WYŻSZA BRAMA
Czechowice i Dziedzice...
Ja
cek
Cwet
ler
nie z soli ani roli..., ale z nafty powstały (między innymi) W 200 rocznicę urodzin Ignacego Łukasiewicza.
W marcu 2022 roku minie 200 lat od urodzin Ignacego łukasiewicza, od którego zaczynają się dzieje polskiego przemysłu naftowego. by uczcić jego pamięć Sejm RP ustanowił br. „Rokiem Ignacego łukasiewicza – polskiego farmaceuty i wynalazcy.”
Wspólnie z Adamem Bratkowskim skonstruował pierwszą lampę naftową, którą po raz pierwszy do celów komercyjnych wykorzystano 31 lipca 1853 roku, w szpitalu we Lwowie. Sala operacyjna została oświetlona lampami od Łukasiewicza, a doktor Zaorski dokonał operacji wycięcia woreczka żółciowego u pacjenta Holeckiego. Operacja się powiodała a lampy naftowe zagościły na dobre w domach mieszczan, w przemyśle i na kolei. Zaczęła się era nafty. Wynalazek Ignacego Łukasiewicza przyniósł (oczywiście w pośredni sposób) rozwój Dziedzicom i Czechowicom, w których powstały dwie rafinerie nafty: austriacka „Schodnica” (1894) i amerykańska Vacuum Oil Company (1902). W latach dwudziestych ubiegłego wieku, amerykański koncern wykupił „Schodnicę” i powstała jedna rafineria, która przetrwała (po różnych perypetiach i zmianach wlaścicielskich) do dziś. Do 1955 roku, kiedy powstaną w Płocku nowoczesne zakłady rafineryjne i petrochemiczne, czechowicka rafineria była największa w Polsce. Zarząd Vacuum Oil Company, w Wiedniu w 1901 roku, podjął decyzję o budowie rafinerii w Czechowicach na Śląsku Austriackim. Plan budowy rafinerii przedstawili Walnemu Zgromadzeniu spółki VOC, 8 czerwca 1901 roku w Wiedniu, pracownicy spółki Standard Oil Co.: Friedrich Schildt, Georg Wilhelm Hooker oraz Selenem Jale Osborn. Projekt przyjęto jednogłośnie. Aby rafineria mogła powstać, zwiększono kapitał akcyjny spółki Vacuum Oil Co. do 20.000 000 koron (w 1898 roku kapitał ten wynosił 200.000 koron). Kapitał zakładowy Vacuum Oil Company w Czechowicach był oparty na kapitałach trustu Standard Oil Company z Nowego yorku, należącego do Johna D. Rockefellera. Budową rafinerii w Czechowicach, którą rozpoczęto w 1902 16
TRAMWAJ CIESZYŃSKI • III 2022
roku, kierował Henry M. Flagler, najbardziej zaufany człowiek Johna D.Rockefellera. Jesienią 1901 roku przedstawiciele koncernu VOC podjęli rozmowy z Leonem Teodorem Zipserem, bielskim fabrykantem sukna, w sprawie nabycia gruntów pod budowę rafinerii. W ich wyniku Zipser odsprzedał część koloni „Gaj” (dziś Lesisko) pod tą inwestycję. Grunty Amerykanie kupowali w tajemnicy od okolicznych gospodarzy już od 1899 roku. W porozumieniu z władzami austriackimi zaczęli wyrąb lasu na terenie Lesiska oraz budowę składów. Budowę rafinerii rozpoczęto na początku 1902 roku od wykopania kanałów i rowów ściekowych, karczowania lasu oraz prac obejmujących zagospodarowanie placu budowy pod przyszłą rafinerię. Prace przy budowie instalacji przemysłowych rozpoczęto z końcem 1904 roku, a produkcję podjęto w maju 1905 roku. Prace budowlane prowadziło przedsiębiorstwo „Kulka” z Morawskiej Ostrawy. W budapeszteńskiej siedzibie Vacuum Oil Company opracowano cele i strategie dla czechowickiej rafinerii. Zakres działań obejmował sprawy produkcji, handlu, eksportu i importu surowca i produktów, licencje, zezwolenia oraz wszelkie kwestie prawne związane z tego typu działalnością. Przedmiotem działalności handlowej miały być oleje, smary, tłuszcze oraz ich mieszaniny. Spółka zaczęła działać 5 maja 1905 roku w oparciu o zarządzenie Cesarsko-Królewskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 16 grudnia 1895 roku. Przyjęto statut spółki, który określił cele statutowe i produkcyjne oraz ustanowił władze spółki. Siedzibą spółki były Czechowice. Działalność formalno – prawną ogłoszono w prasie amerykańskiej, austriackiej i niemieckiej, m.in. w „Bielitz-Bialer Anzeiger” z 15.05.1905, w „Dzienniku Cieszyńskim” z 17.05.1905, w „Głosie Ludu
