010. Όσον αφορά τα µέταλλα, η άνοδος τροφοδοτείται και από τις κινήσεις της Κίνας για να αυξήσει τα αποθέµατά της και να καλύψει τις ανάγκες της αυξανόµενης βιοµηχανικής παραγωγής της αλλά και έλλες αναπτυσόµενες περιοχές της Ασίας. Ειδικότερα, οι τιµές του χαλκού, του µολύβδου και του αλουµινίου στα τέλη του 2009 είχαν καταγράψει σηµαντικά κέρδη, αγγίζοντας τα υψηλότερα επίπεδα του τελευταίου δωδεκαµήνου. Οι τιµές του χαλκού υπερδιπλασιάστηκαν. Ωσ τόσο η πορεία των τιµών τους θα εξαρτηθεί από τον ρυθµό της ανάκαµψης όχι µόνο στην Κίνα, καθώς η συσσώρευση αποθεµάτων είναι προσωρινή και στο µέλλον θα εξαρτηθεί από την πορεία της ζήτησης για τα προϊόντα της. Οι τιµές των εµπορευµάτων τροφίµων ανακάµπτουν από τα µέσα του 2009, αλλά χαρακτηρίζονται από µεγάλη µεταβλητότητα και διαφορετικές τάσεις ανά προϊόν. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το 2009 υποχώρησαν 12% κατά µέσο όρο, ενώ προβλέπει άνοδο 5% το 2010. Τα µέσα αυτά ποσοστά ωστόσο καλύπτουν µεγάλες διαφορές π.χ. σύµφωνα µε το ΔΝΤ η άνοδος του δείκτη τιµών τροφίµων κατά 15%, αναλύεται µεταξύ άλλων σε µείωση των τιµών του καλαµποκιού κατά 5% (περιορίζεται η ελκυστικότητα των βιοκαυσίµων) και άνοδο της σόγιας κατά 20%, καθώς κάθε αγορά έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Η ΕΚΤ προβλέπει ότι οι τιµές των βασικών εµπορευµάτων εκτός πετρελαίου και τροφίµων, κατά µέσο όρο θα αυξηθούν 6% το 2010.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Τράπεζες – Κόσµος

DON’T EAT THE BANKERS, TRAIN ΤΗΕΜ •• Για τον εκτροχιασµό ποτέ δεν φταίει µόνο ένας! ••

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ο σκηνικό στο διεθνές τραπεζικό σύστηµα έχει βελτιωθεί σηµαντικά: τα έκτακτα µέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας των κεντρικών τραπεζών ενίσχυσαν τους ισολογισµούς των τραπεζών, αν και όχι τις χορηγήσεις τους. Τα πρόσφατα κέρδη τους οφείλονται σε µεγάλο βαθµό στα µέτρα πολιτικής των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών. Τα µέτρα αυτά όµως έχουν ηµεροµηνία λήξης, η απόσυρση της ρευστότητας από µέρους των κεντρικών τραπεζών θα γίνει σταδιακά µόλις εδραιωθεί η ανάκαµψη και διασφαλισθεί η σταθερότητα των αγορών. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλoντ Τρισέ, δηλώνει ότι η χορήγηση ρευστότητας σ τις τράπεζες µε επιτόκιο 1% βαίνει προς το τέλος της, αντίστοιχα και η αµερικανική κεντρική τράπεζα, η Fed, επιβραδύνει το πρόγραµµα αγοράς τίτλων από τους χρηµατοοικονοµικούς οργανισµούς καθώς οι συνθήκες στην αγορά βελτιώνονται. Από την άλλη πλευρά οι διαγραφές δανείων και οι προβλέψεις για επισφάλειες αυξάνονται πιέζοντας τα αποτελέσµατά τους. Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου οι διαγραφές δανείων για την περίοδο 2007-2010 θα φτάσουν τα 1 τρις. δολάρια στις ΗΠΑ, τα 600 εκ. στη Βρετανία και τα 814 εκατ. στην Ευρωζώνη. Συγχρόνως για να αντιµετωπίσουν τους αυστηρότερους κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας που σχεδιάζονται σε διεθνές επίπεδο, (λιγότερα υβριδικά, περισσότερο µετοχικό και κέρδη) ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητά τους στις κρίσεις, θα πρέπει να προχωρήσουν σε αυξήσεις κεφαλαίου. Προς το παρόν σε αυξήσεις κεφαλαίου προχωρούν όσες έλαβαν κρατική στήριξη και τώρα επιθυµούν να την επιστρέψουν ώστε να απαλλαγούν από τους περιορισµούς που τη συνοδεύουν (µεταξύ των οποίων και οι περιορισµοί στις αµοιβές των

ι µεγάλες τράπεζες διαµαρτύρονται για τις αυστηρότερες ρυθµίσεις που αναπόδραστα θα τους επιβληθούν. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλoντ Τρισέ, όπως και οι άλλοι κεντρικοί τραπεζίτες έµαθαν από τα παθήµατά τους. Σήµερα, µάλλον τις αγνοούν για να µην ξανασπείρουν τους σπόρους µίας νέας κρίσης.

στελεχών). Οι τραπεζίτες αντιτείνουν ότι οι αυστηρότεροι ρυθµιστικοί κανόνες και η αύξηση των υποχρεώσεων κεφαλαιακής επάρκειας θα περιορίσουν τις δυνατότητές τους χρηµατοδότησης της οικονοµίας, σε µια φάση που η οικονοµία χρειάζεται µεγαλύτερη ροή δανείων για να χρηµατοδοτηθεί η ανάκαµψη. Επίσης υποστηρίζουν ότι θα έχουν ως συνέπεια την άνοδο του κόστους των δανείων. Αντιδρούν, εξ άλλου, στη σχεδιαζόµενη από την ΕΕ οδηγία που θα τις υποχρεώνει να διακρατούν έως και τριπλάσιο κεφάλαιο έναντι των δραστηριοτήτων τους στο trading. Ο Ζακ ντε Λαροζιέρ, ο επικεφαλής της οµάδας εργασίας για τον ανασχεδιασµό της εποπτείας των τραπεζών στην ΕΕ, όµως είναι ανένδοτος δηλώνοντας ότι οι προτάσεις του είναι απαραίτητο να εφαρµοσθούν, αν γίνουν χαλαρότερες θα επιστρέψουµε στο σηµείο εκκίνησης της κρίσης. Aπό την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο επικεφαλής της Επιτροπής Τραπεζικών Υποθέσεων της Γερουσίας προτείνει να αφαιρεθούν αρµοδιότητες εποπτείας των τραπεζών από την Fed και να ανατεθεί σε άλλο φορέα, καθώς αποδείχθηκε αδύναµη να προλάβει την κρίση. Ούτως ή άλλως, πάντως, οι τράπεζες θα αντιµετωπίσουν ένα αυστηρότερο ρυθµιστικό περιβάλλον που ενδεχοµένως να περιορίσει τις υψηλές αποδόσεις για τους µετόχους τους του παρελθόντος. Προς το παρόν µεγάλες τράπεζες καταγράφουν σηµαντικά κέρδη, ενώ άλλες συνεχίζουν τη ζηµιογόνο πορεία. Στις τάξεις των κερδοφόρων οι επενδυτικές JP Morgan, Goldman Sacks και Morgan Stanley στις ΗΠΑ, η Deutsche Bank, η Credit Suisse και η BNP στην Ευρώπη. Στη Βρετανία κέρδη ανακοίνωσαν η HSBC και η Barclays. Θα πρέπει βέβαια να σηµειωθεί ότι στην πλειοψηφία τους προέρχονται από δραστηριότητες trading και επενδυτικής τραπεζικής και όχι από παραδοσιακές εργασίες. Σε ζηµίες παραµένουν η Citigroup και η Bank of America (που σχεδιάζει η πρώτη και ολοκλήρωσε η δεύτερη αύξηση κεφαλαίου για την επιστροφή της κρατικής βοήθειας) στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη η UBS, η Com-

merzbank (λόγω διαγραφών δανείων) αλλά και οι βρετανικές (και υπό κρατικό έλεγχο πλέον) RBS και Lloyd’s. Όσον αφορά την πορεία των εργασιών τους, οι χορηγήσεις δανείων υποχωρούν σε Ευρώπη και Αµερική, µε αιτίες τόσο από την πλευρά της προσφοράς καθώς τα κριτήρια των τραπεζών για χορήγηση δανείων παρότι χαλαρώνουν παραµένουν αυστηρότερα από πριν από την κρίση ενώ σε υφεσιακό περιβάλλον και η ζήτηση δανείων περιορίζεται. Στην Ευρωζώνη το υπόλοιπό τους είναι οριακά χαµηλότερο από πέρυσι, ενώ στις ΗΠΑ η µείωση των καταναλωτικών δανείων φθάνει το 3%. Οι αιτήσεις στεγαστικών δανείων ωστόσο το τελευταίο διάστηµα αυξάνονται. Το ΔΝΤ µιλά για οριακή µόνο άνοδο των χορηγήσεων στις Η.Π.Α. (+0,5%) το 2010, µε αρνητική πορεία στα νοικοκυριά και θετική στα εταιρικά δάνεια. Ανάλογη προβλέπεται η εικόνα και στην Ευρώπη, µε τη ζήτηση δανείων υποτονική. Δυναµική είναι η άνοδος των δανείων στην Κίνα. Κλείνοντας αξίζει να αναφερθούν οι απόψεις του Λορέντζο Μπίνι Σµάγκι, µέλους του εκτελεστικού συµβουλίου της ΕΚΤ για τη µελλοντική εικόνα της τραπεζικής αγοράς, όπως τις διατύπωσε σε πρόσφατη οµιλία του. «Οι τράπεζες αυξάνουν τις πιέσεις µέρα µε την ηµέρα για να ελαχιστοποιήσουν τις νέες ρυθµιστικές παρεµβάσεις (που σχεδιάζονται από τις κυβερνήσεις και τις εποπτικές αρχές). Οι πιέσεις αυτές τροφοδοτούνται από την ανανεωµένη κερδοφορία τους που προέρχεται από τις ευνοϊκές συνθήκες χρηµατοδότησής τους (από τα µέτρα των κεντρικών τραπεζών). Θα µπορούσα να µεταφέρω στο σήµερα το παράδειγµα που χρησιµοποίησε ένας τραπεζίτης πριν από την κρίση. Οι χρηµαταγορές δίνουν σήµερα την εντύπωση ότι η µουσική παίζει και πάλι και ότι πολλοί χορευτές επέστρεψαν στην πίστα. Το πρόβληµα είναι ότι οι ρυθµιστικές και οι εποπτικές αρχές δεν φαίνεται να έχουν βρει τον τρόπο να χαµηλώσουν πάλι τον ρυθµό της µουσικής».



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Τράπεζες – Ελλάδα

ΑΠΑΙΤΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙΡΟΙ •• Μικρότερες χορηγήσεις, µεγαλύτερες επισφάλειες, το παζλ των κερδών ••

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ε αισθητά χαµηλότερους ανοδικούς – κατά 12 ποσοσ τιαίες µονάδες – ρυθµούς κινήθηκαν τα δάνεια το 2009. Το ότι η άνοδος των δανείων δεν υποχώρησε περισσότερο οφείλεται στη βελτίωση των συνθηκών χρηµατοδότησης των τραπεζών καθώς άντλησαν σηµαντικά ποσά από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στο πλαίσιο των δηµοπρασιών χορήγησης ρευστότητας αλλά βελτιώθηκε και η πρόσβαση τους στις χρηµαταγορές. Οι ελληνικές τράπεζες άντλησαν σηµαντική ρευστότητα από την ΕΚΤ – πάνω από 40 δισ. ευρώ, περίπου 8% του ενεργητικού τους µε µέσο όρο στην Ευρωζώνη 2,3% και πολύ µεγαλύτερη από ότι τους

αντιστοιχεί αναλογικά µε βάση τη συµµετοχή τους στο ευρωσύστηµα – αποκοµίζονται σηµαντικά κέρδη καθώς δανείζονταν από την ΕΚΤ µε επιτόκιο 1% και στη συνέχεια τοποθετούσαν τα κεφάλαια σε τίτλους του ελληνικού δηµοσίου µε πολύ υψηλότερη απόδοση, άνω του 4%. Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος προειδοποίησε ότι τώρα που η πρακτική αυτή τελειώνει, πρέπει να προετοιµασθούν για άλλες πηγές άντλησης ρευστότητας (µε υψηλότερο κόστος φυσικά) και κερδών, ενώ οι τράπεζες διαβεβαιώνουν ότι έχουν σαφή σχεδιασµό υποκατάστασης της χρηµατοδότησης που αντλούσαν από την ΕΚΤ. Βέβαια, οι ελληνικές τράπεζες έχουν ήδη επιστρέψει περίπου 15 δισ. ευρώ από τη ρευστότητα

ι ελληνικές τράπεζες µετά από σειρά ετών µεγάλης ανόδου των χορηγήσεών τους προσγειώνονται σε πολύ χαµηλούς ρυθµούς ανόδου των εργασιών τους. Η άνοδος των δανείων το 2009 περιορίζεται στο 4% από 16% ένα χρόνο πριν.

που άντλησαν. Έξάλλου και άλλες τράπεζες δανείστηκαν πολύ µεγάλα κεφάλαια από την ΕΚΤ, οι Ιρλανδικές τράπεζες άντλησαν σχεδόν 100 δισ. ευρώ. Από την άλλη πλευρά, η άνοδος του spread των ελληνικών κρατικών οµόλόγων (της διαφοράς απόδοσης από τα γερµανικά) καθώς η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας υποβαθµίστηκε από διεθνή οργανισµό αξιολόγησης υπό το βάρος των µεγάλων ελλειµµάτων και του υψηλού δηµόσιου χρέους, αφενός θα σηµάνει και υψηλότερο κόστος άντλησης κεφαλαίων για τις ελληνικές τράπεζες αλλά και µείωση της αξίας των οµολόγων που διακρατούν (η απόδοση έχει αντίστροφη σχέση µε τις τιµές). Σηµειώνεται ότι από πρόγραµµα στήριξης του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος των 28 δισ. ευρώ της Ελλάδας του 2008, οι τράπεζες αξιοποίησαν µόλις το 40%, δηλ. 11,3 δισ. ευρώ. Η κερδοφορία τους υποχωρεί καθώς όλες προχωρούν σε αύξηση των προβλέψεων για επισφαλή δάνεια. Τα δάνεια σε καθυστέρηση έχουν φθάσει σε ποσοστό 6,8% του συνόλου στα µέσα του 2009 ενώ εκτιµήσεις φέρνουν το ποσοστό των µη εξυπηρετούµενων δανείων στο 9% στα τέλη του έτους. Στα καταναλωτικά δάνεια το ποσοστό φθάνει ήδη το 11% ενώ χαµηλότερο, στο 5,9% είναι το ποσοστό των µη εξυπηρετούµενων επιχειρηµατικών δανείων. Ως ένα βαθµό, η περιορισµένη άνοδος των µη εξυπηρετούµενων επιχειρηµατικών δανείων οφείλεται και στην αναχρηµατοδότηση των δανείων αυτών. Στα αρνητικά, το ότι µειώθηκε το ποσοστό κάλυψης των δανείων από προβλέψεις, από 49% στο 41%. Στα θετικά η αύξηση των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας (µε τη βοήθεια του κρατικού πακέτου στήριξης του 2008). Το επιτοκιακό περιθώριο αυξάνεται, στο 3,54 από 3,27 τον Δεκέµβριο 2008, ενώ στο ίδιο διάστηµα στην Ευρωζώνη υποχώρησε από 2,63 σε 2,35 . Η µείωση του ρυθµού ανόδου των χορηγήσεών τους, καθώς η οικονοµική δραστηριότητα υποχωρεί, θα επηρεάσει αναπόφευκτα τα έσοδα τους, ενώ ανάλογα θα επηρεάσει

και η υποχώρηση της δραστηριότητας στις χώρες της Νέας Ευρώπης όπου δρασ τηριοποιούνται. Η ύφεση επηρεάζει και την ποιότητα του χαρτοφυλακίου δανείων, καθώς αυξάνονται τα δάνεια σε καθυστέρηση, υποχρεώνοντας σε αύξηση των προβλέψεων που περιορίζουν τα κέρδη. Μεσοπρόθεσµα τα έσοδα θα επηρεασθούν και από την υποχώρηση του επιτοκιακού περιθωρίου, λόγω του ανταγωνισµού στο εσωτερικό και λόγω της προοδευτικής σύγκλισης των χωρών της Νέας Ευρώπης όπου δραστηριοποιούνται. Από την άλλη πλευρά, το νέο καθεστώς αυστηρότερης εποπτείας που σχεδιάζεται σε παγκόσµια κλίµακα, θα αυξήσει το κόστος της τραπεζικής διαµεσολάβησης µε συνέπεια τα υψηλότερα επιτόκια χορηγήσεων. Σηµαντικό θέµα, εξάλλου, για τις τράπεζες είναι οι προωθούµενες από την κυβέρνηση ρυθµίσεις για αναστολή διάρκειας δύο ετών της εξόφλησης των περιοδικών οφειλών των ενήµερων επιχειρηµατικών δανείων, µε καταβολή µόνο των τόκων για όσες επιχειρήσεις απειλούνται µε αδυναµία λόγω της ύφεσης αλλά και τα µέτρα προστασίας των υπερδανεισµένων νοικοκυριών. Οι τραπεζίτες αντιδρούν, αντιτείνοντας ότι, όσον αφορά τα πρώτα, θα επηρεάσουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια και θα υπονοµεύσουν κάθε δυνατότητα πρόβλεψης των εσόδων τους, µε επιπτώσεις στην αξιολόγησή τους από τους µετόχους τους αλλά και τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης. Επίσης, ζητούν να εξαιρεθούν από τα µέτρα για τα νοικοκυριά τα στεγαστικά δάνεια, γιατί θα υπονοµεύσουν τη διαδικασία τιτλοποιήσεων. Επιπροσθέτως, ζητούν και την αύξηση του κατώτατου ποσού που θα κληθεί να πληρώσει ο δανειολήπτης καταναλωτικών δανείων, σε περίπτωση πτώχευσης από 10% σε 20%. Όσον αφορά τη χαλάρωση των όρων εγγραφής στα αρχεία του Τειρεσία, επισηµαίνουν ότι σε καµία χώρα του κόσµου στη διάρκεια της κρίσης οι αρχές δεν παρενέβησαν, καθώς τα στοιχεία συµβάλλουν στην εκτίµηση του πιστωτικού κινδύνου από τις τράπεζες, όρος απαραίτητος για την οµαλή λειτουργία τους.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ο κόσµος στα χρόνια της ύφεσης

ΗΠΑ

ΔΕΝ ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ ΝΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ

ΕΡΑ/ΑΠΕ

Το δις εξαµαρτείν, για την πέτρα του σκανδάλου της ύφεσης είναι µία πιθανότητα που ακόµη δεν µπορεί να αποκλειστεί οριστικά.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

απόσυρση των µέτρων στήριξης της οικονοµίας είναι ακόµη µακριά καθώς η ανεργία αυξάνεται και προβλέπεται να διατηρηθεί υψηλή τα επόµενα χρόνια. Η αµερικανική οικονοµία έχει εισέλθει σε περίοδο ανάκαµψης– ο ετήσιος ρυθµός ανάπτυξης έφτασε το 2,8% το 3ο τρίµηνο 2009 από -0,7% το 2ο– η δυναµική και η διάρκεια της οποίας είναι αβέβαιη, καθώς προς το παρόν βασίζεται στο περυσινό πακέτο στήριξης της οικονοµίας του προέδρου Οµπάµα και στα µέτρα στήριξης της ρευστότητας της κεντρικής τράπεζας, της Fed. Όταν σταδιακά τα µέτρα της Fed εξαντληθούν, τότε η ανάκαµψη θα στηρίζεται στα χαµηλά επιτόκιά της (0-0,25%) τα οποία η κεντρική τράπεζα δεσµεύεται να διατηρήσει για όσο διάστηµα χρειαστεί. Ο πρόεδρος της Fed, Μπεν Μπερνάνκε, ο οποίος πολύ σπάνια σχολιάζει τις µεταβολές της ισοτιµίας των νοµισµάτων, σε οµιλία του στο Economic Club της Νέας Υόρκης απάντησε στις ανησυχίες ότι το χαµηλό δολάριο αποσταθεροποιεί τις αγορές και ιδιαίτερα τις ανησυχίες της Κίνας- του µεγαλύτερου επενδυτή σε αµερικανικά οµόλογα- ότι επιδιώκει να µειώσει το αµερικανικό (εξωτερικό) δη-

Η αµερικανική οικονοµία µπορεί να διολισθήσει σε νέα ύφεση αν δεν ληφθούν µέτρα που θα ανακόψουν την άνοδο του αυξανόµενου δηµόσιου χρέους. Με αυτά τα λόγ ια ο αµερικανός πρόεδρος, Μπαράκ Οµπάµα, σ την πρόσφατη επίσκεψή του στο Πεκίνο, προειδοποίησε για την αναγκαιότητα µέτρων ελέγχου των ελλειµµάτων, ώστε να διατηρηθεί η εµπιστοσύνη των επενδυτών στην αµερικανική οικονοµία.

µόσιο χρέος µε την υποτίµηση του δολαρίου. Τόνισε ότι η δέσµευση της Fed στους στόχους της σταθερότητας των τιµών και της maximum απασχόλησης σε συνδυασµό µε την ισχύ της αµερικανικής οικονοµίας θα συµβάλλουν στη διασφάλιση ότι το δολάριο θα είναι ισχυρό και πηγή χρηµατοοικονοµικής σταθερότητας. Για το 2010, ο ΟΟΣΑ προβλέπει ρυθµό ανάπτυξης 2,5% από -2,5% το 2009 και ανεργία στο 9% του εργατικού δυναµικού ενώ το δηµόσιο έλλειµµα θα διατηρηθεί στο 11% του ΑΕΠ. Στα αρνητικά η άνοδος των µη εξυπηρετούµενων στεγαστικών δανείων στο 14%, ενδεικτική των δυσκολιών στην οικονοµία λόγω της ανόδου της ανεργίας. Η ροή δανείων στην οικονοµία υποχωρεί καθώς οι τράπεζες ακολουθούν αυστηρότερα κριτήρια χρηµατοδότησης, υπό το βάρος των αυξανόµενων µη εξυπηρετούµενων δανείων. Περισσότερο πλήττονται οι µικρότερες επιχειρήσεις που εξαρτώνται από τις τράπεζες για τη χρηµατοδότησή τους, ενώ οι µεγαλύτερες, που έχουν πρόσβαση στην αγορά οµολογιακών δανείων, δεν αντιµετωπίζουν ιδιαίτερο πρόβληµα.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

•• Κατάδυση στις εξελίξεις των µεγάλων οικονοµικών του κόσµου ••

Β ρ ε τα ν ία

ΑΝΑΙΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Έξοδος από την ύφεση µε βηµατισµό χελώνας και τον άνεµο κόντρα. Το δηµοσιονοµικό έλλειµµα εκτιµάται στο 13% το 2010.

Στο πνεύµα των καιρών ο Βρετανός πρωθυπουργός, Γκόρντον Μ π ρ ά ο υ ν, υ π ε ρ θ ε µατίζει υπέρ της αυστηρότερης εποπτείας των τραπεζών. Εδώ µε τη σύζυγό του.

ανησυχίες του City ότι τα σχεδιαζόµενα µέτρα (σε συνδυασµό µε τα µέτρα που προωθεί η ΕΕ), θα θέσουν τις βρετανικές τράπεζες σε ανταγωνιστικό µειονέκτηµα έναντι των αµερικανικών οµολόγων τους, τονίζει ότι για να είναι αποτελεσµατικές οι νέες ρυθµίσεις θα πρέπει να εφαρµοσθούν σε παγκόσµια κλίµακα. Όσον αφορά την αγορά κατοικιών, όπου µετά τη ραγδαία άνοδο των τιµών ως το 2007, οι τιµές ως σήµερα έχουν υποχωρήσει κατά 20%, οι τιµές πρόσφατα ανακάµπτουν, αποτέλεσµα της στενότητας από την πλευρά της προσφοράς, καθώς σε περιβάλλον υψηλής (για τα βρετανικά δεδοµένα) ανεργίας (7%) και στενότητας χρηµατοδότησης, η ζήτηση παραµένει υποτονική.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ΕΡΑ/ΑΠΕ

ετά από µεγάλη ύφεση το 2009, οπότε το ΑΕΠ της χώρας µειώθηκε 4,6%, η βρετανική οικονοµία θα εισέλθει σε φάση βραδείας ανάκαµψης το 2010 µε αναιµικό ρυθµό ανάπτυξης µόλις 0,9%. Τα µέτρα της κυβέρνησης για την τόνωση της οικονοµίας καθώς και η χαλαρή νοµισµατική πολιτική της Τράπεζας της Αγγλίας, είχαν τα µεν πρώτα ως αποτέλεσµα τη ραγδαία επιδείνωση των δηµόσιων οικονοµικών και της δεύτερης τη σηµαντική υποχώρηση της ισοτιµίας της λίρας. Το δηµοσιονοµικό έλλειµµα της χώρας υπερδιπλασιάστηκε, στο 12% του ΑΕΠ το 2009 και προβλέπεται στο 13% το 2010, ενώ το δηµόσιο χρέος αυξάνεται ραγδαία και προβλέπεται να διπλασιαστεί στο 90% του ΑΕΠ της χώρας το 2011 από µόλις 50% το 2008, καθώς τα µέτρα στήριξης των τραπεζών στη διάρκεια της κρίσης και τα υψηλά δηµόσια ελλείµµατα συνεπάγονται τη µετάβασή της στις χώρες της ΕΕ µε υψηλό χρέος. Η Τράπεζα της Αγγλίας συνεχίζει τις αγορές οµολόγων για να ενισχύσει τη ρευστότητα της οικονοµίας, ενώ ο διοικητής της Μέρβιν Κινγκ δηλώνει ότι η υποχώρηση της στερλίνας θα συµβάλλει στον αναπροσανατολισµό της οικονοµίας προς τις εξαγωγές, την υποκατάσταση των εισαγωγών και τη µείωση του µεγάλου εµπορικού της ελλείµµατος. Το βρετανικό δηµόσιο έχει πλέον στην κατοχή του πάνω από τα τρία τέταρτα του µετοχικού κεφαλαίου δυο µεγάλων τραπεζών, της Lloyds και της RBS, µετά την κεφαλαιακή τους ενίσχυση. Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Γκόρντον Μπράουν, συνοδεύει τις προθέσεις της κυβέρνησης για αυστηρότερη εποπτεία των τραπεζών, µε την προειδοποίηση ότι οι αυστηρότεροι κανόνες, από µόνοι τους, δεν επαρκούν για να προστατευθεί η οικονοµία από µελλοντικές κρίσεις όπως η πρόσφατη και οι φορολογούµενοι από το κόστος διάσωσης τραπεζών. Απαντώντας στις

Ο κόσµος στα χρόνια της ύφεσης

Ιτ α λί α Γα λλ ία Γε ρ µ α νί α

UN MOMENT S’ IL VOUS PLAIT EINEN MOMENT, BITTE

UN MOMENTO, PER FAVORE

Μπορεί ο κίνδυνος να υποτροπιάσει η παγκόσµια ύφεση και στο σκηνικό αυτό και οι ευρωπαϊκές οικονοµίες να είναι υπαρκτός, όµως, όπως και να το δει κανείς, για να διατυπώνουµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους, Γαλλία, Γερµανία και Ιταλία, έχουν, ήδη, τεχνικά βγει από την ύφεση.

ΕΡΑ/ΑΠΕ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ΓΑΛΛΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ, Νικολά Σαρκοζί θα διαθέσει 35 δισ. ευρώ από το δανειακό πρόγραµµα της χώρας του για να χρηµατοδοτήσει την έρευνα και φιλόδοξα βιοµηχανικά σχέδια που θα ενισχύσουν την αναπτυξιακή δυναµική της. Αποδέκτες θα είναι και τα πανεπιστήµια, αλλά θα στοχεύει και στην προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων. Συνδέει µάλιστα την πρωτοβουλία του µε ανάλογες προηγούµενων προέδρων που επένδυσαν στα τρένα υψηλής ταχύτητας και την πυρηνική ενέργεια, τοµείς όπου η χώρα διακρίνεται και έχει σηµαντικά εµπορικά οφέλη. Η πέµπτη µεγαλύτερη οικονοµία του κόσµου βγήκε από την ύφεση το 3ο τρίµηνο του 2009, οπότε η ανάπτυξη εισήλθε σε θετική περιοχή. Η ανάκαµψη όµως θα είναι βραδεία, το αεπ θα αυξηθεί µόλις 1,4% το 2010 µετά από µείωση 2,3% το 2009. Η ανεργία βέβαια θα συνεχίσει να αυξάνεται, από 9% στο 10% του εργατικού δυναµικού το 2010. Με υψηλό δηµόσιο έλλειµµα, 8,2% του ΑΕΠ το 2009 και 8,6% το 2010 λόγω της ύφεσης (µόνο το 2009 οι φόροι των επιχειρήσεων µειώθηκαν κατά 50%), ζητά παράταση από την ΕΕ ως το 2013 για να µειώσει το έλλειµµά της στο 3% του αεπ της χώρας. Οι γαλλικές τράπεζες ήταν από τις πρώτες που προχώρησαν σε αυξήσεις κεφαλαίου για να επιστρέψουν την κρατική βοήθεια. Η ενίσχυση της ρευστότητάς τους ακόµη δεν έχει µεταφραστεί σε άνοδο των χορηγήσεων, ενώ η Γαλλίδα υπουργός Οικονοµίας, Κριστίν Λαγκάρντ, απέκλεισε το ενδεχόµενο επιβολής έκτακτης εισφοράς για

Ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί µε την Γερµανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, έχουν κάθε λόγο να χαµογελούν και να δώσουν συγχαρητήρια ο ένας στον άλλον, πριν συνεχίσουν τις προσπάθειες εξόδου των οικονοµιών τους από την ύφεση. Γαλλία και Γερµανία, οι δύο µεγαλύτερες οικονοµίες της Ευρωζώνης, εµφάνισαν ήδη από το τρίτο τρίµηνο του 2009, θετική εξέλιξη στο αεπ.

•• Κατάδυση στις εξελίξεις των µεγάλων οικονοµιών του κόσµου ••

Στην προσπάθειά του να αυξήσει τα φορολογικά έσοδα, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, Σίλβιο Μπερλουσκόνι έλαβε το έκτακτο µέτρο της χορήγησης αµνηστίας για τον επαναπατρισµό κεφαλαίων, που διακρατούντο στο εξωτερικό για φορολογικούς λόγους. Στα αρνητικά, οι απώλειες ανταγωνιστικότητας σε επίπεδο τιµών υπονοµεύουν την ανάκαµψη της βιοµηχανίας και των εξαγωγών, καθώς το µερίδιό της στο παγκόσµιο εµπόριο υποχωρεί.

στήριξης των τραπεζών έφτασε το 16% του αεπ της χώρας. Πιθανώς οι εξελίξεις αυτές να περιορίσουν τη δυνατότητά τους χρηµατοδότησης επενδύσεων στο µέλλον. Η υπέρµαχος της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας, ενδίδει στα ελλείµµατα, αλλά σε µικρότερο βαθµό από ότι οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες, µε το έλλειµµα του δηµόσιου τοµέα στο 5% του αεπ περίπου τη διετία 2010-2011, καθώς η καγκελάριος Μέρκελ, δίνοντας προτεραιότητα στην ανάπτυξη, προχωρά σε περικοπές φόρων και αύξηση δαπανών. Ευχάριστη έκπληξη, η εκτίµηση ότι το 2009 το δηµόσιο έλλειµµα ίσως είναι κατά 10 δισ. ευρώ χαµηλότερο από τις προβλέψεις, κάτι λιγότερο από 3% του αεπ, λόγω χαµηλότερων δαπανών για επιδόµατα ανεργίας, καθώς η πολιτική της για επιδότηση θέσεων εργασίας αποδείχτηκε ιδιαίτερα «έξυπνη». Η ΙΤΑΛΙΑ τέλος – η 7η µεγαλύτερη οικονοµία του πλανήτη- είναι η τρίτη µεγάλη οικονοµία της Ευρωζώνης που µαζί µε τη Γερµανία και τη Γαλλία βγήκε από την ύφεση το 3ο τρίµηνο του 2009. Το κόστος της κρίσης σε όρους ανεργίας µεταφράζεται σε άνοδο του ποσοστού από 7% του εργατικού δυναµικού πριν από την κρίση στο 9% τη διετία 201011. Μετά από ύφεση συνολικά το 2009, οπότε το ΑΕΠ µειώθηκε 4,7%, προβλέπεται µικρή ανάκαµψη µε ρυθµό 1,4% το 2010. Η ύφεση στην Ιταλία ξεκίνησε νωρίτερα από ότι στις άλλες χώρες, όµως το ισχυρό τραπεζικό της σύστηµα και η χαµηλή δανειακή επιβάρυνση των νοικοκυριών αποτέλεσαν προστατευτικό ανάχωµα στην κρίση. Το υψηλό δηµόσιο χρέος δεν επέτρεψε στην κυβέρνηση να υιοθετήσει σηµαντικής έκτασης µέτρα για να στηρίξει την οικονοµία. Εντούτοις η οικονοµία βγαίνει από την κρίση, µε περιοριστικό παράγοντα το υψηλό δηµόσιο χρέος που φθάνει το 116% του ΑΕΠ της χώρας, το 2ο υψηλότερο στην ΕΕ µετά της Ελλάδας. Σε επιτήρηση για το έλλειµµά της από την ΕΕ, όπως άλλωστε και οι περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης, λαµβάνει µέτρα µόνιµου χαρακτήρα για την αύξηση των εσόδων και τη µείωση των δαπανών, ικανοποιώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

H ΓΕΡΜΑΝΙΑ τώρα, η µεγαλύτερη οικονοµία της ΕΕ και η 4η µεγαλύτερη του κόσµου βγήκε από την ύφεση από το 3ο τρίµηνο του 2009. Η ανάκαµψη ωστόσο προβλέπεται αργή, καθώς µετά τη µείωση του προϊόντος της κατά 5% το 2009, προβλέπεται θετική ανάπτυξη µόλις 1,2% το 2010. Ωστόσο, η δυναµική της επανήλθε σχετικά σύντοµα ακριβώς για τους ίδιους λόγους για τους οποίους η µείωση της δραστηριότητας ήταν µεγάλη το 2ο εξάµηνο του 2008 και το πρώτο του 2009. Ο ισχυρός εξαγωγικός της προσανατολισµός - έχει το µεγαλύτερο εµπορικό πλεόνασµα στην ΕΕ και ένα από τα µεγαλύτερα στον κόσµο- και η ειδίκευση της βιοµηχανίας της στον µηχανολογικό εξοπλισµό την έκαναν ιδιαίτερα ευάλωτη στην απότοµη µείωση του διεθνούς εµπορίου που προκάλεσε η κρίση. Αντίστοιχα, όµως, τα µεγάλα πακέτα στήριξης των κυβερνήσεων µε έµφαση σε έργα υποδοµής αποτέλεσαν τονωτική ενίσχυση για την προηγµένη τεχνολογικά βιοµηχανία της και οι εξαγωγές της αυξάνονται. Σε συνδυασµό µάλιστα µε τα µέτρα της καγκελαρίου Μέρκελ για επιδότηση θέσεων εργασίας – µε ενίσχυση των επιχειρήσεων που αντί να απολύουν, απασχολούν σε θέσεις µερικής απασχόλησης τους εργαζόµενουςώστε η ανεργία να µην αυξηθεί, η ανάκαµψη της γερµανικής οικονοµίας ήρθε νωρίτερα από τις προβλέψεις. Η ανεργία διατηρείται στο 7% του εργατικού δυναµικού ενώ στις περισσότερες ευρωπαϊκές -και όχι µόνο- χώρες αυξάνεται. Από την άλλη πλευρά, οι τράπεζές της -ιδίως µερικές από τις τράπεζες των οµόσπονδων κρατιδίων (Landesbank) που βασίζονται για την άντληση κεφαλαίων στις χρηµαταγορές- είχαν σηµαντική έκθεση σε «τοξικούς» τίτλους και το κυβερνητικό πακέτο

ΕΡΑ/ΑΠΕ

να χρηµατοδοτηθεί η µετάβαση στο νέο αυστηρότερο καθεστώς εποπτείας. Όπως τόνισε, δεν θα πάρει κανένα µέτρο που θα τιµωρεί τις τράπεζες που συµπεριφέρθηκαν καλά στη διάρκεια της κρίσης. Επιτυχία η ανάθεση του χαρτοφυλακίου Εσωτερικής Αγοράς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που εποπτεύει και τις χρηµατοπιστωτικές αγορές, στον Γάλλο Μισέλ Μπαρνιέ, καθώς η Γαλλία αποτελεί υπέρµαχο της αυστηρότερης ρύθµισης, γεγονός που αυξάνει τις ανησυχίες του City του Λονδίνου.

Ο κόσµος στα χρόνια της ύφεσης

Ισ π α ν ία

ΑΛΛΑΖΕΙ ΣΕΛΙΔΑ

Στραβά αρµένιζε. Η Ισπανία όµως είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα µεταρρύθµισης του χρηµατοοικονοµικού τοµέα.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ΕΡΑ/ΑΠΕ

ε υψηλή ανεργία, που καθηλώνει την κατανάλωση και πιέζει την παραγωγή, η Ισπανία πληρώνει το τίµηµα ενός µοντέλου ανάπτυξης που στην κρίση αποδείχτηκε µη διατηρήσιµο. Η δυναµική της, των προηγούµενων ετών, στηριζόταν στην αγορά κατοικιών που κατέγραφε σηµαντική άνοδο σε όγκο και τιµές, τροφοδοτούµενη από προσδοκίες συνεχούς ανόδου τιµών, τη φθηνή εργασία των µεταναστών και τα χαµηλά επιτόκια. Η κρίση έδωσε τέλος στο ανοδικό σπιράλ όµως οι τράπεζές της, που είχαν µεγάλη έκθεση στον τοµέα, αποδείχτηκαν ιδιαίτερα ανθεκτικές στην κρίση, έχοντας δηµιουργήσει προστατευτικά αναχώµατα τις περιόδους της ανόδου, υποβοηθούµενες από συνετή εποπτεία και ρύθµιση. Χαρακτηριστικό το ότι ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ, σε πρόσφατη οµιλία του στη Μαδρίτη είπε ότι η Ισπανία αποτελεί παράδειγµα µεταρρύθµισης του χρηµατοοικονοµικού τοµέα. Μάλιστα, σύµφωνα µε πρόσφατο νοµοσχέδιο, η Κεντρική Τράπεζα της χώρας θα εποπτεύει τις αµοιβές των στελεχών των τραπεζών ώστε να είναι συµβατές µε αποτελεσµατική διαχείριση του κινδύνου, ενώ για τις εισηγµένες απαιτείται η δηµοσιοποίηση των αµοιβών των υψηλόβαθµων στελεχών στο πλαίσιο µιας βιώσιµης οικονοµίας. Η πρόκληση για το µέλλον είναι να µειώσει την εξάρτησή της από τις κατασκευές και να διαφοροποιήσει τις επενδύσεις, µεταθέτοντας το κέντρο βάρους σε άλλους τοµείς. Η κρίση στις κατασκευές αλλά και το πλήγµα που δέχθηκε ο τουρισµός λόγω της κρίσης, τοµείς σηµαντικοί για την Ισπανία και εντάσεως εργασίας, εκτόξευσαν την ανεργία στα ύψη, από 18% του εργατικού δυναµικού το 2009, προβλέπεται στο 20% το 2010. Το κόστος της ύφεσης φέρουν κυρίως οι εργαζόµενοι σε καθεστώς προσωρινής απασχόλησης, που αποτελούν σηµαντικό τµήµα της ισπανικής αγοράς εργασίας, καθώς οι επιχειρήσεις

Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Θαπατέρο δεν αφήνει περιθώριο για αµφιβολίες. Με πρόσφατο νοµοσχέδιο η Κεντρική Τράπεζα της χώρας θα εποπτεύει τις αµοιβές των τραπεζικών στελεχών.

απέφυγαν τις αυστηρές δεσµεύσεις του καθεστώτος µόνιµης απασχόλησης στην περίοδο της ανόδου αυξάνοντας την προσωρινή απασχόληση. Το δηµοσιονοµικό πακέτο ίσο µε 2,5% του ΑΕΠ της χώρας – που στοχεύει στην ενίσχυση της οικονοµίας µε έργα υποδοµής αλλά και τη στήριξη των επιχειρήσεων και νοικοκυριών – επιβάρυνε το δηµόσιο έλλειµµα, που το 2009 έφτασε το 11% του ΑΕΠ µε πρόβλεψη 10% το 2010. Στα τέλη του 2009 η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Θαπατέρο, µε ένα νέο πακέτο µέτρων 20 δισ. ευρώ, προωθεί τη στροφή προς νέους τοµείς υψηλής τεχνολογίας και πράσινης ενέργειας. Στα θετικά το χαµηλό δηµόσιο χρέος, 66% του ΑΕΠ το 2010 µε µέσο όρο στην Ευρωζώνη 84%. Η ύφεση στη 10η µεγαλύτερη οικονοµία του πλανήτη προβλέπεται ηπιότερη το 2010, το ΑΕΠ της µετά από µείωση 3,7% το 2009, θα µειωθεί 0,8% το 2010.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ο κόσµος στα χρόνια της ύφεσης

Π ο λ ω ν ία

TEΣT ΑΝΤΟΧΗΣ

Το να είσαι στην αίθουσα ανάρρωσης όταν οι περισσότεροι βρίσκονται στην εντατική, είναι σίγουρα πολύ θετικό.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ΕΡΑ/ΑΠΕ

Πολωνία, είναι η µόνη χώρα της ΕΕ που γλίτωσε την ύφεση το 2009 και βγαίνει σχετικά αλώβητη από τη διεθνή κρίση. Με απότοµη επιβράδυνση το 2009, οπότε ο ρυθµός ανάπτυξης προσγειώθηκε στο 1,4% από πάνω από 5% τα προηγούµενα χρόνια, προβλέπεται να ανακάµψει µε άνοδο του αεπ 2,5% το 2010. Η ανεργία βέβαια αυξάνεται, στο 9,6% του εργατικού δυναµικού το 2010. Ανάλογα αυξάνονται και τα δηµόσια ελλείµµατα λόγω της ύφεσης, από 6% του αεπ το 2009 σε 7,8% το 2010. Η ΕΕ δίνει περιθώριο στη χώρα να µειώσει το δηµόσιο έλλειµµα κάτω από το 3% του ΑΕΠ ως το 2013. Η κυβέρνηση σχεδιάζει την αναχαίτιση της ανόδου του δηµοσίου χρέους, ώστε να µην υπερβεί το όριο του 60% του αεπ που επιβάλλει το σύνταγµα της χώρας, µε ένα φιλόδοξο πρόγραµµα ιδιωτικοποιήσεων από το οποίο αναµένει έσοδα που αναλογούν στο 3% του αεπ το 2010. Ένα άλλο µέτρο που προτείνει η κυβέρνηση του πρωθυπουργού, Ντόναλτ Τάσκ για τη µείωση του δηµόσιου χρέους, ώστε να µην υπερβεί το όριο του 60% του αεπ που θα έχει ως επακόλουθο τη λήψη αυστηρότατων µέτρων, είναι η παρακράτηση τµήµατος των εισφορών των εργαζοµένων στον πυλώνα της ιδιωτικής ασφάλισης, από το συνολικό 7,3% των αµοιβών που παρακρατούνται, το 4,3% θα οδηγηθεί ξανά στο δηµόσιο σύστηµα συντάξεων ώστε να ελαφρυνθούν οι υποχρεώσεις του κράτους. Η κίνηση αυτή αποτελεί ένα βήµα οπισθοχώρησης στη µεταρρύθµιση που εφαρµόστηκε το 1999. Οι επενδύσεις που συγχρηµατοδοτούνται µε ευρωπαϊκά κεφάλαια τονώνουν τη δραστηριότητα, µετά τη στασιµότητα της διετίας 2009-10 προβλέπεται να αυξηθούν µε διψήφιο ποσοστό τα επόµενα χρόνια. Οι περικοπές φόρων και η τιµαριθµοποίηση των συντάξεων συνέβαλαν στη συγκράτηση

Σηµαντικό µέτρο που προτείνει η κυβέρνηση του πρωθυπουργού, Ντόναλν τ Τάσ κ για τη µείωση του δηµόσιου χρέους, ώστε να µην υπερβεί το όριο του 60% του αεπ, είναι η παρακράτηση τµήµατος των εισφορών των εργαζοµένων στον πυλώνα της ιδιωτικής ασφάλισης.

της ιδιωτικής κατανάλωσης και γενικότερα της οικονοµικής δραστηριότητας. Η ανατίµηση του νοµίσµατός της έναντι του ευρώ (µετά από µεγάλη υποχώρηση το 2008) αντισταθµίζει τις ευνοϊκές επιπτώσεις της µικρής ανάκαµψης της ζήτησης από το εξωτερικό στις εξαγωγές της. Από την άλλη πλευρά, η πρόσφατη προειδοποίηση υποβάθµισης της πιστοληπτικής της ικανότητας από δύο διεθνείς οίκους αξιολόγησης, αν τα µέτρα µείωσης του δηµοσίου ελλείµµατος αποδειχθούν ανεπαρκή, θα είχε δυσµενείς επιπτώσεις, σε όρους ανόδου των επιτοκίων -από το τωρινό 3,5% της κεντρικής τράπεζας- αλλά και στη διατηρησιµότητα της ανάπτυξης. Στα θετικά, η αναµενόµενη επανάκαµψη των ξένων επενδύσεων και η σταδιακή στροφή της παραγωγικής βάσης σε τοµείς έρευνας και υψηλής τεχνολογίας.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ο κόσµος στα χρόνια της ύφεσης

Ι α π ω ν ία

ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΠΟΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ Όταν το παρελθόν επιστρέφει από την ίδια πόρτα!

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ΕΡΑ/ΑΠΕ

χώρα του ανατέλλοντος ηλίου ξαναβυθίζεται στον αποπληθωρισµό, από όπου δύσκολα βγήκε πριν τρία περίπου χρόνια. Ο πληθωρισµός πλέον βρίσκεται στο -2,2% ενώ η ανεργία έχει φτάσει το ιστορικό ρεκόρ του 5,3% του εργατικού δυναµικού. Η οικονοµία όµως ανακάµπτει, µε τον ρυθµό ανάπτυξης στο 1,2% το 3ο τρίµηνο από 0,3% το 2ο. Και αυτό ως αποτέλεσµα του κυβερνητικού πακέτου µέτρων στήριξης της οικονοµίας το 2008, ενώ η κυβέρνηση του πρωθυπουργού, Χατογιάµα σχεδιάζει νέο πακέτο 81 δις δολαρίων για τη στήριξη της δραστηριότητας. Στα θετικά η εκτίµηση ότι η πρόσφατη ανάκαµψη προήλθε κατά τα 3/4 από την εγχώρια ζήτηση και µειώνεται η εξάρτηση από τις εξαγωγές. Από την άλλη πλευρά ο αποπληθωρισµός, που απειλεί µε έναν νέο φαύλο κύκλο, καθώς υπάρχει µεγάλη πλεονάζουσα παραγωγική δυναµικότητα στην οικονοµία και η εµπιστοσύνη των καταναλωτών, σε περιβάλλον υψηλής γα τα ιαπωνικά δεδοµένα ανεργίας, υποχωρεί. Η κεντρική τράπεζα της χώρας διατηρεί το επιτόκιό της στο 0,1%. Παράλληλα, στα τέλη του 2009 αποφάσισε να ενισχύσει περαιτέρω τη ρευστότητα των τραπεζών µε τη διάθεση δανείων 115 δισ. δολαρίων, µε επιτόκιο 0,1%, µε στόχο τη στήριξη της οικονοµίας και την αποτροπή εδραίωσης του αποπληθωρισµού αλλά και την αναχαίτιση της ανόδου του γεν. Οι εξαγωγές της ανακάµπτουν κυρίως λόγω της ζήτησης από τις αναδυόµενες οικονοµίες, σε περιβάλλον µάλλον δυσµενές για τα ιαπωνικά προϊόντα, αφού η ανταγωνιστικότητά τους πλήττεται από την ενίσχυση του ιαπωνικού νοµίσµατος, το οποίο φέρει, µαζί µε το ευρώ, το κύριο βάρος της υποχώρησης του δολαρίου. Η µείωση των επιχειρηµατικών επενδύσεων έφθασε το τέλος της. Η ιδιωτική κατανάλωση ανακάµπτει, αποτέλεσµα των µέτρων της κυβέρνησης. Ο ΟΟΣΑ προβλέπει επιστροφή στην

Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Χατογιάµα σ χεδιάζει νέο πακέτο στήριξης της οικονοµίας καθώς η χώρα του απειλείται και πάλι από τον απ ο πλ η θ ω ρισ µ ό που αναπόδραστα οδηγεί σε συρρίκνωση της οικονοµίας.

ανάπτυξη µε ρυθµό ανόδου του ΑΕΠ 1,8% το 2010 µετά από βαθιά ύφεση µε µείωση 5,3% το 2009, επιστροφή στα εµπορικά πλεονάσµατα καθώς οι εξαγωγές της θα αυξηθούν (πρόβλεψη ανόδου 10%) µετά από µείωση 25% το 2009 και υψηλό δηµόσιο έλλειµµα 8% του ΑΕΠ µετά από πολύ χαµηλά ελλείµµατα την περίοδο ως το 2008. Συστήνει δε στην κεντρική τράπεζα της χώρας να συνεχίσει να τροφοδοτεί µε ρευστότητα την οικονοµία, µέχρι να αποµακρυνθεί το ενδεχόµενο εδραίωσης του αποπληθωρισµού, που αναπόδραστα οδηγεί σε συρρίκνωση της οικονοµίας.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

��

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � ��

ΟΙ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

��

Ο κόσµος στα χρόνια της ύφεσης

Ρ ω σ ία

ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ

ΕΡΑ/ΑΠΕ

Το να βάζεις πλώρη για νέο µοντέλο ανάπτυξης όταν ακόµη αυτή δεν έχει ξεκινήσει, σηµαίνει ότι διαθέτεις διορατικότητα και έγκαιρη στρατηγική.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ώρα µε τα υψηλότερα αποθέµατα φυσικού αερίου - η Ρωσία τροφοδοτεί την Ευρώπη µε το ένα τέταρτο περίπου των αναγκών της, µε την παραγωγή πετρελαίου στα επίπεδα της Σαουδικής Αραβίας και τα τέταρτα µεγαλύτερα αποθέµατα πετρελαίου στον κόσµο - χρηµατοδότησε την ανάπτυξη των προηγούµενων ετών µε τις υψηλές τιµές του πετρελαίου. Η άνοδος των τιµών του, µετά την κατάρρευσή τους στις αρχές του 2009, βελτιώνει τις προοπτικές της αλλά και την εµπιστοσύνη των επενδυτών που συνδέεται µε αυτές. Μετά από βαθιά ύφεση το 1ο µισό του 2009, η οικονοµία δείχνει σηµάδια ανάκαµψης, αποτέλεσµα της δηµοσιονοµικής στήριξης της δραστηριότητας και της ενίσχυσης της ζήτησης από το εξωτερικό (ιδίως για πρώτες ύλες-µέταλλα). Το τραπεζικό της σύστηµα διατήρησε την ανθε-

Ο Ρώσος πρόεδρος Ντ µίτ ρι Μ ε ν τ βέ ν τ εφ, στην πρόσφατη ετήσια οµιλία του για την κατάσταση της χώρας τόνισε ότι για να ευηµερήσει στο µέλλον, το µοντέλο ανάπτυξής της πρέπει να αλλάξει. Η οικονοµία της χώρας πρέπει να µειώσει την εξάρτησή της από τα εµπορεύµατα- πρώτε ς ύλες (βλέπε µεταβλητότητα των τιµών του πετρελαίου) και να στραφεί προς µια οικονοµία υψηλής τεχνολογίας και προστιθέµενης αξίας.

κτικότητά του στην κρίση και τα κέρδη του, παρά τις προβλέψεις για τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια. Το ρούβλι ενισχύεται, καθώς η διάθεση ανάληψης κινδύνου των επενδυτών αυξάνεται, υποβοηθούµενη από το χαµηλό δολάριο και τα χαµηλά επιτόκια στο εξωτερικό. Συγχρόνως ετοιµάζεται, για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία, να αντλήσει κεφάλαια από την αγορά ευρωοµολόγων. Ο ΟΟΣΑ προβλέπει θετική ανάπτυξη 5% το 2010, µετά από βαθιά ύφεση, µε µείωση του ΑΕΠ σχεδόν 9% το 2009 και εκτιµά ότι αν η παγκόσµια ανάκαµψη αποδειχθεί ισχυρότερη, οι τιµές του πετρελαίου θα αυξηθούν περαιτέρω, το αίσθηµα ευφορίας θα επανέλθει στη Ρωσία, µε µεγάλες εισροές κεφαλαίων, άνοδο της ροής δανείων στην οικονοµία και των τιµών στην αγορά ακινήτων.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

2 Φεβρουαρίου, 2010 Ξενοδοχείο Hilton Αθηνών Speakers include: �

��

Joseph Stiglitz

��

��,

��

John Andrews

��

Consultant Editor The Economist

��

��,

��

�� !

Constantinos Michalos President Athens Chamber of Commerce & Industry

Discussion & Debate with Joseph E. Stiglitz Nikos Analytis

President Hellenic Network for CSR

on the world economy in 2010

Hazlis & Rivas Co. Ltd

Ôçë.: 210 94 08 750-2

URL: www.hazliseconomist.com Media Sponsor

Sponsor

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

in or out of the economic crisis?

E-mail: info@hazliseconomist.com I.S.P.

Communication Supporter

Ο κόσµος στα χρόνια της ύφεσης

Κ ίν α

ΑΝΩΜΑΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ

Παρά τη δυναµική της και τις αντοχές της µέσα στην ύφεση, ο δρόµος της ανάπτυξης δεν είναι στρωµένος µε ροδοπέταλα.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ΕΡΑ/ΑΠΕ

βιοµηχανική παραγωγή της Κίνας αυξάνεται µε ετήσιο ρυθµό 16% και οι λιανικές πωλήσ ε ις µε επίσ ης 16% καθώς η ανάπτυξη προέρχεται από την άνοδο της εγχώριας ζήτησης. Οι εξαγωγές της υποχωρούν καθώς η ζήτηση από το εξωτερικό περιορίζεται λόγω της ύφεσης στην παγκόσµια οικονοµία. Η δυναµική της ανάπτυξη στηρίζεται, εκτός από το µεγάλο πακέτο στήριξης της οικονοµίας, και από τη µεγάλη ροή δανείων µε την οποία οι κρατικές τράπεζες τροφοδοτούν την οικονοµία. Ο ρυθµός ανόδου των δανείων έχει φτάσει το 34% και πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι τροφοδοτεί συνθήκες φούσκας στην αγορά ακινήτων, όπου οι τιµές αυξάνονται µε ρυθµό 4% (Οκτώβριος 2009 από 3% τον προηγούµενο µήνα) αλλά και στο χρηµατιστήριο. Από την άλλη πλευρά δηµιουργεί συνθήκες αστάθειας στις µεγάλες κρατικές τράπεζες µε πιο πρόσφατο παράδειγµα την υποχρέωση αύξησης κεφαλαίου σε 5 µεγάλες τράπεζες για να καλύψουν τους κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας. Οι επενδύσεις στην αγορά ακινήτων το 2009 αυξήθηκαν 19%. Οι κινεζικές αρχές στοχεύουν πλέον στη συγκράτηση της ανόδου των δανείων για να αποφευχθούν οι κίνδυνοι υπερθέρµανσης στην αγορά ακινήτων αλλά και υπερχρέωσης των τοπικών αρχών από µεγάλα έργα υποδοµής που ίσως αργήσουν να αποδώσουν. Με τα τεράστια συναλλαγµατικά της διαθέσιµα, που ξεπέρασαν τα 2,3 τρισ. δολάρια, είναι ο µεγαλύτερος επενδυτής στην αµερικανική αγορά κρατικών οµολόγων και ο πρωθυπουργός της εµµέσως ζητά από τις ΗΠΑ να στηρίξουν το δολάριο για να µην υπονοµευθεί η αξία των επενδύσεών τους. Στηρίζει το ΔΝΤ µε 50 δισ. δολάρια, ενώ ο επικεφαλής του Ντοµινίκ Στρος Καν, ζητά από την Κίνα (όπως άλ-

Ο Κινέζ ος πρόεδρος, Γουέν Ζιαµπάο στοχεύει πλέον στη συγκράτηση της ανόδου των δανείων για να αποφευχθούν οι κίνδυνοι υπερθέρµανσης στην αγορά ακινήτων αλλά και υπερχρέωσης των τοπικών αρχών από µεγάλα έργα υποδοµής που ίσως αργήσουν να αποδώσουν.

λωστε οι ΗΠΑ και η ΕΕ) να επιτρέψει την ανατίµηση του ρένµινµπι για να αναπροσανατολιστεί το µοντέλο ανάπτυξης από τις εξαγωγές στην ιδιωτική κατανάλωση, ώστε σε συνδυασµό µε τις προσπάθειες των χωρών µε εξωτερικά ελλείµµατα, να περιορισθούν οι παγκόσµιες ανισορροπίες. Οι κινεζικές αρχές µε την επανασύνδεση του ρένµινµπι µε το δολάριο από τα µέσα του 2008, ανέκοψαν την άνοδό του της προηγούµενης τριετίας. Ο ρυθµός ανάπτυξης της κινεζικής οικονοµίας από 8,3% το 2009 θα αυξηθεί στο 10% το 2010, ενισχύοντας το ειδικό βάρος της στο παγκόσµιο σκηνικό. Είναι πλέον η τρίτη µεγαλύτερη οικονοµία του κόσµου, µετά τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

� � � � � � � � � � � � � � � ��

��

� � � � � � � � � � � � � � � ��

��

�

��

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

��

Ο κόσµος στα χρόνια της ύφεσης

Το υ ρ κ ία

ΜΕΤΑΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ

ΕΡΑ/ΑΠΕ

Αργεί το πλήρωµα του χρόνου για το ευρωπαϊκό εισιτήριο

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ε τά από ύφεση το 2009, µε µείωση του ΑΕΠ σχεδόν 6%, η τουρκική οικονοµία προβλέπεται να ανακάµψει µε ρυθµό ανάπτυξης 2,8% το 2010. Οι µεταρρυθµίσεις της περιόδου πριν από την κρίση θωράκισαν την τουρκική οικονοµία για να αντιµετωπίσει την κρίση. Με δηµοσιονοµικό πακέτο στήριξης της οικονοµίας, ίσο µε 5% του ΑΕΠ την περίοδο 2008-10, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ερντογάν, τόνωσε τη δραστηριότητα. Παρόλα αυτά η µείωση των επενδύσεων το 2009 ήταν δραµατική, -20%, µε προβλεπόµενη µικρή άνοδο το 2010. Στα θετικά η συνέχιση της ροής ξένων επενδύσεων, έστω και µε χαµηλότερο ρυθµό. Στα θετικά της εικόνας είναι επίσης η µείωση των επιτοκίων της κεντρικής τράπεζας στο 9% από 19, 8% ένα χρόνο πριν, αλλά και η υποχώρηση των αποδόσεων των κρατικών οµολόγων σε µονοψήφιο ποσοστό για πρώτη φορά τα τελευταία 30 χρόνια στο 8% πρόσφατα, ενδεικτική της εµπι-

Ο π ρω θυπ ουργός τ ης γειτονικής Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν (εδώ µαζί µε τον Αµερικανό πρόεδρο Οµπάµα), δεν υπήρξε φειδωλός στη στήριξη της οικονοµίας εν µέσω της ύφεσης. Η δραστηριότητα δεν µπορούσε παρά να τονωθεί!

στοσύνης των επενδυτών στις προοπτικές της τουρκικής οικονοµίας. Στα αρνητικά η υψηλή ανεργία, στο 15% του εργατικού δυναµικού, και η µείωση των εξαγωγών, αυτοκινήτων, και λευκών οικιακών συσκευών, τοµείς στους οποίους έχει ισχυρή παραγωγική βάση µε προσανατολισµό την Ευρωπαϊκή αγορά. Όσον αφορά την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας οι εξελίξεις δεν προοιωνίζονται, τουλάχιστον στο άµεσο µέλλον, θετικές, καθώς µε τον ταχύτατα αυξανόµενο πληθυσµό της θα αποτελούσε πόλο ισχύος, µε σηµαντικό αριθµό θέσεων στο Ευρωκοινοβούλιο και ψήφων στο Συµβούλιο Υπουργών, υπονοµεύοντας τη θέση της Γαλλίας και της Γερµανίας στην ΕΕ. Η σχέση που προκρίνει η Γερµανία είναι αυτή του «προνοµιακού εταίρου», ενώ η Γαλλία αλλά και άλλες χώρες εµφανίζονται απρόθυµες να στηρίξουν την υποψηφιότητά της ως πλήρους µέλους της ΕΕ.



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

•• Κατάδυση στις εξελίξεις των αναπτυσσόµενων οικονοµιών του κόσµου ••

Ιν δ ία

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Μακρύς ο δρόµος για τη σύνθεση των αντιθέσεων

αρά την παγκόσµια ύφεση, η Ινδία παραµένει µια από τις ταχύτερα αναπτυσσόµενες οικονοµίες του πλανήτη. Είναι η 12η µεγαλύτερη οικονοµία του κόσµου. Μετά από σύντοµη ύφεση το 1ο µισό του 2009 επανήλθε σε θετική ανάπτυξη, µε το αεπ της να αυξάνεται 7% το 2009 και µε πρόβλεψη 7% για το 2010. Μεγάλο µέρος της οικονοµίας καταλαµβάνει ο αγροτικός τοµέας (17% του αεπ) όµως η βιοµηχανία αυξάνει τη συµµετοχή της. Ειναι η χώρα των µεγάλων ανισοτήτων αλλά και η µεγαλύτερη δηµοκρατία του κόσµου – ο αριθµός των δισεκατοµµυριούχων αυξήθηκε το 2009 καθώς το χρηµατιστήριό της προσέλκυσε σηµαντικές τοποθετήσεις ξένων κεφαλαίων. Ενισχύει τη θέση της στον διεθνή καταµερισµό εργασίας µε αυξανόµενες δραστηριότητες outsourcing ξένων εταιρειών τεχνολογίας και business process άλλων εταιρειών αλλά και µε αναδυόµενους τοµείς υψηλής τεχνολογίας. Ο ΟΟΣΑ θεωρεί ως έναν από τους κινδύνους για την ανάκαµψη της κατανάλωσης τις χαµηλές βροχοπτώσεις που θα επηρεάσουν την αγροτική παραγωγή. Στα αρνητικά για τον πρωθυπουργό, Μανµοχάν Σινγκ, ο αυξανόµενος αριθµός των µη εξυπηρετούµενων δανείων σε ένα τραπεζικό τοµέα που ελέγχεται κατά 70% από το κράτος.

Β ρ α ζι λ ία

ΓΕΡΟ ΣΚΑΡΙ

Προλάµβανε τις εξελίξεις, µην τις δηµιουργείς!



ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ε πρόσφατο τον ενθουσιασµό από την ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυµπιακών Αγώνων του 2016, που αποτελεί αναγνώριση του ανερχόµενου status της χώρας στη διεθνή κοινότητα, όπως δήλωσε συγκινηµένος ο πρόεδρός της, Λούλα ντα Σίλβα, η µεγάλη αναδυόµενη οικονοµία, µετά από στασιµότητα το 2009, προβλέπεται να επανέλθει σε δυναµική ανάπτυξη το 2010, µε άνοδο του ΑΕΠ 4,8%. Η ύφεση γι’ αυτή ήταν σύντοµη, το ΑΕΠ µειώθηκε µόνο στις αρχές του 2009. Την ανθεκτικότητά της στη διεθνή κρίση ο πρόεδρος της χώρας αποδίδει και στο µεγάλο πρόγραµµα δηµόσιων επενδύσεων στις υποδοµές, διάρκειας 4 ετών, που ξεκίνησε το 2007 και διατήρησε τη δυναµική της οικονοµίας. Η πρόσφατη άνοδος των τιµών των εµπορευµάτων ευνοεί τη χώρα που είναι σηµαντικός παραγωγός, ιδίως στα τρόφιµα, όπως και η ανακάλυψη µεγάλου κοιτάσµατος πετρελαίου στα ανοικτά των ακτών της. Η βιοµηχανική παραγωγή αυξάνεται, ενισχυµένη από την ανθεκτική ιδιωτική κατανάλωση – ο πρόεδρος Λούλα στην αρχή της κρίσης κάλεσε τους Βραζιλιάνους να συνεχίσουν να ξοδεύουν γιατί αν σταµατήσουν, εξαιτίας της αβεβαιότητας ότι θα χάσουν τη δουλειά τους, τότε είναι σίγουρο ότι θα τη χάσουν – και τη µεγάλη αύξηση των εξαγωγών, ιδίως εµπορευµάτων στην Κίνα. Ενίσχυσε την αυτοκινητοβιοµηχανία της, µε µείωση της φορολογικής επιβάρυνσης για αγορά αυτοκινήτων. Οι ξένες επενδύσεις αυξάνονται και είναι η 8η µεγαλύτερη οικονοµία του κόσµου, µε το ειδικό βάρος της να ενισχύεται.

Section Sponsor ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Oι τράπεζες από µεγάλοι ασθενείς της κρίσης επιστρέφουν ισχυρές. Το ότι κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες τις καλούν να αυξήσουν τις χορηγήσεις τους στην οικονοµία, δείχνει ότι ο ρόλος τους ήταν και παραµένει καθοριστικός για µία αυτοτροφοδοτούµενη ανάπτυξη.

Banking

ΑΠΟ ΤΟ ΒACK TO ΒASICS ΣΤΟ ΒACK TO ΒANKS

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Banking  Μοντέλα ανάπτυξης

66 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Οι τραπεζίτες της Wall Street το 1944 θεώρησαν ότι έστειλαν οριστικά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας το όραµα του Keynes για ένα είδος παγκόσµιας τράπεζας. Εξηνταέξι χρόνια µετά ο επικεφαλής του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, Ντοµινίκ Στρος Καν, ανασύρει το όραµα του επιφανούς οικονοµολόγου από τον κάδο της ανακύκλωσης, προσδίδοντας στο Ταµείο κατά κάποιον τρόπο µία µορφή παγκόσµιας κεντρικής τράπεζας που θα χρηµατοδοτεί περισσότερες χώρες, χωρίς τους αναποτελεσµατικούς όρους του παρελθόντος, µε κεφάλαια ύψους τουλάχιστον 1 τρισ. δολ.  ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

Banking  Μοντέλα ανάπτυξης

την Κωνσταντινούπολη, πρόσφατα το ΔΝΤ χρίστηκε ως το κύριο Forum σε θέµατα οικονοµικής συνεργασίας και παρακολούθησης της µακροοικονοµικής και της πολιτικής σατον χρηµατοπιστωτικό τοµέα, που επηρεάζουν την παγκόσµια χρηµατοοικονοµική σταθερότητα, µε διευρυµένες δυνατότητες για χρηµατοδοτική διευκόλυνση περισσότερων χωρών.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ροκειµένου να παρακολουθήσει κανείς τη συνέχεια των εξελίξεων στον κόσµο του χρήµατος είναι ανάγκη να σηµειώσει, εντελώς συνοπτικά, που βρίσκονταν τα πράγµατα στο τέλος του φθινοπώρου του 2008, δηλ. λίγο περισσότερο από ένα χρόνο πριν. Η άποψη του Gordon Brown για την ανάγκη να κρατηθούν οι τράπεζες στον αφρό των κυµάτων, είχε γίνει γενικώς αποδεκτή και όλες οι αναπτυγµένες χώρες, µε τον τρόπο της η καθεµία, την είχαν θέσει σε εφαρµογή. Στόχος η αποφυγή του πανικού και της κατάρρευσης του συστήµατος. Συγχρόνως αναζητείτο ένας συντονισµός δράσεων, διεθνώς, ώστε να αποφευχθεί ένας άλλος άµεσος κίνδυνος, δηλ. ο πανικός και εκ τούτου το ενδεχόµενο χρεωκοπίας πλέον των χωρών µε αναδυόµενες αγορές. Όπως ήταν φυσικό όλοι, αλλά ιδιαίτερα έντονα ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί και ο Βρετανός πρωθυπουργός, Γκόρντον Μπράουν στράφηκαν σε έναν οικείο διεθνή οργανισµό, το «κοιµώµενο» για πολλούς λόγους Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, προκειµένου να αναλάβει το δύσκολο έργο. Κατά ευτυχή συγκυρία ο νέος διευθυντής του, ο Γάλλος Ντοµινίκ Στρος Καν, καθηγητής αλλά και πολιτικός, πρώην σοσιαλιστής υπουργός της χώρας του, αποδεικνύεται ο κατάλληλος άνθρωπος όντας µετριοπαθής, µυαλωµένος και προσγειωµένος. Συγχρόνως αναλαµβάνει δράση, ως εγκέφαλος της προσπάθειας, η οµάδα G20 των αναπτυγµένων και αναπτυσσόµενων χωρών.

Ο Στρος Καν στην αρχή ήταν διστακτικός, έχοντας πολλές αµφιβολίες για τις δυνατότητες του οργανισµού να αναλάβει τη γέφυρα στο πλανητικό σκάφος, γιατί θεωρούσε ότι η εµπειρία του Ταµείου σε περιφερειακά θέµατα δεν επαρκούσε. Μετά τη σύνοδο της G20 την 15/11/08, υπό την πίεση Σαρκοζί και άλλων, ίσως και των στελεχών του Ταµείου, αλλάζει ρότα. (Θα το κάνει και αργότερα). Στις 5/12/08 σε συνέντευξη στους Financial Times εξηγεί τις απόψεις του. Ενηµερώνει κατ’ αρχήν ότι το επίµαχο θέµα και πάγιο αίτηµα των αναδυόµενων χωρών, για αλλαγή στις ποσοστώσεις (quotas) ψήφων και ενίσχυση του ειδικού βάρους τους στο ΔΝΤ είναι πλέον στοιχείο της δυναµικής του Ταµείου, και προβλέπεται κιόλας ο µηχανισµός της αλλαγής. Σε ερώτηση αν το ΔΝΤ έχει τη νοµιµοποίηση παρέµβασης στην κρίση απαντάει θετικά αλλά ολίγον πλάγια. Λέγει ότι όταν συνεδριάζουν και προβάλλουν απόψεις τα µέλη της G20, επιλεγµένα µε κριτήριο το µέγεθος του αεπ τους, οµιλεί κάτι µεταξύ του 75% και του 85% του παγκόσµιου αεπ. Όµως τα µέλη του ΔΝΤ είναι 185 χώρες και είναι λογικό να θέλουν κάτι να πουν οι υπόλοιπες 165. Ως εκ τούτου διεθνείς οργανισµοί όπως το ΔΝΤ νοµιµοποιούνται να οµιλούν µόνο για λογαριασµό όλων. Μήπως βρεθείτε χωρίς χρήµατα; ερωτούν οι F.T. Για την ώρα όχι απαντάει ο Στρος Καν. …. «αλλά δεν ξέρουµε που θα βρισκόµαστε σε έξι µήνες. Κατά συνέπεια πρέπει να έχουµε χρήµατα όταν χρειαστούν».

Ο γητευτής των golden ethics

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο βγαίνει ενισχυµένο από την κρίση. Προσωπική επιτυχία του επικεφαλής του, Ντοµινίκ Στρος Καν, η ανάδειξη του Ταµείου σε κύριο forum οικονοµικής συνεργασίας σε θέµατα που επηρεάζουν την παγκόσµια οικονοµική σταθερότητα σε µια στροφή από την προηγούµενη στάση του, την απλή παρακολούθηση των εξελίξεων, που δεν απέτρεψε την κρίση.

Banking  Μοντέλα ανάπτυξης

Αναπτερωµένες ελπίδες

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Η οργάνωση που διαµορφώθηκε µε τα µαθήµατα που παρείχε στον κόσµο η κρίση, παρέχει ελπίδες για την εκλογίκευση του παγκόσµιου οικονοµικού συστήµατος, αλλά τι γίνεται σε καθεµιά από τις µεγάλες χώρες και κυρίως τις ΗΠΑ, όπου οι λεγόµενες καινοτοµίες µετέτρεψαν τον καπιταλισµό σε Οικονοµία «Καζίνο»; Το σύνολο των νέων «προϊόντων» προβλήθηκαν µε φανφάρες ως το µέσο διασποράς των πιστωτικών κινδύνων αλλά και της optimal χρήσης των διακινούµενων διεθνώς κεφαλαίων. Η αποτυχία είναι πλήρης και εν τυπωσ ιακή. Το ανησυχητικό όµως είναι ότι στις µάχες οπισθοφυλακών οι dealers, οι traders, οι επενδυτές ανθίστανται. Οι εχθροί του (υγιούς) καπιταλισµού είναι εσωτερικοί εχθροί. Το χειρότερο και επικινδυνότερο είδος. Και µια φράση µόνο για τα δικά µας. Όταν όλοι οι άλλοι αγνοούν αιδηµόνως τις συνθήκες του Μάαστριχ κλπ. προκειµένου να αναστήσουν τις οικονοµίες τους, µας επιβάλλεται δηµοσιονοµική πειθαρχία προκειµένου να τακτοποιήσουµε την «Οικονοµία-αλαλούµ*», ένα µοντέλο οικονοµίας πρωτότυπο, µοναδικό, ελληνική πατέντα. Ο γράφων δεν θα ήθελε να είναι στη θέση του κ. Παπακωνσταντίνου**.

*«αλαλούµ» κατά το Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας Μπαµπινιώτη σηµαίνει: «Κατάσταση σύγχυσης και αναστάτωσης, ανακατωσούρα … «Δηµιουργήθηκε τέτοιο αλαλούµ που ήταν αδύνατο να καταλάβεις τι έλεγαν» ή τι έπρατταν θα προτιµούσε ο γράφων. * To ΔΝΤ προβλέπει ότι το 2014 το χρέος των χωρών του G20 θα είναι 118% του αεπ. Μικρή αλλά κάποια παρηγοριά για τον υπουργό Οικονοµικών.

Φυσική η επόµενη ερώτηση… «Το έχουν υπόψη τους οι πλούσιες χώρες; …. «Νοµίζω πως το έχουν απαντάει. Π.χ. η Ιαπωνία προσφέρει 100 δισ. δηλ. ως πόρους του Ταµείου και άλλα κράτη θα ακολουθήσουν …… «Δεν θέλω να δώσω την εντύπωση ότι δεν έχουµε χρήµατα για τις παρούσες ανάγκες. Έχουµε επαρκή ρευστότητα για την αντιµετώπισή τους…» Θεωρεί ότι πράγµατι το ΔΝΤ δεν προέβλεψε την κρίση, γιατί αυτό δεν ήταν δυνατό, αλλά οι χαρακτηρισθείσες ως απαισιόδοξες προβλέψεις του, επαληθεύτηκαν. Όλοι ξέρουµε, λεει, ότι ούτε οι κυβερνήσεις ούτε οι CEO αρέσκονται σε δυσάρεστες προβλέψεις. Εκτιµά ότι το απαιτούµενο πακέτο στήριξης της οικονοµίας πρέπει να είναι της τάξης µεγέθους του 2% του παγκόσµιου αεπ, δηλ. κάτι γύρω στα 1.200 δισ. δολ. Σε παλαιότερη συνέντευξή του είχε αναφέρει ως αιτία της κρίσης την απληστία. Έτσι η επόµενη ερώτηση έρχεται φυσικά. Σε ποιο βαθµό αυτή η κρίση κάνει αναξιόπιστο τον καπιταλισµό; Η απάντηση κρύβει κάποια σαρκαστική διάθεση…. «Διαρκούσης µιας κρίσης (αλλά) και σε κάθε κρίση ο καπιταλισµός καθίσταται αναξιόπιστος. Την άλλη µέρα ένα καινούργιο είδος καπιταλισµού αναδυκνείεται»….

Η νέα αποστολή Συνοπτικά ο Στρος Καν µοιάζει να αποδέχεται την αποστολή του ΔΝΤ ως παγκόσµιου ρυθµιστή παρ’ όλο που η σιωπή του στις αρµοδιότητές του είναι χαρακτηριστική. Το θέµα συζητήθηκε και ξεκαθάρισε στην ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσµιας Τράπεζας στην Κωνσταντινούπολη τον Οκτώβριο του 2009. Υπήρχαν κιόλας υποσχέσεις σε συνάντηση των G20 τον Μάιο για χρηµατοδότηση του Ταµείου, ώστε να έχει στη διάθεσή του 1,1 τρισ. δολάρια. Εκεί τέθηκε εντονότερα από κάθε άλλη φορά, κυρίως από την οµάδα «BRIC» (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα) το θέµα των ψήφων. Ας σηµειωθεί ότι, ενώ η παγκόσµια ανάπτυξη πλέον προέρχεται κατά τα 3/5 από την Κίνα και την Ινδία, η Κίνα διέθετε λιγότερες ψήφους από το άθροισµα Βελγίου και Ολλανδίας. Στην Κωνσταντινούπολη, λοιπόν, εν µέσω διχογνωµιών, ξεκαθάρισαν τα πράγµατα, πλην του χρονοδιαγράµµατος καταβολής των εισφορών. Το ΔΝΤ χρίστηκε ως το κύριο Forum σε θέµατα οικονοµικής συνεργασίας και παρακολούθησης της µακροοικονοµικής και της πολιτικής στον χρηµατοπιστωτικό τοµέα, που επηρεάζουν την παγκόσµια χρηµατοοικονοµική σταθερότητα, µε διευρυµένες δυνατότητες για χρηµατοδοτική διευκόλυνση περισσότερων χωρών. Η αλλαγή στην κατανοµή των ψήφων θα γίνει το 2011, και η οργανωτική µεταρρύθµιση του οργανισµού θα επακολουθή-

σει. H αναδιαµόρφωση του ρόλου του ΔΝΤ ήταν µια πραγµατική επιτυχία του Στρος Καν ο οποίος και έπεισε τους συνέδρους ότι απαιτείται αξιόπιστη δυνατότητα χρηµατοδότησης σε περιστάσεις έκτακτης ανάγκης, και όχι µόνο. Κατά συνέπεια προτείνει τη µετατροπή του Ταµείου σε ένα είδος Παγκόσµιας Κεντρικής Τράπεζας (σ.γ. το όραµα του Keynes το 1944, που κατάπιαν οι τραπεζίτες της Wall Street) µε κεφάλαια ύψους τουλάχιστον ενός (1 )τρισ. δολ. Θα παρέχει δάνεια σε χώρες οι οποίες βρίσκονται σε δυσπραγία λόγω οικονοµικής κρίσης και όχι µόνο, όπως αναφέρθηκε. Παρά τις διαφορές απόψεων, και την ένταση που ακολούθησε, οι προτάσεις του έγιναν αποδεκτές, και πήρε την εντολή διεύρυνσης των αρµοδιοτήτων του Ταµείου

και βέβαια τη συµπαροµαρτούσα εντολή µετατροπής του ΔΝΤ σε τράπεζα πιστωτή έσχατης ανάγκης για περισσότερες χώρες αλλά και εκτελεστικού οργάνου των αποφάσεων της οµάδας του G20. Έτσι διεθνώς δηµιουργείται ένα σχήµα που ελπίζεται – εφόσον φυσικά δοθούν τα απαιτούµενα κεφάλαια στο ΔΝΤ και οργανωθεί ο τρόπος λήψης αποφάσεων στην οµάδα G20- ότι θα µπορεί να παρακολουθεί την παγκόσµια οικονοµία και να παρεµβαίνει, ίσως και να προλαµβάνει κρίσεις παρόµοιες µε την παρούσα. Βεβαίως τελευταίο αλλά όχι ελάχιστο, καταργούνται οι κακές, ολέθριες στην Ασιατική κρίση 98-99, συνταγές του. Το ΔΝΤ στόχο έχει να συµπαρίσταται στις χώρες που έχουν ανάγκη και όχι να επιβάλλει ή έστω να υποδεικνύει τη σύνταξη των κρατικών προϋπολογισµών κατά τις απόψεις του. Στον τοµέα οργάνωσης των αποφάσεων του G20 , θα πρέπει να αντιµετωπίζει κανείς µε αισιοδοξία τις προσπάθειες του κ. Ντράγκι, διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Ιταλίας και πιθανού

διαδόχου του Τρισέ στην ΕΚΤ. Το 2006, µε το ξεκίνηµα της παρεµβολής του G20 στις παγκόσµιες οικονοµικές εξελίξεις, ιδρύεται το Financial Stability Forum, ακόµη άλλο ένα φόρουµ, µια δεξαµενή σκέψης για την οµάδα G20, µε επικεφαλής τον αµερικανοσπουδασµένο Μάριο Ντράγκι. Ο οποίος µετατρέπει αυτή τη δεξαµενή σκέψης στο Financial Stability Board, το οποίο σήµερα είναι «ένας οργανισµός, εκτελεστικό όργανο του G20, µε ευθύνη του τον συντονισµό των ρυθµιστικών κανόνων στις αγορές και την πρόληψη κρίσεων» (Economist, 14/11/2009). Ο κ. Ντράγκι αποδεικνύεται αποτελεσµατικός παρόλο που δεν του έχουν παρασχεθεί όλα όσα χρειάζεται για την καλή λειτουργία του FSB.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ο πρόεδρος της Παγκόσµιας Τράπεζας, Ρόµπερτ Ζέλικ (σε δεύτερο πλάνο) µιλά µε τον Ιταλό κεντρικό τραπεζίτη, Μάριο Ντράγκι στο πλαίσιο πρόσφατης συνόδου των υπουργών Οικονοµίας και των κεντρικών τραπεζιτών του G20. Ο Ιταλός έχει κάθε λόγο να είναι ευχαριστηµένος καθώς, εκτός από πιθανός διάδοχος του Τρισέ, έχει ήδη µετατρέψει το Financial Stability Board, από µια δεξαµενή σκέψης σε εκτελεστικό όργανο του G20, µε ευθύνη τον συντονισµό των ρυθµιστικών κανόνων στις αγορές και την πρόληψη κρίσεων.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Banking  Προκλήσεις και τάσεις

πό τα τιτλοποιηµένα δάνεια στα καλυµµένα οµόλογα για την τόνωση της ρευστότητάς τους, µε πανευρωπαϊκή εποπτεία και µε στόχο να επιστρέψουν το συντοµότερο την κρατική ενίσχυση για να απελευθερωθούν από τις δεσµεύσεις που τη συνοδεύουν, οι τράπεζες προετοιµάζονται για τη νέα εποχή που σηµατοδοτεί το κλείσιµο της στρόφιγγας της φθηνής χρηµατοδότησης από τις κεντρικές τράπεζες. Στην Ελλάδα οι νέες διοικήσεις των δύο µεγάλων – υπό δηµόσιο έλεγχο – τραπεζών αναλαµβάνουν σε ένα περιβάλλον προκλήσεων και ανατροπών.

Με ανανεωµένη την κερδοφορία τους, όλες οι µεγάλες τράπεζες σε Ελλάδα και εξωτερικό σχεδιάζουν την επιστροφή της κρατικής ενίσχυσης. Και αυτό γιατί θέλουν να απαλλαγούν από τον σφιχτό κρατικό εναγκαλισµό. Στο διεθνές debate που επιβάλει αυστηρότερους κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας και µικρότερα bonus, αντιτείνουν ότι µία τέτοια εξέλιξη συνεπάγεται υψηλότερα επιτόκια µε αποτέλεσµα η χρηµατοδότηση της ανάπτυξης να είναι ακριβότερη και η ίδια η ανάκαµψη να µετατεθεί χρονικά. Ένα είναι σίγουρο, οι τράπεζες από µεγάλοι ασθενείς της κρίσης επιστρέφουν ισχυρές, και στη χώρα µας σχεδόν αλώβητες από την κρίση. Το ότι κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες τις καλούν να αυξήσουν τις χορηγήσεις τους στην οικονοµία, δείχνει ότι ο ρόλος τους ήταν και παραµένει καθοριστικός για µία αυτοτροφοδοτούµενη ανάπτυξη. Αυτά µέσα σε ένα περιβάλλον όπου οι προκλήσεις, διαφορετικές σήµερα, είναι εξίσου µεγάλες.  ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ

Banking  Προκλήσεις και τάσεις

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ανακούφιση µε την οποία υποδέχθηκαν οι αγορές τα ονόµατα των νέων διοικήσεων των -υπό δηµόσιο- έλεγχο τραπεζών είναι ενδεικτική του πανικού που δηµιουργεί διεθνώς η εσχατολογία αλλά και η συνωµοσιολογία σε παγκόσµιο επίπεδο. Στη χώρα µας υπάρχουν πολλοί που - µε τις φτωχές τους γνώσεις της τραπεζικής πρακτικής - συχνά πυκνά αναµασούν τα δηµοσιεύµατα του διεθνούς (κυρίως αγγλοσαξωνικού) τύπου περί golden boys, χρυσών µπόνους, ανάλγητων τραπεζιτών που κάθονται σαν τον Σκρουτζ Μακ Ντακ πάνω στα κεφάλαιά τους και αρνούνται να χρηµατοδοτήσουν την πραγµατική οικονοµία. Η αλήθεια είναι ότι τυχαίως ή λόγω νοικοκυρεµένου σχεδιασµού, οι ελληνικές τράπεζες δεν είναι ζηµιογόνες, δεν επιβάρυναν τον κρατικό προϋπολογισµό µε χρηµατοδοτήσεις για την επιβίωσή τους και ανέκαθεν υπήρξαν αρωγός της προσπάθειας κάθε ελληνικής κυβέρνησης για τη δηµοσιονοµική εξυγίανση. Ανεξαρτήτως µε το τι συµβαίνει στις αγορές και τις οικονοµίες της ενωµένης Ευρώπης, η Ελλάδα σήµερα βρίσκεται εγκλωβισµένη στο δικό της δηµοσιονοµικό αδιέξοδο και οι Έλληνες τραπεζίτες πρέπει να διαχειριστούν τη δύσκολη επερχόµενη περίοδο µε µια εντελώς διαφορετική ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Είναι χαρακτηριστική, η πίεση που ασκεί στο ελληνικό τραπεζικό σύστηµα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δια του προέδρου της Ζαν Κλοντ Τρισέ: Oι ελληνικές τράπεζες δανείσθηκαν από την ΕΚΤ µε ευνοϊκούς όρους περίπου 50 δις. ευρώ και διέθεσαν ένα µεγάλο (το µεγαλύτερο) µέρος αυτής της φθηνής χρηµατοδότησης για τη διευκόλυνση του ελληνικού Δηµοσίου να δανεισθεί από τις διεθνείς αγορές µε σχετικά χαµηλά επιτόκια. Το ελληνικό Δηµόσιο αγνόησε τους κανόνες που επιβάλει η χρηστή διαχείριση και αντί να περιστείλει τις δαπάνες του, υποσχέθηκε αυξήσεις και επιδόµατα στους δηµοσίους υπαλλήλους που δεν κινδυνεύουν από ανεργία όπως οι εργαζόµενοι του ιδιωτικού τοµέα. Την ίδια ακριβώς στιγµή οι υπουργοί Οικονοµικών στις Βρυξέλλες έθεταν τον κλάδο των χρηµατοπιστωτικών υπηρεσιών σε αυστηρή επιτήρηση καθιερώνοντας τρεις νέες πανευρωπαϊκές εποπτικές αρχές. Οι εποπτικές αρχές συστήνονται µε βάση τη δραστική µεταρρύθµιση του ποικιλόµορφου συστήµατος χρη-

µατοοικονοµικής εποπτείας, µετά την παγκόσµια χρηµατοπιστωτική κρίση. Γι’ αυτό δηµιουργήθηκε το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο Συστηµικού Κινδύνου (European Systemic Risk Board) που θα απαρτίζεται κυρίως από τους κεντρικούς τραπεζίτες, το οποίο θα παρακολουθεί τους κινδύνους στο µπλοκ των 27 χωρών µελών. Σε κάθε περίπτωση, η θέσπιση τριών εποπτών -που θα εδρεύουν στο Παρίσι, στο Λονδίνο και στη Φρανκφούρτη και θα καλύπτουν τις τραπεζική αγορά, την ασφαλιστική και την αγορά χρεογράφων- είναι ένα σηµαντικό βήµα προς µια πιο κεντρική, πανευρωπαϊκή επόπτευση του κλάδου, την οποία το Λονδίνο θα παρακολουθεί ανήσυχο. Η συµβιβαστική συµφωνία στο ECOFIN επιτεύχθηκε έπειτα από πολλές ώρες συνοµιλιών, µε τους υπουργούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συµφωνούν σε περίπλοκες διαδικασίες ψηφοφοριών και ενστάσεων στην περίπτωση που οποιαδήποτε χώρα θεωρήσει ότι οι νέες εποπτικές αρχές ξεπερνούν τις δικαιοδοσίες τους σε σχέση µε την εθνική ανεξαρτησία. Η Βρετανία έσπευσε να προστατεύσει την κυρίαρχη θέση του City του Λονδίνου στις χρηµατοπιστωτικές υπηρεσίες και ήταν απρόθυµη να παραδώσει την εποπτεία στην Ευρώπη.

Το µέλλον των τραπεζών Όταν ο Έλληνας κεντρικός τραπεζίτης, κ. Προβόπουλος, επισήµως και ανεπισήµως, συνέστησε στις τράπεζες της χώρας του να είναι περισσότερο προσεκτικές στην αξιολόγηση των δανειοληπτών τους, οι δηλώσεις του προκάλεσαν «σεισµικές δονήσεις» στον κλάδο. Από τότε έως και σήµερα έχει ξεκαθαριστεί πλήρως ότι οι δηλώσεις του κ. Προβόπουλου αφορούσαν το σύνολο του τραπεζικού κλάδου της Ευρωζώνης και όχι µόνο τον ελληνικό. Το µεγάλο ερώτηµα είναι τι θα συµβεί όταν η ΕΚΤ αποσύρει το πρόγραµµα δανεισµού των τραπεζών ύψους 665 δισ. ευρώ, µε δεδοµένο ότι έχει, ήδη, παράσχει δάνεια σε περισσότερες από 1.000 τράπεζες της ευρωζώνης. Που θα στραφούν για να δανειστούν και τι «εργαλεία» των αγορών θα χρησιµοποιήσουν; Η αλήθεια είναι ότι οι κυβερνήσεις του πλανήτη έχουν «ρίξει» στο τραπεζικό σύστηµα περισσότερα από 1 τρισ. δολάρια µε την

Ο φακός της πραγµατικότητας Οι µεγάλες ελληνικές τράπεζες έχουν αποδείξει ότι µπορούν να δανειστούν από τις αγορές και µάλιστα φθηνά, λόγω των ισχυρών ισολογισµών τους. Στην αντίπερα όχθη, όµως, υπάρχουν τράπεζες στην Ευρωπαϊκή και κυρίως στην αµερικανική αγορά οι οποίες δυσκολεύονται να δανειστούν από τις αγορές και πιθανώς να µην µπορούν να επιβιώσουν χωρίς την έκτακτη στήριξη κυβερνήσεων και κεντρικών τραπεζών.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

κατάρτιση σειράς προγραµµάτων. Σήµερα οι τράπεζες καλούνται να βρουν λύση στο ενδεχόµενο τόσο αυτά τα προγράµµατα όσο και ο δανεισµός από τις κεντρικές τράπεζες να σταµατήσουν. Αυτό είναι πολύ πιθανό να συµβεί εντός του 2010. Σύµφωνα µε έκθεση της γερµανικής κεντρικής τράπεζας, της Deutsche Bundesbank, οι τράπεζες κατατάσσονται σε 3 βασικές κατηγορίες: α. αυτές που είναι απόλυτα υγιείς και δεν έχουν ανάγκη από κρατική στήριξη, β. αυτές που είναι κάπως αδύναµες και έχουν σε κάποιο επίπεδο ανάγκη στήριξης και γ. αυτές που είναι απόλυτα αδύναµες και εξαρτώνται αποκλειστικά από τις κρατικές χρηµατοδοτήσεις, καθώς δεν µπορούν να καταφύγουν στις

Banking  Προκλήσεις και τάσεις

Κληρονοµιά γνώσης Σε µια συγκινητική οµιλία του, ο πρώην υποδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας και σήµερα διοικητής της Αγροτικής, Θεόδωρος Πανταλάκης, υπενθύµισε τη στρατηγική που είχε χαράξει ο Θεόδωρος Καρατζάς, ο αείµνηστος διοικητής της Εθνικής και ο άνθρωπος που είχε πιστέψει ότι η παγκοσµιοποίηση απαιτούσε εθνικούς πρωταθλητές- η οποία σήµερα µοιάζει επίκαιρη όσο ποτέ:

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

••• «…η απόπειρα συγχώνευσης (της Εθνικής) µε την Alpha Τράπεζα Πίστεως δεν έγινε για να καρπωθεί το νέο σχήµα ολιγοπωλιακά οφέλη στην Ελλάδα. Έγινε για να αποκτήσει το νέο σχήµα µια διοίκηση επιπέδου µιας σύγχρονης πολυεθνικής επιχείρησης και ένα µέγεθος που θα διευκόλυνε την αυτόνοµη ανάπτυξη του ως πολυεθνική επιχείρηση – εις τρόπον ώστε, απορροφώντας οποιαδήποτε άλλη τράπεζα της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης θα επέτρεπε, το εν Ελλάδι αποκτηθέν µέγεθος, να διατηρήσει τον έλεγχο η Ελληνική πλευρά.

••• Η διατύπωση του Θόδωρου Καρατζά, ότι ένας από του κύριους λόγους της πρότασης συγχώνευσης της Εθνικής Τράπεζας µε την Alpha Τράπεζα Πίστεως ήταν να διατηρηθεί το κέντρο αποφάσεων στην Αθήνα, αυτό ακριβώς προµήνυε, εάν και δεν κατέστη αντιληπτό εκείνη την περίοδο: δηλαδή την απόκτηση τέτοιου µεγέθους εσωτερικά που θα επέτρεπε τη διεθνοποίηση της µεγαλύτερης πια ελληνικής τράπεζας, χωρίς αυτή η διαδικασία να καταλήξει όµως και στον αφελληνισµό της. ••• Η έννοια των εθνικών πρωταθλητών µε την οποία ταυτίστηκε, βασιζόταν στην πεποίθηση του ότι το µικρό µέγεθος της χώρας απαιτούσε συνενώσεις, την εσωτερική µεγέθυνση, ως τον αναγκαίο όρο για την εκµετάλλευση ευκαιριών σε µεγαλύτερες χώρες και πολλαπλές αγορές».

αγορές λόγω των χαµηλών επιπέδων αξιολόγησης της πιστοληπτικής τους ικανότητας. Οι µεγάλες ελληνικές τράπεζες έχουν αποδείξει πλέον ότι µπορούν να δανειστούν από τις αγορές και µάλιστα φθηνά, λόγω των ισχυρών ισολογισµών τους. Στην αντίπερα όχθη, όµως, υπάρχουν τράπεζες στην Ευρωπαϊκή και κυρίως στην αµερικανική αγορά οι οποίες δυσκολεύονται να δανειστούν από τις αγορές και πιθανώς να µην µπορούν να επιβιώσουν χωρίς την έκτακτη στήριξη κυβερνήσεων και κεντρικών τραπεζών.

Καλυµµένες οµολογίες ή συγχωνεύσεις Το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο έχει υπολογίσει ότι σήµερα οι τράπεζες, σε παγκόσµιο επίπεδο, έχουν ακόµη στους ισολογισµούς τους επισφάλειες ύψους 1 τρισεκατοµµυρίου δολαρίων, δηλαδή υπάρχει ακόµη µεγάλη ανάγκη για αναχρηµατοδοτήσεις. Για τις πιο αδύναµες τράπεζες οι πιθανότητες να αντλήσουν αυτά τα κεφάλαια από τις αγορές είναι περιορισµένες. Αυτές οι τράπεζες δεν µπορούν να στραφούν ούτε στη διατραπεζική ούτε στην οµολογιακή αγορά, καθώς χαρακτηρίζονται «υψηλού κινδύνου». Προκειµένου να εκδώσουν οµόλογα θα πρέπει, πρώτα, να καλύψουν τα νέα επίπεδα κεφαλαιακής επάρκειας. Για παράδειγµα ο δείκτης επάρκειας Tier 1 δεν θα πρέπει πλέον να είναι χαµηλότερος από 4%. Αφού δεν µπορούν να στραφούν στις οµολογιακές αγορές, η άλλη λύση που διαθέτουν είναι να στραφούν στις µετοχικές, µέσω αυξήσεων µετοχικού κεφαλαίου. Ακόµη, όµως, και αυτή η λύση είναι περίπλοκη σε περιβάλλον αδύναµης οικονοµικής κατάστασης. Ως εκ τούτου υπάρχει ο κίνδυνος περαιτέρω πιέσεων στις τιµές των µετοχών. Ο χρόνος τελειώνει και για τις τράπεζες που θέλουν να εκδώσουν οµόλογα τα οποία έχουν κρατική εγγύηση αποπληρωµής. Στη Βρετανία το αντίστοιχο πρόγραµµα ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2009. Στις ΗΠΑ ολοκληρώνεται τον Απρίλιο του 2010, ενώ η προµήθεια που λαµβάνει το κράτος από τέτοιες δραστηριότητες έχει αυξηθεί. Με δεδοµένο ότι 621 τράπεζες παγκοσµίως έχουν εκδώσει οµόλογα µε κρατική εγγύηση συνολικής αξίας 646 δισ. δολαρίων, η λήξη αυτών των προγραµµάτων δηµιουργεί ένα νέο «κενό». Οι ελληνικές τράπεζες έχουν ήδη χρησιµοποιήσει την εναλλακτική λύση που προσφέρουν σήµερα οι αγορές: Τα καλυµµένα οµόλογα (covered bonds). Είναι ευκολότερο µε αυτόν τον τρόπο να προσελκύ-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Όταν ο Έλληνας κεντρικός τραπεζίτης, Γιώργος Προβόπουλος, επισήµως και ανεπισήµως, συνέστησε στις τράπεζες της χώρας να είναι περισσότερο προσεκτικές στην αξιολόγηση των δανειοληπτών τους, οι δηλώσεις του προκάλεσαν «σεισµικές δονήσεις» στη χρηµατοπιστωτική αγορά.

σουν επενδυτές, καθώς τα οµόλογα αυτά έχουν εγγύηση τόσο τον ισολογισµό της τράπεζας (τα στοιχεία ενεργητικού που τα στηρίζουν δεν φεύγουν από τον ισολογισµό της τράπεζας όπως συµβαίνει µε τα τιτλοποιηµένα δάνεια) όσο και τα περιουσιακά της στοιχεία και ως εκ τούτου οι επενδυτές αισθάνονται περισσότερο σίγουροι ότι δεν θα υπάρξει περίπτωση να µην πάρουν τα χρήµατά τους. Σύµφωνα µε την Credit Suisse, αρκετές τράπεζες θα στραφούν στην αγορά των covered bonds µόλις η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τερµατίσει το πρόγραµµα φθηνού δανεισµού, καθώς θα αντιµετωπίζουν δυσκολίες στις υπόλοιπες αγορές. Αυτό σηµαίνει ότι το 2010 θα δούµε ρεκόρ έκδοσης εγγυηµένων οµολόγων. Η Citigroup αναρωτιέται τι θα συµβεί όταν η ΕΚΤ σταµατήσει να αγοράζει οµόλογα τον Ιούλιο; Αυτή η δραστηριότητα στήριξε και την αγοραστική διάθεση για µετοχές τραπεζών. Αν και η συµµετοχή των επενδυτών στον κλάδο ακολουθεί ανοδική πορεία, χωρίς τα προγράµµατα στήριξης η αβεβαιότητα θα αυξηθεί. Υπάρχουν και κάποιες τράπεζες που στηρίζονται στα τιτλοποιηµένα στεγαστικά δάνεια, µία αγορά που έχει δεχθεί σκληρά πλήγµατα κατά την κρίση, αλλά αναµένεται να «ανοίξει εκ νέου τις πύλες της» στη διάρκεια του 2010. Χωρίς την εύκολη πρόσβαση στις αγορές, κάποιες τράπεζες έχουν δύο επιλογές: ή να συγχωνευθούν µε ισχυρότερα ιδρύµατα ή να σταµατήσουν τη λειτουργία τους. Σίγουρα θα υπάρξουν αρκετές συγχωνεύσεις τραπεζών το 2010. Κάποιοι θεωρούν ότι πρόκειται για καλή εξέλιξη. Εάν οι τράπεζες δεν µπορούν να επιβιώσουν µόνες, τότε ή θα πρέπει να βρουν έναν «ισχυρό» αγοραστή ή να κλείσουν. Η πιθανότητα οι µικρές τράπεζες να συγχωνευθούν µεταξύ τους για να επιβιώσουν είναι πολύ µικρή. Μέχρι στιγµής οι επενδυτές στις ευρωπαϊκές τράπεζες φαίνεται να θεωρούν ότι το όλο πρόβληµα θα λυθεί µε κάποιο τρόπο και ως εκ τούτου οι µετοχές τους δεν έχουν δεχθεί και τόσο ισχυρό πλήγµα. Οι χρηµατιστηριακές αγορές έχουν ενισχυθεί κατά τη διάρκεια του 2009 κυρίως λόγω της στήριξης των τραπεζών από κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες. Μόλις αυτή αποσυρθεί τότε τόσο οι µετοχές όσο και τα οµόλογα µπορεί να υποχωρήσουν. Το πιο σηµαντικό είναι τόσο η ΕΚΤ όσο και οι υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες να αποσύρουν σταδιακά και όχι βεβιασµένα τα έκτακτα µέτρα στήριξης.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Banking  Ελληνικές τράπεζες

Σήµερα, το τραπεζικό σύστηµα παρουσιάζει µία αδικαιολόγητη τάση προς παραδοξότητες, τόσο που, εύλογα, κανείς µπορεί να αναρωτηθεί εάν λείπει κάποιο κοµµάτι του παζλ, απαραίτητο για τη διαµόρφωση εικόνας για την τραπεζική αγορά. Ο τραπεζικός κλάδος είναι καταλύτης των οικονοµικών εξελίξεων και όσο πιο ξεκάθαρη είναι η εικόνα του τόσο πιο οµαλά µπορεί να κινηθεί το οικονοµικό «οικοσύστηµα» .  ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

TO KOMMATI ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ

Banking  Ελληνικές τράπεζες

να χρόνο πριν περίπου, στο ρεύµα των διεθνών εξελίξεων, ο ελληνικός τραπεζικός τοµέας ασπάστηκε µε τη σειρά του το Back to Basics χωρίς να έχει έκθεση στα τοξικά προϊόντα που έφεραν τον κόσµο στο χείλος του γκρεµού. Η επιστροφή στις βασικές δραστηριότητες, αποτέλεσε το έµβληµα µικρών και µεγάλων, αν και οι τελευταίοι, και κραταιοί ήταν και µεγάλα αναχώµατα στην κρίση διέθεταν.

ην ώρα που τα σηµάδια ανάκαµψης στη διεθνή οικονοµία πληθαίνουν, η κρίση δείχνει το δυσκολότερό της πρόσωπο στην Ελλάδα. Το δηµοσιονοµικό πρόβληµα οξύνεται, η αγορά στενάζει µειώνοντας δραµατικά τους ρυθµούς της και η ανεργία αυξάνει. Στον αντίποδα το χρηµατιστήριο… ανθίζει, ενώ µε την εκλογή της νέας κυβέρνησης, η αισιοδοξία των πολιτών ενισχύθηκε. Μέσα στο σκηνικό αυτό, κεντρικό ρόλο παίζει ο τραπεζικός τοµέας που εκ του ρόλου του λειτουργεί ως καταλύτης οικονοµικών εξελίξεων. Ωστόσο, η εικόνα του κλάδου είναι κάπως συγκεχυµένη. Γιατί, επηρεασµένος από το διεθνές κλίµα στον χρηµατοοικονοµικό κλάδο, ο ελληνικός τραπεζικός τοµέας δείχνει µια πρωτόγνωρη τάση προς τα παράδοξα.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ΠΑΡΑΔΟΞΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ

Η αµφιβόλου αναγκαιότητας ενίσχυση Ενώ οι ελληνικές τράπεζες είχαν µηδαµινή αν όχι ανύπαρκτη έκθεση σε επικίνδυνα χρηµατοοικονοµικά προϊόντα, τα λεγόµενα «τοξικά», και διαθέτουν υψηλή κεφαλαιακή επάρκεια, εν τούτοις βρέθηκαν στο µάτι του κυκλώνα της κρίσης της ελληνικής αγοράς. Η κυβέρνηση της Νέας Δηµοκρατίας έσπευσε να εκπονήσει το «Σχέδιο ενίσχυσης της ρευστότητας της οικονοµίας» διαθέτοντας προς τις τράπεζες 28 δισ. ευρώ, τα περισσότερα από αυτά σε εγγυήσεις και τα

υπόλοιπα σε ζεστό χρήµα. Για το σχέδιο αυτό κατηγορήθηκε σφοδρά – εν µέρει εξαιτίας του έχασε τη θέση του– ο τότε υπουργός Οικονοµίας και Οικονοµικών, Γιώργος Αλογοσκούφης για να τον διαδεχθεί ο Γιάννης Παπαθανασίου ο οποίος και εκλήθη να το εφαρµόσει. Το σχέδιο κληρονόµησε ο νυν υπουργός Οικονοµικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου αλλά η οποιαδήποτε αλλαγή σε αυτό µάλλον δεν βρίσκεται ψηλά στις προτεραιότητές του. Οι τράπεζες µέχρι σήµερα έκαναν πολύ περιορισµένη χρήση του κυβερνητικού σχεδίου ενίσχυσης της ρευστότητάς τους των 28 δισ., περισσότερο για να πείσουν τις αγορές ότι προστατεύονται επαρκώς, να εκµεταλλευθούν το προσφερόµενο φθηνό χρήµα αλλά και για να συµπλεύσουν πολιτικά µε την τότε κυβέρνηση. Πολύ µικρότερο ρόλο έπαιξε η πραγµατική ανάγκη για κεφαλαιακή ενίσχυση, κάτι που αφορούσε ουσιαστικά µόνο µερικές από τις µικρές τράπεζες. Το «πάγωµα» της ρευστότητας τις κρίσιµες ηµέρες του 2008 τρόµαξε µεν πρόσκαιρα τις διοικήσεις των τραπεζών, αποδείχθηκε όµως ότι δεν ήταν αρκετό για να κλονίσει πραγµατικά τα µεγάλα ελληνικά χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα.

ΠΑΡΑΔΟΞΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ Τα ράλι τιµών Οι τιµές των τραπεζικών µετοχών στα µέσα Νοεµβρίου είχαν κυριολεκτικά απογειωθεί την ώρα που γίνε-

ρώ των αρχών του Μαρτίου του 2009 να φτάνει τα 24 ευρώ, η Eurobank από 3,4 ευρώ να αγγίζει τα 11 ευρώ, η Alpha Bank από 3,5 ευρώ να έχει ξεπεράσει τα 12 ευρώ, ενώ η µετοχή της Τράπεζας Πειραιώς από τα 3 ευρώ να έχει αναρριχηθεί στα 11,4 ευρώ. Κάποιοι ερµήνευσαν τις κινήσεις αυτές ως προανάκρουσµα της ανάκαµψης της οικονοµίας. Άλλοι, ως προσπάθεια τραπεζών και αξιολογητικών οίκων να «σπρώξουν» το κλίµα και µαζί τις αυξήσεις κεφαλαίου στις οποίες προχωρούν αρκετές τράπεζες. Οι αµέσως επόµενες εξελίξεις, πάντως, δεν δικαίωσαν τους επενδυτές στα επίπεδα αυτά...

ΠΑΡΑΔΟΞΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ Τα οικονοµικά µεγέθη Τα κέρδη των τραπεζών αυξάνονται σε τριµηνιαία βάση το 2009 (το 2ο και 3ο τρίµηνο) σε περιβάλλον ύφεσης στην οικονοµία. Σε σύγκριση βέβαια µε το 2008 είναι σηµαντικά µειωµένα. Όµως, τα κέρδη αυτά δεν προέρχονται από τις κλασικές τραπεζικές εργασίες όπως η παροχή δανείων αλλά από χρηµατοοικονοµικές εργασίες όπως οι αγοραπωλησίες οµολόγων και µετοχών καθώς και από τα βελτιωµένα επιτοκιακά περιθώρια. Στο µεταξύ, η επίτευξη κερδοφορίας τονώνει περαιτέρω τις τιµές των τραπεζικών µετοχών και προετοιµάζει το έδαφος για τις αυξήσεις του µετοχικού τους κεφαλαίου. Ήδη η Εθνική Τράπεζα ολοκλήρωσε τη δική της αύξηση µετοχικού κεφαλαίου 1,25 δισ. ευρώ, το ίδιο και η Alpha Bank προχωρεί στη δική της, ύψους 986 εκατ. ευρώ. Η Τράπεζα Πειραιώς ξεκαθάρισε ότι δεν προτίθεται να αυξήσει το µετοχικό της κεφάλαιο. Η πιθανότητα για κάµψη της κερδοφορίας το επόµενο διάστηµα είναι µικρή.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ται σαφές ότι η καθίζηση της αγοράς και η αύξηση της ανεργίας επηρεάζουν αρνητικά τα µεγέθη των τραπεζών. Οι επισφάλειες έχουν αυξηθεί, τα καθυστερούµενα δάνεια επίσης. Στο τέλος του πρώτου εξαµήνου ο δείκτης κάλυψης των µη εξυπηρετούµενων δανείων από συσσωρευµένες προβλέψεις εκτιµάται ότι υποχώρησε κάτω από το επίπεδο του 40% έναντι 44% που ήταν στο τέλος του πρώτου τριµήνου του 2009, από 49% που ήταν στο τέλος του 2008 και 54% στο τέλος του 2007. Στην επιδείνωση της ποιότητας των χαρτοφυλακίων των τραπεζών οδηγεί η πορεία των καθυστερήσεων εξυπηρέτησης των δανείων: Στο τέλος του πρώτου εξαµήνου του τρέχοντος έτους, ο δείκτης των καθυστερήσεων προσέγγισε το 7%, από 6% στο πρώτο τρίµηνο του 2009, 5% στο τέλος του 2008 και µόλις 4,5% στο τέλος του 2007. Οι δείκτες µη εξυπηρετούµενων δανείων (άνω των 90 ηµερών) αυξάνονται µε ταχύτητα: Στο τέλος Ιουνίου οι καθυστερήσεις της Εθνικής ανήλθαν στο 5,1% έναντι 4,5% στο τέλος Μαρτίου, ο δείκτης καθυστερήσεων της Eurobank ανήλθε στο 5,9% από 4,9% στο πρώτο τρίµηνο, της Alpha Bank διαµορφώθηκαν στο 4,8% από 4,3% στο πρώτο τρίµηνο, ενώ ο δείκτης καθυστερήσεων της Πειραιώς ανήλθε στο 4,3% από 4,1%. Η αύξηση των καθυστερήσεων µπορεί να παραµένει ελεγχόµενη ωστόσο η εικόνα δεν προσφέρεται για πανηγυρισµούς κανενός είδους. Οι διοικήσεις των τραπεζών προχωρούν στην παροχή δανείων µε εξαιρετικά µεγάλη φειδώ προκειµένου να «καθαρίσουν» τους ισολογισµούς τους. Τα στοιχεία που ανακοίνωσε η Τράπεζα της Ελλάδος για τον Οκτώβριο δείχνουν ότι η πιστωτική επέκταση συρρικνώθηκε στο 4,4% από 7,4% τον Ιούνιο. Ταυτόχρονα, κανείς δεν ξέρει ποια θα είναι η κατάληξη της «τοξικής βόµβας» που υποβόσκει στην ελληνική οικονοµία και δεν είναι άλλη από τις µεταχρονολογηµένες επιταγές. Ήδη τα λεγόµενα «φέσια» στην αγορά έχουν ξεπεράσει τα 2 δισ. ευρώ, ενώ το χρήµα που κυκλοφορεί µε τη µορφή των µεταχρονολογηµένων επιταγών υπολογίζεται περί το 1 τρισ. ευρώ, αν και αυτός ο υπολογισµός είναι µάλλον αυθαίρετος. Κανείς δεν µπορεί να προβλέψει µε ακρίβεια τα πώς θα εξελιχθεί η στάση πληρωµών από εν δυσκολία ευρισκοµένους κατόχους µπλοκ επιταγών… Προς τι λοιπόν αυτή η σπουδή υπέρ των τραπεζικών µετοχών; Στα µέσα Νοµεβρίου, η Εθνική Τράπεζα είδε την µετοχή της από τα επίπεδα των 8 ευ-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• BANKING ••

Photo Άγγελος Στραυράκης

•• ΓΙΑΝΝΗΣ

ΜΟΥΡΓΕΛΑΣ - ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ ΑΕ ••

«Ακάλυπτη επιταγή»

ολλοί σήµερα υποστηρίζουν ότι ο µάντης Τειρεσίας αποδείχθηκε τυφλός. Η αύξηση των δυσµενών δεδοµένων που καταχωρούνται περιορίζει την πρόσβαση στο πιστωτικό σύστηµα και οδηγεί σε µεγαλύτερη συρρίκνωση της οικονοµίας.

Αυτό δεν είναι ακριβές. Οι τράπεζες λειτουργούν σε ένα ανταγωνισ τικό περιβάλλον όσον αφορά στις επιλογές τους, όµως, διέπονται από ένα αυστηρό σύστηµα εποπτείας, που σκοπό έχει τη διαφύλαξη της σταθερότητας του τραπεζικού συστήµατος χάριν της οικονοµίας. Σε περιόδους οικονοµικής κρίσης, το σύστηµα αυτό γίνεται αυστηρότερο, όπως ακριβώς συµβαίνει την περίοδο αυτή. Στο πλαίσιο αυτό, οι τράπεζες οδηγούνται σε αυστηροποίηση των κριτηρίων χορηγήσεων, ακριβώς για να περιορίσουν τις επισφάλειες, ο αριθµός των οποίων σε περιόδους συρρίκνωσης της οικονοµίας τείνει να αυξηθεί. Πρόκειται για µια διαδικασία που ενδεχοµένως ενοχλεί κάποιους, αλλά είναι ορθή. Όταν υπάρχει οικονοµική κρίση, όλες οι προσπάθειες πρέπει αναµφίβολα να στοχεύουν

στη σταθεροποίηση και στη συνέχεια στην ανάκαµψη. Όµως οι στόχοι αυτοί δεν θα επιτευχθούν εάν οι προσπάθειες δεν στηρίζονται σε υγιείς βάσεις.Η χρηµατοδότηση προβληµατικών επιχειρήσεων µπορεί µόνο να µεταθέσει το πρόβληµα, όχι να το λύσει, οπότε η κρίση επιµηκύνεται και βαθαίνει. Ο περιορισµός της πληροφόρησης είναι προφανές ότι, όχι µόνο δεν λύνει το πρόβληµα, αλλά αντίθετα το µεγαλώνει. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε καµία χώρα της Ευρώπης, όπου λειτουργούν 44 όµοιες µε την Τειρεσίας εταιρείες, τέθηκε θέµα περιορισµού των πληροφοριών που αυτές διαχειρίζονται και διαθέτουν στο τραπεζικό σύστηµα στο οποίο απευθύνονται. Παρά ταύτα, η εξέλιξη των ακάλυπτων επιταγών που καταχωρούνται στα αρχεία της Τειρεσίας δείχνει σηµαντική αύξηση.

Πράγµατι. Η αύξηση αυτή καταγράφεται ήδη από το 2008, ενώ το 2009 είναι πρωτόγνωρα µε-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ο πρόεδρος της Τειρεσίας ΑΕ είναι ο κατεξοχήν εκπρόσωπος της αγοράς που γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα µας για το φαινόµενο αύξησης των ακάλυπτων επιταγών που έλαβε σηµαντικές διαστάσεις µέσα στο 2009, απόρροια της έλλειψης ρευστότητας στο σκηνικό της ύφεσης. Ταυτόχρονα, µιλά για το νέο σύστηµα µε την ονοµασία «Βehavior Scoring» που θέτει άµεσα σε εφαρµογή η Τειρεσίας. Με το νέο σύστηµα οι τράπεζες θα συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση στην υπάρχουσα πρωτογενή πληροφόρηση όποτε το επιθυµούν, ενώ συγχρόνως θα έχουν τη δυνατότητα να επανελέγχουν την αποτελεσµατικότητα των παραµέτρων του παραπάνω συστήµατος και να διορθώνουν ή να τις προσαρµόζουν στις εκάστοτε συνθήκες.  ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΡΗΓΑ

•• BANKING ••

γάλη. Το 2007 καταχωρήθηκαν 89.000 ακάλυπτες επιταγές συνολικού ποσού 922 εκατ. ευρώ, που ήταν κατά περίπου 20% λιγότερες από το 2006. Το 2008 καταχωρήθηκαν 32,5% περισσότερες επιταγές (118.000) συνολικού ποσού 40% υψηλότερου από αυτό του 2007 (1,3 εκατ. ευρώ). Τους δέκα µήνες του 2009 ο αριθµός των ακάλυπτων επιταγών έφθασε τις 267 χιλιάδες, συνολικού ποσού 2,6 δεσ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 226% και 203% αντίστοιχα. Όµως εάν συγκρίνουµε τα µεγέθη από µήνα σε µήνα, θα διαπιστώσουµε ότι, ενώ µέχρι και τον Μάιο 2009 καταγράφοντο αυξήσεις που υπερέβαιναν το 30% σε µηνιαία βάση, από τον Ιούνιο καταγράφεται µια αυξανόµενη µείωση. Αυτό ίσως είναι ένδειξη σύνεσης στην έκδοση επιταγών µεσούσης της οικονοµικής κρίσης ή και ένδειξη ότι τα δυσµενή αποτελέσµατα της κρίσης σταδιακά περιορίζονται, κάτι που όλοι ευχόµαστε. Σε κάθε περίπτωση πάντως ο χρόνος των πέντε µηνών δεν είναι επαρκής για ασφαλή συµπεράσµατα.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Μεγάλο πρόβληµα της χώρας µας οι µεταχρονολογηµένες επιταγές.

Ναι, η Ελλάδα είναι η µόνη χώρα της Ευρώπης στην οποία κυκλοφορούν µεταχρονολογηµένες επιταγές. Η έκδοση µεταχρονολογηµένης επιταγής πράγµατι συνεπάγεται αυξηµένους κινδύνους για τον εκδότη, εφόσον η επιταγή µπορεί να εµφανισθεί προς πληρωµή οποτεδήποτε από την ηµεροµηνία κατά την οποία εκδόθηκε, µέχρι και οκτώ ηµέρες µετά από την ηµεροµηνία που είναι σηµειωµένη στο σώµα της. Συνεπώς ο εκδότης µεταχρονολογηµένης επιταγής αναλαµβάνει τον κίνδυνο αυτή να εµφανισθεί οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια του προαναφερθέντος διαστήµατος, αλλά και τον κίνδυνο, όταν φθάσει η ηµεροµηνία που είναι σηµειωµένη στο σώµα της, να έχουν µεταβληθεί οι συνθήκες ή και να µην έχουν επαληθευθεί οι προβλέψεις του και η επιταγή να µην εξοφληθεί και να σφραγισθεί. Επίσης, λόγω ακριβώς του µοναδικού τρόπου χρήσης των επιταγών στη χώρα µας, πολλοί έχουν διατυπώσει διάφορα αιτήµατα για «ευνοϊκή» µεταχείριση των ακάλυπτων επιταγών. Όµως τα αιτήµατα αυτά οδηγούν στη συγκάλυψη προβληµάτων και όχι στη λύση

τους. Αυτό προκύπτει αβίαστα και από τη στατιστική ανάλυση των δεδοµένων για τις επιταγές που διαχρονικά διαχειριζόµαστε. Είναι νοµίζω χαρακτηριστικά τα ακόλουθα στοιχεία: την 5ετία (1996-2000) το µέσο ποσό ανά επιταγή ήταν της τάξης των 5.000 ευρώ, την επόµενη 5ετία (20012005) ανήλθε στα 7.600 ευρώ και από το έτος 2006 και µετά η µέση επιταγή ανέρχεται στα 9.600 ευρώ. Επίσης σηµειώνεται ότι από το 2006 έως σήµερα το 50% των επιταγών που σφραγίζονται είναι κάτω των 6.800 ευρώ. Από τα παραπάνω στοιχεία καθίσταται νοµίζω σαφές ότι προτάσεις όπως η µη καταχώριση σφραγισµένων επιταγών ποσού µικρότερου των 3.000,00 ευρώ, δεν λύνουν το πρόβληµα. Το πρόβληµα απλά κουκουλώνεται, για να εµφανισθεί λίγο αργότερα πολύ µεγαλύτερο. Παρά ταύτα, ίσως κυρίως λόγω του προβλήµατος µε τις επιταγές, διατυπώθηκαν φέτος προτάσεις για τη µετατροπή της Τειρεσίας σε δηµόσια υπηρεσία ή ακόµη και την κατάργησή της.

Είναι αλήθεια ότι διατυπώθηκαν και απόψεις για τη µετατροπή της Τειρεσίας σε δηµόσια υπηρεσία, ακόµη και για την κατάργησή της. Η µετατροπή της Τειρεσίας σε δηµόσια υπηρεσία, προφανώς δεν προτείνεται για τον αποτελεσµατικότερο έλεγχο της λειτουργίας των αρχείων της, αλλά για τη σταδιακή απαξίωσή της, όπως σε πολλές περιπτώσεις έχει δυστυχώς συµβεί στη χώρα µας. Άλλωστε ο έλεγχος που ασκείται, τόσο προληπτικά, όσο και κατασταλτικά, είναι συστηµατικός. Η κατάργηση τώρα των αρχείων της Τειρεσίας σηµαίνει ότι θα πάψουν να υπάρχουν, σε διατραπεζικό τουλάχιστον επίπεδο, δεδοµένα για την αξιολόγηση της φερεγγυότητας και της πιστοληπτικής ικανότητας των πελατών των τραπεζών. Αυτό θα οδηγήσει στον περιορισµό των χρηµατοδοτήσεων στις προφανώς απολύτως ασφαλείς και στην αύξηση των επιτοκίων, λόγω του αστάθµητου πλέον πιστωτικού κινδύνου. Οι συνέπειες αυτές έχουν µετρηθεί από την Παγκόσµια Τράπεζα. Σύµφωνα λοιπόν µε αυτή, η πιθανότητα έγκρισης δανείου σε µικρή επιχείρηση όταν υπάρχει γραφείο δεδοµένων οικονοµικής συµπεριφοράς είναι της τάξης του 40% κατά µέσο όρο, ενώ όταν δεν υπάρχει πληροφόρηση περιορίζεται στο 28%.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΥΡΓΕΛΑΣ - ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ ΑΕ ••

Έχετε ανακοινώσει ότι έχει ξεκινήσει σύστηµα βαθµολόγησης δανειοληπτών. Γιατί έγινε αυτό και σε τι αποσκοπεί;

Έχοντας υπόψη, αφενός ότι σ τη διαδροµή του χρόνου η πληρότητα των αρχείων µας βελτιώθηκε σηµαντικά και αφετέρου ότι έχουν πλέον ιδιαίτερα εξελιχθεί τα µοντέλα αξιολόγησης του πιστωτικού κινδύνου που χρησιµοποιούνται διεθνώς, οι τράπεζες ζήτησαν από την εταιρία µας να διερευνήσουµε τη δυνατότητα αξιολόγησης των δεδοµένων των αρχείων µας, αντ’ αυτών και για λογαριασµό τους. Έτσι αναπτύχθηκε ένα σύστηµα βαθµολόγησης της συναλλακτικής συµπεριφοράς (behavior scoring), µε βάση τα δεδοµένα των αρχείων της Τειρεσίας, αλλά µε προδιαγραφές και παραµέτρους που έθεσαν οι τράπεζες. Από το σύστηµα αυτό παράγεται βαθµολόγηση σε δεδοµένη κλίµακα, η οποία θα εντάσσεται στο σύστηµα αξιολόγησης του πιστωτικού κινδύνου (credit scoring) της κάθε τράπεζας, και θα συναξιολογείται µε τα λοιπά δεδοµένα που η τράπεζα έχει και χρησιµοποιεί. Επειδή οι προδιαγραφές και παράµετροι του συστήµατος που αναπτύξαµε έχουν τεθεί από τις τράπεζες, κάθε µια από αυτές είναι σε θέση να εντάξει τη βαθµολόγηση που παράγεται ακριβώς στην εκάστοτε χορηγητική της πολιτική, πρακτικά πολλαπλασιάζοντας ή υποπολλαπλασιάζοντάς την µε τον ακριβή προς τούτο συντελεστή. Έτσι διαφυλάσσεται και συνεχίζει να ισχύει η αρχή ότι η Τειρεσίας είναι «εργαλείο» του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος, που δεν επεµβαίνει στον µεταξύ των τραπεζών ανταγωνισµό. Το Σύστηµα «Βehavior Scoring» δεν θα αντικαταστήσει την υπάρχουσα δραστηριότητα, ούτε την πρόσβαση των τραπεζών στα υπάρχοντα αρχεία της Τειρεσίας. Η πλήρης αξιοποίησή του από τις τράπεζες θα πραγµατοποιηθεί το 2010. Πιστεύω ότι πρόκειται για µια πολύ σηµαντική εξέλιξη για το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα, το οποίο βρίσκεται ακόµη πλησιέστερα στα πλέον σύγχρονα τραπεζικά συστήµατα των λοιπών κρατών – µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε τα οποία ευθέως ανταγωνίζεται. Συγχρόνως, µε το σύστηµα αυτό ολοκληρώνεται και ένα αποφασιστικό βήµα προς τη δικαιότερη κατανοµή των επιτοκιακών επιβαρύνσεων στους πολίτες.

Με το βλέµµα του Τειρεσία - Ο εκδότης ακάλυπτης επιταγής έχει 53% πιθανότητες να αθετήσει την επόµενη οικονοµική του υποχρέωση. - Ο εκδότης ακάλυπτης επιταγής, την οποία εξόφλησε µετά τη σφράγιση, έχει πάνω από 28% πιθανότητες να εκδώσει νέα ακάλυπτη επιταγή εντός των επόµενων 4 ετών. - Από το σύνολο των εκδοτών ακάλυπτων επιταγών µόνο το 24% έχει µόνο µία σφραγισµένη επιταγή, το 47% έχει από 2 έως 10 σφραγισµένες επιταγές και το υπόλοιπο 29% έχει πάνω από 10. Το 86% του συνόλου των εκδοτών ακάλυπτων επιταγών οφείλει, µόνο από την αιτία αυτή, ποσά άνω των 5.000 ευρώ.

Τα συστήµατα αξιολόγησης ίσως είναι περισσότερο οικεία στις επιχειρήσεις, όµως οι πολίτες – καταναλωτές δεν τα γνωρίζουν. Πως αντιδρούν ή αναµένεται να αντιδράσουν σε αυτή την εξέλιξη;

Όπως µε κάθε καινούργιο συµβαίνει, και στην περίπτωση αυτή απαιτείται εξοικείωση. Αυτή θα επιτευχθεί µέσω των δύο γραφείων εξυπηρέτησης κοινού που διαθέτουµε. Σε αυτά κάθε πολίτης θα µπορεί να πληροφορείται τόσο τη «βαθµολόγηση» που παράγεται από το σύστηµα, όσο και τις βασικές αιτίες για τη διαµόρφωσή της. Έτσι επιτυγχάνεται η απαραίτητη διαφάνεια, αλλά και παρέχεται η απαραίτητη πληροφόρηση που µπορεί να χρησιµεύσει για τη διόρθωση επιβαρυντικών στοιχείων και τη βελτίωση του «βαθµού».

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

••

Banking  Kεφαλαιακή επάρκεια

ΑΠΟ ΤΟ Α ΩΣ ΤΟ Ω

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Αύξηση των δεικτών κεφαλαιακής επάρκειας, αντικατάσταση των υβριδικών µε ποιοτικότερα κεφάλαια και ορθότερη αποτίµηση των κινδύνων είναι το «τρίπτυχο σωτηρίας» για τις ελληνικές, και όχι µόνο, τράπεζες σε ένα διεθνές περιβάλλον που ακόµα περιέχει αρκετούς κινδύνους και αβεβαιότητες.

αλύτερη είναι η εικόνα των ελληνικών τραπεζών. Τα βασικά ίδια κεφάλαια (Tier I) αποτελούν περίπου το 90% του συνόλου των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων το α΄ εξάµηνο του 2009, ενώ ο αντίστοιχος µέσος όρος για όλους τους οµίλους της ΕΕ είναι 71%, µειώθηκαν τα υβριδικά, ενώ η µόχλευσή τους είναι χαµηλότερη από των ευρωπαϊκών.

ριν από ένα χρόνο περίπου, εξέθετα κάποιους από τους προβληµατισµούς µου ως ερευνητής στη συγκεκριµένη έκδοση για το «µέλλει γενέσθαι» του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος. Εκείνη την περίοδο, υποστήριζα ότι η ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας, η βελτίωση της κεφαλαιακής διάρθρωσης και η συνετότερη διαχείριση κινδύνων των ελληνικών τραπεζικών οµίλων θα ισχυροποιήσουν τις αντιστάσεις των ελληνικών τραπεζών και κατά αυτόν τον τρόπο θα παραµείνει υγιές το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα από κινδύνους είτε προερχόµενους από την εσωτερική αγορά είτε από τα Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Όπως εξελίχθηκαν τα γεγονότα, αυτό το «τρίπτυχο σωτηρίας» ήταν και παραµένει µία τεκµηριωµένη επιστηµονική εισήγηση για την αντιµετώπιση της αβεβαιότητας που εξακολουθεί να υπάρχει έως και σήµερα στις χρηµατοπιστωτικές αγορές.

Από το 2006 τα σήµατα κινδύνου Σχετικά πρόσφατα είχα επιστρέψει στην Ελλάδα, αφού είχα εργαστεί τα προηγούµενα χρόνια σε δύο µεγάλα πανεπιστήµια του εξωτερικού (άµεσα συνδεδεµένα µε τις διεθνείς χρηµαταγορές), ειδικευόµενος στη χρηµατοοικονοµική και στη διαχείριση χρηµατοοικονοµικών κινδύνων. Το πρώτο βρίσκεται στην πρωτεύουσα της γηραιάς Αλβιώνας και στενά σχετιζόµενο µε το χρηµατοοικονοµικό κέντρο του Λονδίνου και το δεύτερο, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού,

Από τον Νικόλαο Γεωργικόπουλο, ερευνητή στα χρηµατοοικονοµικά στο Κέντρο Προγραµµατισµού και Οικονοµικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), επιστηµονικού συνεργάτη (επισκέπτης) του Πανεπιστηµίου της Νέας Υόρκης (New York University - Stern School of Business) και µέλος της Επιτροπής Χρηµατοπιστωτικών Αγορών του ΟΟΣΑ.

και συγκεκριµένα στο κέντρο απ’ όπου ξεκίνησε η µεγαλύτερη µεταπολεµική κρίση και άπλωσε τα δίχτυα της σε όλη σχεδόν την υφήλιο. Στα παραπάνω πανεπιστήµια είχα την τύχη να συνδιαλέγοµαι µε γνωστούς καθηγητές της οικονοµικής επιστήµης και να ακούσω από αρκετά νωρίς τους προβληµατισµούς κάποιου «παράλογου» αλλά και «απαισιόδοξου» καθηγητή του Πανεπιστηµίου της Νέας Υόρκης. Από το 2006 ο καθηγητής αυτός του Stern School of Business υποστήριζε ότι µία τεράστια «φούσκα» είχε δηµιουργηθεί στην αµερικανική αγορά, λόγω των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων υψηλού κινδύνου και ότι θα οδηγούνταν η αµερικανική οικονοµία σε ύφεση. Συνάµα, ισχυριζόταν ότι θα πληγούν οι οικονοµίες και άλλων χωρών εξαιτίας της ευρείας διάδοσης αυτών των δανείων µέσω των επενδυτικών τοποθετήσεων αλλά και των ανεξέλεγκτων τιτλοποιήσεων που βασίστηκαν πάνω σε αυτά. Δυστυχώς αποδείχθηκε αληθινός, µε τα πρώτα εµφανή ρήγµατα στα θεµέλια του αµερικανικού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος να εµφανιστούν στις αρχές του 2007. Πεπεισµένος, εκείνη την περίοδο, ότι το διεθνές χρηµατοπιστωτικό σύστηµα επρόκειτο να πληγεί άµεσα από την κρίση που ξεσπούσε στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, αποφάσισα να ασχοληθώ µε τη µελέτη της διαφύλαξης της σταθερότητας του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος. Για τον σκοπό αυτό είχα συναντήσει ένα από τα υψηλότερα στελέχη ενός ελληνικού τραπεζικού οµίλου και

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Banking  Kεφαλαιακή επάρκεια του εξέφρασα τους προβληµατισµούς µου για τη διάρθρωση, την κεφαλαιακή επάρκεια και τους κινδύνους που διέπουν το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα. Όντας ο ίδιος ειδήµων στον συγκεκριµένο χώρο, του ζήτησα τη γνώµη του για το πώς πρέπει να κατευθυνθεί σωστά µια τέτοια µελέτη. Οι συµβουλές του αποδείχτηκαν καταλυτικές για την πορεία της έρευνάς µου. Αυτήν την περίοδο παρακολουθώ προσεκτικά τις εξαγγελίες του µέσω των εκθέσεών του, αφού τυγχάνει ο ίδιος πλέον να κρατάει το τιµόνι του σηµαντικότερου οργανισµού για το µέλλον του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος. Από την πρώτη στιγµή επικεντρώθηκε στην ουσία του προβλήµατος, δηλαδή την ενίσχυση των αντιστάσεων των ελληνικών τραπεζικών οµίλων. Απαίτησε από τους τραπεζικούς οργανισµούς να αυξήσουν άµεσα τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, να αντικαταστήσουν τα χαµηλότερης διαβάθµισης εποπτικά τους κεφάλαια µε ποιοτικότερα κεφάλαια και να αποτιµήσουν ορθότερα τους κινδύνους που εµπεριέχονται στα χαρτοφυλάκιά τους µε έµφαση στον πιστωτικό κίνδυνο. Τέλος, τους ζήτησε να προβούν άµεσα σε «γενναίες» αυξήσεις των προβλέψεων χρήσεως για τις επισφαλείς απαιτήσεις τους. Με άλλα λόγια ακολούθησε το «τρίπτυχο της σωτηρίας».

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Με ισχυρότερη κεφαλαιακή βάση οι ελληνικές τράπεζες

Παρακάτω θα εκθέσω συνοπτικά τις εξελίξεις του τραπεζικού µας συστήµατος βασισµένος στα πιο πρόσφατα διαθέσιµα στοιχεία, παραθέτοντας συνάµα και τις προοπτικές του. Καταρχήν, η κεφαλαιακή επάρκεια των εισηγµένων τραπεζικών οµίλων βελτιώθηκε τόσο σε ό,τι αφορά τον γενικό Δείκτη Κεφαλαιακής Επάρκειας (Δ.Κ.Ε.) (α΄ εξάµηνο του 2009 ήταν 10,9% έναντι 9,4% το 2008), όσο και σε ό,τι αφορά τον Δ.Κ.Ε. µε βασικά ίδια κεφάλαια (Tier I) (α΄ εξάµηνο του 2009 ήταν 9,6% έναντι 7,8% το 2008). Η εξέλιξη αυτή οφείλεται, κυρίως, στην έκδοση προνοµιούχων µετοχών στα πλαίσια του κυβερνητικού προγράµµατος στήριξης της ελληνικής οικονοµίας και στην επιτυχή ολοκλήρωση των αυξήσεων του µετοχικού κεφαλαίου ορισµένων τραπεζικών οµίλων. Πρέπει να επισηµανθεί ότι ο αντίστοιχος γενικός Δ.Κ.Ε. για τις τράπεζες της ΕΕ ήταν 11,7% ενώ ο Δ.Κ.Ε. µε βασικά ίδια κεφάλαια (Tier I) ήταν 8,3% το 2008. Η κεφαλαιακή διάρθρωση των ελληνικών εισηγµένων

τραπεζικών οµίλων βελτιώθηκε το 2009 καθότι υπήρχε αύξηση των βασικών ιδίων κεφαλαίων (Tier I) κατά 23,5% το α΄ εξάµηνο του 2009 έναντι του 2008, παρά το γεγονός ότι υπήρχε µείωση κατά 19% των υβριδικών κεφαλαίων που αναγνωρίζονται ως Tier I. Η βελτίωση της ποιότητας των κεφαλαίων που επήλθε σε µια περίοδο οικονοµικής ύφεσης µε τη συνδροµή και του κυβερνητικού «πακέτου» στήριξης αποτελεί µια επιπλέον θωράκιση του συστήµατος, το οποίο παρουσιάζει καλύτερη εικόνα σε σχέση και µε τον ευρωπαϊκό µέσο όρο. Συγκεκριµένα, τα βασικά ίδια κεφάλαια (Tier I) αποτελούν περίπου το 90% του συνόλου των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων το α΄ εξάµηνο του 2009 ενώ ο αντίστοιχος µέσος όρος για όλους τους οµίλους της ΕΕ είναι 71% το 2008. Σε ό,τι αφορά τη µόχλευση των ελληνικών εισηγµένων τραπεζικών οµίλων, παρατηρήθηκε βελτίωση στο σύνολο του ενεργητικού ως προς τα λογιστικά ίδια κεφάλαια κατά το α΄ εξάµηνο του 2009 (α΄ εξάµηνο του 2009 ήταν 15,2% έναντι 17% το 2008) και παραµένει χαµηλότερος σε σχέση µε το µέσο όρο της ΕΕ για το 2008 (27,3%). Επίσης, κατά τη διάρκεια του α΄ εξαµήνου του 2009 παρατηρήθηκε βελτίωση στη ρευστότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος. Το γεγονός αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση της καταθετικής βάσης το α΄ εξάµηνο του 2009. Ως αποτέλεσµα της εξέλιξης αυτής, ο λόγος χορηγήσεων προς καταθέσεις µειώθηκε στο 112% το α’ εξάµηνο του 2009 έναντι 115% το 2008. Επιπλέον, εξαιτίας των δυσµενών εξελίξεων στην πραγµατική οικονοµία, την επιδείνωση του µακροοικονοµικού περιβάλλοντος και την υψηλή έκθεση στον πιστωτικό κίνδυνο, οι τραπεζικοί όµιλοι προέβησαν σε αύξηση των προβλέψεων χρήσης για τις επισφαλείς απαιτήσεις κατά 152% το α΄ εξάµηνο του 2009 σε σχέση µε την αντίστοιχη περίοδο του 2008. Παρά το γεγονός, όµως, ότι υπήρχε αξιοσηµείωτη αύξηση στις προβλέψεις, η µεγαλύτερη αύξηση των καθυστερήσεων είχε ως αποτέλεσµα τη µείωση του δείκτη κάλυψης των καθυστερούµενων απαιτήσεων από προβλέψεις. Συµπερασµατικά, το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα παραµένει ανθεκτικό και υγιές. Ωστόσο, η αύξηση του πιστωτικού κινδύνου, η ενδεχόµενη επιµήκυνση της ύφεσης τόσο στην Ελλάδα όσο και στις χώρες της Νοτιοανατολικής και Αναπτυσσόµενης Ευρώπης αλλά και το υψηλό χρέος του ελληνικού δηµοσίου µπορούν να επηρεάσουν τόσο τη δυνατότητα όσο και το κό-

Χρειάζεται προσοχή Τέλος, πρόσφατα επισκεπτόµενος το πανεπιστήµιο της Νέας Υόρκης άκουσα πάλι εκείνον τον «απαισιόδοξο» καθηγητή του παραπάνω πανεπιστηµίου να κρούει ξανά τον κώδωνα του κινδύνου για τη δηµιουργία µίας νέας φούσκας στις διεθνείς αγορές. Έχει αντιτα-

Ελλοχεύουν κίνδυνοι Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα παραµένει ανθεκτικό και υγιές. Ωστόσο, η αύξηση του πιστωτικού κινδύνου, η ενδεχόµενη επιµήκυνση της ύφεσης τόσο στην Ελλάδα όσο και στις χώρες της Νοτιοανατολικής και Αναπτυσσόµενης Ευρώπης αλλά και το υψηλό χρέος του ελληνικού δηµοσίου µπορούν να επηρεάσουν τόσο τη δυνατότητα όσο και το κόστος δανεισµού.

χθεί αυτή τη φορά στην επενδυτική πρακτική του carry trade. Οι εν λόγω επενδυτικές τοποθετήσεις, θεωρούνται ριψοκίνδυνες στρατηγικές επενδύσεων κατά τις οποίες επενδύονται τεράστια ποσά από κερδοσκοπικά κεφάλαια και όχι µόνο, τα οποία δανείζονται από χώρες σε νόµισµα µε χαµηλό επιτόκιο για να επενδύσουν σε νοµίσµατα µε υψηλότερες αποδόσεις. Ας διδαχθούµε από τα παθήµατα του πρόσφατου παρελθόντος.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

στος δανεισµού. Για τη διατήρηση της σταθερότητας του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος θα πρέπει να ληφθούν άµεσα µέτρα που ως στόχο θα έχουν την έξοδο της ελληνικής οικονοµίας από την ύφεση και την αναπροσαρµογή της στρατηγικής χρηµατοδότησης των πιστωτικών ιδρυµάτων. Οι ελληνικοί τραπεζικοί όµιλοι θα πρέπει να συνεχίζουν να ενισχύουν τους δείκτες κεφαλαιακής τους επάρκειας και συγκεκριµένα τον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας µε βασικά ίδια κεφάλαια (TIER I). Ταυτόχρονα, οφείλουν να βελτιώσουν περαιτέρω την κεφαλαιακή τους διάρθρωση µε υψηλής ποιότητας κεφάλαια. Ενδείκνυται, επίσης, η αναβάθµιση των συσ τηµάτων παρακολούθησης και διαχείρισης κινδύνων των ε λ ληνικών τραπεζικών οµίλων, ιδιαίτερα εκείνων που έχουν διεισδύσει σε ξένες αγορές, µε συνεχείς και προγραµµατισµένους ελέγχους από ειδικούς µε τεχνογνωσία και εµπειρία στον χώρο της διαχείρισης κινδύνων. Η υποχρεωτική υποβολή ασκήσεων προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων (Stress testing) από όλες τις εµπορικές τράπεζες είναι απαραίτητη, ένα ισχυρό εργαλείο ανάλυσης για την ανθεκτικότητα των τραπεζών στους κινδύνους που εµπεριέχονται στα χαρτοφυλάκιά τους. Οι ασκήσεις αυτές, εκτός από την εθνική τους διάσταση, θα πρέπει να διενεργούνται και σε ευρύτερο περιφερειακό επίπεδο. Για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να διενεργηθεί µια συντονισµένη άσκηση για τις περισσότερες χώρες της Νοτιοανατολικής και Αναπτυσσόµενης Ευρώπης µε κοινές παραδοχές τόσο στο µακροοικονοµικό περιβάλλον όσο και στις παραδοχές που αφορούν τον πιστωτικό κίνδυνο, τον κίνδυνο αγοράς, τον κίνδυνο χώρας και τον κίνδυνο ρευστότητας.

Banking  Στρατηγική

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ήρθε η στιγµή να εξετάσουµε από κοντά έναν νέο κύκλο – µετά την κρίση – διατηρήσιµης αναπτυξιακής προοπτικής που απαιτεί ένα διαφορετικό προσανατολισµό που θα διαδεχθεί το µοντέλο της κατανάλωσης που ακολουθήθηκε τα τελευταία χρόνια.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

χει περάσει πάνω από ένας χρόνος από τότε που ξέσπασε µε δριµύτητα µια πρωτοφανής σε εύρος, βάθος και ένταση, διεθνής χρηµατοπιστωτική και οικονοµική κρίση, συµπαρασύροντας στην ύφεση την παγκόσµια οικονοµία. Σήµερα, φαίνεται πως το παγκόσµιο χρηµατοπιστωτικό και οικονοµικό σύστηµα ξαναβρίσκει σταδιακά τις ισορροπίες του. Η ελληνική οικονοµία όµως βρίσκεται ακόµα σε συνθήκες ύφεσης και «υποφέρει» έντονα από τις συνέπειες της κρίσης που έχουν «χτυπήσει» το σύνολο της οικονοµικής και επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Αναµφίβολα, ο κυρίαρχος στόχος για την ελληνική κοινωνία συνολικά, είναι σήµερα η αντιµετώπιση του δηµοσιονοµικού προβλήµατος της χώρας από το οποίο απορρέουν σοβαρές παρενέργειες για όλα τα µέτωπα της οικονοµικής µας ζωής. Ταυτόχρονα όµως, θα πρέπει να δούµε, χωρίς καθυστέρηση τα µεγάλα αναπτυξιακά ζητήµατα και τις προκλήσεις που θα αντιµετωπίσουµε εξερχόµενοι από την κρίση καθώς η χώρα θα πρέπει ταχύτατα να χτίσει έναν νέο προσανατολισµό που να δίνει ασφαλή και διατηρήσιµη προοπτική για την οικονοµική ανάπτυξη, την απασχόληση και την ευηµερία µέσα σε ένα περιβάλλον µε εντεινόµενο τον διεθνή ανταγωνισµό.

Στόχος η διατηρήσιµη ανάπτυξη Ένας νέος κύκλος –µετά την κρίση– διατηρήσιµης αναπτυξιακής προοπτικής απαιτεί ένα διαφορετικό προσανατολισµό που θα διαδεχθεί το µοντέλο της κατανάλωσης που ακολουθήθηκε τα τελευταία χρόνια. Στην Eurobank EFG πιστεύουµε σε ένα αναπτυξιακό πρότυπο που θα στηρίζει την εξωστρέφεια της οι-

κονοµίας και τον εξαγωγικό της προσανατολισµό, τη µακροχρόνια αποταµίευση, την ποιοτική αναβάθµιση της εγχώριας παραγωγής, την ανταγωνιστικότητα και την επιχειρηµατικότητα. Πρέπει να γίνουµε ικανοί να παράγουµε προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέ-

ρέπει να γίνουµε ικανοί να παράγουµε προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέµενης αξίας και ποιότητας και να τα εξάγουµε µε ανταγωνιστικούς όρους, εισφέροντας στη χώρα διεθνή αξιοπιστία, σταθερή ανάπτυξη, απασχόληση και ευηµερία.

µενης αξίας και ποιότητας και να τα εξάγουµε µε ανταγωνιστικούς όρους, εισφέροντας στη χώρα διεθνή αξιοπιστία, σταθερή ανάπτυξη, απασχόληση και ευηµερία. Πρέπει να στηρίξουµε τις σύγχρονες εξαγωγικές επιχειρήσεις ή τις επιχειρήσεις που υποκαθιστούν εισαγωγές, ιδιαίτερα στους τοµείς που διαθέτουν ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήµατα. Να υποστηρίξουµε εξωστρεφείς τοµείς, όπως ενδεικτικά ο ποιοτικός τουρισµός, η αγροτική παραγωγή και η επεξεργασία αγροτικών προϊόντων, η ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Είναι προφανές ότι, η ενίσχυση των έργων υποδοµής και η ανάπτυξη σύγχρονων δικτύων που βοηθούν την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας, είναι απόλυτα απαραίτητες. Ένα τέτοιο µοντέλο θα πρέπει πλέον να είναι, ανοικτά και χωρίς «ενοχές», προσανατολισµένο στην τόνωση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και επιχειρηµατικότητας. Η επιχειρηµατικότητα κινεί την Αγορά. Οι επιχειρηµατίες βλέπουν τις ευκαιρίες, αντιλαµβάνονται τα πλεονεκτήµατα που µπορεί να έχει µία ελληνική επιχείρηση, τι είδους οργάνωση χρειάζεται πλέον κάποιος για να είναι ανταγωνιστικός, είτε σε τοπικό είτε σε διεθνές επίπεδο, ποιες νέες τεχνολογίες πρέπει να χρησιµοποιήσουν, τι εκπαίδευση και ποιες µεθόδους κινήτρων χρειάζεται το προσωπικό τους. Σε αυτό το νέο πρότυπο ανάπτυξης ο ρόλος του τραπεζικού συστήµατος θα πρέπει να είναι καθοριστικός. Εµείς στη Eurobank EFG, το τελευταίο διάστηµα, έχουµε αναλάβει µε αίσθηµα ευθύνης αρκετές πρωτοβουλίες για να συµµετάσχουµε στην κοινή προσπάθεια εξόδου από την κρίση. Να συµµετάσχουµε στην προσπάθεια στήριξης των πελατών µας, επιχειρήσεων και νοικοκυριών, για να ξεπεράσουν όσο πιο ανώδυνα γίνεται τις συνέπειές της. Σε αυτό τον στόχο είµαστε δεσµευµένοι όλα αυτά τα χρόνια και, ανάλογα µε τη συγκυρία, προσαρµόζουµε µε ευελιξία και κατανόηση τη στρατηγική µας. Το αποδεικνύει αυτό το γεγονός ότι τα τελευταία πέντε χρόνια

Από τον Γιώργο Μαρίνο, γενικό διευθυντή corporate banking group της EFG Eurobank

έχουµε διπλασιάσει τις χορηγήσεις µας στην ελληνική επιχείρηση, µε άνοδο πάνω από 110%. Γνωρίζουµε πως λόγω της συγκυρίας, κάποιες επιχειρήσεις αντιµετωπίζουν ουσιώδη προβλήµατα και µερικές ίσως αξεπέραστα. Μια από τις βασικότερες παρενέργειες της κρίσης είναι η στενότητα στην αγορά χρήµατος. Καθοριστικός παράγοντας σήµερα είναι το υψηλό κόστος δανεισµού της χώρας και άρα και των τραπεζών, δεδοµένων των δηµοσιονοµικών προβληµάτων που έχουν οδηγήσει σε αύξηση του ασφαλίστρου κινδύνου που ζητούν οι αγορές για τη χρηµατοδότηση του ελληνικού χρέους και στην υποβάθµιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας. Το αυξηµένο αυτό κόστος µετακυλίεται εν µέρει στους δανειολήπτες. Η τράπεζά µας, συνεκτιµώντας τα ανωτέρω, προχώρησε σε µία συνετή ανατιµολόγηση των περιθωρίων χρηµατοδοτήσεων, έτσι ώστε να µην καθίσταται προβληµατική η δραστηριότητά της αλλά και οι πελάτες της να απολαµβάνουν ένα συνολικό κόστος δανεισµού χαµηλότερο από το πρόσφατο παρελθόν. Είναι σαφές ότι δεν θέλουµε να δούµε νέες γενιές προβληµατικών επιχειρήσεων. Με δική µας πρωτοβουλία και σε συνεννόηση µε τους πελάτες µας, προχωρούµε σε ρυθµίσεις δανείων. Αυτό µπορεί να σηµαίνει επιµήκυνση του χρόνου αποπληρωµής, κάποια περίοδο χάριτος, ή µείωση του επιτοκίου, ακόµα και µείωση του υπολοίπου προς αποπληρωµή, σε έκτακτες όµως περιπτώσεις. Αυτή η διεργασία γίνεται µε απόλυτα στοχευµένο τρόπο, όταν διαπιστώνεται αδυναµία αποπληρωµής. Οι ελληνικές τράπεζες, όπως αποδείχθηκε, είναι υγιείς και κεφαλαιακά ισχυρές και απολύτως σε θέση να στηρίξουν τις ανάγκες της οικονοµίας, της επιχείρησης, του νοικοκυριού και έτσι να στηρίξουν την προσπάθεια ανόρθωσης που θα πρέπει να είναι αποτελεσµατική και διατηρήσιµη. Είµαστε όλοι αντιµέτωποι µε τις ευθύνες µας και πιστεύω πως οι ελληνικές τράπεζες το αποδεικνύουν έµπρακτα.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• FACTORING ••

Photo Άγγελος Σταυράκης

•• ΠΑΝΟΣ

ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ - MARFIN FACTORS & FORFAITERS ••

Καιρός να σοβαρευτούµε! Ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος & διευθύνων σύµβουλος της Marfin Factors & Forfaiters, είναι ένας άνθρωπος µε πάθος για τη δουλειά του και µε εµπειρία 32 ετών. Το 2003 οργάνωσε και λειτούργησε την πρώτη µονάδα forfaiting στην Ελλάδα και το 2007 ανέλαβε την ανάπτυξη της Marfin Factors & Forfaiters που σε 2 χρόνια ανέβηκε στην 19η θέση της παγκόσµιας κατάταξης στο Διεθνές Factoring. Για όλα τα παραπάνω αλλά και για τη σηµαντική διεθνή του εµπειρία, οι απόψεις του είναι ιδιαιτέρως έγκυρες. Όταν, λοιπόν, ζητά θεσµικές παρεµβάσεις προκειµένου να περιοριστούν οι µεταχρονολογηµένες επιταγές που στρεβλώνουν την αγορά ή να εξορθολογιστούν οι εποπτικές διαδικασίες, είναι σαφές ότι ήρθε η ώρα για αλλαγές.  ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ

ύριε Παπαθεοδώρου, ποια είναι σήµερα η κατάσταση του factoring στην Ελλάδα; Υπάρχει αυξηµένη ζήτηση υπηρεσιών factoring µετά από ένα ήδη µεγάλο χρονικό διάστηµα οικονοµικής κρίσης;

Κατ’ αρχάς να σηµειώσω ότι σε σύγκριση µε άλλους χρηµατοοικονοµικούς κλάδους, οι εταιρείες factoring φαίνεται πως υπέστησαν τις λιγότερες επισφάλειες το 2009. Από την φύση του το factoring λόγω της αγοράς των τιµολογηµένων πωλήσεων µίας εταιρείας προς τους πελάτες της αντιµετωπίζει σαφώς χαµηλότερο κίνδυνο από τα άλλα χρηµατοοικονοµικά προϊόντα, καθώς συµµετέχει ενεργά στην διαχείριση και είσπραξη των σχετικών προϊοντικών και χρηµατικών ροών που συνεπάγονται οι εµπορικές συναλλαγές. Επιπλέον, λειτουργεί ευεργετικά στην αγορά καθώς προµηθευτές που δεν συναντούν τραπεζικά κριτήρια χρηµατοδότησης, εφόσον διαχειρίζονται ένα καλό προϊόν µε σηµαντική ζήτηση αποκτούν ρευστότητα µέσω του factoring. Παρά τις δυσκολίες της χρονιάς που διανύουµε, η εταιρεία µας,

Marfin Factors & Forfaiters, διευρύνει το πελατολόγιό της, εµφανίζει ρυθµούς ανάπτυξης περί του 24%, και είναι ήδη leader στην ελληνική αγορά στο προϊόν του Εισαγωγικού Factoring. Να σηµειωθεί ότι, µε στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Factoring (FCI), η εταιρεία µας κατετάγη, για τις επιδόσεις της στο Διεθνές Factoring το 2008, ως 19η καλύτερη στον κόσµο και 13η στην Ευρώπη. Το νέο οικονοµικό σκηνικό που έφερε η διεθνής κρίση σας έκανε να µεταβάλλετε τον τρόπο λειτουργίας της Marfin Factors;

Όχι. Αντίθετα, η περίοδος αυτή έδειξε ότι πρέπει να ακολουθούνται πιστά τα κριτήρια του προϊόντος factoring. Οι σχέσεις που έχουµε δοµήσει τηρούν πιστά τα κριτήρια προϊόντος και τις προϋποθέσεις εφαρµογής του, µε αποτέλεσµα την οµαλή, χωρίς προβλήµατα διαχείρισή τους. Επιβεβαιώνουµε έτσι και πρακτικά πως τα διαφορετικά κριτήρια του factoring και σκοπιµότητα έχουν και πρέπει να τηρούνται αυστηρά. Άλλωστε, ακόµα και εκείνοι που κάνουν χρή-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• FACTORING •• ση των παραδοσιακών εργαλείων αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας των εταιρειών, καταλαβαίνουν πλέον ότι πρέπει να εφαρµόζουν πιο διαφοροποιηµένα κριτήρια, να εξετάζουν τα προϊόντα, να παρακολουθούν τη ζήτηση και τον κύκλο ζωής τους καθώς και την ιστορικότητα της συµπεριφοράς των εµπορικών συµφωνιών µεταξύ προµηθευτών και αγοραστών. Όλα αυτά δηλαδή, που παγίως κάνουµε εµείς στον κλάδο του factoring.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Δεν υπάρχει όµως πρόβληµα στην αγορά; Οι κανόνες, εν µέσω κρίσης δεν πρέπει να γίνουν πιο αυστηροί;

Το βασικό πρόβληµα στρέβλωσης της ελληνικής αγοράς µε ό,τι αυτό συνεπάγεται είναι η κακή χρήση του εργαλείου των µεταχρονολογηµένων επιταγών και αυτό είναι κάτι που φάνηκε περισσότερο µέσα στην κρίση. Σκεφτείτε ότι ακόµη και οι τράπεζες στράφηκαν στον έλεγχο τιµολογίων πώλησης, ως εγγράφων που αποδεικνύουν τις εµπορικές συναλλαγές προκειµένου να χορηγούν δάνεια µε αξιογραφική κάλυψη. Η στάση αυτή ώθησε βέβαια αριθµό επιχειρήσεων να προσεγγίσει το factoring προκειµένου να ενισχυθεί απρόσκοπτα η ρευστότητά τους µέσω των πωλήσεών τους. Προσωπικά πιστεύω ότι δεν έχουµε ανάγκη πιο αυστηρών κανόνων για την αντιµετώπιση των προβληµάτων που ανέδειξε αλλά και ανέδειξαν την κρίση. Κανονισµοί έτσι και αλλιώς υπήρχαν και µάλιστα σηµαντικά αυστηροί. Αυτό που χρειάζεται είναι σωστοί, µετρηµένοι και λειτουργικά αποτελεσµατικοί, κατά περίπτωση, κανόνες. Ειδικά σε χώρες που βασιλεύουν ακόµα οι µεταχρονολογηµένες επιταγές όπως στην Ελλάδα, Τουρκία και Ισραήλ, οι κανόνες συναλλαγών χρειάζεται να αλλάξουν και η χρήση του factoring αποτελεί ένα από τους πιο αξιόπιστους και ασφαλέστερους µοχλούς αλλαγής. Γιατί οι καλές εταιρείες factoring αγοράζουν τις απαιτήσεις των προµηθευτών από τους πελάτες τους και µε τον µηχανισµό που διαθέτουν τις ελέγχουν, επιβεβαιώνουν την ύπαρξη των συναλλαγών και τότε προχωρούν στη χρηµατοδότηση των πραγµατικά τιµολογηµένων αξιών. Πρόκειται, λοιπόν, για µια ώριµη αγορά ή υπάρχουν ακόµα περιθώρια βελτίωσης στην αγορά του factoring;

Αν σκεφθούµε πως Factoring εφαρµόζεται

όπου υπάρχουν επιχειρηµατικές συναλλαγές, και ότι ως γνωστόν ο τζίρος των επιχειρηµατικών συναλλαγών (Β2Β) στο κανάλι της αγοράς (Supply Chain) είναι πολλαπλάσιας αξίας από τον τζίρο λιανικών πωλήσεων, καθώς και ότι παρά την συνεχή επί 42 χρόνια ετήσια αύξηση των εργασιών Factoring παγκοσµίως, ο κλάδος µετράει στις αναπτυγµένες του αγορές περί το 10% του ΑΕΠ, νοµίζω ότι η απάντηση είναι προφανής. Χαρακτηριστικό των τάσεων που επικρατούν σήµερα στην ανερχόµενη αγορά του factoring είναι και η πρόσφατη περίπτωση της αµερικανικής αλυσίδας Wal-Mart, που µε τους χρηµατοοικονοµικούς της συνεργάτες προχώρησε σε αντίστροφο (reverse) factoring, παρέχοντας άµεση ρευστότητα στους προµηθευτές της. Χρησιµοποιώντας την αξιοπιστία της, διευκόλυνε την άµεση χρηµατοδότηση και ενίσχυση του cash flow µικροµεσαίου µεγέθους προµηθευτών,. Πιστεύω πως δεν είναι µικρής σηµασίας η προσοχή και η συνεχής προτροπή που επιδεικνύει η Παγκόσµια Τράπεζα, που µέσω ανώτερων στελεχών της (π.χ. κα Leora Klapper) προωθεί µε επιτυχία λύσεις Factoring για τη χρηµατοδότηση των µικροµεσαίων εταιριών σε αναδυόµενες αγορές. Ποιό θεωρείτε ότι είναι το συγκριτικό πλεονέκτηµα της Marfin Factors στην αγορά αυτών των χρηµατοοικονοµικών εργασιών;

Αναµφισβήτητα, είναι η ποιότητα και καταλληλότητα των στελεχών µας. Η Μarfin Factors & Forfaiters συστάθηκε τον Μάιο του 2007 και αποτελεί τη νοµική συνέχεια της προϋπάρχουσας εταιρίας Λαϊκή Factoring που ανήκε στην Popular Bank της Κύπρου, µετά τη συγχώνευση της µε το Μarfin Financial Group. Αρκετοί από εµάς είµαστε µαζί εδώ και δέκα χρόνια. Είµαστε µια πολύ δεµένη οµάδα. Όλοι µας εµπνεόµαστε από τους ίδιους στόχους: να επεκτείνουµε τις δραστηριότητες µας στην Νοτιοανατολική Ευρώπη και να αναγνωριστούµε ως η πιο αξιόπιστη και δυναµική χρηµατοοικονοµική εταιρία. Πώς βλέπετε τις εξελίξεις σχετικά µε την κρίση και τι σχετικές στρατηγικές αναπτύσσετε;

Περιµένουµε ότι το 2010 θα είναι µια δύσκολη χρονιά. Όµως, λόγω της δυστοκίας στην αγορά των κεφαλαίων κίνησης και της σηµαντικής ανά-

•• ΠΑΝΟΣ

ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ - MARFIN FACTORS & FORFAITERS ••

Πιστεύω ότι δεν έχουµε ανάγκη πιο αυστηρών κανόνων για την αντιµετώπιση των προβληµάτων που ανέδειξε αλλά και ανέδειξαν την κρίση. Κανονισµοί έτσι και αλλιώς υπήρχαν και µάλιστα σηµαντικά αυστηροί. Αυτό που χρειάζεται είναι σωστοί, µετρηµένοι και λειτουργικά αποτελεσµατικοί, κατά περίπτωση, κανόνες.

γκης για άντληση ρευστότητας από τις επιχειρήσεις, πιστεύω ότι ο κλάδος του factoring θα αναπτυχθεί περαιτέρω, µία αύξηση που θα µετρήσει µε διψήφιο ποσοστό κατά τη νέα χρονιά. Η Marfin Factors & Forfaiters θα συγκεντρωθεί στην περαιτέρω ανάπτυξη του εγχωρίου πελατολογίου της αλλά και των βαλκανικών αγορών. Εφόσον συνεχίσει να µειώνεται η ζήτηση σε αριθµό προϊόντων θα πρέπει και εµείς να είµαστε συγκρατηµένοι στις προβλέψεις µας. Οι επιχειρήσεις προσπαθούν να ανταπεξέλθουν. Χρειαζόµαστε υγιείς και αποτελεσµατικούς θεσµούς, σοβαρές παρεµβάσεις και αποφάσεις ώστε να διαχειριστούµε δηµιουργικά τις συνέπειες της κρίσης και να αναγνωρίσουµε και επενδύσουµε στις νέες επιχειρηµατικές ευκαιρίες που δηµιουργούνται. Ειδικά για την ελληνική αγορά ποιες θεωρείτε ότι πρέπει να είναι οι θεσµικές παρεµβάσεις ώστε να λειτουργήσει η αγορά factoring µε πιο αποτελεσµατικό τρόπο;

Στη διεθνή πραγµατικότητα υπάρχουν δύο τρόποι θεσµικής αναγνώρισης και εποπτικής αντιµετώπισης του factoring. Η µία προσέγγιση θεωρεί το factoring ως πιστωτικό προϊόν και το τοποθετεί υπό την εποπτεία της Κεντρικής Τράπεζας. Η

άλλη προσέγγιση το θεωρεί χρηµατοοικονοµικό προϊόν, εποπτευόµενο από ειδικούς ανεξάρτητους εποπτικούς χρηµατοοικονοµικούς οργανισµούς. Επίσης, οι περισσότερες χώρες στην Ευρώπη, δεν εντάσσουν το factoring κάτω από το πλαίσιο εποπτείας της Basel II, καθόσον το συγκεκριµένο πλαίσιο αφορά σε χρηµατοπιστωτικά και όχι µόνο χρηµατοδοτικά ιδρύµατα και αποσκοπεί, µεταξύ άλλων, στην προστασία των ιδιωτών καταθετών. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην αγορά ανέδειξαν µε τον πιο καταφανή τρόπο, ότι το πλαίσιο αυτό φαίνεται να «τιµωρεί» τις εµπορικές δραστηριότητες και χρηµατοδοτήσεις, αφού επιβάλλει στις εταιρείες factoring, όρους και ελέγχους τραπεζικών χρηµατοδοτήσεων. Ήδη ακούγονται όλο και περισσότερες φωνές κατά της Basel II ακόµη και από ανεπτυγµένες αγορές όπως της Αγγλίας, ενώ στη Γερµανία το factoring παραµένει εκτός αυτών των ρυθµίσεων. Στην Ελλάδα, προς το παρόν, η έµφαση πρέπει να δοθεί στην ολοκλήρωση ενός ξεκάθαρου και αποτελεσµατικού φορολογικού πλαισίου και στη σαφή οριοθέτηση του προϊόντος, µε αντίστοιχη προσαρµογή του εποπτικού µηχανισµού.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Banking  Factoring

Η ΕΠΕΛΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ

Η ύφεση ανέδειξε τον ρόλο-κλειδί του factoring στη χρηµατοπιστωτική λειτουργία της αγοράς καθώς αποτελεί το κατεξοχήν προϊόν/υπηρεσία που στηρίζει το κεφάλαιο κίνησης των επιχειρήσεων παρέχοντας ρευστότητα έναντι των επί πιστώσει πωλήσεων.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

εποµένη της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης βρήκε το πληγωµένο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα να µετράει µε µεγάλη επιφύλαξη τις απώλειες. Με επιφύλαξη, γιατί παρά τη δραστική και συντονισµένη προσπάθεια των κυβερνήσεων, η ανασφάλεια για τη σταθεροποίηση και οι πιθανότητες αναζωπύρωσης της κρίσης παραµένουν. Παρά το γεγονός ότι τα πρώτα συµπεράσµατα που θα οδηγήσουν σε αναδιάρθρωση της τραπεζικής λογικής είναι εµφανή, το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα δείχνει να ψάχνει ακόµα να βρει τον βηµατισµό του. Μέσα από αυτή την προσπάθεια αναπροσδιορισµού των τραπεζικών κριτηρίων αναδείχθηκε µιά νοοτροπία στοχευµένης και εξορθολογισµένης µεθόδου χρηµατοδότησης νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Το factoring, το οποίο υπηρετεί από τη φύση του το µοντέλο στοχευµένης χρηµατοδότησης, αφού είναι το κατεξοχήν προϊόν/υπηρεσία που στηρίζει το κεφάλαιο κίνησης των επιχειρήσεων παρέχοντας ρευστότητα έναντι των επί πιστώσει πωλήσεων, γίνεται σήµερα επίκαιρο όσο ποτέ. Σε µιά εποχή που η παροχή εµπορικής πίστωσης είναι αναπόφευκτη λόγω της έλλειψης ρευστότητας της αγοράς, το factoring στηρίζει τις υγιείς πωλήσεις και ενισχύει µε τον τρόπο του την επιχειρηµατικότητα. Δεδοµένου ότι στη χώρα µας οι υπηρεσίες factoring παρέχονται κατ’ αποκλειστικότητα από εταιρείες ή µονάδες που ανήκουν σε τράπεζες, η στροφή προς αυτό εκφράζει και την επιθυµία των τραπεζών να στραφούν σε πιο εξασφαλισµένες χρηµατοδοτήσεις βραχυπρόθεσµου ορίζοντα. Η εποχή των «ανοικτών» χρηµατοδοτήσεων που προσφέρονταν στον βωµό της αύξησης µεγεθών µε στόχο την

ο factoring µπορεί να γίνει χρηµατοοικονοµικός αρωγός στην προσπάθεια υποκατάστασης των µεταχρονολογηµένων επιταγών µε τον πλέον υγιή τρόπο χρηµατοδότησης των εµπορικών πιστώσεων, περιορίζοντας δραστικά τη χρήση των επιταγών «διευκόλυνσης».

ικανοποίηση των χρηµατιστηριακών αναλυτών, έχει παρέλθει δίνοντας τη θέση της στην παροχή της πολύτιµης πλέον ρευστότητας µε επιλεκτικό τρόπο και µε σκοπό τη συγκράτηση των επισφαλειών. Και εδώ εµφανίζεται το factoring ως το προϊόν µε ικανοποιητική θεσµική θωράκιση και µιά προϊστορία συσσώρευσης τεχνογνωσίας τόσο λόγω της δηµιουργίας ικανού πλέον αριθµού στελεχών, όσο και επικουρούµενου από τη γνώση των µητρικών τραπεζών, αλλά και της συναναστροφής του µε χώρες µε µακρά και έντονη δραστηριοποίηση στον χώρο.

Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουµε τον τροχό Ένα από τα τυπικά παραδείγµατα της συνεχούς αναβάθµισης του ελληνικού factoring είναι η εντατικοποίηση της παροχής υπηρεσιών αντίστροφου (Reverse) factoring. Πρόκειται για την παροχή ρευστότητας στους δεκάδες µικροµεσαίους προµηθευτές µεγάλων επιχειρηµατικών συγκροτηµάτων έναντι της εκχώρησης των απαιτήσεων που έχουν οι πρώτοι από τους δεύτερους. Εταιρείες που είχαν πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισµό µόνο παρέχοντας εµπράγµατες εξασφαλίσεις (προσηµειώσεις κ.λπ.), µέσω του Reverse Factoring αντλούν πλέον ρευστότητα χρησιµοποιώντας αποκλειστικά τα εισπρακτέα από τις πωλήσεις τους. Η επιτυχία του Reverse Factoring είναι ιδιαίτερα εµφανής σε χώρες της Λατινικής Αµερικής µε παρουσία εργοστασίων µεγάλων πολυεθνικών οµίλων που προµηθεύονται από τοπικές κοινωνίες. Το factoring έχει κερδίσει τα τελευταία έτη τον τίτλο του χρηµατοοικονοµικού εργαλείου µε σαφή την πρόθεση ενίσχυσης της εξωστρέφειας των ε λ ληνικών επιχειρήσεων που εξάγουν προϊόντα υψηλής αναγνωρισιµότητας. Δεν είναι

Από τον Γιώργο Καραγιαννόπουλο, γενικό διευθυντή της Eurobank EFG Factors

τυχαίο ότι οι ελληνικές εταιρείες factoring βρίσκονται σε ιδιαίτερα υψηλές θέσεις στον κόσµο στον τοµέα του διεθνούς factoring. Μάλιστα να σηµειώσω ότι η Eurobank Factors βραβεύτηκε φέτος ως η καλύτερη εταιρεία παγκοσµίως. Η αναγνώριση του ελληνικού εξαγωγικού factoring σε διεθνές επίπεδο είναι ενδεικτική της υψηλής ποιότητας στην παροχή της εν λόγω υπηρεσίας, γεγονός που αποκτά ιδιαίτερη σηµασία για µιά χώρα µε µάλλον ισχνή εξαγωγική δραστηριότητα όπως είναι η Ελλάδα. Και βέβαια δεν θα έπρεπε να υποτιµήσουµε τον ρόλο που θα µπορούσε να αναλάβει ως χρηµατοικονοµικός αρωγός στην προσπάθεια υποκατάστασης των µεταχρονολογηµένων επιταγών µε τον πλέον υγιή τρόπο χρηµατοδότησης των εµπορικών πιστώσεων, περιορίζοντας δραστικά τη χρήση των επιταγών «διευκόλυνσης». Αντίστοιχη προσπάθεια είχε γίνει προ ετών στην Ιταλία προκαλώντας έκρηξη δραστηριότητας factoring και εκτοξεύοντας την Ιταλία στις πρώτες θέσεις της παγκόσµιας αγοράς. Στη δε Τουρκία, το factoring αποτέλεσε και αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στήριξης της έντονης εξαγωγικής δράσης της χώρας. Αν και τραυµατισµένος από την δραστική µείωση της δραστηριότητας των µεγάλων εταιρειών Ασφάλειας Πιστώσεων, που αποτελούσαν και αποτελούν βασικούς συνεργάτες σε παγκόσµιο επίπεδο, ο κλάδος προσπαθεί να στηριχτεί στις δικές του ικανότητες αξιολόγησης και ανάληψης κινδύνων, χωρίς βέβαια να καταφεύγει σε υπερβολές και παλληκαρισµούς και µε πλήρη συνείδηση των ρίσκων που ελοχεύουν µέσα στην τρέχουσα περίοδο οικονοµικής δυσπραγίας. Δεν πρέπει άλλωστε να υποτιµηθεί το γεγονός ότι η πρόσβαση του factoring στο συναλλακτικό κύκλωµα των επιχειρήσεων το καθιστά άµεσο λήπτη των µηνυµάτων πιστοληπτικής αδυναµίας.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Banking  Χορηγήσεις νοικοκυριών

AΠΟΤΟΜΟ ΦΡΕΝΑΡΙΣΜΑ Ραγδαία επιβράδυνση καταγράφει ο ρυθµός ανόδου των δανείων των νοικοκυριών. Η ζήτηση περιορίζεται, η ανεργία αυξάνεται, το κλίµα αβεβαιότητας εντείνεται, οι τραπεζίτες θέτουν αυστηρότερους όρους χορήγησης δανείων. Αυτά συνθέτουν τις βασικές παραµέτρους ενός δύσκολου σκηνικού που αναµένεται να κινηθεί στο ίδιο φόντο και το 2010.  ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ύφεση στην οποία έχει εισέλθει η ελληνική οικονοµία από τις αρχές του 2009 περιορίζει δραστικά τη ζήτηση δανείων. Η αυξανόµενη ανεργία δηµιουργεί αβεβαιότητα για τις δυνατότητες αποπληρωµής των δανείων ενώ η απαισιοδοξία των νοικοκυριών για τη γενικότερη οικονοµική κατάσταση αλλά και τη δική τους ειδικότερα, όπως αυτή αντανακλάται στην επιδείνωση του δείκτη εµπιστοσύνης των καταναλωτών, σε συνδυασµό µε την πίεση στα εισοδήµατα που ασκεί η ύφεση, αποθαρρύνει τις δαπάνες- καταναλωτικές και για αγορά κατοικιών- και τη χρηµατοδότησή τους µε δανεισµό. Η πίεση αυτή γίνεται αισθητή στις λιανικές πωλήσεις που υποχωρούν τροφοδοτώντας ένα καθοδικό σπιράλ κατανάλωσης, παραγωγής, απασχόλησης. Ταυτόχρονα, οι τραπεζίτες, υπό το βάρος της αύξησης του ποσοστού µη εξυπηρετούµενων δανείων, θέτουν αυστηρότερους όρους στη χορήγηση δανείων, αξιολογώντας µε µεγαλύτερη επιφύλαξη την πιστοληπτική ικανότητα των πελατών τους. Έτσι, ο δανεισµός των νοικοκυριών υποχωρεί κάθετα βάζοντας φρένο στην αλµατώδη αύξησή του των προηγούµενων ετών. Από 33% του αεπ το 2005, αυξήθηκε σε 46% το 2007, σε 49% το 2008 µε οριακή αύξηση το 49,5% το 2009 (Οκτώβριος). Η υψηλόρυθµη οκονοµική ανάπτυξη των προηγούµενων ετών στηριζόταν σε µεγάλο βαθµό στη δυναµική άνοδο της κατανάλωσης που χρηµατοδοτείτο µε ‘’δανεικά’’. Οι αδυναµίες του µοντέλου αυτού έγιναν εµφανείς στην ύφεση, µε τη µειωµένη ροή δανείων να επηρεάζει (αλλά και να επηρεάζεται από) την κατανάλωση και τις επενδύσεις σε κατοικίες. Τα καταναλωτικά δάνεια καταγράφουν τη µεγαλύτερη επιβράδυνση. Ο ρυθµός ανόδου τους

από 16% στα τέλη του 2008 περιορίστηκε σε 2,4% τον Οκτώβριο του 2009. Μάλιστα τον Οκτώβριο, η καθαρή ροή καταναλωτικών δανείων ήταν αρνητική, τα νοικοκυριά επέστρεψαν στις τράπεζες 25 εκατ. ευρώ περισσότερα από όσα δανείστηκαν. Όσον αφορά τα καθυστερούµενα καταναλωτικά δάνεια, το ποσοστό τους αυξήθηκε από 8% τον Δεκέµβριο 2008 σε 11% στα µέσα του 2009, καθώς η ποιότητα του χαρτοφυλακίου δανείων των τραπεζών επιδεινώνεται υπό την πίεση της µείωσης της οικονοµικής δραστηριότητας. Ανάλογες είναι και οι εξελίξεις στα στεγαστικά δάνεια.

Η υψηλόρυθµη οκονοµική ανάπτυξη των προηγούµενων ετών στηριζόταν σε µεγάλο βαθµό στη δυναµική άνοδο της κατανάλωσης που χρηµατοδοτείτο µε ‘’δανεικά’’. Οι αδυναµίες του µοντέλου αυτού έγιναν εµφανείς στην ύφεση.

Το ποσοστό των δανείων σε καθυστέρηση είναι µεν χαµηλότερο, αλλά αυξανόµενο, από 5,3% τον Δεκέµβριο 2008 αυξήθηκε σε 6,8% το 2009. Ο ρυθµός ανόδου των δανείων για αγορά κατοικίας επιβραδύνει κάθετα, από 11,5% το 2008 σε µόλις 4% τον Οκτώβριο 2009, µε την καθαρή ροή δανείων να υποχωρεί συνεχώς. Από τη µια πλευρά η επιφυλακτικότητα των νοικοκυριών για τη δυνατότητα αποπληρωµής των δανείων λόγω της ύφεσης στην οικονοµία και τα αυστηρότερα κριτήρια χρηµατοδότησης των τραπεζών από την άλλη, αποτυπώνονται στη συνεχή υποχώρηση της ροής νέων δανείων. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η επιβράδυνση της ανόδου των στεγαστικών δα-

δανεισµός των νοικοκυριών υποχωρεί κάθετα βάζοντας φρένο στην αλµατώδη αύξησή του των προηγούµενων ετών. Από 33% του αεπ το 2005, αυξήθηκε σε 46% το 2007, σε 49% το 2008 µε οριακή αύξηση το 49,5% το 2009.

νείων ξεκίνησε από τα µέσα του 2007, εν µέρει αποτέλεσµα της ήπιας διόρθωσης των τιµών των ακινήτων αλλά και της υπερβάλλουσας προσφοράς της διετίας 2005-2006. Σύµφωνα µε στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι τιµές των ακινήτων µετά από µικρή άνοδο την προηγούµενη διετία, το 2009 υποχωρούν κατά 2%-6%. Η µείωση των στεγαστικών δανείων δεν είναι χωρίς επιπτώσεις στην οικονοµική δραστηριότητα. Οι επενδύσεις σε κατοικίες υποχωρούν 22% το 2009 µε ανάλογη πτώση της οικοδοµικής δραστηριότητας. Πιο έντονες είναι οι εξελίξεις στα δάνεια των νοικοκυριών στην Ευρωζώνη. Για τους ίδιους λόγους - ύφεση και στενότητα χορηγήσεων από τις τράπεζες - τα

δάνεια υποχωρούν. Μετά από οριακή άνοδο το 2008, 1,5% στα καταναλωτικά και 1,7% στα στεγαστικά, το 2009 η καθαρή ροή δανείων υποχωρεί. Τα καταναλωτικά το 2009 είναι 1,3% χαµηλότερα από το 2008, ενώ τα στεγαστικά υποχωρούν µε ρυθµό 0,2%.

Δάνεια Ρυθµοί Νοικοκυριών µεταβολής % ΣΥΝΟΛΟ ∆ΑΝΕΙΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΑ Σύνολο

ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΑ

ΛΟΙΠΑ

Πιστωτικές κάρτες

Επιτόκια καταναλωτικών δανείων, κυµαινόµενο ή σταθερό ως 1 έτος * Ελλάδα

Επιτόκια στεγαστικών δανείων, κυµαινόµενο ή σταθερό από 1 ως 5 έτη*

Ευρωζώνη

Ελλάδα

Ευρωζώνη

2000

35,5

42,7

31,2

17,0

9,9

9,8

6,3

2001

40,4

42,5

38,9

13,4

10,1

6,5

6,0

2002

32,2

24,2

35,6

12,6

9,8

5,7

5,5

2003

28,5

27,5

25,5

26,2

2004

30,4

37,9

23,2

27,6

10,6

7,4

5,9

4,2

16,0

9,6

6,8

5,6

4,1

2005

31,0

28,7

-2,5

33,0

13,5

8,5

6,7

5,1

3,8

2006

25,7

23,9

3,3

26,3

30,2

7,9

7,3

4,5

4,2

-0,6

21,9

35,6

7,7

8,0

4,4

4,9

11,5

9,5

8,6

4,6

5,1

2007

22,4

2008

12,8

16,0

2009 Aυγ.

4,7

4,8

-1,3

8,5

8,0

4,7

4,1

2009 Σεπ.

3,9

3,3

4,3

-2,0

8,4

7,8

4,8

4,1

2009 Οκτ.

3,3

2,4

4,0

-3,2

9,1

7,4

4,7

4,0

118,9

36,3

79,7

2,9

2009 Οκτ., υπόλοιπα σε δισ. ευρώ

8,3

* �� µ�� µ�� . �� , � �� 11%, �� µ�� 8,9% �� (µ�� ).

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ρυθµοί µεταβολής %

2010: EΝΑ ΕΤΟΣ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Στην τράπεζα σήµερα αλλάζουµε όλοι, µέρα µε τη µέρα, προκειµένου να επιτύχουµε την περαιτέρω ανάπτυξή της. Μέσα σ’ αυτό το κλίµα εντάσσεται και η πρόσφατη ανακοίνωση του νέου επιχειρηµατικού σχεδίου 2009-2013 της Εµπορικής Τράπεζας.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

o 2009 ήταν µια χρον ιά κατά την οποία ο καταναλωτής έγινε πιο επιφυλακτικός απέναντι στις τράπεζες συνολικά, σε πολλές περιπτώσεις ανέβαλε µακροπρόθεσµα σχέδια που τυχόν είχε, ενώ η αξία της αποταµίευσης κέρδισε σηµαντικό έδαφος. Σήµερα, στην Εµπορική Τράπεζα διανύουµε µία ιδιαίτερα σηµαντική φάση κατά την οποία αλλάζουµε όλοι µέρα µε τη µέρα προκειµένου να επιτύχουµε την περαιτέρω ανάπτυξη της τράπεζας. Μέσα σ’ αυτό το κλίµα εντάσσεται και η ανακοίνωση του νέου επιχειρηµατικού σχεδίου 2009-2013 της Εµπορικής Τράπεζας στις 7 Οκτωβρίου 2009. Η στήριξη του βασικού µας µετόχου, ενός µεγάλου διεθνούς Οµίλου όπως είναι η Credit Agricole, το νέο µοντέλο καταστήµατος που σαν στόχο έχει την καλύτερη εξυπηρέτηση του πελάτη καθώς και τα σύγχρονα τραπεζικά προϊόντα, που ήδη έχουµε ξεκινήσει να διαθέτουµε, δηµιουργούν τις προϋποθέσεις για να τοποθετηθεί η Εµπορική Τράπεζα ανάµεσα στις πρώτες προτιµήσεις των πελατών της. Τα σηµάδια ανάκαµψης της τράπεζας γίνονται ήδη ορατά χάρη σε µία σειρά αποδοτικών έργων που εφαρµόζονται και έχουν δροµολογηθεί. Κεντρικός «ήρωας» είναι ο πελάτης ο οποίος αλλάζει καθηµερινά, και σήµεραπερισσότερο από ποτέ- αναθεωρεί προτεραιότητες και δεδοµένα αναζητώντας τη βέλτιστη λύση για τη διαχείριση των χρηµάτων του. Στην Εµπορική Τράπεζα επενδύουµε σηµαντικά στην έρευνα καταναλωτών, αναλύοντας τις νέες ανάγκες που έρχονται στο προσκήνιο και σχεδιάζοντας προϊόντα και υπηρεσίες που ανταποκρίνονται σε αυτές. Προϊόντα και υπηρεσίες που µπορούν να προσθέσουν αξία στη διαχείριση των οικονοµικών των πελατών µας. Εξετάζοντας τις τάσεις στις διαφορετικές προϊοντικές κατηγορίες προκύπτει ότι: ΣΤΙΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ, η ασφάλεια, η άνεση και η ελευθερία κινήσεων αναδεικνύονται στα σηµαντικότερα κριτήρια επιλογής µιας τράπεζας από τον πελάτη, σύµφωνα µε τις νέες τάσεις.

πελά µας, Έτσι, µε στόχο τη διευκόλυνση του πελάτη προσφέρουµε νέα εργαλεία πληρωµών και αναβαθµίζουµε σηµαντικά τα υπάρχοντα (π.χ. χρεωστικές κάρτες) κάρτες ενισχύοντάς τα µε αυξηµένα χαρακτηριστικά ασφάλειας, ασφάλειας ασφαλιστικές καλύψεις και προγράµµατα ανταµοιβής. ανταµοιβής Επενδύουµε στα εναλλακτικά δίκτυα τα οποία αποτελούν και το µέλλον, εντάσσοντας στην εµπορική στρατηγική µας τον εξ αρχής ανασχεδιασµό και εµπλουτισµό της υπηρεσίας Emporiki e.Banking. e.Banking Επιπλέον, µε στόχο την ενίσχυση των υπηρεσιών προστιθέµενης αξίας που προσφέρουµε προσφέρουµε, προχωρήσαµε στη δηµιουργία της υπηρεσίας υπη Emporiki Alerts, µε την οποία ενηµερώνονται οι πελάτες µας µέσω sms και e-mail για τις κινήσεις των λογαριασµών και πιστωτικών καρτών τους. ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ, ο καταναλωτής αναζητά συνεχώς προστιθέµενη αξία. Στην Εµπορική Τράπεζα επιδιώκουµε µέσα από την παροχή υπηρεσιών που προσθέτουν αξία στα χρήµατα του καταναλωτή, να ενισχύσουµε και τη σχέση του µαζί µας. Για το νέο έτος ο καταθέτης-επενδυτής θα µπορεί να επιλέγει από µια λίστα προτάσεων (προθεσµιακές καταθέσεις, επενδυτικοί λογαριασµοί, επενδυτικές λύσεις εγγυηµένου κεφαλαίου κ.ο.κ.) ειδικά σχεδιασµένων και ικανών να καλύψουν το σύνολο των αναγκών του. Η νέα εταιρική φιλοσοφία της τράπεζας εκφράζεται µεταξύ άλλων µε τη στρατηγική επιβράβευσης της πιστότητας του πελάτη. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, από το 2009 εφαρµόζεται πρόγραµµα παροχής προθεσµιακών καταθέσεων µε ευνοϊκούς όρους για τους πιστούς πελάτες της τράπεζας, ενώ καινοτόµες και συµφέρουσες για τον πελάτη προτάσεις εισάγουµε και στον χώρο των τραπεζοασφαλιστικών προϊόντων και των αµοιβαίων κεφαλαίων (Emporiki Εισόδηµα +, Μίδας). ΣΤΗ ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΗ ΠΙΣΤΗ, παρόλο που το επιτόκιο παραµένει η κυρίαρχη παράµετρος επιλογής προϊόντος - τράπεζας, ο καταναλωτής αναζητά λύσεις

ια τους ιδιώτες αναπτύσσουµε προϊόντα ευέλικτα, ικανά να ανταποκριθούν σε κάθε ανάγκη του πελάτη (παύση δόσης, επιµήκυνση διάρκειας, µείωση δόσης κ.τλ.) και να τον στηρίξουν σε οποιοδήποτε αναπάντεχο γεγονός που ενδεχοµένως θα δυσκολέψει στην αποπληρωµή των δανειακών του υποχρεώσεων.

ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΠΙΣΤΗ, η ταχύτητα - ανταπόκριση στο αίτηµα του πελάτη - οι απλές διαδικασίες και η ευελιξία στην αποπληρωµή, συνεχίζουν να αποτελούν τα κυρίαρχα κριτήρια επιλογής προϊόντος - τράπεζας του καταναλωτή. Στο συγκεκριµένο πλαίσιο, αναπτύσσουµε και εξελίσσουµε συνεχώς την υπάρχουσα διαδικασία έγκρισης και εκταµίευσης των προϊόντων καταναλωτικής πίστης, σε ακόµη πιο ικανοποιητικούς για τον πελάτη χρόνους. ΣΤΙΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ η παροχή προνοµίων προστιθέµενης αξίας και η ανταµοιβή των πελατών για τη συνολική τους σχέση µε την τράπεζα είναι µερικά µόνο από τα οφέλη που θα προκύψουν τη νέα χρονιά. Έχουµε θέσει ως στόχο την επέκταση /διεύρυνση διεύρυνση των ασφαλιστικών καλύψεων και των παροχών υγείας των ήδη πολύ επιτυχηµένων νέων καρτών µας “Προνόµιο υγείας” και την παροχή ανταµοιβών προς τους πελάτες µας, ώστε να ωφελούνται κάθε στιγµή από τη συνεργασία µας. Το 2010 διαφαίνεται εντονότερη η ανάγκη των πελατών για λύσεις που αφορούν στη συγκέντρωση οφειλών αλλά και στην ευελιξία στη χρήση των καρτών. Σε αυτό το πλαίσιο η Εµπορική θα συνε-

χίσει να προσφέρει ιδιαίτερα συµφέρουσες λύσεις συγκέντρωσης οφειλών, καθώς επίσης ευέλικτες και καινοτόµες υπηρεσίες. ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ, το 2010 αναµένεται από πολλούς να είναι ακόµα µια δύσκολη χρονιά. Τα προβλήµατα ρευστότητας που αντιµετωπίζουν οι περισσότερες µικρές επιχειρήσεις παραµένουν σηµαντικά όσο συνεχίζονται οι δυσκολίες στην ανάκαµψη των πωλήσεων. Βασικό στοιχείο της πολιτικής µας αποτελεί η στήριξη των µικρών επιχειρήσεων µέσα από ειδικά προγράµµατα αναδιάρθρωσης υποχρεώσεων ώστε να περιορισθούν τα φαινόµενα «ασφυξίας» στην αγορά. Παράλληλα έµφαση θα δοθεί στην αξιοποίηση κοινοτικών πόρων µέσα από τα προγράµµατα ΕΣΠΑ ώστε να υπάρξει αναθέρµανση της οικονοµίας και νέες επενδύσεις. Τέλος, η Εµπορική αξιοποιώντας την τεχνογνωσία του Οµίλου της Credit Agricole θα συνεχίσει να προσφέρει καινοτόµες υπηρεσίες στην αγορά, οι οποίες εξασφαλίζουν προστιθέµενη αξία στη µικρή επιχείρηση, όπως η υπηρεσία «EmporikiTrade» που παρέχει τη δυνατότητα στις ελληνικές επιχειρήσεις να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται στην παγκόσµια αγορά ή το «Έξυπνο Ταµείο» που διαχειρίζεται καθηµερινά το ταµείο της επιχείρησης εξασφαλίζοντας υψηλές αποδόσεις στα διαθέσιµα, καθώς και την αναγκαία ρευστότητα. Λαµβάνοντας όλες τις απαιτούµενες αποφάσεις στρατηγικής σηµασίας, προχωρούµε δυναµικά και το 2010 µέσα από καινοτόµες προϊοντικές προσφορές που λαµβάνουν υπόψη τις νέες τάσεις που διαµορφώνονται και θέτουν τον καταναλωτή στο επίκεντρο. επίκεντρο Η παγκόσµια οικονοµική κρίση µπορεί να λειτουργήσει σαν «πυξίδα» που θα µας βοηθήσει να χαράξουµε µία ακόµη πιο σταθερή πορεία για το µέλλον, µέλλον ανακαλύπτοντας, πίσω από κάθε διαφαινόµενη απειλή, απειλή την κατάλληλη ευκαιρία και αξιοποιώντας την µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο για την Εµπορική Τράπεζα, Τράπεζα και πάντα µε γνώµονα τις ανάγκες των πελατών µας. µας

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

που θα του προσφέρουν προστασία έναντι πιθανών αστάθµητων παραγόντων. Επιπλέον, η προσδοκία για υψηλού επιπέδου εξυπηρέτηση, άµεσες διαδικασίες χορήγησης και προϊόντα εξατοµικευµένα στις ανάγκες του, αναπτύσσεται ραγδαία. Στο πλαίσιο αυτό, η Εµπορική τράπεζα αναπτύσσει προϊόντα ευέλικτα, ικανά να ανταποκριθούν σε κάθε ανάγκη του πελάτη (παύση δόσης, επιµήκυνση διάρκειας, µείωση δόσης κ.τλ.) και να τον στηρίξουν σε οποιοδήποτε αναπάντεχο γεγονός που ενδεχοµένως θα δυσκολέψει στην αποπληρωµή των δανειακών του υποχρεώσεων. Επιπλέον, µε στόχο να ανταµείψει τους συνεπείς πελάτες της αλλά και να ενδυναµώσει τη συνολική σχέση τους µε την τράπεζα, θα διαθέσει στην αγορά ειδικά προγράµµατα επιβράβευσης και πιστότητας και για τη συγκεκριµένη κατηγορία προϊόντων.

Από τον Σταµάτη Πέρκιζα, επικεφαλής της Μονάδας Επιχειρηµατικής Ανάπτυξης & Μάρκετινγκ

Banking  Xορηγήσεις επιχειρήσεων

ΚΛΕΙΝΕΙ Η ΣΤΡΟΦΙΓΓΑ Κάθετη υποχώρηση παρουσιάζουν τα επιχειρηµατικά δάνεια. Μετά από υψηλούς ρυθµούς ανόδου της χρηµατοδότησής των επιχειρήσεων τα προηγούµενα χρόνια, η ροή δανείων προς την παραγωγική βάση της οικονοµίας περιορίζεται δραστικά.  ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ι τράπεζες εφαρµόζουν πλέον αυστηρότερα κριτήρια και όρους χρηµατοδότησης σε µια προσπάθεια να περιορίσουν τον πιστωτικό κίνδυνο που αναλαµβάνουν. Από την πλευρά των επιχειρήσεων, παρότι αντιµετωπίζουν αυξηµένες ανάγκες για κεφάλαια κίνησης λόγω της υποχώρησης του κύκλου εργασιών τους, η µείωση της οικονοµικής δραστηριότητας, η µεγάλη µείωση των επενδύσεων και η µειωµένη ζήτηση για τα προϊόντα τους επιδρά πτωτικά στη ζήτηση δανείων. Θετικά αναµένεται πάντως να συµβάλλουν τα κυβερνητικά µέτρα κρατικής εγγύησης δανείων και το πρόγράµµα εγγύησης δανείων µικρών και πολύ µικρών επιχειρήσεων. Ούτως ή άλλως όµως οι χορηγήσεις δανείων προβλέπεται να διατηρηθούν υποτονικές ή και να υποχωρήσουν. Ήδη τον Οκτώβριο 2009 η καθαρή ροή δανείων προς τις επιχειρήσεις ήταν αρνητική, οι επιχειρήσεις επέστρεψαν στις τράπεζες 166 εκατ. ευρώ περισσότερα από όσα δανείστηκαν. Οι εξελίξεις βέβαια εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο των εξελίξεων διεθνώς, µε τα δάνεια σε Ευρώπη και Αµερική να υποχωρούν, υπό την επίδραση της αβεβαιότητας για τις πιθανές επισφάλειες και τον πιστωτικό κίνδυνο. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τα επιχειρηµατικά δάνεια σε καθυστέρηση στην ελληνική αγορά αυξήθηκαν από 4,3 % του συνόλου στα τέλη του 2008, σε 6% στα µέσα του 2009, µε την περιορισµένη άνοδο να οφείλεται και στην αναχρηµατοδότηση των δανείων από µέρους των τραπεζών µε στόχο να στηρίξουν τους πελάτες τους. Η βιοµηχανία και το εµπόριο αποτελούν τους καλύτερους πελάτες των τραπεζών. Η βιοµηχανία απορροφά το 18% των τραπεζικών χορηγήσεων προς τις επιχειρήσεις (23,9 δισ. ευρώ), ποσοστό που υποχωρεί ορια-

κά καθώς η χρηµατοδότησή της µειώνεται. Μετά από υψηλό ρυθµό ανόδου της χρηµατοδότησης, 16% το 2008, η ροή δανείων προς τη βιοµηχανία υποχωρεί κάθετα, η µεταβολή στο -2,3% τον Οκτώβριο 2009, µε τα υπόλοιπα των δανείων µειωµένα κατά σχεδόν 1 δις ευρώ το 10µηνο του 2009. Στο εµπόριο κατευθύνεται το 25% των επιχειρηµατικών δανείων, (33,4 δισ. ευρώ) και ο ρυθµός ανόδου επιβραδύνει σηµαντικά, από 19,5% το 2008 σε 6% το 2009, παραµένει όµως υψηλότερος από τον µέσο όρο για τις επιχειρήσεις συνολικά (5,4% τον Οκτώβριο 2009). Ο κλάδος του τουρισµού απορροφά το 5% των επιχειρηµατικών δανείων (7,2 δισ. ευρώ). Η χρηµατο-

Η βιοµηχανία απορροφά το 18% των τραπεζικών χορηγήσεων προς τις επιχειρήσεις (23,9 δισ. ευρώ), ποσοστό που υποχωρεί οριακά καθώς η χρηµατοδότησή της µειώνεται.

δότησή του καταγράφει µεγάλη επιβράδυνση, από άνοδο 20% το 2008, η άνοδος έχει περιοριστεί στο 5,4% το 2009. Μεγαλύτερη είναι η συρρίκνωση της χρηµατοδότησης στη ναυτιλία. Στον κλάδο κατευθύνεται 7% περίπου της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων, µε τη ροή δανείων να υποχωρεί κάθετα, η άνοδος από 17% το 2008 περιορίζεται σε 2,7% το 2009. Ανάλογες είναι ο εξελίξεις στις κατασκευές, η άνοδος της χρηµατοδότησής τους από 35% το 2008 περιορίζεται το 2009 σε µόλις 1%. Η ροή δανείων προς τις λοιπές χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις (ασφάλειες κ.λπ.) µετά από µεγάλη µείωση το 2009 ανακάµπτει ελαφρά το 2009. Οι δυο κλάδοι που εξακολουθούν να απολαµ-

ον Οκτώβριο 2009 η καθαρή ροή δανείων προς τις επιχειρήσεις ήταν αρνητική, οι επιχειρήσεις επέστρεψαν στις τράπεζες 166 εκατ. ευρώ περισσότερα από όσα δανείστηκαν

βάνουν υψηλούς ρυθµούς ανόδου χρηµατοδότησης, µε επιβράδυνση φυσικά σε σύγκριση µε το 2008, είναι ο ενεργειακός και οι επικοινωνίες - µεταφορές πλην ναυτιλίας. Η χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων του ενεργειακού κλάδου αυξάνεται µε ρυθµό 12%, και των κλάδων επικοινωνιών-µεταφορών µε ρυθµό 15%. Η χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων ως ποσοστό του αεπ διατηρείται σταθερή στο 55% περίπου το 2008 και 2009. Αν ληφθούν υπόψη µόνο τα δάνεια (και όχι τα εταιρικά οµόλογα) το ποσοστό είναι περίπου 10 µονάδες χαµηλότερο και 15 µονάδες χαµηλότερο από τον µέσο όρο της Ευρωζώνης. Ανάλογες είναι

οι εξελίξεις στην Ευρωζώνη. Η περιορισµένη ζήτηση, η απροθυµία των τραπεζών να διοχετεύσουν σε δάνεια προς τις επιχειρήσεις (και τα νοικοκυριά) τη ρευστότητα που άντλησαν από την ΕΚΤ, καθώς είναι επιφυλακτικές έναντι ενδεχόµενου επισφαλειών λόγω της πιεσµένης οικονοµικής δραστηριότητας αλλά και τα αυστηρότερα κριτήρια χορηγήσεων (σε σύγκριση µε τα πριν από την κρίση) συνεπάγονται µεγάλη επιβράδυνση της ροής επιχειρηµατικών δανείων, η οποία το δίµηνο Σεπτεµβρίου Οκτωβρίου 2009 µετατράπηκε σε µείωση. Μετά από άνοδο 9,5 % το 2008, τα επιχειρηµατικά δάνεια στην Ευρωζώνη υποχωρούν µε ρυθµό 1,2% το 2009.

Επιχειρηµατικά Δάνεια Ρυθµοί µεταβολής % ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑ

Έκδοση ∆άνεια Συνολική χρηµατοδότηση, οµολόγων δάνεια και εταιρικά οµόλογα

Συνολική χρηµατοδότηση*

ΛΟΙΠΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΠΙΚΟΝΩΝΙΕΣΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΤΩΤΙΚΕΣ

Επιτόκια επιχειρηµατικών δανείων

χωρίς κυµαινόµενο κυµαινόµενο ή Συνολική Συνολική χρηµα- Συνολική χρηµα- Συνολική Συνολική χρηµακαθορισµένη ή σταθερό ως σταθερό ως ένα χρηµατοδότηση* τοδότηση χρηµατοδότηση διάρκεια ένα έτος, ως 1 έτος, ως 1 εκατ. τοδότηση* τοδότηση εκατ. ευρώ ευρώ στην Ευρωζώνη

2000

...

24,6

12,8

34,2

...

12,3

6,6

2001

...

18,5

6,7

25,5

...

8,6

6,8

2002

...

9,6

13,9

0,9

...

7,4

2003

14,4

217

11,3

10,5

5,4

20,2

4,1

-3,6

...

6,9

5,3

4,3

2004

13,1

122

8,3

-1,2

14,0

15,8

4,1

-2,7

...

7,0

5,0

4,0

2005

14,0

65,8

9,4

0,5

6,0

3,7

37,6

-17

...

6,9

5,1

3,9

2006

17,2

44,5

13,5

9,8

12,2

11,5

15,4

29,5

27,9

6,4

39,1

7,2

5,8

4,6

2007

20,6

34,7

18,1

11,2

17,8

23,8

29,7

14,6

29,5

44,3

50,3

7,5

6,6

5,6

2008

18,7

16,4

15,8

19,5

19,7

17,2

-8,7

35,2

29,8

26,8

7,6

6,8

6,1

2009 Aυγ.

7,3

20,1

4,5

0,2

7,8

6,4

7,1

5,0

5,1

14,2

21,2

5,8

4,4

3,4

2009 Σεπ.

6,9

...

-1

7,6

5,1

5,7

12,0

2,4

11,3

13,9

5,8

4,4

3,4

2009 Οκτ.

5,8

4,4

3,3

5,4

...

-2,3

6,0

5,4

2,7

2,8

1,0

12,4

14,7

2009 Αυγ., υπόλοιπα σε δισ. ευρώ

132,23

23,26

108,97

24,23

33,32

7,20

10,37

5,92

11,25

3,63

5,70

2009 Οκτ., υπόλοιπα σε δισ. ευρώ

132,60

...

23,886

33,45

7,17

9,84

6,20

11,29

3,80

5,76

6,1

* ∆άνεια µόνο ως το 2005 17,6

5,4

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ρυθµοί µεταβολής %

Banking  Στεγαστική πίστη

ΧΩΡΙΣ ΑΜΦΙΒΟΛΙΕΣ Τους τελευταίους µήνες η πορεία των στεγαστικών δανείων διαφαίνεται βελτιωµένη, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στον αυξηµένο αριθµό αιτήσεων που λαµβάνουν οι τράπεζες. Παρόλ’ αυτά προκειµένου να αποκατασταθεί το κλίµα στην αγορά θα χρειαστεί ακόµη χρόνος.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ίναι γεγονός ότι η αγορά των στεγαστικών δανείων το πρώτο εννιάµηνο εµφανίζεται µε ρυθµό ανάπτυξης σε ποσοστό περίπου στο 4,6% (σε ετησιοποιηµένη βάση), αισθητά µειωµένο σε σχέση µε την αντίστοιχη περίοδο του 2008 (15%). Παρόλα αυτά ήδη τους τελευταίους µήνες η πορεία των στεγαστικών δανείων διαφαίνεται βελτιωµένη, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στον αυξηµένο αριθµό αιτήσεων που λαµβάνουν οι τράπεζες. Χαρακτηριστικά αναφέρουµε ότι τους µήνες Οκτώβριο και Νοέµβριο παρατηρείται αύξηση 10-15% στα εισερχόµενα αιτήµατα σε σχέση µε το προηγούµενο χρονικό διάστηµα. Σύµφωνα µε τα επίσηµα αποτελέσµατα της ΤτΕ το Σεπτέµβριο, η αγορά αυξήθηκε κατά 403 εκατ. που αποτελεί τη µεγαλύτερη αύξηση από την αρχή του χρόνου. Είναι εµφανές ότι η αναθέρµανση της αγοράς επιβεβαιώνεται, όχι µόνο από την αύξηση των υπολοίπων του 3ου τριµήνου που προσέγγισε τα 828 εκ (σε σχέση µε τα 718 του 2ου τριµήνου ή τα 517 εκ. του 1ου τριµήνου), αλλά και από την εµπορική κινητικότητα των τραπεζών το τελευταίο δίµηνο, όπου κάθε τράπεζα επιδιώκει να ανακτήσει τους ρυθµούς ανάπτυξης του προηγούµενου χρονικού διαστήµατος και να ενισχύσει τη θέση της στην αγορά. Η εκτίµηση είναι ότι η αγορά θα κλείσει τελικά µε µία άνοδο της τάξεως του 4% περίπου, σε σχέση µε το 12% του προηγούµενου έτους. Σε ό,τι αφορά στο 2010 αναµένεται αύξηση της τάξεως του 6-7% που σε απόλυτα νούµερα σηµαίνει πάνω από 5 δισ. ευρώ σε νέα υπόλοιπα.

ι επισφάλειες στα στεγαστικά δάνεια δηλαδή οι καθυστερήσεις πληρωµής οφειλών άνω των 3 µηνών, κυµαίνονται σήµερα στο 6,5% περίπου, σε σχέση µε το ποσοστό του 2-3% 1-2 χρόνια πριν. Η αποκλιµάκωση των επισφαλειών είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε την ανάπτυξη της οικονοµίας που εκτιµάται ότι θα επανέλθει σε θετικό πρόσηµο το 2ο εξάµηνο του 2010.

Mήνες µετά την οµίχλη της κρίσης Από τη µια µεριά η διεθνής οικονοµική κρίση επηρέασε σηµαντικά το κόστος χρήµατος το οποίο ανέβηκε απότοµα, από την άλλη, είδαµε να περιορίζεται σηµαντικά η οικοδοµική δραστηριότητα, ενώ παράλληλα η αισιοδοξία του µέσου Ελληνικού νοικοκυριού µετατράπηκε σε απαισιοδοξία για το αύριο, διακρίνοντας πλέον σηµαντική δυσκολία να ικανοποιήσει το όνειρο απόκτησης κατοικίας που µέχρι πριν λίγο καιρό φάνταζε ως µία σχετικά εύκολη υπόθεση. Με άλλα λόγια, µέσα σε σύντοµο χρονικό διάστηµα, επηρεάσθηκε αρνητικά τόσο η προσφορά όσο και η ζήτηση της συγκεκριµένης αγοράς. Επικεντρώνοντας τη µατιά µας στην οικοδοµική δραστηριότητα αξίζει να σηµειωθεί ότι η πτώση που έχει καταγραφεί στην ιδιωτική οικοδοµική δραστηριότητα στο πρώτο εξάµηνο του έτους ήταν 28% σε σχέση µε το αντίστοιχο χρονικό διάστηµα του 2008, σύµφωνα µε επίσηµα στοιχεία, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά του Αυγούστου έφτασαν κοντά στο 41%. Είναι γεγονός ότι στη σηµερινή κατάσταση τα αποθέµατα των νεόδµητων κατοικιών δεν µπορούν να απορροφηθούν από τη µια στιγµή στην άλλη και η προτίµηση των πελατών προς τα παλαιότερα ακίνητα αγγίζει το 65% σε σχέση µε τις νέες κατοικίες. Σήµερα οι τράπεζες επανέρχονται δυναµικά µε ενδιαφέρουσες προτάσεις προγραµµάτων σταθερών προνοµιακών επιτοκίων που στην πραγµατικότητα τονώνουν την ψυχολογία αλλά και διασφαλίζουν για τον πελάτη όχι µόνο ένα χαµηλό επιτόκιο αλλά και µία σιγουριά µη αύξησης της δόσης του ακόµη και στην περίπτωση που δούµε αυξητική πορεία των επιτοκίων. Επιπλέον, αρκετές από τις τράπεζες προωθούν προγράµµατα ασφάλισης εισοδήµατος σε περίπτωση απώλειας εργασίας προσφέροντας στον πελάτη τη δυνατότητα να αποκτήσει το δικό του σπίτι χωρίς το άγχος που θα εί-

Από τον Αναστάσιο Πανούση, βοηθό γενικού διευθυντή Επιχειρηµατικής Μονάδας Στεγαστικής Πίστης της Eurobank EFG

χε από µία τέτοια εξέλιξη στη ζωή του. Αναφορικά µε την πιστοδοτική τους πολιτική, είναι γεγονός ότι πλέον οι τράπεζες είναι περισσότερο ευέλικτες σε σχέση µε ένα χρόνο πριν, διευκολύνοντας την αναθέρµανση της αγοράς ακινήτων.

Καταφύγιο στη σιγουριά Σήµερα 9 στα 10 δάνεια χορηγούνται µε πρόγραµµα κυµαινόµενου επιτοκίου και είναι λογικό γιατί το κοινό είναι επηρεασµένο από τα ιστορικά χαµηλά επίπεδα που βρίσκονται τα επιτόκια. Αξίζει να σηµειωθεί πως η τιµή του Euribor 3m έφτασε το 0,73% που είναι η χαµηλότερη τιµή της τελευταίας δεκαετίας. Παρόλα αυτά µπορούµε να πούµε ότι είναι ασφαλής & συνετή επιλογή ο προσανατολισµός του πελάτη σε κάποιο σταθερό πρόγραµµα 2 ή 3 ετών που προσφέρει τη σιγουριά της σταθερής δόσης ακόµα και αν σήµερα είναι οριακά ακριβότερη σε σχέση µε τα κυµαινόµενα προγράµµατα. Ανάκαµψη των στεγαστικών δανείων το 2010 αναµένεται και στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης, προσδοκώντας σε διψήφιο ποσοστό ανάπτυξης. Η ανάκαµψη θα αρχίσει να γίνεται περισσότερο ορατή από το δεύτερο εξάµηνο του 2010. Παρόλα αυτά είναι γεγονός ότι δεν πρόκειται να ξαναδούµε σύντοµα τους ρυθµούς ανάπτυξης των προηγούµενων 3-4 χρόνων όταν σε ετήσια βάση η εν λόγω αγορά έτρεχε µε 35-40%. Μεσοµακροπρόθεσµα η πορεία θα είναι θετική, όχι µόνο γιατί το βιοτικό επίπεδο των χωρών θα συγκλίνει µε τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά standards, αλλά κυρίως γιατί το ποσοστό διείσδυσης της στεγαστικής πίστης παραµένει πολύ χαµηλό δίνοντας µεγάλα περιθώρια ανάπτυξης (π.χ. το ποσοστό αυτό στη Ρουµανία είναι 5%, στη Βουλγαρία 12%, όταν στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό προσεγγίζει το 32% µε τον µέσο όρο της Ευρωζώνης να κυµαίνεται στο 40%).

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ME EΥΘΥΝΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Σε µία ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά για την παγκόσµια οικονοµία, η Eurobank EFG προσπαθεί να ενισχύσει τον ρόλο της ως «εταιρικού πολίτη», µέσα από µια σειρά νέων πρωτοβουλιών.

σηµαντική θέση που κατέχει η Eurobank EFG στον τραπεζικό κλάδο και η ευρύτερη συµβολή της στην οικονοµία, δεν συνδέεται µόνο µε τις οικονοµικές της επιδόσεις. Απορρέει και από το γεγονός ότι, από την εποχή της ίδρυσής της, ο ρόλος της Eurobank EFG ως «εταιρικού πολίτη» αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι της ταυτότητάς της. Οι οικονοµικές επιδόσεις και η ηγετική µας παρουσία στον κλάδο συνοδεύθηκαν από την αντίστοιχη πρόοδο που επιδιώκουµε να έχουµε ως οργανισµός, σε θέµατα φροντίδας των εργαζοµένων µας, αλλά και βελτίωσης της στάσης µας έναντι των υπόλοιπων κοινωνικών µας εταίρων – των προµηθευτών µας, των πελατών µας, των µετόχων µας, της τοπικής κοινωνίας και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Στο πλαίσιο της προσπάθειας αυτής, εστιάζουµε την προσοχή µας σε τρεις κατευθύνσεις:  Στη διαρκή βελτίωση της προστιθέµενης αξίας που προσφέρουµε στην κοινωνία.  Στη συστηµατική στοχοθέτηση και την ενίσχυση της διαφάνειας σε ό,τι αφορά στις οικονοµικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές µας επιδόσεις.  Στη δέσµευσή µας σε πρακτικές «καλού εταιρικού πολίτη» µε βάση διεθνή πρότυπα και συστήµατα αξιολόγησης. Σε µία ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά για την παγκόσµια κοινότητα και οικονοµία, η Eurobank EFG προσπάθησε να ενισχύσει τον ρόλο της ως «εταιρικού πολίτη», µέσα από µια σειρά νέων πρωτοβουλιών που καλύπτουν τις τρεις παραπάνω κατευθύνσεις. Ενδεικτικά, αναφέρουµε τις εξής:

Εργαζόµενοι – «Ε.ΜΕ.Ι.Σ.» Για πρώτη φορά στην ιστορία του Οργανισµού πραγµατοποιήθηκε το 2008 Έρευνα Μέτρησης Ικανοποίησης Συναδέλφων (Ε.ΜΕ.Ι.Σ.) στην Ελλάδα, δίνοντας έτσι το στίγµα της σηµασίας του ανθρώπινου δυναµικού στην επιτυχία και βιώσιµη ανάπτυξη του Οργανισµού.

Πελάτες – Μέτρηση ικανοποίησης Η πληρέστερη ικανοποίηση των πελατών µας βρέθηκε στο επίκεντρο των προσπαθειών όλων των ανθρώπων της Eurobank EFG. Μέσα από στοχευµένη έρευνα, η βελτίωση των διαδικασιών στη σχέση µας µε τους πελάτες, η καλλιέργεια της σχέσης εµπιστοσύνης µαζί τους, η αξιοπιστία και η ποιότητα των προϊόντων που τους παρέχουµε, δίνουν περιεχόµενο στην πελατοκεντρική µας προσέγγιση και αποτελούν την αιχµή του δόρατος της επιχειρηµατικής µας δράσης.

Κοινωνία – «Είναι Καθήκον µας» Οι δράσεις του Οµίλου σε κρίσιµους τοµείς, όπως η παιδεία, ο πολιτισµός και ο αθλητισµός, µαζί µε τις δράσεις αλληλεγγύης προς ευπαθείς οµάδες συνθέτουν ένα έργο κοινωνικής προσφοράς που χαρακτηρίζεται από συνέχεια και συνέπεια. Το πρόγραµµα «Είναι Καθήκον µας» που αφορά στις πυρόπληκτες περιοχές από τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2007, αποτέλεσε την πιο µεγάλης εµβέλειας πρωτοβουλία στο πεδίο αυτό. Οι δράσεις του προγράµµατος αυτού, η αξία του οποίου ανήλθε στα €60 εκατοµµύρια, παρουσιάζονται στο www.inekathikonmas.gr.

Περιβάλλον – Ένταξη στο “ΕΜΑS” Η επίπτωση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον και την κλιµατική αλλαγή θα πρέπει να µας απασχολεί όλους. Η Εurobank EFG, µέσω της περιβαλλοντικής της πολιτικής και στρατηγικής, έχει αναπτύξει µία σειρά σηµαντικών δράσεων στην κατεύθυνση της προστασίας του περιβάλλοντος. Η προσπάθειά µας αυτή πιστοποιήθηκε µε επιτυχία µε την καταχώρηση της Τράπεζας στο Μητρώο του Ευρωπαϊκού Κανονισµού EMAS (Eco-Management & Audit Scheme – Σύστηµα Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου). Η Eurobank EFG είναι η µοναδική Ελληνική Τράπεζα που έχει επιτύχει κάτι τέτοιο.

Είναι καθήκον µας Πρόγραµµα 60.000.000 ευρώ για τη στήριξη των πληγέντων και την ανασυγκρότηση των πυρόπληκτων περιοχών καθώς και την ενίσχυση των µηχανισµών πρόληψης και αντιµετώπισης φυσικών καταστροφών.

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Πρόγραµµα «Η Μεγάλη Στιγµή για την Παιδεία» Κάθε χρόνο ο όµιλος Eurobank EFG, µε την υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευµάτων, βραβεύει τον ή την αριστούχο απόφοιτο που συγκέντρωσε τον υψηλότερο βαθµό πρόσβασης στις πανελλήνιες εξετάσεις στο σχολείο του/της. Η βράβευση κάθε αριστούχου συνοδεύεται από το ποσό των €1.000 που κατατίθεται σε λογαριασµό της Τράπεζας, στο όνοµα του βραβευόµενου µαθητή. Το πρόγραµµα αφορά όλους τους µαθητές και µαθήτριες που φοιτούν στα 1.350 περίπου Γενικά και 390 Επαγγελµατικά Λύκεια της χώρας. Από το 2003 µέχρι το τέλος Δεκεµβρίου 2009, η Eurobank EFG θα έχει βραβεύσει 8.120 αριστούχους µαθητές από όλη την Ελλάδα.

Πρόγραµµα «Η Μεγάλη Στιγµή για τον Πολιτισµό» Ο όµιλος Eurobank EFG υποστηρίζει το έργο του Ιδρύµατος Μείζονος Ελληνισµού (ΙΜΕ) από το 2000. Συγκεκριµένα, η Eurobank EFG είναι χορηγός ηλεκτρονικών κόµβων και εκθέσεων του ΙΜΕ καθώς και του Κέντρου Πολιτισµού «Ελληνικός Κόσµος» το οποίο επισκέφθηκαν το 2008 110.450 άτοµα. Το 2008-2009 ήταν η 15η συνεχής χρονιά υποστήριξης του οµίλου Eurobank EFG προς την Καµεράτα - Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Η Καµεράτα έδωσε συνολικά 46 συναυλίες, ενώ συνέχισε το πρωτοποριακό πρόγραµµα «Η Καµεράτα πάει σχολείο». Στο πλαίσιο του προγράµµατος αυτού, οι συνεργάτες της ορχήστρας πραγµατοποίησαν 48 επισκέψεις σε δηµοτικά σχολεία ενώ πραγµατοποιήθηκαν τρεις συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Μάιο του 2008.

Πρόγραµµα «Η Μεγάλη Στιγµή για τον Αθλητισµό» Στον αθλητισµό, ο όµιλος Eurobank EFG είναι από

το 2001 αποκλειστικός χορηγός όλων των Εθνικών Οµάδων Μπάσκετ. Το 2009 ήταν µία από τις καλύτερες χρονιές του αθλήµατος καθώς τέσσερις εθνικές οµάδες διακρίθηκαν στις διεθνείς διοργανώσεις του αθλήµατος. Η οµάδα των Γυναικών κατέκτησε την 5η θέση στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθληµα και πήρε το «εισιτήριο», για πρώτη φορά στην ιστορία της, για το Παγκόσµιο Πρωτάθληµα του 2010. Η οµάδα των Εφήβων κατέκτησε το ασηµένιο µετάλλιο στο Παγκόσµιο Πρωτάθληµα ενώ η οµάδα των Νέων Ανδρών το χρυσό µετάλλιο στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθληµα. Τέλος, η οµάδα των Ανδρών, µε νέα οµάδα και νέο προπονητή, κατέκτησε το χάλκινο µετάλλιο στο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθληµα και ετοιµάζεται για τη συµµετοχή στο Παγκόσµιο Πρωτάθληµα του 2010 στην Τουρκία. Για τις επιτυχίες τους, η Τράπεζα σε συνεργασία µε την Ελληνική Οµοσπονδία Καλαθοσφαίρισης, διοργάνωσε εκδήλωση βράβευσης για τις τέσσερις οµάδες, παρουσία του Προέδρου της Ελληνικής Δηµοκρατίας.

Πρόγραµµα «Η Μεγάλη Στιγµή για το Περιβάλλον» Από τις 29 Οκτωβρίου µέχρι τις 6 Δεκεµβρίου 2009, η Eurobank και ο ΣΚΑΪ υλοποιούν ένα πρόγραµµα για την ενίσχυση της περιβαλλοντικής γνώσης και ευαισθησίας των πολιτών, µε θέµα την Ανακύκλωση. Με κεντρικό µήνυµα «Δεν πετάµε τίποτα», η νέα αυτή πρωτοβουλία έχει σαν στόχο να ενηµερώσει τους πολίτες για όλα τα θέµατα που αφορούν την Ανακύκλωση στην Ελλάδα και να απαντήσει γρήγορα και κατανοητά σε ερωτήσεις και απορίες. Η καµπάνια συνδυάζεται µε συγκεκριµένες δράσεις ανακύκλωσης όπως η ανακύκλωση ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών ειδών και η δηµιουργία ενός Χωριού Ανακύκλωσης στο Σύνταγµα.

Banking  Τεχνολογία

ΤΟ ALTER EGO ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η τεχνολογία ήταν και θα παραµείνει βασικός πυλώνας στήριξης της ανάπτυξης του τραπεζικού συστήµατος, και ακόµα και στη διάρκεια της κρίσης οι οργανισµοί που κάνουν την πιο αποτελεσµατική χρήση της τεχνολογίας έχουν σηµαντικό προβάδισµα και πλεονέκτηµα έναντι των ανταγωνιστών τους.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

εξέλιξη της τεχνολογίας σε όλους τους τοµείς της ανθρώπινης δραστηριότητας τα τελευταία χρόνια υπήρξε ραγδαία, και ο χώρος των τραπεζών, που είναι άρρηκτα δεµένος µε τη χρήση της τεχνολογίας, επίσης επηρεάστηκε έντονα από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Τα τελευταία 10 χρόνια έχουµε δει τη γενίκευση της χρήσης self-service δικτύων (ΑΤΜ, εισπρακτικές µηχανές κ.λπ.), τη διεύρυνση της χρήσης εναλλακτικών καναλιών (web-banking, phone banking κ.λπ.) και την εξάπλωση των δικτύων ηλεκτρονικών πληρωµών σε όλα τα επίπεδα. Καθώς ο τραπεζικός και ευρύτερος χρηµατοοικονοµικός χώρος διέρχεται τη σοβαρότερη ίσως κρίση στα τελευταία 50 χρόνια, η αναζήτηση των τεχνολογιών που θα κυριαρχήσουν στον τραπεζικό χώρο τα επόµενα χρόνια ίσως να φαντάζει άκαιρη και άσκοπη. Ωστόσο, µια πιο προσεκτική και ψύχραιµη ανάλυση θα οδηγούσε στο συµπέρασµα ότι οδεύοντας προς το τέλος της κρίσης, οι ισχυροί τραπεζικοί οργανισµοί που θα καταφέρουν να έχουν τις µικρότερες δυνατές απώλειες θα είναι σε θέση ισχύος και θα οδηγήσουν την εξέλιξη του τραπεζικού χώρου. Η τεχνολογία ήταν και θα παραµείνει βασικός πυλώνας στήριξης της ανάπτυξης του τραπεζικού συστήµατος, και ακόµα και στη διάρκεια της κρίσης οι οργανισµοί που κάνουν την πιο αποτελεσµατική χρήση της τεχνολογίας έχουν σηµαντικό προβάδισµα και πλεονέκτηµα έναντι των ανταγωνιστών

τους. Για παράδειγµα, ένας τραπεζικός οργανισµός µε ανεπτυγµένα εναλλακτικά δίκτυα εξυπηρέτησης µπορεί πιο εύκολα να µειώσει τον αριθµό καταστηµάτων ή το προσωπικό που απασχολεί σε αυτά, χωρίς να επηρεάσει σηµαντικά την ποιότητα εξυπηρέτησης των πελατών του.

Οι τεχνολογίες της ύφεσης Ήδη, ένας σηµαντικός αριθµός νέων τεχνολογιών έχουν εµφανιστεί και κερδίζουν έδαφος στην παγκόσµια αγορά. Σε ότι αφορά τα τραπεζικά καταστήµατα, στο προσεχές µέλλον θα δούµε να χρησιµοποιούνται τεχνολογίες προερχόµενε ς από άλ λους

ο Customer Flow Management θα είναι κυρίαρχο ζητούµενο, τόσο για λόγους cost control, όσο και για τη βελτίωση της εµπειρίας του πελάτη. Οι πελάτες της τράπεζας θα µπορούν να κλείνουν «ραντεβού» στο κατάστηµα µέσω internet ή κινητού τηλεφώνου, να προσυµπληρώνουν τα απαραίτητα έγγραφα, και µε την είσοδό τους στο κατάστηµα, ειδικά κιόσκια θα τους κατευθύνουν στον αρµόδιο υπάλληλο, επιτρέποντάς τους να τυπώσουν τα προσυµπληρωµένα έντυπα.

τοµείς της αγοράς στον τρόπο «διαχείρισης» του customer flow. Το Customer Flow Management θα είναι κυρίαρχο ζητούµενο, τόσο για λόγους cost control, όσο και για τη βελτίωση της εµπειρίας του πελάτη. Οι πελάτες της τράπεζας θα µπορούν να κλείνουν «ραντεβού» στο κατάστηµα µέσω internet ή κινητού τηλεφώνου, να προσυµπληρώνουν τα απαραίτητα έγγραφα, και µε την είσοδό τους στο κατάστηµα, ειδικά κιόσκια θα τους κατευθύνουν στον αρµόδιο υπάλληλο, επιτρέποντάς τους να τυπώσουν τα προσυµπληρωµένα έντυπα. Ουσιαστικά πρόκειται για συνδυασµό 3 καναλιών (internet, κατάστηµα, mobile phone) σε µια ενιαία ροή και διαδικασία, που θα µειώσει δραµατικά το χρόνο εξυπηρέτησης ανά πελάτη. Παράλληλα, η χρήση συσκευών Teller Cash Recyclers θα µειώσει περαιτέρω τον χρόνο συναλλαγής, ενώ παράλληλα θα επιτρέψει την παροχή µετρητών σε κάθε σηµείο εξυπηρέτησης µέσα στο κατάστηµα. Ταυτόχρονα θα δούµε την ολοκληρωτική κατάργηση των βιβλιαρίων (όπου αυτά χρησιµοποιούνται ακόµα) και την αλλαγή του τρόπου ταυτοποίησης του πελάτη εντός του τραπεζικού καταστήµατος. Στις θέσεις εξυπηρέτησης εντός του καταστήµατος ο πελάτης θα ταυτοποιείται µε χρήση της τραπεζικής του κάρτας και του PIN σε ειδικές συσκευές που θα του επιτρέπουν αµφίδροµη διαδραστική επικοινωνία καθώς και δυνατότητα ηλεκτρονικής υπογραφής στο τέλος της συναλλαγής. Στον χώρο των ηλεκτρονικών πληρωµών, η χρήση contactless καρτών θα είναι µάλλον η κυρίαρχη νέα τάση τα επόµενα χρόνια. Είτε µε χρήση contactless καρτών είτε µε χρήση NFC συσκευών, είναι δεδοµένο ότι οι contactless πληρωµές θα αυξηθούν δραµατικά, κυρίως σε χώρους και κατηγορίες εµπόρων όπου δεν είναι δυνατή η

Από τον Παναγιώτη Χαλκιά, group director, Transaction Automation Division του Printec Group

χρήση παραδοσιακών card payments. Τέτοιες κατηγορίες εµπόρων είναι τα περίπτερα και mini markets, τα fast food, αλλά κυρίως τα µέσα µαζικής µεταφοράς, όπου η χρήση καρτών µε τις παραδοσιακές τεχνολογίες δεν είναι εφικτή. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι σε παγκόσµιο επίπεδο ο χώρος του mass transit οδηγεί την ανάπτυξη contactless πληρωµών, και οι τράπεζες που έγκαιρα χρησιµοποίησαν την ευκαιρία να συνδυάσουν τραπεζικές κάρτες µε contactless transit payments (όπως η Barclays στην Αγγλία) ήδη βλέπουν σηµαντικά οφέλη. Η ασφάλεια είναι και θα παραµείνει βασικό ζητούµενο, και στο άµεσο µέλλον σηµαντικό µέρος των τεχνολογικών δαπανών που θα πραγµατοποιήσουν οι τραπεζικοί οργανισµοί θα αφορά µεθόδους και λύσεις θωράκισης των δικτύων τους. Είναι δεδοµένο ότι το ζήτηµα της ασφάλειας και η αβεβαιότητα σε σχέση µε την ασφάλεια είναι το βασικό εµπόδιο στην αποδοχή νέων τεχνολογιών από τους τραπεζικούς πελάτες. Ως εκ τούτου, πολλοί τραπεζικοί οργανισµοί ήδη δαπανούν σηµαντικά ποσά στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών ασφαλείας, και η τάση αυτή θα αυξηθεί στο µέλλον. Συστήµατα έγκαιρου εντοπισµού απειλών, συστήµατα προστασίας της κάρτας στα ΑΤΜ, συστήµατα ισχυρότερης ταυτοποίησης του πελάτη σε κάθε κανάλι και συστήµατα ειδοποίησης των πελατών για µη-συνήθεις συναλλαγές είναι κάποιοι µόνο από τους τοµείς που θα δούµε να αναπτύσσονται στο προσεχές µέλλον. Η περαιτέρω εξέλιξη της τεχνολογίας θα εξακολουθήσει να αλλάζει τον τρόπο συναλλαγής τραπεζών και πελατών, και οι τραπεζικοί οργανισµοί που θα χρησιµοποιήσουν πιο αποτελεσµατικά τις νέες τεχνολογίες θα αποκτήσουν σηµαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Banking  Διαφήµιση

ΜΙΚΡΑ ΜΥΣΤΙΚΑ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Μπορεί η διεθνής χρηµατοπιστωτική κρίση και η ύφεση που ακολούθησε να τάραξε τα επικοινωνιακά νερά της αγοράς, οι προϊοντικές διαφηµίσεις να υποχώρησαν σηµαντικά παραχωρώντας τη θέση τους σε επικοινωνία του κύρους, του ονόµατος κ.λπ., η αγορά όµως και στο κοµµάτι της τραπεζικής επικοινωνίας παρουσιάζει ενδείξεις ανάκαµψης.  ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

έτος η έµφαση θα δοθεί σε τραπεζικά προϊόντα που θα παρέχουν ασφάλεια και θα είναι απολύτως απαραίτητα για την κίνηση του χρήµατος στην αγορά.

Σηµαντικοί εκπρόσωποι της διαφηµιστικής αγοράς, οι οποίοι σχετίζονται είτε άµεσα, είτε έµµεσα µε την επικοινωνία οικονοµικών οργανισµών, µίλησαν στoυς Μηχανισµούς του Χρήµατος, δίνοντας το στίγµα για το πώς θα κινηθεί επικοινωνιακά ο τραπεζικός κλάδος το 2010. 

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

διεθνής οικονοµική ανάκαµψη που φαίνεται δειλά-δειλά στον ορίζοντα δεν αναµένεται να έχει άµεσα θετικές επιπτώσεις στην ελληνική οικονοµία, πόσο µάλλον στους Έλληνες πολίτες. Αυτό σηµαίνει ότι και το 2010 θα είναι µια δύσκολη οικονοµικά χρονιά γι’ αυτούς. Οι τράπεζες θα πρέπει λοιπόν να λάβουν υπόψη τους το γεγονός αυτό όταν θα κληθούν να σχεδιάσουν τη στρατηγική µάρκετινγκ της επόµενης χρονιάς. Έτσι, είναι δεδοµένο ότι θα δώσουν έµφαση σε τραπεζικά προϊόντα που από τη µια θα παρέχουν ασφάλεια (όπως π.χ οι προθεσµιακές καταθέσεις) και από την άλλη θα είναι απολύτως απαραίτητα για την κίνηση του χρήµατος στην αγορά (όπως τα στεγαστικά και τα επαγγελµατικά δάνεια). Στο «παιχνίδι» αναµένεται να µπουν και πιο σύνθετα προϊόντα, όπως π.χ καταθετικοί λογαριασµοί που απευθύνονται σε γονείς οι οποίοι επιθυµούν να εξασφαλίσουν (και να ασφαλίσουν) τα παιδιά τους, ή λογαριασµοί που επιβραβεύουν τους καταναλωτές που επενδύουν στη µηνιαία αποταµίευση. Ανάλογη αναµένεται να είναι και η στρατηγική επικοινωνίας που θα ακολουθήσουν οι τραπεζικοί οργανισµοί. Εκτιµήσεις της τραπεζικής αγοράς αναφέρουν ότι και την επόµενη χρονιά, η επικοινωνία τους θα είναι προϊοντική και όχι εταιρική. Η έµφαση θα δοθεί σε στεγαστικά και επαγγελµατικά δάνεια, καθώς και σε σύνθετα καταθετικά προϊόντα. Αντίθετα, προϊόντα που προϋποθέτουν χρήση πιστωτικών καρτών, καθώς και καταναλωτικά δάνεια δεν αναµένεται να επικοινωνηθούν ιδιαίτερα. Από την άλλη πλευρά, εάν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες περί σηµαντικών συγχωνεύσεων τραπεζών, είναι σαφές ότι τα νέα σχήµατα που θα προκύψουν θα έχουν σύνθετες επικοινωνιακές ανάγκες, οι οποίες στη συγκεκριµένη περίπτωση θα αφορούν σε εταιρική επικοινωνία.

Banking  Διαφήµιση

O ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το 2010 η διαφοροποίηση σε επίπεδο τραπεζικών προϊόντων αναµένεται να γίνεται όλο και πιο δύσκολη και υψηλού κόστους για τις τράπεζες.  ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΤΑΜΠΟΥΡΑΚΗ, ΔΙΕΥΘΥΝΟΝΤΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟ ΤΗΣ TRIBE

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

κτιµώ ότι θα δούµε τους τραπεζικούς οργανισµούς να στρέφονται περισσότερο σε concepts επιπρόσθετων υπηρεσιών προστιθέµενης αξίας, τα οποία επιβραβεύουν τη σχέση των πελατών µε την τράπεζά τους, καθώς και τη χρήση συγκεκριµένων προϊόντων. Είδαµε π.χ αυτό να γίνεται µέσα στο 2009, µε τη σύνδεση καταθετικών προγραµµάτων µε προγράµµατα υγείας. Η ενδεχόµενη δηµιουργία νέων σχηµάτων στον τραπεζικό χώρο µέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων θα έχει σαν αποτέλεσµα και την αύξηση της corporate επικοινωνίας προκειµένου να εδραιωθούν τα νέα αυτά σχήµατα. Τέλος, την επόµενη χρονιά ο τοµέας της πράσινης ανάπτυξης και της οικολογικής ευαισθητοποίησης αναµένεται να είναι πολύ επίκαιρος µε την ενσωµάτωση οικολογικών «πρακτικών» σε πολλούς τοµείς της καθηµερινότητάς µας. Οι τράπεζες αναµένεται να επιδιώξουν να συνδεθούν µε αυτή την τάση, τόσο σε επίπεδο corporate εικόνας όσο και προϊοντικών concepts. Στο πνεύµα των αναπτυξιακών σχεδίων της νέας κυβέρνησης είναι πολύ πιθανό να δούµε ένταση της προϊοντικής επικοινωνίας στον τοµέα της ενίσχυσης των µικροµεσαίων επιχειρήσεων. Ο περιορισµός των επιτοκίων των καταθετικών προϊόντων θα οδηγήσει στην αναζήτηση και επικοινωνία πιο σύνθετων επενδυτικών προϊόντων, σχεδιασµένων για ευρύτερη πελατειακή βάση. Τέλος, στο πλαίσιο της αβεβαιότητας που βιώνουν οι καταναλωτές για το µέλλον, ως απόρροια της οικονοµικής κρίσης, θα δούµε νέα προϊόντα καταναλωτικής και στεγαστικής πίστης µε την ενσωµάτωση πρόσθετων µηχανισµών προστασίας των πελατών. Ενώ η τηλεόραση θα εξακολουθήσει να είναι το νούµερο 1 µέσο ευρείας απήχησης, θα συνεχίζει να κερδίζει έδαφος το internet σε συνδυασµό και µε την εντατικοποίηση διαδικτυακών προϊόντων και υπηρεσιών, όπως είναι το e-banking. Θα δούµε επίσης τις τράπεζες να εντατικοποιούν µέσα που απευθύνονται περισσότερο στην πελατειακή τους βάση όπως π.χ η αξιοποίηση των ίδιων των καταστηµάτων σαν κύρια µέσα προβολής προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και χτισίµατος εικόνας.

Οσα ξέρουν οι άνθρωποι της επικοινωνίας

ΣΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΛΟΓΟΣ Στο ίδιο µήκος κύµατος µε το 2009 θα κινηθεί η τραπεζική επικοινωνία και το 2010. Η µεγαλύτερη βαρύτητα θα δοθεί στην προϊοντική επικοινωνία στο µέτρο που δεν θα ζήσουµε σηµαντικές δοµικές αλλαγές στον τραπεζικό χάρτη της χώρας.  ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΣΕΜΠΕΡΛΙΔΟΥ, ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ & ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΥ ΤΗΣ ADEL SAATCHI & SAATCHI

ιστεύω ότι η επικοινωνία των τραπεζικών οργανισµών θα επικεντρωθεί κυρίως στην προώθηση προϊόντων και όχι στην corporate επικοινωνία. Οι περισσότερες τράπεζες είναι ήδη γνωστές και δεν φαντάζοµαι να δηµιουργηθεί κάποια καινούργια. Αυτό µε την προϋπόθεση ότι δεν θα γίνει κάποια εξαγορά ή συνένωση, οπότε σε αυτή την περίπτωση η επικοινωνία corporate είναι επιτακτική ανάγκη. Το 2009, η τραπεζική επικοινωνία ήταν κυρίως προϊοντική µε εξαίρεση τη Marfin Egnatia Bank και το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο που για στρατηγικούς δικούς τους λόγους, έκαναν και εταιρική επικοινωνία. Οι υπόλοιποι έκαναν κυρίως προϊοντικές επικοινωνίες και σε ορισµένες περιπτώσεις χορηγίες αθλητικές ή πολιτιστικές, σε ένθετα περιοδικών και στα «ρολόγια» της τηλεόρασης. Λόγω της ύφεσης έχει µειωθεί η διαφηµιστική επένδυση στα καταναλωτικά δάνεια και στις πιστωτικές κάρτες. Άλλωστε θα ήταν προκλητικό να συνεχιστεί µια προτροπή για χρέωση. Το ίδιο πιστεύω ότι θα συµβεί και το 2010, λόγω ανάγκης περιορισµού της χρέωσης των νοικοκυριών. Εκτιµώ όµως ότι θα πρέπει να αυξηθούν οι επενδύσεις σε προϊόντα επαγγελµατικά και στεγαστικά, που συµβάλλουν στην τόνωση της αγοράς. Βέβαια όλα αυτά θα εξαρτηθούν και από τις αποφάσεις για τα οικονοµικά µέτρα που θα πάρει η νέα κυβέρνηση. Μετά τα αυτοκίνητα, η κατηγορία των τραπεζικών προϊόντων ήταν αυτή µε τη µεγαλύτερη µείωση στην τηλεόραση. Σηµαντικά µειώθηκε η επένδυση τραπεζικών προϊόντων και στην υπαίθρια διαφήµιση. Από την άλλη πλευρά, η επένδυση σε περιοδικά ήταν ελάχιστη. Μόνο στις εφηµερίδες φαίνεται σταθερή, άρα υπ’ αυτήν την έννοια, οι εφηµερίδες είναι οι κερδισµένες. Δεν βλέπω να αλλάζει κάτι σε αυτό, για το 2010. Όσον αφορά στα online και mobile µέσα, δεν είναι µετρήσιµα, οπότε δεν γνωρίζουµε το ποσό επένδυσης σε αυτά. Γενικά όµως, τα χρήµατα που µειώθηκαν από την επένδυση στην τηλεόραση και στο outdoor, δεν στράφηκαν σε άλλα µέσα. Πολύ απλά …δεν επενδύθηκαν!

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Banking  Διαφήµιση

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ H παρούσα περίοδος (2009-2010) µοιάζει µε ένα τραπέζι, όπου πρέπει πρώτα να ικανοποιηθεί η βασική ανάγκη (πείνα, δίψα της αγοράς) κι άρα σερβίρονται τα απαραίτητα - «προϊοντικά» - πιάτα, για να είναι εφικτό αργότερα να συµπληρωθεί το µενού µε περισσότερα ορεκτικά κι άλλες γαστριµαργικές λιχουδιές «εταιρικής» υφής.  ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΑΓΓΕΛΗ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟ, GROUP ACCOUNT DIRECTOR ΤΗΣ ATTP

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ο 2010 αναµένεται να είναι κι αυτό µία δύσκολη χρονιά τόσο για την ελληνική οικονοµία, όσο και για την τραπεζική αγορά. Το 2009 ζήσαµε µία µεγάλη αλλαγή. Για το 2010 υπολογίζουµε ότι οι τράπεζες θα κινηθούν σε παρόµοια συντηρητικά πλαίσια, µε πολύ προσεκτικά βήµατα, έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα ουσιαστικής ανάκαµψης από το 2011. Υπό αυτό το πρίσµα, θεωρούµε ότι την νέα χρονιά σε γενικές γραµµές, θα έχουµε έµφαση σε προϊοντικές επικοινωνίες. Η corporate επικοινωνία έγκειται στις στρατηγικές ανάγκες κάθε τράπεζας, αν βλέπει κάποια ευκαιρία ή απειλή και αν διαθέτει τα απαραίτητα κονδύλια για επιπλέον εταιρική προβολή. Σε αυτή τη δύσκολη εποχή σίγουρα υπάρχουν προϊόντα που ευνοούνται. Κατ΄αρχήν τα επαγγελµατικά δάνεια. Οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις κυριολεκτικά διψούν για ενίσχυση και ρευστό. Η προϊοντική πρόταση που θα συµφέρει συνολικά, µε τους διαθέσιµους όρους της, θα έχει µεγάλο εύρος απήχησης. Ένα άλλο θέµα είναι τα στεγαστικά δάνεια. Το σπίτι και η οικοδοµή είναι έµφυτα ως ανάγκη του Έλληνα και ως µοχλός τόνωσης της οικονοµίας. Η εξοµάλυνση και η αποκατάσταση της εµπιστοσύνης στην αγορά κατοικίας θα δώσει ανάσα, πιθανότατα από το β’ εξάµηνο του 2010. Όσον αφορά τώρα στα σύνθετα προϊόντα, θα έλεγα ότι εδώ µάλλον έχουµε µία αντίθετη οπτική. Από πλευράς τραπεζών, είναι πιθανή η προσπάθεια πώλησης σύνθετων προϊόντων, ενώ από πλευράς καταναλωτή θα αναζητείται η πιο απλή και µονοσήµαντη πρόταση. Η εξίσωση εδώ για να λειτουργήσει θα πρέπει να συνυπολογιστούν ο βαθµός σηµασίας και σχετικότητας των συµπληρωµατικών προϊόντων και το συνολικό τίµηµα, το οποίο δεν θα πρέπει να ακυρώνει το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα του κύριου προϊόντος. Όσον αφορά στη διαφηµιστική δαπάνη, δεν υπάρχει καµία αµφιβολία ότι υπήρξε µεγάλη πτώση τόσο στο σύνολο της κατηγορίας, όσο και επιµέρους στην τηλεόραση, η οποία όµως παραµένει στην πρώτη θέση του µεριδίου δαπάνης. Πτώση µεριδίου είχε και το outdoor. Εφηµερίδες και ραδιόφωνο κράτησαν περίπου τις θέσεις τους. Αυτή την εικόνα αναµένουµε και το 2010: Ορθολογική χρήση της τηλεόρασης, διατήρηση του ποσοστού των εφηµερίδων, αλλά και του ραδιοφώνου. To internet, παρότι δεν καταγράφεται, είναι και θα συνεχίσει να είναι από τους κερδισµένους. Η πιο επιλεκτική και στρατηγική στόχευση σε συνδυασµό µε τις τεχνολογικές εξελίξεις που συνδέονται µε την εικόνα των τραπεζών, συµβάλλουν στην ενίσχυση του µέσου. Τέλος, µην ξεχνάµε ότι ένα σηµαντικό µέρος της επικοινωνίας των τραπεζών γίνεται µέσω προωθητικών ενεργειών, µε κλασικά ή πιο σύγχρονα µέσα. .

Οσα ξέρουν οι άνθρωποι της επικοινωνίας

ΑΠΕΡΑΝΤΗ ΑΠΛΟΤΗΤΑ Περισσότερο «απλοποιηµένα» προϊόντα, που θα προσεγγίζουν τους καταναλωτές στη λογική του «εύκολου, γρήγορου και σίγουρου» είναι ό,τι αναµένουµε στο τραπεζικό σκηνικό τους επόµενους µήνες.  ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟΦΙΛΟ ΚΩΤΣΙΔΗ, MANAGING PARTNER ΤΗΣ OMD MEDIA NETWORK

ι τράπεζες αποτελούν το βαρόµετρο της διαφηµιστικής αγοράς. Εκτιµώ ότι η προϊοντική επικοινωνία θα παραµείνει στο προσκήνιο. Υπάρχει έντονη ανάγκη ενηµέρωσης των καταναλωτών για τα τραπεζικά προϊόντα που δηµιουργούνται και από ότι βλέπουµε διαφοροποιούνται από τα συνήθη. Είναι περισσότερο ευέλικτα και προσαρµοσµένα στις νέες συνθήκες και ανάγκες. Αυτό σηµαίνει ότι κάθε προϊόν απευθύνεται και σε λιγότερους καταναλωτές, άρα χρήζει ιδιαίτερης επικοινωνιακής αντιµετώπισης. Οι εποχές του «Μαζί» ή του «Σίγουρη» έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Προφανώς τα νέα δεδοµένα παράγουν διαφορετικές πρακτικές αντιµετώπισης. Η οικονοµική συγκυρία µπορεί να µην ευνοεί τα παραδοσιακά τραπεζικά προϊόντα όπως οι πιστωτικές κάρτες και τα καταναλωτικά δάνεια, αλλά ευνοεί άλλα, όπως χρηµατοδοτήσεις µικρών και µεσαίων εταιρειών ή επιδοτήσεις κ.ά. Έχω ορισµένες επιφυλάξεις για τα σύνθετα τραπεζικά προϊόντα. Ο τρόπος που προέκυψε η κρίση µάλλον έχει «φοβίσει» τους επιχειρηµατίες, κυρίως τους µικροµεσαίους. Τα πολύ σύνθετα προϊόντα συνήθως έχουν εν τέλει µεγαλύτερο ρίσκο, άρα θα αντιµετωπίσουν την επιφυλακτικότητα όσων απευθύνονται. Εκτιµώ ότι επικοινωνιακά θα δούµε περισσότερο «απλοποιηµένα» προϊόντα, που θα προσεγγίζουν τους καταναλωτές στην λογική του «εύκολου, γρήγορου και σίγουρου». Πρέπει να σηµειώσω όµως ότι τόσο η οικονοµική συγκυρία, όσο και η αλλαγή στην κυβέρνηση θα δηµιουργήσουν νέες συνθήκες στον τραπεζικό χώρο που ενδεχοµένως να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη νέων τραπεζικών σχηµάτων και άρα εταιρικής επικοινωνίας. Η αναµενόµενη «εξειδίκευση» και οι ιδιαιτερότητες στην στόχευση του κοινού, θα οδηγήσουν την τραπεζική επικοινωνία σε ΜΜΕ που µπορούν να παρέχουν την απαιτούµενη αποτελεσµατικότητα. Η αλήθεια είναι ότι στην χώρα µας η τηλεόραση είναι ανίκητη στην αποτελεσµατικότητά της, εάν την αποτιµήσουµε αριθµητικά (κάλυψη, ταχύτητα, µέσο κόστος ανά άτοµα κ.ά.). Η χρήση της όµως δεν αποτελεί εχέγγυο για καλύτερες πωλήσεις. Η διαφοροποίηση της στάσης των καταναλωτών απέναντι στα προϊόντα είναι περισσότερο κριτική από ποτέ. Αυτό σηµαίνει ότι δεν υπάρχουν δεδοµένοι καταναλωτές. Συνεπώς είναι απολύτως αναγκαία η στρατηγική επικοινωνίας που θα προσεγγίσει µε ηπιότερους και απλούστερους τρόπους και θα ενηµερώνει στο µέτρο που µπορεί, περισσότερο. Δεν είναι τυχαίο ότι η παγκόσµια τάση στην επικοινωνία είναι η διαφοροποίηση του τρόπου µεταφοράς των µηνυµάτων και η ολοένα και πιο ατοµικευµένη χρήση των µέσων. Η τηλεόραση θα συνεχίσει να απορροφά κονδύλια από την αγορά των τραπεζών όσο αυτές επικοινωνούν προϊόντα που απευθύνονται στους πολλούς και θα χάσει µερίδιο όταν αυτές επικοινωνήσουν προϊόντα για πιο µικρές οµάδες κοινού.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Insurance Από σαράντα κύµατα έχει περάσει η ανάπτυξη της ασφαλιστικής αγοράς στην Ελλάδα, µε τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση να ταράζει ακόµα πιο έντονα την πορεία του κλάδου. Αντοχές, όµως, τουλάχιστον οι µεγάλοι της αγοράς διαθέτουν σε καλό βαθµό!

Insurance  Εξελίξεις & τάσεις

ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Η ασφαλιστική αγορά δεν έχει επουλώσει τις πληγές της ούτε από τις στρεβλώσεις που βιώθηκαν σε εγχώριο επίπεδο επί σειρά ετών αλλά ούτε και από τις επιπτώσεις της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Όλα δείχνουν όµως ότι ο κλάδος έχει τη δυναµική να προχωρήσει και να ανακτήσει το χαµένο έδαφος.  ΑΠΟ ΤΗΝ ΈΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

ενεργοποίηση της Οδηγίας 2004/35 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου σχετικά µε την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζηµιάς παρέχει εξαιρετικές προοπτικές για τον κλάδο και ισχυρά κίνητρα ανάπτυξης. Η συγκεκριµένη αγορά γνώρισε το πρώτο εξάµηνο του 2009 ανάπτυξη 22%!

ι πωλήσεις, οι εξαγορές και τα λουκέτα που µπήκαν τη δεκαετία που µας πέρασε οδήγησαν την ασφαλιστική βιοµηχανία σε µια νέα εποχή για τα ελληνικά δεδοµένα. Δεν ήταν όµως αρκετά για να αποκτήσει ο κλάδος µια δυναµική τέτοια ώστε να µπορεί να εµπνέει εµπιστοσύνη στο καταναλωτικό κοινό. Δεν κατάφερε ούτε µε λογιστικές αλχηµείες να παρουσιάσει επαρκείς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, ούτε να δουλέψει σωστά ο ανταγωνισµός. Η κατάσταση γνωστή στις εποπτικές αρχές, συντηρήθηκε έτσι για πολλά χρόνια. Οι πρόσφατοι συστηµατικοί έλεγχοι από την Εποπτική Αρχή /Επ.Ε.Ι.Α και η άρση ανακλήσεων αδειών λειτουργίας ανάδειξαν την παθογένεια του κλάδου, βάζοντας νέα θεµέλια και στόχους για την ασφαλιστική αγορά. Ας πάρουµε όµως τα πράγµατα µε τη σειρά. Κατ’ αρχήν, κορυφαία κίνηση της τελευταίας δεκαετίας ήταν η πώληση το 2001 της µεγαλύτερης ως τότε ελληνικής ασφαλιστικής εταιρείας της Interamerican στην ολλανδική Eureko. Η κίνηση αυτή ουσιαστικά ήταν ο πρόδροµος µίας σειράς άλλων κινήσεων που έδειξαν ότι ο κλάδος µπαίνει σε νέα εποχή. Πέντε χρόνια αργότερα, η γαλλική ΑΧΑ εξαγοράζει, έναντι µεγάλου τιµήµατος, την Alpha Ασφαλιστική και µερικούς µήνες αργότερα η – επίσης γαλλική – Groupama, εξαγοράζει τον Φοίνικα από την Εµπορική Τράπεζα. Κατά την τελευταία

δεκαετία, µπήκαν 25 «λουκέτα» στην ελληνική αγορά, εκ των οποίων τα 6 µέσα στο 2009. Το κλείσιµο µικρών κυρίως επιχειρήσεων ήταν ένα δείγµα ότι η «νέα εποχή» στην ελληνική ασφαλιστική αγορά θα ερχόταν µέσα από ισχυρές, κεφαλαιακά, επιχειρήσεις. Ωστόσο, παρά τα «λουκέτα», ο ανταγωνισµός ήταν και είναι άκρατος και µάλιστα αθέµιτος σε ορισµένες περιπτώσεις. Οι πρακτικές αυτές οδήγησαν στη συρρίκνωση του ασφαλιστικού δικτύου (ασφαλιστές) κατά 30% περίπου, ενώ λειτούργησαν αποτρεπτικά για αρκετούς νέους επίδοξους ασφαλιστές να δραστηριοποιηθούν στον κλάδο. Σε επιχειρηµατικό επίπεδο, η τελευταία δεκαετία χαρακτηρίστηκε από την έντονη ανάπτυξη των τραπεζοασφαλειών (bancassurance) µε τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις να συνάπτουν στρατηγικές συµµαχίες µε τράπεζες για να πουλούν τα προϊόντα τους από τα τραπεζικά καταστήµατα µε µικρό λειτουργικό κόστος. Μπορεί η ελληνική ασφαλιστική αγορά να περνά ακόµα και επί µακρόν τις ίδιες παιδικές ασθένειες αλλά σίγουρα βήµατα έχουν γίνει εάν σκεφτεί κανείς ότι η αγορά σήµερα είναι πιο κοντά σε όσα συµβαίνουν στην Ευρώπη σε σχέση µε δέκα χρόνια πριν, οπότε και στον κλάδο λειτουργούσαν περισσότερες από 100 επιχειρήσεις, αρκετές από τις οποίες µε τα χαρακτηριστικά µίας οικογενειακής επιχείρησης.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Insurance  Εξελίξεις & τάσεις

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Όσα φέρνει η ώρα!

Με τις τελευταίες εξελίξεις σ την ING, η οποία διασπάται σε µία τραπεζική και µία ασφαλιστική µονάδα, από τη µία ο κλάδος προσπαθεί να αναρρώσει από την άρση της λειτουργίας των 6 ασφαλιστικών εταιρειών, Ασπίς Πρόνοια ΑΕΓΑ, Ασπίς Πρόνοια ΑΕΑΖ, Γενική Ένωση, Γενική Πίστη, Σκούρτης, ΕΟΣ και ιδιαίτερα των 2 του οµίλου της Ασπίς Πρόνοια, ενώ τα συµβόλαια πρώην ασφαλισµένων δεν είχαν απορροφηθεί έως τις αρχές Δεκεµβρίου. Ταυτόχρονα η αγορά προσπαθεί να βρει τον δρόµο της ανάπτυξής της µέσα από ισχυρές ελληνικές και ξένες εταιρείες µε υψηλά αποθεµατικά προκειµένου να διεκδικήσουν νέους ρόλους συµπληρωµατικούς απέναντι στην κοινωνική ασφάλιση. Παράλληλα η αγορά καλείται να εφαρµόσει τα πρότυπα της συνθήκης Solvency II σε συνδυασµό µε αύξηση ορίων αποζηµιώσεων στον κλάδο Αυτοκινήτου. Η ελληνική ασφαλιστική αγορά βέβαια έχει πληγεί από τη µεγάλη χρηµατοπιστωτική κρίση αλλά κατάφερε να εξέλθει µε µικρότερες απώλειες σε σχέση µε άλλες αγορές όπως η αµερικανική και η βρετανική, ενώ παράγοντες στην αγορά υποστηρίζουν ότι ο κλάδος θα επανέλθει σε καλύτερα επίπεδα από εκείνα που βρισκόταν πριν την είσοδο του στη χρηµατοοικονοµική κρίση. Το σίγουρο είναι ότι οι εταιρείες που τηρούν αυστηρούς κανόνες διαχείρισης κινδύνου θα έχουν και τις λιγότερες απώλειες. Την ίδια ώρα, τα ελληνικά νοικοκυριά στρέφονται σε πιο συντηρητικά προϊόντα που δεν επηρεάζονται και τόσο από τις έντονες διακυµάνσεις του Χρηµατιστηρίου. Τέλος, στο σύνολο της η παραγωγή ασφαλίστρων, σύµφωνα µε δηµοσιευµένα στοιχεία της Επ.Ε.Ι.Α. κατέγραψε αύξηση 1,7% κατά το εννεάµηνο του 2009 σε σύγκριση µε το αντίστοιχο εξάµηνο του 2008. Παρά την αύξηση που σηµειώθηκε όµως, ο ασφαλιστικός κλάδος δεν κατάφερε να αποκαταστήσει τις σχέσεις εµπιστοσύνης µε τους πελάτες. Το σοκ από το κλείσιµο των εταιρειών που αναφέρθηκε ήταν µεγάλο, και αποτέλεσε πλήγµα για την εικόνα του κλάδου, και όλα δείχνουν ότι θα απαιτηθεί χρόνος και πολλή δουλειά, προκειµένου να κλείσουν οι πληγές, να ανακτηθεί η χαµένη αξιοπιστία ώστε ο κλάδος να περάσει την εικόνα της ανταποδοτικής του σχέσης µε το καταναλωτικό κοινό, όπου σύµφωνα µε παράγοντες της αγοράς στοχεύει. Εδώ τον ρόλο του πρωταγωνιστή έχουν καθαρά και µόνο οι ασφαλιστές και του συµπρωταγωνιστή η Επ.Ε.Ι.Α.

Ο πρώτος λόγος στην εποπτεία Η αυστηρή εποπτεία που ασκείται τον τελευταίο καιρό από την Επ.Ε.Ι.Α. φαίνεται να ανοίγει τον δρόµο για νέες αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου, τιµολογιακές αναπροσαρµογές, ενώ ανοικτό είναι και το ενδεχόµενο των συγχωνεύσεων ή των εξαγορών µέσα στα επόµενα έτη. Η µέχρι τώρα διοίκηση της Επ.Ε.Ι.Α, δείχνει να θέλει να συνεχίσει το έργο της, µέχρι να εξυγιανθεί η αγορά µε εξονυχιστικούς ελέγχους στα αποθεµατικά και τα περιθώρια φερεγγυότητας των ασφαλιστικών εταιρειών. Να σηµειώσουµε ότι στα πλαίσια πάντα του ελέγχου, προκύπτει και το ερώτηµα αν η Επ.Ε.Ι.Α, λόγω αλλαγής της Κυβέρνησης συνεχίσει το έργο της …µε τον ίδιο τρόπο. Και δεδοµένης της πρότασης που κατατέθηκε από την ΕΕ για τη δηµιουργία µιας ενιαίας Εποπτικής υπηρεσίας που θα ελέγχει όλες τις χρηµατοοικονοµικές δραστηριότητες, το δεύτερο ερώτηµα που προκύπτει είναι, αν σήµερα βιώνουµε την αρχή ενός δρόµου για να τοποθετηθούν τα θεµέλια µιας ενοποιηµένης ασφαλιστικής αγοράς όπου οι κανό-

νες και οι κινήσεις θα καθορίζονται από την ΕΕ. Η έλλειψη ρευστότητας, το πιο αδύνατο σηµείο της ασφαλιστικής αγοράς, δείχνει να εγκαταλείπει το πρόγραµµα συντήρησης και να µπαίνει σε πρόγραµµα αναδιάρθρωσης. Έτσι, η µεγαλύτερη ανατροπή θα επέλθει µε την έναρξη εφαρµογής της συνθήκης Solvency II, (ΔΛΠ, Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα) µε µεσοπρόθεσµο έτος προσαρµογής των ασφαλιστικών εταιρειών το 2011 και µε αφετηρία έναρξης το 2012. Η επικύρωση της οδηγίας για το Solvency II, της οποίας µέχρι τώρα είναι υποχρεωτική η εφαρµογή στις εισηγηµένες εταιρείες και τις θυγατρικές τους, δηµιουργεί απαιτήσεις για σηµαντικές ενισχύσεις κεφαλαίων και αλλαγές στον τρόπο διοίκησης των ασφαλιστικών και αντασφαλιστικών εταιρειών,

ώστε να γίνουν ισχυρότερες κεφαλαιακά και να καλύπτουν το απαιτούµενα περιθώρια φερεγγυότητας. Με την εφαρµογή της οδηγίας αυτής θα µικρύνει η ψαλίδα για αποκλίσεις µεταξύ την κρατών-µελών της ΕΕ, ενώ η νέα αυτή προσέγγιση θα βελτιώσει σε µεγάλο βαθµό τη µέχρι τώρα λογιστική εικόνα της εταιρείας, χτίζοντας τις βάσεις για τη σωστή διαχείριση του κινδύνου και τους αποδοτικότερους εσωτερικούς ελέγχους. Για παράδειγµα η εφαρµογή των Διεθνών Λογιστικών Προτύπων εµφανίζει βελτιωµένους αρκετούς δείκτες, αυτό οδηγεί µε τη σειρά του σε καλύτερους όρους δανεισµού. Το ραντεβού ορίστηκε. Σε αγώνα δρόµου πρέπει να επιδοθούν σχεδόν όλες οι εταιρείες για να φτάσουν στην ώρα τους. Οι επιδόσεις …θα ανακοινωθούν το 2012.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Η µέχρι τώρα διοίκηση της Εποπτικής Αρχής /Επ.Ε.Ι.Α, δείχνει να επιθυµεί να συνεχίσει το έργο της, µέχρι να εξυγιανθεί η αγορά µε εξονυχιστικούς ελέγχους στα αποθεµατικά και τα περιθώρια φερεγγυότητας των ασφαλιστικών εταιρειών.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ΙNSURANCE ••

Photo Θανάσης Τσόγκας

•• ΓΙΩΡΓΟΣ

ΚΩΤΣΑΛΟΣ - INTERAMERICAN ••

Αναµείνατε στο ακουστικό σας

τα γρανάζια της κρίσης ο ασφαλιστικός κλάδος στις µέρες µας κ. Κώτσαλε. Τι να περιµένουµε στο εγγύς µέλλον; Ποιες οι προκλήσεις του κλάδου σήµερα;

Κοιτάξτε, πράγµατι δεν µπορούµε να αποµονώσουµε την ασφαλιστική βιοµηχανία από το ευρύτερο οικονοµικό και κοινωνικό περιβάλλον, διεθνώς και στην Ελλάδα. Και υπογραµµίζω τη διάσταση του κοινωνικού περιβάλλοντος, διότι για το οικονοµικό τα πράγµατα µεταφράζονται εύκολα σε αριθµούς. Χρειαζόµαστε µια αναθεώρηση της προσέγγισης του θεσµού που θα αναδεικνύει την εκ θεµελίων σχέση της ιδιωτικής ασφάλισης µε την κοινωνία. Να έχει στη βάση της την εγγύηση της απόλυτης ανταπόδοσης εκ µέρους των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, την επιστροφή αξίας στον καταναλωτή, τη σιγουριά που χτίζει σχέση εµπιστοσύνης. Ο ασφαλιστικός κλάδος κατά την έννοια αυτή, είναι ακόµη σε µεταβατικό στάδιο, µε την προσδοκία ότι θα οµογενοποιηθούν οι συµπεριφορές των εταιρειών, µε αναφο-

ρά σε ξεκάθαρα θεσµικά πλαίσια απαιτήσεων. Οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν ανάγκη την εστίαση στα τεχνικά αποτελέσµατα – αλλιώς τι εταιρείες πωλήσεων είναι – και αυτά δεν επιτυγχάνονται χωρίς καταναλωτική πίστη. Διεθνώς και στην Ελλάδα, η ιδιωτική ασφάλιση αναζητεί νέους ορίζοντες σε ένα τοπίο θολό από την παγκόσµια οικονοµική κρίση. Η δηµιουργικός προβληµατισµός για το παρόν και το µέλλον των ασφαλίσεων που είναι υπαρκτός στα διεθνή φόρουµ, µεταφέρεται και στη χώρα µας. Η διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου και του κεφαλαίου επάρκειας, για παράδειγµα, είναι µείζονα ζητήµατα. Την αναζήτηση σταθερών ισορροπιών στη βάση σοβαρών δεσµεύσεων, υποχρεώσεων και λειτουργιών των ασφαλιστικών εταιρειών εκφράζει το Solvency II, ένας θώρακας για τις επιχειρηµατικές ασθένειες στον ασφαλιστικό κλάδο, που θα βοηθήσει να γίνουν βήµατα στον τοµέα του επαγγελµατισµού και της αξιοπιστίας.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ο διευθύνων σύµβουλος του Οµίλου Interamerican εκτιµά ότι η αγορά ασφαλειών στη χώρα µας χρειάζεται αναθεώρηση που θα αναδεικνύει τη θεµελιακή σχέση της ιδιωτικής ασφάλισης µε την κοινωνία. Αναµένουµε, λοιπόν, τις νέες εξελίξεις που πρέπει να προωθήσει ο ασφαλιστικός κλάδος, αγορά µε χρόνια προβλήµατα όπως αυτά των χαµηλών αποθεµατικών στον κλάδο αυτοκινήτου, αλλά και τα ζητήµατα εποπτείας, όπου τα τελευταία έτη το νερό δείχνει να µπαίνει στο αυλάκι. Παρόλα αυτά, το κενό της εµπιστοσύνης του καταναλωτή στην ασφαλιστική αγορά δεν έχει ακόµη γεµίσει. Αντίθετα, µάλλον έχει κάπως ενταθεί στο σκηνικό της ύφεσης.  ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΈΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

•• ΙNSURANCE ••

Και το τούνελ της ύφεσης; Η έξοδος από αυτό εννοώ.

Αυτό είναι το µόνο σίγουρο. Νοµοτελειακά, η αγορά θα ανακάµψει. Ναι, αλλά τελικά πόσο βάση έχουν τα σενάρια που αναφέρουν ότι πιθανώς να ξανακυλήσουµε στον βούρκο της κρίσης;

Αυτά συµβαίνουν γιατί ο κίνδυνος µιας νέας κρίσης είναι πάντα µέσα στη λογική των πιθανοτήτων, που πρέπει να τις περιορίζουµε κατά το δυνατόν. Για την ασφαλιστική βιοµηχανία, έκθεση της Ernst & Young τον περασµένο Νοέµβριο αποφαίνεται ότι οι ασφαλιστικές εταιρείες πρέπει εφεξής να αξιολογούν και να αποτιµούν τη δυνητική έκθεσή τους σε ακραίους κινδύνους, προκειµένου να είναι σε θέση να προβλέπουν, να διαχειρίζονται και να αντιµετωπίζουν πιο αποτελεσµατικά στο µέλλον κρίσιµα γεγονότα. Να επισηµάνω ότι στην παρούσα οικονοµική συγκυρία απορροφούν τις συνέπειες της ύφεσης εκείνες οι εταιρείες που εφαρµόζουναπαρέγκλιτα αυστηρές διαδικασίες διαχείρισης κινδύνων. Η κρίση έδωσε µαθήµατα στην ασφαλιστική αγορά, που οφείλουµε να αξιοποιήσουµε.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ποια θα είναι κατά τη γνώµη σας η επόµενη ηµέρα στην Ευρώπη για την αγορά ασφαλειών και κυρίως στις αναπτυσσόµενες χώρες-µέλη;

100

Εδώ είναι που θέλει προσοχή και ταυτόχρονα επιχειρηµατική αξιοποίηση των νέων ευκαιριών σε ένα περιβάλλον που αλλάζουν οι ισορροπίες του. Γιατί πανευρωπαϊκά, αναδύονται νέες ευκαιρίες από τη διαµόρφωση νέων αγορών, που έχουν ανάγκη νέα προϊόντα. Η έκρηξη του δηµογραφικού προβλήµατος – υπογεννητικότητα από τη µια, αύξηση του ηλικιακού προσδόκιµου ζωής από την άλλη – έχει κλονίσει τα αναδιανεµητικά συστήµατα της κοινωνικής ασφάλισης. Το 2025 προβλέπεται ότι το 25% του πληθυσµού της Ευρώπης θα είναι άνω των 65 ετών. Οι τάσεις για την ελαχιστοποίηση των κοινωνικών παροχών και την επιµήκυνση του εργασιακού βίου είναι δεδοµένη, καθώς, όπως διαπιστώνει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ανακοίνωσή της για το δηµογραφικό πρόβληµα (Απρίλιος 2009) η οικονοµική κρίση επιδεινώνει τις προσπάθειες ενθάρρυνσης της δηµογραφικής ανανέωσης. Ειδικότερα στην Ελλάδα, µε το µεγάλο δηµοσιονοµικό έλλειµµα και τις συνεχώς αυξανόµενες κρατικές δαπάνες για σύνταξη και υγεία, η ανάγκη για µια συµπληρωµατική σχέση κοινωνικής και ιδιωτικής ασφάλισης είναι πιεστικά αναγκαία. Στην Ευρώπη σήµερα, η µέριµνα για την ασφάλιση σύνταξης και υγείας περνά κατά ένα µεγάλο ποσοστό στην ευθύνη του ενδιαφερόµενου. Στον τοµέα της

ιδιωτικής ασφάλισης έγιναν σηµαντικές επενδύσεις προ κρίσης και στην Ανατολική Ευρώπη. Εκεί η συνέχεια της ανάπτυξης δεν συνδέεται µόνο µε το οικονοµικό και θεσµικό περιβάλλον, που ακόµα δεν είναι ώριµο, αλλά και µε την κουλτούρα, που δεν αλλάζει από τη µια µέρα στην άλλη. Στο ίδιο µήκος κύµατος µε τα προηγούµενα αλλά για τη χώρα µας πλέον, να φέρω στο τραπέζι της συνοµιλίας µας ότι πρόσφατα ζήσαµε και την ανάκληση των αδειών λειτουργίας ασφαλιστικών εταιρειών. Το σκηνικό αυτό το έχουµε ζήσει και µερικά χρόνια πριν ενσκήψει η κρίση. Ποια θα είναι η επόµενη µέρα λοιπόν στα καθ’ ηµάς;

Είναι αλήθεια ότι η ελληνική ασφαλιστική αγορά παρουσίαζε ανέκαθεν ισχυρά τοπικά χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες, που κάτω από την πίεση των διεθνών κανόνων έχουν αρχίσει να περιορίζονται. Τα προβλήµατα που αναδύθηκαν ιδιαίτερα το 2009 και η ανάκληση αδειών λειτουργίας δεν είναι απότοκα της οικονοµικής κρίσης και µόνο, αλλά περισσότερο λογική συνέπεια µιας αυστηρότερης πολιτικής στην εποπτεία του κλάδου, η οποία ανέβασε τον πήχυ µε όρους φερεγγυότητας και ελεγκτικές διαδικασίες πρόληψης που φέρνουν την αγορά µας πιο κοντά στα ευρωπαϊκά δεδοµένα. Γίνεται αντιληπτό στη χώρα µας ότι µε τις υποχρεώσεις έναντι των ασφαλισµένων και κάθε άλλου ενδιαφερόµενου µέρους δεν µπορεί να παίζει καµµία ασφαλιστική εταιρεία και ότι δεν υπάρχουν, πλέον, τα περιθώρια αθέµιτου ανταγωνισµού, που τόση ζηµιά προκάλεσε στον κλάδο µας. Στα επόµενα δυο - τρία χρόνια εκτιµώ ότι θα έχουµε µια συγκέντρωση της αγοράς και ανακατατάξεις από συνέργιες, ενδεχόµενες συγχωνεύσεις και εξαγορές. Ήδη, οι πέντε µεγαλύτερες εταιρείες στον κλάδο Ζωής ελέγχουν πάνω από το µισό της πίτας. Αυτή η εξέλιξη θα έχει πολλά θετικά για την ασφαλιστική αγορά εφ’ όσον συνδεθεί µε την αποκατάσταση της εµπιστοσύνης του καταναλωτή, διότι είναι βέβαιο ότι στο µέλλον η ζήτηση των ασφαλιστικών προϊόντων θα αυξηθεί. Και τελικά για να λέµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους, οι ασφαλισµένοι πώς µπορούν να αισθάνονται ήσυχοι σε ό,τι τους αφορά σε περίπτωση ανάκλησης της άδειας λειτουργίας µίας ασφαλιστικής; Ισχυρή εποπτεία υποθέτω ότι θα µου πείτε και όχι ένα µοντέλο ανάπτυξης µε υψηλά αποθέµατα αυτορρύθµισης. Έτσι δεν είναι;

Ναι. Είναι κάτι περισσότερο από σαφές ότι η αγορά δεν µπορεί να υποκαταστήσει την εποπτεία, που πρέπει να προλαµβάνει τέτοιες εξελίξεις όσον αφορά στις εγγυήσεις για τους ασφαλισµένους σε περιπτώσεις ανάκλησης άδειας. Στην Ελλάδα, όπως και στη διεθνή ασφαλιστική κοινότητα, γίνεται

•• ΓΙΩΡΓΟΣ

ΚΩΤΣΑΛΟΣ - INTERAMERICAN ••

Στα επόµενα δυο - τρία χρόνια εκτιµώ ότι θα έχουµε µια συγκέντρωση της αγοράς και ανακατατάξεις από συνέργιες, ενδεχόµενες συγχωνεύσεις και εξαγορές. Ήδη, οι πέντε µεγαλύτερες εταιρείες στον κλάδο ζωής ελέγχουν πάνω από το µισό της πίτας.

Ας περάσουµε στην αγορά αυτοκινήτου, τον τοµέα της υποχρεωτικής δηλαδή ασφάλισης αλλά και µε τα περισσότερα προβλήµατα, χρόνια µάλιστα, όπως η έλλειψη των απαιτούµενων αποθεµατικών.

Πράγµατι είναι πολύπαθος ο κλάδος και έχει παρουσιάσει προβλήµατα που έχουν επιδράσει αρνητικά στην ασφαλιστική συνείδηση του κοινού, τραυµατίζοντας τη συνολική εικόνα της ιδιωτικής ασφάλισης στον τόπο µας. Ίσως επειδή λόγω του ότι είναι η µοναδική υποχρεωτική ασφάλιση, ο θεσµός στο σύνολό του έχει ταυτιστεί µε την ασφάλιση αυτοκινήτου. Ο κατακερµατισµός αυτής της αγοράς σε πλήθος εταιρειών ποικίλων ταχυτήτων, διαχειριστικών συµπεριφορών και τιµολογιακών πολιτικών χωρίς επαρκή έλεγχο τις προηγούµενες δεκαετίες,

επισώρευσε µεγάλα προβλήµατα ανταγωνισµού. Η εκκαθάριση και η εξυγίανση εδώ προβάλλει επιτακτικά αναγκαία, µε κυρίαρχο ζητούµενο την κεφαλαιακή επάρκεια, την ικανή αποθεµατοποίηση. Αύξηση στις τιµές θα δούµε;

Στον κλάδο Αυτοκινήτου έχουµε σήµερα την άνοδο των ορίων αποζηµίωσης ανά θύµα στις 500 χιλ. ευρώ µε την προοπτική της αύξησης του ορίου στο ένα εκατ. ευρώ ανά θύµα στην επόµενη διετία. Εύλογα, η νέα πραγµατικότητα θα επηρεάσει τα ασφάλιστρα. Η επίδραση θα είναι ορθολογικά ελεγχόµενη εφ’ όσον πετύχουµε να έχουµε στην επιδίκαση των ζηµιών ένα αντικειµενικό σύστηµα προσδιορισµού των αποζηµιώσεων. Πάντως, είναι σαφές ότι ο ασφαλιζόµενος στο αυτοκίνητο στρέφεται από τη στρεβλή λογική της επιλογής του χαµηλότερου ασφαλίστρου του παρελθόντος στη λογική της επιλογής µε βάση την αξιοπιστία της ασφαλιστικής εταιρείας και την ισορροπηµένη σχέση κόστους - οφέλους.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

αποδεκτή η ανάγκη ύπαρξης Εγγυητικού Κεφαλαίου στις Γενικές Ασφάλειες, όχι όµως και στις Ασφαλίσεις Ζωής. Κάτι τέτοιο θα µετέθετε τεράστια βάρη προβλέψεων στις υγιείς εταιρείες και θα ήταν καταστροφικό για την αγορά µας. Δεν χωράει καµία συζήτηση για τέτοιου είδους αυτορρυθµίσεις.

101

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ΙNSURANCE ••

102

102 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

•• ERIC

KLEIJNEN – AXA ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ••

Πολύτιµος χρόνος

ασφαλιστική αγορά σήµερα κ. Kleijnen πιστεύετε ότι βαδίζει προς την έξοδο από τις επιπτώσεις της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης ή έχει ήδη εξέλθει από αυτή;

Για να λέµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους, ο κλάδος στο σύνολό του έχει ξεπεράσει την κρίση του 2008. Όχι όµως και όλες οι ασφαλιστικές εταιρείες, ειδικά εκείνες οι οποίες κατά το ξέσπασµα της κρίσης δεν ήταν ιδιαίτερα φερέγγυες και δεν διέθεταν εύρωστα κεφάλαια. Επίσης, δεν πιστεύω ότι βραχυπρόθεσµα θα ζήσουµε κάποια νέα κρίση στο σύνολο του κλάδου. Όσον αφορά το µέλλον, οι κανόνες του Solvency II και η εφαρµογή τους, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο, καθώς θα προλαµβάνουν τις υπερβάσεις στην ανάληψη κινδύνων, την ελλιπή αποθεµατοποίηση και τιµολόγηση, όπως και τη µη ορθολογική αποτίµηση του ενεργητικού και παθητικού. Ποιες οι τάσεις της ασφαλιστικής αγοράς στην Ευρώπη σήµερα;

Η ασφαλιστική αγορά στο σύνολό της θα είναι δύσκολη το 2010: η νέα παραγωγή ασφαλίστρων θα είναι µειωµένη και θα υπάρχει πίεση στις τιµές, τις οποίες δεν µπορεί να αντέξει και δεν πρέπει να

δεχθεί ο κλάδος, καθώς αντιµετωπίζει αύξηση των ζηµιών και των λειτουργικών και αντασφαλιστικών εξόδων. Μεσοπρόθεσµα, ο ασφαλιστικός κλάδος θα επανέλθει σε επίπεδα καλύτερα από εκείνα πριν από την κρίση, καθώς κρίσιµες κοινωνικές προκλήσεις (συνταξιοδότηση, γήρανση του πληθυσµού κλπ.) µπορούν να αντιµετωπιστούν µόνο µε την αυξηµένη συµµετοχή της ιδιωτικής ασφάλισης. Οι κρατικοί προϋπολογισµοί για την κοινωνική ασφάλιση δεν µπορούν να ανταπεξέλθουν από µόνοι τους στις προκλήσεις των αυξανόµενων δαπανών για συντάξεις. Ας επιστρέψουµε όµως στην Ελλάδα. Πως θα σχολιάζατε τη µέχρι σήµερα συνεργασία σας µε την Alpha Bank;

Οι στόχοι της ΑΧΑ παραµένουν οι ίδιοι, δηλαδή να αποτελέσει έναν από τους ηγέτες του κλάδου µέχρι το 2012 ακολουθώντας βήµατα κερδοφόρας ανάπτυξης. Η συνεργασία µε την Alpha Bank εξελίσσεται οµαλά και περιλαµβάνει ένα τεράστιο, ανεκµετάλλευτο προς το παρόν, δυναµικό.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Ο διευθύνων σύµβουλος της AXA Ασφαλιστική - δεδοµένου ότι το ασφαλιστικό και κατ’ επέκταση το συνταξιοδοτικό είναι ένα από τα µεγάλα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η χώρα και όσο περνά ανεκµετάλλευτος ο χρόνος, τόσο εντείνεται - θεωρεί, περισσότερο από ποτέ, αναγκαία τη δηµιουργία ενός νοµικού και φορολογικού πλαισίου που θα είναι άρρηκτα συνδεδεµένο µε την ανάπτυξη και ενδυνάµωση της ιδιωτικής ασφάλισης του 2ου και 3ου πυλώνα.  ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΈΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

103

•• ΙNSURANCE ••

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Κοινή παραδοχή αποτελεί το ότι η ελληνική ασφαλιστική αγορά βρίσκεται σε µεταβατική περίοδο. Τι διαβλέπετε σε ορίζοντα τριετίας στους κλάδους Αυτοκινήτου, Συντάξεων και Υγείας;

104

Τα τελευταία χρόνια, ο κλάδος Αυτοκινήτου παρουσίαζε πολύ χαµηλότερες τιµές από τα απαιτούµενα επίπεδα, µε αντασφάλιση ταµειακών ροών από κάποιες ασφαλιστικές εταιρείες και ελλιπή εφαρµογή των κανόνων φερεγγυότητας από τις Αρχές. Η Εποπτική Αρχή κατάφερε να υπενθυµίσει στο σύνολο του κλάδου τις υποχρεώσεις του, λαµβάνοντας τα απαραίτητα µέτρα. Με τον τρόπο αυτό η υποτιµόλογηση µειώθηκε και τα ασφάλιστρα αυξήθηκαν καταρχήν στον κλάδο Αυτοκινήτων. Όσον αφορά δε στα νοσοκοµειακά προγράµµατα, η κατάσταση είναι ακόµα χειρότερη µε το µέσο ποσοστό της αγοράς να ξεπερνάει το 120% των ασφαλίστρων (µετά το φόρο). Η αδράνεια λοιπόν ισοδυναµεί µε αυτοκτονία. Κατά την άποψή µου, τρεις κατευθύνσεις θα αναδειχθούν: • Οι τιµές θα αυξηθούν σηµαντικά. Αυτό είναι βέβαιο και αναπόφευκτο. • Τα ισόβια συµβόλαια θα εξαφανιστούν καθώς θυµίζουν περισσότερο τζόγο παρά ασφάλιση. Κανείς δεν µπορεί να δεχθεί έναν ανοικτό ισόβιο κίνδυνο εκτεθειµένο σε ζητήµατα όπως η µακροζωία, η εξέλιξη των ιατρικών τεχνικών, τα κόστη κ.λπ. • Θα ληφθούν µέτρα περιορισµού της συχνότητας και του κόστους ζηµιών. Διαφορετικά τα ασφάλιστρα θα φτάσουν σε µη προσιτά επίπεδα. Τα µέτρα αυτά θα περιλαµβάνουν χαµηλότερα όρια αποζηµίωσης, εκπιπτόµενα ποσά, προµήθειες, προνοσηλευτικούς ελέγχους, αντιµετώπιση των υπερβολικών αµοιβών, τη συµβολή της Κρατικής Κοινωνικής Ασφάλισης µέσω προτροπής του πελάτη που πληρώνει εισφορές στο κράτος για αυτήν, κ.λπ. Η . Σχετικά µε τις συντάξεις, είναι αναγκαία η δηµιουργία ενός νοµικού και φορολογικού πλαισίου για την ανάπτυξη και ενδυνάµωση της ιδιωτικής ασφάλισης του 2ου (οµαδικά ασφαλιστήρια) και 3ου (ατοµικά ασφαλιστήρια) πυλώνα. Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική καθώς τα κρατικά σχήµατα ήδη παρουσιάζουν µεγάλα ελλείµµατα, χωρίς καν να συνυπολογίζεται η αύξηση του προσδόκιµου ζωής κατά τρεις µήνες αναµενόµενης επιβίωσης ανά έτος.

104 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Αυξήσεις θα δούµε στην αγορά Αυτοκινήτου από το νέο έτος;

Ο Κλάδος Αυτοκινήτου είναι υποτιµολογηµένος. Αναµφισβήτητα, τα ασφάλιστρα θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Εξαιτίας των ελλειµµάτων και των µη κερδοφόρων επιπέδων του παρελθόντος, όπως και εξαιτίας των περαιτέρω αυξήσεων των ορίων αποζηµίωσης, σύµφωνα µε τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα πρέπει να ληφθούν µέτρα που να περιορίζουν τα ασφάλιστρα κινδύνου. Αυτό απαιτεί καλύτερες οδικές συµπεριφορές και συνθήκες, που θα επιβληθούν από ένα συνδυασµό εκπαίδευσης και ελέγχου. Η Ελλάδα έχει την 1η θέση στην Ευρώπη σε συχνότητα και σοβαρότητα ζηµιών. Εάν δεν αντιµετωπιστεί αυτό το ευαίσθητο ζήτηµα, πέρα από το κοινωνικό κόστος και πόνο

Στη νοσοκοµειακή περίθαλψη, θα πρέπει να ληφθούν µέτρα που να περιορίζουν τα ασφάλιστρα κινδύνου. Αυτό απαιτεί καλύτερες οδικές συµπεριφορές και συνθήκες, που θα επιβληθούν από ένα συνδυασµό εκπαίδευσης και ελέγχου.

που προκαλεί, θα αυξήσει αισθητά τα ασφάλιστρα που θα πρέπει να καταβάλει ο κάθε οδηγός. Ποιος τέλος ο ρόλος των ασφαλιστικών εταιρειών στο συνταξιοδοτικό σύστηµα;

Η ασφαλιστική αγορά µπορεί και πρέπει να διαδραµατίσει ένα σηµαντικό ρόλο στο συνταξιοδοτικό σύστηµα, όπως προανέφερα, µε τον συνδυασµό κρατικής και ιδιωτικής ασφάλισης (όπως έχει ήδη γίνει σε όλες τις ασφαλιστικά ώριµες χώρες). Τα κρατικά σχήµατα δεν µπορούν να αντιµετωπίσουν την αύξηση του προσδόκιµου ζωής µε ένα κοινωνικά αποδεκτό επίπεδο φορολόγησης. Η ενίσχυση των ιδιωτικών σχηµάτων είναι µονόδροµος. Δεν υπάρχει άλλη λύση εκτός από την επιµήκυνση της ηλικίας συνταξιοδότησης και την ταυτόχρονη σηµαντική µείωση των συνταξιοδοτικών παροχών.

KLEIJNEN – AXA ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ••

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ERIC

105

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ΙNSURANCE ••

106

Photo ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

••

XΡΗΣΤΟΣ AΔΑΜΑΝΤΙΑΔΗΣ - CHARTIS

••

Κατάσταση Πολιορκίας Ο διευθύνων σύµβουλος της Chartis, της πάλαι ποτέ AIG καθώς πρόσφατα η εταιρεία άλλαξε όνοµα, εκτιµά ότι είναι δύσκολο, ακόµα και σήµερα, να κάνουµε προβλέψεις για την πορεία του κλάδου στην εποχή της ύφεσης. Η πραγµατικότητα όµως αυτή δεν θα κρατήσει πολύ. Πιστεύει ότι ήδη µετά το πέρας του πρώτου τριµήνου του 2010, θα έχουµε όλες τις απαιτούµενες πληροφορίες ώστε να ξέρουµε που βρισκόµαστε και πώς πρέπει να κινηθούµε. 

αρά τις ενδείξεις ανάκαµψης, δεν έχουµε ξεφύγει οριστικά από τον κίνδυνο να υποτροπιάσει η διεθνής κρίση. Τι συµβαίνει στις ασφάλειες; Πόσο κοντά ή µακριά από την πόρτα του κλάδου βρίσκεται ένα τέτοιο ενδεχόµενο για Ευρώπη και Αµερική;

Πράγµατι, τα αντικρουόµενα µηνύµατα που εκπέµπουν οι διεθνείς οικονοµίες µαρτυρούν πως δεν είναι ακόµα ξεκάθαρο εάν βρισκόµαστε στο µέσο ή στο τέλος της κρίσης. Θα πρέπει να περιµένουµε το πρώτο τρίµηνο του 2010 να δώσει το στίγµα, ως προς το σηµείο του οικονοµικού κύκλου που διανύουµε. Η πρόσφατη ιστορία έδειξε ότι η εποπτευόµενη ασφαλιστική βιοµηχανία συµπεριφέρθηκε πολύ πιο σταθερά και αποτελεσµατικά στην κρίση από τη µη επαρκώς – όπως αποδείχθηκε – εποπτευόµενη χρηµατοοικονοµική δραστηριότητα. Ο ασφαλιστικός κλάδος θα πρέπει να λειτουργήσει το 2010 µέσα σε ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον, που κινείται µε χαµηλές ταχύτητες οικονοµικής δραστηριότητας και δεν προσφέρει υψηλές επενδυτικές αποδόσεις. Πιστεύω λοιπόν ότι µε εξαίρεση ίσως τις αναπτυσσόµενες χώρες, δεν θα πρέπει να αναµένουµε ιδιαίτερα θετικές επιδόσεις, δεδοµένων των εξωγενών συνθηκών. Ποιες οι τάσεις στην ευρωπαϊκή αγορά; Η ΝΑ Ευρώπη θα καταφέρει να διατηρήσει τους ρυθµούς ανάκαµψης έστω και εάν είναι αργοί, στον ασφαλιστικό τοµέα;

Είναι αλήθεια ότι η ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά δείχνει σηµάδια σταδιακής, αλλά βραδεί-

ας, ανάκαµψης, µετά το 2008, οπότε και παρουσίασε διψήφιο αρνητικό πρόσηµο στον κλάδο Ζωής και στάσιµη ανάπτυξη στον κλάδο των Γενικών Ασφαλίσεων. Για το 2010, οι προβλέψεις δείχνουν µία ελαφρώς βελτιωµένη εικόνα, κυρίως στον κλάδο Ζωής. Μοιραία, οι υψηλοί ρυθµοί της ασφαλιστικής δραστηριότητας στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης επηρεάζονται από το διεθνές αρνητικό κλίµα. Πάντως, το σύνολο των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ απασχολεί όχι µόνο η ανάπτυξη και η κερδοφορία, αλλά και η προσαρµογή στις διατάξεις του Solvency II που βρίσκεται «προ των πυλών» και η οποία απαιτεί µεγάλες επενδύσεις σε κεφάλαια, τεχνογνωσία, στελέχωση, συστήµατα διακυβέρνησης και ελέγχου κ.λπ. Σηµαντικό ζήτηµα που έχει απασχολήσει και πριν το ξέσπασµα της κρίσης την εγχώρια αγορά ασφάλισης, το έλλειµµα εµπιστοσύνης των καταναλωτών. Με την κρίση και την ύφεση που ακολούθησε, οι ως έναν βαθµό αδύναµες σχέσεις εµπιστοσύνης, κλονίστηκαν περαιτέρω. Έτσι δεν είναι;

Είναι γεγονός ότι το έλλειµµα κεφαλαίων και ρευστότητας συγκεκριµένων εταιρειών και η συνακόλουθη υπέρµετρη καθυστέρηση ή αδικαιολόγητη άρνηση πληρωµών έχει σηµαντικά συµβάλλει στη δηµιουργία αρνητικών στερεότυπων για τον θεσµό της ιδιωτικής ασφάλισης στην ελ-

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΈΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

107

••

ΙNSURANCE ••

ληνική κοινωνία. Δεν αρκεί η υιοθέτηση µίας ή δύο πρακτικών προκειµένου να αλλάξει η αρνητική εικόνα του κλάδου, η οποία είναι άδικη για την πλειονότητα των ασφαλιστών εταιρειών και διαµεσολαβούντων. Οι προτάσεις καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα ενεργειών, από τις εντελώς µακροπρόθεσµες, όπως για παράδειγµα η ένταξη σχετικών θεµατικών ενοτήτων σε σχολικά προγράµµατα µαθηµάτων έως τις πιο άµεσα (θεωρητικά) εφαρ-

Ο ασφαλιστικός κλάδος θα πρέπει να λειτουργήσει το 2010 µέσα σε ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον, που κινείται µε χαµηλές ταχύτητες οικονοµικής δραστηριότητας και δεν προσφέρει υψηλές επενδυτικές αποδόσεις. Πιστεύω λοιπόν ότι, µε εξαίρεση ίσως τις αναπτυσσόµενες χώρες, δεν θα πρέπει να αναµένουµε ιδιαίτερα θετικές επιδόσεις, δεδοµένων των εξωγενών συνθηκών.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

µόσιµες, όπως η θεσµοθέτηση της ιδιωτικής ασφάλισης ως πυλώνα της κοινωνικής ασφάλισης, οι φορολογικές ελαφρύνσεις, η ανάπτυξη (ασφαλιστικά) της αγοράς των µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων κ.ά. Σήµερα, θα µπορούσε, να καταγραφεί ως µία ιδιαίτερα θετική και αισιόδοξη εξέλιξη πως οι υπηρεσίες εξυπηρέτησης του πελάτη τείνουν να αναχθούν σε βασικό πεδίο ανταγωνισµού των εταιριών του κλάδου.

108

Προχωρώντας λίγο παραπέρα, ποιες είναι οι τάσεις που αναµένεται να κυριαρχήσουν σε ορίζοντα τριετίας στους Κλάδους, Αυτοκινήτου, Συντάξεων και Υγείας;

Καταρχήν, οφείλω να σηµειώσω ότι η αγορά λειτουργεί σήµερα σε ένα σαφώς βελτιωµένο θεσµικό περιβάλλον, µε την εποπτική αρχή να έχει δείξει διάθεση να δηµιουργήσει συν-

θήκες υγιούς ανταγωνισµού, µέσω της θεσµοθέτησης και ισότιµης εφαρµογής των κανόνων. Σε συνδυασµό µε το Solvency II και την αύξηση των κατώτατων κεφαλαίων και των ορίων για τις αποζηµιώσεις σωµατικών βλαβών, δηµιουργείται ένα εντελώς νέο πλαίσιο, στο οποίο θα πρέπει να προσαρµοστούν οι επιχειρήσεις. Παράλληλα, η αγορά έχει να αντιµετωπίσει τη γενικότερη επιδείνωση του οικονοµικού περιβάλλοντος και τη µείωση των αποδόσεων από τις επενδύσεις. Με δεδοµένο πως το διαθέσιµο εισόδηµα των νοικοκυριών και η ασφαλίσιµη ύλη των επιχειρήσεων δεν προβλέπεται να αυξηθούν τα επόµενα χρόνια, η αγορά θα πρέπει να προσαρµοστεί σε ένα περιβάλλον υψηλών απαιτήσεων και αυξηµένων πιέσεων. Ήδη ο κλάδος Ζωής έχει υποστεί ένα µεγάλο πλήγµα και η θετική ανάπτυξη που εµφανίζει ο κλάδος των Γενικών Ασφαλειών οφείλεται κυρίως στην αύξηση των ασφαλίστρων αυτοκινήτου. Οι στρατηγικές επιλογές των επιχειρήσεων ως απάντηση σ’ αυτές τις ενδογενείς και εξωγενείς προκλήσεις, θα διαµορφώσουν τον νέο χάρτη της εγχώριας ασφαλιστικής βιοµηχανίας. Ας περάσουµε στην εταιρεία τώρα που πρόσφατα µετονοµάστηκε σε Chartis από AIG. Πείτε µας για τις οικονοµικές σας επιδόσεις σε αυτούς τους άστατους καιρούς.

Ναι, το 2009 ήταν πράγµατι µία δύσκολη χρονιά για όλες τις επιχειρήσεις. Η Chartis επέτυχε ετήσια αύξηση ασφαλίστρων σε σχέση µε το 2008 της τάξης του 14%, καταγράφοντας συνολική παραγωγή ασφαλίστρων 70 εκατ. ευρώ Αποζηµιώσαµε περισσότερες από 11.500 περιπτώσεις ζηµιών ιδιωτών και επιχειρήσεων, πληρώνοντας περίπου 25 εκατ. ευρώ. Το 2010 είµαστε αισιόδοξοι πως θα επιτύχουµε για µία ακόµη χρονιά διψήφιο ρυθµό ανάπτυξης, µέσω οργανικής ανάπτυξης πάντα, διατηρώντας την ηγετική θέση στους τοµείς επιχειρηµατικών ασφαλίσεων ευθυνών, καθώς και την κερδοφόρα ανάπτυξη στον κλάδο αυτοκινήτου. Ανάµεσα στις νέες ασφαλιστικές λύσεις που θα παρουσιαστούν την επόµενη χρονιά, ενδεικτικά αναφέρεται η δηµιουργία ενός ολοκληρωµένου πλέγµατος καλύψεων και υπηρεσιών για ιδιώτες που διαθέτουν υψηλής αξίας περιουσιακά στοιχεία και πολύπλοκες ασφαλιστικές ανάγκες.

��

�� �� �� �� �� �� �� �� �� �� �� ��

��

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

��

109

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ΙNSURANCE ••

110

110 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

•• ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ

ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ – ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ••

Θέση µάχης Ο γενικός διευθυντής των ασφαλιστικών εργασιών της Τράπεζας Πειραιώς πιστεύει ότι το πρόβληµα που προέκυψε από την πρόσφατη ανάκληση των αδειών λειτουργίας εταιρειών του κλάδου θα ταλανίζει για µεγάλο διάστηµα την αγορά, ελλείψει της κατάλληλης προετοιµασίας της αγοράς όπως και του σχετικού θεσµοθετηµένου νοµικού πλαισίου. Την ίδια ώρα η αγορά είναι αντιµέτωπη µε τις προκλήσεις συµµόρφωσης µε την οδηγία Solvency ΙΙ, ενώ αναγκαστικά οι εταιρείες θα οδηγηθούν σε συγχωνεύσεις και ανασυγκροτήσεις για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της αλλά και στη δύσκολη συγκυρία. Η ενηµέρωση, η εκπαίδευση, οι ορθές επιλογές, η κεφαλαιακή επάρκεια και η αυστηρή εποπτεία είναι τα µέτρα που οδηγούν στην επίτευξη του στόχου.  ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΈΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

α χειρότερα έχουν περάσει για την ασφαλιστική αγορά κ. Λυσιµάχου;

Ναι. Πιστεύω ότι «τα χειρότερα έχουν περάσει» αλλά χρειάζεται σοβαρός σχεδιασµός και υποµονή για να µιλήσουµε για ανάκαµψη. Εάν αναλογιστούµε ότι η βασική αιτία που οδήγησε σε κρίση τη διεθνή ασφαλιστική αγορά ήταν οι άστοχες επενδυτικές πολιτικές αλλά και η ασφάλιση υψηλού ρίσκου πιστωτικών κινδύνων, κατανοούµε ότι δεν θα δούµε γρήγορα τις καλύτερες ηµέρες. Τα τελευταία χρόνια, µε την εντατικοποίηση των ελέγχων αρχίζει να γίνεται σχεδόν «καθηµερινότητά» µας, το λουκέτο σε εταιρείες του κλάδου. Πότε αναµένουµε να ξεπεράσει η αγορά αυτές τις παιδικές ασθένειες, τροχοπέδη ανάπτυξής της;

Το πρόβληµα αυτό θα αργήσει να λυθεί διότι η αγορά δεν ήταν προετοιµασµένη να το αντιµετωπίσει, η δε πολιτεία δεν είχε θεσµοθετήσει το κατάλληλο νοµικό πλαίσιο που θα έδινε άµεσες λύσεις για την προστασία των ασφαλισµένων. Με τον τρόπο αυτό, η ασφαλιστική αγορά δυσφηµίστηκε, η δε πολιτεία έδειξε ανεπάρκεια για να το αντιµετωπίσει. Χρειάζεται άµεσα να ληφθούν αποφάσεις

σε επίπεδο κυβέρνησης κυρίως ώστε να προστατευθούν οι ασφαλισµένοι των εταιρειών αυτών και να αποκατασταθεί το κύρος του θεσµού . Ποιες αλλαγές στην ασφαλιστική αγορά να περιµένουµε το 2010;

Η ελληνική ασφαλιστική αγορά θα πρέπει µέχρι το 2013 να προετοιµαστεί για να εφαρµόσει το κανονιστικό πλαίσιο του Solvency II. Μέχρι τότε θα πρέπει η κάθε ασφαλιστική εταιρεία να αυξήσει τα κεφάλαιά της στο επίπεδο που προβλέπουν οι νέοι κανόνες, να σχηµατίσει τα κατάλληλα αποθέµατα, να τιµολογήσει σωστά τα προσφερόµενα προϊόντα και να ορθολογικοποιήσει τα παντός είδους λειτουργικά έξοδα. Η εφαρµογή των κανόνων θα οδηγήσει πολλές εταιρείες σε συγχωνεύσεις ή αποχωρήσεις οι δε κλάδοι αυτοκινήτων και υγείας θα χρειαστεί να ανασυγκροτηθούν αφού είναι γνωστό ότι συσσωρεύουν τις περισσότερες ζηµιές για τις ασφαλιστικές εταιρείες. Επίσης τα συνταξιοδοτικά προϊόντα θα συνεχίσουν να αποτελούν την κύρια πηγή εσόδων για τις ασφαλίσεις ζωής.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

111

•• ΙNSURANCE ••

��

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

��

112

��

ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ – ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ••

Και στο µέτωπο των αυξήσεων; Ο πρώτος λόγος αφορά τον κλάδο Αυτοκινήτου. Έτσι, δεν είναι;

Η αύξηση των κατώτατων καλύψεων για την ασφάλιση των αυτοκινήτων θα προκαλέσει σταδιακές αυξήσεις. Εκτιµώ ότι δεν θα ξεπεράσουν το 8 µε 10% λαµβάνοντας υπόψη τον ανταγωνισµό και τη γενικότερη οικονοµική κρίση. Ποιο το σχόλιό σας για τη συµβολή του ασφαλιστικού κλάδου στο συνταξιοδοτικό πρόβληµα;

Είναι προφανές, λαµβάνοντας υπόψη και την διεθνή εµπειρία, ότι τα συνταξιοδοτικά ασφαλιστικά προϊόντα µπορούν να συµβάλλουν συµπληρωµατικά στη βελτίωση του προβλήµατος κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα µας. Οι ασφαλιστικές εταιρείες γνωρίζουν και έχουν τη δυνατότητα να προωθήσουν τα κατάλληλα προϊόντα που χρειάζεται ο Έλληνας εργαζόµενος για να συµπληρώσει την ασφάλισή του. Οι βασικοί λόγοι που δεν προωθείται λύση του προβλήµατος µε τη συµµετοχή της ιδιωτικής ασφάλισης είναι αφενός η ατολµία της πολιτείας, αφετέρου δε αλλά σε µικρότερο βαθµό η ολιγωρία της ασφαλιστικής αγοράς για να αναβαθµίσουν τον θεσµό στη συνείδηση των εργαζοµένων. Τα προϊόντα Υγείας είναι µεν ελκυστικά αλλά ο κλάδος κινείται µε χαµηλού ρυθµούς. Υπάρχει περιθώριο ανάπτυξης;

Το πρόβληµα του κλάδου υγείας στην Ελλάδα περνάει από τις πολιτικές των ιδιωτικών κλινικών και φυσικά των γιατρών. Τα κόστη νοσηλείας και θεραπείας αυξάνονται µε πολύ γρήγορους ρυθµούς και φυσικά ταχύτερα από τον πληθωρισµό και τα ασφάλιστρα. Επίσης παρατηρούνται αδικαιολόγητες επιβαρύνσεις από ιατρικές εξετάσεις και παροχή φαρµάκων σε επίπεδο υπερβολής. Τόσο οι ασφαλιστικές εταιρείες όσο και τα ιδιωτικά νοσοκοµεία και γιατροί θα πρέπει να συνεργαστούν ώστε κανείς τους να µην αισθάνεται ζηµιωµένος στους δε ασφαλισµένους να παρέχονται οι σωστές υπηρεσίες µε ένα λογικό κόστος. Πώς θα µπορέσουν οι ασφαλιστικές να ξεπεράσουν την κρίση εµπιστοσύνης µεγάλου µέρους των καταναλωτών και να αυξήσουν την παρουσία τους στην ελληνική αγορά;

Χρειάζεται σωστή ενηµέρωση των καταναλωτών για τα αγαθά της ιδιωτικής ασφάλισης. Εκπαί-

δευση και σωστή επιλογή των διαµεσολαβούντων. Κεφαλαιακή στήριξη των εταιρειών και κυρίως αυστηρή και αποτελεσµατική εποπτεία σε συνδυασµό µε τη θεσµοθέτηση από την πολιτεία νοµικού πλαισίου προστασίας των ασφαλισµένων. Πώς διαµορφώνονται οι τάσεις ασφάλισης στην Ευρωπαϊκή αγορά; Η Ανατολική Ευρώπη θα κρατήσει τους ρυθµούς ανάπτυξης που είχε για τις ασφαλιστικές δραστηριότητες;

Στη διεθνή ασφαλιστική αγορά οι τάσεις που διαµορφώνονται αφορούν κυρίως στη µείωση των καλυπτόµενων κινδύνων µε τη βελτίωση κυρίως των µέτρων προστασίας και πρόληψης. Αποφεύγονται επίσης προϊόντα υψηλών αποδόσεων ή µεγάλης διάρκειας. Οι εξαγορές και συγχωνεύσεις θα βρεθούν πάλι στην πρώτη γραµµή. Η Ανατολι-

Χρειάζεται σωστή ενηµέρωση των καταναλωτών για τα αγαθά της ιδιωτικής ασφάλισης. Εκπαίδευση και σωστή επιλογή των διαµεσολαβούντων. Κεφαλαιακή στήριξη των ασφαλιστικών εταιριών και κυρίως αυστηρή και αποτελεσµατική εποπτεία σε συνδυασµό µε την θεσµοθέτηση από την πολιτεία νοµικού πλαισίου προστασίας των ασφαλισµένων.

κή Ευρώπη ήδη µειώνει τους ρυθµούς ανάπτυξης και σε ό,τι αφορά τις ασφαλιστικές εργασίες. Εκτιµώ ότι θα επανέλθει όµως στους σχετικά υψηλούς ρυθµούς της µετά το 2011. Ποιοι είναι οι στόχοι της εταιρείας και ποια τα µεγέθη που εκτιµάτε ότι θα παρουσιάσει για το σύνολο του 2009;

Οι ασφαλιστικές δραστηριότητες του Οµίλου της Τράπεζας Πειραιώς στην Ελλάδα για το 2009 ξεπέρασαν κατά 70% περίπου αυτές του 2008 µε έσοδα από προµήθειες άνω των 65 εκατ. ευρώ. Στο αποτέλεσµα αυτό συνέβαλαν τόσο η συµφωνία µε την ασφαλιστική εταιρία Victoria όσο και η σηµαντική αύξηση της παραγωγής των συνταξιοδοτικών προγραµµάτων της ING Πειραιώς.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ

113

Money Μπορεί οι αγορές να έδειξαν ότι προεξοφλούν την ανάκαµψη, η πραγµατικότητα, όµως, είναι ότι, παρά τις θετικές ενδείξεις, τα βήµατα εµπρός πρέπει να γίνονται µε µεγάλη προσοχή. Section Sponsor KPMG

Money  Markets

OΛΑ ΕΙΝΑΙ ΔΡΟΜΟΣ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Αποφύγαµε τα χειρότερα; Θα µπορούσαµε και καλύτερα; Το σίγουρο είναι ότι ο δρόµος που οδηγεί σε ένα σταθερό επενδυτικό περιβάλλον, έχει πολλά σκαµπανεβάσµατα και ενίοτε κρύβει κινδύνους. Και όπως αλλάζουν τα δεδοµένα, άλλοτε προς το καλύτερο και άλλοτε προς το χειρότερο, ανάλογα µεταβάλεται και η διάθεση µε επιπτώσεις στις πραγµατικές επενδυτικές επιλογές. Κάπως έτσι, η αισιοδοξία για ανάκαµψη δυσκολεύεται να αποτελέσει την κυρίαρχη διάθεση στις αγορές.  ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

Μ Ω Ι Ε Μ

Α Δ Ο Σ Ε Α Ν Ε

Η Σ Ι Ρ Κ Η Κ Ι ΟΙΚΟΝΟΜ

116

116 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ο παγκόσµιο µετοχικό ράλι, σύµφωνα µε τη Morgan Stanley, προσοµοιάζει µε αυτό της περιόδου 2003-2007 και θα τερµατιστεί µόλις οι κρατικές δαπάνες που το τροφοδοτούν αρχίσουν να επιβραδύνονται, δηλαδή µόλις εξασθενίσουν οι επιδράσεις των κυβερνητικών ενισχύσεων στην οικονοµία και εξαφανισθεί η πιστωτική φούσκα που προκάλεσε το εύκολο χρήµα των τραπεζών.

o 2008 ξέσπασε ανοιχτά η χρηµατοπιστωτική κρίση βυθίζοντας σε ύφεση την παγκόσµια οικονοµία. Το 2009, ωστόσο, αγορές και οικονοµίες ανέκαµψαν µε αφετηρία τον Μάρτιο οι πρώτες και τις αρχές καλοκαιριού οι δεύτερες. Ποια είναι όµως η σηµερινή κατάσταση των αγορών; Το ράλι τιµών που έλαβε χώρα το 2009 στις διεθνείς µετοχικές αγορές ήταν το ισχυρότερο στην ιστορία όσων ράλι πραγµατοποιήθηκαν στη διάρκεια οικονοµικών υφέσεων (βλ. διάγραµµα µε τον S&P 500 να σηµειώνει 65% άνοδο από τα χαµηλά του Μαρτίου). Από τις αρχές του χρόνου έως τις πρώτες ηµέρες του Δεκεµβρίου, ο δείκτης MSCI για το σύνολο του κόσµου εµφανίζει άνοδο 27% σε όρους δολαρίου. Ειδικότερα, η Β. Αµερική γνωρίζει άνοδο 25%, οι χώρες Απω Ανατολής και Ειρηνικού 22% και το G7 24%, ενώ η Ευρώπη και η Ευρωζώνη σηµειώνουν αντίστοιχα αύξηση 32% και 28%. Βεβαίως, χωρίς την Ιαπωνία οι χώρες του Ειρηνικού εκτινάσσονται σε µία απόδοση 63% ενδεικτική της γενικότερης δυναµικής των αναδυόµενων αγορών οι οποίες ηγήθηκαν καθαρά της διεθνούς χρηµατιστηριακής ανάκαµψης (73% από 1/1/09) καθώς οι οικονοµίες τους ουδέποτε περιέπεσαν σε οικονοµική ύφεση. Ακόµη καλύτερα, ωστόσο, απέδωσαν οι αναδυόµενες της Ευρώπης (78%) και της Λατινικής Αµερικής (100%). Συγκεκριµένα, σε επίπεδο µεµονωµένων χωρών,

πρωταθλητής στην άνοδο από τις αναδυόµενες αγορές ήταν η Βραζιλία µε 124% και αµέσως µετά η Ινδονησία µε 117%. Ακολουθούν οι Ινδία (95%) και η Ρωσία (94%), Τουρκία (82%) και Ουγγαρία (81%), ενώ η Κίνα υπολείπεται αρκετά (63%). Αντίστοιχα, από πλευράς αναπτυγµένων αγορών πρωταθλητής ήταν η Νορβηγία (79%) ακολουθούµενη από τις Αυστραλία, Σουηδία µε 65% (η Ελλάδα χάνει τα µισά κέρδη της τον Νοέµβριο περιοριζόµενη σε άνοδο 36% από αρχές 2009). Από κλαδική σκοπιά, εξάλλου, στην αµερικανική αγορά την µεγαλύτερη άνοδο σηµείωσαν το α’ 11µηνο 2009 οι µετοχές κυκλικού χαρακτήρα (69%), υψηλής τεχνολογίας (63%) και οι της λιανικής (46%). Αντίθετα, ουραγοί ήταν οι µετοχές των κλάδων τραπεζών (-0,2%), κοινής ωφέλειας (5%), µεταφορών (16%) και αεροπορικών εταιριών (28%). Ο κλάδος των εµπορευµάτων (δείκτης CRB) σηµείωσε άνοδο 19% µε το πετρέλαιο να ανακάµπτει 39% και το χρυσό 32%, ενώ οι µετοχές εταιριών εξόρυξης πετρελαίου και χρυσού αυξήθηκαν αντίστοιχα 9% και 47%. Πρωταθλητής όλων στα εµπορεύµατα ήταν ο χαλκός σηµειώνοντας 137% αύξηση το α’ 10µηνο από τα χαµηλά του (τέλος 2008). Στο µέτωπο των βασικών νοµισµάτων, την κορυφαία επίδοση το α’ 11µηνο είχε η βρετανική στερλίνα (13%) ακολουθούµενη από το ευρώ (6,5%) και το ελβετικό φράγκο (5%), ενώ κάµψη σηµείωσαν το δολάριο (-7,5%) και το γιεν (-0,1%).

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

117

Money  Markets

Τέλος, στους αντίποδες των ανοδικών αγορών ήταν η αγορά 30ετών κρατικών οµολόγων η οποία στις ΗΠΑ σηµειώνει κάµψη 64% από τις αρχές του έτους µε τις αποδόσεις τους να αυξάνονται σηµαντικά (140 περίπου µονάδες βάσης στα 10ετή). Από τα παραπάνω καθίσταται προφανές πως στη διάρκεια των 7 τελευταίων µηνών οι επενδυτές εγκατέλειψαν την ασφάλεια των κρατικών οµολόγων, του δολαρίου και των αναπτυγµένων µετοχικών αγορών και στράφηκαν σε επενδύσεις υψηλότερων αποδόσεων και ρίσκου όπως οι αναδυόµενες, τα εµπορεύµατα και τα παράγωγά τους. Ιδιαίτερα στις αναδυόµενες αγορές, η άνοδος ήταν η µεγαλύτερη από το 1993 σε αντίθεση µε το 2008 όταν η κάµψη τους (-54%) ήταν η χειρότερη της τελευταίας 20ετίας. Η φετινή ισχυρότατη ανάκαµψη εξηγείται από το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις διοχέτευσαν 2 τρισ. δολ. στις αγορές και οι κεντρικές τράπεζες µηδένισαν ουσιαστικά το κοντέρ των επιτοκίων προκειµένου να πετύχουν την επανεκκίνηση των οικονοµιών τους.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Από τις χαµηλές στις φθίνουσες προσδοκίες

118

Όσον αφορά το µέλλον, όµως, των αγορών οι γνώµες πλέον διϊστανται καθώς το κυρίαρχο ακόµη ρεύµα των αισιόδοξων αναλυτών δέχεται σοβαρές πιέσεις από τα ίδια τα γεγονότα. Παρά την ισχυρότερη του αναµενόµενου ανάκαµψη της αµερικανικής οικονοµίας στο γ’ τρίµηνο (2,8%), οι αγορές δεν έδειξαν αµέσως να πείθονται για τη βιωσιµότητα της ανάκαµψης και µετά την πρώτη ενθουσιώδη αντίδραση υποχώρησαν. Εν συνεχεία όµως ανέκαµψαν πάλι και σήµερα οι τρεις βασικότεροι χρηµατιστηριακοί δείκτες στον κόσµο, οι S&P, Nikkei και DAX βρίσκονται αντίστοιχα µόλις -1,4%, -6% και -1,6% χαµηλότερα από τα υψηλά έτους που σηµείωσαν µέσα στον Οκτώβριο, ενώ απέχουν αρκετά (7-27%) από τα προηγούµενα φθινοπωρινά χαµηλά τους. Παρά ταύτα στερούνται της αρχικής δυναµικής τους. Και αυτό αποτελεί, ήδη, µία τεχνική ένδειξη ότι οι αγορές βρίσκονται ίσως σε πορεία κορύφωσης και εξάντλησης µε πιθανή την προσεχή µετάπτωσή τους. Σύµφωνα µε τη Morgan Stanley, το παγκόσµιο µετοχικό ράλι προσοµοιάζει µε αυτό της περιόδου 2003-2007 και θα τερµατιστεί µόλις οι κρατικές δαπάνες που το τροφοδοτούν αρχίσουν να επιβραδύνονται, δηλαδή µόλις εξασθενίσουν οι επιδράσεις

118 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

των κυβερνητικών ενισχύσεων στην οικονοµία και εξαφανισθεί η πιστωτική φούσκα που προκάλεσε το εύκολο χρήµα των τραπεζών. Ένα σηµείο που ορθά επισηµαίνει η ανάλυση της Morgan Stanley σχετικά µε το πεπερασµένο του ράλι είναι το γεγονός ότι ένα νέο διεθνές ράλι στις τιµές των µετοχών πρέπει να οδηγείται από νέους βιοµηχανικούς κλάδους και όµιλους. Όµως, το τρέχον ράλι οδηγούν οι ίδιοι κλάδοι που ηγήθηκαν του ράλι που τελείωσε το 2007. Και αυτό φυσικά δεν αποτελεί καλό σηµάδι. Γι’ αυτό και η πρόβλεψη είναι πως ο S&P 500 θα κινηθεί τα επόµενα χρόνια µεταξύ 800 και 1200 µονάδων. Σύµφωνα µε µία δηµοσκόπηση που έκανε το Bloomberg στους εγγεγραµένους σε αυτό επενδυτές και αναλυτές από ΗΠΑ, ΕΕ και Ασία προέκυψε ότι µόλις το 31% διαβλέπει σήµερα επενδυτικές ευκαιρίες, όταν η δηµοσκόπηση του περασµένου Ιουλίου έδειχνε αντίστοιχα 35%. Στη δε τελευταία τριµηνιαία επισκόπηση (Bloomberg Gloabal Poll) το 40% περίπου των επενδυτών δήλωναν πως συνεχίζουν να αναδιπλώνονται ενώ πάνω από το 50% των αµερικανών επενδυτών τόνιζαν πως λαµβάνουν αµυντικές θέσεις. Με άλλα λόγια, η αµφιβολία και η απαισιοδοξία δεν εννοούν να υποχωρήσουν. Μεταξύ, δε, των διαφόρων επενδυτικών κατηγοριών φαίνεται να υπάρχει µεταστροφή από τις µετοχές προς τα εµπορεύµατα: τον Ιούλιο τις µετοχές προτιµούσε το 32% των επενδυτών και τα εµπορεύµατα το 28%, ενώ σήµερα τις µετοχές προτιµά το 26% και τα εµπορεύµατα το 35%. Αντίστοιχα, οι επενδυτές θεωρούν πως τις χειρότερες αποδόσεις θα έχουν µελλοντικά τα οµόλογα (40% έναντι 29% τον Ιούλιο) και η κτηµαταγορά (24% έναντι 40% τον Ιούλιο). Η στροφή αυτή των επενδυτικών προτιµήσεων στα εµπορεύµατα γίνεται κατανοητή για τρεις βασικά λόγους: πρώτο, τα εµπορεύµατα υπολείφθηκαν σε άνοδο των µετοχικών αγορών στη διάρκεια του ράλι, δεύτερο, αποτελούν εµπράγµατες αξίες και ανατιµώνται όταν υποτιµάται το δολάριο (όπως συµβαίνει τελευταία και προβλέπεται να συνεχισθεί λόγω της πολιτικής της ποσοτικής χαλάρωσης στις ΗΠΑ) στη βάση του οποίου κοστολογούνται και, τρίτο, συνδέουν σε µεγάλο βαθµό τη τύχη τους µε την ανάκαµψη των αναδυόµενων οικονοµιών και τη ζήτηση που αυτές προκαλούν η οποία σε σηµαντικό βαθµό θεωρείται πια αυτόνοµη (decoupling). Αντίθετα, ωστόσο, µε την κυρίαρχη αυτή άποψη στους κύκλους των επενδυτών, ο επικεφα-

Α υ ξάνον τα ι οι π ιθανότ ητε ς σ ταδια κ ής α πόσ υρσ ης τω ν έ κ τα κ των µέ τρων σ τ ήριξ ης ύστερα και από τις δηλώσεις του επικεφαλή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κ λώ ν τ Τρισ έ, γ ια λ ιγότ ερ α µέτρα στήριξης. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ έχει ήδη εκφράσει την πρόθεσή του να µην ανανεώσει τα 12µηνα δάνεια στις τράπεζες. Ο Ζαν Κλώντ Τρισέ ανέφερε χαρακτηριστικά πως «οποιοδήποτε έκτακτο µέτρο του οποίου η εφαρµογή συνιστά απειλή της σταθερότητας των τιµών θα πρέπει να αποσύρεται άµεσα και χωρίς ενδοιασµούς». Την ίδια στιγ µή ιδιαίτερα ευάλωτη χαρακτηρίζει την αγορά, ο επικεφαλής του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, Ντοµινίκ Στρος Κάν. Αυτή είναι και η σηµαντικότερη παράµετρος που λαµβάνεται υπόψη σ το π λαίσιο εξέτασης της απόσυρσης των µέτρων στήριξης. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε πρόσφατα ο ισχυρός άντρας του ΔΝΤ, η έξοδος από τα έκτακτα µέτρα ίσω ς σ τοι χ ήσ ε ι παρ α πάνω από την παραµονή σε αυτά.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Δύσκολο να αποφασίσεις

119

Money  Markets

Επί τάπητος

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Εκτός από τα κρατικά προγράµµατα δεν υπάρχουν σήµερα πολλοί παράγοντες που θα µπορούσαν να ηγηθούν της οικονοµικής ανάκαµψης. Η αµερικανική και διεθνής οικονοµία παραπαίουν υπό το βάρος ενός δυσλειτουργούντος πιστωτικού συστήµατος, της κρίσης απασχόλησης, της κάµψης των µισθών, των διογκούµενων προβληµάτων της αγοράς εµπορικών ακινήτων (βλ. πλεόνασµα κενών εµπορικών ιδιοκτησιών), του νέου κύµατος κατασχέσεων κατοικιών και των εµπορικών και νοµισµατικών ανισορροπιών. Οι τράπεζες δεν δανείζουν προτιµώντας να στηρίξουν τα δικά τους κεφάλαια. Οι καταναλωτές προσπαθούν να περιορίσουν τα χρέη τους και να επαναφέρουν τις αποταµιεύσεις τους στα προηγούµενα επίπεδα, τάση που έχει σαν αποτέλεσµα τον περιορισµό της δαπάνης τους στα απολύτως αναγκαία. Τέλος, οι επιχειρήσεις µειώνουν τα χρέη τους, αυξάνουν τα ρευστά διαθέσιµά τους και περιορίζουν τις κεφαλαιουχικές δαπάνες τους ενώπιον της πλεονάζουσας παραγωγικής ισχύος που έχει συγκεντρωθεί παγκοσµίως.

120

120 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

λής αναλυτής των αναδυοµένων αγορών της Morgan Stanley, Ruchir Sharma, ισχυρίζεται πως οι οικονοµίες που παράγουν εµπορεύµατα (κυρίως αναδυόµενες) θα είναι αυτές που θα κτυπηθούν σκληρότερα µόλις τελειώσει το ανοδικό ράλι των µετοχών. Όπως είδαµε οι αγορές της Λ. Αµερικής είναι οι πλέον ακριβές (Βραζιλία, Χιλή), ενώ η Morgan Stanley συνιστά µείωση θέσεων σε Ταϊβάν, Μαλαισία, Ρωσία και Ισραήλ. Αντίθετα, λαµβάνει θέσεις σε αναδυόµενες αγορές όπου η εσωτερική ζήτηση κινεί κυρίως την οικονοµία (Ινδία, Ινδονησία, Πολωνία, Τσεχία, Τουρκία, Ταϋλάνδη). Η διαπίστωση ότι οι τιµές των εµπορευµάτων αυξάνουν ενόσω τα οικονοµικά θεµελιώδη µεγέθη επιδεινώνονται, αποτελεί ένδειξη πως το ράλι ξεθυµαίνει. ‘Τα εµπορεύµατα είναι στο κέντρο αυτής φούσκας, καθώς είναι πολύ περισσότερο υπερτιµηµένα απ’ όσο δικαιολογούν τα θεµελιώδη µεγέθη’. Να σηµειωθεί πως τα αποθέµατα πετρελαίου, χαλκού και αλουµινίου έχουν αυξηθεί αρκετά τους τελευταίους µήνες παρόλο που η φυσική ζήτηση δεν αυξήθηκε. Στην αύξηση των αποθεµάτων συνέβαλε τόσο το προηγούµενο χαµηλό επίπεδό τους και η προσδοκία για οικονοµική ανάκαµψη, όσο και η ανοδική πίεση στις τιµές τους λόγω της προτίµησης των εµπορευµάτων ως επενδυτικού καταφυγίου σε περίοδο κάµψης του δολαρίου.

Εκ βαθέων Η υπερβολική ρευστότητα που διοχέτευσαν οι κεντρικές τράπεζες στα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα δεν πέρασε τόσο στην πραγµατική οικονοµία (επιχειρήσεις και κατανάλωση) όσο στις επενδύσεις σε αξίες (µετοχές, οµόλογα, εµπορεύµατα κ.λπ.). Από την υψηλή ρευστότητα ευνοήθηκαν λάθος περιουσιακά στοιχεία. Για να µην επαναληφθούν φαινόµενα φούσκας και αναζωογόνησης του πληθωρισµού (λόγω πετρελαϊκής ανατίµησης) οι διεθνείς νοµισµατικές αρχές σχεδιάζουν να αποσύρουν σταδιακά τη ρευστότητα από το σύστηµα πριν ακόµη αρχίσουν να αυξάνουν τα επιτόκια. Όµως, µε την ανεργία να αυξάνεται και τις προβλέψεις ανάκαµψης των οικονοµιών αβέβαιες ακόµη, καµία κεντρική τράπεζα δεν σκοπεύει να αποσύρει τη ρευστότητα πριν τα µέσα του 2010. Το ερώτηµα είναι τι θα γίνει στο µεταξύ, γιατί οι οικονοµίες εξακολουθούν να τελούν υπό το βάρος

των διαρθρωτικών και χρόνιων ανισορροπιών τους (ελλείµµατα/πλεονάσµατα, υπερχρέωση, χαµηλά ποσοστά αποταµίευσης, δηµογραφικό-ασφαλιστικό κ.λπ.) στις οποίες προστίθεται για πολλές εξ αυτών ο δηµοσιονοµικός εκτροχιασµός. Την ίδια στιγµή, ορισµένα προγράµµατα τόνωσης των οικονοµιών εξαντλούνται και δεν αντικαθίστανται, οπότε η οικονοµική ανάκαµψη του γ’ τριµήνου – η οποία ήταν στο µεγαλύτερο µέρος της βασισµένη στην αποκατάσταση αποθεµάτων και στην τόνωση της ιδιωτικής ζήτησης χάρη στις κρατικές επιδοτήσεις αγορών αυτοκινήτων και κατοικιών – είναι πολύ πιθανόν να παραχωρήσει σύντοµα τη θέση της σε νέα κάµψη του ΑΕΠ. Η πρόσφατη κάµψη του βαθµού εµπιστοσύνης των καταναλωτών και των αγορών κατοικιών έθεσε πολλά νέα ερωτηµατικά στη βιωσιµότητα της ανάκαµψης.

Εάν δεν λάβουν οι κυβερνήσεις νέα µέτρα τόνωσης των οικονοµιών τους –πράγµα εξαιρετικά δύσκολο εξαιτίας των ήδη συσσωρευµένων δηµοσίων ελλειµµάτων και χρεών η χρηµατοδότηση των οποίων αυξάνει το κόστος δανεισµού για όλους επιβαρύνοντας κάθε διαδικασία ανάκαµψης– το πιθανότερο είναι να έχουµε νέα ύφεση µέσα στο 2010. Σε αυτή την περίπτωση, το ότι οι αγορές χάνουν την αρχική δυναµική τους δείχνει ότι έχουν προεξοφλήσει την πτώση ήδη από το δ’ τρίµηνο του 2009. Και αυτό σηµαίνει πως µία νέα περίοδος χρηµατιστηριακών αναταράξεων, υψηλότερων πραγµατικών επιτοκίων και χαµηλότερης κερδοφορίας ανοίγεται µπροστά µας. Προς το παρόν πάντως ο Αµερικανός πρόεδρος στηρίζει µε νέα κεφάλαια την οικονοµία (µε τα κεφάλαια που δεν χρησιµοποιήθηκαν από το πρόγραµµα ενίσχυσης των τραπεζών και των µεγάλων επιχειρήσεων) ενώ και η Ιαπωνική κυβέρνηση παρεµβαίνει µε νέο πακέτο στήριξης της οικονοµίας της.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Η βιώσιµη (;) ανάκαµψη

121

Money  Private Banking

ΤΡΕΙΣ ΠΥΛΩΝΕΣ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Μέσα από µια σειρά διεργασιών, µε αφετηρία την κρίση διαµορφώθηκαν σταδιακά στο επενδυτικό σκηνικό τρεις πυλώνες γύρω από τους οποίους χτίζεται η στρατηγική των παρόχων επενδυτικών υπηρεσιών της νέας εποχής. Αυτοί είναι η Αξιοπιστία, η Επιλογή, η Εκτέλεση.

122

τραπεζική βιοµηχανία σε παγκόσµια κλίµακα, είναι ενδεχοµένως ο κάτοχος των πιο επιβλητικών συνθηµάτων όσον αφορά τη διακήρυξη της προσήλωσης στην εξυπηρέτηση των αναγκών του πελάτη εδώ και πολλές δεκαετίες. Η έκταση και η ένταση της πραγµατικής εγρήγορσης στην παροχή υπηρεσιών και προϊόντων ουσιαστικής προστιθέµενης αξίας, έχει σηµειώσει διακυµάνσεις στο πέρασµα του χρόνου, οι οποίες πολλές φορές σχετίζονται µε παράγοντες όπως το γενικότερο οικονοµικό περιβάλλον, οι εξελίξεις σε

122 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

συγκεκριµένες αγορές (µετοχές, αναδυόµενες οικονοµίες, υψηλή τεχνολογία) και οι παγκόσµιες τάσεις στον τοµέα της διαχείρισης ιδιωτικών ή θεσµικών κεφαλαίων. Ποτέ όµως όλοι αυτοί οι παράγοντες δεν συνέκλιναν τόσο πολύ, όσο κατά τη διάρκεια της παρούσας βαθύτατης δοµικής κρίσης η οποία ακόµα ταλανίζει το παγκόσµιο χρηµατοοικονοµικό στερέωµα, µε αποτέλεσµα να ανάγουν τη βασική έννοια της εµπιστοσύνης του πελάτη ως τον επιτακτικότερο σκοπό όλων των χρηµατοπιστωτικών οργανισµών της επόµενης µέρας.

Η σταδιακή κατάρρευση τραπεζικών κολοσσών, οι υποθέσεις απάτης και οι αποκαλύψεις για τις αλλεπάλληλες αστοχίες των εποπτικών αρχών, δηµιούργησαν σε µικρό χρονικό διάστηµα µια διάχυτη ανασφάλεια στο επενδυτικό κοινό, στην αρχή ως προς τα συστήµατα των οργανωµένων αγορών και στη συνέχεια ως προς τους Οργανισµούς και τα πρόσωπα τα οποία τους στελεχώνουν. Συνεπώς, η συνεχής και έγκυρη πληροφόρηση των επενδυτών, η ακριβής ανάλυση και η προετοιµασία αξιόπιστων προτάσεων και η δυνατότητα παροχής επαρκούς πρόσβασης σε αγορές µε επαρκή ρευστότητα, έγιναν τα µεγάλα ζητούµενα για την αναστροφή αυτού του πολύ δυσµενούς κλίµατος. Διαµορφώθηκαν έτσι σταδιακά τρεις πυλώνες γύρω από τους οποίους χτίζεται η στρατηγική των παρόχων επενδυτικών υπηρεσιών της νέας εποχής: Αξιοπιστία-Επιλογή-Εκτέλεση. Η αξιοπιστία έχει κυρίως να κάνει µε την έγκαιρη ενηµέρωση, την αποτελεσµατική ανάλυση και τη σύνθεση και παρουσίαση πληροφοριών στους επενδυτές οι οποίες να οδηγούν σε επιτυχηµένες επενδυτικές επιλογές, µακριά από σκοπιµότητες, µονόπλευρες θεωρήσεις ή πολιτικά χρωµατισµένες απόψεις. Ο καταιγιστικός ρυθµός των σηµερινών εξελίξεων, η πολυπλοκότητα των συνεπειών τους και οι πολύπλευροι µηχανισµοί των αγορών, απαιτούν ποιότητα στην πληροφόρηση και εµπεριστατωµένη ανάλυση όσο ποτέ άλλοτε. Η επιλογή αφορά τη δυνατότητα διάρθρωσης επενδυτικών χαρτοφυλακίων χρησιµοποιώντας ποικίλα επενδυτικά µέσα, τα οποία να εξασφαλίζουν µια ικανοποιητική διασπορά κινδύνου αγοράς και επαρκή ρευστότητα για γρήγορη απεµπλοκή από µια επενδυτική θέση. Το ανελέητο κυνήγι αποδόσεων µέσω µόχλευσης και τοποθετήσεων σε πολύπλοκες δοµές χωρίς την απαραίτητη ρευστότητα σε περιβάλλον πτωτικών περιθωρίων µέχρι το 2007, είχε παγιδεύσει τεράστια ποσά σε µορφές ατοµικών και

Από τον Αλέξανδρο Τσουρινάκη, βοηθό γενικού διευθυντή της Eurobank EFG, επικεφαλής private banking Ελλάδος.

συλλογικών επενδύσεων οι οποίες αποδείχθηκαν ακατάλληλες για περιόδους κρίσεων και οδήγησαν σε µαζικές απώλειες κεφαλαίων όταν τα καθολικά αιτήµατα ρευστοποιήσεων κατέκλυσαν τις αγορές παγκοσµίως. Οργανισµοί οι οποίοι µπόρεσαν να προσφέρουν επαρκή διαφοροποίηση και προτάσεις αναδιάρθρωσης, βγαίνουν κερδισµένοι από την κρίση µε καλύτερη δοµή στα υπό διαχείριση χαρτοφυλάκια και κυρίως έχοντας κερδίσει την εµπιστοσύνη των επενδυτών ως πάροχοι υπηρεσιών αποδεδειγµένα προστιθέµενης αξίας. H εκτέλεση αναφέρεται στη δυνατότητα παροχής πρόσβασης σε αγορές και προϊόντα µε τουλάχιστον ικανοποιητική ρευστότητα ιδίως σε µια εποχή όπου οι συνθήκες στις αγορές µεταβάλλονται πολύ εύκολα και από γεγονότα τα οποία άλλοτε δεν θα δηµιουργούσαν ιδιαίτερη αίσθηση. Οι οργανισµοί οι οποίοι κατάφεραν να εξασφαλίσουν αυτή την απαραίτητη πρόσβαση στους πελάτες τους ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της περασµένης χρονιάς, απολαµβάνουν τώρα αυξηµένο κύρος και προσελκύουν νέους πελάτες, καθώς οι παραδοσιακές δοµές των αγορών αλλάζουν δυναµικά µαζί µε την εµφάνιση νέων επενδυτικών δογµάτων. Η εµπιστοσύνη ήταν πάντα το κεντρικό συστατικό το οποίο χαρακτήριζε τις σχέσεις επενδυτών και χρηµατοπιστωτικών οργανισµών εδώ και αιώνες. Το περιεχόµενο αυτής της σχέσης όµως έχει στις µέρες µας αλλάξει για πάντα: η ουσία αντικατέστησε την υπερφίαλη πολυπλοκότητα, η αποδεδειγµένη ικανότητα είναι βασικό προαπαιτούµενο και η αξιοπιστία αποτελεί κεντρικό συστατικό για τις επιλογές τις οποίες ήδη κάνουν τα χαρτοφυλάκια της επόµενης µέρας. Το µεγάλο λοιπόν ζητούµενο είναι ποιοί οργανισµοί µπορούν να ανταπεξέλθουν στις νέες προκλήσεις, εφαρµόζοντας τις απαιτούµενες αλλαγές και δοµές οι οποίες αποτελούν ήδη τα βασικά εφόδια για επιτυχία στην απαρχή µιας εντελώς νέας εποχής στις διεθνείς αγορές.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

εµπιστοσύνη ήταν πάντα το κεντρικό συστατικό το οποίο χαρακτήριζε τις σχέσεις επενδυτών και χρηµατοπιστωτικών οργανισµών εδώ και αιώνες. Το περιεχόµενο αυτής της σχέσης όµως έχει στις µέρες µας αλλάξει για πάντα: η ουσία αντικατέστησε την υπερφίαλη πολυπλοκότητα, η αποδεδειγµένη ικανότητα είναι βασικό προαπαιτούµενο και η αξιοπιστία αποτελεί κεντρικό συστατικό για τις επιλογές τις οποίες ήδη κάνουν τα χαρτοφυλάκια της επόµενης µέρας.

123

BANKING ••

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

•• PRIVATE

124

Photo Άγγελος Σταυράκης

124 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

•• ΔΑΝΙΗΛ

ΜΑΝΑΗΛΟΓΛΟΥ - MARFIN POPULAR BANK ••

Τέλος του κόσµου?

Άκυρο !

Ο επικεφαλής των εργασιών Wealth Management για το σύνολο του Οµίλου της Marfin Popular Bank, ακριβώς επειδή διαχειρίζεται συνολικά την «αφρόκρεµα» των πελατών της τράπεζας είναι σε θέση να γνωρίζει πολύ καλά τις τάσεις που επικρατούν στην αγορά. Θεωρεί ότι η οικονοµία διεθνώς, και στην Ελλάδα, θα αντιµετωπίσει αναταράξεις αλλά η έξοδος από την κρίση είναι ήδη ορατή. Απορρίπτει τα καταστροφικά σενάρια και υπογραµµίζει ότι οι καλές υπηρεσίες private banking αποτελούν ασφαλιστική δικλείδα για την περιουσία των πελατών των τραπεζών. 

οια είναι σήµερα, κύριε Μαναήλογλου, η κατάσταση του private banking στην Ελλάδα; Εξακολουθεί να υπάρχει επιφύλαξη λόγω της κρίσης ή επιστρέφουν οι επενδυτές σε πιο επιθετικές τακτικές;

Κοιτάξτε, κατά τη διάρκεια της χρηµατοοικονοµικής κρίσης, που ακόµα διανύουµε, θα έλεγα ότι έχουµε επιστρέψει σε απλές µορφές επενδύσεων, τόσο εµείς όσο και οι πελάτες µας. Επιλέγουµε να αποφεύγουµε τα πιο σύνθετα προϊόντα µε στόχο την αποκατάσταση της εµπιστοσύνης του κόσµου στις αγορές. Επιπρόσθετα είδαµε ότι τα πολύ σύνθετα προϊόντα δηµιούργησαν µεγάλα προβλήµατα. Ως εκ τούτου νοµίζω ότι γίνεται µια επιστροφή στις πιο κλασσικές κατηγορίες επενδύσεων (back to basics) γεγονός που αντικατοπτρίζεται και στις αγορές. Πάντως, θα ήθελα να σας πω ότι η κρίση αυτή επιφύλαξε ένα πολύ δυνατό χτύπηµα για τις υπηρεσίες private banking. Και τούτο γιατί έθιξε την πεµπτουσία του private banking που είναι η δηµιουργία σχέσεως εµπιστοσύνης µεταξύ πελάτη και τράπεζας. Όταν ο πελάτης χάσει την εµπιστοσύνη του αυτή η σχέση δεν έχει καµία αξία. Εµείς, σαν Marfin Private Banking από τον Μάρτιο του 2008 είχαµε βγει από µετοχές και οµόλογα και

διατηρούσαµε υψηλά ποσοστά ρευστών διαθεσίµων, σχεδόν 95%. Ταυτόχρονα η τράπεζά µας ήταν σε τέτοια φάση ανάπτυξης χωρίς µεγάλα ανοίγµατα ή µεγάλη έκθεση στο εξωτερικό, οπότε η κρίση δεν µας επηρέασε πολύ. Ως εκ τούτου οι σχέσεις µε τους πελάτες µας δεν έχουν θιγεί. Ειδικά στη Marfin που έχει στην κουλτούρα της µια έντονα αναπτυξιακή συµπεριφορά, περνάει αυτή η φιλοσοφία και στο private banking;

Όχι, όχι. Είναι τελείως διαφορετικό. Η Marfin είναι ένας καινούργιος σχετικά οργανισµός και το µέληµά µας είναι να διαχειριστούµε όσο το δυνατόν καλύτερα τη φήµη της τράπεζας. Το private banking είναι ένα µικρό τµήµα των συνολικών εργασιών της τράπεζας. Αλλά είναι µια δραστηριότητα που επηρεάζει πάρα πολύ τη θετική εικόνα της τράπεζας γιατί διαχειρίζεται τους µεγάλους πελάτες της. Άρα αν το private banking δεν κάνει καλή δουλειά αυτό έχει πολύ αρνητικό αντίκτυπο στην φήµη της τράπεζας. Βασική µας κατεύθυνση, λοιπόν, είναι η ποιοτική εξυπηρέτηση του πελάτη. Και η κατά 100% διαφάνεια στις µεταξύ µας σχέσεις. Δεν µας ενδιαφέρουν τα έσοδα τόσο πολύ αφού η φύση

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ

125

•• PRIVATE των δικών µας εργασιών είναι τέτοια που τα έσοδά µας δεν θα µπορούσαν να συνεισφέρουν ποσοστά µεγαλύτερα από 4%-5% στα συνολικά έσοδα της τράπεζας. Ως εκ τούτου θα ήταν παράλογο να χρησιµοποιούµε επιθετικές τακτικές στις σχετικές επενδύσεις. Αυτό που µας ενδιαφέρει είναι να δείξουµε ότι υπήρχε ένα ποιοτικό κενό στην αγορά το οποίο εµείς στη Marfin είµαστε αποφασισµένοι να καλύψουµε. Με στόχο την ποιότητα δίνουµε πολύ µεγάλη έµφαση στην προσωπικότητα των συνεργατών µας την οποία θεωρούµε το πιο σηµαντικό προσόν των προσωπικών συµβούλων (private bankers).

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Άρα, αυτό θεωρείτε ότι είναι το συγκριτικό σας πλεονέκτηµα στην αγορά. Όταν, όµως, λέτε ποιοτικές υπηρεσίες, πώς διαφοροποιείστε από την υπόλοιπη αγορά;

126

Η βάση για την καλή σχέση µεταξύ του πελάτη και της τράπεζας είναι να καταλάβουµε τις ανάγκες του. Να καταλάβουµε το προφίλ του. Θέλει να επενδύσει για βραχυπρόθεσµο κέρδος; Θέλει να επενδύσει µακροπρόθεσµα; Μόλις αυτό γίνει σαφές τότε σχεδόν αυτόµατα προκύπτει το τι ποσά θα αφιερωθούν για ποιόν σκοπό. Οι περισσότεροι πελάτες δεν θέλουν να θέτουν σε µεγάλο κίνδυνο το βασικό κοµµάτι της περιουσίας τους. Οπότε, εµείς προσπαθούµε οι τοποθετήσεις να είναι πιο µακροπρόθεσµες, να εντάσσονται σε τοποθετήσεις µικρότερης διακύµανσης και γενικά να υπάρχει ένας κορµός επενδύσεων που δεν θα δηµιουργήσει µεγάλες διακυµάνσεις. Από εκεί και πέρα ένα µικρότερο κοµµάτι της περιουσίας, 5%, 10% ή και 20% ανάλογα µε το προφίλ του πελάτη, το τοποθετούµε σε επενδύσεις που µπορεί να έχουν µεγαλύτερο κίνδυνο, υπό την προϋπόθεση ότι ο πελάτης επιθυµεί σε αυτό το κοµµάτι αυξηµένες αποδόσεις, έτσι ώστε το σύνολο των τοποθετήσεων να φέρει την συνολικά προσδοκώµενη απόδοση. Η δική µας τοποθέτηση είναι ότι πρέπει να γνωρίζουµε πολύ καλά τι θέλει να κάνει ο πελάτης και από κοινού να πάρουµε τις κατάλληλες αποφάσεις. Γενικότερα, τι αποδόσεις πρέπει να περιµένει κανείς από µια επιτυχηµένη διαχείριση private banking;

Πρέπει να έχουµε υπόψη µας ότι δεν υπάρχει καµιά τοποθέτηση χωρίς τον ανάλογο κίνδυνο. Ως εκ τούτου δεν µπορούµε να µιλάµε για απόδοση αν δεν µιλάµε και για κίνδυνο. Γενικά οι χαµηλού ή

126 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

BANKING •• µεσαίου κινδύνου πελάτες επιδιώκουν προστασία της περιουσίας τους µε αποδόσεις ελαφρά υψηλότερες από τον πληθωρισµό. Πιο επιθετικοί πελάτες επιδιώκουν ακόµη υψηλότερες αποδόσεις οι οποίες στοχεύουν στη διεύρυνση της περιουσίας και όχι στην προστασία της. Μήπως το private banking αρχίζει να γίνεται στην Ελλάδα λιγότερο αποκλειστικό; Είναι αλήθεια ότι πέφτουν τα όρια συµµετοχής στις σχετικές υπηρεσίες;

Αυτό παρατηρήθηκε έντονα κυρίως στο εξωτερικό κατά το πρώτο κύµα µεγάλων απωλειών από επενδυτικά προϊόντα στις αρχές του κύκλου της ύφεσης που διανύουµε. Εµείς έχουµε ένα µίνιµουµ 500.000 ευρώ συνολικής περιουσίας, όχι απαραίτητα τοποθετηµένο στην δική µας τράπεζα. Το private banking, πρέπει να σηµειώσουµε, έχει τόσο υψηλό κόστος για την τράπεζα που το παρέχει, που πρέπει να αναφέρεται σε πελάτες από κάποιο ύψος περιουσίας και πάνω για να έχει κάποιο νόηµα. Επίσης, επειδή οι ελάχιστες τοποθετήσεις σε προϊόντα ξεκινούν από 50.000 ευρώ ήδη δηµιουργείται µία απαίτηση τουλάχιστον 300.000 ευρώ ώστε να υπάρχει δυνατότητα ικανοποιητικής διασποράς στη σύνθεση χαρτοφυλακίου. Αλλιώς οι επιλογές είναι λίγες και δεν µιλάµε πια για χαρτοφυλάκιο αλλά για συγκεκριµένες τοποθετήσεις αυξηµένου κινδύνου λόγω έλλειψης διασποράς. Ας εξετάσουµε λίγο την γενικότερη εικόνα. Πώς εκλαµβάνετε τους φόβους ορισµένων ότι η κρίση θα έχει έναν ακόµα γύρο και τι στρατηγική αναπτύσσετε στην Marfin;

Οι ενδείξεις που έχουµε από το διεθνές περιβάλλον είναι ότι φαίνεται πλέον φως στην άκρη του τούνελ. Φυσικά, δεν περιµένουµε ότι τα πράγµατα θα αλλάξουν από τη µία µέρα στην άλλη ούτε περιµένω ότι δεν θα υπάρχουν περαιτέρω αναταράξεις και προβλήµατα. Θεωρούµε, όµως, ότι αυτή η πορεία προς την έξοδο από την κρίση θα συνεχιστεί, και ειδικά από το δεύτερο εξάµηνο του 2010 τα πράγµατα θα είναι σηµαντικά καλύτερα και πολύ πιο ξεκάθαρα. Ως εκ τούτου, οι άποψή µας προς τα χαρτοφυλάκια είναι: - ουδέτερη θέση για τις µετοχές, - εξακολουθούµε και κοιτάµε τα εταιρικά οµόλογα παρότι παρατηρούµε έναν πληθωρισµό στην αξία τους. Οι ευκαιρίες στα εταιρικά οµόλογα είναι

•• ΔΑΝΙΗΛ

ΜΑΝΑΗΛΟΓΛΟΥ - MARFIN POPULAR BANK ••

Το private banking στην Ελλάδα έχει ανάγκη από ένα καθεστώς σταθερότητας. Ο πελάτης επενδυτής πρέπει να αισθάνεται ασφάλεια και να µην έχει την αίσθηση ότι το µέλλον µπορεί να τον αιφνιδιάσει. Τα ελληνικά private banks θα υποστούν πλήγµα αν κυριαρχήσει η άποψη ότι επίκειται µια νέα εποχή αβεβαιότητας. Και δεν είναι στο χέρι µας να το διασφαλίσουµε αυτό. Είναι στο χέρι της πολιτείας.

Ειδικά για την ελληνική οικονοµία τι κλίµα αντιµετωπίζετε; Υπάρχει χρόνος για τη νέα κυβέρνηση να ξεδιπλώσει τη στρατηγική της ή ήδη παίζει στις «καθυστερήσεις»;

Εµείς σαν private banking θεωρούµε ότι η ελληνική πραγµατικότητα χρειάζεται προσοχή. Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει µερικές από τις προσπάθειές της να βελτιώσει την εικόνα και να αναστρέψει το κλίµα στις αγορές. Εµείς δεν βλέπουµε καταστροφικά σενάρια. Ο δρόµος όµως δεν θα είναι εύκολος. Αναµένουµε αυξηµένη µεταβλητότητα και αναταράξεις. Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι το private banking στην Ελλάδα έχει ανάγκη από σταθερότητα. Ο πελάτης-επενδυτής πρέπει να αισθάνεται ασφάλεια και να µην έχει το αίσθηµα ότι το µέλλον µπορεί να τον αιφνιδιάσει.

Ποιες ευκαιρίες κρύβει, όµως, η ελληνική οικονοµία;

Μέσα από αυτή την κρίση προκύπτει ότι είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς αν οι σηµερινές αποτιµήσεις είναι φθηνές ή ακριβές αφού είναι δύσκολο να προβλεφθεί ποια θα είναι η κερδοφορία των επιχειρήσεων στη µετά την κρίση εποχή. Οπότε, µόνο βασιζόµενος σε ιστορικά στοιχεία θα έλεγα ότι για παράδειγµα βλέπουµε φθηνές αποτιµήσεις στο χρηµατιστήριο το οποίο µπορεί να αποτελέσει µια απάντηση στους φόβους περί πληθωρισµού που µπορεί να αναπτυχθεί µέσα στο 2010. Επίσης η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα πάντα έχει θέση σε ένα χαρτοφυλάκιο αν και πρέπει να αναφερθεί πως δεν έχουµε δει σηµαντική πτώση τιµών εκτός από πολύ συγκεκριµένες περιπτώσεις. Υπήρξαν ευκαιρίες µέσα στην κρίση. Θα σας πω ότι υπήρξαν πολύ µεγάλες αποδόσεις στο πρώτο τρίµηνο του 2009. Επίσης, η πολύ µεγάλη πτώση των αποτιµήσεων σε µια σειρά από αξιόλογα προϊόντα βοήθησε κάποιους επενδυτές να βγουν από επενδύσεις που δεν φαίνεται ότι θα ανακάµψουν και να τοποθετηθούν σε άλλες που δείχνουν ότι θα έχουν καλύτερη πορεία. Όσα private banks κατάφεραν να προσεγγίσουν την πελατεία και να λειτουργήσουν έτσι θα βγουν κερδισµένα.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

πολύ λιγότερες από αυτές που συναντούσαµε στην αρχή του έτους και γενικά συνιστούµε προσοχή. - τα επιτόκια των καταθέσεων αναµένουµε ότι εντός του 2010 θα υποστούν περεταίρω αποκλιµάκωση και αυτό θα οδ ηγήσει στην αναζήτηση εναλλακτικών τοποθετήσεων από τους επενδυτές. Η γενική εικόνα είναι ότι πρέπει να είµαστε εξαιρετικά προσεκτικοί στις επιλογές µας αφού το περιβάλλον ενέχει σηµαντικούς κινδύνους.

127

Money  Greek Sales

ΠΙΝΕΛΙΕΣ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑΣ ΣΕ ΓΚΡΙΖΟ ΚΑΜΒΑ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Περίοδο σταθερότητας διανύει η αγορά των ελληνικών έργων τέχνης όπως προκύπτει από τις δύο δηµοπρασίες των µεγάλων οίκων, Sotheby’s και Bonhams, στις αρχές Νοεµβρίου στο Λονδίνο. Μπορεί φέτος να µην είχαµε τιµές ρεκόρ όπως πέρυσι ωστόσο η ελληνική τέχνη παραµένει µια σταθερή αξία που έχει πλέον το κοινό της.  ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

128

128 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

α αποτελέσµατα του φθινοπωρινού Greek Sale µας έδειξαν ότι, παρά τις αντίξοες οικονοµικές συνθήκες, η αγορά παραµένει σταθερή, µε σηµαντικές προοπτικές περαιτέρω ανόδου για τον επιπλέον λόγο ότι η ελληνική αγορά εξακολουθεί να είναι φθηνότερη από τις άλλες» σχολίασε χαρακτηριστικά στους «Μηχανισµούς του Χρήµατος» ο Κωνσταντίνος Φράγκος, εκπρόσωπος του Οίκου Sotheby’s στην Ελλάδα. Ο Οίκος Sotheby’s ξεκίνησε τις δηµοπρασίες ελληνικών έργων το 2001 και από τότε µέχρι και το 2008 η ζήτηση για τα ελληνικά έργα τέχνης ήταν ιδιαίτερα αυξηµένη, µε αποτέλεσµα ο Οίκος να έχει πουλήσει έργα που προσεγγίζουν σε αξία τα 60 εκατ. λίρες. Η αύξηση µεταξύ του 2001 και του 2008 ήταν 550% και κάθε χρόνο η κοινότητα της τέχνης ανέµενε νέο ρεκόρ. Το 2009 όµως ήταν αρκετά δύσκολο, για την τέχνη όπως και για ολόκληρη την οικονοµία. Το ανοιξιάτικο Greek Sale του 2009 σηµείωσε χαµηλότερη συνολική τιµή από αυτή του αντίστοιχου το

τα έργα-αφετηρία της Pop Art, πωλήθηκε πρόσφατα στην δηµοπρασία Contemporary Art του Οίκου Sotheby’s στη Νέα Υόρκη στην εντυπωσιακή τιµή των / 43.762.500 δολ. (28.931.971 ευρώ), τη στιγµή που ο µέχρι πρότινος ιδιοκτήτης του τον είχε αποκτήσει το 1986 έναντι 385.000 δολ!

2008 και τότε όλοι είχαν στρέψει το ενδιαφέρον τους στη φθινοπωρινή δηµοπρασία του Νοεµβρίου. Πώς θα απαντούσε η αγορά εν µέσω ενός έτους που αποδείχθηκε ιδιαίτερα δύσκολο για την οικονοµία; Το Greek Sale του Νοεµβρίου του Οίκου Sotheby’s συγκέντρωσε τελικά το συνολικό ποσό των 4.380.882 ευρώ (3.925.175 λίρες), ενώ πραγµατοποιήθηκαν τέσσερα νέα ρεκόρ (για έργα του Σπύρου Βασιλείου, του Γιώργου Ζογγολόπουλου, του Κωνσταντίνου Ξενάκη και του Κωνσταντίνου Βυζαντίου). Το 37% των έργων που πουλήθηκε πέτυχε τιµές υψηλότερες από την αρχική εκτίµηση αποδεικνύοντας τη διαρκή ισχύ της αγοράς. «Το συνολικό ποσό που συγκέντρωσε το πρόσφατο Greek Sale είναι το υψηλότερο συνολικό ποσό που συγκεντρώθηκε από όλα τα Greek Sale που πραγµατοποιήθηκαν στην παραπάνω περίοδο από οποιονδήποτε Οίκο, γεγονός που αποτελεί έναν ακόµη παράγοντα ικανοποίησης για µας», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Οίκου Sotheby’s στη χώρα µας.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

πάρχουν πολλά παραδείγµατα έργων των οποίων η «επενδυτική αξία» κυριολεκτικά εκτοξεύτηκε στο πέρασµα των χρόνων, µε πιο πρόσφατο παράδειγµα αυτό του πίνακα 200 One Dollar Bill του Andy Warhol: Το έργο αυτό, που έχει ιδιαίτερη σηµασία για την αµερικανική τέχνη, καθώς αποτελεί ένα από

129

Money  Greek Sales



Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, «Ο Αιχµάλωτος/ Ελαιόδεντρα»

Νικόλας Γύζης, «Διαβάζοντας τη Μοίρα»

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

130

SOTHEBY’S καλή «µοίρα» του Γύζη

Κορυφαίο της δηµοπρασίας αναδείχθηκε το έργο του Νικόλαου Γύζη «Διαβάζοντας τη Μοίρα» (The Fortune Teller), το οποίο πωλήθηκε έναντι του ποσού των 363.011 ευρώ (325.250 λίρες). Ο πίνακας έγινε αντικείµενο έντονου συναγωνισµού, για να πωληθεί τελικά σε ανώνυµο πλειοδότη που «χτυπούσε» από το τηλέφωνο. «Το συγκεκριµένο έργο αποτελεί ένα εξαίρετο δείγµα της τέχνης του δηµιουργού του και εµφανίστηκε για πρώτη φορά σε δηµοπρασία, καθώς είχε παραµείνει σε αµερικανική ιδιωτική συλλογή για µισό σχεδόν αιώνα», εξηγεί ο κ. Φράγκος. «Εύλογα, λοιπόν, προσέλκυσε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον των συλλεκτών και έγινε αντικείµενο έντονου συναγωνισµού κατά τη διάρκεια της δηµοπρασίας, για να αναδειχθεί τελικά στο ακριβότερο όλων των Greek Sale που πραγµατοποιήθηκαν κατά τη φθινοπωρινή περίοδο του 2009 από οποιονδήποτε Οίκο». Το έργο χρονολογείται από

130 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

Σπύρος Βασιλείου, «Οδός Πατησίων, Αθήνα»

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009



131

Money  Greek Sales

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

τη δεκαετία του 1880, εποχή κατά την οποία ο Γύζης διέµενε στο Μόναχο και δηµιούργησε µερικά από τα γνωστότερα έργα του. Στον πίνακα ο ζωγράφος εξυµνεί την καθηµερινότητα στην Ελλάδα µε το µοναδικό στυλ που τον διακατέχει. Ο Γύζης απεικονίζει µια ανύπαντρη κοπέλα να αποστρέφει κοκκινίζοντας το πρόσωπό της από µια γριά που της λέει τη µοίρα, ενώ είναι περιτριγυρισµένη από τους νεαρούς φίλους που την παρατηρούν και γελούν. Η ζεστή και ανάλαφρη σκηνή ενθαρρύνει το θεατή να πλησιάσει και να συµµετάσχει στη διασκέδαση. Πολύ καλές τιµές «έπιασαν» και άλλα έργα του Γύ-

ζη, µε το «Νεαρή Γυναίκα Πλένεται Δίπλα σε Ποτάµι» (Girl Washing by a River), να επιτυγχάνει την τιµή των 202.818 ευρώ (181.250 λίρες). Αντικείµενο έντονου συναγωνισµού έγινε επίσης το έργο του Σπύρου Βασιλείου «Οδός Πατησίων, Αθήνα» (Patission Street, Athens). Πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα έργα του καλλιτέχνη που έχουν ποτέ εµφανιστεί σε δηµοπρασία. Αυτός ο πρώιµος πίνακας φιλοτεχνήθηκε γύρω στο 1930 και απεικονίζει µια ηλιόλουστη ηµέρα στην οδό Πατησίων. Το έργο αποτελεί απόδειξη της «ερωτικής» σχέσης του Βασιλείου µε την Αθήνα και σηµείωσε το ποσό των 222.383 ευρώ (199.250 ευ-

Γεώργιος Ιακωβίδης, «Νεαρό Αγόρι»

132

132 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ



Γεώργιος Μπουζιάνης, «Τρεις Φιγούρες»

κό σύνολο έργων του Γιάννη Σπυρόπουλου. Από αυτά, ιδιαίτερης προσοχής αξίζει το «Λόγος Β» (Logos B), ένα αφηρηµένο έργο που πέτυχε την τιµή των 101.844 ευρώ (91.250 λίρες), έναντι αρχικής εκτίµησης 60.000-80.000 λίρες. Το έργο µε τον τίτλο «Πειραιάς» (Piraeus) είναι ένας σπάνιος πρώιµος πίνακας από τη δεκαετία του ’40 που αναδεικνύει την έντονη κινητικότητα του εµπορικού κέντρου του Πειραιά και µεταδίδει την ατµόσφαιρα µιας ανησυχητικής ηρεµίας και αγωνιώδους συναισθηµατικότητας. Ο πίνακας πωλήθηκε για 88.451 ευρώ (79.250 λίρες), έναντι αρχικής εκτίµησης 50.000-70.000 λίρες. Μεταξύ των σύγχρονων έργων της δηµοπρασίας,

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

ρώ), καθώς πουλήθηκε σε συλλέκτη που πλειοδοτούσε από το τηλέφωνο σε τιµή αρκετά υψηλότερη από τις αρχικές εκτιµήσεις (80.000-120.000 λίρες). Δύο έργα του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα τα πήγαν επίσης πολύ καλά. Το έργο «Ο Αιχµάλωτος / Ελαιόδεντρα» (The captive/ Olive Trees) «έπιασε» την τιµή των 202.293 ευρώ (181.250 ευρώ), ενώ το «Τρεις Ράφτες» (Three Tailors) του ίδιου καλλιτέχνη συγκέντρωσε το ποσό των 88.681 ευρώ (79.250λίρες). Στις «δυνατές» τιµές της δηµοπρασίας συµπεριλαµβάνεται επίσης αυτή που σηµειώθηκε για το έργο του Γεωργίου Ιακωβίδη, «Νεαρό Αγόρι» (Young Boy), το οποίο πωλήθηκε έναντι 202.293 ευρώ (181.250 λίρες) και αποτελεί µια από τις πρώτες δουλειές του ζωγράφου, εντυπωσιακή αναπαράσταση ενός νεαρού αγοριού που χρονολογείται από το 1875. Η δηµοπρασία περιλάµβανε επίσης ένα σηµαντι-

133

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

Money  Greek Sales

134

αυτό του Αλέκου Φασιανού µε τίτλο «Η Αγκαλιά» (The Embrace) εκτοξεύτηκε πάνω από την αρχική του εκτίµηση, επιτυγχάνοντας 101.844 ευρώ (91.250 λίρες) – ποσό περίπου τριπλάσιο από την αρχική εκτίµηση των 25.000-35.000 λίρες). Έχοντας παραµείνει σε ιδιωτική αµερικανική συλλογή για πολλά χρόνια, αυτό το εντυπωσιακό έργο εµφανίστηκε για πρώτη φορά στην ανοιχτή αγορά. Στη φθινοπωρινή δηµοπρασία του Οίκου Sotheby’s συγκαταλέγονταν 12 έργα του εν λόγω καλλιτέχνη, 11 από τα οποία πουλήθηκαν συγκεντρώνοντας το ποσό των 415.212 ευρώ (389.625 λίρες). Από µια λίγο παλιότερη εποχή, το έργο του Δηµητρίου Γαλάνη, «Πορτρέτο της Φανής, Η Σύζυγος του Καλλιτέχνη» (Portrait of Fanny, the Artist’s Wife) επίσης ξεπέρασε τις προσδοκίες, καθώς πωλήθηκε για 88.451 ευρώ (79.250 λίρες). Πολύ καλές τιµές συγκέ-

134 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ



Γιάννης Σπυρόπουλος, «Πειραιάς»

ντρωσαν και άλλα έργα της ίδιας περιόδου: Το έργο του Νικόλαου Λύτρα «Ρόδια» (Pomegranates) (lot 56) «έπιασε» 41.683 ευρώ (37.250 λίρες), όπως και το «Αίγινα» (Aegina) του Σπύρου Παπαλουκά (lot 23). Παροµοίως, το έργο του Κωνσταντίνου Μαλέα µε τίτλο «Πεύκα στη Ραφήνα» (Pine Trees in Raffina) (lot 24) πωλήθηκε έναντι 55.111 ευρώ (49.250 λίρες). Τα έργα του Γεωργίου Μπουζιάνη «Τρεις Φιγούρες» (Three Figures) (αρχική εκτίµηση: 80.000-120.000 λίρες) και «Αγόρι µε Ραβδί» (Boy with Stick) (αρχική εκτίµηση: 80.000-120.000 λίρες) συγκέντρωσαν και τα δύο πολύ καλές τιµές: 108.541 ευρώ (97.250 λίρες) και 115.237 ευρώ (103.250 λίρες) αντίστοιχα.

BONHAMS άνω από τις εκτιµήσεις

Με ποσοστό 40% πάνω από τις αρχικές εκτιµήσεις έκλεισε η 15η Greek Sale του βρετανικού οίκου Bonhams δίνοντας τόνους αισιοδοξίας στο κλείσιµο των φθινοπωρινών δηµοπρασιών. Η Τερψιχόρη Αγγελοπούλου, υπεύθυνη του Οίκου στην Ελλάδα έκανε λόγο για «δυναµική της ελληνικής αγοράς» καθώς από τα 162 έργα της δηµοπρασίας άλλαξαν χέρια τα 133, µε τον σχετικό τζίρο να αγγίζει τα 3,92 εκατ. ευρώ. Μεγάλος νικητής της δηµοπρασίας είναι το µουσειακό έργο «Άποψη της Ακρόπολης µέσα από πεύκα και αλόες» του Κωνσταντίνου Μαλέα, το οποίο έπιασε 348.540 ευρώ, τη δεύτερη πιο ακριβή τιµή σε δηµοπρασία για τον καλλιτέχνη. Το έργο κέρδισε την υψηλότερη τιµή της δηµοπρασίας. Πρόκειται για ένα θαυµάσιο έργο του καλλιτέχνη, το οποίο εκτέθηκε στο Παρίσι το 1919 σε µια οµαδική έκθεση Μοντέρνων Ελλήνων καλλιτεχνών της «Οµάδας Τέχνη» υπό την αιγίδα του τότε πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου, ο οποίος είχε εγκαινιάσει τη συγκεκριµένη έκθεση. Στη δεύτερη θέση βρέθηκε το «Γυµνό Α» του Γιάννη Μόραλη, µε 309.120 ευρώ, ξεπερνώντας κατά πολύ την ανώτερη τιµή εκτίµησης. Το συγκεκριµένο έργο περιστρέφεται γύρω από το αγαπηµένο θέµα του καλλιτέχνη, το γυναικείο γυµνό. Είναι µια ελαιογραφία µουσειακής ποιότητας που χρονολογείται από το 1898, την ώριµη περίοδο του Ιακωβίδη, στην οποία ο καλλιτέχνης αποτυπώνει µε µεγάλη µαεστρία τη ζεστασιά µιας τρυφερής οικογενειακής σκηνής. Στην τρίτη θέση βρέθηκε η «Καλλιγραφία µιας πόλης» του Χατζηκυριάκου – Γκίκα µε 295.680 ευρώ. Ανάµεσα στα ρεκόρ που σηµειώθηκαν είναι κι αυτό για τον Σπύρο Παπαλουκά, του οποίου το έργο «Καρυές-Άγιον Όρος» διπλασίασε το προηγούµενο ρεκόρ του. Να σηµειώσουµε ότι µεταξύ των 29 έργων που έµειναν απούλητα (ποσοστό 18%) περιλαµβάνεται και το «Πρώτο µάθηµα µουσικής» του Ιακωβίδη που είχε τιµή εκτίµησης τα 200.000 µε 240.000 ευρώ.

ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ Αν και τα αποτελέσµατα είναι αισιόδοξα για τις δύο µεγάλες δηµοπρασίες Sotheby’s και Bonhams το φθινόπωρο του 2009, ωστόσο η αγορά της τέχνης στην Ελλάδα δέχεται µεγάλες πιέσεις καθώς οι µεγάλες γκαλερί της Αθήνας είδαν τις πωλήσεις τους να υποχωρούν πάνω από 50%. Είναι δύσκολο να γίνουν προβλέψεις για την πορεία και το µέλλον της αγοράς τέχνης καθώς κυριαρχεί µεγάλη αβεβαιότητα. Τα µεσαία εισοδήµατα έχουν αποχωρήσει από τις αγοραπωλησίες ενώ και οι καλλιτέχνες δεν διαθέτουν νέους πίνακες καθώς θεωρούν ότι οι τιµές που θα «πιάσουν» θα είναι κατώτερες των προσδοκιών εν µέσω κρίσης. Αυτή η στασιµότητα οδηγεί σε κάθετη πτώση την αγορά. Η οικονοµική πορεία των Οίκων στο εξωτερικό, όπως ο Sotheby’s και ο Christie’s, δείχνει µείωση κερδών έως και 80% καθώς το πελατολόγιο που τροφοδοτεί τις µεγάλες δηµοπρασίες έχει πληγεί από την κρίση. Μάλιστα, ο οίκος Christie΄s International εγκατέλειψε πρόσφατα τα σχέδιά του σχετικά µε τη δηµιουργία επενδυτικού fund σε έργα τέχνης. Ο παγκόσµιος δείκτης για την αγορά τέχνης, ο δείκτης Mei Moses, ο οποίος διαµορφώνεται από αγοραπωλησίες στις µεγάλες αγορές, δηλαδή τη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, το Παρίσι, το Τόκιο, δείχνει πως τα τελευταία 50 χρόνια, η απόδοση από έργα τέχνης είναι 10,5% ετησίως, ενώ η απόδοση από τον δείκτη S&P 500 του χρηµατιστηρίου της Νέας Υόρκης είναι 10,9%. Την τελευταία πενταετία και δεκαετία, η αντίστοιχη απόδοση από την τέχνη είναι 11,6% και 8,5% ετησίως και από µετοχές 6,1% και 8,4%, αντίστοιχα. Κατά τη διάρκεια της οικονοµικής ύφεσης του τελευταίου έτους, ο δείκτης Mei Moses µειώθηκε µόνο κατά 4,5%, η πρώτη µείωση σε πέντε χρόνια µετά από αποδόσεις +20% ετησίως. Ο Κωνσταντίνος Φράγκος, εκπρόσωπος του οίκου Sotheby’s στην Ελλάδα παραµένει ωστόσο αισιόδοξος: «Οι προβλέψεις µου για το µέλλον διακατέχονται από αισιοδοξία, αφού, έπειτα από µια αναµφίβολα δύσκολη περίοδο, ήδη από πέρυσι την άνοιξη βλέπουµε ότι η αγορά σταθεροποιήθηκε και άρχισε σιγά-σιγά να επανέρχεται στην ανοδική της πορεία». Τα βλέµµατα τώρα είναι στραµµένα στα ανοιξιάτικα Greek Sales τα οποία θα δείξουν εµπράκτως αν όντως αυτή η κρίση έχει αρχίσει να γίνεται παρελθόν.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

135

Διαχείριση κινδύνων  Μαθήµατα από την κρίση

Ο ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ ΑΝΑΠΟΔΑ 1.& 2.

Καινούριο δεν σηµαίνει απαραίτητα και καλύτερο.

Το πρώτο µάθηµα που µπορεί να αντληθεί είναι ότι τα νέα καινοτόµα προϊόντα µπορεί να εµπεριέχουν άγνωστους τύπους κινδύνων µη επαρκώς ταυτοποιηµένων στο παρελθόν. Ένα δεύτερο µάθηµα που συνδέεται µε το πρώτο, αφορά στον βαθµό πολυπλοκότητας αυτών των χρηµατοοικονοµικών προϊόντων και τη συνεπαγόµενη ασυµµετρία πληροφόρησης ανάµεσα στον εκδότη του προϊόντος και τον αγοραστή του. Η σηµασία του συµπεράσµατος αυτού είναι µεγάλη για τον χειρισµό της τιτλοποίησης. Στην κρίση παρατηρήσαµε ότι στεγαστικά δάνεια χαµηλής πιστωτικής ποιότητας τιτλοποιούνταν και µετέπειτα πωλούνταν αποσκοπώντας στην υψηλή µόχλευση και τη βραχυπρόθεσµη άντληση κεφαλαίων. Η νοµική και τεχνική πολυπλοκότητα αυτής της διαδικασίας δυσχέραινε την τιµολόγηση του αναλαµβανόµενου κινδύνου.

Γνώριζε τον κίνδυνο πριν σε συναντήσει.

Ένα τρίτο µάθηµα είναι ότι οι δυνατότητες των µαθηµατικών µοντέλων διαχείρισης κινδύνων δεν είναι απεριόριστες. Στην πράξη όµως οι χρήστες πολλών από τα τυποποιηµένα µοντέλα ποσοτικής ανάλυσης υποεκτιµούσαν συστηµατικά τη φύση των κινδύνων, ιδιαίτερα εκείνων πολύ µικρής µεν πιθανότητας αλλά µεγάλης επίπτωσης στις ζηµιές. Τα µοντέλα αυτά υπάρχουν για να εκτιµάται ο κίνδυνος και να λαµβάνονται συνεπείς πιστοδοτικές και επενδυτικές αποφάσεις. Η ύπαρξή τους στα πλαίσια των διαδικασιών ενός πιστωτικού ιδρύµατος ή άλλου χρηµατοοικονοµικού οργανισµού, δεν συνιστά κάποια δικαιολογητική βάση για την ανάληψη µεγαλύτερων κινδύνων. Το ό,τι δηλαδή παρακολουθούνται οι κίνδυνοι δεν σηµαίνει ότι πρέπει άκριτα να αναλαµβάνονται. Μία άλλη αδυναµία των µοντέλων διαχείρισης κινδύνου σχετίζεται µε το γεγονός ότι υπολογίζουν τις βασικές τους παραµέτρους µε ιστορικά στοιχεία υποτιµώντας τη σηµασία κινδύνων που δεν είχαν υλοποιηθεί στο συγκεκριµένο «παράθυρο δεδοµένων» του δείγµατος παρατηρήσεων. Επιπλέον, εάν ο µέσος βαθµός συσχέτισης δύο διακριτών επενδυτικών αποδόσεων, για παράδειγµα, ήταν µηδέν στην παρελθούσα περίοδο διακρατούνταν οι σχετικές επενδυτικές τοποθετήσεις έτσι ώστε η µία να αντισταθµίζει τον κίνδυνο της άλλης. Στην κρίση όµως οι δύο αυτές τοποθετήσεις µπορεί να εµφάνισαν υψηλό βαθµό συσχέτισης µε καταστροφικές συνέπειες για την αξία του χαρτοφυλακίου. Κατά συνέπεια τα µοντέλα αυτά είναι χρήσιµο να πλαισιώνονται από απλούς και αυστηρούς κανόνες. Η θέσπιση τυπικών και απαρέγκλιτων ορίων στην έκθεση σε κίνδυνο σε συγκεκριµένους αντισυµβαλλόµενους ή κλάδους ή χώρες µπορεί να είναι ένα απλό και συνεπές µέτρο. Η υποχρέωση αναπροσανατολισµού του µείγµατος εργασιών που να οδηγεί σε ένα πιο διαφοροποιηµένο χαρτοφυλάκιο (µικρότερα ανοίγµατα σε περισσότερους πελάτες) µπορεί επίσης να βοηθήσει καθοριστικά.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 2009

136

Αξιοποίησε τα παθήµατά σου!

Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι η κρίση δηµιούργησε την ανάγκη για µία ριζική µεταρρύθµιση στη διοικητική των κινδύνων των πιστωτικών ιδρυµάτων. Η τελευταία πρέπει να είναι σχετικά πιο ανεξάρτητη από τη λεγόµενη εκτελεστική διοίκηση και να λογοδοτεί συχνά απευθείας στους µετόχους της τράπεζας οι οποίοι διακινδυνεύουν τα χρήµατά τους αγοράζοντας τη µετοχή της. Παράλληλα, το εποπτικό πλαίσιο της Βασιλείας για τον υπολογισµό της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών και την αξιολόγησή τους µε βάση τους κινδύνους που αναλαµβάνουν είναι πολύ πιθανό να αναθεωρηθεί προς την κατεύθυνση βελτίωσης της ποιότητας των βασικών κεφαλαίων τύπου Tier I των τραπεζών. Πολλές φωνές ακούγονται στην κατεύθυνση της ενίσχυσης του διασυνοριακού συντονισµού των εποπτικών αρχών καθώς και τη ρύθµιση της λειτουργίας των πολύ µεγάλων τραπεζών που λόγω µεγέθους επεκτείνονται σε επικίνδυνες δραστηριότητες λόγω σιγουριάς ότι θα διασωθούν αν τυχόν καταρρεύσουν (too big to fail). Είναι λοιπόν βέβαιο ότι η διαχείριση κινδύνων µετά την κρίση θα βρεθεί σε ένα περιβάλλον που θα χαρακτηρίζεται από ελαφρώς διαφορετική τεχνολογία, νέο διοικητικό ρόλο και τέλος αυστηρότερη παρακολούθηση της αποτελεσµατικότητάς της από τις εποπτικές αρχές.

Γίνετε συνδροµητής στην ΕΠΙΛΟΓΗ κερδίστε τις ετήσιες εκδόσεις και 20% στις online συνδροµές του economics.gr

5 Eτήσιες Eκδόσεις* ΤΑΣΕΙΣ, H ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ, ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, CORPORATE VALUE - ΕΠΙΛΟΓΗ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΩΝ©, OI ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

20% Έκπτωση στην ετήσια συνδροµή στις online στατιστικές βάσεις δεδοµένων του economics.gr για την Ελληνική Οικονοµία σε Αριθµούς και τους Νοµούς της Ελλάδος. *Σας αποστέλλονται µε τον µηχανισµό διανοµής της Ε.

Δείτε πληροφορίες για την ΕΠΙΛΟΓΗ και τις ετήσιες εκδόσεις της ALLMEDIA στο δικτυακό τόπο www.economics.gr

ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ:

ΠΑΡΑΛΗΠΤΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ:

FAX:

E-MAIL:

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ:

ΥΠΟΓΡΑΦΗ:

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

ΤΡΟΠΟΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ:  ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ALPHABANK: GR15 0140 1030 1030 0232 0001 785 (ALL MEDIA A.E.) ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: GR70 0110 0800 0000 0804 7142 701 (ALL MEDIA A.E.) ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: GR70 0172 0110 00 5011 016125 652 (ALL MEDIA A.E.) ΠΡΟΣΟΧΗ! Για να γίνει η πιστωση, παρακαλούµε γράψτε στο παραστατικό της κατάθεσης τον αποστολέα και στείλτε το στο fax: 210 64 24 850.

ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΕΠΙΛΕΞΤΕ

 ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ (για την περιοχή της Αθήνας)  ΘΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΣΑΣ  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ VISA

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Ονοµατεπώνυµο: ....................................................................................................................... Λήξη: ............................................................... Υπογραφή: .....................................................  ΧΡΕΩΣΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΤΑ DINERS

Κατηγορία Συνδροµής

Ετήσια

Διετής

88 €

160 €

125 €

225 €

48 €

88 €

Ιδιώτες - Επιχειρήσεις Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο Φοιτητές (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

* Επίσης: Ν.Π.Δ.Δ. - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα

Συδροµή Εξωτερικού

165 €

275 €

Συνδροµή φοιτητών εξωτερικού (αποστολή φοιτητικής ταυτότητας)

115 €

185 €

Στις τιµές περιλαµβάνεται Φ.Π.Α. 4,5% Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ο

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ο

Π Ε Ρ Ι Ο∆ Ι Κ Ο

Αριθµος Κάρτας: ............................................

Θεοφάνους 19-21, 115 23 Αθήνα τηλ.: 210 64 23 688, fax: 210 64 24 850 e-mail: sindromes@allmedia.gr