Ο Ι.Ν. του Αγίου Σπυρίδωνα Σπάρτης & η οικιστική ανάπτυξη της Λάκκας.

Επετειακές εκδηλώσεις για την συμπλήρωση 50 χρόνων από την ίδρυση της Ενορίας του Αγίου Σπυρίδωνα Σπάρτης

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Σπυρίδωνος και η οικιστική ανάπτυξη της Λάκκας (Ματαλέϊκα) Γιώργος Γιαξόγλου - Αρχιτέκτονας Ε.Μ.Π.

Τετάρτη 11 Οκτωβρίου 2017 – Ώρα: 18:30 – Χώρος: Σπάρτη - Ιερός Ναός Αγίου Σπυρίδωνα

Όταν έμαθα από τον πατέρα Σεραφείμ ότι φέτος συμπληρώνονται πενήντα χρόνια από την ίδρυση της Ενορίας του Αγίου Σπυρίδωνα Σπάρτης, του πρότεινα να ετοιμάσω μία ομιλία για την πολεοδομική και οικιστική ανάπτυξη της περιοχής της Λάκκας και τον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα για τους εξής λόγους:

1. Κατ’ αρχήν έχω ζήσει στην περιοχή από το 1955 μέχρι και το 1966, που μπήκα στο Πολυτεχνείο. Τα μαθητικά μου χρόνια τα έχω περάσει στη περιοχή αυτή.

2. Είχα την τύχη, όταν γύρισα το 1975 στη Σπάρτη και άρχισα να δουλεύω σαν Αρχιτέκτονας να μου ανατεθεί η μελέτη και η επίβλεψη για την επέκταση του Ναού.

3. Όταν το 1983 είχα ασχοληθεί με τις πολεοδομικές μελέτες της Σπάρτης όπως είναι φυσικό είχαμε μελετήσει και την περιοχή της Λάκκας.

H περιοχή της Λάκκας ή όπως είναι γνωστή και ως περιοχή Ματαλέϊκα, βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της πόλης της Σπάρτης, ανάμεσα στη σειρά των λόφων Ξενία κλπ και τον Ευρώτα. Όπως φαίνεται στον διπλανό χάρτη σχεδόν ταυτίζεται με την περιοχή που ήταν αναπτυγμένοι οι οικισμοί της Κλασσικής Σπάρτης «Λίμνες» & «Κυνοσούρα» Περισσότερα για την περιοχή αυτή πριν από την ανίδρυση της πόλης της Σπάρτης θα μας πει η αρχαιολόγος Χαρά Γιαννακάκη.

Η Πολεοδομική εξέλιξη της Λάκκας (Ματαλέϊκα)

Τα Σχέδια Πόλης του 1834 & του 1899

Εικ. 01

Το Σχέδιο Πόλης της Σπάρτης, το Σχέδιο του Βαυαρού Γεωμέτρη Στάουφερτ, (Εικ. 01), σύμφωνα με το οποίο άρχισε να αναγείρεται η νέα πόλη, από την περιοχή που εξετάζουμε περιελάμβανε μόνο αυτή που περικλείεται από τις οδούς Όθωνος Αμαλίας, νότια, Ορθίας Αρτέμιδος, ανατολικά, Τριακοσίων βόρεια και την Θεοδωρήτου Επισκόπου Βρεσθένης δυτικά. Το 1896 εγκρίθηκε ρυμοτομικό σχέδιο, (Εικ. 02) με το οποίο έγινε μία μεγάλη επέκταση του αρχικού σχεδίου, βόρεια, νότια και ανατολικά, όπου και η περιοχή της Λάκκας. Με το σχέδιο αυτό προβλεπόταν στο ανατολικό άκρο η κατασκευή μίας περιμετρικής οδού πλάτους 50 μ. που συνόρευε με τις όχθες του Ευρώτα , που σημειώνεται με μπλε χρώμα. Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο Σχεδίων Πόλης ήταν το ότι σε όλη την εντός σχεδίου έκταση δεν είχαν προβλεφθεί κοινόχρηστοι ή κοινωφελείς χώροι, δηλαδή χώροι για πλατείες, σχολεία κλπ.

Εικ. 02

Το Σχέδιο Πόλης του 1985

3

1

2

1

2

Το 1985 με την έγκριση της Μελέτης Επέκτασης & Αναθεώρησης του Σχεδίου Πόλης της Σπάρτης, στην περιοχή της Λάκας, πέραν των άλλων, έγιναν και οι παρακάτω σημαντικές παρεμβάσεις που αφορούσαν τον εμπλουτισμό της πόλης αλλά και της συγκεκριμένης περιοχής με τους απαραίτητους κοινωφελείς & κοινόχρηστους χώρους: 1. Στη περιοχή «1», ορίστηκε μεγαλύτερος χώρος για τον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, καθορίστηκε χώρος για το 5ο Δημοτικό Σχολείο και ανατολικά από αυτό χώρος νηπιαγωγείου. Εντάχθηκε στο Σχέδιο Πόλης ο χώρος του Ματάλειου Κολυμβητηρίου και πάνω από αυτό προβλέφθηκε χώρος Παιδικής χαράς. Εντάχθηκε επίσης και το Ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος και ο χώρος ανάμεσα σε αυτό και το κολυμβητήριο με χρήση Χώρου Αναψυχής.

2. Στη περιοχή «2», ορίστηκε χώρος Αθλοπαιδιών όπου αργότερα δημιουργήθηκε το Κλειστό Γυμναστήριο & απέναντι από αυτό & βόρεια του Γηροκομείου χώρος Νηπιαγωγείου. Έγιναν επίσης ρυθμίσεις στους δύο λόφους όπου από το αρχικό σχέδιο προβλεπόταν Χώροι Πρασίνου & ορίστηκε χώρος του 4 ου Δημοτικού Σχολείου.

3. Στη περιοχή «3», στην είσοδο της πόλης ο χώρος του Χυμοφίξ χαρακτηρίστηκε Χώρος Δημοτικής Αγοράς και έτσι διασώθηκε και κατέστη δυνατόν αργότερα να χαρακτηριστεί Χώρος Αρχαιολογικού Μουσείου.

Η Οικιστική εξέλιξη της Λάκας (Ματαλέϊκα)

Οικιστική Εξέλιξη: 1890 - 1925

(Φωτ. 5

(Φωτ. 1 – σήμερα)

2

1

4

(Φωτ. 2 )

Αφού είδαμε την εξέλιξη των σχεδίων πόλης της περιοχής μας θα δούμε τώρα την οικιστική της ανάπτυξη & εξέλιξη με την βοήθεια τοπογραφικών διαγραμμάτων & αεροφωτογραφιών Τα τοπογραφικά σχέδια για την επέκταση του Σχεδίου Πόλης το 1899 είχαν συνταχθεί περί το 1894. Τότε αλλά και μέχρι περίπου το 1925 τα μόνα κτίσματα που υπήρχαν σε όλη την έκταση των «Ματαλέϊκων» ήταν: 1. Ο μύλος του Ματάλα, που ήταν υδροκίνητος. Στο σχέδιο φαίνεται και το κανάλι παροχέτευσης του νερού, κανάλι που υπάρχει και σήμερα, γνωστό σαν ΤΟΕΒ Ματάλα), (Φωτ. 1 – σήμερα)

3

2. Τα σεμπρόσπιτα, ένα επίμηκες κτίσμα που χρησίμευε για αποθήκη αλλά και για την στέγαση των εργατών γης, των «σέμπρων» (Φωτ. 2) 3. Ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής & Αγίου Κωνσταντίνου, που βρισκόταν σε περιτοιχισμένο περιβόλι., (Φωτ. 3 – σήμερα) 4. Το αρχοντικό Ματάλα που κτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα κοντά στο μύλο της οικογένειας.

(Φωτ. 3 – σήμερα)

5. Η μεταλλική γέφυρα του Ευρώτα, που κατασκευάστηκε από Ιταλούς τεχνικούς στις αρχές του 20ου αιώνα.

Οικιστική Εξέλιξη: 1925 - 1945

3 2

Αρχείο Παρασκευά Ματάλα

1

Στην αεροφωτογραφία του 1945 αλλά και στη φωτογραφία του 1925, που είναι τραβηγμένη από την οικία Ματάλα και βλέπει δυτικά, τον λόφο του Ξενία και στο βάθος τον Ταϋγετο, βλέπουμε ότι δεν υπάρχει κανένα κτίριο εκτός:

1. Από το Νοσοκομείο Απόρων «Άγιοι Ανάργυροι» που κτίστηκε περί το 1928 από τον ομώνυμο Σύλλογο Κυριών Σπάρτης σε οικόπεδο που είχε παραχωρηθεί από την οικογένεια Ματάλα 2. Από τον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, που αναγέρθηκε περί το 1925.

3. Και την πλαζ Ματάλα που δημιουργήθηκε από τον γιατρό Γεώργιο Ματάλα περί το 1933.

Οικιστική Εξέλιξη: 1945 – 1960 Παρατηρώντας την αεροφωτογραφία του 1960, διαπιστώνουμε ότι έχει αρχίσει η ανοικοδόμηση στην περιοχή της Λάκας, μιάς και μετά το 1950 οι ιδιοκτήτες της περιοχής, οι αδελφοί Δημοσθένους Ματάλα, άρχισαν να πωλούν οικόπεδα Ανοικοδόμηση που εντοπίζεται στη ζώνη που περικλείεται με τη κίτρινη γραμμή και βρίσκεται πέριξ του σημερινού Γηροκομείου «Άγιοι Ανάργυροι». Την περιοχή αυτή θα την δούμε λεπτομερέστερα στην επόμενη διαφάνεια.

1

Έξω από τα όρια της ζώνης αυτής την χρονική αυτή περίοδο αναγείρονται: 1. Περί το 1960 το εργοστάσιο χυμοποίησης εσπεριδοειδών ΧΥΜΟΦΙΞ, όπου ευελπιστούμε ότι θα ξεκινήσουν επί τέλους οι εργασίες για την στέγαση του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης.

2

2. Διαγωνίως απέναντι από τον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα σε ένα διώροφο κτίριο αρχίζει να λειτουργεί η θρυλική ταβέρνα του Μικέλη, Τελευταία την λειτούργησε ο Γιώργος Μανώκας με την επωνυμία «Ακρολίθι».

3

3. Τέλος περί το 1960 αναγείρεται στο λόφο νότια της οδού Λυκούργου το ξενοδοχείο «Ξενία Σπάρτης» που λειτούργησε μέχρι και το 1983. Περί το 2000, επί Δημαρχίας Δημοσθένη Ματάλα, είχε ολοκληρωθεί η προμελέτη για την αξιοποίηση του κτιρίου και την μετατροπή του σε Πολυχώρο Πολιτισμού. Οι επόμενες Δημοτικές αρχές δεν προχώρησαν τις σχετικές διαδικασίες και μόλις φέτος ο Δήμος προχωρά διαδικασίες για την αξιοποίηση του ιστορικού αυτού κτιρίου. Με κόκκινη κουκίδα σημειώνονται τα κτίρια & οι εγκαταστάσεις που ήδη είχαν αναγερθεί και για τις οποίες μιλήσαμε προηγούμενα.

Οικιστική Εξέλιξη: 1945 – 1960 Οι πρώτοι οικιστές και οι κατοικίες τους Οι πρώτοι οικιστές της περιοχής ήταν άνθρωποι με χαμηλά εισοδήματα, εργάτες, οικοδόμοι, υπάλληλοι, τεχνίτες κλπ. Όπως είδαμε & προηγούμενα η πώληση οικοπέδων άρχισε μετά το 1950 και είναι σίγουρο ότι το τίμημα ήταν σχετικά χαμηλό.

3

Τα πρώτα κτίρια κατοικιών ήταν κατά κανόνα ισόγεια (βλέπε Φωτ. 1) με 4 δωμάτια και αρκετές φορές μόνο με δύο, με τοίχους λιθοδομής περιμετρικά μία κεντρική πόρτα στο κέντρο & δύο παράθυρα δεξιά και αριστερά από την πόρτα. Η κάλυψη γίνεται με στέγη ή και με πλάκα μπετόν για πρόβλεψη.

2

1 1

1

1

Περί τα τέλη της δεκαετίας του 1950 έκαναν την εμφάνισή τους και τα «γερμανικά» σπίτια (βλέπε Φωτ. 2) . Το χαρακτηριστικό των κτισμάτων αυτών ήταν η εξωτερική σκεπαστή βεράντα στην μία γωνία της πρόσοψης και τα περισσότερα από τα κτίρια αυτά κτίστηκαν με δάνεια της Εργατικής Εστίας. Διάσπαρτα στην περιοχή υπήρχαν και μερικά τυπικά ανωκάτωγα μακρυνάρια με χαγιάτι (βλέπε Φωτ. 3) Στο εσωτερικό μερικών τετραγώνων κτίστηκαν και μερικές μικρές κατοικίες που τις φτιάχναν με πλίνθρες.

8

Στη Λυκούργου υπήρχαν και κάποια πιο «πλούσια» κτίρια, η οικία Χριστακάκου (4) , η οικία Παναγέα (5), η οικία του Τάκη Σταυράκου (6) και η οικία Ματάλα (7).

6 4 7 5

Να σημειώσουμε ότι μέχρι το 1959 περίπου το ηλεκτρικό δίκτυο έφτανε μέχρι την οικία Σταυράκου. Όσοι κατοικούσαν βόρεια της Λυκούργου βολεύονταν με πετρογκάζ για το μαγείρεμα, λάμπες πετελαίου για το φωτισμό και πάγο για τα ψυγεία. Το 1960 δημιουργείται το 4ο Δημοτικό Σχολείο & στεγάζεται στο διώροφο κτίριο Τσέκερη. (8) και σε πρώτη φάση ήταν 5θέσιο με συνδιδασκαλία 5ης & 6ης τάξης.

Οικιστική Εξέλιξη: 1960 – 2017 Βλέποντας την αεροφωτογραφία του 2015, από το Google Earth, διαπιστώνουμε ότι η εντός σχεδίου πόλης περιοχή της Λάκας έχει σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80% ανοικοδομηθεί. Αρκετά από τα παλιά ισόγεια κτίρια συντηρήθηκαν, προστέθηκε όροφος. Μερικά κατεδαφίστηκαν και την θέση τους πήραν πολυώροφες οικοδομές. Νέες πολυκατοικίες κτίστηκαν. Οι δρόμοι ασφαλτοστρώθηκαν , εξαφανίζοντας το «ανάθεμα» με τα ψηλά δένδρα. Το 4ο Δημοτικό Σχολείο απόκτησε δική του στέγη ενώ δημιουργήθηκε και κατασκευάστηκε νέο Δημοτικό, το 5ο, δίπλα στον Άγιο Σπυρίδωνα. Το Νοσοκομείο «Άγιοι Ανάργυροι» γκρεμίστηκε και την θέση του πήρε το ομώνυμο Γηροκομείο. Η ονομαστή πλαζ Ματάλα έδωσε την θέση του στο σύγχρονο «Ματάλειο Δημοτικό Κολυμβητήριο». Δυτικά του Γηροκομείου κατασκευάστηκε το Δημοτικό Κλειστό Γυμναστήριο. Δημιουργήθηκε ο Σταθμός ΚΤΕΛ. Η ταβέρνα του Μικέλη εξαφανίστηκε και αυτή δίνοντας την θέση της σε ένα πολυώροφο κτίριο. Ο φούρνος του Ξεγραμενάκου εξακολουθεί να υπάρχει και δημιουργήθηκε και νέος του Μάζη Τα παλιά μπακάλικα του Μπουρτζινάκου και του Σπύρου Βαρζακάκου δεν λειτουργούν πλέον. Έφυγε και ο Μπέλπας και η υπόγεια ταβέρνα με το καλό κρασί δεν λειτουργεί πιά, Ο μπάρμπα Σαράντος Σταματόπουλος που μας έφερνε κάθε πρωί το φρέσκο γάλα έφυγε και αυτός.

Το ΧΥΜΟΦΙΞ παρ’ όλο που ανήκει από το 2005 στο Ελληνικό Δημόσιο δεν έχει καταστεί δυνατόν να στεγάσει το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο και στον λόφο το ΞΕΝΙΑ, εγκαταλειμμένο και αυτό περιμένει την φροντίδα του νέου ιδιοκτήτη του Δήμου Σπάρτης. Παράλληλα από τις αρχές του 20ου αιώνα ο Ευρώτας περιορίζεται και την θέση του παίρνουν πορτοκαλεώνες, ενώ θέλουν να φτιάξουν και νέα γέφυρα με μελέτη που βιάζει το περιβάλλον. Ο Ιερός Ναός του Άγιου Σπυρίδωνα ευτυχώς διασώθηκε, επεκτάθηκε και λειτουργεί πλέον μετά το 1967 σαν Ενοριακός Ναός της περιοχής. Σε αυτόν θα αναφερθούμε λεπτομερέστερα στη συνέχεια.

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Σπυρίδωνα

Ο Ιερός Ναός του Αγίου Σπυρίδωνα

Ο ναός αναγέρθηκε περί το 1922 με την φροντίδα & δαπάνες του Αλληλοβοηθητικού Συλλόγου «ο Άγιος Σπυρίδων» και λειτουργούσε ως παρεκκλήσιο του Αγίου Νίκωνα. Ο ναός αυτός ήταν εγγεγραμμένος σταυροειδής χωρίς τρούλο. Τα πλευρικά κλίτη καλύπτονταν με οριζόντιες πλάκες σκυροδέματος. Οι δίριχτες με αετωματική απόληξη στις όψεις στέγες ήταν κατασκευασμένες με ξύλινα ζευκτά που καλύπτονταν με βυζαντινά κεραμίδια. Από το 1967, με την ίδρυση της ομώνυμης Ενορίας αποτέλεσε την έδρα της και άρχισε να λειτουργεί σαν Ενοριακός Ναός της περιοχής «Ματαλέϊκα» που όπως είδαμε και προηγούμενα είχε αρχίσει από το 1950 και κυρίως μετά το 1960 να αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς. Η ανάπτυξη αυτή άρχισε να δημιουργεί το αδιαχώρητο στον μικρό ναό και ο τότε εφημέριος Παναγιώτης Ρούτσης και το εκκλησιαστικό Συμβούλιο αποφάσισαν να ξεκινήσουν τις διαδικασίες για την επέκταση του ναού. Μετά από αυτό, το 1975, μου ανάθεσαν την σύνταξη της αρχιτεκτονικής μελέτης. Ξεκινήσαμε άμεσα την μελέτη με την σύνταξη σε πρώτη φάση πέντε (5) προκαταρκτικών μελετών που περιείχαν ένα πίνακα με συγκριτικά ποσοτικά στοιχεία και για κάθε λύση μία κάτοψη και ένα ογκοπλαστικό. Τα στοιχεία αυτά θα τα δούμε στη συνέχεια.

Ο πίνακας με τα ποσοτικά στοιχεία της κάθε λύσης

ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ - ΛΥΣΗ 1 & 2 Στις λύσεις αυτές προβλεπόταν επέκταση στη δυτική πλευρά του ναού, κατασκευή κογχών, αγιορείτικου τύπου, στη νότια & βόρεια κεραία του εγκάρσιου κλίτους και κατασκευή τρούλου. Επίσης προβλεπόταν η κατασκευή προστώου μόνο δυτικά,, στη «Λύση 1» και δυτικά με μικρές προεκτάσεις νότια & βόρεια στη «Λύση 2». Οι λύσεις αυτές ακολουθούσαν τα τυπολογικά και μορφολογικά στοιχεία των βυζαντινών & μεταβυζαντινών ναών. Στις προτάσεις αυτές η συνολική επιφάνεια του ναού θα ανερχόταν στα 252 μ2 στη «Λύση 1» και στα 304 μ2 «Λύση 2», έναντι των 154 μ2 του υπάρχοντος ναού. Στην επόμενη διαφάνεια φαίνεται το επεξεργασμένο σχέδιο της «Λύσης 1» με όλα τα εξωτερικά τελειώματα.

«Λύση 1»

«Λύση 2»

ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ - ΛΥΣΗ 3 Στη λύση αυτή προβλεπόταν επέκταση εκτός από τη δυτική πλευρά και στη νότια και στη βορεινή πλευρά του ναού και παράλληλα προβλεπόταν και η κατασκευή των πλευρικών κογχών του Ιερού. Και στη λύση αυτή προβλεπόταν η κατασκευή τρούλου και προστώου δυτικά, Και εδώ ακολουθούνταν τα τυπολογικά και μορφολογικά στοιχεία των βυζαντινών & μεταβυζαντινών ναών. Με τη πρόταση αυτή η συνολική επιφάνεια του ναού θα ανερχόταν στα 363 μ2 , έναντι των 154 μ2 του υπάρχοντος ναού.

ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ - ΛΥΣΗ 4 Η λύση αυτή ήταν ριζοσπαστική. Ξεχνούσαμε ότι υπάρχει ναός και προτείναμε την κατασκευή ενός νέου. Πέρα από αυτό μορφολογικά αποκτούσε μα σύγχρονη μορφή με την αξιοποίηση των τυπικών χαρακτηριστικών των βυζαντινών ναών. Τα κεντρικά κλίτη προβλέπονται καμαροσκέπαστα , τα πλευρικά κλίτη που έχουν μικρότερο πλάτος και ήταν καλυμμένα με οριζόντιες πλάκες (βλέπε νεοκλασικούς ναούς). Υπήρχαν κόγχες στις απολήξεις του εγκάρσιου κεντρικού κλίτους (βλέπε Αγιορείτικους ναούς) και προστώο με επάλληλες καμάρες που κατέληγαν σε ένα λιτό καμπαναριό. Με τη πρόταση αυτή η συνολική επιφάνεια του ναού θα ανερχόταν στα 560 μ2 , έναντι των 154 μ2 του υπάρχοντος ναού.

ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ - ΛΥΣΗ 5 Και τη λύση αυτή θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε ριζοσπαστική και προβλεπόταν: • Κατασκευή επέκτασης δυτικά του υπάρχοντος ναού δύο «ματιών» που το καθένα ήταν 50 εκ. πιο ψηλά από τη στάθμη του υπάρχοντος ναού αλλά και μεταξύ τους.

• Στη συνέχεια της παραπάνω επέκτασης προβλεπόταν η κατασκευή ενός προστώου με επάλληλες καμάρες που νότια κατέληγαν σε ένα κωδωνοστάσιο τετράγωνης κάτοψης.

• Τέλος προβλεπόταν η ανακατασκευή της στέγασης του συνόλου του ναού με σταυροειδούς σχήματος καμάρες στα δύο κεντρικά κλίτη, κεκλιμένες μονόριχτες στέγες στα πλευρικά κλίτη χωρίς όμως την κατασκευή τρούλου Και στη λύση αυτή δινόταν μορφολογία σύγχρονη με καθαρούς λιτούς όγκους που προέκυπταν την αξιοποίηση των τυπικών χαρακτηριστικών των βυζαντινών ναών, Με τη πρόταση αυτή η συνολική επιφάνεια του ναού θα ανερχόταν στα 344 μ2 , έναντι των 154 μ2 του υπάρχοντος ναού.

Η ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ Μετά από συζητήσεις, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη και τι ς υπάρχουσες οικονομικές δυνατότητες, καταλήξαμε στην τελική λύση η οποία και υλοποιήθηκε. Η λύση αυτή αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, συγκερασμό των προηγούμενων προτάσεων και προέβλεπε: • Την προς δυσμάς επέκταση του ναού κατά ένα «μάτι».

• Τη κατασκευή προστώου δυτικά αλλά και σε όλο το μήκος της νότιας πλευράς. Επάνω από το δυτικό προστώο και στο πλάτος του ναού προβλέφθηκε κατασκευή κλειστού χώρου που λειτουργεί σαν «γυναικωνίτης» με προσπέλαση από το κωδωνοστάσιο.

• Τη κατασκευή ενός τριώροφου κωδωνοστασίου, στην απόληξη του δυτικού προστώου.

• Τέλος προβλεπόταν η ανακατασκευή της στέγασης του συνόλου του ναού με σταυροειδούς σχήματος δίριχτες στέγες στα δύο κεντρικά κλίτη με αετωματική μόρφωση στις όψεις, κεκλιμένες μονόριχτες στέγες στα πλευρικά κλίτη και την κατασκευή τρούλου «Αθηναϊκού» τύπου. Όσο αφορά τη μόρφωση των εξωτερικών τελειωμάτων επιλέγηκε η λύση του αρτιφισιέλ . Ή μελέτη αυτή εφαρμόστηκε, για την επέκταση & αναμόρφωση του Ιερού Ναού του Αγίου Σπυρίδωνα Σπάρτης, στο ναό που είμαστε σήμερα εδώ.

Οι συντελεστές του έργου Το έργο αυτό δεν θα είχε υλοποιηθεί εάν δεν υπήρχε ο τότε εφημέριος Πάπα Ρούτσης, ο Παναγιώτης Ρούτσης, στον οποίο αλλά στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, εμπιστεύτηκαν τις προσφορές & τις δωρεές τους, χιλιάδες πιστοί όχι μόνο από την ενορία μας ή τη Σπάρτη αλλά από την Ελλάδα ολόκληρη. Η διαδικασίες για τη κατασκευή ξεκίνησαν το 1975. Το 1976 εκδόθηκε η άδεια οικοδομής και το 1977 ξεκίνησαν οι εργασίες της 1 ης φάσης που αφορούσε τη κατασκευή του τρούλου. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν περί το 1982 -1983. Για την υλοποίηση του έργου εργάστηκαν:

Αρχιτεκτονική μελέτη……: Γιώργος Γιαξόγλου – Αρχιτέκτονας ΕΜΠ Στατική μελέτη………….…: Ηλίας Ψυχογιός – Πολιτικός Μηχανικός Ηλεκτρομηχανολογικά…..: Πάνος Βελίκας – Μηχανολόγος Χωματουργικές εργασίες.: Διάφοροι Σκυροδέματα ………….. : Γιώργος Σταθάκης, Κωνσταντίνος Δεδεδήμος & Γιώργος Μυλωνάς Τοιχοποιίες λιθοδομής….: Απόστολάκος Νίκωνας, Φουρτούνης Δημ., Χαρίσης Σταύρος & Νικολόπουλος Χαρίλ. Επιχρίσματα – αρτφισιέλ...: Αδελφοί Μαζαράκη (Κων/νος, Σαράντος, Ιωάννης, Νικόλαος, Γιώργος & Λεωνίδας) που ήταν από τους Μολάους Διαμόρφωση τρούλου…….: Παναγιώτης Βελισάρης , από την Βλαχοκερασία. Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις.: Γιώργος Σκαφιδάς & ΚορομβόκηςΓιώργος Σιδηρουργικές εργασίες….: Κουλογεωργίου Μαρμαρικά………………...: Σγούρδας Κώστας Προμήθεια αμμολάλικων…: Ο Γίαννης Σκούρος, επίτροπος της εκκλησίας, κινητοποίησε όλους τους ιδιοκτήτες ανατρεπόμενων που μετέφεραν δωρεάν αμμοχάλικα από τον Ευρώτα για τα σκυροδέματα. Θα τελειώσουμε την αναφορά μας αυτή με μία γρήγορη παρουσίαση φωτογραφιών που αποτυπώνουν την εξέλιξη του Ιερού αυτού Ναού.

Ο αρχικός ναός με την μεταγενέστερη προσθήκη του νότιου προστώου

Ο αρχικός ναός κατά τη φάση κατασκευής της προσθήκης του νότιου προστώου

Ο ναός κατά τη φάση κατασκευής των εργασιών για τις προσθήκες και την αναμόρφωσή του

Ο ναός σήμερα μετά την ολοκλήρωση των προσθηκών και την αναμόρφωσή του

Το κωδωνοστάσιο

Ο τρούλος

Ευχαριστώ όλες & όλους για τη προσοχή & την υπομονή σας