Maxixatzen 353. alea

TOKITTEKO PUNTEKO HERRITARRA

Wazeem Ali

IZENA TA DIZENA

Azkoitiarrak,

musikazale TOKITTEKO PUNTETIK

Maialen Agirre Etxabe

BA AL DAKIZU?

Nola bidaiatu behar dute haurrek autoan?

GALDETU AHALA ERANTZUN

Lurdes Imaz

maxixatzen.eus

Azkoitiko herri aldizkaria, 2016ko apirila - 353. zenbakia

MAXIXATZEN

2

maxixatzen.eus

Kale Nagusia, 62 Gipuzkoa, 20720 Azkoitia 943 85 36 17 www.maxixatzen.eus

ARGITARATZAILEA:

Maxixatzen Euskaldunon Elkartea.

ERREDAKZIO TALDEA ETA KOLABORATZAILEAK:

Naroa Olalde, Idoia Alberdi, Laida Beristain, Aitor Arruti, Olaia Juaristi eta Ainhoa Cuende.

KOORDINAZIOA: Olaia Juaristi.

MAKETAZIOA:

Ane Larrañaga.

PUBLIZITATEA:

Ainhoa Cuende.

Tel.: 943 85 36 17

ZUZENTZAILEA: Gema Lopez.

TIRADA: 800 ale.

LEGE GORDAILUA: SS-706-97 ISSN: 1137-8891

Oharra: Maxixatzenek ez du bere gain hartzen IRITZIAN, KOMIKIAN eta GUTUNEAN adierazitakoaren erantzukizunik. Argitaratu ahal izateko, eskutitz guztiek ondo identifikatuta egon beharko dute.

Ez ahaztu datu hauek jartzea: izen-abizenak, NA eta telefono zenbakia, nahiz eta gero izen-abizenak soilik argitaratu. Idatziek gehienez 25 lerro izan beharko dituzte eta maxixatzen@maxixatzen. eus helbidera bidali beharko dira, hilabeteko azken astelehena baino lehen.

iritzixe Karmen Irizar Segurola

4

kalin galdezka Ordu aldaketie antzemate al dezu?

5

izena ta dizena Musikazale eta musikari azkoitiarrak

6

tokitteko puntetik Maialen Agirre Etxabe

10

tokitteko punteko herritarra  Wazeem Ali

11

112 galdetu ahala erantzun Lurdes Imaz, EHIGE Euskal Herriko Ikasleen Guraso Elkarteko koordinatzailea izena ta dizena  Luis Larrañaga 'Axiri': Azkoitiko urtez urteko demografia

14

iritzixe  Joseba Elorza Sancho

17

maxixatzen maxixatuiez  Bazkideen batzarra

18

hilebetin begixetatik

20

16 18

bertsoa paperean 22  Erniarraitzeko Jokin Suduperen bertsoak kejie ta desditxie Altamirako aparkalekuak

22

Letu, ikusi, aittu

23

 Ixabel Jauregi: Iñaki Petxarromanen liburu baten proposamena ba al dakizu?  Etxaniz Autoeskola: nola bidaiatu behar dute haurrek autoan? eskure komeni agendie

24 24

25

14

26 maxixatzen.eus

Datorren urtean ere ez naiz lilatoira joango

IRITZIXE

Karmen Irizar Segurola

E

z naiz sekula izan eta datorrenean ere ez naiz joango. Eta ez dut emakumeentzako pala txapelketan parte hartuko, ezta emakume bezala ahalduntzeko saioetan izenik emango ere, eta ez naiz autodefentsa feministako ikastaroetan ikasle izango.

Eta ez dut ezkutatuko abortua aske eta legezkoa izateko aldarriak eztarrian korapiloa jartzen didanik. Eta jaso dudan heziketa katoliko hetero-patriarkalak nire iritziak baldintzatzen dituela diotenen aurreiritziak ere ez ditut aintzat hartuko.

Eta ez dut onartuko iritzi hauek agertzeagatik ni ezjakintzat har nazaten, besteak beste, belaunaldiz belaunaldi bizi izan diren emakumeek gizateriari egin dioten ekarpena hutsaren hurrengoa izan dela onartzea izango litzatekeelako eta gizarteak mendez mende inposatu digun paperean, zoko ilun askoren artean, argia ikusten dudalako, batez ere.

Gaztelaniaren inposizioaren makurrak Cervantes edo Garcia Marquezen unibertso literarioaren ederrera iristeko autobidean jarri gintuen bezala, emakumeen bizitzan ordu gehien hartu dituzten erreprodukzio eta zaintzako egitekoetan daude, nire ustez, XXI. menderako han-hemenka aldarrikatzen diren prozesu humanizatzailearen gako batzuk. Pertsona erdigunean jartzeak baino ez baitu ekarriko gizartea humanoagoa izatea.

4

Eta pertsona erdigunean jartzeaz asko dakite kultura guztietako emakumeek. Komunitatearen elikadura osasuntsuari eta ongizate fisikoari eusteko landa eremuko emakumeek pilatu eta elkarri transmititutako jakinduriaz ari naiz, edo urterik urte lurra emankorra izan dadin egiteko moldeez. Eta baita unean-unean, taldeko ahulenak diren pertsonei norberaren eguneroko egitekoen agendan lehentasunen marka jarri eta besteekin batera horiek ere bizitzaren xendan duin eta gozo euts diezaioten saiatzeaz ere. Argazki batean ikusita sor dezakeen xamurtasunaz haratago, munduaren ongizatearentzat da, batez ere, onuragarria, haurrek euren

maxixatzen.eus

erritmoari egokituta biziko den pertsona eta talde baten babesa izatea, eta baita zahartzaroan ezina etorri zaienek azken aldapan makulu lana egingo dien lagun baten begirada eta zaintza jasotzea ere.

Emateko eta zaintzeko ardura hartu duten edo harrarazi dieten emakumeek badute zer kontatu egoera intimoak partekatzeak sor dezakeen maitasun eta hurbiltasun sentimenduaz. Anaia hiltzear dagoela eskutik heldu eta haren azken arnasaren zain egoteak ematen duen minarekin batera, maitasuna nola barreiatzen zaizun zain, buru eta bihotzean. Eta nola gauez, senarra ondoan, norbera erdi lotan eta haurra bularrean zegoeneko momentuak izen diren batzuentzat inoiz bizi izan dituzten unerik gozoenak. Edo adinaren eraginez belaunak gogortu eta burua arintzen ari zaion izebarekin pasieran ateratzeak ematen dizun pena baina baita lasaitua ere, bai baitakizu ez dagoela bakarrik trantze horretan. Sufritzen dagoenak bere beldur eta mamuak kontatzeak sortzen dizun nahigabeaz gaindi, zer pribilegiatua sentitzen zaren pertsona horrek bere unerik ahulenean zu aukeratu zaituelako lekuko.

Jasotzen dituzten irain, tratu txar eta umiliazioez gain, hori guztia daukate emakumeek kontatzeko, inork entzun nahiko balu.

Esan gabe doa, emakumeen ekarpen horri ez zaiola balio handirik eman orain arte. Ez du IBEX 35ean kotizatzen eta ez da agenda politikoan sartzen, ez da historiako liburuetan azaltzen, eta gizarteak beste ororen gainetik oinarrizkotzat jo duen bizitza publikora sartzea galarazi dio emakumeari.

Zilegi da, egun gizarteak egiten duen moduan, esparru publikoa jartzea erdigunean, baina pentsa une batez zenbat aldatuko liratekeen gizartearen erritmo eta balioak jende guztia jarriko balitz emakumeek mendez mende egin dutena egiten, alegia, bizitza eta pertsonak erreberentziaz zaintzen.

Ordu aldaketie antzemate al dezu?

Lierni Altuna

Mari Karmen Alberdi

“Afektau batez, argi gehixo eotea ta nahixo izetet hola, aldrebeska baino”.

“Gustatze zat ordu aldaketa hau eotie, ze gero egune askoz luzio izetea. Ta goizin nahiz ta oso goizo jute naizen klasea etzat inporta, ze umore aldetik asko launtzeit 7rek-8rek aldea ja argixe baldin badao”.

“Ez dit afektatzen nei. Etzat inporta ordubete gutxixo eukitzie lo etteko; lenuo jute gea lota eta listo. Egune luzio izetie naxo det. Ederra izetea.

Ilunek eta eurixek afektatzeibe, baino egun luzik eta argixek ez”.

Roke Unzueta

Martin Arozena

Miren Etxezarreta

“Ohittute nao ni, nei eztit diferentzik eitten. Ni iuel-iuel esnatze naiz hurrungo goizin. Egune luzio izetea ta hori asko gustatze zat”.

“Bai, nik antzematet. Lo etteko garaixen batiz bat. Baino ustet uda bukaerako aldaketik gehixo afektatzeitela. Goizin ta iluntzin argi eotea ta earra izetea, nik lanin eztet asko antzematen baino, ordu fijoik eztauket-eta laneako. Azkar iluntze hori tristie izetea”.

“Ez dit afektatzen normalin, iuel-iuel zat. Goizetan eskola juteakun-ta askoz hobeto ja egun argiz izetie; beste umore batekin jute naiz. Negun hor euritten-ta tristurikin jute gea; oin egun argiz gustoao”.

maxixatzen.eus

KALIN GALDEZKA

Javier Etxaniz

erantzun zieten gazteek, eta hainbat doinu hedatu zituzten txandaka.

Gerora, etenaldi baten ondoren, 1980tik 1983ko bukaerara arte, azkoitiar jatorriko Jose Joakin Forcada Forki eta Javier Maillo eta Pello Beristain azkoitiarrak bihurtu ziren saioaren arduradun, ordurako alderdi teknikoaren nondik norakoak ere ikasita. Aldi berri horretan, saioaren izena La caja de música izan zen, Genesis taldearen Musical box diskoa gogoan hartuta.

Saio horietan entzun ahal izan ziren talde eta bakarlarien artean daude Lyle Mays, Caravan, Syd Barret, Allman Brothers, The Clash, Wishbone Ash, Bob Dylan, Sisa, Shakti, Djavan, Itoiz, Black Sabbath, Ruper Ordorika, Miles Davis, Vinicius de Moraes eta beste asko.

IZENA TA DIZENA

Bestelako musika diktadura osteko Herri Irratian Francoren diktadura bukatutzat eman berritan, 'Club 33-45' eta 'La caja de música' irratsaioetan parte hartu zuten azkoitiar musikazale gazte batzuek.

Haietako hiru Pello Beristain, Alberto Izagirre eta Javier Goenaga 'Jazzman' izan ziren, eta eurekin berritu ditugu orduko kontuak. Aitor Arruti Rezabal

F

ranco diktadorea azkenetan zela, elkarrekin disko-trukean ibiltzen zen 20 urtez azpiko zenbait gazte Azkoitian. Bestelako musikaren egarri ziren, eta han-hemen eskuratutako aldizkariak irakurtzen zituzten erreferentzia berri bila: Discoexpress, Vibraciones, New Musical Express, Melody Maker, Rolling Stone, Ajoblanco, El Viejo Topo, Ozono…

Norberak lortutako diskoak elkarri entzuteko utziaz, lagunarte zabala osatu zuten, eta asmo berri bat erne zitzaien: esku arteko diskoak irratian entzunaraztea.

Euskararen aldeko lanean gogotik ari zen Loiolako Herri Irratira jotzea pentsatu zuten. Irratiko zuzendari Juan Lekuonarekin elkartuta, eguneroko Club 33-45 saioan parte hartzea eskatu zioten, eta onartu egin zien hark.

6

1975eko urrian ekin zioten gazte azkoitiarrek irratigintzari, Led Zeppelin taldeak urte hartako otsailaren 24an Britainia Handian argitaratutako Physical Graffitti album bikoitzarekin. Larunbat arratsaldeetan grabatzen zuten irratsaioa, eta astearteetan emititzen zen, 20:30etik 21:30era bitartean. 1979ko abendura bitartean, Karmelo Otaegi eta Itziar Urteaga esatariek diskoen inguruan aldez aurretik adostutako galderei

maxixatzen.eus

Pello Beristainek adierazi duenez, saio gozagarri haietan bi kontutan egin zuten kale. Alde batetik, ez zuten lortu neskak eurekin batera mikro aurrean protagonista izaterik. Salbuespen bat izan zen, hala ere: Mokoroa Handi baserrian komuna erako komunitate bat zegoen, eta bertara

Madrilgo gazteak etorri ziren; haietako neska batek hitz egin zuen behin irratsaioan.

Bestalde, Pelloren ustez, gutxiegi egiten zuten euskaraz.

Bateko azkoitiarrez egitea ez zela egokia, besteko batuaz egiteko prestakuntza murritza zutela, nahi baino askoz gehiagotan espainolez egin zuten. Kontuak kontu, euskal kantuak oso gutxi jarri zituztela esan du Javier Goenaga Jazzmanek, eta gogoan du berak eramandako Txomin Artolaren disko bat jarri zutenekoa.

Horren harira, Alberto Izagirre oroitu da Donostiako Herri Irratian Gregorio Galvezen Club 44 saioan Kinio eta biek nola jarri zuten Albertok Iparraldetik ekarritako Errobiren diskoa. 1976ko udaberria izanik, harrituta gelditu zen Galvez Hegoaldean editatzeke zegoen Errobiren rocka euskaraz entzunda. Gerora, diskoak euskaraz aurkezten jarraitu zuten beraiek; saio hartako euskarazko aurkezpen bakarrak izango ziren, inondik ere.

Gainera, irakiten zegoen giro politikoak zipriztindu egiten zuen musika ere. Rocka egiten zutenak espaino-

listatzat jo zituen zenbaitek, Ez Dok Amairuko musikariek Oskorri taldea boikotatu zuten, espainiazaleak zirelakoan‌ Azkoitiar gazteek irratsaioetan jartzen zuten musika elitista zela ere entzun zuten noizbait.

Ondoren, Euskadi Irratia sortu zen, eta Herri Irratian aritutako Jose Mari Otermin zuzendariak Pello Beristaini irrati berriko musika arduradun izatea eskaini zion. Beristainek, ordea, Bartzelonara joan behar zuen hortz protesigintza ikastera, eta ez zuen eskaintza onartu.

Horrela, Pello, Forki, Txaukos, Maillo, Fernando Ali, Jazzman, Kinio, Balda, Juanma, Mikel Z., Max, Emo, Joxe Ramon, Azkargorta, Alberto, Festus, Ttantta, Trosky eta abarrek beste bide batzuk jorratu zituzten aurrerantzean.

Orduz geroztik, asko aldatu dira kontuak, zer esanik ez aldaketa digitalarekin. Dena den, Azkoitian orain ere bada irratigintzarako gogoa, eta irrati librea daukagu herrian bertan: Kontrako Eztarrixe. Joan den mendearen bukaerako gazteek ereindako hazia bizirik dagoen seinale.

IZENA TA DIZENA maxixatzen.eus

, IZENA TA DIZENA

Jesus Sudupe (Direccion Obligatoria), Jose Antonio Elorza (Jotakie), Mikel Alberdi (Jo!) eta Joseba Illarramendi (Lin Ton Taun).

Jesus Sudupe: “Nik uste gau nostalgikoa izango dela, gogoratzeko modukoa” Jesus Sudupe 'Patta' 80ko hamarkadan Azkoitian sortu zen Direccion Obligatoria pop-rock taldeko abeslaria da. Juan Manuel Aparicio 'Makoki' bateria eta Luciano Martin 'Luka' baxuarekin batera osatzen dute Direccion Obligatoria musika taldea. 80ko hamarkadaren hasieran sortu zen taldea, Azkoitian. Garai hartan Euskal Herri osoa hartua zuen Euskal Rock Erradikala deiturikoa alde batera utzi, eta Madrildik zetorren Movida Madrileñari begira jarri ziren. 1989 eta 1990 artean desegin zen taldea. Miren Elorza Alberdi

Nola sortu zen Direccion Obligatoria taldea?

Bageunden jende bat, batik bat bateria eta ni, Juan Manuel Aparicio eta ni, Madrildik zetorren musika estiloa pixka bat gogoko genuena, gaztelaniaz kantatzen zen musikari begira, eta, influentzia horrekin, poliki-poliki alde horretara joan ginen. Horrelaxe sortu zen Direccion.

Euskal Herrian Euskal Rock Erradikala deituriko musika estiloa gailentzen zen, baina zuek Movida Madrileñarantz jarri zenituzten begiak. Nola bizi izan zenuten garai hura?

8

Hemen, gure inguruan, gaztelaniazko popa eginez, oso zaila zen biderik zabaltzea. Bilbo eta Donostia bezalako hirietan jotzera iritsi ginen, baina batik bat herrian eta

maxixatzen.eus

bueltan egin ginen ezagunak. Garai hartan oso errotuta zeuden rock eta punk estiloak, baina oso ondo bizi izan genuen, herriak gure estiloa barneratzea lortu genuelako.

Eta jende batek jarraitu zuen. Azkoitia beti izan da, punk eta rock estiloa nagusi zen beste herri batzuekin konparatuz gero, Arrasaterekin eta Errenteriarekin adibidez, leku popzale bat. Jendeak popa eskatzen zuen.

Erraza al zen musika talde bat sortu eta aurrera eramatea?

Gaur egungo baliabideekin errazagoa dela iruditzen al zaizu?

Nik uste gaur egun errazagoa dela. Gogoratzen naiz ni egon nintzen lehenengo taldean, Jotakie-n, banku bati kreditu bat eskatu behar izan geniola instrumentuak eta materiala erosteko. Iruditzen zait gaur egun jendeak lehen baino ahalmen handiagoa duela erosteko, eta lanetik kanpora ere denbora gehiago egiten da, aisialdian. Berdin gertatu da musikan, kirolean… Hala ere, ez dakit zuzenean jotzeko aukerak handiagoak diren; nik uste hori oraindik zailtxo dagoela.

“EZ DAKIT ZUZENEAN JOTZEKO AUKERAK HANDIAGOAK DIREN; NIK USTE HORI ORAINDIK ZAILTXO DAGOELA”

Azpeitiko Ikastolaren 50. urteurrena dela eta, ekitaldi polita antolatu dute Sanagustin kulturgunean: Direccion Obligatoria, Jo, Jotakie eta Lin Ton Taun taldeek joko duzue apirilaren 9an. Kontzertu berezia izango al da?

Nik uste gau hori nostalgikoa izango dela, gogoratzeko modukoa. Dena dela, gu duela bost urte batu ginen kontzertu bat emateko; ez da 20-25 urte elkartu gabe gaudela. Baina pixka bat berezia izango da, bai, Direccion soilik jo behar dugulako. Entseguetan gustura sentitzen gara, aspaldiko abestiak izan arren.

Jose Antonio Elorza: “Ez da erraza 25 urteren ondoren berriro agertoki gainera igotzea” Jotakie musika taldeko abeslaria da Jose Antonio Elorza 'Elortxa'. 1981. urtean sortu zen taldea, Azkoitian eta Azpeitian. Manolo Azpitarte (gitarra), Peio Larrañaga (bateria) eta Luka Martin (baxua) dira beste hiru kideak. Lau disko dituzte argitaratuak, eta ordu piloa plazetatik gaztetxeetara igaroak. 1984 eta 1987 artean, gutxi gorabehera 40 kontzertu ematen zituzten urtean, ia-ia astebururo. Orain, 25 urte pasatu eta gero, berriro batu da taldea kontzertu berezi bat emateko: Azpeitiko Sanagustin kulturgunean izango da, Azpeitiko Ikastolaren 50. urteurrena ospatzeko antolatu duten ekitaldian, apirilaren 9an. Miren Elorza Alberdi

Nola sortu zen Jotakie taldea?

dutik aurrera ere talde mordoa joan da Europara, batik bat Alemaniara.

80ko hamarkadaren hasiera zen, eta guk 18 bat urte izango genituen. Gazteak ginen, gitarrekin-eta ibiltzen ginen eta musika oso gustuko genuen. Guk geure musika egin nahi genuen, eta talde bat sortzea bururatu zitzaigun. Horrelaxe hasi zen guztia.

Apirilaren 9an izango da kontzertua, Azpeitian. 25 urtean izan dituzue aukerak berriro batzeko, baina ez duzue kontzertu bakar bat eman. Zer dela-eta bira hau?

Nola definituko zenuke garai hartako estiloa?

1

“ORAINGO HONETAN ERE, PROIEKTUA AURKEZTU ZIDATENEAN Entseguetan buru-belarri ariko zarete hoHiru aldiz joan zineten Alemaniara biran.

EZEZKOAN nezkero. Zer moduz doaz?

Errazagoa al zen euskal taldeentzat Berlinen jotzea Madrilen jotzea baino?

NENGOEN” Badoaz, pixkana-pixkanaka gauzak ari dira Nire ustez, bai. Guk euskaraz kantatzen genuen, eta Madrilen ez zen erraza kontzertuak ematea. Horretaz aparte, egoera politikoak ere laguntzen zuen. Europa aldetik bazen garai hartan nolabaiteko miresmena hemen Euskal Herrian zegoen mugimenduarekin, eta horrek errazago egiten zuen Berlinen edo Munichen jotzea. Or-

Luka Martin, Manolo Azpitarte, Peio Larrañaga eta Jose Antonio Elorza.

ateratzen. Hasiera batean gehiago kostatzen zitzaigun dena, baina orain arin doa guztia. Bi astetik behin entseatzen dugu, eta gustura gabiltza. Musikariak fresko daude, eta ni ari naiz nola edo hala ahotsarekin moldatzen. Aldaketa batzuk egin behar izan ditugu tonu aldetik, nire eztarria ez baita duela 25 urte zen bezalakoa, baina uste dugu zerbait polita aterako dela.

maxixatzen.eus

IZENA TA DIZENA

Bakoitzak ateratzen zitzaiguna egiten genuen, edo nahi genuena. Urte haietan egiten zen musika oso erreibindikatzailea zen, eta musikalki ere gogorra zen soinu aldetik. Hortxe ibiltzen ginen gu. “Ardi galdu” esaten zaion hori izan ginen gu nolabait: guk egiten genuen musika ezberdinagoa zen, poperoagoa edo.

Ni neu, oraingo honetan ere, proiektua aurkeztu zidatenean ezezkoan nengoen. Niretzat ez da erraza 25 urte ezer egin gabe egon eta gero berriro ere agertoki baten gainera igotzea. Beste taldekide guztiek musika egiten jarraitu dute 25 urte hauetan, eta eskerrak!

Ni bezala egon izan balira, oraingo kontzertu hau ez litzateke posible izango. Oraingo honetan baiezkoa esan badut, nire semeak eta alabak, ez presionatu, baina eskatu didatelako izan da. Batik bat horrek eragin dit erabakia hartzeko orduan.

Maialen Agirre Etxabe, Alemanian bizi den azkoitiarra

“Zeure buruarekin konfiantza izatea da garrantzitsuena etxetik kanpora zoazenean” Maialen Agirre azkoitiarrak 31 urte ditu, eta Danobat Elgoibarko kooperatibako kidea da. Marketin sailean lan egiten du, eta Alemaniako Overbeck GmbH enpresara joan behar izan zuen lanera urtebeterako. Azkenean, ordea, luzatu egin zaio egonaldia. Laida Beristain Zubizarreta

TOKITTEKO PUNTETIK

Non bizi zara gaur egun eta zenbat denbora daramazu bertan?

Alemaniako Herborn herrian bizi naiz orain dela bi urte eta erditik. Herborn Frankfurt eta Kolonia artean dago, eta 20.000 biztanle inguru dauzka.

Zein izan zen Alemaniara joateko arrazoia?

2013ko azaroan iritsi nintzen Herbornera. Elgoibarko Danobat kooperatibako marketin sailean lan egiten nuen, eta enpresaren Alemaniako instalazioetara etorri nintzen, Overbeck GmbH-ra hain zuzen ere. Danobatek makina-erremintak eta produkzio sistemak ekoizten ditu, eta nik Alemanian euskal marka indartzen eta bertan antolatzen diren erakustazokak prestatzen jardun dut.

tu behar dudala integratzeko. Horregatik, lana utzi, eta alemana ikasten ari naiz. Egunero joaten naiz hizkuntza eskolara; bada, euskara zaila izango da, baina baita alemana ere.

Noiz arte geratzeko asmoa daukazu?

Momentuz hemen geratuko naiz, baina nork daki munduko zer lekutan bukatuko dugun. Orain dela hiru urte ez zitzaidan burutik pasatu ere egingo gaur hemen izango nintzenik eta lana, familia eta lagunak utzi eta alemana ikasten ariko nintzenik. Pozik bizi naiz, eta hori da garrantzitsuena. Eta, noski, gustatuko litzaidake Azkoitira itzultzea, baina momentuz behintzat aleman artean geratuko naiz.

“NIKLUSTE Azkoititik, zeren falta nabaritzen duzu geErraz ohitu al zinen hango bizimodura?

ORAINDIKLERE hien? eta lagunen falta igartzen dut Kostatu zitzaidan hemengo bizimoduEZ NAIZELA GUZTIZ Etxekoen gehienbat. Horrez gain, Azkoitiko txikira moldatzea; nik uste oraindik ere ez naizela guztiz ohitu. Negu ilunean iritsi OHITU HEMENGO teorik eta kaleko berotasunik ere ez dago hemen. Hemen etxean geratzen dira asko, nintzen, eta negua bestela ere iluna izaten da, baina hemen are ilunagoa: egunak oso BIZIMODURA” eta niri kalera irtetea gustatzen zait; dena motzak dira negu partean, eguraldia eta jendea ere hotza, elurra, izotza… Baina udaberrian dena guztiz aldatzen da: jendea kalera edota parkera ateratzen da, eta alemaniarren izateko era ere aldatu egiten da. Hasieran ez nuen izan harreman handirik bertako jendearekin, lanean bakarrik; bestela, atzerritarrak nituen lagunak.

Zergatik erabaki zenuen lanean eszedentzia hartu eta han geratzea?

10

Mutil alemaniar bat da ni hemen geratu izanaren erruduna. Ondorioz, Alemanian integratzeko eta kultura hobeto ulertzeko, beharrezkoa ikusten nuen hemengo hizkuntza hitz egitea. Ordura arte, lanean eta lagunartean ingelesez hitz egiten nuen, eta, gainera, Euskal Herrira bueltatzeko asmoz nintzen. Baina, orain hemen geratzeko asmotan nagoenez eta gainera familia alemaniarra dudanez, uste dut hizkuntza ondo menpera-

maxixatzen.eus

dela, hiru hilabetean behin Azkoitira joaten naiz, eta etxera sartu ere ez naiz egiten.

Zein dira euskaldunen eta alemanen arteko desberdintasun eta berdintasun nabarmenenak?

Guk pentsatu ez arren, dezenteko antza daukagu alemaniarrekin. Familia matriarkatua da: etxea aurrera ateratzen duena ama da, eta amaren zeregina oso garrantzitsua da. Familia oso garrantzitsua da haientzat, guretzat bezala. Baina, zorionez, ez gara alemaniarrak bezain karratuak, ezta hain hotzak ere izateko eran.

Esperientzia honek zer ondorio positibo ekarri dizkizu?

Aldaketak beti dira gogorrak hasieran, baina esperientzia bakoitzetik dugu zertan ikasi. Zeure buruarekin konfiantza izatea da garrantzitsuena etxetik kanpora zoazenean, eta nik uste autokonfiantza hori dela Alemaniara etorri izanaren ekarpenik positiboena.

Wazeem Ali, Azkoitian bizi den pakistandarra

“Pozgarria da kultura desberdinetako jendea gune berean ikustea�

Duela lau urte etorri zen Azkoitira, Pakistango ezegonkortasun ekonomiko eta sozialak bultzatuta, eta ile apaindegia ireki zuen herrian, betidanik aritu izan delako ofizio horretan. Maite Rodriguez Soreasu Pakistangoa naiz, Punjab probintziakoa. 35 distrituk osatzen dute Punjab, eta ni Gujratekoa naiz.

Zenbat denbora daramazu Azkoitian?

Azkoitian jada lau urte daramatzat. Baina hona iritsi aurretik hilabete pasatu nuen Italian, eta segidan Azkoitira etorri nintzen. Hemen ezagunak nituen; haiek ondo hitz egiten zidaten Azkoitiaz, eta buelta handirik eman gabe bertaratu nintzen. Bakarrik bidaiatu nuenez, ezagunak bertan egokituta egoteak asko lagundu zidan, horrek nolabaiteko babesa ematen baitu.

Pakistan atzean uzteko arrazoi nagusirik?

Ez daukat arrazoi nagusi edo garbi bat; faktore askoren pilaketa izan zen. Izan ere, Pakistango ezegonkortasun ekonomiko eta sozialak asko baldintzatzen du bizimodua. Eta hori gutxi balitz bezala, hango geografiagatik, lurrikarak, uholdeak eta zikloiak gertatzeko arrisku handia dago, eta horrek kalte neurgaitzak dakartza.

Ezegonkortasun horiek guztiak eguneroko bizimoduko oztopo bilakatzen direnean erabakiak hartu behar dira, eta aurrera egin.

Euskarari dagokionez, badaukazu ikasteko gogorik?

Ba, egia esan, garrantzi handia ematen diet hizkuntza gutxituei. Izan ere, Pakistanen ere antzeko zerbait gertatzen zaigu punjaberarekin eta urduarekin: biak ofizialak izan arren, punjabera hitz egiten da gehienbat,

eta ondoren datoz urdua eta beste zenbait hizkuntza.

Baina urdua gutxi batzuek baino ez daukate lehen hizkuntzatzat. Nik Pakistanen bi hizkuntzak erabiltzen ditut, punjabera eta urdua, eta etorkizunean hemen ere biak menderatzea gustatuko litzaidake, bai gaztelania, bai euskara.

Momentuz, baina, gaztelania bakarrik ari naiz ikasten. Egunero bi orduko klaseak jasotzen ditut, eta egunero zertxobait gehiago ikasten dut. Euskara, ordea, etorkizunerako utzia daukat; hitz solte batzuk erabiltzen ditut, agurrak, galdera sinpleak eta halakoak. Oraindik asko geratzen zait euskaraz mintzatzen hasteko.

Ile apaindegian lan egiten duzu: betidanik jardun duzu ile apaintzaile?

Bai, Azkoitian ez ezik, neure herrian ere ile apaintzailea nintzen. Betidanik jardun izan dut ilea eta bizarra mozten. Gainera, ile apaindegiak giza interakziorako gune gisa erabili izan ditugu betidanik; aktualitateari edo bestelako gaiei buruz lasai hitz egiteko guneak dira, eta gustura sentitzen naiz lan honetan.

Azkoitiarrok nola hartu zaituztegu hemen?

Oso harrera ona jaso dugu. Hasiera-hasieratik kultura eta etnia desberdinetako jendea etorri izan zaigu, eta, noski, azkoitiar mordo bat ere bai. Hainbat komunitate batzen dira hemen, eta ez da hori bezalako gauza aberasgarririk. Batzuk Azpeititik, Zestoatik eta Aizarnazabaletik etortzen dira, eta hori guretzat pozgarria da.

Eta, aurrez esan bezala, azkoitiarrak ere etortzen dira.

Kultura desberdinetako jendea gune berean ikuste pozgarria da.

Zein duzu Azkoitiko tokirik kuttunena?

Zerbait aipatzekotan, Azkoitiko parrokia aipatuko nuke: eraikin ikusgarria da. Eta, nola ez, Izarraitz mendia.

maxixatzen.eus

TOKITTEKO PUNTEKO HERRITARRA

Jatorriz nongoa zara?

GALDETU AHALA ERANTZUN

"Guraso parte hartzaileak nahi baditugu, horien prestakuntzan inbertitu behar dugu" Euskal Herri osoko eskola publikoetako gurasoen kezkak eta proposamenak kudeatzen ematen du eguna Lurdes Imazek (Azkoitia, 1973), eskola publikoa ardatz duen hezkuntza sistema baten alde.

Kazetaritzan lizentziaduna, Bilbon bizi da azken urteotan; 1997an BIGE Bizkaiko Guraso Elkarteen federazioan komunikazio lanak egiten hasi zen, eta, egun, EHIGE Euskal Herriko Ikasleen Guraso Elkarteko koordinatzailea da. Lanik ez zaio falta.

Besteak beste, LOMCE legea eta Heziberri plana ditu mahai gainean, eta kezkatuta dago batak zein besteak euskal hezkuntza sisteman izan ditzakeen ondorioak direla eta. Ikastetxeetako erabakietan gurasoen esku hartzea sustatu behar dela dio. Idoia Alberdi Etxaniz

12

maxixatzen.eus

Zer da EHIGE? Zein du egiteko nagusia?

EHIGE Euskal Herriko Ikasleen Gurasoen Elkartea da. Bost federaziok osatzen dute –Bizkaiko BIGE, Arabako Denon Eskola, Gipuzkoako Baikara, Gipuzkoako Eskola txikiak eta Iparraldeko Ikas-bi–. 500 guraso elkarte baino gehiago ordezkatzen ditu, eta egiteko nagusia Euskal Eskola Publikoko gurasoen interesak defendatzea da.

Zuk esana da hau: “Gurasoek eskolako erabakietan esku hartze handiagoa dutenean, ikasleek emaitza hobeak dituzte”. Gurasoek behar beste esku hartzen al dute eskolako erabakietan?

Eusko Jaurlaritzaren Heziberri planari kezkaz begiratzen diozue. Hari mutur asko ditu, baina azkenaldian harrabotsa sortu du, besteak beste, ikasleen banaketa ekitatiboaren aferak. Cristina Uriarte Hezkuntza sailburuak onartu berri du ezin asmatu ari direla etorkinen seme-alabak hezkuntza sare guztian, publikoan zein itunpekoan, era egokian txertatzeko ahaleginean.

Guk Heziberri planari buruz esan dugu ez dela ona eskola publikoarentzat, ez dituelako jasotzen etorkizunerako klabeak diren gaiak; horien artean, bi sareek ikasleak eskolaratzeko orduan duten ardura partekatua. Eta hemen dator azken egunetan asko entzuten ari den etorkinen seme-alabak eskolaratzearen kontua. Gai hau herririk herri aztertu dugu, eta gehien arduratzen gaituen kontua da etengabe handitzen ari dela sare publikoaren eta sare kontzertatuaren arteko oreka ikasle horiek eskolaratzerakoan. Horrek ondorio larriak izan ditzake, bai ikasle horientzat, bai gizartearentzat. Hori dela eta, neurri konkretuak proposatu dizkiegu Administrazioari eta alderdi politikoei.

2013ko abenduan, Espainiako Kongresuak LOMCE legea onartu zuen. Euskal eskola publikoko komunitate osoa eta gizartearen eta politikagintzaren gehiengoa kontra agertu dira, baina indarrean dago jada; neurri batzuk martxan dira, eta beste batzuk martxan jartzear. Zertan dago egoera?

EAEn, LOMCE jadanik aplikatzen ari da Lehen Hezkuntza osoan, DBHko 1. eta 3. mailetan, Batxilergoko lehen mailan eta Lanbide Heziketan. Kontu batzuk oraindik argitu gabe daude eta hala jarraituko dute Madrilen gobernu berria eratu arte; horien artean, DBHko eta Batxilergoko errebalidak.

Curriculum zentralista, errebalida azterketak, Eskola Kontseiluen eskumenen murriztea, Oinarrizko Lanbide Heziketa, ibilbide goiztiarrak... Zeintzuk dira martxan diren aldaketa nagusiak?

LOMCE eta Eusko Jaurlaritzak egin duen Heziberri desberdindu behar ditugu. Heziberrik jasotzen ditu LOMCEren eduki batzuk, lehenago aipatu dudan bezala

Hala ere, LOMCEren kontrako batasuna ahultzen joan den irudipena dago; kontrako ahotsak isiltzen eta mobilizazioak gelditzen ari ote diren. Elkarte bezala, nabaritu al duzue hori?

Nik uste dut desinformazioa dagoela eta kontuak nahastu egin direla. Jaurlaritzak sinetsarazi nahi digu ez dela LOMCE aplikatzen ari, baina hori ez da egia, lehenago esan dudan bezala.

Bestalde, LOMCEren kontrako diskurtsoak beste diskurtso batzuekin nahastu dira, eta hor banaketak gertatu dira: batzuek uste dugu eskola publikoak hezkuntza sistemaren ardatza izan behar duela, eta beste batzuek ez dute hori hain garbi esaten.

Etxerako lanak, guraso askoren buruhauste. EHIGEk horren inguruko iritziak jaso eta gogoeta egin du. Zer dio?

Bai, inkesta bat egin dugu eta oraintxe amaitu dugu txostena. Laster jakinaraziko ditugu emaitzak eta egingo ditugu proposamen eta eskaerak. Uste dugu ikastetxeetan hausnarketa egin behar dela gai honen inguruan; hezkuntzan beharrezkoa da gure praktikak etengabe aztertzea.

Eskola publikoa eta laikoa aldarrikatzen du EHIGEk. Geroz eta laikoagoa al da euskal eskola publikoa?

Gero eta familia gutxiagok eskatzen dute Erlijioa; beraz, bai. Hala ere, orain kontuak aldatu egin dira Heziberrirekin. Lehen bazegoen aukera curriculuma emateko, inork ez bazuen Erlijioa eskatzen maila berean; orain, berriz, derrigorrez Baloreak izeneko irakasgaia eman behar da, LOMCEk derrigortzen duelako. Ez hori bakarrik; Batxilergoko 2. mailan ere, eskaini egin behar da Erlijioa. Horrek ez du zentzurik.

Jangelen kudeaketa propiorako proiektu pilotuak abiatzeko eskatu diozue Eusko Jaurlaritzari. Zertan datza proiektu pilotu hori?

Gaur egun ikastetxe publiko guztiak catering bidez kudeatzen dira; ikastetxeak ezin du enpresa aukeratu, ezta aldatu ere, gurasoek kostu osoaren bi heren ordaintzen dituzten arren. Egoera horrek, besteak beste, ez du aukerarik ematen bertako produktuak, sasoikoak eta ekologikoak sartzeko jantokietan. Guk eskatzen duguna da ikastetxe bakoitzak erabaki dezala nola kudeatu nahi duen bere jantokia –catering bidez, beste erakunde publiko batzuen bidez edo autokudeaketaren bidez–, eta bila daitezela moduak bertako produktuak sartzeko eskola publikoetako jantokietan. Baina jantoki publikoak nahi ditugu, erakundeen babespean daudenak; ez dugu jantoki pribaturik nahi.

Zer-nolako hezkuntza sistema nahi du EHIGEk?

Eskola publikoa ardatz duen hezkuntza sistema. Europako herri aurreratuenek eskola publikoan oinarritzen dute euren hezkuntza sistema, eta EAEn bitan banatua dugu, horren aldeko politikak egin baitira. Horrek ez dio onik egiten gizartearen kohesioari. Nafarroan pisu handiagoa du eskola publikoak, eta Iparraldeko familien %70ek eskola publikoa aukeratzen dute seme-alabentzat. maxixatzen.eus

GALDETU AHALA ERANTZUN

Hori esaten dute aditu eta ikerketek. Beharrezkoa da parte-hartze mailak bereiztea: gauza bat da informatuta egotea, eta beste bat erabakietan parte hartzea. Gurasoen esku hartzea sustatu behar dugu erabakietan. Badaude bideak. Eskola publiko guztietako eskola kontseiluetan dute ordezkaritza gurasoek, eta Lehen Hezkuntzan gehiengoa dira. Kontua da informazioa eta formakuntza behar direla parte hartzea efektiboa izateko. Horretan aritzen gara gu, baina askoz laguntza handiagoa behar da erakunde publikoen aldetik. Guraso parte hartzaileak nahi baditugu, horien prestakuntzan inbertitu behar dugu.

–Oinarrizko Lanbide Heziketa, irakasgaien aldaketak, Lehen Hezkuntzako 3. eta 6. mailako azterketak…–, baina beste batzuk ez –Eskola Kontseiluen eskumenen murriztea, ibilbide goiztiarrak…–. Errebalidek zentralizatuko dute curriculuma, Madrildik ipinitako azterketa gainditu beharko baita DBHko eta Batxilergoko titulua lortzeko, baina, esan bezala, oraindik argitzeko dago kontu hori.

AZKOITIKO URTEZ URTEKO HAINBAT DATU Luis Larrañaga Mendizabal 'Axiri'

S IZENA TA DIZENA

oziologia arloko hainbat datu bildu ditut gure herrian.

2001ean hasi nintzen datuak jasotzen, eta ordutik urtero egin izan dut, 2011n izan ezik, urte horretan Maxixatzenik ez zegoelako. Biztanleen inguruko datuak eta heriotza datuak udaletxean ematen dizkidate; erroldako datuak dira.

Jaiotzen eta ezkontzen inguruko datuak, berriz, epaitegian jasotzen ditut.

Urtarril amaieran joaten naiz datu bila, eta, behin horiek lortutakoan, kontaketa egin eta ordenagailuan sartzen ditut.

Zenbakiak betidanik gustatu izan zaizkit eta gozatu egiten dut lan hau egiten.

Honako datu hauek aztertzen ditut: biztanle kopurua, adinka bereizita, eta etorkin kopurua. Ezkontzak: nola ezkondu diren, nongoak diren, ezkonberriek zer adin duten eta noiz ezkondu diren. Jaiotzak: zenbat haur jaio diren, zenbat biki dauden, non jaio diren –kalea– eta izen-deiturak. Heriotzak: kopurua, sexua, batez besteko adina eta hildako zaharrena eta gazteena. Eta, gero, bitxikeria batzuk edo aipagarriak iruditzen zaizkidan kontu batzuk.

Eskerrik asko lan honetan bidelagun izan zareten guztioi.

12.000 10.000

8.000 6.000 4.000 2.000 0

maxixatzen.eus

2012

2013

2014

2010

2012

2013

2014

2015

Emakumeak

5.678

5.700

5.766

5.781

5.809

Gizonak

5.743

5.771

5.737

5.811

5.783

GUZTIRA

14

2010

11.421 11.471 11.503 11.592 11.592

Etorkinak * * Guztizko kopuruan sartuta daude.

896

962

2015 2015. urtearen bukaeran 11.592 biztanle bizi ginen Azkoitian, 2014an bezala.

Zenbaki horretan sartuta daude etorkinak ere; guztira, 962 ziren erroldatuak.

Biztanle guztien %8,30 dira etorkinak, eta aurreko urtetik hona 66 lagun gehitu dira: %7,37 esan nahi du horrek.

40 35 30 25 20 15 10 5 0

2010

2012

2013

2014

2015

180 160 140 120 100

80 60 40 20 0

1912

2010

2012

2013

2014

2015

2015ean, Azkoitian 106 haur jaio ziren: 55 neska eta 51 mutil, aurreko urtean baino 20 gutxiago. Jaiotakoen artean, 21 etorkinen seme-alabak dira: 10 neskato eta Neskak 83 71 62 79 55 55 11 mutiko, jaiotako guztien arteko % 19,81.

Mutilak 94 94 72 61 65 51 Haur gehienak maiatzen eta urrian jaio ziren, hamabina; gehienak astelehenean jaio ziren, guztira 21.

GUZTIRA 177 165 134 140 120 106 Jaioberrietan, izen hauek errepikatzen dira: 4 aldiz: Nora; 3 aldiz: Aner, Elene eta Julen; bi aldiz: Ane, Eki, Enaitz, Izaro, June, Lia, Maren, Martin, Nahia, Naira, Nura eta Oier. Gainerako 69 haurren izenak errepikatu gabekoak dira.

106 haurretatik 75ek dute euskal izena (%70,75), 10ek erdal izena dute (%9,43), eta etorkinen seme-alabek gurasoen sorterrietako izenak dituzte (%19,82).

1912 2010

2012 2013

2014

2015

BIKIAK Nesketan bi biki daude, eta mutiletan bat: Elene eta Inge Sudupe Cabanillas ahizpatxoak, Nora eta Ane Murillo Murillo ahizpatxoak eta Igor eta Enaitz Arregi Etxaniz anaiatxoak.

Azkoitiko baserrietan 6 ume jaio ziren 2015ean: 2 neskato eta 4 mutiko. Guztira, 6. Gain behera doa baserrietako maxixatzen.eus biztanleria. Atsekabea ematen du horrek!

IZENA TA DIZENA

2015. urtean 20 bikote ezkondu ziren Azkoitian; 2014an baino 20 bikote gutxiago. Dibortziaturik ez da izan 2010 2012 2013 2014 2015 2015ean. Elizaz 3 bikote ezkondu ziren; beste 17 bikoZibilez 22 32 36 35 17 teak, berriz, zibilez. Ezkonduetako bikote bat bi gizonezkok osatzen dute. Horietatik, emakume azkoitiarrak Elizaz 9 5 2 5 3 10 dira, eta gizon azkoitiarrak, berriz, 8. Ezkonberrien GUZTIRA 31 37 38 40 20 batez besteko adina 34,62 urte da: emakumezkoena 33,21 eta gizonezkoena 36,03. Emakumerik adintsuenak 43,67 urte zituen (azpeitiarra), eta gazteenak, berriz, 18,83 (murtziarra). Gizonik adintsuenak 57,85 zituen (azkoitiarra), eta gazteenak, 29,50 (azkoitiarra). Ezkontzeko datari dagokionez, ekainean ezkondu ziren gehienak, lau. Asteko egunei dagokienez, berriz, zapatuan ezkondu ziren gehienak, 8 bikote.

180 160 140 120 100

80 60 40 20 0

1912

2010

2012

2013

2014

2015

2012 2013 2014 2015 2015ean, Azkoitian 136 izan ziren hildakoak, 66 emakumezko eta 70 gizonezko; guztira, 2014an baiEmakumeak 36 61 50 50 50 66 no 32 gehiago. Hil zirenen batez besteko adina: 81,24; emakumezkoena 85,35 eta gizonezkoena 77,36.

Gizonak 38 57 62 59 54 70 Emakumezko batek, Ana Alberdi Artxetxek, 101 urte GUZTIRA 74 118 112 109 104 136 osatuak zituen; beste emakumezko batek, Maria Artetxe Larra単agak, 100 urte zituen osatuak. Emakumezkorik gazteenak, berriz, 43 urte eginak zituen. Gizonezkorik zaharrenak 95 urte zituen, eta gazteenak, berriz, hilabete gutxi besterik ez.

IZENA TA DIZENA

1912 2010

AIPAGARRIENAK

2015ean, San Jose egoitzan 5 pertsona hil ziren: 3 gizonezko eta 2 emakumezko. Emakumezkoen batez bestekoa: 95,75 urte. Gizonezkoena, berriz, 78,82 urte. Azkoitiko baserrietan 15 biztanle hil ziren: 8 emakumezko, 86,09 urteko batez bestekoarekin, eta 7 gizonezko, 81,50 urteko batez bestekoarekin.

8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0

18 urte artekoak

19-65 urte artekoak

66 urtetik gorakoak

(Azkoitian erroldatutakoen egituraketa, 2015eko abenduaren 31n) ADINA URTEA SEXUA 18 urte artekoak 19-65 urte artekoak 66 urtetik gorakoak 2012 2013

Emakumezkoak Gizonezkoak Emakumezkoak Gizonezkoak

2014

16

maxixatzen.eus

2015

Emakumezkoak Gizonezkoak

1.157 1.198 1.200 1.230 2.453 1.165 1.191

3.367 3.710 3.670 3.347 7.034 3.393 3.636

1.176 863 1.189 867 2.015 1.251 956

Solo euskaraz? Joseba Elorza Sancho

E

hizkuntza batean ikasten duen norbait ezagutzeaz eskandalatzen direnak, alajaina. Gero, independetziaz edo antzeko gai bati buruz hitz egiten hasi eta espainiar lurraldeko kultur eta hizkuntz pluraltasunaz harrotze plantak egiten dituzten pertsona berdinak dira, gainera. XXI. mendeko pentsakizun aurrerakoia izateaz fardatu eta beren aitona-amonek izango lituzketen ideia zaharkituekin jarraitzen dutenak.

Tontakeri gehiegi horren aho gutxirako: “pero, ¿lo dais todo todo en vasco?” (harritutako tonuarekin, noski), ¿pero para qué queréis estudiar en euskera?” edota “a mi me parece bien que habléis en vuestro idioma”.

Azken hori bezalakoak botatzen dituztenak zeharo Igeldora bidean gindoazen. Zure bizitza hari fin ba- progresistak sentitzen dira gainera, ez pentsa! Trantez zintzilik ikustarazten dizun funikularrean. Gure tsizioko Felipe González bai, gutxienez! Horiei ez diet, ondoan, euskaldun familia bat, Deba Barren aldekoak ordea, ezer esaten, intentzio txarrik gabeko hitzak esango nuke. Aurrean, beste bat. Horiek, Anbaitira, azken finean. Gizarte aldrebesean jaiotako daluzi aldeko ijitoak. Halako batean, aho lerdoak besterik ez. Beste bati berea ez ijito aitak eskuarekin kasu eginez den hizkuntza batean hitz egitea ondo iru“IKASTOLAN aurrean duen ume euskaldunari: ditzen zaiela esan eta zeruko giltzaren “hola bonito”. Honek kasurik ez. jabe sentitzen diren gizajoak. Merezi SOLO EUSKARAZ Ijito amak orduan: “ni lo intenal du horiekin eztabaidatzen denboIKASTEAGATIK, EDOTA te, no te va entendé”. “Sí que ra galtzeak? le entiende” azken honi eranUmeen garrasiek Coca-Colaren SELEKTIBITATEA SOLO tzunez, Deba Barreneko tramankulu zaharraren hots susamak. Azkenik, andaluziar EUSKARAZ EGITEAGATIK magarriak disimulatzen dituzte emakumeak berriz “ah, ejque zorionez. Larri, baina bagoaz gora. como aquí solo hablái eujkeHARRITZEN DEN JENDE Amorruz bete berri naute aurrean ra”. Tonua zuen imajinazioaren eserita dudan emakume horren hiMORDOXKAREKIN EGIN DUT tzek. Amorru biziz! Askotan, horrenesku uzten dut.

Beharbada txorakeri bat irudibeste bereizten nauen herabetasun hori TOPO” tuko zaizue, baina tamalez, karga ostikuz urrun bidali eta barruan dudan negatibodun “solo” horietara ohituegi lotsagabetasuna kanporatzea lortzen duen honago ni. Ikastolan solo euskaraz ikasteagatik, rietakoa. Beraz, erreakzionatzeko behar izan ditudan edota selektibitatea solo euskaraz egiteagatik ha- pare bat segundo hartu, eta ez esatekotan egun osorritzen den jende mordoxkarekin egin dut nik topo rako damutuko ninduten hitzak oparitu dizkiot: “¿lo azken urte hauetan. Era guztietako aniztasuna erres- dirás porque tú hablas solo 5, no?”. Ez dit ezer eranpetatzen dutenaren itxurak egin eta gaztelania ez den tzun. Goraino iritsi gara gainera. Eskerrak! maxixatzen.eus

IRITZIXE

gun erdi euritsua, Euskal Herrian urtean zehar horrenbeste izaten ditugun horietakoa. Madriletik lagun bat bixitan etorri berri zait pare bat egun pasatzera, beraz, euria aitzakitzat hartu eta autoz eman diot bailara aldetik bueltaxka.

Hori bai, badaezpada, kotxetik irten gabe. Hankarik ez puskatzeko, badakizu. “Aquí se juntaban los zalduntxos” edota “este edificio se quemó y se le quedó el nombre” bezalako esaldiz beteriko bisita gidatua.

Gero, gure herriko dorrerik modernoenean zertxobait bazkaldu eta Donostiarantz abiatu gara arratsalde pasa, azken hori eta inguruak ikusteko asmoz.

Bertan piztu zait lerro hauek idazteko gogoa.

MAXIXATZEN MAXIXATUIEZ

Bazkideen batzarra

M

artxoaren 17an, Maxixatzen Euskaldunon Elkarteak bazkideen urteroko batzar nagusia egin zuen Elkargunean. Dozena bat lagun elkartu ginen, eta, besteak beste, hizpide izan genituen 2015ean egindakoak, 2016rako plangintza eta zuzendaritza batzordearen aldaketa. Lerro hauetan, batzarraren nondik norakoak laburbiltzen ahaleginduko gara.

2015ean, Kultura atalean, lehenengo aldiz antolatu genituen Maiatzeko Lorak. Maiatzeko Lorak Maxixatzenen udaberriko kultur eskaintza da; Pako Aristiren “Euskararen isobarak” hitzaldia eta Anariren kontzertua izan genituen.

Udazkenean, bigarren aldiz, Orbel Jokuek antolatu genituen, eta adin guztietako herritarrek osatutako 74 taldek parte hartu zuten.

Komunikazioan, herri komunikabidea berriro martxan jarri genuen. Maxixatzen hilabetekaria argitaratzen hasi gara, eta maxixatzen.eus webgunea eguneratu dugu.

Aldizkarian ehundik gora elkarrizketa, erreportaje, iritzi eta herri istorio argitaratu ditugu. Webgunean, berriz, 1.500 eduki baino gehiago zabaldu ditugu, eta herriko 60 bat taldek eta 40 bat norbanakok osatutako komunitatea eratu da. Esan dezakegu bi euskarriok erreferentzia gune bilakatu direla herrian.

18

Auzoko dinamizatzen ere aritu ginen 2015ean. Auzoko euskara, aniztasuna eta herritarrak biltzen dituen proiektua da. 2013an jarri zen martxan Azkoitian, eta

maxixatzen.eus

2014tik Maxixatzenek dinamizatu izan du, udalaren laguntzarekin. 2015ean, 100 bat lagunek parte hartu zuten Auzokoko dinamiketan. Udalak aniztasuna beste bide batetik lantzeko asmoa du, eta 2016 hasieran dinamika hau bertan behera uztea erabaki dugu.

2016an ere Maiatzeko Lorak eta Orbel Jokuek antolatzen jarraitzeko asmoa dugu, eta, era berean, herri komunikabidea indartzen eta kideen sarea zabaltzen jarraituko dugu.

Hau guztia aurrera eramateko, ezinbestekoa da bazkideen laguntza. Iaz bezala, 2016an ere bazkide kuota 25 euro izatea proposatu eta onartu da batzarrean. Egun 650 bazkide gara, eta bazkide kanpainarekin eta 800 lortzeko helburuarekin jarraitzen dugu. Aldizkari eta webguneko iragarkiak ere diru sarrera garrantzitsuak dira, eta ditugunei eutsi eta berriak gehitzeko ahalegina egingo dugu.

Horrez gain, diru laguntzak eskatuko ditugu Eusko Jaurlaritzan, Gipuzkoako Foru Aldundian eta Azkoitiko Udalean.

Batzarraren amaieran, Zuzendaritza Batzordeko bi kide aldatzea onartu genuen. Maxixatzenen Zuzendaritza Batzorde berria hauek osatuko dute:

Naroa Olalde Artetxe (lehendakaria) Aitor Arruti Rezabal (lehendakariordea) Idoia Alberdi Etxaniz (idazkaria), Amaia Mendizabal Larrañagaren ordez

Jaione Irizar Alberdi (diruzaina), Fernando Aranbarri Oiartzabalen ordez

Eskela zerbitzua martxan maxixatzen.eus-en

Herrian hiltzen direnen berri emango du Maxixatzenek bere webgunean, azaleko hirugarren zutabean eta zerbitzuen atalean. Sakelakotik ere ikus daiteke hilberrien informazioa.

Maxixatzen.eus-en 2015eko irakurleen datuak

Maxixatzen.eus-ek

1.492 bisita izan zituen eguneko; astean, 10.400. Urtebetean 56.468 erabiltzailek bisitatu dute maxixatzen.eus.

Mugikorretatik eta sare sozialetatik gero eta bisita gehiago egin dira. Facebooken, 1.100 jarraitzaile baino gehiago ditugu.

Aizkibel liburutegian, Maxixatzen aldizkarien bilduma eskuragarri

Amaitzeko, batzarrera bertaratu ziren bazkideen galderak, kezkak, iradokizunak eta abar komentatzen eta guztion artean aurrera begirako lan ildoak zehazten aritu ginen.

Eskerrik asko bertaratu zineten guztioi! Eta jakin Maxixatzenen ateak zabaldik daudela edozein herritar eta bazkiderentzat, ekarpenak egin eta lantaldeetan parte hartzeko nahiz laguntzeko. Jarrai dezagun guztion artean Maxixatzen sendotzen!

BAZKIDE ORRIA: Urtean 25 euro, hilean 2 euro inguru Proiektuko BAZKIDE izateko, bete ondorengo datuak:

Maxixatzenen

hilabetekaria 0. zenbakitik –1996ko abuztutik– 100. era –2003ko uztailera– artekoa dago bilduta, eta hamabostean behin eta astero banatzen zena, berriz, 101. zenbakitik –2003ko urritik– 340. zenbakira –2009ko maiatzera–.

BAZ KI EG DE I NA N HI?

Izen-abizenak: Helbidea: Herria: Telefonoa: Helbide elektronikoa: Kontu zenbakia: Hiru aukera dituzu: 1- Bete orri hau eta bidali Kultur Etxea, 110 p.k. helbidera (edo sartu doan gure Kultur Etxeko postontzian) 2- Bidali datu guztiak honako helbide honetara: maxixatzen@maxixatzen.eus 3- Bete maxixatzen.eus webguneko formularioa OHARRA: Datu babesak

Izaera pertsonaleko datuak babesteko abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoak xedatutakoa jarraituz, jakinarazten dizugu, xedearen arabera biltzen diren datuak Maxixatzen herri komunikabideko (Azkoitiko kultur etxea) titularitatepeko fitxategi automatizatu batean sartuko direla. Era berean, jakinarazten dizugu, eskubidea duzula datu horietara jotzeko, maxixatzen.eus zuzentzeko baliogabetzeko eta aurkatzeko, eskubide hori Maxixatzen herri komunikabideko (Azkoitiko kultur etxea) Erregistro Orokorrera zuzendu ahal izango duzularik.

01

02

03

HILABETIN BEGIXETATIK

05

04

06 20 maxixatzen.eus

06

09

08

01_ Emakumeen Nazioarteko Egunean, martxoaren 8an, Azkoitiko Sostenipe Talde Feministak elkarretaratzea antolatu zuen, eta hainbat herritarrek parte hartu zuten.

02_ Aingeru Guardako Eguna ospatu zuten martxoaren 1ean.

03_ Martxoaren 13an, Baztarrikaldeko jaien barruan, zaldi probak eta asto probak jokatu zituzten. Azkenean, VII. Jose Astarbe Sarietako zaldi probak Txibilterrek irabazi zituen, 76 plaza justurekin.

04_ Azkoitri Triatloi Klubera bost taldekide berri batu dira aurten, eta taldeko argazkia atera zuten Gurea pilotalekuan martxoaren 5ean ('Maxixatzen.eus'-en martxoan gehien irakurritako albistea izan da).

07

05_ XVII. Taldez Talde egin zuten Bizkargi Abesbatzak eta Iraurgi Abesbatzak martxoaren 13an, Kontzejupen.

06_ Merkatariek udalari eskatu diote kaleak hobeto argiztatzeko, zapatu arratsaldetan dendak ixteko eta azoka herriko plazan egiteko, besteak beste.

07_ Udala eta Foru Aldundia elkarlanean hasi dira Azkoitia-Urretxu arteko errepidea hobetzeko. Hirugarren erreia gehitzea aurreikusi dute.

08_ Azkoitiko EH Bilduk prentsaurrekoa eman zuen hilaren 7an; jakinarazi zuen Espainiako Auzitegi Gorenak adierazi duela, batetik, O単ederko zabortegia ixtea Azkoitia Lantzen-i dagokiola eta, bestetik, horrek azkoitiarrei ondorio "oso kaltegarriak" eragingo dizkiela.

09_ Aste Santuko prozesioa.

10_ A単ares Riojak Azkoitian jokatu zuen, martxoaren 23an, Lehen Mailako etxeko azken partida. Mailaz jaitsita daude matematikoki, eta guztira bi partida irabaztea lortu dute martxoan. Intza Lizarazu kapitainari egindako elkarrizketa, maxixatzen.eus-en irakurgai.

maxixatzen.eus

HILABETIN BEGIXETATIK

10

GAIA: Errefuxiatuak Doinua: Aita izena Jokin Sudupe Mendizabal

Bizi irauteko egin ohi dute

BERTSOA PAPEREAN

edonorekin borroka, lokatz artean ikusi arren ume, jertse eta bota agintariek berriro ere utzi gaituzte lur jota, titularretan nahiz eta mezu aurrerakoienak bota, ireki nahi ez duten ate bat besterik ez da Europa.

datoz albiste ilunak zibilek ihes egin nahiean daramatzate egunak nahiz eta jaso ahal den neurrian hemengo laguntasunak ta bitartean politikoen sakelak daude astunak berriz hoberen bizi direnak guzti honen errudunak.

“ALTAMIRA AUZOKO APARKALEKUAN EZ DAGO MARRARIK MARGOTUTA, ETA SARRITAN KOTXEA EZIN ATERATA IBILTZEN GARA, JENDEAK EDOZEIN LEKUTAN APARKATZEN DUELAKO” A. A. A.

22

Siria aldetik oraindik ere

maxixatzen.eus

A

ltamira auzoko aparkalekura jende ugari joaten da goizetan Urola ikastetxera, eta arazoa hor sortzen da. Bestalde, ez dagoenez marrarik pintatuta, jendeak uste du, besteekin pentsatu gabe, edozein lekutan aparka dezakeela, eta askotan jendea kotxea ezin aterata geratu izan da. Horregatik, arazoa konpontzeko, Azkoitiko Udalari eskatu nahi nioke aparkaleku horretan marrak margotzea, denontzat hobe izango delakoan.

Euskal baleazaleak Islandian XVII. mendean Iñaki Petxarromanen 'Kearen fiordoa', 2015eko Durangoko Azokan aurkeztua. Isabel Jauregi Alberdi

B

Bertan ematen dituzten azalpenei esker, jakin genuen euskal arrantzaleek balearen atzetik ibili zirenean harremanak izan zituztela Kanadako Mi´kmaq tribuarekin, baita 2011n Euskara Etxeak haien kimuen bisita jaso zuela ere. XVI. mendean, leinu horretako arrantzaleek eta hemengoek elkarrekin arrantzatzen zuten, eta, horretarako, pidgin hizkuntza erabiltzen zuten, bi hizkuntzaren arteko nahasketa.

1615eko udaberrian, 84 euskal baleazale abiatu ziren Islandiara, hiru baleontzitan. Martin Villafranca ontzietako bateko kapitaina da istorioko protagonista nagusietako bat, eta haren ikuspegitik dago kontatua istorioa. Baina baita beste ikuspuntu batetik ere, irlako agintarienetik.

Izan ere, Danimarkako erregeak debekatua zien atzerritarrei Islandian baleak harrapatzea, baina irlako agintari batek, Ari Magnussonek, negozio tratua egina zuen euskaldunekin. Udazkenean, ekaitz baten ondorioz ontziak hondoratu, eta harrapatuta geratu ziren euskal baleazaleak uhartean. “Tragediaren aurpegia” orduan agertuko da eleberrian. Magnussonek, bere burua arriskuan ikusi, eta euskaldunen aurka joko du; 32 arrantzale hil zituzten.

Jon Gudmundsson artzain protestante eta euskaldunen lagun handiak jaso zituen aurrenekoz gertaera haiek; Iñaki Petxarromanen eleberriari esker, biziberritu ahal izango dituzue laurehun urteren ostean. Egileak, XVII. menIkasleekin urtero egiten dugu Bilborako bisita hori; iaz, deko baleazaleen jardunaren testigantza ematearekin Pasaiako Albaola proiektuarekin lotuta egin genuen beste batera, lortu du egun haietan, 1616ko irailaren amaieran, bat. Pasaian eraikitako San Juan baleontzia Euskal Herritik modu ankerrean hil zituzten hogeita hamabi lagunen Ternuara joaten ziren zamaontzi transozeanikoen patuaren arrazoiak asmatzea. Fikzioak kronika adibidea da; ontzi hura Kanadako Ipar Atlantihistorikoa osatu duela deritzot, eta darabilen “EZ DA koko kostaldean hondoratu zen, Red Bay-n, irudimenak eta kontaketarako trebeziak ez 1565ean. Orain, azken lau urte hauetan, baHISTORIA du uzten eleberriaren haria galtzen. Elebeleontzi haren erreplika eraikitzen ari dira. bukaeran, lau bat orritan, baleazale LIBURU BAT, BAINA rriaren Bi bisita horiek uztartuz, Petxarromanen euskaldunen arrantza eremuaren mapa areleberria irakurtzeko prest nengoen.

BADU HISTORIA gigarria ere lagungarri izango duzu, irakurle, jatorrizko izenez leku zehatzak azalduko Egiazko gertakari historiko bat du oinazaizkizulako.

OINARRIAN” rrian kontakizunak: 1615. urtean Islandian hil zituzten euskal baleazaleen istorioa. “Ez da histoGertaeren irudi bisualak azaltzen trebea da ria liburu bat, baina badu historia oinarrian”, azaldu du egilea: eguraldia, fauna, paisaiak… barne sentimenduak, egileak. Gertakari hura kontatzeko, ordea, fikziora jo du euskaldunen aldekoak eta arerioenak… Arestian aipatu Petxarromanek, irakurketa “errazagoa eta gozagarriadudan pidgin hizkuntza ere garbi azaltzen da. Guk, goa” egiteko. Testuinguruarekiko, lekuekiko eta gertakahizkuntza gutxitukook, kanpora ateratzen garenean ri batzuekiko fidel jokatu duela, baina pertsonaia eta pabertakoa ikasteko gogoa izaten dugu, eta han kanpoan sadizo batzuk ere asmatu dituela azaldu du egileak, eta ere beti dago norbait gurea ikasteko gogoarekin; horren “lizentzia batzuk” hartu dituela narrazioa harilkatzeko. lekuko ere bada eleberri hori. Nahi baduzue, hor dituzue Hala, nobela historiko edo abentura nobela gisa defini egilearen hitzak eta irudiak, azpiko lotura honetan. daiteke haren lana.

Animatu irakurtzera! http://www.eitb.eus/eu/kultura/literatura/bideoak/osoa/3813180/ inaki-petxarroman-kazetariak-kearen-fiordoa-eleberria-aurkeztu-digu/

maxixatzen.eus

LETU, IKUSI, AITTU

ilbon bada Euskaren Etxea izeneko gune bat, egun Azkue Fundazioak kudeatzen duena. Merezi du bertara joan eta ikustea; alde batetik, euskararen aniztasuna ezagutzeko, euskalkien munduan murgilduz; eta, bestetik, euskarak historian nolako bilakaera izan duen ikusteko. Atal horiez gain, euskaldunok Ternuarekin izan genuen eta dugun loturari buruzko atala eta “euskaldunok diasporan” atala ere oso interesgarriak dira.

BA AL DAKIZU?

-135 cm-ko altuera

+135 cm-ko altuera 2015eko urriaren 1etik aurrera, 135 zentimetro edo gutxiago neurtzen duten umeek ezingo dute bidaiatu ibilgailuaren aurreko eserlekuetan, ezta beren garaierari eta pisuari egokitutako gailu homologatuekin ere.

Dena dela, arautegiak hiru salbuespen jasotzen ditu. Hala, kasu hauetan, posible da umeek aurrealdean bidaiatzea:

1) Ibilgailuak atzean eserlekurik ez badu (furgonetek, bi plazako ibilgailuek‌).

2) Atzeko eserleku guztiak 135 zentimetro edo gutxiago neurtzen duten umeek okupatuak badituzte. Adibidez, lau ume baditugu baldintza berberetan, ume batek aurreko eserlekuan bidaiatu beharko du.

Nola bidaiatu behar dute haurrek autoan? Etxaniz Autoeskola

24

maxixatzen.eus

3) Ez bada posible atzeko eserlekuetan umeen garaierari eta pisuari egokitutako gailu homologatu guztiak jartzea. Adibidez, hiru ume baditugu eta atzeko eserlekuetan ez bazaizkigu sartzen horrelako hiru gailu homologatu. Gerta daiteke, era berean, atzeko eserlekuetan ez edukitzea segurtasun uhalik, eta kasu horretan ere gailu homologatuak aurreko eserlekuan jartzea egongo litzateke.

135 zentimetro baino gehiago neurtzen duten umeek bidaiatu dezakete hala aurreko nola atzeko eserlekuetan, segurtasun uhalarekin, baina betiere gomendagarria da pisuari eta garaierari egokitutako gailu homologatuak erabiltzea 150 zentimetrora arteko garaierara heldu arte.

Non dago Zakelmari?

TELEFONO

EZETZ TOPAU!

INTERESGARRIAK:

M

artxoko aldizkarian Zakelmari non ezkutatuta zegoen asmatu behar zen: 27. orrialdean zegoen. Asmatzaileen artean zozketa egin ondoren, Consuelo Sudupek irabazi du Odriozola ardotegiaren saskia.

Consuelo Sudupe, martxoko irabazlea.

Farmaziak (APIRILA) Egunez: 09:00 - 22:00 Azkoitia: Jaen 943 85 07 85 Azkoitia: Gisasola 943 85 12 35 Azkoitia: Azpiazu 943 85 29 89

4, 9, 10, 19, 20, 28, 29.

Maiatza: 2, 7, 8 7, 8, 18, 23, 24, 26, 27.

Maiatza: 5, 6 5, 6, 21, 22, 25, 30.

Maiatza: 1, 3, 4

Azkoitia: Mendiola 665 49 67 44 3, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17.

Gauez: 22:00 - 09:00

Garmendia auzunea, 19

Azpeitia: Jakome 943 08 02 58

Urte osoan irekita.

943 08 00 80 943 85 71 71 112 943 02 51 91 943 85 71 51 943 85 08 43 943 02 60 27 943 85 60 27 943 85 25 44 943 85 73 05 943 02 36 19 943 08 37 80 943 85 71 70 943 85 10 70 943 00 76 10 943 85 21 68 943 85 15 97 943 85 13 23 943 85 08 98 943 15 10 89 943 85 19 86 943 85 32 97 943 46 46 22 943 15 04 02 112 943 85 20 61 943 85 36 39 943 85 71 70 669 62 18 02 943 85 71 70 943 85 33 93 943 85 08 83 943 08 07 37 943 85 06 46 943 85 30 43 637 70 57 20 943 85 21 74 696 67 64 56 943 85 73 19 943 45 98 74 943 85 27 18 902 54 32 10 943 85 11 59 943 21 26 99 943 85 25 87 943 85 10 20 maxixatzen.eus

ESKURE KOMENI

Datorren hilean Jausoroko Ogi Berri okindegiaren zortzi pertsonarentzako tarta zozkatuko du Maxixatzenek, Zakelmari aurkitzen dutenen artean. Bidali erantzuna apirilaren 20a baino lehen, Kultur Etxeko postontzira edo maxixatzen@maxixatzen.eus helbide elektronikora.

Udaletxea Udaltzaingoa Suhiltzaileak Epaitegia (Azpeitia) Azkoitia Lantzen Iraurgi Berritzen Abarketatxo ludoteka Artxamendi Gaztelekua (GIB) Zubiaurre Elkargunea KIUB KZ Gunea Ertzaintza San Martin ondaregunea Musikagunea Anbulatorioa Plaza Ondo Jubilatuen Etxea Bake Epaitegia San Jose Egoitza Aizkibel liburutegia AEK Baztartxo Gurutze Gorria DYA Lanbide (Azpeitia) SOS Deiak Txerloia Futbol Zelaia Gurea pilotalekua Torre Zuri erakustokia Txerloia Tenisa Kultur Etxea Postetxea Gipuzkoako Urak Xabier Munibe haur eskola Xabier Munibe ikastola Floreaga ikastetxea Bizilore Urola Ikastola BHI Garbigunea Mankomunitatea Tamaina handiko trasteak jasotzeko zerbitzua Aldalur Eusko Tren La Guipuzcoana PESA Piper elkartea Taxiak

02 16

Herriko kaleetan zehar, 17:30ean, Balda plazan hasita, Haurren Danborrada, Umore Onaren eskutik.

16:00etatik aurrera, Azkoitia-Azpeitia Maratoi Erdia.

09 17

Baztartxo antzokian, 18:00etan, Mollie Malone haurrentzako antzerkia.

Orion elkartearen eskutik, Txakurrarekin Egindako Ehiza Txapelketa.

Azkoitiko Duatloia, 10:30ean.

Orion elkartearen eskutik, Karabina Tiraketa.

24

(eguraldi txarra bada, Kontzejupean)

AGENDIE

23

26

Balda plazan, 12:30ean, Musika Bandaren kontzertua.

Baztartxo antzokian, 22:00etan, Heroiak antzezlana.

Herriko plazan, Tabernarien Elkarteak antolaturik, Imuntzo eta Belokiren kontzertua.

30

Baztartxo antzokian, 18:00etan, Gero Axular dantza taldearen emanaldia.

ZINEMA KARTELDEGIA (Baztartxo)

Apirilak 1-2-3-4: El preg贸n

Apirilak 3: Pinocho y su amigo

Apirilak 8-9-10-11: Spotlight

Apirilak 15: 15 Corners of the world

Apirilak 16-17-18: Kiki, el amor se hace

Apirilak 17: Kung fu panda 3

Apirilak 22-24-25: Objetivo: Londres

Apirilak 29-30: Lady in the van

maxixatzen.eus

coco

(Forum)

maxixatzen.eus

28

maxixatzen.eus