[05]-Το ΓΕΩΡΓΙΤΣΙ - Λακωνία - Εικόνες Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής

Αρχιτέκτονας Ε.Μ.Π

Το Γεωργίτσι

Λακωνία

Εικόνες Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής

Γιώργος Γιαξόγλου

05 Σπάρτη - Δεκέμβριος 2018

Αντί προλόγου Όλα αυτά τα χρόνια της δουλειάς μου σαν αρχιτέκτονας, περπατώντας στους δρόμους των οικισμών της περιοχής μας, και όχι μόνο, έβλεπα και εντόπιζα κτίρια που είχαν κρατήσει όλα ή σχεδόν όλα τα αυθεντικά στοιχεία της Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής. Κτίρια που είχαν γλυτώσει από τις βάρβαρες επεμβάσεις του «εκσυγχρονισμού», με τις μπετονένιες προσθήκες, τα γυαλιστερά κεραμίδια, τα αλουμινένια κουφώματα ή τις «νεοπαραδοσιακές» κακόγουστες παρεμβάσεις. Εντόπιζα ήρεμες γωνιές μέσα στους οικισμούς αλλά και μερικά ενδιαφέροντα και αξιόλογα κτίρια, δείγματα της νεώτερης Αρχιτεκτονικής. Τα κτίρια αυτά, τις γενικές & ειδικές απόψεις, τις Εικόνες της Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής, τις κατέγραφα φωτογραφικά και όταν υπήρχε χρόνος τις κατέγραφα και σε σκίτσα. Το υλικό αυτό κάποια στιγμή άρχισα να το μορφοποιώ σε αφίσες ή πίνακες ανά οικισμό ή είδος κατασκευών και να το αναρτώ στο διαδίκτυο, μέσω του blog που διαχειρίζομαι: spartaarchitecture.blogspot.com .

H παρουσίαση αυτή οριστικοποιήθηκε στην έντυπη μορφή που φαίνεται στο λεύκωμα αυτό. Παρουσίαση που ξεκινά με ένα σύντομο ιστορικό του κάθε οικισμού και στην συνέχεια με εικόνες (φωτογραφίες, σχέδια, σκίτσα) και ένα σύντομο ενημερωτικό σημείωμα παρουσιάζονται χαρακτηριστικά κτίρια και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία του οικισμού. Αυτή η κατ’ αρχήν καταγραφή και παρουσίαση στοιχείων της Αρχιτεκτονικής μας Κληρονομιάς, εκτός από το ότι δημιουργεί ένα αρχειακό υλικό, πιστεύω και ελπίζω ότι μπορεί να δώσει το έναυσμα και σε άλλους μελετητές και ερευνητές να ασχοληθούν περαιτέρω με αυτό θέμα. Ελπίζω επίσης ότι η παρουσίαση αυτή θα κινήσει το ενδιαφέρον και στους κατοίκους, μόνιμους & παραθεριστές, του κάθε οικισμού ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι ο χώρος όπου ζουν και κινούνται έχει ενδιαφέρον, έχει αξίες που θα πρέπει να τις προστατεύουν και να τις αναδεικνύουν. Τέλος θα πρέπει να διευκρινίσω ότι δεν πρόκειται για ένα λεύκωμα καλλιτεχνικής φωτογραφίας, αλλά για ένα λεύκωμα εικόνων απόδοσης αρχιτεκτονικής πληροφορίας. Εικόνες των οποίων η λήψη έγινε με όποιο πρόσφορο μέσο υπήρχε την στιγμή της επίσκεψης στον χώρο και σε στιγμές που ο φωτισμός ίσως δεν ήταν και ο καλλίτερος. Για τον λόγο αυτό ας μου συγχωρεθούν οι όποιες τεχνικές ατέλειες. Σπάρτη: Φλεβάρης 2018 Γιώργος Γιαξόγλου Αρχιτέκτονας Ε.Μ.Π. e-mail: ggiaxo@yahoo.gr ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝ. ΓΙΑΞΟΓΛΟΥ Αρχιτέκτονας – Μηχανικός Ε.Μ.Π. ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Γεννήθηκε το 1948 στην Σπάρτη. Το 1971 απεφοίτησε από την Α.Σ. Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Την περίοδο 1973 – 1975 εργάσθηκε στο Γραφείο του Ακαδημαϊκού Παύλου Μυλωνά και στο Γραφείο «Θύμιος Παπαγιάννης & Συνεργάτες». Το 1975 εγκαταστάθηκε στην Σπάρτη όπου μέχρι και τον Γενάρη του 2015 διατηρούσε, με την σύζυγό του Ιωάννα Στριλάκου – Γιαξόγλου & τον γυιό του Γιάγκο Γιαξόγλου Γραφείο Αρχιτεκτονικών - Πολεοδομικών & Τοπογραφικών Μελετών. Έχει ασχοληθεί με αρχιτεκτονικές μελέτες ιδιωτικών & δημόσιων κτιρίων, Πολεοδομικές μελέτες και τα τελευταία χρόνια η κύρια ενασχόλησή του ήταν η επισκευή & ανάδειξη παραδοσιακών κτιρίων. Από το 2013 διαχειρίζεται στο blog spartaarchitecture.blogspot.com, στο οποίο αναρτώνται άρθρα, εργασίες, ομιλίες που κύρια αναφέρονται στην Αρχιτεκτονική δημιουργία ή στην Αρχιτεκτονική μας Παράδοση. Από την 1η Φεβρουαρίου 2015 είναι πλέον ομότιμο μέλος του ΤΕΕ.

α

Αφιερώνεται στην αγαπημένη μου Γιάννα, σύντροφο & συνάδελφο.

Το Γεωργίτσι μου

Αγαπημένος μου τόπος το Γεωργίτσι. Νοερό και πραγματικό καταφύγιο, στολισμένο με παιδικές αναμνήσεις, καθώς εκεί πέρασα τα πρώτα χρόνια της ζωής μου. Κρυφτό στα

Ιδιαίτερες ευχαριστίες στη φίλη Χαρά Γιαννακάκη που ανταποκρινόμενη άμεσα στο αίτημα μου μας προσέφερε την πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά της στο Γεωργίτσι της.

στενά ανηφορικά σοκάκια της πάνω γειτονιάς, ο πρώτος μου χιονάθρωπος έξω από το Κουτσέικο σπίτι, γλυκίσματα και παγωτά το καλοκαίρι από το μπακάλικο του Μπρατσίνη. Παιδικές φωνές και γέλια στο προαύλιο του μεγάλου πέτρινου σχολείου, που στα παιδικά μάτια μου φάνταζε σαν πύργος του παραμυθιού, και καλοκαιρινά βράδια κάτω από το μεγάλο πλάτανο, στην πλατεία του Αγίου Αθανασίου, με σιωπηλούς συντρόφους τα αγγελάκια του σιντριβανιού και το μαρμάρινο λιονταράκι της βρύσης. Πολύτιμοι θησαυροί κρυμμένοι στη μνήμη μου. Τα χρόνια που πέρασαν άλλαξαν το ζωντανό χωριό των παιδικών μου χρόνων. Αγαπημένοι άνθρωποι έφυγαν, τα σπίτια ερήμωσαν και οι φωνές που κάποτε αντηχούσαν στις γειτονιές του σιώπησαν. Μόνο λίγες καλοκαιρινές μέρες έχουν απομείνει πια για να θυμίζουν το άλλοτε θαλερό Γεωργίτσι. Σε πείσμα όμως του χρόνου που περνά, συχνά κλείνω τα μάτια και σεργιανώ στο όμορφο χωριό της μνήμης μου, συντροφιά με ένα πεντάχρονο κοριτσάκι που έχει τ’ όνομά μου και με κρατά απ’ το χέρι.

Χαρά Γιαννακάκη

Το Γεωργίτσι στο GOOGLE EARTH

Αρχαιολόγος

β

Γιατί Εικόνες Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής ;

Την απάντηση στο ερώτημα αυτό μπορεί κανείς να την βρει στην διακήρυξη που εκδόθηκε στο ¨Άμστερνταμ το 1975, από το Συμβούλιο για την Ευρωπαϊκή Αρχιτεκτονική Κληρονομιά και από την οποία αντιγράφουμε: «…………………………………………………………………………………………………………………………………………… . α,

Εκτός από την ανεκτίμητη πολιτιστική της αξία, η αρχιτεκτονική κληρονομιά της Ευρώπης οδηγεί όλους τους Ευρωπαίους να αποκτήσουν συνείδηση μίας κοινότητας ιστορίας και μοίρας. Η διατήρησή της λοιπόν αποκτά μία ζωτική σημασία.

β.

Αυτή η κληρονομιά περιλαμβάνει όχι μόνο κτίρια μεμονωμένα, εξαιρετικής αξίας, και το περιβάλλον τους, αλλά επίσης τα συγκροτήματα, συνοικίες πόλεων και χωριά, που παρουσιάζουν ένα ενδιαφέρον ιστορικό και πολιτιστικό.

γ.

Επειδή αυτοί οι θησαυροί αποτελούν το κοινό αγαθό όλων των λαών της Ευρώπης, έχουν αυτοί οι λαοί την κοινή υποχρέωση να τους προστατεύσουν από τους αυξανόμενους κινδύνους που τους απειλούν : αμέλεια και ερείπωση, αυθαίρετη κατεδάφιση, νέες μη εναρμονιζόμενες κατασκευές και υπερβολική κυκλοφορία.

δ,. Η διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς πρέπει να θεωρείται όχι ένα πρόβλημα περιθωριακό, αλλά ένας μείζων αντικειμενικός σκοπός της αστικής σχεδιοποίησης και της χωροταξίας.

ε.

Οι τοπικές αρχές, στις οποίες ανήκει η πλειοψηφία των σπουδαίων αποφάσεων που αφορούν την χωροταξία, είναι ιδιαίτερα υπεύθυνες για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και πρέπει να αλληλοβοηθούνται με ανταλλαγές ιδεών και πληροφοριών, ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. η.

Για αντιμετωπιστούν τα έξοδα της επισκευής, της διευθέτησης και της διατήρησης των κτιρίων και τοποθεσιών αρχιτεκτονικού ή ιστορικού ενδιαφέροντος , πρέπει να τεθεί στη διάθεση των τοπικών αρχών και των ατομικών ιδιοκτητών μία κατάλληλη οικονομική βοήθεια. Εξ άλλου, γι΄αυτούς τους τελευταίους θα έπρεπε να προβλεφθούν ανακουφίσεις φορολογικές.

θ.

Η αρχιτεκτονική κληρονομιά δε θα επιζήσει, παρά εάν εκτιμηθεί από το κοινό και ιδίως από τις νέες γενιές. Πρέπει λοιπόν τα μορφωτικά προγράμματα , σε όλα τα επίπεδα, να ασχοληθούν περισσότερο με αυτή την ύλη.

ι.

Υπάρχει θέμα να ενθαρρυνθούν οι ιδιωτικές οργανώσεις, διεθνείς εθνικές και τοπικές που συνεισφέρουν στο να διεγείρουν το ενδιαφέρον του κοινού. ……………………………………………………………………………………………………………………………………» (Πηγή: Ανθολογία Ελληνικής Αρχιτεκτονικής * Ιορδάνης Δημακόπουλος * Υπουργείο Πολιτισμού & Επιστημών * 1981)

γ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Π.01 - Π.02

Γενικά στοιχεία Ιστορικά & άλλα

Π.03 - Π.04

Το Δημοτικό Σχολείο

Π.05 - Π.06

Μία ξύλινη πόρτα του Δημοτικού Σχολείου

Π.07 - Π.08

Ο Ναός του Προφήτη Ηλία

Π.09 - Π.10

Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου

Π.11 - Π.12

Ο Ναός της Υπαπαντής

Π.13 - Π.14

Τα τριώροφα της Πάνω Γειτονιάς

Π.15 - Π.16

Λεπτομέρειες από κτίριο της Πάνω γειτονιάς

Π.17 - Π.18

Παραδοσιακά κτίρια της Κάτω Γειτονιάς

Π.19 - Π.20

Η οικία Τσερωτά

Π.21 - Π.22

Ένα τυπικό λαϊκό ανωκάτωγο

Π.23 - Π.24

Ισόγεια επαγγελματικά κτίρια

Π.25 - Π.26

Ανοίγματα με οριζόντια υπέρθυρα

Π.27 - Π.28

Ανοίγματα με οριζόντια υπέρθυρα

Π.29 - Π.30

Ανοίγματα με τοξωτά υπέρθυρα

Π.31 - Π.32

Διάφορα στοιχεία από τα παλιά

δ

Γενικές πληροφορίες για το Γεωργίτσι

Το Γεωργίτσι είναι ένας ορεινός οικισμός της Λακωνίας, που βρίσκεται σε απόσταση 30,00 χλμ από την Σπάρτη, πάνω στον δρόμο Σπάρτης – Λογκανίκου. Αναπτύσσεται σε μια απότομη πλαγιά του βόρειου – ανατολικού Ταϋγέτου. Λόγω της θέσης του αυτής και του ανοικτού προς ανατολάς, ορίζοντα, με θέα προς την πεδιάδα της Λακεδαίμονας με τον Ευρώτα και τον Πάρνωνα πέρα από αυτή, έχει το προσωνύμιο «το Μπαλκόνι του Ταϋγέτου».

Ο ακριβής χρόνος δημιουργίας του οικισμού του Γεωργιτσίου δεν είναι γνωστός, πάντως αυτός θα πρέπει να αναχθεί στους ύστερους βυζαντινούς και ίσως στους μεταβυζαντινούς χρόνους, όπου και παρατηρείται η αναδιάρθρωση και του οικιστικού δικτύου της Πελοποννήσου. Να σημειωθεί ότι στην απογραφή Grimanni, του 1700 το Γεωργίτσι καταγράφεται με πληθυσμό 701 κατοίκων, πράγμα που σημαίνει ότι ο οικισμός είχε βάθος χρόνου μερικών αιώνων πριν. Η πληθυσμιακή και οικιστική συνάμα ανάπτυξη συνεχίστηκε, όπως φαίνεται και στον παρακείμενο Πίνακα «Η εξέλιξη του Πληθυσμού», φτάνοντας στο απόγειο της στις αρχές του 20ου αιώνα. Στην απογραφή του 1920 απογράφονται 1838 κάτοικοι. Από εκεί και πέρα ακολουθεί η πληθυσμιακή μείωσή του (1) για να φτάσει στην απογραφή του 2011 να εμφανίζεται με πληθυσμό 367 κατοίκων. Σύμφωνα δε με μαρτυρίες κατοίκων του οικισμού, σήμερα ο πραγματικός πληθυσμός δεν πρέπει να ξεπερνά τους 150 κατοίκους. Εικ. 01: Απόσπασμα από την Χάρτα του ΡΗΓΑ ΒΕΛΕΝΣΤΙΝΛΗ (1797) Πηγή: Πελοπόννησος – Χαρτογραφία & Ιστορία 16ος 18ος αιώνας

Π.01

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας

Συνδεδεμένος με το Γεωργίτσι ήταν και ο πεδινός οικισμός Καλύβια, γνωστός και ως Γεωργιτσιάνικα Καλύβια, που στα μέσα της δεκαετίας του 1950 μετονομάστηκε σε «Πελλάνα», λόγω των αρχαιοτήτων που εν τω

μεταξύ είχαν αποκαλυφτεί εκεί. Η λειτουργική σύνδεση των δύο αυτών οικισμών δικαιολογεί και το γεγονός ότι στο Β.Δ. της 9ης Μαρτίου 1835, με το οποίο συστάθηκε ο Δήμος Πελλάνης της Επαρχίας Λακεδαίμονος, ως πρωτεύουσά του αναφέρεται η «Πελλάνα (Γεωργίτσι)». Αξιοσημείωτο είναι επίσης και το γεγονός ότι βόρεια της Σπάρτης και στα ανατολικά του Ταϋγέτου, στην Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή (1797) αναφέρονται ο οικισμός «Πελλάνα» (που ταυτίζεται με το Γεωργίτσι) και αυτός της «Βλεμίνης» (που είναι η Βελεμίνη και ταυτίζεται με τον Λογκανίκο). Σήμερα το Γεωργίτσι ανήκει στην Τ.Κ. Πελλάνας του Δήμου Σπάρτης. Ο οικισμός αναπτύχθηκε γύρω από τους δύο ενοριακούς ναούς του. Το ναό της Υπαπαντής, δυτικά, όπου σήμερα σώζονται αξιόλογα παραδοσιακά κτίρια και τον ναό του Αγίου Αθανασίου, ανατολικά, όπου σήμερα βρίσκεται και το κύριο κέντρο του οικισμού. Από την ενδιαφέρουσα Αρχιτεκτονική Κληρονομιά του Γεωργιτσίου λίγα αυθεντικά τεκμήρια έχουν μείνει, μερικά από τα οποία έχουν, ευτυχώς, με επιμέλεια, συντηρηθεί.

(1) Φαινόμενο που παρατηρείται σε ολόκληρη την Ελληνική Ύπαιθρο και ήταν αποτέλεσμα των κοινωνικοπολιτικών καταστάσεων που διαμορφώθηκαν στο σύνολο, σχεδόν, των χρόνων του 20ου αιώνα .

Γενικές πληροφορίες για το Γεωργίτσι

Εικ..02: Νοτιοανατολική άποψη του οικισμού

Εικ. 03: Απόσπασμα χάρτη Λακωνίας

Εικ. 04: Το ιστορικό της ίδρυσης του Δήμου Πελλάνας Πηγή: Ιστορικό Διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδας (1833-1912) - Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς

Π.02

Το Δημοτικό Σχολείο

Το Σχολείο κτίστηκε το 1932 με δαπάνες του «Εν Αμερική Φιλεκπαιδευτικού Συνδέσμου – ο Σωκράτης-», με μελέτη του Αθηναίου, καταξιωμένου αρχιτέκτονα Αναστασίου Μεταξά.

Εικ.05: Νοτιοδυτική άποψη του Σχολείου από ψηλά

Το διώροφο κτίριο, αναπτύσσεται σε δύο πτέρυγες, την νότια και την δυτική, με τις εισόδους στην ανατολική πλευρά της δυτικής πτέρυγας, από την αυλή που δημιουργείται από τις δύο πτέρυ-γες. Στο ανατολικό άκρο της νότιας πτέρυγας, υπάρχει τετράγωνος, σε κάτοψη, πύργος, που προεξέχει από το κυρίως σώμα του κτιρίου, με ρολόγια σε κάθε του πλευρά. Βόρεια από αυτόν, στον όροφο, υπάρχει μία μικρή σκεπαστή βεράντα, με στρογγυλή κολώνα στην γωνία της.

Μορφολογικά έχει τα χαρακτηριστικά κλασικιστικού κτιρίου με συμμετρικά τοποθετημένα ανοίγματα και λίθινο στηθαίο, στο δώμα, που διατρέχει όλη την περίμετρο του κτιρίου. Ο φέρων οργανισμός του κτιρίου είναι από τοιχοποιίες λιθοδομής, κατασκευασμένες με εξαγωνικούς λίθους & αγκωνάρια, και πλάκες από οπλισμένο σκυρόδέμα.

Εικ.07: Βορειοανατολική άποψη του Σχολείου Πηγή: «Ένα Χωριό μία Ιστορία» - Γιάννη Α. Κούτση

Εικ.06: Τμήμα της βόρειας όψης της νότιας πτέρυγας

Π.03

Το Δημοτικό Σχολείο

Εικ.08: Η βεράντα με την κολώνα της

Εικ.09:

Το ρολόϊ

Εικ.10: Νοτιοανατολική άποψη της νότιας πτέρυγας

Π.04

Ξύλινη εξώπορτα στο Δημοτικό Σχολείο

Η πόρτα αυτή βρίσκεται σήμερα σε μία από τις εισόδους του Δημοτικού Σχολείου και λέγεται ότι προέρχεται από τον παλιό Ναό της Υπαπαντής. Έχει ενδιαφέρον γιατί ξεφεύγει από τα συνήθη πρότυπα που συναντάμε στα νεοκλασικά κυρίως κτίρια. Η δια-φορά εντοπίζεται το άνω τμήμα με τους δύο φεγγίτες που διαχωρίζονται από ένα περίτεχνο, επίμηκες, ξυλόγλυπτο άνθος

Εικ.11: Κυριαρχεί ο κυκλικός φεγγίτης

Εικ.13: Ο ενδιάμεσος κύριος φεγγίτης και το ξυλόγλυπτο με τα ανθέμια Εικ.14: Το πόμολο.

Π.05

Εικ.12: Ο κάτω ταμπλάς

Ξύλινη εξώπορτα στο Δημοτικό Σχολείο

Εικ. 15. Το επίκρανο από τον μεσαίο φεγγίτη

Εικ. 16. Η όψη της πόρτας

Π.06

Ο Ναός του Προφήτη Ηλία

«….Ο ναός του Προφήτη Ηλία βρίσκεται στα νότια, εκτός του οικισμού του Γεωργιτσίου, επί της επαρχιακής οδού Σπάρτης – Μεγαλόπολης σε πλαγιά του Ταϋγέτου με πολλή έντονη κλίση στην οποία φύονται υψηλά δέντρα και χωροθετούνται πηγές και ρυάκια.………Το μνημείο παρουσίαζε σοβαρά δομικά και στατικά προβλήματα τα οποία οφείλονταν στη θέση του σε πρανές με έντονη κλίση, στις παρεμβάσεις που έγιναν στο παρελθόν και στη μακροχρόνια εγκατάλειψή του.

Εικ. 17: Τομή κατά μήκος του Ι. Ναού

Εικ. 18: Τομή κατά πλάτος του Ι. Ναού

Στα τέλη του 2004 εντάχθηκε στο Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης με τελικό δικαιούχο και φορέα εκτέλεσης τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, η αποκατάσταση του ναού του Προφήτη Ηλία ("του Χειμάρρου") στο Γεωργίτσι . Με πρωτοβουλία του κ. Παπαθανασόπουλου, κατοίκου Γεωργιτσίου, ιερομόναχου σήμερα, εκπονήθηκε μελέτη από τα συνεργαζόμενα αρχιτεκτονικά γραφεία των" Ιωάννης Κίζης και Συνεργάτες" και την "Αρχιτεκτονική ΕΠΕ»………… Το έργο ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2006, από την Διεύθυνση Αναστήλωση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, με την εποπτεία της 5ης Ε.Β.Α….»

Εικ. 19: Κάτοψη του Ι. Ναού

Εικ. 20: Ανατολική όψη του Ι. Ναού

Πηγή: ΠΡΑΚΤΙΚΑ Β’ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ & ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ με θέμα: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ & ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΑ

Π.07

Ο Ναός του Προφήτη Ηλία

Εικ. 21: Η νοτιοανατολική άποψη του Ι. Ναού Πηγή: ΠΡΑΚΤΙΚΑ Β’ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ & ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ με θέμα: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ & ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΑ

Π.08

Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου

Πρόκειται για ναό εγγεγραμμένο σταυροειδή, χωρίς τρούλο με καμπαναριό στην βορειοδυτική του γωνία. Αναγέρθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από Λαγκαδιανούς πετρομάστορες. Ενδιαφέροντα αποτελούν:

μορφολογικά

στοιχεία

• Η διαμόρφωση των γωνιών, & του καμπαναριού με μαρμάρινα αγκωνάρια • Οι τρεις είσοδοι του ναού, με το διπλό τοξωτό υπέρθυρο που καταλήγει σε αέτωμα, στο άνω μέρος και το τρίλοβο παράθυρο πάνω από αυτό.

Εικ. 23: Η ανατολική άποψη του Ι. Ναού

Εικ. 22: Η δυτική άποψη του Ι. Ναού

Εικ. 24: Η νότια άποψη του Ι. Ναού

Π.09

Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου

Εικ. 25: Το άνω δυτικό τμήμα του κεντρικού κλίτους

Εικ. 26: Το τοξωτό υπέρθυρο της κεντρικής εισόδου του Ι. Ναού

Εικ. 27: Βορειοδυτική άποψη του καμπαναριού

Π.10

Ο Ναός της Υπαπαντής

Ο ναός αρχικά (που φαίνεται στην Εικ. 28) αναγέρθηκε στις αρχές ή τα μέσα του 19ου αιώνα. Κατεδαφίστηκε περί το 1958, επειδή, λένε, είχε στατικά προβλήματα. Ήταν ναός σταυροειδής, με τρούλο με καμπαναριό στην δυτική του πλευρά. Η στέγη από δύση σε ανατολή ήταν δίριχτη καλύπτοντας τόσο το κεντρικό κλίτος όσο και τα δύο πλευρικά. Το γεγονός αυτό παραπέμπει στην τυπολογία των ναών που κατασκεύαζαν οι Λαγκαδιανοί μαστόροι. Στην θέση του κατασκευάστηκε νέος ναός σύμφωνα κατά τα τυπολογικά πρότυπα της ναοδομίας της μεταπολεμικής περιόδου. Από την αρχική κατασκευή αυτό που έχει απομείνει είναι το μαρμά-ρινο καμπαναριό, που κτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, από λαγκαδιανούς πετρομάστορες.

Εικ. 28: Η νοτιοανατολική άποψη του αρχικού Ι. Ναού, με το καμπαναριό (που έχει παραμείνει) Πηγή: «Ένα ΧΩΡΙΟ μία ΙΣΤΟΡΙΑ – Γεωργίτσι & Γεωργιτσιάνοι» του Γιάννη Α. Κούτση

Εικ. 29: Το καμπαναριό

Π.11

Ο Ναός της Υπαπαντής

Εικ. 30: Το άνω τμήμα του καμπαναριού

Π.12

Τα τριώροφα της Πάνω Πλατείας του Γεωργιτσίου

Στην «Πάνω Πλατεία» του Γεωργιτσίου, στην περιοχή του Ι. Ναού της Υπαπαντής, όπου είχε αναπτυχθεί και ο αρχικός πυρήνας του οικισμού, υπάρχουν μία σειρά από παραδοσιακά κτίρια, με κοινό τους χαρακτηριστικό το ότι είναι τριώροφα. Και είναι τριώροφα λόγω του ότι είναι κτισμένα σε έδαφος με έντονη κλίση. Φυσικά το μέγεθος των κτιρίων αυτών υποδηλώνει ότι είχαν αναγερθεί από ανθρώπους που είχαν οικονομική άνεση. Κοινό τους επίσης τυπολογικό χαρακτηριστικό είναι ότι ανήκουν στην κατηγορία των «λαγκαδιανών μακριναριών», πλατυμέτωπα ή μη. Η κυρίως κατοικία, τρίχωρη, βρίσκεται στον τελευταίο όροφο, το ισόγειο έχει στα συγκεκριμένα κτίρια χρήση καταστήματος και ο ενδιάμεσος όροφος κατά κανόνα χρησιμοποιείται για βοηθητικές χρήσεις. Οι περιμετρικοί τοίχοι είναι από λιθοδομή με μαρμάρινα αγκωνάρια στις γωνίες και στην μόρφωση των ανοιγμάτων & τα χαγιάτια & οι εξώστες ξύλινοι.

Π.13

Εικ. 31: Πλατυμέτωπο τριώροφο κτίριο με δύο διακεκομμένους εξώστες στον 1ο όροφο και έναν ενιαίο στον 2ο όροφο

Τα τριώροφα της Πάνω Πλατείας του Γεωργιτσίου

Εικ. 32: Τριώροφο κτίριο με εξώστες στον 1ο & 2ο όροφο

Εικ. 33: Τριώροφο κτίριο με εξώστη στον

2ο όροφο, μόνο.

Π.14

Λεπτομέρειες από τριώροφο κτίριο της Πάνω Πλατείας

Στην «Πάνω Πλατεία», στα «Καφενεία», βρίσκεται ένα ενδιαφέρον τριώροφο κτίριο (Εικ. 34), δυστυχώς αφημένο στην τύχη του. Το κυρίως κτίριο, τριώροφο, τυπολογικά ανήκει στην κατηγορία των «λαγκαδιανών μακριναριών», με τη κυρίως κατοικία, τρίχωρη, να αναπτύσσεται στον τελευταίο όροφο και στο συγκεκριμένο κτίριο να επεκτείνεται και στον ενδιάμεσο όροφο. Το ισόγειο έχει χρήση καταστήματος. Στο πίσω άκρο του κτιρίου υπάρχει σε επαφή με αυτό, ένα διώροφο κτίριο, (Εικ. 34) με το λιθόκτιστο του ισόγειο,, να έχει ύψος ίσο με αυτό των δύο πρώτων επιπέδων του όμορου κτιρίου. Ο όροφος είναι κατασκευασμένος με μπαγδατί (διακρίνονται τα καλάμια του τοίχου στην (Εικ. 35). Εικ. 34: Το πλευρικό χαγιάτι με το διώροφο κτίσμα στο βάθος.

Ο εξώστης (χαγιάτι) που υπάρχει στο άνω όροφο, προς τον δρόμο είναι ξύλινο με αντηρίδες (Εικ.37). Επίσης ξύλινο είναι και το τριώροφο χαγιάτι (Εικ.36) που αναπτύσσεται κατά μήκος της μεγάλης πλευράς. Οι περιμετρικοί τοίχοι είναι από λιθοδομή, με ξυλοδεσιές και μαρμάρινα αγκωνάρια στις γωνίες. Τα ανοίγματα γενικά είναι διαμορφωμένα με αγκωνάρια και αυτά του ισογείου έχουν πρέκια ξύλινα και ανακουφιστικά μαρμάρινα τόξα ενώ στον ενδιάμεσο όροφο είναι τοξωτά και στον 2ο όροφο έχουν οριζόντιο μαρμάρινο πρέκι και ανακουφιστικό τόξο.

Π.15

Εικ. 35: Ο όροφος του διώροφου κτίσματος με το μπαγδατί.

Λεπτομέρειες από τριώροφο κτίριο της Πάνω Πλατείας

Εικ. 36: Το ξύλινο πλευρικό χαγιάτι.

Εικ. 37: Το ξύλινο χαγιάτι της πρόσοψης με τις αντηρίδες.

Π.16

Παραδοσιακά κτίρια της Κάτω Γειτονιάς

Στην «Κάτω Γειτονιά», στην περιοχή του Ι. Ναού του Αγίου Αθανασίου, που είχε αναπτυχθεί μεταγενέστερα αλλά σήμερα εκεί βρίσκεται η κεντρική πλατεία του, υπάρχουν μία σειρά από ενδιαφέροντα παραδοσιακά κτίρια, μερικά από τα οποία είναι και αυτά τριώροφα. Κοινό τους επίσης τυπολογικό χαρακτηριστικό είναι ότι ανήκουν στην κατηγορία των «λαγκαδιανών μακριναριών», Τα περισσότερα κτισμένα κάθετα στις κλίσεις. Η κυρίως κατοικία, τρίχωρη, βρίσκεται στον τελευταίο όροφο, το ισόγειο έχει στα συγκεκριμένα κτίρια χρήση καταστήματος και ο ενδιάμεσος όροφος κατά κανόνα χρησιμοποιείται για βοηθητικές χρήσεις. Οι περιμετρικοί τοίχοι είναι από λιθοδομή με μαρμάρινα αγκωνάρια στις γωνίες και στην μόρφωση των ανοιγμάτων & τα χαγιάτια & οι εξώστες ξύλινοι. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μόρφωση των ανοιγμάτων, με τοξωτά μαρμάρινα πρέκια στο ισόγειο και οριζόντια μαρμάρινα πρέκια & ανακουφιστικό τόξο στον όροφο.

Π.17

Εικ. 38: Λεπτομέρεια του ξύλινου χαγιατιού από διώροφο κτίριο

Παραδοσιακά κτίρια της Κάτω Γειτονιάς

Εικ. 39: Διώροφο κτίριο

Εικ. 40: Τριώροφο κτίριο με χαγιάτι στον 2ο όροφο & και επιμελημένη λιθοδομή στο ισόγειο.

Π.18

Η οικία Τσερωτά, Ένα κτίριο των αρχών του 20ου αιώνα

Κοντά στον κεντρικό δρόμο Σπάρτης – Λογκανίκου, που διαπερνά τον οικισμό του Γεωργιτσίου, βρίσκεται ένα ενδιαφέρον παραδοσιακό κτίριο, που φέρει κτητορική πλάκα η οποία αναφέρει: «Η οικοδομή εγένετο τω 1905. Ν.Π. ΤΣΕΡΩΤΑΣ» Στο κτίριο «Τσερωτά» το ενδιαφέρον βρίσκεται στην διαμόρφωση, με μαρμάρινα αγκωνάρια των δύο μεγάλων ανοιγμάτων του ισογείου (που αρχικά είχε χρήση καταστήματος) αλλά και στα περίτεχνα μεταλλικά φουρούσια.

Εικ. 41: Το άνοιγμα του ισογείου

Η κτητορική μαρμάρινη πλάκα

Εικ. 42: Το μεταλλικό φουρούσι.

Εικ. 44: Το τοξωτό μαρμάρινο υπέρθυρο

Π.19

Εικ. 43: Το κεφαλοκόλωνο των ανοιγμάτων του ισογείου

Η οικία Τσερωτά. Ένα κτίριο των αρχών του 20ου αιώνα

Εικ. 45: Η πρόσοψη του κτιρίου

Π.20

Ένα τυπικό λαϊκό ανωγωκάτωγο μακρινάρι

Πρόκειται για τυπικό λαϊκό «ανωκάτωγο, μακρινάρι», που βρίσκεται πάνω στον κεντρικό δρόμο Σπάρτης – Λογκανίκου.

Τα κτίρια του τύπου αυτού, έχουν διαστάσεις, σε κάτοψη, 6,00Χ12,00 μ. περίπου, με το μικρό ξύλινο χαγιάτι, σε πρόβολο, στην στενή πλευρά και μεγάλο χαγιάτι στην μακριά πλευρά. Η κατοικία αναπτύσσεται με τρεις χώρους, στον όροφο και το ισόγειο χρησιμοποιείται είτε σαν βοηθητικός αποθηκευτικός χώρος ή για επαγγελματική χρήση. Η πίσω πλευρά του μεγάλου χαγιατιού έχει κλειστεί και προεκταθεί και πέρα από το χαγιάτι, για να εξασφαλιστεί άλλο ένα δωμάτιο (Εικ. 47). Η κατασκευή αυτή έχει γίνει με μπαγδατί (ξύλινος σκελετός, καλάμια αμφίπλευρα & σοβάς με τρίχες γίδας πάνω σε αυτά). Εικ. 46

Εικ. 47

Ο τεχνίτης της ξύλινης στέγης στο τελείωμα της δεν έβαλε μία απλή σανίδα, αλλά στο κάτω άκρο της διαμόρφωσε μία οδοντωτή ταινία (Εικ. 48). Στην Εικ. 46 φαίνεται μία χαρακτηριστική ξύλινη δίφυλλη καρφωτή πόρτα.

Εικ. 48

Π.21

Ένα τυπικό λαϊκό ανωγωκάτωγο μακρινάρι

Εικ. 49: Η νοτιοανατολική όψη του κτιρίου.

Π.22

Ισόγεια επαγγελματικά κτίρια

Στoν δρόμο από την «Πάνω Γειτονιά» προς την κεντρική πλατεία βρίσκονται μερικά ισόγεια κτίρια, επαγγελματικής χρήσης.

Κοινό χαρακτηριστικό τους οι τοιχοποιίες λιθοδομής, κατασκευασμένες όμως με διαφορετικές τεχνικές:

• Στον αλευρόμυλο (Εικ. 50) η πρόσοψη είναι κατασκευασμένη όλη με αγκωνάρια μαρμάρου και στο πάτημα των υπερθύρων υπάρχουν και κυματιοφόρα επίκρανα.

• Στο κτίριο της Εικ. 51 η λιθοδομή έχει κατασκευαστεί με επιμελημένα τοποθετημένους λίθους ημίλευκου ασβεστόλιθου και τα πρέκια είναι διαμορφωμένα τοξωτά πάνω από οριζόντιο ξύλινο καδρόνι.

Εικ. 50

Π.23

Εικ. 51

• Τέλος σε αυτό της Εικ. 52, ασκεπές σήμερα, η λιθοδομή είναι απλή αλλά στις γωνίες και στα πλαίσια των ανοιγμάτων έχουν τοποθετηθεί αγκωνάρια μαρμάρου. Στα ανοίγματα τα υπέρθυρα είναι τοξωτά και πάνω από αυτά υπάρχει και ανακουφιστικό τόξο.

Ισόγεια επαγγελματικά κτίρια

Εικ. 52

Π.24

Παραθύρια & Πόρτες

Ανοίγματα με οριζόντια υπέρθυρα Στα πρωϊμότερα κτίρια τα υπέρθυρα διαμορφώνονταν με οριζόντιο δοκό κατά κανόνα από ξυλεία δρυός αλλά, όταν το πλάτος του ανοίγματος το επέτρεπε, και με μονολιθικό αγκωνάρι. Πάνω από αυτό συνήθως υπήρχε ανακουφιστικό τόξο με πελεκημένα αγκωνάρια μαρμάρου. Η τοξωτή αυτή κατασκευή έφθανε μέχρι και την εσωτερική παρειά του τοίχου. Οι λαμπάδες μορφώνονταν από αγκωνάρια μαρμάρου βάθους 14 εκ. και ανά διαστήματα υπήρχαν μεταλλικά τζινέτια (σχήματος Τ) που συνέδεαν τα αγκωνάρια με την ξύλινη κάσα του κουφώματος, που υπήρχε ακριβώς πίσω από αυτά.

Εικ. 53: Παράθυρο με όλα του τα στοιχεία διαμορφωμένα με αγκωνάρια μαρμάρου

Εικ. 54: Παράθυρο με τους λαμπάδες και την ποδιά από αγκωνάρια μαρμάρου, πρέκι ξύλινο και πάνω από αυτό ανακουφιστικό τόξο από απλούς λίθους.

Π.25

Παραθύρια & Πόρτες

Εικ. 55: Πόρτα με λαμπάδες από αγκωνάρια απλών λίθων, ξύλινο οριζόντιο πρέκι & ανακουφιστικό τόξο με πελεκημένους απλούς λίθους.

Εικ. 56: Πόρτα με τους λαμπάδες από αγκωνάρια μαρμάρου, πρέκι ξύλινο και πάνω από αυτό ανακουφιστικό τόξο από αγκωνάρια μαρμάρου.

Π.26

Παραθύρια & Πόρτες

Εικ. 57: Δίφυλλη πόρτα με φεγγίτη και κούφωμα με φύλλα ψευδοραμποτέ .

Π.27

Εικ.58: Η εσωτερική όψη της διπλανής πόρτας, με το τοξωτό υπέρθυρο που είναι συνέχεια του ανακουφιστικού τόξου της έξω παρειάς.

Παραθύρια & Πόρτες

Εικ. 59: Παράθυρο με τους λαμπάδες και την ποδιά από αγκωνάρια μαρμάρου, πρέκι ξύλινο και πάνω από αυτό ανακουφιστικό τόξο από αγκωνάρια μαρμάρου.

Π.28

Παραθύρια & Πόρτες

Ανοίγματα με τοξωτά υπέρθυρα Περί τα τέλη του 19ου αιώνα & τις αρχές του 20ου τα υπέρθυρα διαμορφώνονταν με ένα χαμηλού ύψους τόξο από πελεκημένα αγκωνάρια λευκού μαρμάρου. Πάνω από αυτό κατά κανόνα υπήρχε ανακουφιστικό τόξο με απλά πελεκημένους λίθους. Η τοξωτή αυτή κατασκευή έφθανε μέχρι και την εσωτερική παρειά του τοίχου.

Εικ. 60: Εξωτερική όψη πόρτας με τοξωτό υπέρθυρο και λαμπάδες από ημίλευκο μάρμαρο και ανακουφιστικό τόξο από απλούς λίθους

Π.29

Εικ. 61: Λεπτομέρεια της εσωτερικής παρειάς του ανοίγματος, της Εικ. 60 , όπου φαίνεται η ξυλοδεσιά σύνδεσης της κάσας με τον τοίχο και ο μεντεσές.

Παραθύρια & Πόρτες

Εικ. 62: Δίφυλλη εξώθυρα ισογείου με ψευδοταμπλαδωτό κούφωμα.

Εικ. 63: Δίφυλλο παράθυρο, χωρίς τζαμιλίκι με ψευδοραμποτέ κούφωμα.

Π.30

Διάφορα στοιχεία από τα παλιά

Στον Πίνακα αυτό φαίνονται διάφορα στοιχεία από παραδοσιακά κτίρια. Στοιχεία που έχουν να κάνουν με την λειτουργία της οικίας, τις ξύλινες κατάσκευές και τα παρελκόμενα τους, απόμεινάρια δικτύων αλλά και με ένα κατάστημα, με την ταμπέλλα του, που κρυμμένο σε ένα ανηφορικό δρόμο, εξακολουθεί & σήμερα να λειτουργεί.

Εικ. 67: Ένας παραδοσιακός ξυλόφουρνος

Εικ. 65: Ο νεροχύτης και τα ποτά

Εικ. 66: Η ταμπέλλα του «Σωκράτη»

Π.31

Εικ. 68: Το εσωτερικό του οινοπαντωλείου του «Σωκράτη»

Διάφορα στοιχεία από τα παλιά

Εικ. 69: Ένα πόμολο αυλόπορτας φτιαγμένο στο καμίνι του «γύφτου»

Εικ. 70: Το πορσελάνινο στήριγμα καλωδίων του ΟΤΕ και ο Πάρνωνας στο βάθος.

Π.32

Εικόνες Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής

Λακωνία - To Γεωργίτσι

Copyright Κείμενα, Φωτογραφίες, Σχέδια, Σκίτσα: ΓΙΩΡΓΟΣ Κ. ΓΙΑΞΟΓΛΟΥ (Εκτός εάν άλλως αναφέρεται) Επιμέλεια & σχεδιασμός έκδοσης: ΓΙΩΡΓΟΣ Κ. ΓΙΑΞΟΓΛΟΥ

Π.33 Π.33

Π.34

Π.35

Μέρος από τις αναρτήσεις στο blog «spartaarchitecture.blogspot.com»

Qrcode για σύνδεση με spartaarchitecture

Φωτογραφίες από Αρχείο ΓΙΩΡΓΟΥ Κ. ΓΙΑΞΟΓΛΟΥ * Σύνθεση & επεξεργασία ΑΝΘΗ ΚΟΣΜΑ