1 www.anbo.nl ● januari 2016
Best Druk IN je eentje
50-plus en eigen baas
● DOSSIER: DE ZZP’ER ● de digitale erfenis ● NA JE VIJFTIGSTE VOOR JEZELF BEGINNEN: HET KAN ANO_N1_01 1
7/01/16 10:49
ANBO Hoofdredactie Marte van Santen Redactiecommissie Tabitha Poolen, Alex van Scherpenzeel, Renée de Vries Realisatie SPN bv, Baarn Bladmanagement Caroline van der Kooij Art direction Irene Crone Vormgeving Heleen Kurpershoek Eindredactie Esther Speelman, Marije van der Haar-Peters
BEELD COVER AAD GOUDAPPEL
COLOFON EN SERVICE
10
VRIJE VOGELS HOE MAAK JE BELEID VOOR ZZP’ERS?
Druk Roularta Copyright 2016 ANBO Magazine ISSN 1877-3427 Redactieadres ANBO, Postbus 2012, 3440 DA Woerden Tel (0348) 46 66 66 e-mail: magazine@anbo.nl Advertenties Media Plus bv, Baarn Tel (035) 692 59 99 Lid worden? Via www.anbo.nl of via de Ledenservice, tel (0348) 46 66 90 (ma. t/m vr. van 10.00 tot 15.00 uur). De contributie tot en met eind 2016 bedraagt € 40. Contributie tweede lid op hetzelfde adres € 33,80. ANBO-leden ontvangen jaarlijks acht keer gratis ANBO Magazine. Lidmaatschap opzeggen? Doe dat vóór 1 december 2016 via ledenservice@anbo.nl of tel (0348) 46 66 90. Contributie wordt niet gerestitueerd. Hebt u vragen? Bel de ANBO Raadslijn, tel (0348) 46 66 88 (werkdagen van 10.00-15.00 uur). Mailen kan ook: raadslijn@anbo.nl. Prijzen ANBO Magazine Abonnement voor bedrijven € 32,50 per jaar (acht magazines). Wijzigingen Kunt u doorgeven aan de Ledenservice, tel (0348) 46 66 90, of via ledenservice@anbo.nl. Privacy ANBO legt gegevens van ANBOleden vast. Uw adres kan gebruikt worden om u te informeren over producten en aanbiedingen van ANBO en zorgvuldig geselecteerde andere instanties. Stelt u hier geen prijs op? E-mail dan naar ledenservice@anbo.nl of stuur een briefje naar: ANBO, t.a.v. Ledenservice, Postbus 2012, 3440 DA Woerden. Gesproken magazine Voor blinden en slechtzienden is er een ingesproken ANBO Magazine op cd beschikbaar. Meld u aan via ledenservice@anbo.nl of tel (0348) 46 66 90.
2
ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_02 2
14
Pensioendeskundige Mark Boumans: ‘Als ZZP’er móét je
28
een keuze maken voor je oude dag’
ZZP’ER EN ZIEK... Hoe betaalt u dan de rekeningen?
INHOUD 6
ANBO NIEUWE STIJL
Zichtbaar, actief en bij u in de buurt
38
DE DIGITALE ERFENIS
41
NIEUWE RUBRIEK! ANBO’S INZET
42
NIEUWE RUBRIEK! HELPENDE HANDEN
44 50 56
Wat gebeurt er straks met uw online accounts? Deze keer: hoe staat het met uw koopkracht?
EN OOK
2 4 31 34 58
Hugo Borst over zijn dementerende moeder NIEUW BIJ ANBO: DE SOCIALE NETWERKERS MET ANBO NAAR DE BALTISCHE STATEN OP DE WERKVLOER
61 62
COLOFON EN SERVICE ANBO LOBBY RAAD & DAAD INFOGRAPHIC
65-plussers op social media WERF EEN LID EN KRIJG EEN GRATIS ANTISLIPMATJE LEDENVOORDEEL PRIJSPUZZEL
7/01/16 09:56
Vorig jaar introduceerde ik op deze plek ANBO Raad & Daad.
DOSSIER ZZP
9
Onze dienstverlening die u online, telefonisch en zelfs aan huis advies en hulp op maat biedt. Want of u nu vragen heeft over uw pensioen of AOW, over huishoudelijke hulp of zorg of over uw belastingen; onze deskundige medewerkers én vrijwilligers zijn er voor u. ANBO Raad & Daad verwerkte vorig jaar maar liefst 18.000 telefoontjes en we gaven het onwaarschijnlijke aantal van 135.000 mensen online een steuntje in de rug. Ook dit jaar beloof ik u verbeterde dienstverlening. De leden zijn er namelijk niet voor ANBO; ANBO is er voor u. Dus naast deskundige hulp, ons uitgebreide ledenvoordeelprogramma én onze invloedrijke lobby zijn we het komend jaar ook in de buurt actiever,
IN STEEDS MEER GEMEENTEN STAAN ONZE VRIJWILLIGERS VOOR U KLAAR
50
zichtbaarder en invloedrijker. Samen met vele
17-DAAGSE RONDREIS!
vrijwilligers hebben we nagedacht over zicht-
Maak kennis met Rusland
over vele activiteiten. Dat kan van alles zijn: sport
bare en actieve lokale belangenbehartiging en en bewegen, museumbezoek en rondleidingen en natuurlijk ook voorlichting. In steeds meer gemeenten staan onze vrijwilligers voor u klaar.
DOSSIER: ZZP
Mist u een vrijwilligersteam in uw buurt? Meld u
10
DÉ ZZP’ER BESTAAT NIET
zoek naar nieuwe, enthousiaste vrijwilligers die
Zoveel mensen, zoveel wensen
iets willen doen voor een ander. Want zo doen
14
PENSIOENDESKUNDIGE MARK BOUWMANS:
we dat bij ANBO: met elkaar, voor elkaar.
18 22 28
dan aan op dichtbij@anbo.nl. We zijn altijd op
‘Veel ZZP’ers regelen niets voor hun oude dag’ EEN EIGEN BEDRIJF, HOE BEGIN JE?
Dit stappenplan helpt u op weg NOOIT TE OUD… VOOR EEN EIGEN ZAAK
Deze vier 50-plussers durfden het aan! DE ZIEKE ZZP’ER
Zo krijgt u toch brood op de plank
Directeur-bestuurder Liane den Haan (48) is verantwoordelijk voor de collectieve belangenbehartiging, woordvoering en politieke lobby van ANBO. Reageren? Kijk op www.twitter.com/lianedenhaan of mail naar magazine@anbo.nl. ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_02 3
BEELD PATRICIA STEUR STYLING EMANUELA GIORGI KLEDING DONNA MODERNA
media
WELKOM
3
7/01/16 09:56
in voor uw belangen. Al jaren zet ANBO zich oorbeeld goede We komen op voor bijv n en een prettige zorg, een sterk pensioe ANBO Magazine woonomgeving. In elk erp uit waar we lichten we een onderw voor gaan maken. ons dit jaar extra hard . Deze keer: koopkracht
ANBO’S INZET
ANBO maakt zich sterk voor…
UW KOOPKRACHT! WAT IS ER AAN DE HAND?
is eveneens een probleem. Dat de
WAT DOET ANBO?
De koopkrachtstijging of –daling van
gemeente nu een en ander vergoedt via
Mede dankzij de inspanningen van
gepensioneerden is constant lager
de nieuwe Wmo, helpt onvoldoende.
ANBO heeft het kabinet een eerder
dan die van werkenden. In de afgelo-
voorziene koopkrachtdaling van ge-
pen jaren leverden gepensioneerden
WAT VINDT ANBO DAARVAN?
pensioneerden in 2016 teruggedraaid.
gemiddeld 6 procent extra in. Nu het
ANBO is niet tevreden. De koopkracht-
Dankzij een aantal maatregelen staan
weer wat beter gaat met de economie,
ontwikkeling van gepensioneerden moet
ook zij nu in de plus, zij het minimaal.
zien we een kleine stijging. Maar weer
gelijk zijn aan die van werkenden. Boven-
We zijn er dus nog niet. Met gedegen
is die groter voor werkenden: zij gaan
dien staan vier van de tien AOW’ers
adviezen blijven we proberen om
er dit jaar 2,5 procent in koopkracht op vooruit, terwijl gepensioneerden op een magere 0,2 procent blijven steken.
WAAROM DAT VERSCHIL? Het gat in de koopkrachtontwikkeling tussen gepensioneerden en
MET GEDEGEN ADVIEZEN OVERTUIGEN WE POLITICI EN BELEIDSMAKERS
politici en beleidsmakers te overtuigen van ons gelijk. We spreken regelmatig met Kamerleden over bijvoorbeeld de stapeling van maatregelen, waardoor vooral
middeninkomens
bijzonder
hard gepakt worden. Met gemeenten praten we over de gevolgen van het
werkenden wordt veroorzaakt door
nog steeds in de min, meestal tot
afschaffen van de Wet tegemoetkoming
een opeenstapeling van maatregelen
2 procent negatief. Van de werkenden
voor chronisch zieken en gehandicapten
waar gepensioneerden mee te maken
gaat slechts 5 procent erop achteruit.
(Wtcg) en de Compensatieregeling
hebben. Indexeren van pensioenen
Eigen Risico (CER), die vooral voor
zat er de afgelopen jaren bijna niet
HOE KAN HET BETER?
de laagste inkomens slecht uitvallen.
in. Dat betekent dat het inkomen van
Het kabinet kan meer geld ter beschik-
We
gepensioneerden niet meestijgt met
king stellen voor de compensatie van
oplossingen om ook deze groep
de inflatie, waardoor zij in verhouding
zorgkosten. Daarnaast kan het de regels
te
minder te besteden hebben. Ook de
rondom het indexeren van pensioenen
onderzoeken onder leden en reacties
komende jaren zien er qua koopkracht
veranderen, waardoor pensioenfondsen
die binnenkomen via de Raadslijn
niet rooskleurig uit. Het wegvallen
de uitkeringen gemakkelijker kunnen
om te laten zien wat er speelt onder
van tegemoetkomingen bij ziekte en
laten meestijgen met de inflatie.
gepensioneerden.
kijken helpen.
met
wethouders
Daarbij
gebruiken
naar we
handicap waarvan gepensioneerden vaker gebruikmaken, te weten de
MEER INFORMATIE
Wet tegemoetkoming voor chronisch
In 2015 deden twee universitaire onderzoeksbureaus in opdracht van
zieken en gehandicapten (Wtcg) en
ANBO onderzoek naar de koopkracht van de afgelopen jaren. Bekijk het
de Compensatie Eigen Risico (CER),
onderzoek op www.anbo.nl/koopkrachtonderzoek. ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_09 41
41
7/01/16 10:05
DOSSIER ZZP
ALLES IN EIGEN HAND zzp’er anno 2016
Steeds meer mensen kiezen voor een bestaan als zelfstandige zonder personeel (zzp’er) in plaats van een vaste baan. Wat komt daar allemaal bij kijken, en is het ook haalbaar voor 50-plussers en gepensioneerden om voor jezelf te beginnen?
ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_20 9
9
7/01/16 10:28
DOSSIER ZZP
WAS: ALLERLEI BEROEPEN
IS: ZEEPMAKER
‘KAN IK DAT, MET ALLEEN HUISHOUDSCHOOL?’ Leontien Zethof (55) uit Kudelstaart deed jarenlang van alles (van taxichauffeur tot veilingmedewerker) en is sinds 2011 ambachtelijk zeepmaker. “Mijn hele leven wilde ik ‘ooit’ voor mezelf beginnen. Maar met alleen huishoudschool twijfelde ik of ik dat kon. Op vakantie in Amerika kwam ik een zeep tegen op basis van oliën en geitenmelk waar mijn allergische huid wél tegen kon. Ik maakte ‘m voor mezelf, maar dacht al gauw: het zou fantastisch zijn als ik ook anderen kon helpen. En wat bleek? Ik was prima in staat om als zelfstandige aan de slag te gaan. Het moeilijkste is de strenge Warenwet. Kant-en-klare antwoorden op vragen zijn er niet, je moet alles zelf uitzoeken. Aan de andere kant kreeg ik veel ondersteuning: bij de boekhouding, het ontwerpen van etiketten, het maken van de site. Als je je wensen deelt, sta je versteld van hoeveel kanten je hulp krijgt. Ik maak nu negen zepen en één crème, en ik geniet.” www.uzepia.nl
TIPS VAN LEONTIEN • “Laat je niet tegenhouden door spookverhalen over de Belastingdienst, mijn ervaring is dat ze er heel behulpzaam zijn.” • “Zoek je geluk. Als je met een beetje minder geld toekunt (want verwacht niet dat je rijk wordt), bestaat er niets mooiers dan je droom achterna gaan.”
22
Ik doe het zelf! Je bent nooit te oud om te leren. En ook kiezen voor een bestaan als zelfstandige kan nog prima als je wat ouder bent. Dat weten deze 50-plussers uit ervaring. ‘Het voelde als één grote bevrijding.’ TEKST ANNEMARIE BERGFELD BEELD HARMEN DE JONG
ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_04 22
7/01/16 09:59
WAS: IT’ ER
IS: COMMUNICATIEADVISEUR
‘SOMMIGE BARRIÈRES ZATEN TUSSEN MIJN OREN’
weg geholpen. Met concrete dingen zoals
Hans Ermers (53) uit Hoensbroek is sinds
belastingen en een bedrijfsplan, maar ook
2015 zelfstandig communicatieadviseur in
met het wegnemen van barrières die tussen
de IT. “Na zestien jaar bij Vodafone als IT’er
mijn oren zaten. Zo’n eerste fase is een
en procesmanager wachtte na de zoveelste
onzekere periode, maar inmiddels lopen er
reorganisatie een paar jaar geleden ook mij
wat interessante lijntjes. Ik praat met veel
het UWV. Op dat moment was ik al bezig
mensen, deel mijn ideeën en krijg daar
met hbo communicatie, met het idee daar in
positieve respons op. Die erkenning is niet
de toekomst iets mee te doen. Communicatie
alleen prettig, maar geeft ook hoop voor de
heeft me altijd gefascineerd. Toen het einde
toekomst.”
van mijn uitkeringsperiode naderde en
www.ermers-communicatie.nl
solliciteren nog steeds niets had opgeleverd,
inschrijven bij de Kamer van Koophandel,
kwam ik erachter dat er een gat zit tussen
TIPS VAN HANS
de wereld van IT en communicatie. Er is dus
• “Laat
je
jarenlange
ervaring
niet
behoefte aan advies en sinds drie maanden
ongebruikt, speel in op de veranderende
adviseer ik op dat snijvlak. Het opstarten
arbeidsmarkt en durf verder te kijken dan
vond ik niet eenvoudig. In loondienst heb je
solliciteren.”
bedrijfsdoelstellingen waar je als team
• “Bespreek
plannen
en
ideeën
met
naartoe werkt, als zzp’er moet je zelf aan de
iedereen die je tegenkomt en sta open
slag. En je moet netwerken. Ik vind dat niet
voor hints. Als je steeds vaker hoort:
moeilijk, maar het kost wel veel tijd. Stichting
‘Zou je niet voor jezelf beginnen?’, is dat
Starterscentrum Limburg heeft me goed op
een signaal dat je het kunt.” ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_04 23
23
7/01/16 09:59
‘Ineens besefte ik: ik wil nog zo veel doen’
waar héb je het over? Z olang ik het leuk vind, ga ik door.
Hans Doodkorte (64) uit Leeuwarden was directeur
grote organisatie nu weg is. Ik heb me nooit gerealiseerd
ROC verpleging & verzorging tot hij in 2010 als
hoeveel energie dat kostte. Deze stap voelde meteen
consultant voor zichzelf begon. “Op m’n 59ste had ik 35
als één grote b evrijding. Wat vies tegenviel, was hoe
jaar als leraar en manager achter de rug toen het besef
moeilijk het is om je eerste duizend euro’s te verdienen.
opeens hard binnenkwam: wat gaat dit snel. Ik wil nog
Daar heb ik hard voor moeten werken. Het kost tijd om
zo veel doen en heb nog zo veel kwaliteiten die ik in
je verdienmodel op orde te krijgen en door te hebben
deze baan niet kwijt kan. Mijn talenten liggen niet in
wat je waard bent. Maar het was het waard. Ik heb nu de
leidinggeven, maar op het gebied van inspireren,
vrijheid, niemand maakt me wat.”
enthousiasmeren, verbinden. Mijn vrouw was not
www.hdconsultancy.strikingly.com
amused, om het zacht uit te drukken, maar ik was vast-
En ik vind het heerlijk, vooral omdat de druk van een
besloten. Nu ben ik als consultant voor zorginstellingen
Tips van Hans
op zoek naar kleinschalige locaties, voor een aantal
• “Een klassieker: houd de administratie goed bij. Het is
uitzendbureaus zoek ik mensen in het hogere segment
rampzalig als je btw-aangifte moet doen en je hebt je
en ik werk voor een gemeente die het toerisme wil
boel niet op orde.”
bevorderen. Heel verschillende dingen, maar ik heb nu
• “Maak vooraf goede (financiële) afspraken. Ik was in
eenmaal liever vier ballen in de lucht dan één in de hand.
het begin te goed van vertrouwen, daar heb ik leergeld
Anderen van mijn leeftijd gaan met pensioen, ik denk:
voor betaald.”
Was: directeur ROC
Is: consultant
24
ANBO ● nummer 1 ● 2016
ANO_N1_04 24
7/01/16 09:59
Was: wethouder
Is: reisorganisator en galeriehouder
‘Ik zocht iets wat me nieuwe energie zou geven’ Marianne Velthuis (59) uit Burgh-Haamstede is sinds 2010 reisorganisator en galeriehouder. “Ik had wethouder kunnen blijven, maar ik vond het na negen jaar tijd voor iets anders. Ik heb overwogen terug te gaan naar de welzijnssector waarin ik voorheen een managementbaan had, maar ik werd veel blijer van de gedachte iets te gaan doen wat me nieuwe energie zou geven. Mijn dochter woonde in die tijd in Burkina Faso. In dit fascinerende land trok ik graag rond, misschien kon ik dat met anderen delen? Zo werd ik reis organisator en -gids, eerst alleen voor Burkina Faso, later ook voor andere West- Afrikaanse landen. In het verlengde daarvan koop ik er kunst die ik in mijn galerie verkoop. Bij de start heb ik veel gehad aan gesprekken met een financieel adviseur en aan de cursus van de Kamer van Koophandel, waar je bijvoorbeeld leert hoe je via zoekmachine Google het beste wordt gevonden op internet. Daarnaast ben ik gaan praten met mensen die ook een reisorganisatie hadden opgezet, en met mijn dochter en haar
vrienden
die
communicatie
studeren.
Die jonge honden weten wel waar ze op moeten letten. Dat gaat soms om simpele dingen als: niet zo’n ouderwetse letter gebruiken op je website. Het lastigste vind ik dat je alles uit jezelf moet halen. Het is echt belangrijk om mensen om je heen te verzamelen met wie je kunt sparren. Die
Tips van Marianne
wisselwerking is het leukste van het zelfstandigen-
• “Laat je niet weerhouden door mensen die
bestaan, die geeft me zó veel energie.” www.burkinafasoreis.nl, www.fasofair.nl
beren op de weg zien, lééf je dromen.” • “Word lid van ondernemersnetwerken.” ANBO ● nummer 1 ● 2016
ANO_N1_04 25
25
7/01/16 09:59
ANTWOORD EN ADVIES VAN ANBO Bij ANBO kunt u terecht met al uw vragen over bijvoorbeeld inkomen, gezondheid en wonen. Ook een vraag? Kijk op www.anboraadendaad.nl of bel ons, tel
(0348) 46 66 88
(werkdagen van 10.00-15.00 uur). Mailen kan ook: raadslijn@anbo.nl
DE BLAUWE ENVELOP VERDWIJNT Na honderd jaar trouwe dienst neemt de Belastingdienst afscheid van de blauwe envelop. Dat komt door de nieuwe Wet elektronisch berichtenverkeer, die de Belastingdienst opdraagt om de communicatie met hun klanten helemaal te digitaliseren. De envelop verdwijnt geleidelijk. In november en december 2015 werd het startschot gegeven met de voorschotbeschikking van toeslagen. De berichten rondom de aangifte inkomstenbelasting in 2016 ontvangt u dit
ZORG STEN BUITEN EUROPAKUOIT BASISPAKKET Gaat u buiten Europa op vaka ntie? Vana
f 2017 bent u vermoedelijk nie dan t meer verzeker d vo or m ed ische zorg uit de basisverzekering . Dat wil minist er Schippers va n Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De Minist er ra ad is al akkoord, omdat men vindt dat nie t alle verzekerde n hoeven bij te zorgkosten in ee dragen aan n land buiten Eu ropa. Wilt u stra ks nog medisch verzekerd zijn bu iten Europa, dan moet u zelf een verzekering of re aanvullende isverzekering af sluiten. Voor alle gaat u binnen Eu duidelijkheid: ropa op vakantie, dan verandert er niets.
jaar nog zowel op papier als digitaal. Over twee jaar moet alles digitaal zijn.
? LIEVER VIA DE POSTnsen
me Belastingdienst helpt zijn met digitale die niet vertrouwd meer voor Bel communicatie. verdwijnen het over informatie velop de gratis van de blauwe en 00-05 43, of kijk op BelastingTelefoon: 08 .nl/digitalepost. www.belastingdienst aken van de U kunt ook gebruikm renbonden. Bel Belastingservice Oude (0348) 46 66 90 ANBO Ledenservice, -15.00 uur). (werkdagen van 10.00
De
NIET VERGETEN: AANGIFTE INKOMSTENBELASTING Tips van ANBO voor uw aangifte: • Wilt u alle mogelijkheden benutten? Kijk
op
www.anbo.nl/belastingtips
voor handige weetjes. • Hulp
bij
de
belastingaangifte?
De vrijwillige belastinginvullers van ANBO weten alles over de nieuwste wet- en regelgeving en maken het u gemakkelijk. Neem contact op met ANBO Ledenservice: (0348) 46 66 90 (werkdagen van 10.00-15.00 uur) voor een belastinginvuller bij u in de buurt. ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_05 31
31
7/01/16 10:03
ANTWOORD EN ADVIES VAN ANBO Bij ANBO kunt u terecht met al uw vragen over bijvoorbeeld inkomen, gezondheid en wonen. Ook een vraag? Kijk op www.anboraadendaad.nl of bel ons, tel
(0348) 46 66 88
(werkdagen van 10.00-15.00 uur). Mailen kan ook: raadslijn@anbo.nl
GEVOLGEN SCHRAPPEN OUDERENTOESLAG
Gezien op ad.nl enda www.anboraad
Tot nu toe hoefde ik vanwege de ouderentoeslag geen belasting te betalen over mijn vermogen. Per 1 januari 2016 bestaat de ouderentoeslag niet meer, begrijp ik. Wat zijn de gevolgen? U gaat waarschijnlijk nu wel belasting betalen over uw vermogen. Reken heel gemakkelijk uit hoeveel deze maatregel u gaat kosten op www.anbo.nl/vermogensbelasting. Heeft u geen toegang tot internet en wilt u toch de berekening weten? Bel dan de ANBO Raadslijn, (0348) 46 66 88 (op werkdagen van 10.00-15.00 uur). Let op: de verandering kan ook gevolgen hebben voor uw huur- en zorgtoeslag. Kijk voor meer informatie op www.anboraadendaad.nl bij huurtoeslag of zorgtoeslag. Geen internet? Bel dan de ANBO Raadslijn, (0348) 46 66 88 (op werkdagen van 10.00-15.00 uur).
OM PRIVACYREDENEN WORDEN DE NAMEN VAN VRAGENSTELLERS NIET VERMELD.
€ 280
iddelde was het gem rdeel van belastingvoo n met een eige huishoudens . aand woning per m Bron: CBS
850.000 Nederlanders hadden in
2014 een inkomen in het hoogste belastingtarief van 52%. Dat is 6,6% van alle belastingbetalers. Bron: CBS
WELKE ZO ALT NIET ONDERRGHVE EIGEN RISICO? T Ik heb mijn been ge broken en nu heb ik krukken nodig. Vallen die onder het eigen risico, of worden ze vergoed door de zorgverzekeraar? Hulpmiddelen in bru ikleen, zoals krukken, vallen niet onder het eigen risico. De zorgverzekeraar vergoed t deze kosten dus gewoon. Net als:
• uw huisartsbezoek. Let op: medicijnen die de huisarts voors chrijft, vallen weer wel onder het eigen risi co. • bevolkingsonderzoe ken, zoals het borst kankeronderzoek. • zorg die valt onder de Wet langdurige zorg (Wlz), bijvoorbeeld in een verzorgingshuis. • de griepprik. • nacontroles voor do noren. • alle zorg die buiten het basispakket valt, bijvoorbeeld tandarts kosten of kosten van een bril, mits u een aan vullende verzekering afsluit. Anders be taalt u deze kosten zelf. Valt uw zorg on der een aanvullende verzekering, dan valt dit dus niet onder het eigen risico.
HELP UW STUDERENDE (KLEIN)KIND Door de nieuwe regels rondom het leenstelsel is studeren tegenwoordig een kostbare aangelegenheid. Wilt u uw (klein)kind financieel ondersteunen, dan hebt u verschillende mogelijkheden. Meer weten? Kijk op http://bit.ly/kindsteunen. ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_05 33
33
7/01/16 10:03
ONLINE HET EEUWIGE LEVEN Regel nu alvast uw digitale erfenis
Wie uw spaargeld erft en waar de antieke radio naartoe gaat, is vastgelegd in uw testament. Maar wat gebeurt er met uw Facebook-account als u overlijdt? En die hilarische filmpjes op YouTube? In drie stappen regelt u uw digitale erfenis. TEKST SUZANNE GEURTS BEELD ISTOCK
OVERZICHT VAN AL UW ONLINE ACCOUNTS, INCLUSIEF WACHTWOORDEN STAP
1
Uw digitale erfenis bestaat uit al uw digitale bezittingen – en dat zijn er meer dan u denkt: • E-mail- en computeraccounts. Ook uw foto’s en filmpjes die erop staan, horen bij de digitale erfenis. • Mobiele telefoon(s). • Bank-, pensioen- en (sociale) verzekeringsaccounts. • Webwinkelaccounts. • Betaaldiensten zoals Bitcoin en PayPal. • Verschillende socialemedia-accounts zoals Facebook, Twitter, Instagram, LinkedIn en Pinterest. • Google-accounts, waaronder YouTube, Gmail en Google+. • Online opslag zoals Dropbox of Flickr voor foto’s. • Abonnementsdiensten zoals Netflix, Spotify, iTunes of een digitaal krantenabonnement.
38
STAP
2
DIGITALE KLUIS VOOR WACHTWOORDEN
U kunt uw wachtwoorden aan een betrouwbaar familielid geven. Maar nog veiliger is het om uw inlogcodes op te slaan in een digitale kluis, bijvoorbeeld via www.digizeker.nl. Hier hebt u twee opties. Met Gardid (€ 3,95 per maand) bewaart u uw wachtwoorden en documenten, die u kunt delen met een vertrouwd persoon. Met het uitgebreidere abonnement (€ 9,95 per maand) staat uw digitale kluis ook officieel geregistreerd in het Centraal Testamentenregister. Een notaris naar keuze beheert alles en heeft een ‘reservesleutel’ van uw account. Zo kunnen nabestaanden altijd bij uw gegevens. Houdt u uw wachtwoorden liever bij u? Dan is een tussenoplossing om uw gegevens op een usb-stick te bewaren. Bijvoorbeeld versleuteld via het gratis programma www.keepass.info. Hierover moet u natuurlijk wel een vertrouwde contactpersoon inlichten. STAP
3
DIGITAAL TESTAMENT
Volgens uitvaartverzekering Nuvema regelt een derde van de Nederlanders de digitale nalatenschap het liefst zelf. De helft van hen zegt: verwijder al mijn accounts maar. De rest heeft specifieke wensen. Wat moet er met uw accounts gebeuren na uw overlijden? En wie regelt dit? Deze tools kunnen helpen. www.ziggur.nl Eén goed, beveiligd account voor al uw andere accounts. Bij de gratis optie geeft u aan wat er na uw overlijden met uw onlineprofielen moet gebeuren en wie uw contactpersoon is. Met een Plus-abonnement (€ 19,90 per jaar) voert Ziggur ook uw wensen uit. Eventueel laat u dit account gratis registreren bij een aangesloten notaris. Veilig idee: hier hoeft u geen wachtwoorden door te geven.
ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_08 38
7/01/16 10:04
ACCOUNTS VERWIJDEREN
Account Closer-app Een gratis app (Nederlandstalig) waarmee u uw nalatenschap regelt en wachtwoorden bewaart. Te downloaden in de App Store (iOS) en Google Play Store (Android). www.nuvema.nl In een paar stappen maakt u een ‘Sociale Media Testament’. U geeft aan wat er met uw accounts op de bekendste sociale netwerken moet gebeuren na uw overlijden, zoals Facebook en Twitter. De dienst is gratis. Ook handig: op deze site vindt u veel praktische informatie over uw digitale erfenis.
TIP Houd gegevens wel up-to-date, anders is de afhandeling voor nabestaanden nog steeds een hele puzzel. Belangrijk: print uw digitale testament!
• 83% van alle Nederlanders heeft niets geregeld voor zijn digitale erfenis. De kans is dus groot dat u als nabestaande aan zet bent als een dierbare overlijdt. • Facebook Om het profiel van een overledene aan te passen of te verwijderen, moet u een online formulier invullen. Tik op www.facebook.nl onder ‘Help’ de zoekterm ‘overlijden’ in. Dit mag alleen als u een direct familiel id bent. Daarom moet u bijvoorbeeld de overlijdensakte meesturen. Sinds kort kunt u op Facebook aangeven wie uw ‘digitale erfgenaam’ is. Die kan in uw account en geeft uw profiel bijvoorbeeld de Herdenkingsstatus. • LinkedIn Om hier het profiel van een overledene te verwijderen, moet u ook een online formulier invullen (vindbaar via ‘Help’) en opsturen. Maar u hoeft geen direct familielid te zijn; ook een collega of oud-studiegeno ot mag een verwijderverzoek indienen. LinkedIn beoordeelt de aanvraag en verwijdert vervolgens eventueel het account. • Twitter Bij Twitter zijn ze dol op papier. U moet een online formuli er invullen (te vinden via ‘Help’) en opsturen, waarna u een e-mail met instructies ontvangt. Zo moet u een kopie van de overlijdensakte en van uw identite itsbewijs opsturen. Een Twitter-medewerker beoordeelt uw aanvraag en docume nten, waarna het account eventueel wordt verwijderd. • Google Onder Google vallen ook Gmail, Google+ en YouTub e. Google hanteert een strikt privacybeleid, daarom moet u een uitgebr eid online formulier invullen (vindbaar via ‘Help’) en opsturen. Vervolgens ontvangt u instructies voor juridische stappen, zoals de aanvraag van een rechter lijk bevel bij een Amerikaanse rechtbank. Kortom: een ingewikkeld traject. Handiger is als iemand bij leven de ‘Inactive Account Manager’ van Google instelt, een vrij nieuwe dienst. Hierin kan worden aangegeven wat er moet gebeuren als een Google-account bijvoorbeeld drie of zes maanden niet wordt gebruikt. Automatisch verwijderen is een van de opties.
ALS U NIETS DOET…
en online profielen van uw overled ...wat gebeurt er dan met de ner bij oud Engelfriet, ICT-jurist en part dierbare? We vroegen het Arn in de blijven socialemedia-accounts ‘tot bureau ICTRecht. Volgens hem ucten. t ook voor alle Google-prod eeuwigheid’ bestaan. Dit geld telijke ng met bijvoorbeeld de Gemeen “Providers staan niet in verbindi n uit ft u niets door, dan gaan ze erva Basisadministratie (GBA). Dus gee aag te telijk zijn ze niet verplicht navr dat diegene nog leeft. Ook wet geen s Netflix ligt dit anders. “Als er doen.” Bij betaalde diensten zoal indelijk betaald, wordt het account uite abonnementsgeld meer wordt opgeheven of geblokkeerd.” at u u moet doen, bijvoorbeeld omd Weet u als nabestaande niet wat Digitale kunt u eventueel een partij als geen wachtwoorden hebt? Dan ands deskundigen kunnen zelfs in iem Nazorg inschakelen. Deze ICTnoemt legaal,” zegt Engelfriet, maar hij computer ‘inbreken’. “Ja, dat is digitale t is echt beter als iemand zijn het wel ‘een noodsprong’. “He erfenis bij leven goed regelt.”
ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_08 39
39
7/01/16 10:04
HELPENDE HANDEN
Boodschappen halen voor een familielid, een bordje eten brengen bij de buren of een praatje maken met die eenzame mevrouw. Een klein gebaar kan veel voor een ander betekenen. Deze keer: journalist Hugo Borst bezoekt zijn dementerende moeder een paar keer per week.
Hugo Borst:
TOEN ZE ONS NIET MEER KON BELLEN WAS DE GRENS BEREIKT Als het over de voetbalwereld gaat, kan schrijver en journalist Hugo Borst (53) vilein uit de hoek komen. Maar over zijn dementerende moeder schrijft hij de mooiste columns, nu gebundeld in het boek Ma. TEKST MONIQUE VAN DE SANDE Hoe is het met uw moeder? © LENNY OOSTERWIJK
“Ze gaat gestaag achteruit, het is niet anders. Ruim een jaar geleden is ze verhuisd naar De Hofstee in Rotterdam Ommoord, een woonzorglocatie. Zelfstandig wonen ging echt niet meer. Als je dementeert, verlies je een hoop vaardigheden. Dat brengt paniek met zich mee, en ongerustheid voor de naasten, want hoe veilig ben je nog in je eentje? Toen mijn moeder niet meer in staat was mijn broer en mij te bellen, was wat ons betreft de grens bereikt.”
afhankelijkheid. Ineens werd ik mantelzorger, hoe vreselijk ik dat woord ook vind. Toen mijn moeder nog op zichzelf woonde, vormden mijn vrouw, broer, schoonzus en ik een solide netwerk om de zaak op de rails te houden. Nu ze in De Hofstee woont, is dat anders. Ze krijgt daar echt goede zorg. Maar met elkaar hebben wij daar nog steeds een belangrijk aandeel in.” Ziet u uw moeder vaak?
“Zeker twee, soms drie keer per week. Die bezoeken duren zo’n anderhalf uur. Mijn moeder slaapt veel, dus vaak haal ik haar eerst uit bed, in overleg met de verzorgster. Meestal is ze dan vrij verward. Vanuit de gang heb je toegang tot alle slaapkamers en de gemeenschappelijke ruimte waar ook gegeten wordt, maar mijn moeder kan die koppeling niet meer leggen. In haar slaapkamer heeft ze geen idee hoe ze bij de andere
Wat doet het met u dat uw moeder dementeert?
“Ik vind het intens verdrietig. In de eerste plaats voor haarzelf, natuurlijk. Het heeft de band met mijn moeder ook veranderd. Door de dementie is ze zachter geworden, en ik ben liever voor haar. Ik raak toch al makkelijk aan, maar ik heb mijn moeder nog nooit zo veel over haar bol geaaid en geknuffeld als nu. Daarnaast is er de praktische
42
ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_17 42
7/01/16 10:22
Nieuwe rubriek! mensen komt, en vice versa. Ze is ook veel van haar taal kwijtgeraakt, dus vaak versta ik haar niet. Dan knik ik, zeg: ‘Ja, natuurlijk’ of ik praat er een beetje omheen. Eigenlijk is het vooral geruststellen wat ik doe, aanwezig zijn, een kopje koffie zetten. Ik laat ook weleens een filmpje zien van de kleinkinderen en haar achterkleindochter van 2 jaar. Dat vindt ze geweldig.”
‘IK HEB MIJN MOEDER NOG NOOIT ZO VEEL GEKNUFFELD ALS NU’
Geeft de overheid volgens u genoeg aandacht?
“Ik vind dat we niet te negatief moeten zijn. Verpleeghuizen in Nederland zijn vaker goed dan slecht. Maar ik zie wel dat de zorg steeds meer wordt uitgekleed. Minder verzorgenden op een woongroep en juist steeds meer administratieve rompslomp, terwijl ik denk: kan dat nou echt niet andersom? Daar word ik wel verdrietig van. Ik heb ook het idee dat mensen door de bezuinigingen vaak net iets te lang thuis blijven wonen, terwijl ze eigenlijk al te hulpbehoevend zijn. Al is dat vooral een onderbuikgevoel.”
Wat u biedt, is dus een soort ‘mantelzorg light’?
U komt heel sociaal over. Is dat niet een beetje in
“Ja, en het is ook mijn eerste ervaring met vrijwilligerswerk. In zo’n verpleeghuis zijn altijd handen tekort, dus ik help weleens met het bereiden en opdienen van de maaltijd, en soms voer ik mensen die niet meer zelfstandig kunnen eten. Dat voelt wonderlijk goed. Ik was nooit eerder in een verpleeghuis geweest, maar nu kan ik iedereen aanraden daar eens een kijkje te nemen. Met verschillende bewoners in mijn moeders woongroep maak ik regelmatig een praatje of een geintje. Mensen met dementie zijn vaak ook zo vertederend. Er is bijvoorbeeld één vrouw die me wel negen keer gedag zegt. Mijn inzet is bescheiden, want wat is nou een uurtje? Maar ik heb toch het gevoel dat ik een beetje geluk breng.”
tegenspraak met uw scherpe tong als journalist?
“Dat denk ik niet. Ik heb een broertje dood aan hypocrisie. In de grond ben ik een enorme dominee, een pleitbezorger voor oprechtheid. Zelf volg ik mijn hart bij alles wat ik doe, dus in het verpleeghuis net zo goed. Ik wil best toegeven dat ik daar niet alleen kom voor anderen, maar ook voor mijn eigen lol. Mensen die je vertellen over hun leven, ik vind dat elke keer weer zo boeiend.”
We geven drie exemplaren van dit
boek u
WIN ‘MA’
weg!
Als uw moeder er straks niet meer is…
Wilt
“Dan weet ik zeker dat ik blijf terugkomen om de bewoners te vermaken, een potje scrabble te spelen met wie dat nog kan. Het is een groot misverstand dat je bent opgegeven zodra je in een verpleeghuis terechtkomt. Dementerenden zijn net zo goed mensen met wie je kunt communiceren, of dat nu met woorden is, een aanraking of desnoods alleen een blik. Die aandacht verdienen ze ook.”
maken? Stuur een mailtje naar
kans
magazine@anbo.nl of een kaart naar ANBO Magazine, Postbus 2012, 3440 DA Woerden o.v.v. ‘Ma’. Vergeet niet uw naam en adres te vermelden. Ma, Hugo Borst, € 17,50, Lebowski Publishers
ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_17 43
43
7/01/16 10:22
GRATIS BELASTINGSERVICE Eerste hulp bij belastingaangifte De jaarlijkse belastingaangifte komt er weer aan. Weet u zeker dat u geen geld misloopt? En weet u precies hoe de belastingregels in elkaar zitten? ANBO’s belastinginvullers weten dat wel en helpen u graag. Heel gemakkelijk: iemand die op de hoogte is van de belastingregels, inclusief de laatste wijzigingen. Die helpt met de belastingaangifte, maar ook met het aanvragen van zorg- of huurtoeslag. Dat is de vrijwillige belastinginvuller van de Belastingservice. Deze dienst is gratis, maar soms mag degene die u helpt een kleine vergoeding voor de onkosten vragen van maximaal € 12.
OOK HULP MET DE AANGIFTE? Leden die gepensioneerd zijn en een verzamelinkomen hebben tot € 35.000 (alleenstaande) of € 50.000 (gehuwden/samenwonenden), kunnen gebruikmaken van de Belastingservice van de ouderenbonden. Kunt u ook wat hulp gebruiken en voldoet u aan de voorwaarden? Neem contact op met de ANBO Ledenservice voor een vrijwilliger bij u in de buurt, bel (0348) 46 66 90 (maandag t/m vrijdag tussen 10.00-15.00 uur).
KENT U IEMAND DIE HULP KAN GEBRUIKEN? MAAK HEM OF HAAR DAN LID EN U KRIJGT EEN GRATIS ANTISLIPMATJE VOOR IN DE AUTO.
Voortaan blijven al uw spullen kleven aan het dashboard. Zo raakt u uw telefoon of sleutels nooit meer kwijt!
58
ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_10_LidWerftLid 58
7/01/16 10:09
GUN UW VRIENDEN DE VOORDELEN VAN ANBO
123.000 LEDEN KRIJGEN JAARLIJKS HULP VIA DE BELASTINGSERVICE
GUN UW VRIENDEN DE VOORDELEN VAN ANBO
■ Hulp bij belastingaangifte ■ Persoonlijk advies via ANBO Raad & Daad
■ Fikse korting op zorgpremie ■ Gratis 8x per jaar ANBO Magazin e ■ Goed verzekerd tegen schade ■ Besparen op uw energierekening ■ Korting op reizen, uitstapjes en artikelen
■ Nieuwe mensen ontmoeten ■ Uw stem wordt gehoord in de landelijke en lokale politiek
Geef uw gegevens bij voorkeur door via www.anbo.nl/lidwerftlid. Of vul deze bon in en stuur deze naar: ANBO o.v.v. ‘LWL’, Postbus 2012, 3440 DA Woerden. Wilt u meer dan één nieuw lid aanmelden, kopieer dan de bon. Makkelijker is natuurlijk om meerdere nieuwe leden aan te melden via onze website.
HUIDIG ANBO-LID
❏ JA, IK MAAK IEMAND LID EN KRIJG EEN GRATIS ANTISLIPMATJE. Achternaam ................................................................................................................. Voorletters ..............................................................................................................m/v Postcode ...................................................................................................................... E-mailadres .................................................................................................................. Lidnummer ................................................................................................................... NIEUW ANBO-LID
❏ JA, IK WORD LID EN LAAT MIJN BELASTINGAANGIFTE INVULLEN!* IK BETAAL TOT EN MET EIND 2016 € 40 CONTRIBUTIE. Achternaam .................................................................................................................. Voorletters .............................................................................................................m/v Straat............................................................Huisnummer...............Toevoeging........... Woonplaats .................................................................................................................. Geboortedatum ........................................................................................................... Postcode....................................................................................................................... E-mail............................................................................................................................ Telefoonnummer .......................................................................................................... Indien uw partner ook lid wordt: Achternaam partner .................................................................................................... Voorletters partner ................................................................................................m/v Geboortedatum partner ............................................................................................... E-mail partner ............................................................................................................... ✓ Ik machtig ANBO om de contributie automatisch af te schrijven*: ❏ IBAN
N L
Datum __. __ / __. __ /20____ Handtekening ...............................................................................................................
15.000 LEDEN PROFITEREN JAARLIJKS VAN ZORGTOESLAG
12.000 HUURTOESLAGEN VRAGEN WE PER JAAR AAN VOOR LEDEN
*Deelnemen aan deze actie kan alleen wanneer u ANBO machtigt tot automatische afschrijving van de contributie. Ik word lid van ANBO vanwege (s.v.p. aankruisen): ❑ Belangenbehartiging ❑ Korting op energie ❑ Korting op zorgverzekering ❑ Overig ledenvoordeel ❑ Activiteiten in de buurt ❑ Belastingservice ❑ Raad & Daad ❑ Schadecollectief ❑ Scherpe kortingen bij Specsavers
Extra informatie Actie geldig tot 1 april 2016. Maximaal één antislipmatje per lid en zolang de voorraad strekt. U ontvangt het cadeau in mei 2016, mits het nieuwe lid de contributie heeft voldaan. Ga voor de voorwaarden naar www.anbo.nl/lidwerftlid. * Als u lid bent geworden, ontvangt u een brief met daarin alle gegevens die u nodig hebt om een afspraak te maken met een belastinginvuller bij u in de buurt.
LWLI_01_MAG1_ANBMAG_1604_C
ANO_N1_10_LidWerftLid 59
ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
59
7/01/16 10:09
LEDEN VOORDEEL
EXCLUSIEVE LEDENAANBIEDINGEN Met ANBO kunt u flink besparen, ook dankzij onze exclusieve ledenaanbiedingen. Als ANBO-lid profiteert u van aantrekkelijke acties. Ook dat is belangenbehartiging! Altijd op de hoogte blijven van de laatste voordeelitems? Abonneer u dan op onze gratis digitale nieuwsbrieven via www.anbo.nl/nieuwsbrief.
VANAF SLECHTS
€ 399 COSTA DEL SOL 8-DAAGSE VLIEGREIS VOLPENSION & ZON! Een zonnige strandwandeling, flaneren over de boulevard, tapas prikken op een terras. Dat is winter aan de Costa del Sol! U verblijft op basis van volpension in een 4 sterrenhotel aan de haven van Fuengirola. De hostess neemt u mee naar het witte dorpje Mijas en naar Benalmádena met zijn prachtige kustpanorama. Inclusief: vliegreis, transfers, reisleiding, 7 nachten volpension in hotel Las Palmeras, 2 uitstapjes per bus. PRIJS PER ARRANGEMENT Vanaf slechts € 399 p.p. VOORDEEL Speciaal voor ANBO-leden: gratis ‘Smaakvol Andalusië’-excursie. Maak kennis met het achterland, de lokale bevolking en proef de regionale lekkernijen. RESERVEREN Voor meer informatie, prijzen en om te reserveren: www.tui.nl/anbo of bel met TUI: 0900 - 88 47 (€ 0,70 per gesprek).
22%
KORTING UITWAAIEN AAN DE WESTERSCHELDE Hampshire Hotel – City Terneuzen is de ideale uitvalsbasis voor heerlijke wandel- of fietstochten langs Zeeuwse of Belgische dorpjes, sfeervolle polderdijkjes en stoere boerderijen. ARRANGEMENT 2x overnachting incl. ontbijtbuffet, 1x 2 gangen-diner en Body & Mind pakket. U kunt uw weekend plannen t/m 30 april 2016 o.b.v. beschikbaarheid. Meer informatie over het hotel op www.hampshire-hotels.com/ hampshire-hotel-city-terneuzen. VOORDEEL ANBO-leden betalen € 69,50 i.p.v. € 89 p.p. o.b.v. 2 personen (excl. eventuele gemeentelijke heffingen). Dat is maar liefst 22 procent korting! RESERVEREN Boeken kan via www.hampshire-hotels.nl/ anboterneuzen of 035 - 677 72 17 o.v.v. ANBO. Deze actie is geldig t/m 30 juni 2016 o.b.v. beschikbaarheid.
GA VOOR MEER LEDENAANBIEDINGEN NAAR WWW.ANBO.NL/LEDENVOORDEEL ANBO ● NUMMER 1 ● 2016
ANO_N1_12 61
61
7/01/16 10:13
puzzel mee
maak kans op mooie prijzen! Geef uw oplossing vóór 9 maart door, bij voorkeur via www.anbo.nl/puzzel. Daar vindt u ook meer informatie over de prijzen. Of stuur een kaartje naar: ANBO Puzzels, Postbus 2012, 3440 DA Woerden. Vergeet niet uw naam, adres en telefoonnummer te vermelden.
hoofdprijs
t.w.v.
€300
Bourgondisch Limburg 4-dagen half pension Win een minivakantie voor twee in het schone Limburg! Bourgondisch genieten van een vierdaags verblijf in het 4 sterrenhotel Atlanta in het gezellige Valkenburg. Bij aankomst wordt u getrakteerd op een drankje en elke avond smult u van een 4 gangen diner! Voor meer informatie of om voordelig te boeken: www.tui.nl/anbo.
tweede prijs
2727 3737 4444
62
22 49 49 16 16 35 35
horizontaal 1 Hierop
vertiCaal 2 Bijbeldeel (afk.)
geeft ANBO u tot 100 euro korting 11 Maniokkorrels 12 Projectieplaatje 15 Multiple sclerose (afk.) 16 Amerikaanse ziekenhuisserie (1994-2009) 17 Kansspel 18 Grootmoeder 19 Talisman 20 Schaakstuk 22 Romeinse godin van de jacht 24 Van repliek dienen 26 Betaaldvoetbalclub uit Alkmaar 29 Laagwater 32 Onderwijsinstelling van ANBO voor vrijwilligers 35 Vereist 37 Duitse zangeres 38 Evenmens 40 Herkauwer 41 Glazuur op de tanden 43 Symbool voor nikkel 44 Bazige vrouw 45 Latijnse groet 46 Subsidie 49 Geometrisch.
3 Islamvasten 4 Plaatsbepalingssysteem (Eng. afk.) 5 Oneindig getal 6 Groot wijnglas 7 Kleur 8 Manu actoris (afk.) 9 Druk 10 Bladzijde 13 Hip, trendy 14 Hier vindt u ANBO in de Houttuinlaan nummer 3 17 Slaapplaats 19 Slot van een gebed 21 Symbool voor zilver 23 Oud Mexicaans volk 25 Et cetera (afk.) 27 Denkbeeld 28 Groene edelsteen 30 Spook 31 Gering 33 Uit oude tijden afkomstig 34 Voegwoord 36 Bitter vocht 39 Neusvocht 42 Algemene vergadering (afk.) 44 Cabaretier (1911-1983) 46 Voorzetsel 47 Symbool voor lutetium 48 Bron van proteïnen.
t.w.v.
€99,99
GF250HL Gezonder frituren Met deze heteluchtfriteuse GF250HL van Inventum frituurt u zonder frituurvet. De inhoud is 2,5 liter, geschikt voor 800 gram heerlijke en gezonde friet. Naast frituren is de friteuse ook geschikt voor grillen, roosteren en bakken. En na gebruik is het schoonmaken een koud kunstje: zowel de pan als de frituurmand met anti-aanbaklaag kan gewoon in de vaatwasser. Oplossing
vorige
puzzel:
bond.
De prijzen worden onder de goede inzendingen verloot. Winnaars krijgen persoonlijk bericht.
ANBO ● nummer 1 ● 2016
ANO_N1_13 62
7/01/16 10:15