Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΑΡΑΛΕΙΠΕΤΑΙ ΩΣ ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Η ΠΡΩΤΗ ΑΘΗΝΑΙΚΗ ΣΧΟΛΗ. ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ (1830 – 1880) Προσδιορίστε τους παρακάτω όρους σε σχέση με την Πρώτη Αθηναϊκή Σχολή: Κλασικορομαντισμός, Ποιητικοί διαγωνισμοί, Γλωσσικός αρχαϊσμός, Μυθιστορία, Ρομαντικό μυθιστόρημα, Ιστορικό μυθιστόρημα, Ξενόθεμο αφήγημα, Απόκρυφα μυθιστορήματα και Λογοτεχνία καταστατικού τύπου Κλασικορομαντισμός: Η Πρώτη Αθηναϊκή Σχολή ενώ αρχικά ξεκινά υπό την επίδραση του ρομαντικού πνεύματος, σύντομα μετατρέπεται, γλωσσικά και ιδεολογικά, σε μία συντηρητική λογοτεχνία κλασικιστικής αντίληψης, έτσι ώστε η αθηναϊκή ποίηση αυτής της περιόδου να χαρακτηρίζεται ως κλασικορομαντική. Ποιητικοί διαγωνισμοί: Πρόκειται για έναν θεσμό που καθόρισε την ποίηση στον ελληνικό χώρο από τα μέσα του 19ου αιώνα και έπειτα. ➢ 1851 – 1860: Ράλλειος ποιητικός διαγωνισμός. ➢ 1862 – 1877: Βουτσιναίος ποιητικός διαγωνισμός. ➢ 1877: Ο φιλολογικός σύλλογος «Παρνασσός» καθιέρωσε τον δικό του διαγωνισμό με εισηγητή και κριτή τον Εμ. Ροΐδη. Γλωσσικός αρχαϊσμός: Η γλωσσική τάση που εκδηλώθηκε από τις αρχές του 19ου αιώνα και εκφράστηκε μέσα από την ποίηση της Πρώτης Αθηναϊκής Σχολής και στηριζόταν στην αντίληψη ότι η ποίηση πρέπει να προσεγγίσει το αρχαιοελληνικό γλωσσικό μεγαλείο. Εκφράστηκε μέσω της απλής καθαρεύουσας μέχρι την αρχαϊστική καθαρεύουσα. Μυθιστορία: Πρόκειται για ένα λογοτεχνικό είδος με καταγωγή στους ελληνιστικούς χρόνους, στο πλαίσιο του οποίου συναιρούνται το ιστορικό με το φανταστικό γεγονός, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα ευχάριστο ανάγνωσμα. Ρομαντικό μυθιστόρημα: Είδος πεζογραφίας που εμφανίζεται την εποχή του αθηναϊκού ρομαντισμού, με μελοδραματική υπόθεση. Ιστορικό μυθιστόρημα: Είδος πεζογραφίας, αντιπροσωπευτικό της ρομαντικής H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
[17]
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr λογοτεχνίας. Επιχειρεί να αναβιώσει πραγματικά ιστορικά γεγονότα σε συνδυασμό με την παρεμβολή φανταστικών καταστάσεων. Εισηγητής του υπήρξε ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής. Ιστορικά μυθιστορήματα έγραψαν και οι Στ. Ξένος, Κ. Ράμφος, Σπ. Ζαμπέλιος και Εμ. Ροΐδης. Ξενόθεμο αφήγημα: Διηγήματα που αναφέρονταν στη δυτικοευρωπαϊκή αστική ζωή ή σε πρωτόγονες κοινωνίες. Κύριος εκπρόσωπος ο Ραγκαβής. Απόκρυφα
μυθιστορήματα:
Αστικά
μυθιστορήματα
μυστηρίου
που
αναφέρονται σε σκοτεινές όψεις της αστικής ζωής. Πρότυπό τους είχαν αντίστοιχα γαλλικά και αγγλικά μυθιστορήματα. Έχουν φιλολαϊκό χαρακτήρα αφού καταδικάζουν την αθλιότητα της ζωής των κατώτερων κοινωνικών τάξεων. Τυπικό έργο τα Απόκρυφα της Κωνσταντινούπολης, έξι τόμοι, του Χριστόφορου Σαμαρτσίδη (1868). Λογοτεχνία καταστατικού τύπου: Είδος πεζογραφίας που, με τη συνδρομή ρομαντικών μοτίβων, προβάλλει πρότυπα κοινωνικής οργάνωσης και ηθικής συμπεριφοράς που στοχεύουν στην υπαγωγή των ατομικών συμφερόντων στο συλλογικό – εθνικό συμφέρον και στη δημιουργία μιας λειτουργικής και ιεραρχημένης κοινωνίας. Τι εννοούμε με τον όρο Παλαιά ή πρώτη Αθηναϊκή Σχολή; Με τον όρο Παλαιά ή Πρώτη Αθηναϊκή Σχολή εννοούμε την ποιητική δημιουργία της περιόδου 1830 - 1880 στην Αθήνα και στα άλλα κέντρα του ελλαδικού και «αλύτρωτου» ελληνισμού, όπως ήταν η Κωνσταντινούπολη, η Σμύρνη, η Πάτρα, η Ερμούπολη, κ.ά. Η ποίηση αυτή ήταν ποίηση κυρίως ρομαντικής τεχνοτροπίας που γράφτηκε σε καθαρεύουσα γλώσσα. Να αναφερθείτε στις κύριες διαφορές που καταγράφονται, ως προς τον ιδεολογικό ρόλο που διαδραμάτισαν, ανάμεσα στην Επτανησιακή και την Πρώτη Αθηναϊκή Σχολή. Στη συνέχεια να επισημάνετε το σημείο ή τα σημεία προσέγγισης των δύο σχολών κατά την περίοδο 1830 - 1880 Η κύρια ιδεολογική διαφορά των δύο σχολών είναι: ✓ Στην Αθήνα η ποίηση (και γενικότερα η λογοτεχνία) λειτουργεί ως αρωγός H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
[18]
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr της εθνικής και πατριωτικής ιδεολογίας του νέου ελληνικού κράτους, που βασικά στηριζόταν στην ανάδειξη της αδιάλειπτης συνέχειας του ελληνισμού από την αρχαιότητα ως τους νεότερους χρόνους και στην ανάγκη ενσωμάτωσης των «αλύτρωτων περιοχών» (περιοχές με ελληνικό πληθυσμό) της οθωμανικής αυτοκρατορίας στο νέο ελληνικό κράτος. ✓ Στα Επτάνησα, η επτανησιακή ποίηση δεν απέβλεπε σε μία παρόμοια ιδεολογία και επομένως δεν χρειάστηκε να ευθυγραμμιστεί με την κρατούσα ιδεολογία. Σημείο προσέγγισης των δύο σχολών την περίοδο 1830 – 1880 ήταν: Η διάδοση και επικράτηση του ρομαντισμού (ρήξη με το προγενέστερο κλασικισμό, απελευθέρωση της φαντασίας και του συναισθήματος, αναζήτηση της πρωτοτυπίας και δημιουργικότητας του καλλιτέχνη) κυρίως με την έννοια μιας συγκεκριμένης αντίληψης της πραγματικότητας. Βασική περίοδος σύγκλισης των δύο σχολών είναι η περίοδος 1830 – 1840. Την περίοδο αυτή και οι δύο σχόλες αντλούν από τις ίδιες πηγές, έχουν κοινά πρότυπα και εκφράζουν ομόκεντρα συναισθήματα. Από το 1840 και έπειτα η πορεία τους διαφοροποιείται. Γενικά την περίοδο 1830 – 1880 η αθηναϊκή ποίηση δεν θεωρείται αμιγώς ρομαντική, αλλά κλασικορομαντική. Στο πλαίσιο της Α! Αθηναϊκής Σχολής παρατηρείται το φαινόμενο της ιδιαίτερα αυξημένης ποιητικής παραγωγής σε σχέση με τη πεζογραφία. Ποιοι ήταν οι λόγοι για αυτό; Δύο κυρίως λόγοι συνετέλεσαν σε αυτό το φαινόμενο: α) ο ποιητικός λόγος ευνοούσε την έκφραση του θυμικού των Ελλήνων σε σχέση με την πεζογραφία και β) η διαδεδομένη την περίοδο αυτή αντίληψη ότι η ποίηση αποτελούσε ανώτερο λογοτεχνικό είδος. Ποιες είναι οι τρεις περίοδοι εξέλιξης της αθηναϊκής ποίησης; Η εξέλιξη της αθηναϊκής ποίησης μπορεί να διακριθεί σε τρεις περιόδους, που H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
[19]
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr σύμφωνα με τον Δημαρά είναι: - Η περίοδος της «εξόρμησης» (1830 – 1850) - Η περίοδος της «ακμής» (1850 – 1870) και - Η περίοδος της «παρακμής» (1870 – 1880)
Αναφερθείτε στην περίοδο της «εξόρμησης» της Α! Αθηναϊκής Σχολής (1830 – 1850), στα βασικά χαρακτηριστικά της και στους κύριους εκπροσώπους της Βασικά χαρακτηριστικά της περιόδου της εξόρμησης της Α! Αθηναϊκής Σχολής (1830 – 1850) είναι: α) Η εμφάνιση της πρώτης γενιάς των Αθηναίων ποιητών β) Η παγίωση των βασικών χαρακτηριστικών της ρομαντικής αθηναϊκής ποίησης σε θεματικό και τεχνοτροπικό επίπεδο γ) Η αξιοποίηση από τη λυρική ποίηση των θεμάτων και του ύφους της παλαιότερης φαναριώτικης ποίησης και ο παράλληλος συγχρονισμός της με το νέο ρομαντικό πνεύμα. Η θεματική αυτής περιόδου περιλαμβάνει κυρίως θέματα όπως: ✓ η άδολη αγάπη για τη γυναίκα, ✓ τα έντονα συναισθήματα, την ερωτική μελαγχολία των ανδρών, ✓ την απαισιόδοξη διάθεση που φθάνει ως την απόγνωση και την αυτοκτονία, ✓ την τάση για απομόνωση ή για φυγή και περιπλάνηση, ✓ την αγάπη για την πατρίδα, τη θρησκεία, τις συνεχείς μεταβολές της τύχης, κ.λπ. Ειδικότερα, η πατριωτικής θεματολογίας ποίηση αντλεί τα θέματά της από την ελληνική επανάσταση, τους ρωσοτουρκικούς πολέμους, κ.λπ. Επίσης, θέτει το ζήτημα της σύγκρισης ανάμεσα στους σύγχρονους Έλληνες και στους αρχαίους προγόνους τους, καταλήγοντας είτε στη θριαμβολογία (η Ελλάδα αναγεννιέται στη βάση του ένδοξου παρελθόντος της) είτε στην απελπισία (παραδοχή της κατωτερότητας των σύγχρονων έναντι των αρχαίων Ελλήνων). Και οι δύο περιπτώσεις οδηγούν στο κυρίαρχο στην αθηναϊκή λογοτεχνία H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
[20]
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr αίσθημα της πτώσης του ιδανικού, σύμφωνα με το οποίο δεν υπάρχει δυνατότητα σύγκρισης του σύγχρονου με το αρχαίο και οι σύγχρονοι Έλληνες δεν θεωρούνται ισάξιοι των αρχαίων προγόνων τους. Ως προς την χρησιμοποιούμενη γλώσσα, μία αρχική ταλάντωση των ποιητών της σχολής ανάμεσα στη δημοτική και την λόγια γλώσσα καταλήγει σε μία κλασικιστική ροπή προς την καθαρεύουσα. Επίσης κάποιοι λογοτέχνες, όπως ο Ραγκαβής, επιδιώκουν την αναβίωση των αρχαίων μέτρων. Τα είδη της ποίησης που καλλιεργούνται αυτή την περίοδο από τους εκπροσώπους της σχολής είναι: ▪
η λυρική ποίηση,
▪
η πατριωτική ποίηση και
▪
η σατιρική ποίηση, που καλλιεργείται κυρίως από τον Αλέξανδρο Σούτσο. Κυριότεροι εκπρόσωποι: Οι βασικοί εκπρόσωποι είναι κυρίως Φαναριώτες,
με σπουδές στην Ευρώπη που επιδιώκουν να μεταφέρουν το ρομαντικό πνεύμα στην ποίηση. Σημαντικότεροι από αυτούς είναι: οι Αλέξανδρος Σούτσος, Παναγιώτης Σούτσος (με το έργο του Οδοιπόρος εισάγεται ο ρομαντισμός στην ελληνική λογοτεχνία) και Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής (έργο του το αφηγηματικό ποίημα Δήμος και Ελένη). Αναφερθείτε στην περίοδος της «ακμής» της Α! Αθηναϊκής Σχολής (1850 – 1870), στα βασικά χαρακτηριστικά της και στους κύριους εκπροσώπους της Την περίοδο της ακμής της αθηναϊκής ποίησης σηματοδοτούν οι δύο κύριοι πανεπιστημιακοί, ποιητικοί διαγωνισμοί: ο Ράλλειος (1851 – 1860) και ο Βουτσιναίος (1862 – 1877). Η ποσοτική κορύφωση της ποιητικής παραγωγής εκείνη την περίοδο εξαρτιόταν άμεσα από το θεσμό των διαγωνισμών. Τα ονόματά τους οφείλονταν στα ονόματα των πλούσιων εμπόρων που ανέλαβαν τον ρόλο αγωνοθέτη (Αμβρόσιου Σ. Ράλλη και Ιωάννη Βουτσινά). Σκοπός των διαγωνισμών ήταν η καλλιέργεια της ποίησης και της ελληνικής γλώσσας, αλλά στην αρχαΐζουσα εκδοχή της. Ο Ράλλειος συνέβαλε καθοριστικά στην επικράτηση της αρχαΐζουσας, με απώτερο στόχο να διαμορφωθεί μία H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
[21]
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr πανελλήνια γλώσσα που να συγγενεύει με την αρχαία ελληνική. Η επιβολή της αρχαϊστικής καθαρεύουσας στην ποίηση άρχισε να μεταστρέφεται την περίοδο του Βουτσιναίου διαγωνισμού, όταν επετράπη η υποβολή ποιημάτων γραμμένων στη δημοτική γλώσσα, γεγονός που βαθμιαία συνέβαλε στην επικράτηση της δημοτικής γλώσσας στην ποίηση. Στην περίοδο των διαγωνισμών ενισχύθηκε η στροφή από το λυρικό στο δραματικό και το επικό είδος και η ενίσχυση των κλασικιστικών τάσεων. Με τον τρόπο αυτό και υπό την επήρεια των διαγωνισμών τα κύρια χαρακτηριστικά της ποίησης της εικοσαετίας 1850 – 1870 ήταν: ➢ η αρχαιολατρία, ➢ η πατριδολατρία και ➢ ο ρητορισμός, ενώ τη στιχουργία της εποχής χαρακτήριζε η αναβίωση των αρχαίων μέτρων. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι ποιητές της ακμής ήταν οι Θεόδωρος Ορφανίδης, Ηλίας Τανταλίδης, Ιωάννης Καρασούτσας και Δημοσθένης Βαλαβάνης. Αναφερθείτε στην περίοδος της «παρακμής» της Α! Αθηναϊκής Σχολής (1870 – 1880), στα βασικά χαρακτηριστικά της και στους κύριους εκπροσώπους της Μετά την περίοδο της ακμής της Α! Αθηναϊκής Σχολής, που σημαδεύεται από τους θεσμούς των ποιητικών διαγωνισμών, τα στοιχεία υπερβολής και παρακμής της ρομαντικής ποίησης πληθαίνουν. Αυτά εκφράζονται κυρίως στα θέματα του πενθισμού και της θανατολαγνείας, που την εποχή εκείνη ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένα. Αυτή η κυρίαρχη πεισιθάνατη διάθεση τροφοδότησε μία ποίηση του συρμού. Από τους ποιητές που εμφανίστηκαν αυτή την περίοδο ξεχωρίζουν ποιητές όπως ο Αχιλλέας Παράσχος, Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος και Σπυρίδων βασιλειάδης. Κάποιοι ηλικιακά νεώτεροι ποιητές, όπως ο Γεώργιος Βιζυηνός, Αριστομένης Προβελέγγιος και Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, λειτούργησαν ως μεταβατικό στάδιο ανάμεσα στην αθηναϊκή κλασικορομαντική ποίηση και εκείνη της γενιάς του 1880. Πρέπει ακόμα να σημειωθεί ότι την περίοδο 1870 – 1880 η παρουσία της δημοτικής στην ποίηση γίνεται όλο και περισσότερο αισθητή. H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
[22]
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά της πεζογραφίας της περιόδου 1830 – 1880; Η συστηματική έρευνα της πεζογραφικής παραγωγής αυτής της περιόδου οδήγησε σε σημαντικές αναθεωρήσεις των για πολλά χρόνια παγιωμένων απόψεων ότι η πεζογραφία της περιόδου 1830 – 1880 χαρακτηρίζεται από θεματική, ειδολογική και γλωσσική μονομέρεια και ότι το ιστορικό μυθιστόρημα ήταν το μοναδικό λογοτεχνικό είδος. Η Έρευνα αποκάλυψε ότι την περίοδο αυτή υπήρξε θεματική και ειδολογική ποικιλία και ότι παρά το γεγονός ότι η καθαρεύουσα ήταν η κυρίαρχη γλώσσα της λογοτεχνικής παραγωγής, η μορφή της ποικίλει, ενώ η διείσδυση του προφορικού λόγου στα διαλογικά τμήματα των πεζογραφικών έργων ήταν πιο συχνή από ότι πιστευόταν. Παρόλα αυτά, ο βασικός θεματικός άξονας των πεζών αυτής της περιόδου είναι ο έρωτας. Πιο συγκεκριμένα, οι ανεκπλήρωτοι έρωτες και οι ερωτικές ιστορίες με οδυνηρό τέλος αποτελούν το κυρίαρχο θεματικό μοτίβο των μυθιστορημάτων και των διηγημάτων. Σύμφωνα με τον Τζιόβα υπάρχουν δυο αφηγηματικές τάσεις στην πεζογραφία αυτής της περιόδου: •
μία κριτική / σατιρική (χαρακτηριστικά έργα αυτής της τάσης είναι: Ο εξόριστος του 1831 του Αλ. Σούτσου, Ο πολυπαθής και Ο ζωγράφος του Παλαιολόγου, Ο Πίθηκος Ξουξ του Πιτσιπιού, η Πάπισσα Ιωάννα, του Εμ. Ροΐδη, η Στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι, κ.λπ.) και
•
μία ιδεαλιστική / ηθική (χαρακτηριστικά έργα αυτής της τάσης είναι: Η ορφανή της Χίου, του Πιτσιπιού, μερικά ιστορικά μυθιστορήματα του Στέφανου Ξένου και του Κωνσταντίνου Ράμφου, κ.λπ.).
Αναφερθείτε στις διαφορές των εννοιών «μυθιστορία» και «μυθιστόρημα». Πότε εμφανίζεται το νεοελληνικό μυθιστόρημα; Η έννοια της μυθιστορίας είναι περισσότερο συνδεδεμένη με τον θεματικό πυρήνα του αρχαίου ελληνικού μυθιστορήματος, δηλαδή με το ερωτικό ειδύλλιο δύο H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
[23]
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr εραστών που αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες μέχρι να ενωθούν και να ζήσουν ευτυχισμένοι. Κεντρικό θέμα είναι μία ιστορία αγάπης με σκοπό την τέρψη και τη διδαχή. Εδώ κυριαρχεί μία τάση προς την εξιδανίκευση. Το μυθιστόρημα είναι πιο αληθοφανές, ρεαλιστικό και έχει μια κριτικότερη διάθεση προς την κοινωνία. Την περίοδο 1834 – 1850 καταγράφεται μία πορεία της νεοελληνικής λογοτεχνίας από τη μυθιστορία προς το μυθιστόρημα. Σύμφωνα με τον Τζιόβα το νεοελληνικό μυθιστόρημα εμφανίζεται γύρω στο 1850. Πότε και με ποιο έργο εμφανίζεται στην νεοελληνική πεζογραφία ο ρομαντισμός; Ο ρομαντισμός κάνει επίσημα την εμφάνισή του στην νεοελληνική πεζογραφία με το έργο του Παναγιώτη Σούτσου Ο Λέανδρος (1834). Ο ρομαντισμός χρησιμοποιεί στερεότυπα μοτίβα, όπως: -
τη διαπλοκή των ερωτικών προβλημάτων με τον πολιτικό προβληματισμό,
-
το πολιτικό και ψυχικό διχασμό του κεντρικού ήρωα,
-
την περιπλάνηση,
-
την αυτοκτονία,
-
τα αυτοβιογραφικά στοιχεία,
-
την αντιπαράθεση πόλης – κοινωνίας – πολιτισμού και φύσης, κ.λπ.
Πότε εμφανίζεται το ιστορικό μυθιστόρημα στην νεοελληνική λογοτεχνία και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του; Το ιστορικό μυθιστόρημα εμφανίζεται στην νεοελληνική λογοτεχνία με το έργο του Α. Ρίζου Ραγκαβή Αυθέντης του Μορέως (1850). Το είδος αυτό εντάσσεται μέσα στο γενικότερο κλίμα ανακάλυψης και αξιοποίησης της ελληνικής ιστορίας και ιδεολογικός του στόχος είναι να τονίσει την υπεροχή του ελληνικού στοιχείου έναντι των κάθε φορά εχθρών του ελληνισμού. Παράλληλα, αποτελεί μία πιο ρεαλιστική πρόταση για τη γνώση της ελληνικής ιστορίας. Σε πολλές περιπτώσεις ο δημιουργός του ιστορικού μυθιστορήματος προσπαθεί H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
[24]
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr να σχολιάσει με αλληγορικό τρόπο την τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα, κάνοντας σχετικές υποδείξεις για τη διαχείρισή της. Άλλα έργα που εντάσσονται σε αυτό το είδος είναι ο Λουκής Λάρας και η Πάπισσα Ιωάννα. Τι γνωρίζετε για τα πεζογραφήματα που χαρακτηρίζονται με τους όρους «Ξενόθεμα αφηγήματα» και «Απόκρυφα»; Ξενόθεμα αφηγήματα: Κατηγορία αφηγηματικών κειμένων (συνήθως διηγήματα) που έφερναν σε επαφή τον Έλληνα αναγνώστη με όψεις της δυτικοευρωπαϊκής αστικής ζωής ή των πρωτόγονων κοινωνικών μορφών στην Ανατολή, στην Αφρική και αλλού. Αν και αρχικά αντιμετωπίστηκαν με αρνητικό τρόπο, αργότερα αναγνωρίστηκε ο παραβολικός / αλληγορικός τους χαρακτήρας. Κυριότερος εκπρόσωπός τους θεωρείται ο Ραγκαβής. Απόκρυφα: Αστικά μυθιστορήματα μυστηρίου που αναδείκνυαν τις σκοτεινές πλευρές της αστικής ζωής. Είχαν φιλολαϊκό χαρακτήρα, δεδομένου ότι καταδίκαζαν τις άθλιες συνθήκες ζωής των χαμηλότερων κοινωνικό – οικονομικών στρωμάτων των μεγάλων πόλεων, υποστηρίζοντας την καλυτέρευση των συνθηκών ζωής τους. Ποια ήταν η ιδεολογική λειτουργία της πεζογραφίας κατά την περίοδο της Α! Αθηναϊκής Σχολής; Η βασική λειτουργία της πεζογραφίας σε αυτή την περίοδο ήταν η ηθική ωφέλεια και η τέρψη του αναγνώστη. Μέσω αυτών των έργων οι αναγνώστες έρχονται σε επαφή με παραδειγματικές υποδείξεις που αφορούν κυρίως τη διαχείριση του έρωτα και του πατριωτικού καθήκοντος. Διάφοροι ερευνητές, όπως ο Τάκης Καγιαλής, αναφερόμενοι στην ιδεολογική λειτουργία της πεζογραφικής παραγωγής αυτής της περιόδου θεωρούν ότι η πεζογραφία χρησιμοποιείται όχι τόσο για την περιγραφή του κοινωνικού παρόντος, αλλά κυρίως για την ιδεολογική διαμόρφωσή του («πεζογραφία καταστατικού χαρακτήρα»). Με άλλα λόγια, θεωρήθηκε ότι η πεζογραφία, αξιοποιώντας στερεότυπα ρομαντικά μοτίβα, πρόβαλε πρότυπα κοινωνικής οργάνωσης και ηθικής συμπεριφοράς με στόχο την καθυπόταξη των ατομικών συμφερόντων στο συλλογικό – εθνικό H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
[25]
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr συμφέρον και στην εξέλιξη του νεαρού κράτους σε αρμονικά ιεραρχημένη και λειτουργική κοινωνία. Τυπικό παράδειγμα για αυτού του τύπου την ιδεολογική λειτουργία της πεζογραφίας αυτής της περιόδου είναι το έργο του Π. Καλλιγά Θάνος Βλέκας. ΤΟ ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΑΡΑΛΕΙΠΕΤΑΙ ΩΣ ΕΚΤΟΣ ΥΛΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
[26]