ΔΕΟ 43 Bιομηχανική Οργάνωση Mάθημα 3ο – Ακαδημαϊκό έτος 2018-2019
Κεφάλαιο Έβδομο Καταναλωτές, επιχειρήσεις, ευημερία
Η προθυμία για πληρωμή, η οριακή χρησιμότητα, και η συνολική χρησιμότητα
Η διάθεση για πληρωμή ή αλλιώς η «προθυμία για πληρωμή» (willingness to pay) είναι ένας τρόπος να εκφράσουμε (σε χρηματικές μονάδες) τη χρησιμότητα που λαμβάνει ο καταναλωτής από μια συγκεκριμένη μονάδα του αγαθού, σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Εάν, για παράδειγμα, ο καταναλωτής θεωρεί ότι το 1ο κιλό πορτοκάλια εβδομαδιαίως του δίδει χρησιμότητα 2 ευρώ, τότε θα είναι διατεθειμένος να πληρώσει έως 2 ευρώ για να το αγοράσει.
Η προθυμία για πληρωμή, η οριακή χρησιμότητα, και η συνολική χρησιμότητα
Καθώς καταναλώνονται μονάδες ενός αγαθού η ένταση της ανάγκης γι’ αυτό το αγαθό μειώνεται, και έτσι ο καταναλωτής είναι διατεθειμένος να πληρώσει λιγότερα χρήματα για τη 2η μονάδα, ακόμα λιγότερα για την 3η μονάδα, κ.ο.κ.
Συνεπώς, η καμπύλη ζήτησής του δείχνει τα εξής:
Η προθυμία για πληρωμή, η οριακή χρησιμότητα, και η συνολική χρησιμότητα
1.
2.
3.
4.
τη φθίνουσα ένταση της ανάγκης για το αγαθό αυτό, καθώς καταναλώνονται περισσότερες μονάδες του, συνεπώς τη μειούμενη ευχαρίστηση (φθίνουσα χρησιμότητα ) που του αποδίδει η κάθε επιπρόσθετη μονάδα του αγαθού, δηλ. τη φθίνουσα οριακή χρησιμότητα του αγαθού , κάτι που εκφράζεται σε χρηματικούς όρους ως φθίνουσα τιμή (Ρ) στην οποίαν είναι διατεθειμένος να πληρώσει για κάθε επιπρόσθετη μονάδα του αγαθού, δηλ. ως φθίνουσα διάθεση για πληρωμή (willingness to pay).
Η προθυμία για πληρωμή, η οριακή χρησιμότητα, και η συνολική χρησιμότητα
Εάν για παράδειγμα, ένας καταναλωτής καταναλώνει τρεις μονάδες ενός αγαθού, και η κάθε μονά-δα προσφέρει χρησιμότητα αξίας 10, 8, και 6 ευρώ, αντιστοίχως, τότε ο καταναλωτής λαμβάνει συνολική χρησιμότητα αξίας 10 + 8 + 6 = 24 ευρώ.
Το ιδιωτικό όφελος και το κοινωνικό όφελος
Όπως εξηγήσαμε στα προηγούμενα, η καμπύλη ζήτησης δείχνει, γενικά, το όφελος των καταναλωτών του αγαθού .
Επειδή οι καταναλωτές είναι μέλη της κοινωνίας, το ιδιωτικό όφελος των καταναλωτών αποτελεί αυτομάτως και κοινωνικό όφελος.
Εάν η κατανάλωση του αγαθού δεν επηρεάζει άλλα άτομα (δηλ. εάν δεν επηρεάζει το όφελος που λαμβάνουν άλλα μέλη της κοινωνίας από τη δική τους κατανάλωση αγαθών , ούτε επηρεάζει το κόστος παραγωγής των αγαθών), τότε το κοινωνικό όφελος από την κατανάλωση ενός αγαθού ισούται με το ιδιωτικό όφελος όλων των καταναλωτών .
Το ιδιωτικό όφελος και το κοινωνικό όφελος
Προσοχή: Εάν, όμως, η κατανάλωση του αγαθού επηρεάζει άλλα μέλη της κοινωνίας (είτε επηρεάζοντας το όφελος που λαμβάνουν, είτε το κόστος παραγωγής), τότε το κοινωνικό όφελος δεν συμπίπτει με το ιδιωτικό όφελος.
Όταν η κατανάλωση του αγαθού αυξάνει το όφελος άλλων καταναλωτών ή μειώνει το κόστος των παραγωγών, τότε λέμε ότι η κατανάλωση του αγαθού έχει θετικές εξωτερικές επιδράσεις.
Όταν η κατανάλωση του αγαθού μειώνει το όφελος άλλων καταναλωτών ή αυξάνει το κόστος των παραγωγών, τότε λέμε ότι η κατανάλωση του αγαθού έχει αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις.
Το ιδιωτικό όφελος και το κοινωνικό όφελος
Η «προθυμία» για παραγωγή, το οριακό κόστος, και το συνολικό (μεταβλητό) κόστος
Η έννοια της «προθυμίας για προσφορά» μάς βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τι μάς δείχνει η καμ πύλη προσφοράς.
Μια έννοια, αντίστοιχη με την έννοια του οριακού οφέλους, που μάς βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τι μάς δείχνει η καμπύλη προσφοράς, είναι το οριακό κόστος.
Το οριακό κόστος είναι η μεταβολή στο μεταβλητό κόστος παραγωγής, ή, με άλλα λόγια, η δαπάνη που πρέπει να υποστεί ο παραγωγός προκειμένου να προσφέρει (επιπλέον) προϊόν.
Η «προθυμία» για παραγωγή, το οριακό κόστος, και το συνολικό (μεταβλητό) κόστος
Για παράδειγμα, ένας ελαιοχρωματιστής που διαθέτει ήδη τον πάγιο εξοπλισμό (κουβάδες, σκάλα, πινέλα) για να χρωματίσει έναν τοίχο, θα έχει ως άμεση δαπάνη την αγορά των χρωμάτων και των άλλων αναλωσίμων του.
Εάν δεν δώσει «προσφορά» στον υποψήφιο πελάτη του, το μεταβλητό κόστος του ελαιοχρωματιστή θα είναι μηδέν .
Εάν δώσει προσφορά για έναν τοίχο 100 τετραγωνικών θα χρειασθεί χρώμα για 100 τετραγωνικά, εάν δώσει προσφορά για έναν τοίχο 200 τετραγωνικών, θα χρειασθεί διπλάσιο χρώμα , κ .ο .κ .
Η δαπάνη για τα αναλώσιμά του εξαρτάται α πό την ποσότητα που θα χρωματίσει όσο αυξάνεται η ποσότητα που προσφέρει, τόσο αυξάνεται και η δαπάνη του για τα αναλώσιμα.
Η «προθυμία» για παραγωγή, το οριακό κόστος, και το συνολικό (μεταβλητό) κόστος
Αντιστρόφως, η πρόθεση του ελαιοχρωματιστή να προσφέρει την υπηρεσία του εξαρτάται από το εάν θα καλύψει τη δαπάνη για τα αναλώσιμά του.
Η προσφορά που θα δώσει στους υποψήφιους πελάτες του δεν θα έχει στόχο να καλύψει και την αγορά του εξοπλισμού που ήδη διαθέτει, αλλά μόνο την αγορά των επιπλέον υλικών που θα χρειασθεί για να κάνει τη δουλειά.
Το κόστος αυτών των επιπλέον υλικών (όπως και το κόστος άλλων μεταβλητών εισροών, π.χ. του χρόνου απασχόλησης) προσδιορίζουν το οριακό κόστος του παραγωγού.
Η «προθυμία» για παραγωγή, το οριακό κόστος, και το συνολικό (μεταβλητό) κόστος
Οριακό κόστος και χαρακτηριστικά
Το οριακό κόστος των παραγωγών δεν είναι πάντα ίδιο μεταξύ παραγωγών. Το οριακό κόστος δεν είναι ίδιο ούτε μεταξύ των μονάδων που παράγονται από τον ίδιο παραγωγό. Το αύξον οριακό κόστος παραγωγής μπορούμε να το καταλά-βουμε αν θυμηθούμε τη συζήτηση για την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων. Με απλά λόγια, το αύξον κόστος ευκαιρίας των εισροών και οι διαφορετικές ικανότητες των εισροών, δημιουργούν αύξον οριακό κόστος παραγωγής, και συνεπώς καμπύλη προσφοράς αγαθών με αύξουσα κλίση.
Η «προθυμία» για παραγωγή, το οριακό κόστος, και το συνολικό (μεταβλητό) κόστος
Μια αγοραία καμπύλη προσφοράς με θετική κλίση δείχνει:
τον αύξοντα ανταγωνισμό για τη χρήση των περιορισμένων πόρων καθώς παράγονται περισσότερες μονάδες του αγαθού, συνεπώς το αύξον κόστος που απαιτείται για την παραγωγή κάθε επιπρόσθετης μονάδας του αγαθού, δηλ. το αύξον οριακό κόστος του αγαθού, κάτι που εκφράζεται σε χρηματικούς όρους ως αύξουσα τιμή (Ρ) στην οποίαν είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν προϊόν οι παραγωγοί.
Το ιδιωτικό κόστος και το κοινωνικό κόστος
Η καμπύλη προσφοράς δείχνει το κόστος των παραγωγών του αγαθού.
Επειδή οι παραγωγοί είναι μέλη της κοινωνίας, το ιδιωτικό κόστος αποτελεί εξ ορισμού και κοινωνικό κόστος .
Εάν η παραγωγή του αγαθού δεν επηρεάζει άλλα μέλη της κοινωνίας.
Εάν, όμως, η παραγωγή του αγαθού επιδρά σε άλλα μέλη της κοινωνίας, είτε επηρεάζοντας το όφελος που λαμβάνουν α πό την κα-τανάλωση αγαθών, είτε το κόστος παραγωγής , τότε το κοινωνικό κόστος δεν συμπίπτει με το ιδιωτικό κόστος. Η επίδραση αυτή μπορεί να είναι θετική ή αρνητική
Το ιδιωτικό κόστος και το κοινωνικό κόστος
Όταν η παραγωγή του αγαθού ευνοεί άλλα μέλη της κοινωνίας (π.χ. εάν αυξάνει το όφελος καταναλωτών άλλων αγαθών ή εάν μειώνει το κόστος άλλων παραγωγών), τότε η παραγωγή του αγαθού έχει θετικές εξωτερικές επιδράσεις.
Όταν η παραγωγή του αγαθού επιβαρύνει άλλα μέλη της κοινωνίας (π.χ. εάν μειώνει το όφελος καταναλωτών άλλων αγαθών ή εάν αυξάνει το κόστος παραγωγής άλλων αγαθών), τότε η παραγωγή του αγαθού έχει αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις.
Το ιδιωτικό κόστος και το κοινωνικό κόστος
Το πλεόνασμα του καταναλωτή
Η ατομική καμπύλη ζήτησης αντανακλά την τιμή που είναι διατεθειμένος να πληρώσει ο καταναλωτής για να αποκτήσει συγκεκριμένη ποσότητα του αγαθού.
Το ύψος της κάθε μπάρας (και ο αριθμός μέσα στη μπάρα) δείχνει την προθυμία για πληρωμή του καταναλωτή για την κάθε μονάδα του αγαθού. Ό πως φαίνεται στο διάγραμ-μα αυτό, ο καταναλωτής είναι διατεθειμένος να πληρώσει 0,40€ για το πρώτο ποτήρι νερού, 0,32€ για το δεύτερο, 0,24€ για το τρίτο, 0,19€ για το τέταρτο ποτήρι νερού, κ.ο.κ.
Το πλεόνασμα του καταναλωτή
Το πλεόνασμα του καταναλωτή
Είναι εμφανές ότι, εάν η τιμή του κάθε ποτηριού είναι 0,20€, τότε ο καταναλωτής θα επιλέξει την κατανάλωση τριών ποτηρiών νερού. Γιατί τρία και όχι δύο ή τέσσερα;
Διότι κάθε επιπλέον ποτήρι θα πρέπει να του προσφέρει τουλάχιστον την ίδια, ή περισσότερη, χρησιμότητα (αποτιμημένη σε ευρώ) από ό,τι κοστίζει.
Το πλεόνασμα του καταναλωτή
Το πρώτο ποτήρι του προσφέρει χρησιμότητα αξίας 0,40€. Ο καταναλωτής πληρώνει 0,20€ για το ποτή-ριο αυτό, συνεπώς έχει καθαρό όφελος 0,20€. Αυτό το καθαρό όφελος αποτελεί «πλεόνασμα του καταναλωτή». Με παρόμοιο σκεπτικό, το δεύτερο ποτήρι τού προσφέρει επιπλέον καθαρό όφελος 0,32€ – 0,20€ = 0,12€. Το τρίτο ποτήρι τού προσφέρει επιπλέον καθαρό όφελος 0,24€ – 0,20€ = 0,04€. Το τέταρτο ποτήρι θα του προσφέρει αρνητικό επιπλέον καθαρό όφελος, διότι 0,19€ – 0,20€ = – 0,01€.
Το πλεόνασμα του καταναλωτή
Το πλεόνασμα του καταναλωτή από την κατανάλωση των τριών ποτηριών θα είναι 0,20€ + 0,12€ + 0,04€ = 0,36€.
Εάν ο καταναλωτής αγοράσει τέσσερα ποτήρια, το πλεόνασμα του καταναλωτή θα είναι 0,20€ + 0,12€ + 0,04€ + (– 0,01€) = 0,35€.
Συνεπώς, εάν η τιμή του κάθε ποτηριού είναι Ρ = 0,20€, ο καταναλωτής μεγιστοποιεί το πλεόνασμά του, εάν αγοράσει τρία ποτήρια τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Το πλεόνασμα του καταναλωτή
Στο διάγραμμα, μπορούμε να διακρίνουμε το πλεόνασμα του καταναλωτή για τρεις τιμές ισορροπίας: Ρ = 120, Ρ = 100, και Ρ = 80.
Το πλεόνασμα του καταναλωτή
Εάν η τιμή ισορροπίας στην αγορά είναι Ρ = 120€, τότε το πλεόνασμα του καταναλωτή θα είναι ίσο με το εμβαδόν του τριγώνου ΑΖΗ, δηλ.
CS = (400 × 80) / 2 = 32.000 / 2 = 16.000€
Εάν η τιμή ισορροπίας είναι Ρ = 100€, τότε το πλεόνασμα του καταναλωτή θα είναι ίσο με το εμβαδόν του τριγώνου ΕΖΘ, δηλ.
CS = (500 × 100) / 2 = 50.000 / 2 = 25.000€
Το πλεόνασμα του καταναλωτή
Εάν η τιμή ισορροπίας είναι P = 80€, τότε το πλεόνασμα του καταναλωτή θα είναι ίσο με το εμβαδόν του τριγώνου ΔΖΙ, δηλ.
CS = (600 × 120) / 2 = 72.000 / 2 = 36.000€
Το πλεόνασμα του παραγωγού
Χρησιμοποιώντας παρόμοιο συλλογισμό όπως και για το πλεόνασμα του καταναλωτή, κάθε καμπύλη προσφοράς δημιουργείται από επιχειρήσεις που διατίθενται να προσφέρουν κάποια ποσότητα του αγαθού.
Στην ίδια αγορά υπάρχουν επιχειρήσεις που μπορούν να προσφέρουν το αγαθό σε σχετικά χαμηλή τιμή, και άλλες που μπορούν να το προσφέρουν μόνο σε υψηλότερη τιμή.
Το πλεόνασμα του παραγωγού
Αυτό σημαίνει ότι, σε κάθε τιμή ισορροπίας , θα υπάρχουν επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να προσφέρουν το αγαθό ακόμα και σε χαμηλότερη τιμή .
Εάν η τιμή ισορροπίας είναι κοινή για όσες επιχειρήσεις συμμετέχουν στην αγορά, κάποιες επιχειρήσεις θα λάβουν περισσότερα χρήματα από όσα θα επιθυμούσαν ώστε να προσφέρουν το προϊόν τους.
Τα χρήματα αυτά αποτελούν το πλεόνασμα του παραγωγού (PS | producer surplus).
Το πλεόνασμα του παραγωγού
Διαγραμματικά, το πλεόνασμα του παραγωγού είναι η αξία (σε χρηματικές μονάδες) που υπολογίζεται από το εμβαδόν που δημιουργείται από τον κάθετο άξονα, μία ευθεία στο ύψος μιας τιμής, και πάνω από την καμπύλη προσφοράς.
Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται το πλεόνασμα του παραγωγού για τρεις τιμές ισορροπίας.
Το πλεόνασμα του παραγωγού
Το πλεόνασμα του παραγωγού
Εάν η τιμή ισορροπίας στην αγορά είναι Ρ = 120€, τότε το πλεόνασμα του παραγωγού θα είναι ίσο με το εμβαδόν του τριγώνου ΒΗΚ, δηλ.
PS = (700 × 60) / 2 = 42.000 / 2 = 21.000€
Εάν η τιμή ισορροπίας είναι Ρ = 100€, τότε το πλεόνασμα του παραγωγού θα είναι ίσο με το εμβαδόν του τριγώνου ΕΘΚ, δηλ.
PS = (500 × 40) / 2 = 20.000 / 2 = 10.000€
Το πλεόνασμα του παραγωγού
Εάν η τιμή ισορροπίας είναι Ρ = 80€, τότε το πλεόνασμα του παραγωγού θα είναι ίσο με το εμβαδόν του τριγώνου ΓΙΚ, δηλ.
PS = (300 × 20) / 2 = 6.000 / 2 = 3.000€
Ευημερία
Στα προηγούμενα, εξετάσαμε τις έννοιες του πλεονάσματος καταναλωτή και του πλεονάσματος παραγωγού.
Το άθροισμα των δύο πλεονασμάτων χρησιμοποιείται ως ένα μέτρο της ευημερίας σε μία οικονομία.
Θυμηθείτε ότι το πλεόνασμα του καταναλωτή αυξάνεται όταν μειώνεται η τιμή ισορροπίας, ενώ το πλεόνασμα του παραγωγού αυξάνεται όταν αυξάνεται η τιμή ισορρο πίας .
Το άθροισμα των δύο πλεονασμάτων είναι το μέγιστο δυνατό στην τιμή ισορροπίας.
Ευημερία
Στο παρακάτω διάγραμμα, η αγορά ισορροπεί σε τιμή Ρ* = 5 και ποσότητα Q* = 50.
Στην ισορροπία της αγοράς, το πλεόνασμα του καταναλωτή δίδεται από την επιφάνεια ΑΒΓ, το πλεόνασμα του παραγωγού δίδεται από την επιφάνεια ΑΓΔ, και το άθροισμά τους, που δίδει τη συνολική ευημερία, είναι ΑΒΔ.
Ευημερία
Ευημερία
Κάνοντας τους υπολογισμούς, βρίσκουμε ότι η αξία του ΑΒΔ είναι 50(10) / 2 = 250 ευρώ.
Αυτά τα χρήματα αντιπροσωπεύουν χρήματα τα οποία δεν έδωσαν οι καταναλωτές ενώ έλαβαν την αντίστοιχη χρησιμότητα ή αλλιώς χρησιμότητα που ελήφθη χωρίς να έχει δοθεί χρηματικό αντίτιμο (περιοχή ΑΒΓ, αξίας 50 × 5 / 2 = 125 ευρώ), και χρήματα που έλαβαν οι παραγωγοί, πέραν του ποσού που θα ήταν διατεθειμένοι να λάβουν προκειμένου να προσφέρουν το προϊόν τους (περιοχή ΑΓΔ αξίας 50 × 5 / 2 = 125 ευρώ).
Ελάχιστη τιμή πώλησης αγαθού
Ελάχιστη τιμή πώλησης αγαθού
Το πλεόνασμα του καταναλωτή δίδεται από το εμβαδόν του τριγώνου Ι (με βάση 30 και ύψος 3).
Το πλεόνασμα του παραγωγού θα είναι ίσο με το εμβαδόν του τραπεζίου που περιέχει τις περιοχές ΙΙ+ΙV+VI (με πλάτος 30 και μέσο ύψος 5,5).
Το άθροισμα των δύο πλεονασμάτων (κίτρινη και μπλέ επιφάνειες) είναι το τραπέζιο Ι+ΙΙ+ΙV+VI (με βάση 30 και μέσο ύψος 7), με αξία 30 × 7 = 210€
Ανώτατη τιμή πώλησης αγαθού
Ανώτατη τιμή πώλησης αγαθού
Το πλεόνασμα του καταναλωτή δίδεται από το εμβαδόν του τραπεζίου Ι+ΙΙ+IV (με πλάτος 30 και μέσο ύψος 5,5).
Το πλεόνασμα του παραγωγού θα είναι ίσο με το εμβαδόν του τριγώνου VI (με βάση 30 και ύψος 3).
Το άθροισμα των δύο πλεονασμάτων (κίτρινη και μπλέ επιφάνειες) είναι το τραπέζιο Ι+ΙΙ+ΙV+VI, (με βάση 30 και μέσο ύψος 7), με αξία 30 × 7 = 210€.
Εάν το συγκρίνουμε με την επιφάνεια ΑΒ0 (αξίας 250€) συμπεραίνουμε ότι η κοινωνία χάνει (με την έννοια ότι δεν πραγματοποιεί, δεν απολαμβάνει) το εμβαδόν του κόκ-κινου τριγώνου ΙΙΙ+V, δηλ. (20 × 4) / 2 = 40€.