54
Η Εκπαίδευση αλλιώς
arnos.gr
15) Ο επιστημολογικός σκεπτικισμός του ώριμου εμπειρισμού Σε τι συνίσταται ο επιστημολογικός σκεπτικισμός των Locke και Hume και ποια η αξία του για την εξέλιξη της επιστημολογικής σκέψης; (τόμ. Β΄, σελ. 122, 125131) Τα πάγια χαρακτηριστικά του εμπειρισμού ως μεγάλου επιστημολογικού ρεύματος διαμορφώθηκαν κυρίως στον 18ο αιώνα. Στο πλαίσιό του διερευνήθηκαν το ζήτημα των ορίων της ανθρώπινης γνώσης (γνωσιολογικός ρεαλισμός), η αντικειμενικότητα των εννοιών και η αιτιότητα. Ο εμπειρισμός είναι μια γνωσιολογική θεώρηση που επεξεργάζεται συστηματικά τις επιστημονικές μεθόδους μέσω των οποίων εξάγεται η γνώση από τις αισθητηριακές παρατηρήσεις, συνεχίζοντας το εγχείρημα του Bacon. Στην ώριμη εκδοχή του τροποποίησε πολλές από τις αφελείς, απλοϊκές παραδοχές που χαρακτήρισαν τον πρώιμο εμπειρισμό. Ο στοχαστής που διαμόρφωσε τον εμπειρισμό σε συστηματική επιστημολογία ήταν ο Τζων Λοκ (John Locke, 1632-1704). Αφετηρία της σκέψης του είναι η ιδέα ότι τα όρια της ανθρώπινης γνώσης συμπίπτουν με τα όρια της εμπειρίας. Ό,τι υπερβαίνει την εμπειρία ή δεν συνδέεται με αυτήν δεν είναι γνώσιμο. Κατά τη γέννησή του ο ανθρώπινος νους είναι μια «άγραφη δέλτος» (tabula rasa), και χωρίς την εισροή πληροφοριών μέσω των αισθητηρίων θα παρέμενε τέτοια. Αντίθετα με όσα υποστήριζε ο Descartes, δεν υπάρχουν έμφυτες ιδέες. Επίσης, ο νους δεν είναι αποκομμένος από το σώμα, αλλά η λειτουργία του έγκειται στην επεξεργασία των αισθητηριακών δεδομένων. Οι αισθήσεις μάς ενσωματώνουν στο φυσικό περιβάλλον και μας συντονίζουν με τον ρυθμό του. Με τον τρόπο αυτό αίρεται το πανσοφικό ιδεώδες του ορθολογισμού: οι γνώσεις μας είναι αποσπασματικές, ελλιπείς και περιορισμένες. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να υποβαθμίσουμε την αξία των εμπειρικών καταβολών τους, αναβιώνοντας τον μεσαιωνικό δυϊσμό σώματος και ψυχής. Οι διανοητικές ικανότητες του ανθρώπου, αν και ατελείς, του παρέχουν τη δυνατότητα να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες και στις προκλήσεις της καθημερινής, πρακτικής ζωής εξασφαλίζοντας την επιβίωση και την πρόοδό του. Ο Λοκ προβαίνει σε μια επιστημολογική παραδοχή που περιορίζει το βακώνειο αίτημα για γνώση των «θεμελιωδών μορφών» στο έσχατο βάθος τους: η επιστήμη είναι Απλά και κατανοητά η γνώση! Σολωμού 29 Αθήνα
τηλ: 210 38 22 157
info@arnos.gr
www.arnos.gr