PROFESOR ADAM STRZAŁKOWSKI

Profesor Adam Strzałkowski urodził się 26 listopada 1923 w Tenczynku.

Fizyk jądrowy, specjalista badań reakcji i oddziaływań jądrowych. Jeden z polskich pionierów obserwacji obiektów astronomicznych z wykorzystaniem fal radiowych za pomocą radioteleskopów.

Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

Studia w zakresie fizyki na Uniwersytecie

Jagiellońskim ukończył w 1948 roku. Początkowo związany był z Obserwatorium

Astronomicznym UJ. Jego pierwszym mistrzem był prof. Tadeusz Banachiewicz.

Wspólnie zOlegiem Czyżewskim iJerzym de Mezerem zbudował pierwszy w Polsce radioteleskop do obserwacji Słońca.

Równolegle z astronomią zajmował się badaniami w dziedzinie fizyki. W ramach kontynuacji prac rozpoczętych przed wojną Przy eksperymencie w Zurychu; 1992 przez Mieczysława Jeżewskiego wspólnie został zatrudniony wZakładzie Fizyki Jądra Stopień doktora nauk fizycznych za badaz Janem Wesołowskim i Jerzym Janikiem Atomowego, gdzie stał się najważniejszym nia w zakresie rozpraszania deuteronów, wznowił od początku pomiary promie- współpracownikiem prof. Henryka Nie- prowadzone podczas stażu naukowego niowania kosmicznego, prowadzone pod wodniczańskiego. Wtym okresie zajmował w Laboratorium Fizyki Jądrowej w Liverziemią wkopalni soli wWieliczce. Pracow- się budową cyklotronu oraz akceleratora poolu, uzyskał w 1960 roku. Po powrocie nikiem Uczelni był już od 1945 roku, gdy elektrostatycznego wInstytucie Fizyki UJ. do Polski brał udział worganizacji Instytutu Fizyki Jądrowej wKrakowie. Jego prace obejmujące pomiary elastycznego rozpraszania deuteronów na jądrach atomowych przyniosły mu międzynarodowe uznanie i były podstawą rozprawy habilitacyjnej. Zajmował się eksperymentalną fizyką jądrową w bardzo szerokim zakresie. Prowadził badania nad mechanizmami reakcji jądrowych, własnościami oddziaływań silnych, przyprogową produkcją mezonów oraz produkcją i rozpadem Fot. Archiwum rodzinne hiperjąder, a także badania podstawowych symetrii fizyki czy badania nad zastosowaniem fizyki jądrowej w medycynie, które owocowały często przełomowyGrupa naukowców, która tworzyła fizykę w filii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Katowicach (1965). W pierwszym rzędzie od lewej: Marek Hesch, Urszula Tomza, Adam Strzałkowski, Andrzej Pawlikowski, Jacek Irlik, Józef Kuźmiński. W drugim rzędzie mi odkryciami. Habilitację od lewej: Henryk Barabasz, Franciszek Kulon, Wiesław Serwaciński, Lubomir Gabła, Aleksander Śliżyński, Alfred Miron, Józef uzyskał w 1963 roku, a tytuł Makosz, Krzysztof Chyla, Wiktor Zipper, Stanisław Cholewa profesora w 1971.

W 1963 roku Adam Strzałkowski zorganizował wKatowicach Studium Fizyki, które następnie włączono do filii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Katowicach, późniejszego Uniwersytetu Śląskiego, za co po latach otrzymał tytuł doktora honoris causa tej uczelni.

Profesor miał także wielkie zasługi naukowe iorganizacyjne dla Instytutu Fizyki

Jądrowej PAN, którego był pracownikiem w latach 1953–1983. Współtworzył Instytut jako bliski współpracownik i uczeń prof. Henryka Niewodniczańskiego. Był pionierem badań reakcji jądrowych prowadzonych w Instytucie. Jednym z najważniejszych osiągnięć prof. Strzałkowskiego stytutu Fizyki UJ, wicedyrektora Instytutu Fizyki Jądrowej, prorektora UJ. W uznaniu całokształtu dorobku i zasług został wyróżniony także tytułem profesora honorowego UJ.

Zostanie zapamiętany jako opiekun naukowy oraz promotor wielu pokoleń było odkrycie tzw. jądrowego efektu glorii, którego dokonał zprofesorami Henrykiem Niewodniczańskim, Andrzejem Budzanowskim, Kazimierzem Grotowskim Stanisław Kistryn i Lucjanem Jarczykiem w latach 60. na Prof. Adam Strzałkowski wraz z mgr. Wojciechem Hajdasem i doc. Jerzym Sromickim przy komorze ekspecyklotronie U-120 w Instytucie Fizyki rymentalnej do pomiarów z wiązką spolaryzowanych protonów; Paul Scherrer Institute, Szwajcaria, 1992

Jądrowej PAN. W latach 1958–1975 kie- fizyków jądrowych. Podręcznik jego au- z biegiem lat liczne cytowania, co poświadrował Zakładem Reakcji Jądrowych tego torstwa Wstęp do fizyki jądra atomowego cza ich wagę dla fizyki jądrowej. Sam Profe-

Instytutu i rozpoczął długoletnią współ- jest znany od pięćdziesięciu lat wszystkim sor jest autorem dwóch podręczników, atakpracę z uniwersytetami w Liverpoolu, studentom fizyki jądrowej w Polsce. Był że trzech książek popularnonaukowych.

Monachium, Bochum, Bonn, Politechniką promotorem 17 doktoratów zfizyki jądro- Należał do Polskiego Towarzystwa

Federalną wZurychu (ETHZ), Instytutem wej, nauczycielem kilku pokoleń fizyków. Fizycznego, Europejskiego Towarzystwa

Fizyki Jądrowej w Jülich (KfA/FZ) oraz Dorobek naukowy Profesora obejmuje Fizycznego, komitetu redakcyjnego „Phy-

Uniwersytetem w Katanii. ponad 160 prac, zktórych znakomita część sics Letters”.

Na Uniwersytecie Jagiellońskim prof. została opublikowana w czasopismach Został odznaczony Krzyżem Koman-

Strzałkowski pełnił funkcje dyrektora In- o najwyższej światowej randze, uzyskując dorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Otrzymał także Medal Komisji Edukacji Narodowej, Medal Zasłużonego Nauczyciela, Krzyż Zasługi I klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec, Nagrodę Państwową Rady ds. Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej, Nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Nagrodę Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, odznakę „Zasłużony dla województwa katowickiego” i Medal Kazimierz Bodek Uroczystość wręczenia Krzyży Zasługi Pierwszej Klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec Profesor Adam Strzałkowski zmarł 25 lipca 2020 i został pochowany na cmentarzu Bronowickim, żegnany przez przez liczne grono przyjaciół, współpracowników i uczniów. prof. Adamowi Strzałkowskiemu (pierwszy z lewej) oraz prof. Lucjanowi Jarczykowi (w środku), Opracowano na podstawie www.ifj.edu.pl po prawej dr Stanisław Kistryn; Jülich 2001 i www.archiwum.uj.edu.pl

Uniwersytetu Śląskiego. Więcej informacji dotyczących prof. Adama Strzałkowskiego można znaleźć w „Alma Mater” nr 57–58 oraz w reportażu z cyklu „Smak życia” w „Alma Mater” nr 73