Crescent Double Quartet
“ We geloven er Hipnotik Orchestra
Foto: Merlijn Doomernik
Upcoming XL-jazzblends
North Sea Jazz
Het is opvallend dat in crisistijd XL-cross-over bands als padden stoelen uit de grond lijken te schieten. Ze spelen op grote podia en festivals. Hoe overleven deze bands? Hoe hecht zijn ze en hoe diep gaan ze voor hun muziek om verder te komen? In gesprek met jazzblends van het eerste uur: Re:Freshed Orchestra, Hipnotik Orchestra en Crescent Double Quartet. Tekst: Angelique van Os
Foto’s: Joke Schot & archief bands
allemaal in” Re:Freshed Orchestra
“We zitten denk ik in een over gangsfase, musici zijn zoekende”
De energie spat van het scherm af. Strak, alsof het een afgesproken choreografie is, zetten de strijkers, blaasen ritmesectie dezelfde lichamelijke beweging neer op het pulserende ritme. De vocalisten en rappers dartelen over het podium en vormen één stem. Geen ego’s, wel ruimte voor spetterende solo’s en individuele kwalitei ten die deel uitmaken van een sterk collectief. Het publiek joelt, springt en applaudisseert. Het dak gaat eraf in de grote zaal van Paradiso. De livebeelden, geprojecteerd op groot scherm, staan niet op zichzelf. Noorderslag, home base Grounds, de Doelen… De Rotterdamse formatie Re:Freshed Orchestra is the next big thing. Nee, geen nieuwe Kyteman, deze band mixt weliswaar ook klassiek met jazz en hiphop, maar eert artiesten uit de zwarte muziektraditie vanuit een orkes trale, bijna jamachtige werkwijze. Een georganiseerde chaos. Daar is het idee simpelweg uit ontstaan: ‘het verfrissen’, het opnieuw interpreteren van iconen als Nina Simone, J Dilla, Sly Stone, Quincy Jones, Fela Kuti en Jay-Z. Met de tribute aan laatstgenoemde bracht de groep eind vorig jaar de EP Re:Encore uit, in samen werking met Kees Heus van het Amsterdamse Kindred Spirits label.
Na tu u rlijk e o nt wikkeling Manager en mede-initiator Sigmar Vriesde zet de beamer even uit. ”Het is hard gegaan sinds 2009. We hebben veel samen gespeeld en diverse bezet tingen uitgeprobeerd tot waar we nu zijn. We hadden niet verwacht dat de tributes zo succesvol
182 J U N I / J U L I 2 0 1 3
www.jazzism.nl
zouden zijn en alles zo natuurlijk zou verlopen.” Met het festivalseizoen voor de deur zal Re:Freshed een veel geboekte act worden. Een XL-act, welte verstaan, want de jonge groep bestaat uit vijftien man, van verschillende culturele en muzikale achter gronden en verschillende nationaliteiten. Ze staan al op Jazz in Duketown, de Jazzdag en hun droom podium: North Sea Jazz. Het is een uitdagende clash tussen klassiek geschoolde strijkers, jazzmusici, rappers en muzikanten uit de hiphopscene. Het is mooi om de ontwikkeling van de band voorbij te zien komen via allerlei YouTubefilmpjes. In eerste instantie lag de nadruk op een ritmesectie met rappers, waarbij de mc’s de overhand hadden en de band te veel op de achtergrond belandde. Februari 2011 zijn er blazers en strijkers toegevoegd en maakte de tribute aan hiphopproducer J Dilla de eerste blend tussen de verschillende stijlen mogelijk. En groot verschil: er staat nu een echt collectief, dat gelaagdheid en diep gang heeft. Dat heeft uiteraard ook te maken met het repertoire. Waarom is bijvoorbeeld gekozen om Jay- Z te eren? “Hij is niet alleen belangrijk voor de AfroAmerikaanse muziektraditie, Jay-Z is een visionair, een entrepreneur. Hij heeft onnavolgbare dingen gedaan en dat verdient extra aandacht. Dat geldt ook voor Sly Stone. Onvoorstelbaar dat die man nu armoedig in een trailer woont, terwijl zijn muziek van groot belang is geweest voor de generaties na hem”, aldus Vriesde. Artistiek leider en arrangeur Alexander van Popta voegt toe: “Ja, de jaren zeventig zijn zo belangrijk.
Over stijlen blenden gesproken, dat was het moment suprême: Miles Davis luisterde naar Jimi Hendrix en andersom, jazz vermengde zich met rock, daar kwam Afro-Cuban bij door bijvoorbeeld Santana. Het waren eveneens grote bezettingen, zoals Earth, Wind & Fire, Zappa...” Vriesde vult aan: “Ik denk dat er meer waardering is voor muziek uit de seventies. Je ziet het ook onder musici, zoals Janelle Monae-achtige groepen. Die magische tijd van goede muziek, show elementen en mode komen denk ik weer terug.”
Bergen in 2010 het achtkoppige Crescent Double Quartet op. Inmiddels woont en werkt hij in Amsterdam. Dit gezelschap is een uitbundige smeltkroes tussen jazz en een klassiek kamer ensemble, doordrenkt met een mundiaal sausje. De inspiratie vond Van Bergen in Micheal Breckers Quindectet (Wide Angles, 2003) en de sound van John Coltrane. Samen met de Turkse pianist Kaan Bıyıkoğlu werkte hij aan eigen repertoire, dat in 2011 het eigenzinnige debuutalbum Radio Mundial tot resultaat had. Het instrumentale repertoire van de groep ademt mystieke sferen en klanken uit de hele wereld, omlijst door uitbundige solo’s en fraaie strijkarrangementen. Van Bergen: “Onze muziek is een wereldreis, beïnvloed door onze verschillende nationaliteiten en culturen. Vlak na mijn studie heb ik drie maanden gereisd door Zuid- en MiddenAmerika, wat zeer inspirerend was voor het schrijf proces; ik schreef drie nummers onderweg. Het was bijvoorbeeld bijzonder om bij verlaten vulkanen in mijn eentje dwarsfluit te spelen en confronterend dat een sterke waterstroom mij en een meisje bijna fataal werd in Mexico. Ik realiseerde me hoe kwets baar het leven is en verwerkte dit in een song.”
A c ht ko p p ig Re:Freshed is niet de enige opkomende XL-band. De van oorsprong Turkse trombonist en toetsenist Efe Erdem is naast Re:Freshed ook actief in het acht koppige Hipnotik Orchestra, eveneens gevestigd in Rotterdam. Deze volledig internationale band vormt een mix tussen jazz en hiphop en voegt daar ingre diënten als elektronische (experimentele) funk en soulinvloeden uit de jaren zeventig, tachtig en negentig aan toe. Erdem vervult in zijn eentje de rol van brassectie van Hipnotik. Samen met de Spaanse drummer Mar-Z Garcia richtte hij in 2011 de band op. Onlangs presenteerden ze hun titelloze debuut album in Grounds. In hoeverre hebben de bands iets aan elkaar? “Er is veel onderling support en we leren van elkaars ervaring, vooral op zakelijk gebied. We verrijken bijvoorbeeld elkaars netwerken”, aldus Erdem. Eveneens in Rotterdam richtte saxofonist Aart van
Act ie- react ie
“Muziek en de industrie veranderen constant. Hierdoor volgen er soms historische ontwikkel ingen, zonder dat je het in de gaten hebt”
Naast deze drie XL-bands is er ook nog het grotere klassiek georiënteerde Martin Fondse Orchestra, dat nu tourt met de Braziliaanse vocalist/gitarist Lenine. Ook staat componist/arrangeur Fondse met trompettist Eric Vloeimans en hun Symphonic Works op North Sea Jazz. Is het toeval of is er sprake van een wedergeboor te van grote crossoverbezettingen? Van Popta:”Dat is lastig te zeggen. Het gaat denk ik om actie-reactie. In de huidige crisis zie je dat muzikanten veelal kiezen om in kleine bezettingen te spelen, zodat ze er financieel nog iets aan overhouden. Dan volgt er een tegen reactie van groepen die denken dat het ook groter en anders moet kunnen.” Erdem voegt toe:“ We zitten denk ik in een overgangsfase. Musici zijn zoekende, want muziek en de industrie veranderen constant. Hierdoor volgen er soms historische ontwikkelingen, zonder dat je het in de gaten hebt, omdat je er middenin zit. Dus nu wellicht ook.”
H ard knokken
Merlijn Doomernik
Natuurlijk komen de optredens de bands niet aan waaien; ze werken er keihard voor. Toch is het opval lend dat ze het goed doen in de economische crisis. Hoe zwaar is het om te overleven met zo’n grote groep? Van Popta: “Het is een cliché, maar je moet er als groep echt helemaal voor gaan, anders werkt het niet. Het belangrijkste van Re:Freshed is het onder linge vertrouwen in elkaar en de chemie. Het creëren on the spot. Daarom zie je vijftien lachende gezichten die zonder vrees op het podium staan.” Het vergt een hele organisatie om alleen al een www.jazzism.nl
J UN I / J UL I 2013 183
Martin Fondse Orchestra
“Dat is wat we willen: mensen raken. En dat lukt met deze gedreven groep” repetitie te plannen. Dat doen de bands lastminute, vlak voor een optreden. Anders is het niet te doen. Voor Re:Freshed het is een onderdeel van hun werk wijze: ze maken in korte tijd, gedurende de repetitie, als collectief een song. Vriesde: “Dit is een hechte vriendengroep, die elkaar als familie beschouwt. Iedereen zet zich onvoorwaardelijk in, uit liefde voor de muziek. Dat levert lang financieel niets op, soms kost het alleen maar geld. Ik heb drie jaar alleen maar geïnvesteerd, omdat ik er in geloof.” “We geloven er allemaal in!”, roepen Erdem en Van Popta in koor. Ook voor Hipnotik Orchestra betekent het hard werken en soms weinig tot niks verdienen. Het is nodig, vinden de heren. Nu ze succesvoller en bekender worden, werpt al het werk zijn vruchten af en zijn er meer mogelijk heden. Hipnotik stond in januari op het prestigi euze Midem festival in Frankrijk. Daar werden ze opgepikt door het label Onehill Records. Ze richten zich nu op een tour in Spanje, Turkije en Nederland in het najaar. “We hebben nog geen manager of booker, dus ik regel alles. Het is lastig in deze tijd, maar we spammen alles en iedereen om onszelf te promoten.”
D r o o m v e r we ze n lijk e n Aart van Bergen heeft met zijn groep wat tegenslagen ondergaan. Na de release van het debuutalbum in 2011 volgde een goedlopende clubtour, maar dit voorjaar gingen een aantal boekingen op het laatste moment niet door. “Veel podia zijn gekort, er is weinig geld, terwijl het aanbod enorm is. Niemand gaat de muziek in om rijk te worden, maar je moet wel overleven. Het is niet makkelijk om een grote band bij elkaar te houden. We hebben enige bandwisselingen gehad. Soms was het praktische onhaalbaar van wege drukke agenda’s en werkte het niet door alle uiteenlopende persoonlijke smaken en achter gronden. We hebben nu een booker, wat helpt.
Laatst tijdens een concert in Zaandam voelde het publiek exact de emotionele lading van een stuk aan. Dat was fantastisch! Dat is wat we willen: mensen raken. En dat lukt met deze gedreven groep. Ik ben mijn droom aan het verwezenlijken. Soms vraag ik me af: hoe blijven de kwetsbaren overeind? Hoe red je het? Daarover gaat de song Survival Of The Fragile. Daar vechten we voor!”
Spannende t ijd CDQ, Hipnotik en Re:Freshed gaan spannende tijden tegemoet. Eerstgenoemde staat in oktober in het Muziekgebouw aan ’t IJ en werkt aan nieuw materiaal, waarbij de strijkers nog meer op de voorgrond komen. Inspiratie: componist Béla Bartok. Het nieuwe stuk Two Mirrors begint bijvoorbeeld met een gelaagde opbouw van strijkers, waarbij de violen en cello de groove bepalen. Violist Oene van Geel heeft tevens het stuk Three Ways To Metal voor hen geschreven. Mogelijk is hij op het volgende album als gastsolist te horen. In de oefenruimte wordt de samenwerking met de VPRO Boy Edgar Prijswinnaar in ieder geval uitgebreid: Van Geel gaat het orkest een coachsessie geven. Re:Freshed werkt ook aan eigen materiaal. Van Popta: “Om eerlijk te zijn zal het best lastig worden met een eigen album. Zoals Furlan (Felter, bandleider, red.) zegt: ‘We moeten onze eigen muziek gaan ‘refreshen’.’ Daarvoor gaan we terug naar onze roots. We observeren hoe we in het begin speel den, halen daar de essentie uit en willen dit beter neerzetten, met de kwaliteit die we nu als groep hebben ontwikkeld. En zit veel potentie in onze musici, dat komt misschien met eigen materiaal nog meer naar voren. We hebben nu een eigen identiteit, een eigen sound, gebaseerd op orkes trale filosofie. Ons eigen werk wordt wellicht een tribute aan al die blends, al die fantastische orkestrale muziek die ons voorging.” www.jazzism.nl
J UN I / J UL I 2013 185