Travel Het is opvallend druk. Jonge alternatieve types wisselen strak geklede veertigplussers af. Allen komen ze voor de avontuurlijke jazzscene van Gent. Van tientallen cafés, tot grote podia en festivals, zoals publiekstrekker Gent Jazz. En jazz is niet het enige wat Unesco’s Creative City of Music te bieden heeft. Met haar verfijnde cuisine, prachtige kunstschatten en authentieke entourage is de historische ‘Kuip’ een amuse d’oeil, oftewel een lust voor het oog… én oor. “Gent is alle dagen bruisend.” Tekst & foto’s: Angelique van Os
Gent als jazzstad
Een infinitief nest dat constant in beweging is
De Beren Gieren, voor jazzcafé Den Turk. Vlnt: Ottenvanger, Siegers en Van Pee
Het is nog vroeg wanneer de eerste groepen toeristen zich verzamelen op het Sint-Baafsplein, waar ze enerzijds druk gebarend omhoog staren naar de imposante Belforttoren, en anderzijds de indrukwekkende Sint-Baafskathedraal aanschouwen. Even verderop ontmoet ik de bandleden van De Beren Gieren voor jazzcafé Den Turk. Het Gentse trio bestaat uit drummer Simon Segers, pianist Fulko Ottenvanger (van origine Nederlander)en bassist Lieven van Pee. De groep bestaat sinds 2009, maar de twintigers kennen elkaar al langer. De winst van de Jong Jazztalent in 2009 van het Gent Jazz Festival opende vele deuren, waardoor de grotere speelzalen aan hun voeten lagen. Dit jaar opent de winnaar van 2010, het Nathan Daems Quintet, het festival waar zowel Segers als Ottenvanger in spelen. Vanwege het vroege tijdstip is café Den Turk, gelegen tegenover het prachtige stadshuis met deels
15de eeuwse Gotische en 16de eeuwse Renaissance- en Rococoarchitectuur nog gesloten. De straat voor het stadhuis is opgebroken en trekt veel bekijks, want archeologen hebben een 13de eeuwse houten kom ontdekt. Het is een herkenbaar straatbeeld in authentiek Gent.
Sessi es We besluiten koffie te drinken bij specialiteitenhuis Mokabon. Met een scherpe bak koffie voor de neus, vraag ik de mannen hoe zij Gent als jazzstad ervaren. “Gent is alle dagen bruisend. Voor een relatief kleine stad (circa 235.000 inwoners) kun je zo’n vijf dagen per week meedoen aan jamsessies. Het lijkt een soort rage, zo populair zijn de sessies”, meent het trio. Er zijn verschillende niveaus en stijlen. Zo is café Studioscoop bedoeld voor beginnende conservatorium-studenten die kunnen experimenteren zonder daar op afgerekend te www.jaz z is m .nl
J U N I/J U L I 2 0 1 1 173
Paul Neve
‘‘Het lijkt een soort rage, zo populair zijn de jamsessies hier.”
Wim Wabbes
De enorme voorgevel van De Vooruit
worden. Soms doen ze zelf mee om nieuwe contacten op te doen. De vele cafés die livemuziek programmeren, zoals Hot Club de Grand, Mysterioso, Manteca, Minor Swing, Damberd, Den Turk, Onverwacht Geluk, White Cat en El Negocito, trekken dagelijks veel publiek. Het zijn echter geen betaalde podia. Hoe moeilijk of makkelijk is het om te overleven als bandje in Gent? “Dat lukt niet, maar dat kan bijna nergens meer. Dankzij de Jong Jazz talentprijs stonden we op de grotere podia en op festival Jazz in ’t Park. Daarnaast waren we onderdeel van de Jazzlabserie, een landelijke concertenreeks. Je moet dus eigenlijk die prijs winnen; dan val je op”, zegt Ottenvanger. Daarnaast vinden de heren dat er nogal een groot gat bestaat tussen de cafés en de podia. Er zit niets tussen en bands spelen niet zomaar in grotere zalen als De Vooruit of De Bijloke. Aan de levendigheid en open mind van de muzikanten mankeert echter niets.“Er heerst geen concurrentie attitude, eerder een positieve en progressieve vibe. Het gaat om de muziek, niet om wie het beste speelt. Soms maken we echt teringherrie in de Hot Club, maar de mensen blijven komen. Leuk hé, dat dit hier kan”, aldus een grijzende Segers.
His toris ch h a r t Na de Beren Gieren is het tijd om programmeurs Bertrand Flammang (Gent Jazz Festival, Middelheim Antwerpen), Frank Pauwels (hoofd artistieke planning Muziekcentrum De Bijloke) en Wim Wabbes (De Vooruit), aan de tand te voelen. Via smalle straatjes baan ik me een weg over de druk bezochte Korenmarkt. De tram rijdt dwars over het plein en de terrasjes zitten vol met borrelende studenten en hangende scholieren. Ik sla de Hooiaard in en kom uit bij de Graslei. De middeleeuwse haven vormt het historische hart van de stad. Werd er vroeger vanaf de Noordzee via het kanaal de Lieve en haar verbinding de Leie voornamelijk graan en koren verhandeld, nu zijn het de vele terrasjes en (vis)restaurants die floreren. Ook is het een verzamelplaats voor de populaire boottochtjes, want er valt veel te ontdekken vanaf het water. 174 J U N I / J U L I 2 0 1 1
www.jazzism.nl
N at t e droom In het hippe restaurant Belga Queen, met uitzicht over de pittoreske haven, spreek ik de programmeurs tijdens de excellente lunch. De heren draaien al een tijd mee en organiseren gezamenlijk sinds 2009 (samen met conservatorium en kunstacademie KASK) het festival Jazz & Sounds. Het evenement wil bruggen slaan tussen genres zoals jazz, hedendaags klassiek, avant garde, rock en elektronische muziek. De eerste twee edities waren vooral een zoektocht naar vorm en inhoud, het afstemmen van elkaars veld. Nu is het een kwestie van bijschaven en een identiteit ontwikkelen. De lijntjes zijn tevens korter doordat Frank Pauwels ondersteund wordt door jazzprogrammeur en bassist Kristof Rosseeuw. Zo licht Pauwels toe dat De Bijloke artiesten ruimte geeft om zelf interessante creaties te bedenken die aansluiten op het festival. “We proberen de natte droom van musici te verwezenlijken, zonder dat daar grote druk op staat.”Een voorbeeld is saxofonist Robin Verheyen, die tijdens de derde editie in november met zijn trio een samenwerking aangaat met een klassiek strijkorkest.“Het leuke is dat we al die musts, een plek kunnen geven op Jazz & Sounds; we kunnen veel vrijer denken, want het is een aanvulling op de eigen expertise en wat er al is”, aldus Bertrand Flamang. Wim Wammes voegt toe dat het festival de synergie wil vormen tussen de verschillende initiatieven en locaties. Het is soms ook een kwestie van de voordeur vinden en een drempel verlagen van een podium, wat met 3000 bezoekers aardig lukt.
Bakerm at Volgens de kenners onderscheidt Gent zich van andere Belgische steden als Brugge, Antwerpen en Brussel, vanwege haar eigenzinnige, progressieve mentaliteit en jonge musici. “Gent is een klein infinitief nest dat constant in beweging is. Het is de bakermat van ondernemende individuen, ook binnen de jazz”, aldus Flamang. Unesco heeft de stad (naast Bologna, Glasgow en Sevilla) sinds 2009 niet zomaar omgedoopt tot Creative City of
Havengezicht met verliefd stelletje vanaf de Graslei
Music. Pauwels vertelt dat de titel is toegekend vanwege de al genoemde diversiteit, een enorm educatief aanbod, grote participatie en haar vele festivals. Flamang: “In een alledaagse week kun je overal jazz beluisteren en daar zit weinig mainstream tussen. Voor Gent Jazz programmeer ik veel mainstream en krijg daarvoor soms de wind van voren. De drang om eigenzinnig en extravagant te zijn is hier groot, maar mainstream leidt dikwijls tot goede resultaten en kan mensen interesseren tot verdieping.” Dat succes klopt als een bus, want Flamang’s festival viert dit jaar (van 7-17 juli)haar tiende jubileum. Het festival trekt duizenden bezoekers; dit jaar met grote namen als Sonny Rollins,BB King, Raphael Saadiq,Mavis Staples en Belgische helden. De Beren Gieren verzorgen dit jaar tijdens de afterparty voor het eerst een jamsessies in stijl van artiesten die ’s avonds hebben opgetreden. Muziekcentrum De Bijloke, dat tevens ruimte biedt aan diverse andere genres, verzorgt sinds 2003 een brede jazzprogrammering. Het gebouw is alleen al een bezoekje waard, vanwege haar middeleeuwse ziekenzaal, overdekt met unieke sporenkap. De zaal, die vroeger onderdeel was van een hospitaalcomplex, ligt tegenover het stadsmuseum STAM. Hier krijg je een goed beeld van Gent door de eeuwen heen, en is een van de vele interessante musea. Vooruit-programmeur Wim Wabbes werkt al ruim twintig jaar bij het avant-gardistische podium, dat onderdeel is van een enorm zalencomplex gericht op diverse genres en theater. Wabbes vertelt dat er vanaf de jaren ’80 een aantal charismatische figuren waren zoals componisten Johan de Smet (de Simpletones) en Peter Vermeersch (X-Legged Sally en big band Flat Earth Society), die met hun groepen bakens hebben verzet voor de huidige generatie. “De big band is zo’n beetje ons huisorkest. Ondanks de huidige nuchterheid, is er nog altijd sprake van een avontuurlijke toenemende scene die versmelt met hedendaagse klassieke componisten zoals Thomas Smetryns. Ik volg dat graag op voet.”
Het geliefde Hot Club de Grand
P r ogr essi ef vr i j r an dj e Dat progressieve vrije randje is ’s avonds tijdens een jazztocht goed merkbaar, beginnend met een concert in De Vooruit (Sint-Pietersnieuwstraat 23) van het Peter Brötzmann Chicago Tentet. De klassieke balzaal zit goed vol met ruim honderdzestig bezoekers, waaronder opvallend veel jong publiek. Gent is immers dé studentenstad van België. Het Brötzmann Tentet speelt niet bepaald toegankelijke muziek, met lange harde noten creëert de band een chaos op het podium door tegelijk minuten lang door elkaar te spelen. Uiteraard zit er wel lijn in met ruimte voor improvisatie, maar een ongetraind oor zal snel afhaken. Dat zegt iets over de interesse van het publiek. Ook tijdens de gratis concerten in het minuscule en uitgeleefde café El Negocito (Brabantdam 121), met haar onafgewerkte plafond en kale muren, zijn het vooral studenten die de stoelen vullen en geconcentreerd luisteren. Een experimenteel kwartet jamt erop los. Dit keer zonder vaste sessieleider, de Italiaanse drummer Giovanni Barcella. Hij is geliefd onder de musici en werkt regelmatig mee aan uitgaven van het cafélabel, El Negocito Records. Het label brengt jaarlijks zo’n zes eigen producties uit.
De progressieve Peter Brotzmann
‘‘Soms maken we echt teringherrie in de Hot Club, maar de mensen blijven komen. Leuk hé, dat dit hier kan”
St a m c a f é De veelgenoemde Hot Club de Grand (Groentemarkt 20) komt via een smal, donker steegje uit op een overdekt terras dat overloopt in het café. Op woensdagavond is ook daar een free jazz sessieavond, onder begeleiding van trompettist Bart Maris. De Hotclub, is het stamcafé van Jef Neve. Ik heb geluk dat ik hem tref, want hij heeft een overvolle agenda. Hij schrijft voor Jazz & Sounds aan een nieuw Pianoconcerto en werkt aan materiaal voor zijn trio. Samen met vibrafonist Pascal Schumacher staat hij in de 19de eeuwse concertzaal van De Handelsbeurs, in het kader van hun duoproject en bijbehorende cd, Face to Face. Het repertoire vormt een mix van jazz en kamermuziek op composities van bijvoorbeeld Debussy en Stravinsky. Tijdens de soundcheck heerst er een boeiend spanningsveld tussen de rijke www.jaz z is m .nl
J U N I/J U L I 2 0 1 1 175
Het vleeshuis met lekkernijen uit Oost Vlaanderen
Genieten van wijn & chocolade proeverij bij Vintage
Links Frank Pauwels en Bertrand Flaming druk in gesprek over jazz in hun stad
melodieën en technische hoogstandjes van de musici. De sympathieke Neve woont sinds een jaar in Gent en bezoekt graag De Hotclub.“Dit is een supergezellig café vanwege haar brede jazzprogrammatie, middeleeuwse pand en jonge publiek; ik ben de oudste daar, haha. Het is eigenlijk onvoorstelbaar dat een relatief kleine stad zoveel te bieden heeft.”Ook Neve won de Jong Talent Jazzprijs, zo’n twaalf jaar geleden. Het was destijds slechts een klein opstapje. Hij was vanwege landelijke bekendheid regelmatig in Gent te zien, maar vond het geen gemakkelijke stad om als buitenstaander tussen te komen. Dankzij het festival van Bertrand Flamang is er veel veranderd. Neve: “De Gentenaar is heel fier op haar eigenheid. Het is een sociaal en kritisch wezen, zeker ten opzichte
van hypes. Die creëren ze eerder zelf. De muzikanten zijn niet in een hokje te stoppen, ze komen elkaar overal tegen en ondernemen grensoverschrijdende projecten. Dat is de toekomst denk ik. En mensen luisteren ook echt, zelfs in de cafés. Dat is toch fantastisch, dat het hier allemaal kan.” En inderdaad, dat is precies de indruk die Gent achterlaat. Een bruisende experimentele jazzstad, omringd door authenticiteit en een ongedwongen sfeer. Te veel om in twee dagen te ontdekken, dus terugkomen is noodzakelijk.
Met dank aan Gent Jazz Festival (Steven de Baets), het Gents Promotiefonds, Hotel Ibis Kathedraal en diensten Toerisme en Cultuur Gent (Lynn Meyvaert en Johan Catteeuw).
Gent heeft naast jazz natuurlijk meer te bieden. Een aantal hotspots Het Lam Gods Gents grootste pleistrekker is het Lam Gods (1432), van de gebroeders Van Eyck. Het beroemdste kunstwerk van de Vlaamse primitieven is vernoemd naar het onderste middenpaneel, waar een lam vereerd wordt door engelen, martelaren, profeten en apostelen. Het houten altaarstuk onderging een bewogen verleden. Het overleefde een kunstroof in 1934, waarbij de linksonder gesitueerde voorstelling van de Rechtvaardige Rechters nooit is teruggevonden. Tevens kwam het paneel in 1942 via de Fransen bij de Duitsers terecht. Vanaf 1946 is het weer te zien in de indrukwekkende Sintbaafskathedraal, dat van kleine parochiekerk (942) halverwege de 14de eeuw omgedoopt werd tot statige kathedraal. Er zijn diverse kunstwerken te zien zoals een fraaie Rubens, de Bekering van Sint-Bavo (1623-1624) en een overweldigende rococo preekstoel (1745). Gids Oswald de Haese kan er gepassioneerd over vertellen.
176 J U N I / J U L I 2 0 1 1
Ambachtwinkels: Ondanks een terugloop, telt Gent tal van ambachtwinkels. Bezoek bijvoorbeeld snoepwinkel Temmerman (Kraanlei 79), beroemd vanwege haar gevel met De Werken van Barmhartigheid (1643) en uiteraard diverse handgemaakte snoepjes. Proef vooral de Cuberdons, Gentsche mokken of knopkes (koekjes). Of koop versgemaakte mosterd bij Tierentyn (Groentenmarkt 3), die ze zelf in de kelder produceren en in de winkel in een potje scheppen. Het uit de 15de eeuw stammende Groot Vleeshuis (Groentemarkt 7) is sinds 2002 een overkoepelend promotiecentrum voor Oost-Vlaamse streekproducten. Onder en naast gedroogde hammen, die de eeuwenoude balken versieren, is het genieten in het restaurant van producten als vlierbloesemlikeurtje Roomer, O’de Flander jenever, Ganda en bredylhammen, de typische Gentse soep Waterzooi, of een Geraardsbergse Mattentaart. Bedrijfsleidster Myriam Closse weet er alles van.
www.jazzism.nl
Wijn Voor een ware smaaksensatie van vier wijnen en chocoladebonbons kun je terecht bij wijnrestaurant Vintage in de hippe, minder bekende winkelstraat Onderbergen. Eigenlijk is de specialiteit een dessert. De combinaties vullen elkaar perfect aan, zoals een Duitse lichtzoete spatlesse riesling (2002), gecombineerd met een praline van dezelfde gelei. Smullen! Eten Op culinair gebied zit je goed in Gent. De restaurants rond de Korenlei zijn allen prima, zoals Belga Queen. Geliefd onder de Gentenaren is brasserie Pakhuis (Schuurkenstraat 4). De voormalige opslagruimte heeft een uniek hangarinterieur en is omgetoverd tot een brasserie in optima forma. Bijzonder is ook de Franse-Italiaanse kaart, vanwege de dagverse biologische gerechten van eigen kweek op hoeve Le Devant in La Chapelle-Naude.