Melissa Aldana
“Frida Kahlo’s werk symboliseert voor mij acceptatie” De Chileense tenorsaxofonist Melissa Aldana bracht tijdens North Sea Jazz haar vijfde album uit: Visions. De plaat is haar eerste kwintetopname en brengt een ode aan inspiratiebron Frida Kahlo. “Ik voel me verbonden met haar eigenzinnige kunst en sterke spirit.” Tekst: Angelique van Os | Foto’s: Anna Yatskevich
M
elissa Aldana is laat. Het blijft altijd een crime om de files richting Ahoy te omzeilen tijdens het North Sea Jazz Festival, zeker voor artiesten die buiten de stad verblijven. Wanneer de van origine Chileense saxofonist de perskamer binnenwandelt, excuseert ze zich wel tien keer. In een kleine, rustige ruimte nestelt de lange, slanke Aldana zich in een stoel. Al snel blijkt dat deze sympathieke en openhartige powervrouw zoveel meer is dan een jazzbelofte, die in 2013 als eerste vrouwelijke instrumentalist en Zuid-Amerikaanse op 24-jarige leeftijd de prestigieuze Thelonious Monk International Jazz Competition won.
Na jaren van spelen in een triosetting presenteer je op 'Visions' een kwintet met Sam Harris, Pablo Menares, Tommy Crane en Joel Ross als speciale gast. Vanwaar deze bezetting? “Hoewel ik het heerlijk vind om met een trio te spelen, stel je je als saxofonist wel altijd erg kwetsbaar op. Ik wilde me meer verdiepen in harmonie en melodie en me daarbij makkelijker kunnen bewegen. Het duurde even voordat ik een pianist vond die qua harmonieën uitmuntend speelt, bij mij past en die mij uitdaagt. Ik had Sam al vele malen gehoord bij Ambrose Akinmusire en hij leek me perfect. Omdat Sam niet altijd meekan op tournee, wissel ik hem af met gitarist Lage Lund, ook zo’n fantastische muzikant. De bijdrage van Joel op vibrafoon heb ik
56 N OV E M B E R / D E C E M B ER 2019
vooral gekozen om melodie en harmonie meer diepgang te geven. Tommy drumt helaas niet meer in de band. Hij is vervangen door Kush Abadey. En bassist Pablo is my man! Ik ben fan van zijn sound. We komen allebei uit Chili en spelen al zolang samen. We zijn heel hecht, als broer en zus.”
“Het is tof dat ook ik een inspiratiebron ben” Wat is jouw connectie met de Mexicaanse kunstschilder Frida Kahlo? “Anderhalf jaar geleden werd ik gevraagd om een commissieopdracht voor de Jazz Gallery in mijn woonplaats New York te verzorgen. Ik iets wilde doen met beeldende kunst. Het werd een suite, waarvan er nu twee stukken op het album staan: Visions en La Madrina. Als kind was ik altijd aan het schilderen en bezig met olieverftechnieken. Dat heeft me geïnspireerd als muzikant. Frida is voor mij een rolmodel, omdat ze compleet haar eigen weg zocht en koos, ondanks al haar fysieke beperkingen. Het is tof om te horen dat ik voor sommige jongere vrouwelijke saxofonisten een inspiratiebron ben. Niet zozeer omdat ik een vrouw ben die zich
Interview beweegt in een mannenwereld waarin ik me moet bewijzen, maar omdat ik mezelf ben. En daar worstelen veel jonge artiesten mee. Zo kijk ik ook naar Frida, een fantastische kunstenaar. ik voel me verbonden vanwege haar eigenzinnige kunst en sterke spirit.” In hoeverre horen we de artistieke invloed van Frida terug op 'Visions'? “Haar werk is heel direct en open, zoals de doeken over haar abortus. Ze nam geen blad voor de mond. Haar schilderijen zijn een open boek, of het nu gaat over haar seksuele identiteit, haar fysieke beperkingen, haar liefdesleven of de familieproblemen. Haar schilderijen bestaan uit universele thema’s die een groot publiek aanspreken. Dat geldt ook voor mij. Ik begon twee jaar geleden met psychotherapie. In New York zit het gros van de muzikanten bij een psychiater. Als begindertiger heb ik gezins- en levensvragen. Je reflecteert op je eigen jeugd en familiebanden. In mijn geval was dat als dochter en kleindochter van twee bekende Chileense saxofonisten. Vanaf mijn zesde studeerde ik acht uur per dag. Het heeft me gevormd en veel gebracht, maar ook ellende bezorgd. Ik heb al drie jaar geen contact met mijn vader. Hij is nog nooit naar een show van me in de VS geweest. Het werk van Frida symboliseert voor mij acceptatie, ook al is het keihard knokken in New York. Frida bleef trouw aan zichzelf, aan haar werk. Ze volgde haar eigen roeping. Die gedachte heb ik heel bewust toegepast toen ik de composities schreef.” Wat is het verhaal achter 'La Madrina'? “La Madrina verwijst naar het heftige busongeluk dat Frida als jong meisje overkwam. Ze keek de dood in de ogen en zag een licht, een geest, die ze La Madrina noemde. De geest spreekt haar toe dat ze afscheid van het leven kan nemen of dat ze er volledig
NOVE M B E R / DE CE M B E R 2019 57
V.l.n.r.: Sam Harris, Joel Ross, Melissa Aldana, Pablo Menares en Tommy Crane
voor kan gaan. Frida besloot om te blijven leven, te gaan schilderen. Elke keer wanneer ze door een diep dal ging, verscheen La Madrina om haar te herinneren hoe kwetsbaar het leven is en welke keuzes ze kon maken. Het nummer slaat op hoe we ons lot in eigen handen hebben. Ik moet dit verhaal duidelijk maken zonder tekst en dat is best een opgave. Er zitten veel lagen en contrapunten in het stuk. Zo hoor je halverwege een fragment waar de piano alleen een droevige melodie speelt, wat staat voor de dood die Frida in de ogen kijkt en haar de keuze geeft. Daarna komt de band erbij, neemt de dynamiek toe: ze kiest voor het leven. Veel van de stukken op de plaat zijn zo opgebouwd. Zo symboliseert Acceptance de complexe band met mijn vader. Door de lagen en afwijkende structuur van de song ontstaat een bepaalde sfeer en ontwikkeling. Muzikaal gezien is mijn basis verankerd in de traditionele jazz, maar ik sta ook open voor andere stromingen. En dat hoor je bijvoorbeeld in dit stuk. Dat ik me losmaak van die traditie, mijn eigen weg volg.”
“Vergeet je techniek, snelheid en toon” Was dat laatste niet de wijze raad van Sonny Rollins? “O, ja, wat grappig nu je dat zegt, dat klopt. Hij zei ooit tegen me: ‘Vergeet je techniek, je snelheid, je toon. Alles wat een ander roept. Blijf bij jezelf, want aan het einde van de dag is dat het enige wat telt. Er zijn zoveel goede jonge saxofonisten. Alleen klinken ze allemaal hetzelfde.’ Dat gold voor mij tot een paar jaar geleden ook. Je hoeft geen killersaxofonist te zijn om goed te spelen. Doe iets persoonlijks en neem je tijd om een verhaal te spelen. Dat is veel waardevoller dan je ego te laten spreken.”
58 N OV E M B E R / D E C E M B ER 2019
Is die houding ook niet erg Amerikaans? “Ja, inderdaad. Ik herinner me toen ik van Chili verhuisde naar New York dat er veel bewijsdrang om me heen was. Ik ging daar ook in mee. Ik moest ook als Michael Brecker, Chris Potter en Mark Turner klinken. Nu ik wat ouder ben en mijn generatie zich dus ook ontwikkeld heeft, is het wat relaxter. Je moet wel: it’s a jungle out there.” Kwam voor jou wellicht de omslag in 2013 toen je de Thelonious Jazz Competition won, want daarna gingen deuren voor je open. Wat was de grootste, structurele verandering sindsdien? “Ik kreeg erkenning, hoewel dat na een tijdje wegebt als de ‘hype van nieuwe belofte’ voorbij is. Ik vond het vreselijk dat ik werd neergezet als eerste vrouw die de prijs won. Dat dit vooropstond, in plaats van mijn muzikaliteit. Dankzij het prijzengeld kreeg ik de mogelijkheid om goede mensen om me heen te verzamelen, zoals een management dat veel werk uit handen neemt. Het belangrijkste is dat ik me kon ontwikkelen tot een goede bandleider. Daar pluk ik nu de vruchten van.” En dat doe je goed, want je hebt met dit album een uitgebreide Europese tournee staan. Je komt eind oktober terug naar ons land (Bimhuis, LantarenVenster, Muziekgebouw Eindhoven) en je tourt ook met je man, saxofonist Jure Pukl. “Ja, er is veel gaande. Ik ben blij met alle support van het label Motema Music. En ik speel inderdaad in de band van Jure, met verder bassist Joe Sanders en drummer Gregory Hutchinson. Vorig jaar verscheen het album Doubtless, waarvoor Cécile McLorin Salvant de cover verzorgde, wat ze ook voor Visions heeft gedaan. Jure produceerde mede mijn plaat. Het is fijn en pittig tegelijk om het muzikantenleven te kunnen delen. Het schept een diepe band.”