[04]-Η Γκοριτσά - Λακωνία - Εικόνες Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής

Αρχιτέκτονας Ε.Μ.Π

Η Γκοριτσά

Λακωνία

Εικόνες Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής

Γιώργος Γιαξόγλου

04 2η έκδοση Σπάρτη - Μάρτιος 2022

Γκοριτσά Ο χώρος κρατά συμπυκνωμένο χρόνο Gaston Bachelard

Τον χαρακτήρα ενός χωριού τον γνωρίζεις από την «αγορά» που ορίζεται από τον κεντρικό δρόμο, πέρασμα όλων των τροχοφόρων και του λεωφορείου που στις μέρες μας κυρίως μεταφέρει παιδιά στο σχολείο. Εκεί το καφενείο, η ταβέρνα, το «κοινοτικό μέγαρο», που η επωνυμία του ανήκει πια σε χρόνο ιστορικό μετά τη συνένωση των δήμων. Αλλά για μένα το χωριό δεν το χαρακτηρίζει η αγορά, αλλά τα δρομάκια του, τα στενά σοκάκια που συγκλίνουν προς την αγορά. Άλλοτε σ’ αυτά τα δρομάκια έσφυζε η ζωή· ζώα που φόρτωναν και ξεφόρτωναν· φούρνοι (διακόσιοι ήταν άλλοτε οι φούρνοι του χωριού) που κάπνιζαν και μοσχομύριζαν ψωμί· φωνές παιδιών (δυο τα σχολεία, Δημοτικό και Ελληνικό) που συναγωνίζονταν κότες, κατσίκες, πρόβατα, σκυλιά στους λαρυγγισμούς· μπλε γκαζοντενεκέδες με κόκκινα γεράνια·μοσχοβολούσε το γιασεμί και ο βασιλικός· χαγιάτια με φρέζες και γκρενά γαρύφαλλα. Ρούγες και γιαγιάδες με τσεμπέρια που δεν σ’ άφηναν να διαβείς χωρίς ανάκριση: «ποιος είσαι, πού πας, πόσο θα μείνεις ...» και ο χαρακτηριστικός επίλογος της στιχομυθίας «φτου ... φτου ... φτου» που είχε να κάνει με το μάτιασμα.

Αφιερώνεται στην αγαπημένη μου Γιάννα, σύντροφο & συνάδελφο. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον Βασίλη Γεωργιάδη που με συνόδευσε δημιουργικά σε μία από τις περιηγήσεις μου στον οικισμό, στη Γεωργία Κακούρου – Χρόνη για το υπέροχο σημείωμα της για τη Γκοριτσά & στο Νίκο Χρόνη για τις χρήσιμες παρατηρήσεις του.

Δεν πρόλαβα τους αγώνες ανήμερα τ’ Αγιωργιού, τις απόκριες με τους μασκαράδες να ξεφαντώνουν στην πλατεία με τους ήχους της τοπικής ορχήστρας· ούτε το κάψιμο του Ιούδα. Αλλά ούτε και τα δύσκολα: τις δυο βρύσες όλες κι όλες και τα τέσσερα πηγάδια για την ύδρευση· τις στέρνες για τη λάτρα· το τζάκι για το μαγείρεμα, το κάρβουνο για το σιδέρωμα, το λυχνάρι για το φως· τη σκληρή ζωή των γυναικών με τον λιγοστό ύπνο νά’ ναι η μόνη ανάπαυση που γνώριζαν. Το κυνηγητό ενός δημοκρατικού χωριού από χίτες και αντάρτες που εναλλάσσονταν στην διαφώτιση από το καμπαναριό με τον τηλεβόα.

Το χωριό είναι οι άνθρωποι και τα σπίτια του. Χώροι βιωμένοι που μοιάζουν προσωπογραφίες των ενοίκων τους. Γιατί οι εικόνες των σπιτιών, γράφει ο Gaston Bachelard,είναι αμφίδρομες· βρίσκονται τόσο μεσα μας όσο κι εμείς βρισκόμαστε μέσα σ’ αυτές. Εικόνες που συγχωνεύονται και με τη χροιά που συνύφαναν και οι ομογενείς από την Αίγυπτο και την Αμερική και καθίστανται ευδιάκριτες στα ωραία σπιτικά, στις φροντισμένες αυλές και στην ευγένεια των κατοίκων. Αυτά τα σπίτια στεγάζουν τις μνήμες μας που έχουν ριζώσει στις γωνιές τους. Εκεί στο χειμωνιάτικο, στο παραγώνι η γιαγιά, η σάλα ν’ ανοίγει στην γιορτή του πατέρα, τα ψηλά ταβάνια και το εικονοστάσι με το καντήλι άσβηστο μπροστά στην Παναγιά, τα συρτάρια κρατάνε τη μυρουδιά της λεβάντας· και στο κατώγι τα πιθάρια, η κασέλα, για τη λιτή τροφή των ασίγαστων χεριών· το στάρι, το λάδι, το κρασί, το μέλι, το τουλούμι με το τυρί. Σ’ αυτά τα σπίτια, κι ας μην τα κατοικούμε πια, εξακολουθούμε να υπάρχουμε, γιατί ο χώρος έχει κρατήσει τον χρόνο μας.

Η Γκοριτσά στο GOOGLE EARTH (Qrcode για σύνδεση)

Δρ. Γεωργία Κακούρου Χρόνη

α

Αντί προλόγου Όλα αυτά τα χρόνια της δουλειάς μου σαν αρχιτέκτονας, περπατώντας στους δρόμους των οικισμών της περιοχής μας, και όχι μόνο, έβλεπα και εντόπιζα κτίρια που είχαν κρατήσει όλα ή σχεδόν όλα τα αυθεντικά στοιχεία της Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής. Κτίρια που είχαν γλυτώσει από τις βάρβαρες επεμβάσεις του «εκσυγχρονισμού», με τις μπετονένιες προσθήκες, τα γυαλιστερά κεραμίδια, τα αλουμινένια κουφώματα ή τις «νεοπαραδοσιακές» κακόγουστες παρεμβάσεις. Εντόπιζα ήρεμες γωνιές μέσα στους οικισμούς αλλά και μερικά ενδιαφέροντα και αξιόλογα κτίρια, δείγματα της νεώτερης Αρχιτεκτονικής. Τα κτίρια αυτά, τις γενικές & ειδικές απόψεις, τις Εικόνες της Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής, τις κατέγραφα φωτογραφικά και όταν υπήρχε χρόνος τις κατέγραφα και σε σκίτσα. Το υλικό αυτό κάποια στιγμή άρχισα να το μορφοποιώ σε αφίσες ή πίνακες ανά οικισμό ή είδος κατασκευών και να το αναρτώ στο διαδίκτυο, μέσω του blog που διαχειρίζομαι: spartaarchitecture.blogspot.com .

H παρουσίαση αυτή οριστικοποιήθηκε στην έντυπη μορφή που φαίνεται στο λεύκωμα αυτό. Παρουσίαση που ξεκινά με ένα σύντομο ιστορικό του κάθε οικισμού και στην συνέχεια με εικόνες (φωτογραφίες, σχέδια, σκίτσα) και ένα σύντομο ενημερωτικό σημείωμα παρουσιάζονται χαρακτηριστικά κτίρια και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία του οικισμού. Αυτή η κατ’ αρχήν καταγραφή και παρουσίαση στοιχείων της Αρχιτεκτονικής μας Κληρονομιάς, εκτός από το ότι δημιουργεί ένα αρχειακό υλικό, πιστεύω και ελπίζω ότι μπορεί να δώσει το έναυσμα και σε άλλους μελετητές και ερευνητές να ασχοληθούν περαιτέρω με αυτό θέμα. Ελπίζω επίσης ότι η παρουσίαση αυτή θα κινήσει το ενδιαφέρον και στους κατοίκους, μόνιμους & παραθεριστές, του κάθε οικισμού ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι ο χώρος όπου ζουν και κινούνται έχει ενδιαφέρον, έχει αξίες που θα πρέπει να τις προστατεύουν και να τις αναδεικνύουν. Τέλος θα πρέπει να διευκρινίσω ότι δεν πρόκειται για ένα λεύκωμα καλλιτεχνικής φωτογραφίας, αλλά για ένα λεύκωμα εικόνων απόδοσης αρχιτεκτονικής πληροφορίας. Εικόνες των οποίων η λήψη έγινε με όποιο πρόσφορο μέσο υπήρχε την στιγμή της επίσκεψης στον χώρο και σε στιγμές που ο φωτισμός ίσως δεν ήταν και ο καλλίτερος. Για τον λόγο αυτό ας μου συγχωρεθούν οι όποιες τεχνικές ατέλειες. Σπάρτη: Φλεβάρης 2018 Γιώργος Γιαξόγλου Αρχιτέκτονας Ε.Μ.Π. e-mail: ggiaxo@yahoo.gr ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝ. ΓΙΑΞΟΓΛΟΥ Αρχιτέκτονας – Μηχανικός Ε.Μ.Π. ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Γεννήθηκε το 1948 στην Σπάρτη. Το 1971 απεφοίτησε από την Α.Σ. Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Την περίοδο 1973 – 1975 εργάσθηκε στο Γραφείο του Ακαδημαϊκού Παύλου Μυλωνά και στο Γραφείο «Θύμιος Παπαγιάννης & Συνεργάτες». Το 1975 εγκαταστάθηκε στην Σπάρτη όπου μέχρι και τον Γενάρη του 2015 διατηρούσε, με την σύζυγό του Ιωάννα Στριλάκου – Γιαξόγλου & τον γυιό του Γιάγκο Γιαξόγλου Γραφείο Αρχιτεκτονικών - Πολεοδομικών & Τοπογραφικών Μελετών. Έχει ασχοληθεί με αρχιτεκτονικές μελέτες ιδιωτικών & δημόσιων κτιρίων, Πολεοδομικές μελέτες και τα τελευταία χρόνια η κύρια ενασχόλησή του ήταν η επισκευή & ανάδειξη παραδοσιακών κτιρίων. Από το 2013 διαχειρίζεται στο blog spartaarchitecture.blogspot.com, στο οποίο αναρτώνται άρθρα, εργασίες, ομιλίες που κύρια αναφέρονται στην Αρχιτεκτονική δημιουργία ή στην Αρχιτεκτονική μας Παράδοση. Από την 1η Φεβρουαρίου 2015 είναι πλέον ομότιμο μέλος του ΤΕΕ.

β

Γιατί Εικόνες Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής ;

Την απάντηση στο ερώτημα αυτό μπορεί κανείς να την βρει στην διακήρυξη που εκδόθηκε στο ¨Άμστερνταμ το 1975, από το Συμβούλιο για την Ευρωπαϊκή Αρχιτεκτονική Κληρονομιά και από την οποία αντιγράφουμε: «…………………………………………………………………………………………………………………………………………… . α,

Εκτός από την ανεκτίμητη πολιτιστική της αξία, η αρχιτεκτονική κληρονομιά της Ευρώπης οδηγεί όλους τους Ευρωπαίους να αποκτήσουν συνείδηση μίας κοινότητας ιστορίας και μοίρας. Η διατήρησή της λοιπόν αποκτά μία ζωτική σημασία.

β.

Αυτή η κληρονομιά περιλαμβάνει όχι μόνο κτίρια μεμονωμένα, εξαιρετικής αξίας, και το περιβάλλον τους, αλλά επίσης τα συγκροτήματα, συνοικίες πόλεων και χωριά, που παρουσιάζουν ένα ενδιαφέρον ιστορικό και πολιτιστικό.

γ.

Επειδή αυτοί οι θησαυροί αποτελούν το κοινό αγαθό όλων των λαών της Ευρώπης, έχουν αυτοί οι λαοί την κοινή υποχρέωση να τους προστατεύσουν από τους αυξανόμενους κινδύνους που τους απειλούν : αμέλεια και ερείπωση, αυθαίρετη κατεδάφιση, νέες μη εναρμονιζόμενες κατασκευές και υπερβολική κυκλοφορία.

δ,. Η διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς πρέπει να θεωρείται όχι ένα πρόβλημα περιθωριακό, αλλά ένας μείζων αντικειμενικός σκοπός της αστικής σχεδιοποίησης και της χωροταξίας.

ε.

Οι τοπικές αρχές, στις οποίες ανήκει η πλειοψηφία των σπουδαίων αποφάσεων που αφορούν την χωροταξία, είναι ιδιαίτερα υπεύθυνες για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και πρέπει να αλληλοβοηθούνται με ανταλλαγές ιδεών και πληροφοριών, ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. η.

Για αντιμετωπιστούν τα έξοδα της επισκευής, της διευθέτησης και της διατήρησης των κτιρίων και τοποθεσιών αρχιτεκτονικού ή ιστορικού ενδιαφέροντος , πρέπει να τεθεί στη διάθεση των τοπικών αρχών και των ατομικών ιδιοκτητών μία κατάλληλη οικονομική βοήθεια. Εξ άλλου, γι΄αυτούς τους τελευταίους θα έπρεπε να προβλεφθούν ανακουφίσεις φορολογικές.

θ.

Η αρχιτεκτονική κληρονομιά δε θα επιζήσει, παρά εάν εκτιμηθεί από το κοινό και ιδίως από τις νέες γενιές. Πρέπει λοιπόν τα μορφωτικά προγράμματα , σε όλα τα επίπεδα, να ασχοληθούν περισσότερο με αυτή την ύλη.

ι.

Υπάρχει θέμα να ενθαρρυνθούν οι ιδιωτικές οργανώσεις, διεθνείς εθνικές και τοπικές που συνεισφέρουν στο να διεγείρουν το ενδιαφέρον του κοινού. ……………………………………………………………………………………………………………………………………» (Πηγή: Ανθολογία Ελληνικής Αρχιτεκτονικής * Ιορδάνης Δημακόπουλος * Υπουργείο Πολιτισμού & Επιστημών * 1981)

γ

δ

Η Γκοριτσά: Γενικά στοιχεία για τον οικισμό

Η Γκοριτσά, έδρα της Τοπικής Κοινότητας Θεραπνών, βρίσκεται περί τα 22,00 χλμ. ανατολικά της Σπάρτης, πάνω στην Ε.Ο. Σπάρτης – Γερακίου. Η δημιουργία του οικισμού της Γκοριτσάς ήταν το αποτέλεσμα της μετακίνησης των κατοίκων των ορεινών Τσιντζίνων (Πολύδροσο σήμερα) προς πεδινές εκτάσεις της Λακεδαίμονας. Μετακινήσεις που είχαν σαν στόχο την εξεύρεση γης για την ανάπτυξη πρόσθετων παραγωγικών, αγροτικών, δραστηριοτήτων, που είχαν να κάνουν κύρια με την καλλιέργεια της ελιάς, μιάς και η παραγωγή ελαιόλαδου, πέρα από την κάλυψη των προσωπικών διατροφικών αναγκών, ήταν & είναι ένα προϊόν που αποδίδει πρόσθετα οικονομικά οφέλη. Υποδοχείς των πληθυσμιακών αυτών μετακινήσεων, που παρουσίαζαν τα χαρακτηριστικά της διπλοκατοίκησης και είχαν ήδη ξεκινήσει από τις αρχές του 18ου αιώνα, ήταν κατ’ αρχήν η Ζούπενα (Άγιοι Ανάργυροι, σήμερα), οικισμός που αναφέρεται στην απογραφή Γκριμάνι του 1700, και στην συνέχεια η Γκοριτσά, που άρχισε να σχηματοποιείται περί το 1830, μετά την δημιουργία του Ελληνικού Κράτους. Ο οικισμός αναπτύχθηκε, αρχικά, στο νοτιανατολικό τμήμα του, μιας και εκεί υπήρχαν μερικά πηγάδια και περί το 1840 ιδρύθηκε και Ενορία, πράγμα που σημαίνει ότι η δημιουργία του οικισμού ήταν πλέον γεγονός. Από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα αρχίζουν να κτίζονται όλο και περισσότερα & μεγαλύτερα κτίρια κατοικιών, αλλά και λοιπά κτίρια παραγωγικών δραστηριοτήτων, κύρια ελαιοτριβεία. Περί το 1860 εγκαινιάζεται ο ενοριακός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου και η Γκοριτσά, σε συνδυασμό και με την εκτεταμένη πλέον ελαιοκαλλιέργεια, αναπτύσσεται σε βάρος των Τσιντζίνων, που ιδίως μετά τελευταίο μισό του 20ου αιώνα, τα Τσίντζινα, μετατρέπονται σε παραθεριστικό οικισμό. Με το Β.Δ. του 1835 (με το οποίο θεσμοθετήθηκε η διοικητική δομή του νέου Ελληνικού Κράτους), η Γκοριτσά εντάχθηκε στον Δήμο Θεραπνών της Επαρχίας Λακεδαίμονος, που είχε σαν έδρα τα Χρύσαφα. Το 1896 η έδρα του Δήμου αυτού, στον οποίο εν τω μεταξύ είχαν προσαρτηθεί οι Δήμοι Κρονίου & Πάρνωνος, μεταφέρεται στην Γκοριτσά. Με την διοικητική αναδιάρθρωση του 1912 η Γκοριτσά & τα Τσίντζινα αποτελούν ίδια κοινότητα με έδρα την Γκοριτσά μέχρι και το 1997, όταν με την νέα Διοικητική αναδιάταξη «Καποδίστριας» γίνεται έδρα του Δήμου Θεραπνών. Από το 2011 ανήκει διοικητικά στον Δήμο Σπάρτης.

Π.01

Εικ.Π.01-01: Χάρτης με την θέση της ΓΚΟΡΙΤΣΑΣ

Η Γκοριτσά: Γενικά στοιχεία για τον οικισμό

Εικ. Π.02-01: Χάρτης τμήματος της Λακωνίας Εικ. Π.02-02: Αεροφωτογραφία της ΓΚΟΡΙΤΣΑΣ

Π.02

Γκοριτσά: Παραδοσιακά σύνολα

Όταν αντικρίζεις την Γκοριτσά από μακριά, βλέπεις ένα οικισμό συνεκτικό, με το ένα σπίτι να ακουμπά πάνω στο άλλο. Οι στέγες με τα κεραμίδια επικρατούν και δημιουργούν μία ενιαία πολυδιάσπαστη επιφάνεια, και ανάμεσά τους ξεχωρίζει με τον τρούλο και τα δύο της καμπαναριά η εκκλησία.

Π.03

Περπατώντας στους δρόμους και στα σοκάκια του οικισμού, νομίζεις ότι ο χρόνος έχει σταματήσει κάπου στο 1940. Περπατώντας βλέπεις εικόνες με κτίρια, χαρακτηριστικά της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής, που έχουν κρατήσει σχεδόν όλα τους τα ιδιαίτερα στοιχεία.

Γκοριτσά: Παραδοσιακά σύνολα

Εικ. Π.04 - 01: Το ένα σπίτι δίπλα στο άλλο, ακουμπητά, με τα χειροποίητα βυζαντινά κεραμίδια να κυριαρχούν και κάποιοι, ελάχιστοι, τσιμεντόλιθοι με μια ξεδιάντροπη πλάκα να «εξαφανίζεται».

Π.04

Γκοριτσά: Παραδοσιακά σύνολα

Εικ. Π.05 - 01: Ο δρόμος, τα παραδοσιακά κτίρια & η εκκλησία στο βάθος. Λες και ο χρόνος έχει σταματήσει.

Π.05

Γκοριτσά: Παραδοσιακά σύνολα

Εικ. Π.06 - 01: Ο δρόμος & ο εξώστης με τα μεταλλικά φουρούσια.

Εικ. Π.06 - 02: Ο δρόμος & η «έρημη» πορτοσιά.

Π.06

Γκοριτσά: Παραδοσιακά σύνολα

Π.07

Εικ. Π.07 - 01: Ο δρόμος, και το ασπρισμένο σπίτι.

Εικ. Π.07 - 02: Ο δρόμος και το ταπεινό σπίτι στο βάθος.

Γκοριτσά: Παραδοσιακά σύνολα

Εικ. Π.08 - 01: Ο δρόμος με το αυθεντικό καλντερίμι, η πορτοσιά δεξιά και στο βάθος ο «πύργος» του Χρόνη.

Π.08

Γκοριτσά: Παραδοσιακά σύνολα

Εικ. Π09 - 01: Ο δρόμος, τα τρυπόξυλα από το παλιό χαγιάτι & οι δύο πλάκες δεξιά & αριστερά από την μπαλκονόπορτα.

Π.09

Εικ. Π09 - 02: Ο δρόμος & το ξεσκέπαστο, αριστερά, κτίριο

Γκοριτσά: Παραδοσιακά σύνολα

Εικ. Π10- 1: Ο δρόμος, το «νεοκλασικό» αριστερά, το ισόγειο ασπρισμένο, δεξιά με την απότμηση στη γωνία και οι καμάρες στο βάθος..

Π.10

Γκοριτσά: Παραδοσιακά σύνολα

Π.11

Εικ. Π11- 01: Ο δρόμος, το νεοκλασικίζον αριστερά με τις μπαλουστράντες (οικία Ανδριτσάκη) και δεξιά το ταπεινό ισόγειο με το χαρακτηριστικό λούκι συλλογής των όμβριων.

Γκοριτσά: Παραδοσιακά σύνολα

Εικ. Π12- 01: Το πηγάδι του Πρόκου, δυτικά του ενοριακού ναού.

Π.12

Γκοριτσά: Τα κτίρια των κατοικιών

Το κύριο χαρακτηριστικό των παραδοσιακών κτιρίων κατοικιών και της Γκοριτσάς αποτελεί το διώροφο – μερικές φορές & τριώροφο, όταν η μεγάλη κλίση του εδάφους το επέβαλλε, κτίσμα διαστάσεων, σε κάτοψη, περίπου 6,00 Χ 12,00 μ. Στο ανώτερο επίπεδο του κτίσματος αυτού αναπτύσσεται η κατοικία με την είσοδο στο κέντρο της μεγάλης πλευράς της, όπου και ένας μικρός προθάλαμος – διάδρομος. Ακριβώς απέναντι από την είσοδο βρίσκεται η καμαρούλα με ένα μικρό παράθυρο. Ο χώρος αυτός είναι σκόπιμα μικρός για να ζεσταίνεται εύκολα & γρήγορα μιας και χρησιμεύει για υπνοδωμάτιο και ίσα που χωρά ένα διπλό κρεβάτι. Δεξιά από την είσοδο βρίσκεται ο μεγάλος χώρος του σπιτιού, η σάλα. Είναι ένας χώρος «πολλαπλών χρήσεων». Στον χώρο αυτό κυριαρχεί το μεγάλο τετράγωνο τραπέζι, παραδίπλα είναι ο καναπές και κατά κανόνα υπάρχει, ακουμπιτά σε ένα τοίχο, μία ντιβανοκασέλα ή ένα κρεβάτι, μιας και ο χώρος αυτός χρησιμεύει και για τον ύπνο των παιδιών της οικογένειας. Στην σάλα προς την μεριά της κύριας, στενής, όψης όπου υπήρχαν και δύο παράθυρα. Από την άλλη μεριά του κτιρίου, απέναντι από την σάλα, υπάρχει το χειμωνιάτικο και λέγεται έτσι επειδή στον χώρο αυτό υπάρχει πάντοτε και το τζάκι. Ο χώρος ήταν η κουζίνα και το καθημερινό του σπιτιού. Στο τζάκι οι νοικοκυρές έψηναν τα φαγητά και στον νεροχύτη που κατά κανόνα υπήρχε στην ποδιά του παραθύρου έπλεναν τα πιάτα και τα λοιπά σκεύη. Δίπλα στο παράθυρο – νεροχύτη ήταν κρεμασμένη στον τοίχο η χαρακτηριστική ξύλινη, ανοικτή, πιατοθήκη. Ακουμπιτά στον τοίχο της καμαρούλας υπήρχε το τραπέζι για το φαγητό και πάνω από αυτό, ψηλά μια μακριά τάβλα για την αποθήκευση των καρβελιών του ψωμιού. Δεξιά και αριστερά από το τζάκι, πάντοτε βρίσκουμε από ένα μικρό ντουλάπι, μέσα στον τοίχο που χρησίμευε για την αποθήκευση διαφόρων τροφίμων. Στο κάτω επίπεδο, που εκτός από την πόρτα είχε και με ένα μικρό παράθυρο στο κέντρο της όψης, ήταν οι αποθήκες, , και ο στάβλος των ζώων. Στο πίσω άκρο του επιπέδου αυτού, στη λίθινη καμάρα, κάτω από το χειμωνιάτικο, αποθηκεύονταν τρόφιμα (αποτελούσε το φυσικό «ψυγείο» της οικίας. Η προσπέλαση στον όροφο γίνεται με εξωτερική λίθινη κλίμακα, κατά κανόνα ευθύγραμμη, που οδηγεί σε μια βεράντα όπου και η κύρια είσοδος της οικίας.

Π.13

Γκοριτσά: Το αρχοντικό της οικογένειας Γεράσιμου

Πρόκειται για ένα εκτεταμένο κτιριακό συγκρότημα, που βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού, λίγο πιο πάνω από τον Ενοριακό ναό. Το κυρίαρχο στοιχείο του συγκροτήματος αυτού αποτελεί ο τριώροφος κεραμοσκεπής «πύργος». Στην δυτική πλευρά υπάρχει το μικρό παραθύρι, στο υπόγειο, ένα μεγάλο παράθυρο στο κέντρο του 2ου επιπέδου και δύο παράθυρα στο 3ο επίπεδο. Στα ανοίγματα οι λαμπάδες και τα πρέκια είναι διαμορφωμένα με αγκωνάρια μαρμάρου και στα κουφώματα τα τζαμιλίκια είναι απέξω και τα σκούρα εσωτερικά. Παρατηρούμε ότι στον όροφο δεν υπάρχει το χαγιάτι που συναντάμε στα κτίρια κατοικιών του Ταϋγέτου, κυρίως. Νότια και σε επαφή με αυτόν αναπτύσσεται διώροφο «μακρυνάρι», του οποίου οι στάθμες των δαπέδων του είναι σε χαμηλότερα επίπεδα από αυτά του «πύργου».

Εικ. Π.14- 01: Ο «πύργος» (αριστερά) με το μακρυνάρι.

Εικ. Π.14 - 02: Η δυτική όψη του «πύργου»

Π.14

Γκοριτσά: Το αρχοντικό της οικογένειας Γεράσιμου

Στο διώροφο μακρυνάρι η είσοδος γίνεται από σκεπαστή βεράντα που βρίσκεται ανατολικά (διακρίνεται αμυδρά στην Εικ. Π15-1). Μερικές ιδιοτυπίες που παρατηρούμε είναι οι εξής: • Στην νότια πλευρά του μακρυναριού υπάρχει μία μπαλκονόπορτα και ένα παράθυρο, αντί των δύο παραθύρων που κατά κανόνα συναντάμε σε κτίρια του οικισμού.

• Στην δυτική πλευρά υπάρχει μία ημικυκλική, σε κάτοψη, προεξοχή που πρέπει να είχε χρήση τουαλέτας.

Εικ. Π15- 01: Η νοτιοανατολική όψη του μακρυναριού με τον «πύργο» στο βάθος.

Εικ. Π15- 02: Η νότια όψη του μακρυναριού

Π.15

Εικ. Π15- 03: Η δυτική όψη του μακρυναριού με τα καμπαναριά της εκκλησίας το βάθος.

Γκοριτσά: Το αρχοντικό της οικογένειας Χρόνη

Το συγκρότημα της κατοικίας Χρόνη, βρίσκεται νότια της αυλής του ενοριακού ναού της Γκοριτσάς. Έχει και αυτό τον τριώροφο «πύργο» του και στην νότια του πλευρά αναπτύσσεται το τυπικό διώροφο μακρυνάρι. Το κτίριο αυτό αναγέρθηκε το 1868, όπως προκύπτει από την κτητορική πλάκα που βρίσκεται στο κέντρο του τόξου της αυλόπορτας του.

Π.16

Γκοριτσά: Η οικία Ανδριτσάκη Διώροφο μακρυνάρι πλατυμέτωπο με την κατοικία στον όροφο. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σκεπαστές βεράντες με την βορεινή, όπου και η είσοδος, να είναι διαμορφωμένη, στο ισόγειο, με σταυροθόλια και την νότια με τοξωτή κατασκευή και οροφή του ισογείου από πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος. Τα ανοίγματα είναι διαμορφωμένα με αγκωνάρια τόσο στους λαμπάδες όσο και στα πρέκια. Οι σταυροί από κεραμίδια στις γωνίες του κτιρίου υποδηλώνουν ότι η κατασκευή έχει γίνει από λαγκαδιανούς μαστόρους.

Εικ. Π17- 01: Η βορειοανατολική άποψη του κτιρίου

Εικ. 17-03: Τα σταυροθόλια στην οροφή ισογείου της βορεινής βεράντας

Π.17

Εικ. Π17- 02: Η βορεινή άποψη του κτιρίου.

Γκοριτσά: Η οικία Ανδριτσάκη

Εικ. Π.18- 01: Η σκάλα ανόδου στον όροφο, με τα μαρμάρινα σκαλοπάτια και την ενδιαφέρουσα τοξωτή κατασκευή του 2ου σκέλους της σκάλας

Π.18

Το παλιό Κοινοτικό Γραφείο

Κατά βάση πρόκειται για ένα τυπικό μακρυνάρι , με ανοικτή βεράντα στην μακριά πλευρά, όπου και η είσοδος και ανοικτό εξώστη στην στενή του πλευρά. Η ανοικτή βεράντα είναι κατασκευασμένη με σταυροθόλια και σχεδόν ελλειπτικά τόξα στις εξωτερικές πλευρές και το 2ο σκέλος της σκάλας ανόδου στην βεράντα , διαμορφώνεται με λίθινη ημικαμάρα.

Εικ. Π.19-01: Εσωτερικό της σάλας με τα τοξωτά υπέρθυρα στην εσωτερική παρειά των ανοιγμάτων

Εικ. Π.19- 02: Η μαρμάρινη σκάλα ανόδου στη βεράντα

Π.19

Εικ. Π.19- 03: Η πόρτα εισόδου

Το παλιό Κοινοτικό Γραφείο

Εικ. Π.20- 02: Η ανατολική όψη του κτιρίου με το ανοικτό στον όροφο προστώο.

Π.20

Η οικία & το κατάστημα Σεφερλή

Ένα ενδιαφέρον διώροφο κτίριο με χρήση καταστήματος στο ισόγειο και κατοικίας στον όροφο. Ξεφεύγει από το σύνηθες μακρυνάρι, έχοντας, αφενός μεγαλύτερο πλάτος και αφ’ ετέρου έναν μικρό εξώστη στην βορεινή, πάνω στον κεντρικό δρόμο, πρόσοψή του. Ο τρόπος κατασκευής των υπερθύρων, οριζόντιο μαρμάρινο πρέκι και ανακουφιστικό τόξο με αγκωνάρια παραπέμπει σε μακεδόνες πετρομάστορες. Στο εσωτερικό του ισογείου και παράλληλα στις μικρές του πλευρές, υπάρχει μία τοξωτή κατασκευή που επιτρέπει την έδραση των ξύλινων δοκών του πατώματος του ορόφου.

Εικ. Π.21-01: Η βορειοανατολική όψη του κτιρίου

Εικ. Π.21-02: Η δυτική όψη του κτιρίου

Π.21

Η οικία Κώτση

Εικ. Π.22-01: Ένα κτίριο με στοιχεία νεοκλασικής τυπολογίας ( κάτοψη τετράγωνη, συμμετρικά τοποθετημένα ανοίγματα κλπ), χωρίς όμως κυματιοφόρα πλαίσια στα ανοίγματα, παρά μόνο στην γριπίδα της στέγης. Τα πρέκια στα ανοίγματα είναι οριζόντια με σιδηροδοκούς, (γεγονός που τοποθετεί την κατασκευή του στις αρχές του 20ου αιώνα) και πάνω από αυτούς υπάρχει ανακουφιστικό τόξο από απλούς λίθους.

Π.22

Λαϊκά σπίτια της Γκοριτσάς Δύο σπίτια πάνω στον κεντρικό δρόμο. Το ένα χωρίς εξώστη (Εικ.Π23-02) ενώ το άλλο με μεταλλικό εξώστη Εικ.Π23-01 & 03) Στο ένα τα πρέκια, στο ισόγειο, προσεκτικά φτιαγμένα με λίθινα υπέρθυρα & ανακουφιστικά ημικυκλικά τόξα (Εικ.Π23-02) και στο άλλο προχειροφτιαγμένα με ξύλινα υπέρθυρα.

Εικ. Π.23 –01: Τα δύο σπίτια πάνω στον κεντρικό δρόμο.

Π.23

Εικ. Π.23– 02: Στο ισόγειο του κτιρίου αυτού στεγαζόταν συμβολαιογραφείο.

Εικ. Π.23–03: Το μεταλλικό χαγιάτι με τους μεταλλικούς στύλους για την στήριξη της στέγασής του.

Λαϊκά σπίτια της Γκοριτσάς

Εικ. Π.24 - 01: Διώροφο κτίριο, μικρότερο σε μήκος από τα συνήθη μακρυνάρια. Η είσοδος στον όροφο, όπου και η κατοικία, γίνεται μέσω ενός ανοικτού εξώστη. Στο ισόγειο που μάλλον ήταν προγενέστερο του ορόφου ενδιαφέρον παρουσιάζει η είσοδός του, με μαρμάρινο οριζόντιο πρέκι και ημικυκλικό ανακουφιστικό τόξο από μαρμάρινα αγκωνάρια. Εικ. Π.24 – 02: Διώροφο μακρυνάρι . Στα ανοίγματα του ορόφου το πρέκι είναι οριζόντιο από μονολιθικό μάρμαρο και πάνω από αυτό υπάρχει χαμηλό ανακουφιστικό τόξο από απλά πελεκημένες πέτρες. Εικ. Π.24 -01

Εικ. Π.24 -03: Ο σκελετός από ξυλόπηκτο τοίχο που είναι γνωστός σαν μπαγδατί ή τσατμάς

Εικ. Π.24 -02

Π.24

Λαϊκά σπίτια της Γκοριτσάς

Εικ. Π.25–01: Κατοικία με απ’ ευθείας είσοδο από τον δρόμο. Τα πρέκια των ανοιγμάτων είναι διαμορφωμένα με οριζόντια αγκωνάρια και πάνω από αυτά ανακουφιστικό τόξο. Οι λιθοδομές εξωτερικά είναι ασπρισμένες με «χορήγι». Εικ. Π.25–02: Διώροφο μακρυνάρι. Δεξιά διακρίνεται πρόσθετος χώρος όπου βρίσκεται η κουζίνα. Στην προέκταση της κουζίνας – προς τα αιστερά - υπάρχει ανοικτή βεράντα η οποία στο ισόγειο διαμορφώνεται με καμάρες (διακρίνονται αμυδρά). Εικ. Π.26–01: Ημιδιώροφο μακρυνάρι. Η ιδιοτυπία βρίσκεται στο γεγονός ότι στην πρόσοψη του, αντί για δύο παράθυρα που κατά κανόνα υπάρχουν στα κτίρια της περιοχής, υπάρχει μόνο ένα στο κέντρο και μάλιστα μικρών διαστάσεων. Και στα δύο πρώτα κτίρια υπάρχουν λούκια συλλογής των ομβρίων που αποθηκεύονταν σε υπόγειες δεξαμενές. Εικ. Π25 -01

Π.25

Εικ. Π25-02

Λαϊκά σπίτια της Γκοριτσάς

Εικ. Π.26-01

Π.26

Λαϊκά σπίτια της Γκοριτσάς

Ένα διώροφο «μακρυνάρι» με δύο παράθυρα στην στενή πλευρά. Στην μακρά πλευρά δεν έχει χαγιάτι στον όροφο. Στο βάθος διακρίνεται η απλή καμινάδα του τζακιού του χειμωνιάτικου. Ενδιαφέρουσα είναι η αυλόπορτα με την χαρακτηριστική πορτοσιά με διπλό τοξωτό υπέρθυρο.

Π.27

Εικ. Π.27-01

Γκοριτσά: Λαϊκά σπίτια

Εικ. Π28-01: Ένα ισόγειο κτίριο, πάνω στον κεντρικό δρόμο, χαμηλό, με δίρριχτη στέγη, μία πόρτα με τοξωτό, σχεδόν ημικυκλικό, υπέρθυρο, και με κούφωμα μία ξύλινη «αλογόπορτα». Τα χαρακτηριστικά αυτά μας οδηγούν στην υπόθεση ότι μπορεί να πρόκειται για ένα από τα πρώτα κτίρια του οικισμού. Πίσω από αυτό διακρίνεται ένα διώροφο μακρινάρι, με ανοικτή, στον όροφο, βεράντα. Εικ. Π28-02: Αριστερά ένα ακόμα ισόγειο κτίριο με δίρριχτη και αυτό στέγη που έχει όμως και υπόγειο (διακρίνεται το μικρό του παράθυρο στο κέντρο της πρόσοψης. Τα δύο ανοίγματα (πόρτες) στην πρόσοψη, με οριζόντιο λίθινο υπέρθυρο και ανακουφιστικό τόξο, δείχνουν ότι η χρήση του ήταν κατάστημα. Δεξιά υπάρχει η τυπική αυλόπορτα και δίπλα της διακρίνεται ένα ημιδιώροφο κτίριο και αυτό με δίρριχτη στέγη.

Εικ. Π.28-01

Εικ. Π.28 -02

Π.28

Αυλόπορτες της Γκοριτσάς

Στο Πίνακα αυτό φαίνονται μερικές από τις αυλόπορτες των κατοικιών της Γκοριτσάς.

Κοινό γνώρισμά τους είναι: • Ότι το τοξωτό πρέκι, πάντοτε διπλό, είναι τμήμα κύκλου και όχι ημικύκλιο. Η πρώτη σειρά του τόξου είναι κατασκευασμένη με επιμήκη μαρμάρινα αγκωνάρια ενώ η 2η σειρά με απλούστερα αγκωνάρια λίθινα.

• Τα κεφακολώνα έδρασης των τόξων είναι απλά ορθωνισμένα με αποτμήσεις στις γωνίες τους, • Η στέγαση της αυλόπορτας γίνεται με δίριχτη στέγη.

Εικ. Π.29-01

Εικ. Π.29-02

Εικ. Π.29-03

Εικ. Π.29-04

Εικ. Π.29-05

Εικ. Π.29-06

Π.29

Εικόνες από ναούς της Γκοριτσάς

Π.30

Ο Ιερός Ναός «Τα Εισόδεια της Θεοτόκου» Μετά την δημιουργία, το 1854, της Ενορίας της Γκοριτσάς από την Ιερά Μητρόπολη Μονεμβασίας & Σπάρτης, ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως, το 1857, οι εργασίες για την κατασκευή του Ενοριακού Ναού των Εισοδείων της Θεοτόκου, εργασίες που ολοκληρώθηκαν μετά από τέσσερα περίπου χρόνια. Ο χώρος όπου αναγέρθηκε ο νέος ναός ήταν δωρεά της οικογένειας Πολίτη. Ο ναός αυτός έχει τα χαρακτηριστικά του σταυροειδούς μετά τρούλου. Οι ενιαίες στέγες του κεντρικού & των πλευρικών κλιτών καθώς και η μόρφωση των θυρωμάτων των ανοιγμάτων, παραπέμπουν σε ναούς κατασκευασμένους από Λαγκαδιανούς μαστόρους. Τα μαρμάρινα κυματιοφόρα στοιχεία είχαν έρθει από την Αθήνα, μέσω του λιμανιού του Γυθείου, ενώ τα λοιπά υλικά κατασκευής προέρχονταν από την θέση «Φαρμακερή Γούρνα». Ο γυναικωνίτης και τα καμπαναριά κατασκευάστηκαν σε ύστερο χρόνο, περί το 1895. Δυστυχώς η κατασκευή του επιχρίσματος τύπου αρτιφισιέλ τη δεκαετία του 1970, αλλοίωσε τα πρωτότυπα παραδοσιακά στοιχεία του ναού.

Π.31

Εικ. Π.31- 01: Η δυτική όψη του Ιερού Ναού με την τριμερή μαρμάρινη κλίμακα εισόδου.

Ο Ιερός Ναός «Τα Εισόδεια της Θεοτόκου»

Εικ. Π.32- 01: Τα καμπαναριά του ναού και ο όροφος παραδοσιακού κτιρίου , αριστερά.

Π.32

Ο Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής Πρόκειται για ναό σταυροειδή μετά τρούλου, που βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του οικισμού και κτίστηκε το 1887 (όπως φαίνεται στην παρακάτω κτητορική πλάκα). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατασκευή των ανοιγμάτων, με χρήση μαρμάρινων στοιχείων. Το πλευρικό θύρωμα του ναού αυτού είναι περίπου ίδιο με αυτό του ενοριακού ναού αλλά και με αυτό του Αγίου Σπυρίδωνα στη Σουλήνα Βορδόνιας, (Εικ. Π.33*03) γεγονός που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι και ο ναός αυτός είναι έργο Λαγκαδιανών μαστόρων.

Εικ.Π.33-02: Το θύρωμα της Ζωοδόχου Πηγής Γκοριτσάς

Εικ. Π.33-01: Η δυτική όψη του ναού με το απλό καμπαναριό.

Εικ. Π.33-02: Το δίλοβο παράθυρο του Ιερού

Π.33

Εικ. Π.33-03: Το θύρωμα του Αγίου Σπυρίδωνα Βορδόνιας

Ο Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής

Εικ. Π.34-01: Ο στυλίσκος από το δίλοβο παράθυρο του Ιερού

Εικ. Π.34-03: Η νοτιοανατολική όψη του ναού.

Εικ. Π.34-02: Η κτητορική πλάκα

Π.34

Από το «Κοιμητήριο» της Γκοριτσάς

Στην ανατολική πλευρά του κοιμητηρίου υπάρχει το οστεοφυλάκιο που σύμφωνα με την κτητορική πλάκα (Εικ. 36-01) αναγέρθηκε το 1895. Το ενδιαφέρον βρίσκεται στη στήλη με τον φανοστάτη – καντήλι που βρίσκεται στο δώμα του. Μία λίθινη, επιβλητική, σκάλα οδηγεί στο δώμα και μία μεταλλική σκάλα ακουμπισμένη στην στήλη εξυπηρετεί το άναμμα του καντηλιού. Μερικά χρόνια νωρίτερα, το 1889 (Εικ. Π.35-02) είχε κατασκευαστεί η περιτοίχιση με την αυλόπορτα (Εικ. Π.35-01)

Εικ. 35-02: Η κτητορική πλάκα που βρίσκεται στο κλειδί της αυλόθυρας και αναφέρει: «Σ. Ι. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΜΑΡΤΙΟΥ 1889»

Π.35

Εικ. Π.35-01: Η κλασική λίθινη αυλόθυρα , με διπλό ελλειψοειδές τόξο που αποτελεί και την είσοδο του κοιμητηρίου

Από το «Κοιμητήριο» της Γκοριτσάς

Εικ. Π.36-1: «Εκτίσθη εν έτει 1895»

Εικ. Π.36-2: Η επιβλητική λίθινη σκάλα που οδηγεί στο δώμα του οστεοφυλακείου & στον φανοστάτη.

Π.36 Εικ. Π.36-3: Ο φανοστάτης ορατός από όλο το χωριό.

Η ευρύτερη περιοχή της Γκοριτσάς Τα Τσίντζινα (Πολύδροσο))

ς Π.37

Τσίντζινα: Το παλιό Σχολείο

O ευρύτερος χώρος της Γκοριτσάς: Τα Τσίντζινα (Πολύδροσο)

Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή του πονήματος αυτού η δημιουργία του οικισμού της Γκοριτσάς ήταν το αποτέλεσμα της μετακίνησης των κατοίκων των ορεινών Τσιντζίνων (Πολύδροσο σήμερα) προς πεδινές εκτάσεις της Λακεδαίμονας. Μετακινήσεις που είχαν σαν στόχο την εξεύρεση γης για την ανάπτυξη πρόσθετων παραγωγικών, αγροτικών, δραστηριοτήτων, κύρια με την καλλιέργεια της ελιάς, μιάς και η παραγωγή ελαιόλαδου, πέρα από την κάλυψη των προσωπικών διατροφικών αναγκών, ήταν & είναι ένα προϊόν που αποδίδει πρόσθετα οικονομικά οφέλη. Υποδοχείς των πληθυσμιακών αυτών μετακινήσεων, που παρουσίαζαν τα χαρακτηριστικά της διπλοκατοίκησης και είχαν ήδη ξεκινήσει από τις αρχές του 18ου αιώνα, ήταν κατ’ αρχήν η Ζούπενα (Άγιοι Ανάργυροι, σήμερα), οικισμός που αναφέρεται στην απογραφή Γκριμάνι του 1700, και στην συνέχεια η Γκοριτσά, που άρχισε να σχηματοποιείται περί το 1830, μετά την δημιουργία του Ελληνικού Κράτους.

Η ανάπτυξη του οικισμού συνεχίζεται και στην απογραφή του Ελληνικού Κράτους, το έτος 1846 στα Τσίντζινα απογράφονται 239 οικογένειες και 1.344 κάτοικοι. Ο οικισμός αρχίζει από τα μέσα του 19ου αιώνα όταν αρχίζει η σχεδόν μαζική μετακίνηση των κατοίκων του στους πεδινούς οικισμούς της Γκοριτσάς και της Ζούπενας (Άγιοι Ανάργυροι). Όμως η ζωή στα Τσίντζινα ξαναγεννιέται κατά τους θερινούς μήνες όταν οι κάτοικοι των πεδινών οικισμών μετακομίζουν εποχιακά στον ορεινό, μητρικό, οικισμό. Σήμερα τα Τσίντζινα, που εν των μεταξύ έχει μετανομαστεί σε Πολύδροσο, αποτελεί ένα σημαντικό παραθεριστικό και τουριστικό πόλο.

Για τον λόγο αυτό θεωρώ σκόπιμο να δοθούν και μερικές πληροφορίες για τους δύο αυτούς οικισμούς, τα Τσίντζινα (Πολύδροσο) και την Ζούπενα (Άγιοι Ανάργυροι). Ο οικισμός Τσίντζινα αναφέρεται σε χρυσόβουλο του 1314 του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β Παλαιολόγου με το οποίο καθορίστηκαν τα όρια της Μητρόπολης Μονεμβασιάς, όπως γράφει ο Π.Μούτουλας στο βιβλίο του «ΤΣΙΝΤΖΙΝΑ» (σελ. 38) και λίγο παρακάτω σημειώνει, «..το βέβαιο είναι ότι αξίζει να άρχισαν να σχηματίζονται πολύ νωρίτερα πιθανόν από το δέκατο και πάντως όχι αργότερα από τον 11ο αιώνα…» Οι υδάτινες πηγές πέριξ του οικισμού είναι πιθανόν να ευνόησαν και την εγκατάσταση σλαβικών φύλλων.

Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας ο οικισμός ανήκει στο Terittorio της Χρύσαφας και σύμφωνα με την απογραφή Grimani του 1700 εδώ κατοικούσαν 46 οικογένειες με 144 κατοίκους από τους οποίους ήταν 72 άνδρες και 32 γυναίκες. Από τα 53 χωριά του Τerritorio τα Τσίντζινα κατατάσσονταν στη 13η θέση. Στην ίδια απογραφή εντοπίζεται και ο οικισμός Ζούπενα με μόλις 9 οικογένειες και 41 κατοίκους.

Π.38

O ευρύτερος χώρος της Γκοριτσάς: Τα Τσίντζινα (Πολύδροσο) Γενικές απόψεις του οικισμού

Π.39

O ευρύτερος χώρος της Γκοριτσάς: Τα Τσίτζινα (Πολύδροσο) Φωτογραφίες κτιρίων

Διώροφη μικρή κατοικία με τον παραδοσιακό φούρνο.

Ο σπηλαιώδης ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου

Διώροφη (πλατυμέτωπη) κατοικία

Νερόμυλος

Καμαροσκεπές διαβατικό & ξύλινο χγιάτι

Ξύλινος εξώστης

Ο ενοριακός ναός «Κοίμιση της Θεοτόκου»

Π.40

Εικόνες Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής Λακωνία - Η Γκοριτσά Copyright Κείμενα, Φωτογραφίες, Σχέδια, Σκίτσα: ΓΙΩΡΓΟΣ Κ. ΓΙΑΞΟΓΛΟΥ - Βρασίδου 71 Σπάρτη 23100 – τηλ. 6932 290 451 – E-mail: ggiaxo@yahoo.gr (Εκτός εάν άλλως αναφέρεται) Επιμέλεια & σχεδιασμός έκδοσης: ΓΙΩΡΓΟΣ Κ. ΓΙΑΞΟΓΛΟΥ

Π.41

Qrcode για σύνδεση με spartaarchitecture

Π.42

Π.43

Μέρος από τις αναρτήσεις στο blog «spartaarchitecture.blogspot.com»

Π.44

Φωτογραφίες από Αρχείο ΓΙΩΡΓΟΥ Κ. ΓΙΑΞΟΓΛΟΥ * Σύνθεση & επεξεργασία ΑΝΘΗ ΚΟΣΜΑ