Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΤΟΜΟΣ Α΄ ΚΕΦ.2 ΕΝΟΤΗΤΑ:2.1.4: Γραφή και προφορικότητα •
Ποιες σημαντικές αλλαγές επέρχονται σε όλη την Ευρώπη από πλευράς υλικού
και τεχνικής της γραφής; Κατά τον 8ο αιώνα η Ευρώπη γνωρίζει και αρχίζει ναν χρησιμοποιεί το χαρτί, εφεύρεση κινεζική, την οποία μεταφέρουν στο Βυζάντιο και στη Δύση οι Άραβες και της οποίας η χρήση γενικεύεται βαθμιαία, ιδίως μετά τον 11ο αιώνα. Ακόμα σημαντικότερη εξέλιξη είναι η επινόηση διαφόρων μορφών μικρογράμματης γραφής, όπως περίπου τη γνωρίζουμε σήμερα. Τα παραπάνω συνδυάστηκαν με το νέο κύμα εντατικού έργου αντιγραφής. •
Με ποιους τρόπους υπεισέρχεται το προφορικό στοιχείο στον πολιτισμό της
γραφής, στη διάρκεια του Μεσαίωνα; 1. Με τη δημόσια ανάγνωση (λειτουργία του ζογκλέρ: δημόσιου αναγνώστη, τραγουδιστή, ηθοποιού και διασκεδαστή). 2. Με την ομαδική δημόσια ανάγνωση όπως στην εκκλησιαστική ακολουθία. 3. Με τον έμμετρο λόγο, που συνδέεται στενά με τους φυσικούς ρυθμούς κάθε γλώσσας και τρόπου ομιλίας. •
Ποια σημαντική αλλαγή επήλθε στην ιδέα και την πρακτική του έμμετρου
λόγου, στη διάρκεια του Μεσαίωνα; 1. Στη διάρκεια του Μεσαίωνα άλλαξε το μετρικό σύστημα, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο γίνεται αισθητός ο ρυθμός και αρθρώνεται το μέτρο. 2. Συνάρτηση του παραπάνω είναι η αλλαγή στον τρόπο ομιλίας (περιορισμός της εναλλαγής της έκτασης των φωνηέντων και αύξησης του ρόλου του τονισμού). 3. Επίσης, άλλαξε και ο τρόπος εκφοράς του έμμετρου λόγου: από ένα σύνθετο σύστημα που συνδύαζε την έκταση του φωνήεντος με την ένταση του, περάσαμε σε ένα σύστημα στηριζόμενο κυρίως στην ένταση. 1
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
4. Άλλαξε το είδος του ρυθμού ή το μετρικό σύστημα της ποίησης: από τα ποσοτικά μέτρα, περάσαμε στα τονικά μέτρα 5. Τέλος, επιβλήθηκαν νέοι κανόνες, για λόγους ενίσχυσης της μουσικότητας, όπως ο ισοσυλλαβισμός και η συστηματική ομοιοκαταληξία. •
Πώς μελετούσαν τα κείμενα το Μεσαίωνα και ποιο σχήμα χρησιμοποιούσαν; ✓ Σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, η μελέτη των κειμένων πραγματοποιείται στο πλαίσιο θεσμών εκπαίδευσης. ✓ Σημαντικό ρόλο στην οργάνωση του σχετικού προγράμματος μελέτης διαδραματίζει ένα σχήμα, του οποίου οι βάσεις είχαν τεθεί στην ελληνιστική εποχή, μετεξελίχτηκαν στο Βυζάντιο και διαμορφώθηκαν εν τέλει στη μεσαιωνική Δύση. ✓ Σε αυτό το σχήμα διακρίνονται οι «ελεύθερες τέχνες» (artes liberales), οι οποίες αρμόζουν στην καθαρή μόρφωση των ελεύθερων πολιτών. ✓ Τις «ελεύθερες τέχνες» συνθέτει μια τρίοδος / trivium (= γραμματική, ρητορική και λογική) και μια τετράοδος / quadrivium (=αριθμητική, γεωμετρία, μουσική, αστρονομία).
•
Ποιο περίγραμμα μας δίνει η μεσαιωνική τρίοδος και ποιο σκέλος κυριαρχεί σε
αυτή; Σύμφωνα με τη μεσαιωνική τρίοδο: ✓ Η γραμματική αφορά τη μορφολογία και τη σύνταξη της γλώσσας ✓ Η λογική μελετά ειδικότερα τις νοητικές δομές μέσω των οποίων αρθρώνονται οι συλλογισμοί ✓ Η ρητορική στρέφει την προσοχή στα σχήματα και τους τρόπους του λόγου που κάνουν τη γλώσσα να μεταφέρει τα νοήματα της στον αναγνώστη/ακροατή. Στην τρίοδο κυριαρχεί το σκέλος της λογικής, με την ιδιαίτερη μορφή της σχολαστικής διαλεκτικής (Αβελάρδος και Θωμάς Ακυινάτης). •
Πότε ένα κείμενο είναι αλληγορικό και ποια κείμενα θεωρήθηκαν αλληγορικά
από τους μεσαιωνικούς ερμηνευτές; 2
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr
Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr
✓ Αλληγορικό είναι ένα κείμενο ή ένα τμήμα του όταν μπορεί να αναγνωστεί ή να κατανοηθεί σαν εκτεταμένο σχήμα λόγου και, ειδικότερα, σαν αναπτυγμένη μεταφορά. ✓ Αλληγορικά θεωρήθηκαν από τους μεσαιωνικούς ερμηνευτές πολλά κείμενα των οποίων ο αλληγορικός χαρακτήρας δεν είναι δεδομένος ή προφανής πχ. βιβλικές αφηγήσεις και μορφές της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας.
3
H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr