Δεκαετία 1940

Καλλιτεχνική πορεία

Δεκαετία 1940

Έτσι λοιπόν, το πρώτο έργο που έχουμε από τη δεκαετία του 40’ είναι το πρωτοφανές «Τρεις σπουδές για φιγούρες στο κάτω μέρος της Σταύρωσης», μόλις το 1944 (εικ.11), έργο που σόκαρε και έστρεψε και πάλι την προσοχή στον πρόσωπο του καλλιτέχνη. Οι παραμορφωμένες ζωώδεις μορφές τώρα θυμίζουν έντονα τις οργανικές μορφές του Picasso (εικ. 2). Τα έργα αυτά είναι με ένα μοναδικό τρόπο βίαια και ενοχλητικά, όχι μόνο λόγω των παραμορφωμένων πλασμάτων που περιέχουν, αλλά και λόγω της «τραχύτητας» των επιφανειών του παρτοκαλί χρώματος. Έχουμε λοιπόν, ένα υποτυπώδη γεωμετρικό χώρο στο φόντο που αποπνέει ακινησία και στασιμότητα, ενώ σε πρώτο πλάνο τις αγωνιώδεις αυτές μορφές, πλασμένες με φαλλικούς πιθανών υπαινιγμούς, που μας εισάγουν για πρώτη φορά στη σημασία της απεικόνισης του στόματος για τον Μπέικον. Τα τρομακτικά στόματα εκφράζουν την απόγνωση, την απόλυτη αίσθηση της αδυναμίας, ενώ πηγάζουν και από τη θεωρία περί της ζωώδους βίας των σουρρεαλιστών1 . Με αυτό το έργο εισάγεται η χρήση των παραδοσιακών τριπτύχων στη ζωγραφική του Μπέικον, δημιουργώντας διαφόρους θρησκευτικούς υπαινιγμούς. Παράλληλα,ξεκινάει μια καινούρια περίοδος ως προς τη καλλιτεχική δράση του. Μια περίοδος, κυρίως μετά το 1945, όπου η ζωγραφικήτου προσανατολίζεται και παίρνει την κεντρική θέση στη ζωή του2 .

Ο επόμενος χρόνος για τον Μπείκον επιφύλλασε μεγάλες καλλιτεχνικές επιτυχίες. Το έργο του “Painting 1946” (εικ. 12), εντυπωσίασε τον ζωγάφο και φίλο του Graham Sutherland, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να πείσει την έμπορο τέχνης Erica Brausen να το αγοράσει. Η ίδια κατάφερε, μάλιστα, να εκθέσει το έργο στο MOMA στη Νέα Υόρκη το 1948. Το έργο αυτό, που δημιουργεί μια αίσθηση κρεοπωλείου, προήλθε από μια σειρά μεταμορφώσεων και τροποποιήσεων. Όπως μας κάνει σαφές ο καλλιτέχνης αρχικά «ήθελα να φτιάξω ένα πουλί τη στιγμή που κατεβαίνει σε ένα λιβάδι. Κι ενώ οι τρείς φόρμες που είχαν γίνει αρχικά έτειναν προς τα εκεί, ξαφνικά οι γραμμές που είχα σχεδιάσει υπεδείκνυαν κάτι τελείως διαφορετικό, και από αυτήν την υπόδειξη προέκυψε αυτό το έργο. Δεν είχα τη πρόθεση να το φτιάξω, ποτέ δεν το σκέφτηκα έτσι. Το αποτέλεσμα οφείλεται σε μια συσσώρευση από τυχαία συμβάντα»1. και συμπληρώνει «…ένιωσα να μου υποβάλλεται η όλη εικόνα και την έφτιαξα πολύ γρήγορα, μέσα σε τρείς ή τέσσερις περίπου ήμέρες»2 . Καταλαβαίνουμε, λοιπόν,την ιδιαίτερη σημασία που έδινε ο Μπέικον στο θέμα της τύχης και κατά πόσο άμεσα επηρέαζε τη ζωγραφική και όπως θα δούμε αργότερα και τη ζωή του.

Την ίδια χρονία, κάτω από εξωτερικές πιέσεις για τη δημιουργία έργων για το στήσιμο μιας έκθεσης, ο Μπέικον δημιουργεί μια σειρά κεφαλιών με μεγάλο υφολογικό ενδιαφέρον. Τα έργα αυτά έχουν απλοποιηθεί σε σχέση με τα προηγούμενα, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο ύφος των προσώπων, στα ανοιχτά λεπτομερή στόματα και αυτιά, στη σκοτεινή διάθεση που αποπνεεί το φόντο τους. Το “Head I” (εικ.13) δημιουργείται με παχιά στρώματα χρώματος που περιορίζονται κυρίως σε αποχρώσεις του μαύρου και του γκρι. Η έμφαση που δίνεται στην απόδοση του εσωτερικού του στόματος προσδίδει μια ζωώδη ζωτικότητα και είναι σχεδόν ανατριχιαστική. Τα επόμενα κεφάλια της σειράς έχουν μια βασική τεχνική διαφορά, καθώς ο Μπέικον ξεκινάει να ζωγραφίζει στην «λάθος» (ανάποδη) πλευρά του μουσαμά και «τυχαία ανακαλύπτει την απορροφητική απροετοίμαστη επιφάνεια»1 του. Το “Head III” (εικ. 14) αποπνέει κάτι το απόκοσμο, με την αινιγματική έκφραση, το παραστατικό, σκληρό, κρύο βλέμμα και το φόντο που μοιάζει με μια διάφανη κουρτίνα. Και πάλι οι αποχρώσεις είναι σκοτεινές, ενώ είναι η πρώτη περίσταση που ο Μπέικον χρησιμοποιεί το μοτίβο των σπασμένων γυαλιών, πιθανών εμπνευσμένο από την εικόνα της τραυματισμένης νοσοκόμας από το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» του Άιζενσταιν (εικ.16), μια εικόνα σχεδόν εμμονική για τη μετέπειτα δουλειά του Μπέικον. Τέλος, το σημαντικότερο ίσως έργο της σειράς αυτής, το “Head IV” (εικ.15), δημιουργήθηκε με διαφορετική χρωματική παλέτα, με έντονο αισθησιακό μωβ στην κάπα της μορφής. Το έργο αυτό συγκεντρώνει δύο από τις πιο σημαντικές εικονογραφικές εμμονές του Μπέικον : την απεικόνιση της Κραυγής και την παραγωγή παραλλαγών του «Πορτραίτο του Πάπα Ιννοκέντιου Ι’» του Ντιέγκο Βελάσκεθ (εικ. 17).