Τεχνική

Το κύριο μέσο έκφρασης για τον Μπέικον είναι σαφώς το χρώμα. Τα υλικά του είναι περιορισμένα σε σύγκριση με άλλους ζωγράφους, μάλλον επειδή προτιμά να προσηλώνεται στη ζωγραφική πράξη. Απ’το 1944 και μετά, αφού ζωγράφισε τις Τρεις σπουδές για φιγούρες στο κάτω μέρος μιας Σταύρωσης , ο Bacon δουλεύει αποκλειστικά σε τελαρωμένο μουσαμά1 . ‘Όμως ο μουσαμάς δεν είναι αρκετά τραχύς για να κρατάει τα παστέλ και τα χρώματα λαδιού όπως ήθελε. Τυχαία και για οικονομικούς λόγους, ανακαλύπτει την απορροφητική απροετοίμαστη επιφάνεια του πίσω μέρους ενός ήδη χρησιμοποιημένου καμβά2 , την οποία θα χρησιμοποιεί καθ’όλη τη διάρκεια τη ζωής του. Ο ίδιος έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην έννοια του τυχαίου και του «ατυχήματος» στη ζωγραφική του. Μας πληροφορεί από συνέντευξή του: «Ξέρεις, στην περίπτωσή μου όλη η ζωγραφική που κάνω είναι τυχαία... Χρησιμοποιώ πολύ φαρδιά πινέλα, κι έτσι, όπως δουλεύω, πολύ συχνά δεν ξέρω πως θα συμπεριφερθεί η μπογιά, που κάνει ένα σωρό πράγματα, πολύ καλυτερα απ’αυτά που θα μπορούσα εγώ να την οδηγήσω να κάνει»3 και συνεχίζει «Δουλεύω εναλλάσσοντας λεπτά και παχιά στρώματα χρώματος. Σε κάποια σημεία το χρώμα είναι πολύ λεπτό και σε άλλα πολύ παχύ»4(εικ.57). Αλλού τραβάει το πινέλο για να αφήσει πριωνοτά ίχνη χρώματος, «μαστιγώνει» τον καμβά με χρώμα ή πιέζει το σωληνάριο κατευθείαν πάνω στο έργο (εικ. 58,59). Από το τελευταίο του ημιτελές έργο (εικ.55) είναι πολύ σαφής ο τρόπος με τον οποίο δούλευε στα περισσότερα έργα του. Χονδρικά σχεδιάζει με πινέλο ένα ασαφές περίγραμμα της μορφής και αρχίζει να δουλεύει αμέσως με φαρδιά πινέλα. Τις επίπεδες επιφάνειες από ακρυλικά ή χημικά χρώματα τοίχων, τις φτιάχνει στο τέλος. Ο διαχωρισμός μεαξύ κεντρικής μορφής-παράστασης και φόντου αντανακλάται, λοιπόν και στα υλικά που χρησιμοποιεί. «Για το ζωγράφισμα της κύριας εικόνας,ο Bacon χρησιμοποιεί κυρίως ειδικά λάδια ζωγραφικής…Προσθέτει κάποιο διαλυτικό, συνήθως νέφτι. Φαίνεται ότι απολαμβάνει την ιδιαίτερη ευαισθησία και την πλαστικότητα αυτού του υλικού»5 . Η έννοια της ωμότητας διαπερνάει και την ίδια την τεχνική του καθώς πολλές είναι οι περιπτώσεις όπου είτε ξύνει έντονα τον καμβά, ώστε να προεξέχουν κλωστές και νήματα, είτε με τα δάχτυλά του «λερώνει» τους πίνακές του με σκόνη ή χώμα(εικ. 60). Τέλος, υπάρχουν περιπτώσεις που χρησιμοποιεί υφάσματα ή σφουγγάρια για να «απλώσει» ή συμπιέσει το χρώμα με αποτέλεσμα να μένουν ίχνη της ύφανσής τους (εικ. 61). Το τυχαίο χρησιμοποιείται με ποικίλλους τρόπους πάντα και παντού, με έναν όμως τρόπο ελεγμένο όσο και υπολογισμένο. «Το δημιουργικό και το κριτικό γίνονται μία και μόνο ενέργεια»6 .

56. Τα γάντια του Francis Bacon

1 Durham A., στο Sylvester, Η ωμότητα των πραγμάτων, σελ.224 2 Durham A., στο Sylvester, Η ωμότητα των πραγμάτων, σελ.224 3 Sylvester, Η ωμότητα των πραγμάτων, σελ.16 4 Sylvester, Η ωμότητα των πραγμάτων, σελ.18 5 Durham A., στο Sylvester, Η ωμότητα των πραγμάτων, σελ.225 6 Durham A., στο Sylvester, Η ωμότητα των πραγμάτων, σελ.228

57. Francis Bacon, Λεπτομέρεια από Triptych August 1972, 1972

58. Francis Bacon, Λεπτομέρεια από δεξί πανέλο Three Figures in a Room , 1964 60. Francis Bacon, Figure in a Landscape, 1945

Ο Φράνσις Μπέικον ως πηγή έμπνευσης

Η ζωή και το έργο του Μπέικον υπήρξαν αντικείμενο έμπνευσης και καλλιτεχνικής δημιουργίας από μια πληθώρα άλλων καλλιτεχνών. Φίλοι του, όπως ο Lucian Freud, ήταν από τους πρώτους που επηρεάστηκε στην θεματολογία του και πραγματοποίησε ένα συγκινητικό πορτραίτο του(εικ. 64). Τα ίδια τα έργα του Μπέικον, όμως, είχαν τρομερό αντίκτυπο στους καλλιτέχνες κυρίως της επόμενης γενιάς. Ο Damien Hirst, εμπνεόμενος από το Τρίπτυχο του Μπέικον για τον George Dyer (εικ. 43), δημιούργησε την ανατριχιαστική εγκατάσταση της εικόνας 62, όπου εδώ ο George Dyer αντικαθίσταται από ωμά κρέατα σε φορμαλδεύδη μέσα σε γυάλινα κουτιά. Η επιρροή του Μπέικον, ακόμα αντανακλάται στην βίντεο-εγκατάσταση των Welz και Forsythe(εικ. 65), όπου οι χορευτικές κινήσεις του Forsythe γίνονται με βάση το τελευταίο ημιτελές έργο του Μπέικον (εικ. 55). Τέλος, η Sednaoui εμπνέεται από τα χρώματα και τους χώρους του Μπέικον για να δημιουργήσει ένα πολύ ενδιαφέρον βίντεοκλιπ για το τραγούδι Lotus των REM (εικ. 63).

62. Damien Hirst,The Tranquility of Solitude (for George Dyer), 2006

65. Peter Welz & William Forsythe, Retranslation | final unfinished portrait (Francis Bacon) | figure inscribing a figure , 2017

Το τόσο έντονο οπτικό λεξιλόγιο του Μπέικον και η ζωγραφική της μορφής και της εικόνας, επηρέασαν γρήγορα και την μεγαλύτερη οπτική τέχνη που μόλις γεννήθηκε τον περασμένο αιώνα: τον Κινηματογράφο. Ήδη πριν τον θάνατο του Μπέικον, έργα του εμφανίζονται μέσα από έργα σπουδαίων σκηνοθετών στην μεγάλη οθόνη. Ο Pasolini στο Θεώρημα παρουσιάζει τις φιγούρες της Σταύρωσης του 1944 (εικ. 66) μέσα από ένα κατάλογο τέχνης. O Tim Burton στον Batman του 1989, παρουσιάζει πίσω από τον Τζόκερ το «Φιγούρα με Κρέας» (εικ.67,68) και τέλος ο Christopher Nolan, πρόσφατα παρουσιάζει ένα πορτραίτο του George Dyer στο Inception (εικ. 69,70). Μάλιστα ο ίδιος ο Nolan έχει κάνει γνωστό το ότι για το μέικ-απ του δικού του Joker του The Dark Knight του 2008, εμπνεύστηκε από την πυκνή πάστα που διατηρούσε ο Μπέικον στους πίνακές του1 . Πολλοί σκηνοθέτες και σχεδιαστές δημιούργησαν με βάση τα ίδια τα έργα του Μπέικον. Για παράδειγμα ο Πολωνός σκηνοθέτης Skolimowski δημιούργησε οπτικές εικόνες και χαρακτήρες στην ταινία του The Shout πολύ κοντά σε έργα του Μπέικον (εικ. 71,72). Αλλά και ο HR Giger, ο περίφημος σχεδιαστής όλων των πλασμάτων και των οπτικών εφέ των ταινιών Alien σχεδιάσε αυτά τα ανατριχιαστικά πλάσματα, σύμφωνα με την πρακτική του Μπέικον να δίνει εξέχουσα έμφαση στα δόντια καισ το στόμα.

66.Καρέ από την ταινία Theorem του Pier Paolo Pasolini , 1968

67. Frances Bacon, Figure with Meat, 1954 68.Καρέ από την ταινία Batman του Tim Burton, 1989

69. Bacon, Study for Head , 1967 70.Καρέ από την ταινία Inception του Christopher Nolan, 2010

71. Bacon, Paralytic child, 1961 72.Καρέ από τη ταινία The Shout του Jerzy Skolimowski, 1978

Η μεγαλύτερη επιρροή που άσκησε σε άλλο καλλιτεχνη ίσως να είναι αυτή στον σκηνοθέτη David Lynch. Από τις πρώτες μικρού μήκους ταινίες του, μοιάζει να επηρεάζεται έντονα από τον Μπέικον και να πλάθει ένα λεξιλόγιο και ένα κόσμο με οπτικές παραμορφώσεις, με πολύ χαρακτηριστικές χρωματικές παλέτες, με έμφαση στο ασυνέιδητο. Έτσι, στη μικρού μήκους ταινία The Alphabet που δημιούργησε το 1968, η αισθητική του χώρου και η παραμορφωμένη υβριδική μορφή με την μαύρη επιφάνεια πίσω του είναι σαφώς επηρεασμένη από την αισθητική του Μπέικον(εικ.75). Σε πολλές μεταγενέστερες ταινίες μεγάλου μήκους η αντίληψη του Μπέικον «Το μόνο πραγματικά ενδιαφέρον θέμα, είναι το τι συμβαίνει μεταξύ δύο ανθρώπων σε ένα δωμάτιο»1 , παίρνει διάσταση και γίνεται κινηματογραφική πραγματικότητα. Διάφορες σχέσεις (οπτικές, χωρικές, ψυχολογικές) μεταξύ δύο ανθρώπων παρουσιάζονται στις ταινίες του Inland Empire και Blue Velvet. Στη σειρά Blue Velvet από την αρχή της δημιουργίας της το 1990 μέχρι και τα πρόσφατα επεισόδια που κυκλοφόρησαν το 2017 η μεταφορά εικόνων και μορφών, αλλά και η δημιουργία χώρων,αίσθησης και αισθητικής όμοιας με των έργων του Μπέικον γίνεται με πολύ έντονο και δημιουργικό τρόποο (εικ. 76-79).

75. Καρέ από το The Alphabet του David Lynch, 1968

76. Bacon, Three Studies for a Crucifixion, 1962 77. Καρέ από το Twin Peaks του David Lynch, 1990